strong tōng xī yù fù miè nán yí jìn shén mǎ jiān yíng bǎo dǐng strong
通西域復滅南夷 進神馬兼迎寶鼎
què shuō xiōng nú xī piān, yǒu yī wū sūn guó, xiàng wèi xiōng nú yì shǔ. dāng shí wū sūn guó wáng, jiào zuò kūn mò. kūn mò fù nán dōu mí, wèi yuè dī suǒ shā, kūn mò shàng yòu, yóu yí chén bù jiù xì hóu qiè fù ér táo, tú cì wǎng xún shí wù, bǎ kūn mò cáng nì cǎo jiān, láng wèi zhī rǔ, wū wèi zhī bǔ, bù jiù zhī fēi fán rén, nǎi bào bēn xiōng nú. dào le kūn mò zhǎng chéng, xiōng nú yǐ gōng pò yuè dī, zhǎn yuè dī wáng, yuè dī yú zhòng xī zǒu, jù sāi zhǒng dì, zuò wèi xíng cháo. kūn mò chéng jiān fù chóu, jiè dé xiōng nú bù zhòng, zài jiāng yuè dī yú zhòng jī zǒu. yuè dī xǐ wǎng dà xià, gǎi jiàn dà yuè dī guó. yǐ jiàn qián wén. suǒ yǒu sāi zhǒng gù tǔ, què bèi kūn mò zhàn zhù, réng lì hào wèi wū sūn guó, mù mǎ zhāo bīng, jiàn jiàn qiáng shèng, bù yuàn zài shì xiōng nú. xiōng nú fāng yǔ hàn lián nián jiāo zhàn, wú xiá xī gù, jí wèi wèi huò liǎng jūn suǒ bài, xiōng nú gèng shì bù rú qián, fēi dàn wū sūn shēng èr, jiù shì xī yù yī dài, qián shí fèng xiōng nú wèi gòng zhǔ, zhì cǐ yì jiē xiè tǐ, gè yǒu yì xīn.
卻說匈奴西偏,有一烏孫國,向為匈奴役屬。當時烏孫國王,叫作昆莫。昆莫父難兜靡,為月氐所殺,昆莫尚幼,由遺臣布就翖侯竊負而逃,途次往尋食物,把昆莫藏匿草間,狼為之乳,烏為之哺,布就知非凡人,乃抱奔匈奴。到了昆莫長成,匈奴已攻破月氐,斬月氐王,月氐餘眾西走,據塞種地,作為行巢。昆莫乘間復仇,借得匈奴部眾,再將月氐餘眾擊走。月氐徙往大夏,改建大月氐國。已見前文。所有塞種故土,卻被昆莫占住,仍立號為烏孫國,牧馬招兵,漸漸強盛,不願再事匈奴。匈奴方與漢連年交戰,無暇西顧,及為衛霍兩軍所敗,匈奴更勢不如前,非但烏孫生貳,就是西域一帶,前時奉匈奴為共主,至此亦皆懈體,各有異心。
wǔ dì tàn wén cǐ shì, nǎi fù yù tōng dào xī yù, gèng qǐ zhāng qiān wèi zhōng láng jiāng, lìng tā xī xíng. zhāng qiān rù cháo xiàn yì dào: bì xià yù qiǎn chén xī wǎng, zuì hǎo shì xiān jié wū sūn chéng shǐ hòu lù wū sūn wáng, zhāo jū qián hún xié wáng gù dì, lìng duàn xiōng nú yòu bì, qiě yǔ jié hé qīn, jī mí wù jué, jiāng jiàn wū sūn yǐ xī, rú dà xià děng guó, yì bì wén fēng guī mìng. jǐn wèi wài chén le. wǔ dì zhuān hǎo xū míng, dàn jiào yí rén chēng chén, wú lùn zǐ nǚ yù bó, jù suǒ bù xī. yīn cǐ lìng qiān lǜ zhòng sān bǎi rén, mǎ liù bǎi pǐ, niú yáng wàn tóu, jīn bó zhí shù qiān jù wàn, jī wǎng wū sūn. wū sūn wáng kūn mò, chū lái jiē jiàn, qiān chuán dá shàng yì, cì gěi gè wù. kūn mò què réng rán zuò zhe, bìng bù bài mìng. qiān bù jīn huái cán, biàn xiàng kūn mò shuō dào: tiān zǐ cì wáng hòu yí, wáng ruò bù bài shòu, jǐn qǐng hái cì biàn liǎo. kūn mò cái qǐ shēn lí zuò, bài le liǎng bài. qiān fù jìn cí dào: wáng kěn guī fù hàn cháo, hàn dāng qiǎn jià gōng zhǔ wèi wáng fū rén, jié wèi xiōng dì, tóng jù xiōng nú, qǐ bù shèn shàn! kūn mò tīng le, chóu chú wèi jué, nǎi liú qiān zàn jū zhàng zhōng, zì zhào bù zhòng, shāng yì kě fǒu. bù zhòng sù wèi zhī hàn cháo qiáng ruò, qiě kǒng yǔ hàn lián hé, yì lìng xiōng nú shēng fèn, duō zhāo kòu huàn, suǒ yǐ jù yì shù rì, réng wú dìng lùn.
武帝探聞此事,乃復欲通道西域,更起張騫為中郎將,令他西行。張騫入朝獻議道:「陛下欲遣臣西往,最好是先結烏孫;誠使厚賂烏孫王,招居前渾邪王故地,令斷匈奴右臂,且與結和親,羈縻勿絕,將見烏孫以西,如大夏等國,亦必聞風歸命。盡為外臣了。」武帝專好虛名,但教夷人稱臣,無論子女玉帛,俱所不惜。因此令騫率眾三百人,馬六百匹,牛羊萬頭,金帛值數千巨萬,齎往烏孫。烏孫王昆莫,出來接見,騫傳達上意,賜給各物。昆莫卻仍然坐着,並不拜命。騫不禁懷慚,便向昆莫說道:「天子賜王厚儀,王若不拜受,盡請還賜便了。」昆莫才起身離座,拜了兩拜。騫復進詞道:「王肯歸附漢朝,漢當遣嫁公主為王夫人,結為兄弟,同拒匈奴,豈不甚善!」昆莫聽了,躊躇未決,乃留騫暫居帳中,自召部眾,商議可否。部眾素未知漢朝強弱,且恐與漢聯和,益令匈奴生忿,多招寇患,所以聚議數日,仍無定論。
jiù zhōng shàng yǒu yī duàn yǐn qíng, gèng lìng kūn mò zuǒ zhī yòu chù, bù néng yǒu wèi. kūn mò yǒu shí yú zi, tài zǐ zǎo sǐ, lín zhōng shí céng qì qǐng kūn mò, yuàn lì jǐ zi cén zōu wèi sì, kūn mò dāng rán chuí lián, miàn yǔn suǒ qǐng. piān yǒu zhōng zǐ guān bài dà lù, qiáng jiàn shàn jiāng, sù rèn biān fáng, wén dé tài zǐ bìng mò, zì sī jì lì, bù yì kūn mò lìng lì sì sūn, zhì shī suǒ wàng, yú shì zhāo jí qīn shǔ, móu gōng cén zōu. kūn mò de zhī cǐ xìn, jí fēn wàn yú qí yǔ cén zōu, shǐ tā chū yù zhōng zǐ, zì jí wàn yú qí wèi wèi, fáng bèi bù yú. guó zhōng fēn zuò sān bù, rú hé zhì zhì? qiě yīn kūn mò nián lǎo, yuè jué tuí mí bù zhèn, gū xī tōu ān. yí dí wú qīn, kě jiàn yī bān, hàn nǎi yǐ hé qīn wèi zhǎng cè, shí shǔ fēi jì.
就中尚有一段隱情,更令昆莫左支右絀,不能有為。昆莫有十餘子,太子早死,臨終時曾泣請昆莫,願立己子岑陬為嗣,昆莫當然垂憐,面允所請。偏有中子官拜大祿,強健善將,夙任邊防,聞得太子病歿,自思繼立,不意昆莫另立嗣孫,致失所望,於是招集親屬,謀攻岑陬。昆莫得知此信,亟分萬餘騎與岑陬,使他出御中子,自集萬餘騎為衛,防備不虞。國中分作三部,如何制治?且因昆莫年老,越覺頹靡不振,姑息偷安。夷狄無親,可見一斑,漢乃以和親為長策,實屬非計。
qiān liú dài shù rì, bìng wèi dé kūn mò què bào, nǎi bié qiǎn fù shǐ, fēn wǎng dà yuān kāng jū yuè dī dà xià děng guó, chuán yù hàn cháo wēi dé. gè fù shǐ qù le duō rì, shàng wèi fù mìng, nà wū sūn què qiǎn qiān guī guó, tè pài shǐ rén xiāng sòng, bìng yí liáng mǎ shù shí pǐ, zuò wèi chóu yí. qiān xié fān shǐ yī tóng rù cháo, fān shǐ jìn yè wǔ dì, què hái zhì jìng jǐn lǐ, bìng qiě suǒ xiàn liáng mǎ, gé wài xióng zhuàng. wǔ dì jiàn le, bù jué xǐ wèi, suì yōu dài fān shǐ, tè bài qiān wèi dà xíng. qiān shòu rèn nián yú, jìng zhì bìng shì. yòu yuè yī nián, cái yóu qiān suǒ qiǎn fù shǐ lù xù hái dōu, xī yù gè guó, yě gè pài shǐ rén suí lái, yú shì xī yù shǐ yǔ hàn jiāo tōng, hàn fù zài sān qiǎn shǐ, xī chū xuān fǔ. gè guó zhǐ zhī bó wàng hóu zhāng qiān, bù zhī tā rén. gè shǐ yì huì yán qiān sǐ, dàn shuō shì yóu qiān suǒ qiǎn, hòu rén yīn shèng chuán zhāng qiān záo kōng. záo kōng wèi kāi záo kǒng dào. qiě yīn qiān cháng tàn shì hé yuán, chēng wèi zhāng qiān chéng chá rù tiān hé, qí shí huáng hé yuǎn yuán, bìng bù zài dāng shí xī yù zhōng, yǐ é chuán é, bù zú wèi xìn. wéi xī yù yī dài, dì xíng guǎng mào, dōng xī liù qiān yú lǐ, nán běi qiān yú lǐ, dōng jiē yù mén yáng guān, xī xiàn cōng lǐng. cōng lǐng yǐ wài, shàng yǒu shù guó. jīn jù shǐ chuán jì zài, xī yù gòng sān shí liù guó, hòu qiě fēn zuò wǔ shí yú guó, yǔ hàn cháo wǎng lái tōng shǐ, jì yǒu nán běi èr dào, nán běi èr dào de zhōng diǎn, jiù shì cōng lǐng. xiǎo zi lù shù guó míng rú xià:
騫留待數日,並未得昆莫確報,乃別遣副使,分往大宛康居月氐大夏等國,傳諭漢朝威德。各副使去了多日,尚未復命,那烏孫卻遣騫歸國,特派使人相送,並遺良馬數十匹,作為酬儀。騫偕番使一同入朝,番使進謁武帝,卻還致敬盡禮,並且所獻良馬,格外雄壯。武帝見了,不覺喜慰,遂優待番使,特拜騫為大行。騫受任年余,竟致病逝。又閱一年,才由騫所遣副使陸續還都,西域各國,也各派使人隨來,於是西域始與漢交通,漢復再三遣使,西出宣撫。各國只知博望侯張騫,不知他人。各使亦諱言騫死,但說是由騫所遣,後人因盛傳張騫鑿空。鑿空謂開鑿孔道。且因騫嘗探視河源,稱為張騫乘槎入天河,其實黃河遠源,並不在當時西域中,以訛傳訛,不足為信。惟西域一帶,地形廣袤,東西六千餘里,南北千餘里,東接玉門陽關,西限蔥嶺。蔥嶺以外,尚有數國。今據史傳紀載,西域共三十六國,後且分作五十餘國,與漢朝往來通使,計有南北二道,南北二道的終點,就是蔥嶺。小子錄述國名如下:
chuò qiāng guó, lóu lán guó, hòu míng shàn shòu. qiě mò guó, xiǎo wǎn guó, jīng jué guó, róng lú guó, gǎn mí guó, qú lēi guó, yú tián guó, pí shān guó, wū dù guó, xī yè guó, pú lí guó, yī nài guó, wú léi guó, nán dōu guó, yǐ shàng wèi nán dào zhū guó. wū sūn guó, kāng jū guó, dà yuān guó, táo huái guó, xiū xún guó, juān dú guó. yǔ shēn dú bù tóng, shēn dú bù rù xī yù chuán. shā chē guó, shū lè guó, wèi tóu guó, gū mò guó, wēn sù guó, guī zī guó, yù lí guó, wēi xū guó, yān qí guó, chē shī guó. yì míng gū shī. pú lèi guó, hú hú guó, yù lì shī guó, dān huán guó, yǐ shàng wèi běi dào zhū guó. dà yuè dī guó, dà xià guó, jì bīn guó, wū yì shān lí guó, lí jiān guó, tiáo zhī guó, ān xī guó, yǎn cài guó. yǐ shàng wèi cōng lǐng wài zhū guó.
婼羌國,樓蘭國, 後名鄯獸。 且末國, 小宛國, 精絕國, 戎盧國, 扞彌國, 渠勒國, 于闐國, 皮山國,烏秺國, 西夜國, 蒲犁國, 依耐國, 無雷國, 難兜國, 以上為南道諸國。 烏孫國, 康居國, 大宛國, 桃槐國, 休循國, 捐毒國。 與身毒不同,身毒不入西域傳。 莎車國, 疏勒國, 尉頭國, 姑墨國, 溫宿國, 龜茲國, 尉犁國, 危須國, 焉耆國, 車師國。 亦名姑師。 蒲類國, 狐胡國, 郁立師國, 單桓國,以上為北道諸國。 大月氐國, 大夏國, 罽賓國, 烏弋山離國, 犁靬國, 條支國, 安息國, 奄蔡國。 以上為蔥嶺外諸國。
yǐ shàng shù shí guó, qián shí duō fú shǔ xiōng nú, zhì cǐ yǔ hàn jiāo tōng, wèi xiōng nú suǒ wén zhī, lǚ cì fā bīng yāo jié, hàn nǎi fù jiù jiǔ quán wǔ wēi liǎng jùn wài, zēng zhì zhāng yē dūn huáng èr jùn, pài lì shè shù, yán bèi xiōng nú. bù yì xī běi wèi píng, dōng nán hū yòu shēng luàn, lèi dé hàn tíng shàng xià, yòu yào diào bīng zhēng xiǎng, chū dìng dōng nán.
以上數十國,前時多服屬匈奴,至此與漢交通,為匈奴所聞知,屢次發兵邀截,漢乃復就酒泉武威兩郡外,增置張掖敦煌二郡,派吏設戍,嚴備匈奴。不意西北未平,東南忽又生亂,累得漢廷上下,又要調兵征餉,出定東南。
xiān shì nán yuè wáng zhào hú, céng qiǎn tài zǐ yīng qí, rù dōu sù wèi, yī zhù shù nián. jiàn qián wén. yīng qí běn yǒu qī nú, wéi wèi zēng qiè lǐng rù dōu, bù dé bù lìng qǔ yī fù. shì yǒu hán dān rén jiū shì nǚ zǐ, liú yù dōu zhōng, gāo zhāng yàn zhì, cháng yǔ bà líng rén ān guó shǎo jì, sī xiāng wǎng lái. yīng qí què yī jiàn qīng qíng, bù guǎn tā pǐn xìng zhēn yín, biàn jí měi rén shuō hé. hǎo róng yì dé qǔ jiū nǚ, zhēn shì xīn mǎn yì zú, kuài wèi fēi cháng. wèi jǐ shēng xià yī nán, qǔ míng wèi xìng. huò tāi zài cǐ. hòu lái zhào hú bìng zhòng, qiǎn shǐ zhì jīng, qǐng guī yīng qí, wǔ dì zhǔn tā guī shěng, yīng qí suì qiè qī zǐ nán xuán. bù jiǔ hú sǐ, yīng qí dāng jí sì wèi, shàng shū bào wén, qiě qǐng lìng jiū nǚ wèi wáng hòu, xìng wèi tài zǐ. wǔ dì yě jí yī yì, dàn cháng qiǎn shǐ zhēng tā rù cháo. yīng qí kǒng zài bèi jī liú, bù kěn yīng mìng, zhǐ qiǎn shǎo zǐ cì gōng rù shì, zì yǔ jiū nǚ zhèn rì yín lè, jìng zhì wāng jí bù qǐ, zhōng nián bì mìng. tài zǐ xìng jì lì wèi zhǔ, fèng mǔ jiū shì wèi wáng tài hòu. piān wǔ dì dé le cǐ xìn, yòu yào zhào tā mǔ zǐ yī tóng rù cháo. dāng xià yù diàn zé shǐ, jí yǒu jiàn dài fū zhōng jūn, zì qǐng xiào láo, qiě miàn zòu dào: chén yuàn shòu zhǎng yīng, jī nán yuè wáng yú què xià! tán hé róng yì! wǔ dì jiàn tā nián shào qì háo, què yě jiā xǔ, biàn lìng yǔ yǒng shì wèi chén děng, chū shǐ nán yuè. yòu chá dé ān guó shǎo jì, céng yǔ jiū tài hòu xiāng shí, yě lìng tóng wǎng.
先是南越王趙胡,曾遣太子嬰齊,入都宿衛,一住數年。見前文。嬰齊本有妻孥,惟未曾挈領入都,不得不另娶一婦。適有邯鄲人樛氏女子,留寓都中,高張艷幟,常與灞陵人安國少季,私相往來。嬰齊卻一見傾情,不管她品性貞淫,便即浼人說合。好容易得娶樛女,真是心滿意足,快慰非常。未幾生下一男,取名為興。禍胎在此。後來趙胡病重,遣使至京,請歸嬰齊,武帝准他歸省,嬰齊遂挈妻子南旋。不久胡死,嬰齊當即嗣位,上書報聞,且請令樛女為王后,興為太子。武帝也即依議,但常遣使征他入朝。嬰齊恐再被羈留,不肯應命,只遣少子次公入侍,自與樛女鎮日淫樂,竟致尫瘠不起,中年畢命。太子興繼立為主,奉母樛氏為王太后。偏武帝得了此信,又要召他母子一同入朝。當下御殿擇使,即有諫大夫終軍,自請效勞,且面奏道:「臣願受長纓,羈南越王於闕下!」談何容易!武帝見他年少氣豪,卻也嘉許,便令與勇士魏臣等,出使南越。又查得安國少季,曾與樛太后相識,也令同往。
zhōng jūn biǎo zì zi yún, jì nán rén shì, nián wèi ruò guàn, jí xuǎn wèi bó shì dì zǐ, bù xíng rù guān. guān lì gěi yǔ yī xū, zhōng jūn wèn yǒu hé yòng? guān lì zhǐ shì dào: zhè shì chū rù guān mén de zhèng quàn, jiāng lái rǔ yào chū guān, réng kě yòng cǐ wèi zhèng. xū xì liè bó wèi zhī, yòng dài fú jié. zhōng jūn kǎi rán dào: dà zhàng fū xī yóu, hé zhì wú shì chū guān! yī miàn shuō, yī miàn qì xū zì qù. guǒ rán bú dào liǎng nián, guān bài yè zhě. chū shǐ jùn guó, jiàn máo chū guān. guān lì jīng chà dào: zhè jiù shì qì xū shēng, bù liào tā jìng jiàn qián yán! zhōng jūn yě bù yǔ duō shuō, dài zhì shì bì hái dōu, zòu duì chēng zhǐ, dé chāo qiān zhì jiàn dài fū. zhì shì fù chū shǐ nán yuè, jiàn le nán yuè wáng xìng, píng zhe nà háo qíng biàn kǒu, quàn xìng nèi fù, xìng yě zì rán wèi fú. piān shì nán yuè xiāng lǚ jiā, lì xiāng sān cháo, quán gāo wàng zhòng, dú yǔ hàn shǐ fǎn duì, zǔ xìng fù hàn. xìng bù miǎn huái yí, rù bái tài hòu, qǐng mìng dìng duó. tài hòu jiū shì, yě jí chū diàn, zhào jiàn hàn shǐ. liǎng yǎn piǎo qù, zǎo yǐ qiáo jiàn nà shào nián pīn fū, dāng xià yǐn jìn zuò qián, xiáng wèn yī fān. ān guó shǎo jì jí jiāng cháo tíng yì zhǐ, yuē lüè xiāng gào, jiū tài hòu háo bù biàn bó, lì jí lè cóng, zhǔ xìng fèng biǎo hàn tíng, yuàn bǐ nèi dì zhū hóu, sān suì yī zhāo. zhōng jūn dé biǎo, qiǎn cóng lì fēi bào zhǎng ān. wǔ dì fù zhào jiǎng miǎn, qiě cì nán yuè xiāng lǚ jiā yín yìn, jí nèi shǐ zhōng wèi tài fù děng yìn, yú tīng zì zhì, suǒ yǒu zhōng jūn děng rén, dōu liú shǐ zhèn fǔ.
終軍表字子云,濟南人氏,年未弱冠,即選為博士弟子,步行入關。關吏給與一繻,終軍問有何用?關吏指示道:「這是出入關門的證券,將來汝要出關,仍可用此為證。」繻系裂帛為之,用代符節。終軍慨然道:「大丈夫西遊,何至無事出關!」一面說,一面棄繻自去。果然不到兩年,官拜謁者。出使郡國,建旄出關。關吏驚詫道:「這就是棄繻生,不料他竟踐前言!」終軍也不與多說,待至事畢還都,奏對稱旨,得超遷至諫大夫。至是復出使南越,見了南越王興,憑着那豪情辯口,勸興內附,興也自然畏服。偏是南越相呂嘉,歷相三朝,權高望重,獨與漢使反對,阻興附漢。興不免懷疑,入白太后,請命定奪。太后樛氏,也即出殿,召見漢使。兩眼瞟去,早已瞧見那少年姘夫,當下引近座前,詳問一番。安國少季即將朝廷意旨,約略相告,樛太后毫不辯駁,立即樂從,囑興奉表漢廷,願比內地諸侯,三歲一朝。終軍得表,遣從吏飛報長安。武帝復詔獎勉,且賜南越相呂嘉銀印,及內史中尉太傅等印,余聽自置,所有終軍等人,都留使鎮撫。
lǚ jiā shǐ zhōng bù fú, qiě wén ān guó shǎo jì chū rù gōng jìn, gèng jué huái yí, suì tuō jí bù chū, yīn xù yì tú. ān guó shǎo jì fāng yǔ jiū tài hòu zhòng xù jiù huān, fēi cháng xiá nì, dàn kǒng lǚ jiā cóng zhōng wèi biàn, bù rú quàn jiū tài hòu dài zi rù cháo, zì jǐ hǎo xiāng xié běi shàng, yí lù chóu móu. jiū tài hòu suī chì zhì xíng zhuāng, wéi yì zhōng què yù xiān chú lǚ jiā, rán hòu qǐ xíng, nǎi zhì jiǔ gōng zhōng, kuǎn dài hàn shǐ. yī miàn zhào rù chéng xiàng yǐ xià zhū guān lì, gòng tóng rù yàn. lǚ jiā bù dé bù wǎng, wéi jiā dì zhèng wèi jiāng jūn, zài gōng wài lǐng bīng huán wèi. jiū tài hòu jiàn jiā yǐ liè xí, xíng guò le jiǔ, biàn xiàng jiā gù yǔ dào: nán yuè nèi shǔ, lì guó lì mín, xiāng jūn dú yǐ wèi bù biàn, jiū shǔ hé yì? lǚ jiā tīng zhe, liào zhī tài hòu jī dòng hàn shǐ, yǔ tā fǎn duì, yīn cǐ wèi gǎn fā yán. hàn shǐ yě kǒng jiā dì zài wài, bù biàn fā zuò, zhǐ hǎo miàn miàn xiāng qù, xiù shǒu páng guān. jiū tài hòu bù miǎn zháo jí, hū jiàn lǚ jiā qǐ shēn yù zǒu, yě jí lí zuò qǔ máo, xiàng qián cì jiā. hái shì nán yuè wáng xìng, fáng yǒu tā biàn, huāng máng qǐ zǔ tài hòu, jiāng jiā fàng tuō. yín fù bì hàn, shí zì qǔ sǐ. jiā huí dào fǔ zhōng, biàn sī fā nán, zhuǎn niàn wáng xìng, bìng wú dǎi yì, dào yě bù rěn qǐ shì. cuō tuó cuō tuó, yòu guò shù yuè, mò wén hàn tíng tè pài qián jì běi xiāng hán qiān qiū, yǔ jiū tài hòu dì jiū lè, lǜ bīng èr qiān rén. chí rù biān jiāng, nǎi jí zhào dì jì yì dào: hàn bīng yuǎn lái, bì shì yín hòu chuàn tóng hàn shǐ, zhào bīng rù jìng, lái miè wǒ jiā, wǒ xiōng dì qǐ kě shù shǒu jiù bì me? jiā dì xì shì wǔ fū, yī wén cǐ yán, dāng rán dà fèn, biàn quàn jiā sù xíng dà shì. jiā zhì shì yě bù huáng duō gù, biàn yǔ dì yǐn bīng rù gōng. gōng zhōng wèi zēng fáng bèi, lì bèi tū rù, jiū tài hòu yǔ ān guó shǎo jì, bìng zuò sī tán, jí qiè wú cóng táo bì, yóu jiā xiōng dì chí dāo jìn lái, yī dāo yī gè, pī sǐ liǎo shì. sǐ dé qīn nì. liǎng rén zài qù sōu xún wáng xìng, xìng rú hé dé miǎn? yě zāo shā hài. jiā suǒ xìng wǎng gōng shǐ guǎn, qiāng shā hàn shǐ, kě lián zhōng jūn wèi chén děng, shuāng shǒu bù dí sì quán, tóng shí xùn nán. zhōng jūn bù guò èr shí duō suì, cǎn zāo cǐ huò, shí rén yīn chēng wèi zhōng tóng.
呂嘉始終不服,且聞安國少季出入宮禁,更覺懷疑,遂託疾不出,陰蓄異圖。安國少季方與樛太后重續舊歡,非常狎昵,但恐呂嘉從中為變,不如勸樛太后帶子入朝,自己好相偕北上,一路綢繆。樛太后雖飭治行裝,惟意中卻欲先除呂嘉,然後啟行,乃置酒宮中,款待漢使。一面召入丞相以下諸官吏,共同入宴。呂嘉不得不往,惟嘉弟正為將軍,在宮外領兵環衛。樛太后見嘉已列席,行過了酒,便向嘉顧語道:「南越內屬,利國利民,相君獨以為不便,究屬何意?」呂嘉聽着,料知太后激動漢使,與他反對,因此未敢發言。漢使也恐嘉弟在外,不便發作,只好面面相覷,袖手旁觀。樛太后不免着急,忽見呂嘉起身欲走,也即離座取矛,向前刺嘉。還是南越王興,防有他變,慌忙起阻太后,將嘉放脫。淫婦必悍,實自取死。嘉回到府中,便思發難,轉念王興,並無歹意,倒也不忍起事。蹉跎蹉跎,又過數月,驀聞漢廷特派前濟北相韓千秋,與樛太后弟樛樂,率兵二千人。馳入邊疆,乃亟召弟計議道:「漢兵遠來,必是淫後串同漢使,召兵入境,來滅我家,我兄弟豈可束手就斃麼?」嘉弟系是武夫,一聞此言,當然大憤,便勸嘉速行大事。嘉至是也不遑多顧,便與弟引兵入宮。宮中未曾防備,立被突入,樛太后與安國少季,並坐私談,急切無從逃避,由嘉兄弟持刀進來,一刀一個,劈死了事。死得親昵。兩人再去搜尋王興,興如何得免?也遭殺害。嘉索性往攻使館,戕殺漢使,可憐終軍魏臣等,雙手不敵四拳,同時殉難。終軍不過二十多歲,慘遭此禍,時人因稱為終童。
jiā jí xià lìng guó zhōng dào: wáng nián shàng shǎo, tài hòu xì zhōng guó rén, yǔ hàn shǐ yín luàn, bù gù zhào shì shè jì, gù tè qǐ bīng chú jiān, lìng lì sì zhǔ, bǎo wǒ zōng tiāo. guó rén sù shǔ wàng lǚ jiā, tǒng jiē tīng mìng, wú yī yì yì, jiā nǎi yíng lì yīng qí zhǎng zi shù yáng hóu jiàn dé wèi wáng, xì yīng qí qián qī suǒ shēng zhī zǐ. zì jǐ réng wèi xiāng guó, qiě qiǎn rén tōng zhī cāng wú wáng zhào guāng. cāng wú wèi nán yuè dà jùn, guāng yǔ jiā sù yǒu gǎn yì, dāng rán fù shū zàn chéng. yú shì jiā yī yì yù hàn, zhuān dài hán qiān qiū dào lái, fǎn lìng biān jìng lì zú, kāi dào gōng shí, yòu lìng shēn rù. qiān qiū yě shì jīn cái shǐ qì, qǐng yuàn nán lái, yī rù yuè jìng, jí yǔ jiū lè bìng qū jìn bīng, gōng pò hǎo jǐ chù chéng chí, sì jiàn nán yuè lì zú, yīn qín jiē dài, yuàn wèi xiàng dǎo, hái dào tā zhèn shè bīng wēi, chàng xíng wú zǔ, shuí zhī xíng jìn yuè dōu, xiāng qù bù guò sì shí lǐ, tū jiàn yuè bīng sì miàn shā dào, chóng chóng guǒ zhù. qiān qiū zhǐ yǒu èr qiān rén mǎ, qián wú qù lù, hòu wú jiù bīng, yǎn jiàn dé tóng guī yú jǐn, wú yī shēng hái.
嘉即下令國中道:「王年尚少,太后系中國人,與漢使淫亂,不顧趙氏社稷,故特起兵除奸,另立嗣主,保我宗祧。」國人素屬望呂嘉,統皆聽命,無一異議,嘉乃迎立嬰齊長子術陽侯建德為王,系嬰齊前妻所生之子。自己仍為相國,且遣人通知蒼梧王趙光。蒼梧為南越大郡,光與嘉素有感誼,當然復書贊成。於是嘉壹意御漢,專待韓千秋到來,反令邊境吏卒,開道供食,誘令深入。千秋也是矜才使氣,請願南來,一入越境,即與樛樂並驅進兵,攻破好幾處城池,嗣見南越吏卒,殷勤接待,願為嚮導,還道他震懾兵威,暢行無阻,誰知行近越都,相去不過四十里,突見越兵四面殺到,重重裹住。千秋只有二千人馬,前無去路,後無救兵,眼見得同歸於盡,無一生還。
jiā shā jǐn hàn bīng, suì hán fēng hàn shǐ fú jié, shǐ rén jī sòng hàn biān, shè cí xiè zuì. biān lì lì jí zòu wén. wǔ dì dà nù, bān zhào fā zuì rén cóng jūn, qiě diào jí zhōu shī shí wàn, huì tǎo nán yuè. mìng wèi wèi lù bó dé wèi fú bō jiāng jūn, chū guì yáng, xià huáng shuǐ zhǔ jué dū wèi yáng pū, wèi lóu chuán jiāng jūn, chū yù zhāng, xià héng pǔ gù guī yì yuè hóu liǎng rén, tóng chū líng líng, yī míng yán, wèi gē chuán jiāng jūn, yī míng jiǎ, wèi xià lài jiāng jūn yòu shǐ yuè rén chí yì hóu yí, dài lǐng bā shǔ zuì rén, fā yè láng bīng, xià zāng kē jiāng, tóng zhì pān yú huì qí. pān yú jiù shì nán yuè jùn chéng, běi yǒu xún xiá shí mén zhū xiǎn, dōu bèi yáng pū dǎo pò, zhí jìn pān yú. lù bó dé bù xià duō zuì rén, yán tú táo sàn, zhǐ yǒu qiān yú rén zhì shí mén, yǔ pū xiāng huì. liǎng jūn tóng lù bìng jìn, dào le pān yú chéng xià, pū gōng dōng nán, bó dé gōng xī běi, pū xiǎng duó shǒu gōng, huī zhe bù zhòng, fèn lì měng pū, yuè xiāng lǚ jiā, dū bīng sǐ shǒu, jiān jù bù tuì. bó dé què cóng róng bù pò, dàn zài xī běi jiǎo shàng, xū shè qí gǔ, yáo zhāng shēng shì. yī miàn qiǎn rén shè shū rù chéng, quàn lìng chū jiàng. chéng zhōng yǐ shì chuí wēi, yòu wén bó dé lì yíng xī běi, jiāng yào jiā gōng, jí dé shǒu jiāng cāng huáng shī cuò, wǎng wǎng zhuì chéng yè chū, bēn jiàng bó dé. bó dé hǎo yán fǔ wèi, gè cì yìn shòu, lìng tā hái chéng xiāng zhāo. shì yáng pū gōng chéng bù xià, jiāo zào yì cháng, dū lìng bù bīng zòng huǒ shāo chéng, dōng nán yī dài, yān yàn chōng xiāo, xī běi bīng mín, dōu yǐ hún fēi tiān wài, wén dé chū jiàng miǎn sǐ, bìng yǒu fēng shǎng de xiāo xī, zì rán yǒng yuè chū chéng, zhēng xiàng bó dé chù tóu xiáng. lǚ jiā jí nán yuè wáng jiàn dé, rú hé zhī chí? yě jí chéng yè táo chū, cuàn tóu hǎi dǎo. jí yáng pū pò chéng zhí rù, nà lù bó dé zǎo jìn xī běi mén, ān zuò fǔ zhōng. dòu lì bù rú dòu zhì. pū fèi le xǔ duō qì lì, fǎn ràng bó dé xiān rù, hěn bù gān xīn, biàn yù wǎng bǔ nán yuè jūn xiāng, zài tú jiàn gōng. bó dé què yǔ pū xiào yǔ dào: jūn lián rì gōng chéng, láo pí yǐ shèn, jǐn kě shǎo xiū! nán yuè jūn xiāng, biàn kě qín dào, qǐng jūn wù yōu. pū shàng shì xìn fēi xìn. guò le yī liǎng rì, guǒ yóu yuè sī mǎ sū hóng, bǔ dào jiàn dé, yuè láng dōu jī, bǔ dào lǚ jiā. jīng bó dé xùn yàn shǔ shí, lì mìng chù zhǎn. dāng jí fēi zhāng zòu jié, bǎo jǔ sū hóng wèi hǎi cháng hóu, dōu jī wèi lín cài hóu, qiě zòu zhāng zhōng yì bèi shù yáng pū gōng láo. pū shǐ zhī bó dé shàn fǔ jiàng rén, yòng yí zhì yí, zhì lüè gāo chū yī chóu, yě jué dé zì kuì wù rú le. bù yóu yáng pū bù fú. gē chuán xià lài liǎng jiāng jūn, jí chí yì hóu suǒ fā yè láng bīng, shàng wèi gǎn dào, nán yuè yǐ píng. jiù shì cāng wú wáng zhào guāng, bù dài wǎng tǎo, yǐ jīng wén fēng dǎn luò, huāng máng tóu chéng, hòu lái dé fēng wèi suí táo hóu.
嘉殺盡漢兵,遂函封漢使符節,使人齎送漢邊,設詞謝罪。邊吏立即奏聞。武帝大怒,頒詔發罪人從軍,且調集舟師十萬,會討南越。命衛尉路博德為伏波將軍,出桂陽,下湟水;主爵都尉楊仆,為樓船將軍,出豫章,下橫浦;故歸義越侯兩人,同出零陵,一名嚴,為戈船將軍,一名甲,為下瀨將軍;又使越人馳義侯遺,帶領巴蜀罪人,發夜郎兵,下牂牁江,同至番禺會齊。番禺就是南越郡城,北有尋陿石門諸險,都被楊仆搗破,直進番禺。路博德部下多罪人,沿途逃散,只有千餘人至石門,與仆相會。兩軍同路並進,到了番禺城下,仆攻東南,博德攻西北,仆想奪首功,麾着部眾,奮力猛撲,越相呂嘉,督兵死守,堅拒不退。博德卻從容不迫,但在西北角上,虛設旗鼓,遙張聲勢。一面遣人射書入城,勸令出降。城中已是垂危,又聞博德立營西北,將要夾攻,急得守將倉皇失措,往往縋城夜出,奔降博德。博德好言撫慰,各賜印綬,令他還城相招。適楊仆攻城不下,焦躁異常,督令部兵縱火燒城,東南一帶,煙焰沖霄,西北兵民,都已魂飛天外,聞得出降免死,並有封賞的消息,自然踴躍出城,爭向博德處投降。呂嘉及南越王建德,如何支持?也即乘夜逃出,竄投海島。及楊仆破城直入,那路博德早進西北門,安坐府中。鬥力不如鬥智。仆費了許多氣力,反讓博德先入,很不甘心,便欲往捕南越君相,再圖建功。博德卻與仆笑語道:「君連日攻城,勞疲已甚,盡可少休!南越君相,便可擒到,請君勿憂。」仆尚似信非信。過了一兩日,果由越司馬蘇弘,捕到建德,越郎都稽,捕到呂嘉。經博德訊驗屬實,立命處斬。當即飛章奏捷,保舉蘇弘為海常侯,都稽為臨蔡侯,且奏章中亦備述楊仆功勞。仆始知博德善撫降人,用夷制夷,智略高出一籌,也覺得自愧勿如了。不由楊仆不服。戈船下瀨兩將軍,及馳義侯所發夜郎兵,尚未趕到,南越已平。就是蒼梧王趙光,不待往討,已經聞風膽落,慌忙投誠,後來得封為隨桃侯。
zì cóng nán yuè shì qǐ, cháo tíng jí xū chóu xiǎng, bù dé bù cuī shōu zū fù. ní kuān zhèng wèi zuǒ nèi shǐ, dài mín kuān hòu, bù jiā kē pò, suì zhì fù zū shén duō, shì qiě huò qiǎn. bǎi xìng wén kuān jiāng miǎn zhí, jìng nà zū shuì, dà jiā niú chē, xiǎo jiā dān fù, quán shù jiǎo qí, fǎn dé kè zuì. kuān réng rán liú rèn, qiě yīn cǐ gèng jié zhǔ zhī. hái yǒu shū cái zhù biān de bo shì, yǐ yóu xiàn lìng chāo rèn qí xiāng, zì qǐng fù zǐ cóng jūn, wǎng sǐ nán yuè. hé qí rè xīn nǎi ěr. wǔ dì suī wèi zēng zhǔn qiǎn, què yě xià zhào bāo měi, fēng shì guān nèi hóu, cì jīn sì shí jīn, tián shí qǐng, bù gào tiān xià, fēng shì bǎi guān. nǎ zhī chú bo shì wài, jìng wú yī rén jì qǐ qǐng xiào, suì zhì wǔ dì xián hèn zài xīn. qiǎo zhí qiū jì zài ěr, yòu xíng cháng nài lǐ, qiū jì yuē cháng měi jiǔ yuē zhòu. liè hóu lì yīng gòng jīn zhù jì, wǔ dì jí cǐ xiè hèn, tè zhǔ shào fǔ shōu yàn gòng jīn, yù yǒu chéng sè bù zú, jí yǐ bù jìng lùn zuì, duó qù hóu jué, bǎi yǒu liù rén. chéng xiàng zhào zhōu, bù xiān jiū jǔ, lián zuò xià yù, fèn jí zì jǐn. lián bì sì xiāng, wú nǎi tài kù! lìng shēng yù shǐ dài fū shí qìng wèi chéng xiàng, zhào qí xiāng bo shì wèi yù shǐ dài fū.
自從南越事起,朝廷亟須籌餉,不得不催收租賦。倪寬正為左內史,待民寬厚,不加苛迫,遂致負租甚多,勢且獲譴。百姓聞寬將免職,競納租稅,大家牛車,小家擔負,全數繳齊,反得課最。寬仍然留任,且因此更結主知。還有輸財助邊的卜式,已由縣令超任齊相,自請父子從軍,往死南越。何其熱心乃爾。武帝雖未曾准遣,卻也下詔褒美,封式關內侯,賜金四十斤,田十頃,布告天下,風示百官。那知除卜式外,竟無一人繼起請效,遂致武帝銜恨在心。巧值秋祭在邇,又行嘗耐禮,秋祭曰嘗美酒曰酎。列侯例應貢金助祭,武帝藉此泄恨,特囑少府收驗貢金,遇有成色不足,即以不敬論罪,奪去侯爵,百有六人。丞相趙周,不先糾舉,連坐下獄,憤急自盡。連斃四相,毋乃太酷!另升御史大夫石慶為丞相,召齊相卜式為御史大夫。
yǐ ér chē jià dōng xún, jiāng wǎng gōu shì. xíng zhì zuǒ yì tóng xiāng, zhèng zhí nán yuè jié bào dào lái, shèn shì xǐ wèi, biàn mìng tóng xiāng wèi wén xǐ xiàn. zài xíng zhì jí xiàn zhōng xīn xiāng, yòu wén dé lǚ jiā bǔ zhū, yīn zài xīn zhōng xiāng tiān zhì huò jiā xiàn. qiě chuán yù nán jūn, xī nán yuè dì zuò wèi nán hǎi cāng wú yù lín hé pǔ jiāo zhǐ jiǔ zhēn rì nán zhū yá dān ěr jiǔ jùn, zhào lù bó dé děng bān shī huí cháo. bó dé yǐ shòu fēng fú lí hóu, zhì cǐ gèng zēng shí cǎi, yáng pū dé jiā fēng jiāng liáng hóu, wài cǐ fēng shǎng yǒu chà. wéi yuè chí yì hóu yí, zhēng bīng fù yuè shí, nán yí qiě lán jūn kàng mìng. shā bì shǐ rén, jū rán pàn hàn. yí fèng zhào huí jūn, jī sǐ qiě lán jūn, chéng shèng gōng pò qióng zuó, lián bì èr qiú, rǎn máng děng guó, bìng jiē zhèn shè, fèng biǎo guī mìng. dāng yóu yí zòu bào cháo tíng, xuán jiē wǔ dì fù zhào. gǎi qiě lán wèi zāng kē jùn, qióng wèi yuè xī jùn, zuó wèi shěn lí jùn, rǎn máng wèi wèn shān jùn, guǎng hàn xī bái mǎ liǎng chù wèi wǔ dū jùn, sì shì yè láng jí diān, xiān hòu jiàng fù, méng gěi wáng yìn, xī nán yí xī píng.
已而車駕東巡,將往緱氏。行至左邑桐鄉,正值南越捷報到來,甚是喜慰,便命桐鄉為聞喜縣。再行至汲縣中新鄉,又聞得呂嘉捕誅,因在新中鄉添置獲嘉縣。且傳諭南軍,析南越地作為南海、蒼梧、鬱林、合浦、交趾、九真、日南、珠厓、儋耳九郡,詔路博德等班師回朝。博德已受封符離侯,至此更增食采,楊仆得加封將梁侯,外此封賞有差。惟越馳義侯遺,徵兵赴越時,南夷且蘭君抗命。殺斃使人,居然叛漢。遺奉詔回軍,擊死且蘭君,乘勝攻破邛莋,連斃二酋,冉駹等國,並皆震懾,奉表歸命。當由遺奏報朝廷,旋接武帝復詔。改且蘭為牂牁郡,邛為越嶲郡,莋為沈藜郡,冉駹為汶山郡,廣漢西白馬兩處為武都郡,嗣是夜郎及滇,先後降附,蒙給王印,西南夷悉平。
shuō yě qí guài, dōng yuè wáng yú shàn, yě gān jiù miè wáng, zào qǐ fǎn lái. yú shàn cháng nǐ cóng zhēng nán yuè, shàng shū zì xiào, dāng jí fā zú bā qiān rén, yuàn tīng lóu chuán jiāng jūn jié zhì. lóu chuán jiāng jūn yáng pū, dào le pān yú, bìng wèi jiàn yú shàn bīng dào, zhì shū jié wèn, zhǐ shuō shì bīng zhì jiē yáng, wèi hǎi zhōng fēng bō suǒ zǔ. jí pān yú yǐ pò, xún zhū jiàng rén, cái zhī yú shàn qiě tōng shǐ nán yuè, yīn chí liǎng duān. pū nǎi qǐng mìng cháo tíng, jí yù yí bīng dōng tǎo. wǔ dì yīn shì zú guò láo, jué jì bà bīng, dàn lìng pū bù xià xiào wèi, liú tún yù zhāng, fáng bèi yú shàn. yú shàn kǒng bù miǎn tǎo fá, suǒ xìng xiān xíng chēng bīng, jù jué hàn dào, hào jiāng jūn zōu lì wèi tūn hàn jiāng jūn, zì chēng wǔ dì. hàn dì sǐ hòu chēng wǔ, yú shàn shēng qián chēng wǔ, yě shì qí wén. wǔ dì nǎi zài qiǎn yáng pū chū bīng, yǔ héng hǎi jiāng jūn hán shuō děng fēn dào rù dōng yuè jìng, yú shàn shàng fù yú chēng xióng, jù xiǎn bù xià. xiāng chí shù yuè, yóu gù yuè jiàn chéng hóu áo, jí yáo wáng jū gǔ, hé móu shā sǐ yú shàn, lǜ zhòng yíng jiàng, dōng yuè fù píng. wǔ dì yǐ mǐn dì xiǎn zǔ, lǚ cì fǎn fù, bù rú xǐ mín nèi chù, miǎn de shēng xīn. nǎi zhào lìng yáng pū yǐ xià zhū jiāng, bǎ dōng yuè mín xǐ jū jiāng huái. yáng pū děng yī zhào bàn lǐ, mǐn jiào nǎi xū wú rén jī le. liǎng yuè jù wáng. tóng shí yòu yǒu xiān líng qiāng rén, líng yīn lián. wèi táng yú shí sān miáo hòu yì, sàn chù huáng zhōng, yīn tōng xiōng nú, hé zhòng shí yú wàn, kòu lüè lìng jū ān gù děng xiàn, jìn wéi bāo hǎn. wǔ dì qǐ lǐ xī wèi jiāng jūn, shǐ xié láng zhōng lìng xú zì wèi, lǜ bīng shí wàn, jī sàn zhū qiāng, tè zhì hù qiāng xiào wèi, jiù dì zhèn zhì, zǒng suàn dàng píng.
說也奇怪,東越王余善,也甘就滅亡,造起反來。余善嘗擬從征南越,上書自效,當即發卒八千人,願聽樓船將軍節制。樓船將軍楊仆,到了番禺,並未見余善兵到,致書詰問,只說是兵至揭陽,為海中風波所阻。及番禺已破,詢諸降人,才知余善且通使南越,陰持兩端。仆乃請命朝廷,即欲移兵東討。武帝因士卒過勞,決計罷兵,但令仆部下校尉,留屯豫章,防備余善。余善恐不免討伐,索性先行稱兵,拒絕漢道,號將軍騶力為吞漢將軍,自稱武帝。漢帝死後稱武,余善生前稱武,也是奇聞。武帝乃再遣楊仆出兵,與橫海將軍韓說等分道入東越境,余善尚負嵎稱雄,據險不下。相持數月,由故越建成侯敖,及繇王居股,合謀殺死余善,率眾迎降,東越復平。武帝以閩地險阻,屢次反覆,不如徙民內處,免得生心。乃詔令楊仆以下諸將,把東越民徙居江淮。楊仆等依詔辦理,閩嶠乃虛無人跡了。兩越俱亡。同時又有先零羌人,零音憐。為唐虞時三苗後裔,散處湟中,陰通匈奴,合眾十餘萬,寇掠令居安故等縣,進圍枹罕。武帝起李息為將軍,使偕郎中令徐自為,率兵十萬,擊散諸羌,特置護羌校尉,就地鎮治,總算蕩平。
wǔ dì jiàn zhū shì shùn shǒu, zì rán xīn wèi, yīn jì qǐ wò wā shuǐ páng, céng yǒu yì mǎ chǎn chū, jí bān zhào chū qù, zhǔ lìng sòng mǎ rù dōu. zhè yì mǎ bìng fēi yì chǎn, bù guò yóu bào lì zhǎng niē shuō chū lái, cóng zhōng qǔ qiǎo. xiǎo zi yú qián wén zhōng yǐ jīng xù míng. jiàn liù shí jiǔ huí. cǐ shí bào lì zhǎng fèng mìng xiàn mǎ, dào le dōu zhōng, yóu wǔ dì qīn zì yàn kàn, guǒ jué féi zhuàng de hěn, yǔ wū sūn guó suǒ xiàn liáng mǎ, dà lüè xiāng tóng. wǔ dì suì chēng wèi shén mǎ, huò yǔ wū sūn mǎ gòng chēng tiān mǎ. tōng jiàn jí lǎn zài cǐ shì yú yuán shòu sān nián, hàn shū zé zài yuán dǐng sì nián, běn shū liǎng cún qí shuō, gù qián hòu fēn xù. wǔ dì fāng yíng zào bǎi liáng tái, gāo shù shí zhàng, yòng xiāng bǎi wèi liáng, yīn yǐ wèi míng. zhè tái xì gòng fèng zhǎng líng shén jūn, shén jūn wèi shuí, chá kǎo qǐ lái, shí shì bù zhí yī biàn. zhǎng líng yǒu yī fù rén, chǎn nán bù yù, bēi yù ér wáng. hòu lái zhóu lǐ wǎn ruò, gòng fèng fù xiàng, shuō shì fù hún fù shēn, néng yù zhī mín jiān jí xiōng. yī bān yú fū yú fù, gòng qù bài zhù, yǒu qiú zhé yīng, jiù shì wǔ dì wài zǔ mǔ zāng ér, yě céng wǎng dǎo, guǒ dé zǐ nǚ guì xiǎn, suì gòng chēng zhǎng líng fù wèi shén jūn. wǔ dì dé zì mǔ chuán, qiǎn shǐ yíng rù shén jūn xiàng, gōng zhū sī shì guān zhōng. sì yīn sī shì guān guī mó xiá ài, tè zhú bǎi liáng tái yí gōng shén xiàng, qiě chuàng zuò bǎi liáng tái shī tǐ, yǔ qún chén hù xiāng chàng hè, pǔ rù lè gē. fù lìng sī mǎ xiàng rú děng biān zhì gē shī, àn yè gōng shāng, hé chéng shēng lǜ, hào wèi lè fǔ. jí dé le shén mǎ hòu, yě fǎng lè fǔ tǐ cái, qīn zhì yì tiān mǎ gē. gē yún:
武帝見諸事順手,自然欣慰,因記起渥窪水旁,曾有異馬產出,即頒詔出去,囑令送馬入都。這異馬並非異產,不過由暴利長捏說出來,從中取巧。小子於前文中已經敘明。見六十九回。此時暴利長奉命獻馬,到了都中,由武帝親自驗看,果覺肥壯得很,與烏孫國所獻良馬,大略相同。武帝遂稱為神馬,或與烏孫馬共稱天馬。《通鑑輯覽》載此事於元狩三年,《漢書》則在元鼎四年,本書兩存其說,故前後分敘。武帝方營造柏梁台,高數十丈,用香柏為梁,因以為名。這台系供奉長陵神君,神君為誰,查考起來,實是不值一辯。長陵有一婦人,產男不育,悲鬱而亡。後來妯娌宛若,供奉婦象,說是婦魂附身,能預知民間吉凶。一班愚夫愚婦,共去拜祝,有求輒應,就是武帝外祖母臧兒,也曾往禱,果得子女貴顯,遂共稱長陵婦為神君。武帝得自母傳,遣使迎入神君像,供諸磃氏觀中。嗣因磃氏觀規模狹隘,特築柏梁台移供神像,且創作柏梁台詩體,與群臣互相唱和,譜入樂歌。復令司馬相如等編制歌詩,按葉宮商,合成聲律,號為樂府。及得了神馬後,也仿樂府體裁,親制一《天馬》歌。歌云:
tài yī kuàng, tài yī jí tiān shén, jiàn hòu wén. tiān mǎ xià, zhān chì hàn, mò liú zhě, zhì chù tǎng, jīng quán qí, ěr yīn niè. fú yún, àn shàng chí, qū róng yǔ, yīn shì. wàn lǐ. jīn ān pǐ? lóng wèi yǒu.
泰一況,泰一即天神,見後文。天馬下,沾赤汗,沫流赭,志俶儻,精權奇,薾音躡。浮雲,晻上馳,驅容與,()音逝。萬里。今安匹?龍為友。
tiān mǎ gē chéng, mǎ rù yù jiù, bào lì zhǎng fēi dàn miǎn zuì, qiě dé hòu shǎng. hū yòu yóu hé dōng tài shǒu, zòu chēng fén yīn hòu tǔ cí páng, yǒu wū jǐn jué dé dà dǐng, bù gǎn cáng nì, yīn tè bào wén. zhè fén yīn dì fāng de hòu tǔ cí, běn shì yuán dǐng sì nián xīn shè, bú dào shù yuè, biàn yǒu dà dǐng chū xiàn, míng míng yóu wū jǐn àn zhōng zuò wěi, hòng dòng cháo tíng. yě shì bào lì zhǎng yì bān jì liǎ. piān wǔ dì jī mí shēng xìn, yí shì hòu tǔ shén xiǎn shì líng qí, jiāng dǐng bào xī, dāng jí pài shǐ yíng dǐng rù gān quán gōng, jiàn zhū zōng miào. wǔ dì qīn lǜ qún chén, wǎng shì cǐ dǐng, dǐng zhuàng shén dà, shàng miàn zhǐ kè huā wén, bìng wú kuǎn shí. dà zhòng bù biàn xīn jiù, dàn mó mó hu hū de shuō shì zhōu wù, tǒng xiàng wǔ dì chēng hè. dú guāng lù dài fū wú qiū shòu wáng, wèi dǐng xì xīn shì, zěn de shuō shì zhōu dǐng? yǔ wèi wǔ dì suǒ wén, zhào rù jié wèn, wú qiū shòu wáng dào: cóng qián zhōu dé rì chāng, shàng tiān bào yīng, dǐng wèi zhōu chū, gù chēng zhōu dǐng. jīn hàn zì gāo zǔ jì zhōu, dé bèi liù hé, bì xià yòu huī kuò zǔ yè, tiān ruì bìng zhì, bǎo dǐng zì chū, zhè nǎi hàn bǎo, bìng fēi zhōu bǎo, chén suǒ yǐ wèi fēi zhōu dǐng ne! wǔ dì zhuǎn nù wèi xǐ, lián shēng chēng shàn, qún chén yì xuān hū wàn suì. wú qiū shòu wáng què dé cì huáng jīn shí jīn, wǔ dì yòu qīn zuò bǎo dǐng gē, jì shù xiū xiáng. xiǎo zi yǒu shī tàn dào:
天馬歌成,馬入御廄,暴利長非但免罪,且得厚賞。忽又由河東太守,奏稱汾陰后土祠旁,有巫錦掘得大鼎,不敢藏匿,因特報聞。這汾陰地方的后土祠,本是元鼎四年新設,不到數月,便有大鼎出現,明明由巫錦暗中作偽,鬨動朝廷。也是暴利長一般伎倆。偏武帝積迷生信,疑是后土神顯示靈奇,將鼎報錫,當即派使迎鼎入甘泉宮,薦諸宗廟。武帝親率群臣,往視此鼎,鼎狀甚大,上面只刻花紋,並無款識。大眾不辨新舊,但模模糊糊的說是周物,統向武帝稱賀。獨光祿大夫吾邱壽王,謂鼎系新式,怎得說是周鼎?語為武帝所聞,召入詰問,吾邱壽王道:「從前周德日昌,上天報應,鼎為周出,故稱周鼎。今漢自高祖繼周,德被六合,陛下又恢廓祖業,天瑞並至,寶鼎自出,這乃漢寶,並非周寶,臣所以謂非周鼎呢!」武帝轉怒為喜,連聲稱善,群臣亦喧呼萬歲。吾邱壽王卻得賜黃金十斤,武帝又親作寶鼎歌,紀述休祥。小子有詩嘆道:
xū wěi hé céng bù yì zhī, jūn chén shàng xià bìng xiāng qī
虛偽何曾不易知,君臣上下並相欺;
táng yú shàng yǒu kuā zhāng shì, kuàng shì qín huáng hàn wǔ shí.
唐虞尚有誇張事,況是秦皇漢武時。
guò le yuè yú, yòu yǒu qí rén gōng sūn qīng, shàng shū shuō dǐng. yù zhī tā rú hé shuō fǎ, róng dài xià huí zài xiáng.
過了月余,又有齊人公孫卿,上書說鼎。欲知他如何說法,容待下回再詳。
zhāng qiān zhī záo kōng xī yù, hòu rén huò lì dǐ qí guò, huò shèng chēng qí gōng. wú wèi záo kōng kě yě. záo kōng xī yù, nǎi tú yǐ hòu lù xiāng yāo, bìng wèi zhī zhí mín zhèng cè, shì dì hào zhōng guó zhī cái, ér wèi shōu tà tǔ zhī xiào, níng fēi yǒu sǔn wú yì hū! wéi duàn xiōng nú zhī yòu bì, shǐ hú rén jiàn shuāi jiàn ruò, bù fù wèi kòu, yì wèi shǐ fēi zhōng guó zhī lì. rán zé qiān yǒu guò, qiān yì wèi cháng wú gōng, wèi qí gōng guò zhī xiāng dǐ kě ěr. dōng nán liǎng yuè, zì qǔ miè wáng, fú bō lóu chuán, jiǎo tiān zhī xìng, ér wǔ dì yì yīn cǐ jiāo chǐ yǐ. shén mǎ yě, bǎo dǐng yě, wú yī fēi zuò wěi zhī jǔ, wǔ dì qǐ zhēn yú chǔn? rèn bǐ suǒ qī? yì zhě qí yì yù jí cǐ qī rén yú? shàng xià xiāng qī, ér hàn dào shuāi yǐ.
張騫之鑿空西域,後人或力詆其過,或盛稱其功。吾謂鑿空可也。鑿空西域,乃徒以厚賂相邀,並未知殖民政策,是第耗中國之財,而未收拓土之效,寧非有損無益乎!惟斷匈奴之右臂,使胡人漸衰漸弱,不復為寇,亦未始非中國之利。然則騫有過,騫亦未嘗無功,謂其功過之相抵可耳。東南兩越,自取滅亡,伏波樓船,僥天之幸,而武帝益因此驕侈矣。神馬也,寶鼎也,無一非作偽之舉,武帝豈真愚蠢?任彼所欺?意者其亦欲藉此欺人歟?上下相欺,而漢道衰矣。