strong kēng shēn gǔ zhū rú bì mìng dé yuán bì bào zhǔ jīng xīn strong
阬深谷諸儒斃命 得原璧暴主驚心
què shuō liáng shān xià miàn, jīng guò de dà yuán, jiù shì chéng xiàng lǐ sī. dāng yóu shǐ huáng zuǒ yòu, jù shí chén míng, shǐ huáng dào: chéng xiàng chē qí, guǒ rú cǐ wēi fēng me? zhè jù shuō huà, míng míng shì hán yǒu nù yì. zuǒ yòu cóng páng kuī tòu, biàn yǒu rén bào zhī lǐ sī. lǐ sī tīng shuō, chī jīng bù xiǎo, sì shì yǒu shì chū mén, jiǎn sǔn chē cóng, bù fù rú qián, piān yòu bèi shǐ huáng kàn jiàn, yuè jué dòng yí, biàn jiāng qián rì zài liáng shān gōng shí, suǒ yǒu shì cóng zuǒ yòu, yī lǜ chuán dào, wèn tā hé gù xiè lòu qián yán? zuǒ yòu zěn gǎn chéng rèn, xiāng shuài jiǎo lài, rě dé shǐ huáng nù bù kě è, jìng mìng wǔ shì jìn lái, bǎ zuǒ yòu yī qí bǎng chū, xī shù zhǎn shǒu. yuān kù zhī zhì. yú rén wú bù gǔ lì, bǐ cǐ xiāng jiè, yǒng bù duō yán. lú shēng lǚ dài shǐ huáng, miǎn bù dé àn dì xīn xū, sī xià yǔ hán kè hóu shēng shāng yì dào: shǐ huáng wèi rén, tiān xìng gāng lì, yǔ zhì zì xióng, xìng de bìng tūn hǎi nèi, zhì jiāo yì mǎn, zì wèi cóng gǔ yǐ lái, wú rén kě jí, suī yǒu bó shì qī qiān rén, bù guò bèi yuán shòu lù, háo bù xìn yòng. chéng xiàng zhū dà chén, yòu jiē fǔ shǒu shòu chéng, mò gǎn jìn yán. shàng qiě rèn xíng hǎo shā, qīn xìng yù lì, tiān xià yǐ wèi zuì bì huò, guǒ zú bù qián. wǒ děng jìn suī chéng chǒng, jǐn yī měi shí, dàn qín fǎ bù dé xiāng qī, bù yàn zhé sǐ, xiān yào qǐ zhēn kě zhì? wǒ yě bù yuàn wèi qiú xiān yào, bù rú jiàn jī zǎo qù, miǎn shòu huò yāng. zhēn shì guāi diāo.
卻說梁山下面,經過的大員,就是丞相李斯。當由始皇左右,據實陳明,始皇道:「丞相車騎,果如此威風麼?」這句說話,明明是含有怒意。左右從旁窺透,便有人報知李斯。李斯聽說,吃驚不小,嗣是有事出門,減損車從,不復如前,偏又被始皇看見,越覺動疑,便將前日在梁山宮時,所有侍從左右,一律傳到,問他何故泄漏前言?左右怎敢承認,相率狡賴,惹得始皇怒不可遏,竟命武士進來,把左右一齊綁出,悉數斬首。冤酷之至。餘人無不股慄,彼此相戒,永不多言。盧生屢紿始皇,免不得暗地心虛,私下與韓客侯生商議道:「始皇為人,天性剛戾,予智自雄,幸得併吞海內,志驕意滿,自謂從古以來,無人可及,雖有博士七千人,不過備員授祿,毫不信用。丞相諸大臣,又皆俯首受成,莫敢進言。尚且任刑好殺,親幸獄吏,天下已畏罪避禍,裹足不前。我等近雖承寵,錦衣美食,但秦法不得相欺,不驗輒死,仙藥豈真可致?我也不願為求仙藥,不如見機早去,免受禍殃。」真是乖刁。
hóu shēng yě yǐ wèi rán, suì yǔ lú shēng chéng xì táo qù.
侯生也以為然,遂與盧生乘隙逃去。
jí shǐ huáng wén zhī, zhuī bǔ wú jí, bù yóu de dà nù dào: wǒ qián zhào wén xué fāng shì, bìng zhì dōu zhōng, wú fēi yù zuǒ zhì tài píng, liàn qiú qí yào. jīn xú shì děng fèi zhì jù wàn, zhōng bù dé yào, lú shēng děng sù yāo hòu cì, jīn fǎn wàng sì fěi bàng, gǎn jiā wǔ miè. wǒ xiǎng fāng shì rú cǐ, qí tā kě zhī. xiàn zài xián yáng zhū shēng, bù xià shù bǎi, bì yǒu yāo yán gòu zào, shān huò qián shǒu. wǒ yǐ shǐ rén tàn chá, lüè dé qíng wěi, cǐ cì gèng bù dé bù chè dǐ qīng zhā le. suí jí bān zhào chū qù, lìng yù shǐ àn wèn zhū shēng, xùn míng chéng bào. yù shǐ děng yǐn chéng yì zhǐ, chuán jí zhū shēng shù bǎi rén, wèn tā yǒu wú yāo yán huò zhòng děng qíng, zhū shēng děng jù qí shēng dào: shèng míng zài shàng, mǒu děng zěn gǎn wàng yì? shuō shàng wèi bì, dàn tīng dé yī shēng jīng táng mù, chū rén yì wài. jiē lián yǒu lì shēng xiāng hē dào: rǔ děng ruò bù yòng xíng, zěn kěn shí gōng! shuō zhe, jí hè lìng zào yì, qǔ chū xǔ duō xíng jù, bǎ zhū shēng tuō fān dì shàng, huò jiā zhàng, huò jiā chī, dǎ dé zhū shēng pí kāi ròu làn, xiān xuè zhí pēn. yǒu jǐ gè qī shēng hū yuān, yòu jīng wèn guān lìng jiā zhòng xíng. sān mù zhī xià, hé qiú bù dé, méi nài hé qū dǎ chéng zhāo, wú gū wū fú. wèn guān shà shì lì hài, zài bǎ gōng cí shēn wén duàn liàn, zhǎn zhuǎn qiān yǐn, suì gòu chéng yī chǎng dà yù, qì cí méng zòu. shǐ huáng fǎn shuō tā yǒu zhì yù cái, lì jí zhǔn cí pī fù, chì jiāng fàn jìn zhū shēng, yī tǐ chù sǐ, shǐ tiān xià zhī suǒ chéng jiè, bù gǎn zài fàn. kě lián zhū shēng zāo cǐ cǎn huò, jǐn bèi yù zú rú fǎ kǔn bǎng, tuī chū xián yáng shì shàng, gòng jì dé sì bǎi liù shí yú rén. kě qiǎo shǐ huáng zhǎng zi fú sū, rù gōng shěng fù, piē jiàn shì shàng yī bān zuì fàn, tǒng shì liǎng shǒu fǎn jiǎn, zhí zhú qián lái, miàn shàng dōu dài cǎn róng, kǒu zhōng shàng yǒu xū cí, qíng jì kě lián, jī yì kě mǐn, suì shāng zhū jiān xíng guān, jiào tā zàn shí tíng xíng, qí zì jǐ zòu qǐng hòu, zài xíng dìng duó. jiān xíng guān jiàn shì fú sū, zì rán bù gǎn fǎn kàng, lián shēng xiāng yīng. fú sū máng qiǎng bù rù gōng, xún jiàn shǐ huáng, hǎo róng yì cái dé mì zhe, xíng guò le wèn shěng lǐ, biàn xiàng shǐ huáng jìn jiàn dào: tiān xià chū dìng, qián shǒu wèi ān, zhū shēng jiē sòng fǎ kǒng zǐ, xí zhī lǐ yì, jīn ruò shéng yǐ zhòng fǎ, gài chù sǐ xíng, chén kǒng rén xīn bù fú, fǎn lèi shèng cōng. hái qiú bì xià tè pèi rén ēn, zhuó yǔ shè miǎn. dào yán fǔ bì, jí wén shǐ huáng shèng nù dào: rú zǐ hé zhī? yě lái duō yán! cǐ chù yòng nǐ bù zháo, nǐ kě běi fù shàng jùn, jiān dū méng tián, kuài jiāng zhǎng chéng zhí dào, gǎn jǐn zào jiù, wǒ jiù yào běi xún le. fú sū jiàn shǐ huáng miàn dài wēi léng, liào zhī bù hǎo zài jiàn, zhǐ de fèng yù chū gōng, chì rén bào zhī jiān xíng guān, shù míng qíng xíng. jiān xíng guān zěn hǎo zài huǎn, suǒ xìng jiāng sì bǎi liù shí duō gè rú shēng, jǐn qū rù shēn gǔ zhōng, shàng miàn pāo zhì tǔ shí, shà shí jiān jiāng gǔ tián mǎn, yī bān dú shū shì zǐ, yuān hún xiāng jiē, tǒng rù wǎng sǐ chéng zhōng qù le. kǒng wǎng sǐ chéng zhōng shàng shì róng shòu bú zhù.
及始皇聞知,追捕無及,不由的大怒道:「我前召文學方士,並至都中,無非欲佐致太平,煉求奇藥。今徐市等費至巨萬,終不得藥,盧生等素邀厚賜,今反妄肆誹謗,敢加侮蔑。我想方士如此,其他可知。現在咸陽諸生,不下數百,必有妖言構造,煽惑黔首。我已使人探察,略得情偽,此次更不得不徹底清查了。」隨即頒詔出去,令御史案問諸生,訊明呈報。御史等隱承意旨,傳集諸生數百人,問他有無妖言惑眾等情,諸生等俱齊聲道:「聖明在上,某等怎敢妄議?」說尚未畢,但聽得一聲驚堂木,出人意外。接連有厲聲相訶道:「汝等若不用刑,怎肯實供!」說着,即喝令皂役,取出許多刑具,把諸生拖翻地上,或加杖,或加笞,打得諸生皮開肉爛,鮮血直噴。有幾個淒聲呼冤,又經問官令加重刑。三木之下,何求不得,沒奈何屈打成招,無辜誣伏。問官煞是厲害,再把供詞深文鍛煉,輾轉牽引,遂構成一場大獄,砌詞朦奏。始皇反說他有治獄才,立即准詞批覆,飭將犯禁諸生,一體處死,使天下知所懲戒,不敢再犯。可憐諸生遭此慘禍,盡被獄卒如法捆綁,推出咸陽市上,共計得四百六十餘人。可巧始皇長子扶蘇,入宮省父,瞥見市上一班罪犯,統是兩手反翦,躑躅前來,面上都帶慘容,口中尚有吁詞,情既可憐,跡亦可憫,遂商諸監刑官,叫他暫時停刑,俟自己奏請後,再行定奪。監刑官見是扶蘇,自然不敢反抗,連聲相應。扶蘇忙搶步入宮,尋見始皇,好容易才得覓着,行過了問省禮,便向始皇進諫道:「天下初定,黔首未安,諸生皆誦法孔子,習知禮義,今若繩以重法,概處死刑,臣恐人心不服,反累聖聰。還求陛下特沛仁恩,酌予赦免。」道言甫畢,即聞始皇盛怒道:「孺子何知?也來多言!此處用你不着,你可北赴上郡,監督蒙恬,快將長城直道,趕緊造就,我就要北巡了。」扶蘇見始皇面帶威稜,料知不好再諫,只得奉諭出宮,飭人報知監刑官,述明情形。監刑官怎好再緩,索性將四百六十多個儒生,盡驅入深谷中,上面拋擲土石,霎時間將谷填滿,一班讀書士子,冤魂相接,統入枉死城中去了。恐枉死城中尚是容受不住。
fú sū wén zhū shēng kēng sǐ, yě wèi lèi xià, zhǐ yīn fù mìng zài shēn, wèi gǎn jī liú, zhǐ de cōng cōng běi qù. yě shì qián qù sòng sǐ. shǐ huáng suī jǐn kēng xián yáng zhū shēng, shàng xián bù zú, yì yù jiāng sì fāng míng shì, xī shù tú miè, cái dé zhǎn cǎo chú gēn, bù liú yí zhǒng. wéi yī dàn xià zhào, jiào dì fāng guān jǐn shā wén rén, jiū wèi miǎn lìng chū wú míng, fǎn zhì sāo dòng tiān xià, kuàng wén rén duō bàn jiǎo huá, yī wén mìng lìng, huò jí yuǎn yáng, rú lú shēng hóu shēng děng lèi, zài táo wèi huò, zhōng zhì lòu wǎng, qǐ bù kě lǜ! yú shì zhǎn zhuǎn tú wéi, jìng dé xiǎng jiù le yī gè miào cè, xià zhào qiú cái, xiàn lìng dì fāng guān fǎng qiú míng rú, sòng jīng lù yòng. dì fāng guān dāng jí cǎi fǎng, biàn yǒu xǔ duō tī róng gàn jìn de rú shēng, mào sǐ yīng zhēng. bú dào shù yuè, yǐ yóu gè chù bǎo sòng, lù xù fù dōu, zhǔn bèi zhào jiàn. shǐ huáng dà xǐ, yī qí xuān rù, jiǎn diǎn rén shù, yuē yǒu qī bǎi míng, bàn xì qí nián, bàn xì hòu jìn. dāng jí wēn yán xún wèn, dé le dá cí, huò tōng jīng, huò shàn wén, jǐn mìng zuǒ yòu zhèng míng lǚ lì, rán hòu lìng tuì. yuè sù jí chuán chū yī dào zhǐ yì, mìng qī bǎi rén dōu wèi láng guān. qī bǎi rén dé cǐ ēn zhào, zhēn gè shì yì wài gāo shēng, dàn guān xiāng qìng, rè zhōng zhě qí tīng zhū. biàn jí lián piān rù gōng, wǔ dǎo xiè ēn.
扶蘇聞諸生坑死,也為淚下,只因父命在身,未敢稽留,只得匆匆北去。也是前去送死。始皇雖盡坑咸陽諸生,尚嫌不足,意欲將四方名士,悉數屠滅,才得斬草除根,不留遺種。惟一旦下詔,叫地方官盡殺文人,究未免令出無名,反致騷動天下,況文人多半狡猾,一聞命令,或即遠颺,如盧生侯生等類,在逃未獲,終致漏網,豈不可慮!於是輾轉圖維,竟得想就了一個妙策,下詔求才,限令地方官訪求名儒,送京錄用。地方官當即採訪,便有許多梯榮干進的儒生,冒死應徵。不到數月,已由各處保送,陸續赴都,準備召見。始皇大喜,一齊宣入,檢點人數,約有七百名,半系耆年,半系後進。當即溫言詢問,得了答詞,或通經,或善文,盡命左右證明履歷,然後令退。越宿即傳出一道旨意,命七百人都為郎官。七百人得此恩詔,真箇是意外高升,彈冠相慶,熱中者其聽諸。便即聯翩入宮,舞蹈謝恩。
zhuǎn shùn jiān yǐ jiè hán dōng, hū yóu lí shān shǒu lì, bào chēng mǎ gǔ dì fāng, yǒu guā chéng shí, lěi lěi kě guān. shǐ huáng biàn zhào jí láng guān, gù yì jīng wèn dào: xiàn dāng yán hán shí hòu, guǒ shí jiē cán, wèi hé mǎ gǔ shēng chū guā lái? qīng děng jī gǔ yǒu nián, kě néng dào chū yuán yīn fǒu? zhū láng guān wén cǐ yì shì, dào yě àn àn chēng qí, dàn yòu bù gǎn bù duì dá shù yǔ. yǒu de shuō shì ruì zhào, yǒu de shuō shì jiù zhēng, jù sòng yíng tíng, mò zhōng yī shì. hái shì shǐ huáng dìng chū zhǔ yi, jiào tā tóng wǎng mǎ gǔ, qīn qù shěn shì, fāng zú hé dìng zāi xiáng. gè láng guān yě yù qīn wǎng yī qiáo, yàn míng zhēn wěi, suí jí lián mèi chū dōu. yī kǒu qì pǎo zhì mǎ gǔ, guǒ rán gǔ zhōng yǒu guā shù méi, xīn xiān de hěn, dà zhòng yuè jiā jīng yà, hù xiāng cāi yí. zhèng zài fēn fēn yì lùn de shí hòu, měng wén dé yǒu bào liè shēng, bù yóu de huāng zhāng sì wàng, shuō yě qí guài, nà yī shēng bào xiǎng hòu, biàn yǒu xǔ duō tǔ shí, cóng tóu shàng yā lái. jí máng rěn tòng sì cuàn, mì lù yù bēn, piān piān gǔ kǒu wài miàn, yǐ bèi mù shí sāi zhù, bù liú yī xì. dà zhòng dào cǐ, cái zhī shǐ huáng shì shè jì yīn xiǎn, qiǎo wèi xiàn hài, bǐ cǐ ào huǐ wú jí, kū zuò yī táo. guò le shù shí, dōu yǐ bèi mù shí dǎ dǎo, pián sǐ gǔ zhōng. shuí jiào nǐ děng xiǎng zuò gāo guān. kàn guān yuè cǐ, yīng yǐ xiǎo dé mǎ gǔ kēng rú de yuān àn, dàn dōng lìng rú hé yǒu guā, bù miǎn fèi hòu rén yí cāi. yuán lái lí shān xià yǒu wēn quán, tōng rù mǎ gǔ, gǔ zhōng bāo hán rè qì, wú lùn tiān shí hán nuǎn, cháng shēng cǎo mù. shǐ huáng mì lìng xīn fù, zhì gǔ nèi zhí xià guā zhǒng, zhú jiàn fā shēng, jìng dé jié shí. zhū shēng nà lǐ xiǎo dé dú móu, suì wèi shǐ huáng suǒ qī, piàn dào gǔ zhōng. nà shí gǔ wài yǐ yù shè fú jī, yī jīng zhū shēng rù gǔ, biàn yǒu rén bān dòng jī liè, luàn pāo tǔ shí, qiě bǎ gǔ kǒu sāi duàn, shǐ tā wú cóng fēi yuè, chú sǐ yǐ wài wú tā fǎ, qī bǎi rén jìng bù liú yī gè. hòu rén chēng mǎ gǔ wèi kēng rú gǔ, huò hào wèi mǐn xián xiāng, zhì táng míng huáng shí, yòu gǎi wèi jīng xián xiāng, zhè shì hòu huà bù tí.
轉瞬間已屆寒冬,忽由驪山守吏,報稱馬谷地方,有瓜成實,累累可觀。始皇便召集郎官,故意驚問道:「現當嚴寒時候,果實皆殘,為何馬谷生出瓜來?卿等稽古有年,可能道出原因否?」諸郎官聞此異事,倒也暗暗稱奇,但又不敢不對答數語。有的說是瑞兆,有的說是咎徵,聚訟盈庭,莫衷一是。還是始皇定出主意,叫他同往馬谷,親去審視,方足核定災祥。各郎官也欲親往一瞧,驗明真偽,隨即聯袂出都。一口氣跑至馬谷,果然谷中有瓜數枚,新鮮得很,大眾越加驚訝,互相猜疑。正在紛紛議論的時候,猛聞得有爆裂聲,不由的慌張四望,說也奇怪,那一聲暴響後,便有許多土石,從頭上壓來。急忙忍痛四竄,覓路欲奔,偏偏谷口外面,已被木石塞住,不留一隙。大眾到此,才知始皇是設計陰險,巧為陷害,彼此懊悔無及,哭作一淘。過了數時,都已被木石打倒,駢死谷中。誰叫你等想做高官。看官閱此,應已曉得馬谷坑儒的冤案,但冬令如何有瓜,不免費後人疑猜。原來驪山下有溫泉,通入馬谷,谷中包含熱氣,無論天時寒暖,常生草木。始皇密令心腹,至谷內植下瓜種,逐漸發生,竟得結實。諸生那裡曉得毒謀,遂為始皇所欺,騙到谷中。那時谷外已預設伏機,一經諸生入谷,便有人扳動機捩,亂拋土石,且把谷口塞斷,使他無從飛越,除死以外無他法,七百人竟不留一個。後人稱馬谷為坑儒谷,或號為愍賢鄉,至唐明皇時,又改為旌賢鄉,這是後話不提。
qiě shuō shǐ huáng zài shì, kè jì de liǎo bù dé, bù dàn dú shū shì rén, yuān yuān wǎng wǎng de sǐ le wú suàn, jiù shì hǎi nèi bǎi xìng, yě wèi le lián nián yáo yì, chī jǐn le xǔ duō kǔ chǔ, bìng méi yǒu shèn me fēng shǎng. jiù zhōng zhǐ yǒu liǎng rén, dé dāo ēn juàn, qīn shòu fēng jīng. yī gè shì wū shì xiàn zhōng de fàn shù, míng jiào zuò luǒ, yī gè shì bā jùn zhōng de guǎ fù, míng jiào zuò qīng. luǒ sù xù mù, zhì chù lèi fān shèng, biàn jí chū shòu, zhuàn le ruò gān yín qián, biàn qù gǎi mǎi chóu juàn, yùn wǎng xī róng dōu xiāo. róng rén sù zhe máo hè, cóng wèi jiàn guò huā huā sè sè de zēng cǎi, yī jīng jiàn dào, dōu shì zé zé chēng xiàn, lì xiàng róng wáng bào zhī. róng wáng zhào luǒ rù jiàn, kàn le xǔ duō zēng wù, jí bǎ wán liú lián, bù rěn shì shǒu, yě shì luǒ fú zhì xīn líng, biàn tiāo xuǎn shàng děng chóu pǐ, shuāng shǒu fèng xiàn. róng wáng bù jīn dà yuè, qíng yuàn cháng hái jià zhí, zhǐ kǔ xī róng jìng nèi, méi yǒu jīn yín, zhǐ yǒu shēng chù, dāng xià mìng jiāng shēng chù gěi luǒ, yuē qiān bǎi tóu, zuò wèi zēng jià, luǒ lè dé shōu shòu, xiè bié róng wáng, qū guī shēng chù, zài zhì nèi dì xiāo shòu, yíng lì shí bèi. yòu zhǎn zhuǎn huàn yǎng mǎ niú, yuè yǎng yuè duō, shù bù shèng jì, lián quān lì dōu bù gòu róng nà, suǒ xìng gòu zhì yī zuò shān yuán, jiù jiāng mǎ niú děng qū zhì gǔ nèi, cháo chū mù jī, dàn jiào gǔ zhōng mǎn zú, biàn suàn méi yǒu zǒu shī. cóng lái fù kě zhì guì, qián zú tōng líng, bù zhī rú hé yùn dòng guān zhǎng, jìng jiāng tā zòu wén shǐ huáng, shuō tā zhuān xīn xù mù, yīn zhì jù fù. ruò fēi ē dǔ wù shàng xiàn, zé luǒ běn fàn fū, wèi qín suǒ jiàn, zěn de yǎng yāo fēng shǎng. hǎo róng yì dé le yī dào ēn zhào, jìng bǐ luǒ wèi fēng jūn, zhǔn tā àn shí rù dōu, dé yǔ qún chén tóng bān cháo hè, hào wèi cháo qǐng. yī jiè jiǎ shù, jū rán cān rù cháo bān, qǐ fēi yì shù? nà guǎ fù qīng qīng nián shǒu jié, kào zhe zǔ chuán de dān xué, zuò wèi shēng jì, kè qín kè jiǎn, xiǎng yǒu jù zī, tā kǒng dào zéi qiǎng jié, yě suí shí qǔ chū jīn bó, kuì sòng guān lì. guān lì yě pài bīng bǎo hù, yán jù dào zéi, yòu fù dài wèi chū zòu, shuō tā rú hé shǐ zhì, rú hé chí jiā. shǐ huáng píng rì wèi cháng bù hào sè xuān yín, dú duì zhe mín jiān fù nǚ, piān yào tā nán nǚ yǒu bié, jǐn shǒu fáng xián. jì dé bā jùn zòu jǔ, biàn xià yī tè zhǐ, jiào guǎ fù qīng rù cháo jiàn jià. guǎ fù qīng shì gè nǚ zhōng zhàng fū, wén mìng yǐ hòu, yī xiē ér méi yǒu jīng huáng, dāng jí dài zhe xíng náng, chéng chuán rù dōu, yán tú shǒu lì, yīn guǎ fù qīng yóu cháo tíng zhēng zhào, lái lì hěn dà, dāng rán bù gǎn dài màn, yī qiè zhào liào, gé wài zhōu dào. fù rén jiù zhēng, què shì nán dé. guǎ fù qīng jì zhì xián yáng, jiù jiāng náng zhōng suǒ zhù bái qiǎng, sàn gěi shǐ huáng xīn fù, dāng yǒu rén dài wèi chēng yù, yù dá shǐ huáng. wú fēi shì yào qián cái zuò chū. shǐ huáng jí mìng yǐn jiàn, guǎ fù qīng fàng dǎn jìn qù, guì xià dan chi, jiǔ kòu sān hū, jūn jiē hé jié. shǐ huáng jiàn tā chǔ chǔ yǒu lǐ, tè chuí qīng yǎn, mìng tā qǐ shēn, qiě zhǔ zuǒ yòu qǔ guò jīn dūn, cì lìng páng zuò. qín cháo zhì dù, jiē jí hěn bù píng děng, jiù shì dāng cháo chéng xiàng, yě zhǐ de zài páng zhàn lì, cóng bù wén yǒu cì zuò děng qíng. piān zhè wèi bā shǔ fù rén, chū cì dēng diàn, jìng mù zhè bān hòu ēn, jū rán yǐ kè lǐ xiāng dài, yǐn de liǎng páng wén wǔ, wú bù jīng qí. jí shǐ huáng hǎo yán wèi wèn, guǎ fù qīng yì yīng duì zhōu xiáng, bìng wú cāng huáng tài dù. shǐ huáng shén xǐ, yōu jiā shǎng cì. jīng qīng qǐ shēn bài xiè, biàn yù gào cí, yòu yóu shǐ huáng liú zhù shù rì, shǐ de zhōu yóu xián yáng gōng, rán hòu mìng guī. yī bié chū dōu, zhǎng tú wú yàng, yòu yóu guān lì yán lù huān sòng, gōng yīng yǔ qián xiāng tóng. zhì qīng jì guī jiā, jí yǒu jùn shǒu qián lái wèn hòu, jù yán cháo mìng fù xià, dāng wèi fū rén zhú yī huái qīng tái, jīng yáng zhēn jié. guǎ fù qīng bèi jiā xīn wèi. guǒ rán bù rì xìng gōng, jí jiù guǎ fù qīng suǒ jū xiāng zhōng, yǐ shān jiàn zhú, zào chéng yī tái, yán yuē huái qīng. zhì jīn shǔ zhōng míng wèi tái shān, huò chēng zhēn nǚ shān, biàn shì qín shí guǎ fù qīng jū chù. shì qiě màn biǎo.
且說始皇在世,刻忌的了不得,不但讀書士人,冤冤枉枉的死了無算,就是海內百姓,也為了連年徭役,吃盡了許多苦楚,並沒有甚麼封賞。就中只有兩人,得叨恩眷,親受封旌。一個是烏氏縣中的販豎,名叫做倮,一個是巴郡中的寡婦,名叫做清。倮素畜牧,至畜類蕃盛,便即出售,賺了若干銀錢,便去改買紬絹,運往西戎兜銷。戎人素着毛褐,從未見過花花色色的繒彩,一經見到,都是嘖嘖稱羨,立向戎王報知。戎王召倮入見,看了許多繒物,即把玩流連,不忍釋手,也是倮福至心靈,便挑選上等紬匹,雙手奉獻。戎王不禁大悅,情願償還價值,只苦西戎境內,沒有金銀,只有牲畜,當下命將牲畜給倮,約千百頭,作為繒價,倮樂得收受,謝別戎王,驅歸牲畜,再至內地銷售,贏利十倍。又輾轉豢養馬牛,越養越多,數不勝計,連圈笠都不夠容納,索性購置一座山園,就將馬牛等驅至谷內,朝出暮羈,但教谷中滿足,便算沒有走失。從來富可致貴,錢足通靈,不知如何運動官長,竟將他奏聞始皇,說他專心畜牧,因致巨富。若非阿堵物上獻,則倮本販夫,為秦所賤,怎得仰邀封賞。好容易得了一道恩詔,竟比倮為封君,准他按時入都,得與群臣同班朝賀,號為朝請。一介賈豎,居然參入朝班,豈非異數?那寡婦清青年守節,靠着祖傳的丹穴,作為生計,克勤克儉,享有巨資,她恐盜賊搶劫,也隨時取出金帛,饋送官吏。官吏也派兵保護,嚴拒盜賊,又復代為出奏,說她如何矢志,如何持家。始皇平日未嘗不好色宣淫,獨對着民間婦女,偏要他男女有別,謹守防閒。既得巴郡奏舉,便下一特旨,叫寡婦清入朝見駕。寡婦清是個女中丈夫,聞命以後,一些兒沒有驚惶,當即帶着行囊,乘傳入都,沿途守吏,因寡婦清由朝廷徵召,來歷很大,當然不敢怠慢,一切照料,格外周到。婦人就征,卻是難得。寡婦清既至咸陽,就將囊中所貯白鏹,散給始皇心腹,當有人代為稱譽,預達始皇。無非是要錢財做出。始皇即命引見,寡婦清放膽進去,跪下丹墀,九叩三呼,均皆合節。始皇見她楚楚有禮,特垂青眼,命她起身,且囑左右取過金墩,賜令旁坐。秦朝制度,階級很不平等,就是當朝丞相,也只得在旁站立,從不聞有賜坐等情。偏這位巴蜀婦人,初次登殿,竟沐這般厚恩,居然以客禮相待,引得兩旁文武,無不驚奇。及始皇好言慰問,寡婦清亦應對周詳,並無倉皇態度。始皇甚喜,優加賞賜。經清起身拜謝,便欲告辭,又由始皇留住數日,使得週遊咸陽宮,然後命歸。一別出都,長途無恙,又由官吏沿路歡送,供應與前相同。至清既歸家,即有郡守前來問候,據言朝命復下,當為夫人築一懷清台,旌揚貞節。寡婦清倍加欣慰。果然不日興工,即就寡婦清所居鄉中,倚山建築,造成一台,顏曰懷清。至今蜀中名為台山,或稱貞女山,便是秦時寡婦清居處。事且慢表。
zài shuō shǐ huáng sān shí liù nián, yíng huò shǒu xīn, fén huò yǔ xīn jiē xīng míng. yǒu liú xīng zhuì yú dōng jùn, huà chéng yī shí, shí shàng liú yǒu zì jī, hǎo xiàng yǒu rén diāo juān. zǐ xì rèn míng, nǎi shì shǐ huáng dì sǐ ér dì fēn, gòng dé qī zì, zhè shì suī shǔ xī qí, jiū jìng wú guān jǐn yào, shì bù bì bào dá cháo tíng. wú rú shǐ huáng cháng xià mìng lìng, fán shì jiān wú lùn hé shì, jù yóu dì fāng guān zòu wén, bù zhǔn yǐn nì. dōng jùn jùn shǒu, jì dé jiāng guài shí yàn míng, bù gǎn bù bào. shǐ huáng dà nù dào: shén me guài shí! dà yuē shì yǒu mín zhòu wǒ, kè shí chéng cí, fēi pài yuán chá míng, bù néng chéng jiān! shuō zhe, jí qiǎn yù shǐ sù wǎng dōng jùn, yán xíng jiū zhì. yù shǐ fèng zhào, lì jí chū fā, chí wǎng dōng jùn, chuán wèn shí páng rén mín, tǒng shuō shì tiān kōng xià zhuì, wú rén kè zì. yù shǐ dàn wù yán kù, kǎo xùn duō rì, bù dé shí gōng, yīn jí shǐ rén chí bào. shuí zhī shǐ huáng hái yào kè dú, jí rì chuán zhào, chì jiāng shí páng jū mín, quán tǐ zhū lù, bìng jiāng guài shí huǐ qù. yù shǐ zūn zhào shī xíng, yòu huì qì le xǔ duō bǎi xìng, shēn shǒu liǎng fēn, shí tóu yě zāo jié huǒ, biàn chéng ní shā, shì bì fù mìng. shǐ huáng dān pà yī gè sǐ zì, suī jiāng shí tóu miè jī, xīn zhōng shàng jué bù kuài. nǎi shǐ bó shì gè yǒng xiān zhēn rén shī, gòng ruò gān shǒu, wú fēi shì zhǎng shēng bù sǐ děng yǔ, dāng xià fù yǔ lè rén, jiào tā pǔ rù guǎn xián, zuò wèi gē qǔ. měi chū yóu xìng, jí lìng lè gōng gē dàn, xiāo qiǎn chóu huái. yě shì wú liáo zhī jí sī.
再說始皇三十六年,熒惑守心,焚惑與心皆星名。有流星墜於東郡,化成一石,石上留有字跡,好象有人雕鐫。仔細認明,乃是始皇帝死而地分,共得七字,這事雖屬希奇,究竟無關緊要,似不必報達朝廷。無如始皇嘗下命令,凡世間無論何事,俱由地方官奏聞,不准隱匿。東郡郡守,既得將怪石驗明,不敢不報。始皇大怒道:「甚麼怪石!大約是莠民呪我,刻石成詞,非派員查明,不能懲奸!」說着,即遣御史速往東郡,嚴行究治。御史奉詔,立即出發,馳往東郡,傳問石旁人民,統說是天空下墜,無人刻字。御史但務嚴酷,拷訊多日,不得實供,因即使人馳報。誰知始皇還要刻毒,即日傳詔,飭將石旁居民,全體誅戮,並將怪石毀去。御史遵詔施行,又晦氣了許多百姓,身首兩分,石頭也遭劫火,變成泥沙,事畢復命。始皇單怕一個死字,雖將石頭滅跡,心中尚覺不快。乃使博士各詠仙真人詩,共若干首,無非是長生不死等語,當下付與樂人,叫他譜入管弦,作為歌曲。每出遊幸,即令樂工歌彈,消遣愁懷。也是無聊之極思。
dào le qiū rì, yǒu shǐ chén cóng guān dōng lái, jīng guò huá yīn, chū píng shū dào, hū yǒu yī rén chí bì xiāng shòu, qiě yǔ yǔ dào: kě tì wǒ zèng hào chí jūn, jīn nián zǔ lóng dāng sǐ. shǐ chén è rán bù jiě, zài yù xiáng wèn, nà rén shū rán bù jiàn, jīng de shǐ chén mò míng qí miào. gù shì shǒu zhōng, bì réng xié zhe, wèi cháng shī qù. liào zhī shì bì yǒu yīn, zhǐ hǎo rù dōu bào wén. shǐ huáng bǎ bì qǔ shì, bì shàng yě méi yǒu shèn me guài yì, yī miàn mā sā, yī miàn sī liang, hǎo duō shí cái qǐ kǒu dào: rǔ zài huá yīn xiāng yù, dìng shì huá shān jiǎo xià de shān guǐ, shān guǐ yǒu hé zhì shí. jiù shǐ shāo yǒu zhī jué, yě bù guò xiǎo dé yǎn qián qíng shì, zhì duō bù chū yī nián, hé zú píng xìn! shǐ chén bù gǎn duō yán, mò rán zì tuì. shǐ huáng yòu zì yán zì yǔ dào: zǔ lóng liǎng zì, yù hé yì yì? rén fēi zǔ zōng, shēn cóng hé lái? shì zǔ zì yīng gāi zuò shǐ zì jiě lóng wèi jūn xiàng, mò fēi guǒ yīng zài wǒ shēn bù chéng! jì yòu zì wèi dào: zǔ lóng shì shuō wǒ xiān rén, wǒ zǔ yì céng wèi wáng, zǎo yǐ sǐ qù, zhè děng huāng dàn wú jī de shuō huà, cǎi tā shén me? qià yǒu cǐ zhǒng xīn lǐ, yī jīng zuò zhě mó xiě, bǐ shǐ jiā xù dé yǒu wèi. dāng xià jiāng bì jiāo yǔ yù fǔ, fǔ zhōng shǒu lì, què rèn dé cǐ yù fǔ gù wù, wèi cóng qián èr shí bā nián shí, dōng xíng dù jiāng, céng jiāng cǐ bì tóu shuǐ sì shén, jīn bù zhī rú hé chū xiàn, yě jué bù jiě. shǐ huáng tīng le, yuè jué xīn xià dòng yí, chóu chú mò jué. bù dé yǐ zhào rù tài bo, jiào tā qián chéng bǔ guà, biàn dìng jí xiōng. tài bo suì xiàng shén dǎo gào, yǎn chū guī zhào, zhèng zhū sān yì, lián shān guī cáng zhōu yì, hào wèi sān yì. cí yì duō bàn shēn ào, wèi jǐn míng liǎo. tài bo bù biàn zhí gào, dàn yún yóu xǐ zuì jí. réng shì yíng hé shàng yì. shǐ huáng àn xiǎng, wǒ kě yóu bù kě xǐ, mín kě xǐ bù kě yóu, bù rú wǒ yóu mín xǐ, shuāng fāng bìng zuò, dāng kě qū jí bì xiōng. dàn yòu kǒng shān guǐ suǒ yán, jīn nián dāng sǐ, yī huò chū yóu, wèi miǎn zāo rén àn suàn, wǒ qiě zài nián nèi xǐ mín, nián wài chū yóu, biàn kě wú lǜ le. yú shì bān zhào chū qù, mìng jiāng nèi dì bǎi xìng sān wàn jiā, fēn xǐ hé běi yú zhōng. bǎi xìng bìng wú shì gù, yòu yào lí xiāng bèi jǐng, fú lǎo xié yòu, xīn xīn kǔ kǔ de lì lù bēn bō, zhè zhǒng bù xìng qíng shì, zhēn shì chū zhū yì wài, méi nài hé tūn shēng yǐn hèn, zūn zhǐ yí xǐ qù le.
到了秋日,有使臣從關東來,經過華陰,出平舒道,忽有一人持璧相授,且與語道:「可替我贈滈池君,今年祖龍當死。」使臣愕然不解,再欲詳問,那人倏然不見,驚得使臣莫名其妙。顧視手中,璧仍攜着,未嘗失去。料知事必有因,只好入都報聞。始皇把璧取視,璧上也沒有甚麼怪異,一面摩挲,一面思量,好多時才啟口道:「汝在華陰相遇,定是華山腳下的山鬼,山鬼有何智識。就使稍有知覺,也不過曉得眼前情事,至多不出一年,何足憑信!」使臣不敢多言,默然自退。始皇又自言自語道:「祖龍兩字,寓何意義?人非祖宗,身從何來?是祖字應該作始字解;龍為君象,莫非果應在我身不成!」繼又自慰道:「祖龍是說我先人,我祖亦曾為王,早已死去,這等荒誕無稽的說話,睬他甚麼?」恰有此種心理,一經作者摹寫,比史家敘得有味。當下將璧交與御府,府中守吏,卻認得此御府故物,謂從前二十八年時,東行渡江,曾將此璧投水祀神,今不知如何出現,也覺不解。始皇聽了,越覺心下動疑,躊躇莫決。不得已召入太卜,叫他虔誠卜卦,辨定吉凶。太卜遂向神禱告,演出龜兆,證諸三易,連山、歸藏、周易,號為三易。辭義多半深奧,未盡明了。太卜不便直告,但云游徙最吉。仍是迎合上意。始皇暗想,我可游不可徙,民可徙不可游,不如我遊民徙,雙方並作,當可趨吉避凶。但又恐山鬼所言,今年當死,一或出遊,未免遭人暗算,我且在年內徙民,年外出遊,便可無慮了。於是頒詔出去,命將內地百姓三萬家,分徙河北榆中。百姓並無事故,又要離鄉背井,扶老攜幼,辛辛苦苦的歷碌奔波,這種不幸情事,真是出諸意外,沒奈何吞聲飲恨,遵旨移徙去了。
qiū qù dōng lái, biàn jīng cán là, shǐ huáng zhǐ kǒng zhì sǐ, shēn jū jiǎn chū. jìng yǎng le hǎo jǐ yuè, jū rán jí bìng bù zuò, ān wěn guò nián. yī chū zhēng yuè, jí xià zhèng shí yuè. shǐ huáng xīn kuān tǐ tài, bǎ shù yuè jiān de jīng huáng qíng tài, yǐ jǐn xiāo shì, biàn jí xià zhào chū xún. shǐ chēng shǐ huáng sān shí qī nián shí yuè dōng xún, tóng nián qī yuè zhì shā qiū ér bēng, xiǎng shì biān nián zhǔn zhū qín fǎ, jì yuè zhǔn zhū xià zhèng, fǒu zé, shí yuè zhī hòu, hé yòu yǒu qī yuè yé. zhè fān xún xíng, què shì bù xún yuán zhé, tè xiàng dōng nán chū fā. fǎ jià jù bèi, dàn liú yòu chéng xiàng féng qù jí jū shǒu. běn nǐ lìng shǎo zǐ hú hài, yǔ qù jí tóng zài dōu zhōng, piān hú hài nián yǐ ruò guàn, yě xiǎng cóng fù chū yóu, yī kuò yǎn jiè, biàn jí bǐng qǐng nǎi fù, tuō míng suí shì, qǐ xǔ xié xíng. shǐ huáng běn ài lián shǎo zǐ, yòu jiàn tā jù yǒu xiào sī, xīn rán yǔn nuò, suì lìng tā suí zhe, péi niǎn chū dōu. suǒ yǒu shì cóng rén děng, bù shèng lǚ shù. zuì zhù míng de nǎi shì zuǒ chéng xiàng lǐ sī, jí zhōng chē fǔ lìng zhào gāo.
秋去冬來,便經殘臘,始皇只恐致死,深居簡出。靜養了好幾月,居然疾病不作,安穩過年。一出正月,即夏正十月。始皇心寬體泰,把數月間的驚惶情態,已盡消釋,便即下詔出巡。史稱始皇三十七年十月東巡,同年七月至沙邱而崩,想是編年准諸秦法,紀月准諸夏正,否則,十月之後,何又有七月耶。這番巡行,卻是不循原轍,特向東南出發。法駕具備,但留右丞相馮去疾居守。本擬令少子胡亥,與去疾同在都中,偏胡亥年已弱冠,也想從父出遊,一擴眼界,便即稟請乃父,託名隨侍,乞許偕行。始皇本愛憐少子,又見他具有孝思,欣然允諾,遂令他隨着,陪輦出都。所有侍從人等,不勝縷述。最著名的乃是左丞相李斯,及中車府令趙高。
zhào gāo shì yī gè yān shù, zài gōng fú yì, shēng xìng fēi cháng diāo huá, shàn cì rén zhǔ yán sè, yòu néng qiáng jì qín cháo lǜ lìng, fán wǔ xíng xì mù ruò gān tiáo, jù néng mò sòng. shǐ huáng cháng pī yuè àn dú, yù yǒu xíng lǜ chù fēn, shāo shè yí yì, yī jīng zhào gāo zài páng cān jué, wú bù rú lǜ. shǐ huáng jiù shuō tā míng duàn yǒu shí, qiáng liàn yǒu cái, jìng jiàn jiā chǒng xìn, zhuó wèi zhōng chē fǔ lìng, qiě shǐ jiào dǎo shǎo zǐ hú hài, pàn jué sòng yù. hú hài shào bù gēng shì, yòu shì gè huáng dì ài zi, zěn kěn jìng xīn qù jiū fǎ lǜ? yī qiè shěn pàn, jūn wěi zhào gāo dài bàn. zhào gāo shú xī shǐ huáng xìng qíng, yù zhe xíng àn, zǒng jiào yán cí duàn liàn, jiù shǐ fàn rén wú shén dà zuì, yě shuō tā sǐ yǒu yú gū. yī miàn fèng chéng hú hài, dǎo tā yín lè, suǒ yǐ shǐ huáng fù zǐ, bìng jiē chēng zhào gāo wèi zhōng chén. gāo yuè jiā héng zì, jiàn jiàn de zhāo quán nà huì, wǔ fǎ nòng wén, bù liào shì bèi fā jué, jìng wèi shǐ huáng suǒ wén, chì lìng cān móu dà chén méng yì, shěn xùn gāo zuì. yì yī zuì dìng yàn, yīng gāi chù sǐ, piān shǐ huáng gé wài jiā lián, niàn tā qián shí qín mǐn, tè xià shè shū, bù dàn dài tā yī sǐ, bìng qiě shǎng hái yuán guān. piān shì cǐ rén bù sǐ. cǐ cì hú hài cóng xíng, zhào gāo yě yī tóng xiāng suí. wèi le yān rén cān chéng, suì zhì yí huò wú qióng. xiǎo zi yǒu shī tàn dào:
趙高是一個閹豎,在宮服役,生性非常刁猾,善伺人主顏色,又能強記秦朝律令,凡五刑細目若干條,俱能默誦。始皇嘗披閱案牘,遇有刑律處分,稍涉疑義,一經趙高在旁參決,無不如律。始皇就說他明斷有識,強練有才,竟漸加寵信,擢為中車府令,且使教導少子胡亥,判決訟獄。胡亥少不更事,又是個皇帝愛子,怎肯靜心去究法律?一切審判,均委趙高代辦。趙高熟悉始皇性情,遇着刑案,總教嚴詞鍛煉,就使犯人無甚大罪,也說他死有餘辜。一面奉承胡亥,導他淫樂,所以始皇父子,並皆稱趙高為忠臣。高越加橫恣,漸漸的招權納賄,舞法弄文,不料事被發覺,竟為始皇所聞,飭令參謀大臣蒙毅,審訊高罪。毅依罪定讞,應該處死,偏始皇格外加憐,念他前時勤敏,特下赦書,不但貸他一死,並且賞還原官。偏是此人不死。此次胡亥從行,趙高也一同相隨。為了閹人驂乘,遂至貽禍無窮。小子有詩嘆道:
xiū yán tiān dào běn wēi máng, jiǎ shǒu yān rén fù dì gāng
休言天道本微茫,假手閹人復帝綱;
ruò shǐ qiān rén xiān fú fǎ, qiáng qín hé zhì jù lùn wáng.
若使僉壬先伏法,強秦何至遽論亡。
yù zhī shǐ huáng chū xún hòu shì, dài zhì xià huí zài xù.
欲知始皇出巡後事,待至下回再敘。
shǐ huáng zhī shā rén duō yǐ, ér xīn jì zhī kè dú, mò rú kēng rú, jí qí wáng guó zhī huò gēn, yì shí zì kēng rú shǐ. rú bù kēng, zé fú sū bù zhì jìn jiàn, fú sū bù jiàn, zé bù zhì wài chū, ér hòu rì zhào gāo jiǎo zhào zhī shì, yì bù zhì fā shēng. shǐ huáng dào sǐ, fú sū jì lì, qín qí yóu kě bù wáng hū! rán shǐ huáng néng shā zhū shēng. ér bù néng shā yī zhào gāo, suǒ wèi rén yǒu qiān suàn, tiān jiào yī suàn zhě fēi yǔ? huò wèi shǐ huáng shēng píng, fēi wú xiǎo huì: wū shì luǒ zhī bǐ wèi fēng jūn, bā guǎ fù zhī dài yǐ kè lǐ, yì wèi hòu shì yōng zhǔ suǒ wèi dǎi. bù zhī bā guǎ fù shàng shǔ kě néng, wū shì luǒ hé zú zhì shǎng? shǎng fá bù míng, dào xíng nì shī, shì yǐ jiàn qí hūn miù ěr. kuàng làn shā shí páng jū mín, gān nǎo tú dì, ruò zài bù sǐ, mín mìng hé cún? zhì ruò guī bì yī shì, shì jìn huāng dàn, dàn guāi qì zhì lì, fǎn cháng wèi yāo, mò wèi zāi yì zhī jǐn chū wú píng yě?
始皇之殺人多矣,而心計之刻毒,莫如坑儒,即其亡國之禍根,亦實自坑儒始。儒不坑,則扶蘇不致進諫,扶蘇不諫,則不致外出,而後日趙高矯詔之事,亦不致發生。始皇道死,扶蘇繼立,秦其猶可不亡乎!然始皇能殺諸生。而不能殺一趙高,所謂人有千算,天教一算者非與?或謂始皇生平,非無小惠:烏氏倮之比為封君,巴寡婦之待以客禮,亦為後世庸主所未逮。不知巴寡婦尚屬可能,烏氏倮何足致賞?賞罰不明,倒行逆施,適以見其昏謬耳。況濫殺石旁居民,肝腦塗地,若再不死,民命曷存?至若歸璧一事,似近荒誕,但乖氣致戾,反常為妖,莫謂災異之盡出無憑也?