strong shí huò yī strong
食货一
míng mò, kē zhèng fēn qǐ, chóu juān zēng xiǎng, mín qióng cái kùn. yǒu qīng rù zhǔ zhōng guó, gài yǔ juān chú, yǔ rén gēng shǐ. dǎi kāng qián zhī shì, guó fù mín yīn. fán zī shēng rén dīng, yǒng bù jiā fù, yòu pǔ miǎn tiān xià zū shuì, zhì zài zhì sān. wū hū, gǔ wèi yǒu yě. dào xián yǐ jiàng, hǎi jìn dà kāi, guó jiā duō gù. hào cái zhī tú guǎng, ér shēng cái zhī dào zhì. dāng zhóu zhě mèi yú zhōng wài dà shì, zhào huò xìng róng, tiān fǔ tài cāng zhī xù, yī dàn dàng rán, péi cháng bīng fèi zhì sì bǎi yú zhào. yǐ zhōng guó suǒ yǒu cái chǎn dǐ jiè wài zhài, jī shù shí nián bù néng qīng cháng. tān pài jiā juān, shàng xià jiāo kùn. nǎi gǎi hǎi yùn yǐ jié cáo fèi, biàn huán fǎ yǐ xíng guó bì, jiǎng yán zhèng yǐ zēng suì rù, kāi kuàng chǎn yǐ kuò cái yuán. yǐ jí chuàng tiě lù, gǎi yóu chuán, shè diàn jú, tōng hǎi bó. xīn zhèng fán xìng, zī zī móu lì, ér yú gǔ xiān shèng wáng shēng zhòng shí guǎ wèi jí yòng shū zhī dào, mèi yān bù jiǎng. fū yǐ táng yú zhì píng zhī shì, ér qí gào shùn yǔ yě, zhūn zhūn yǐ" sì hǎi kùn qióng, tiān lù yǒng zhōng" wèi jiè. yǒu guó zhě qí kě hū zāi! zī qǔ qīng dài lǐ cái shǐ mò, tiáo zhe yú piān.
明末,苛政纷起,筹捐增饷,民穷财困。有清入主中国,概予蠲除,与民更始。逮康、乾之世,国富民殷。凡滋生人丁,永不加赋,又普免天下租税,至再至三。呜呼,古未有也。道、咸以降,海禁大开,国家多故。耗财之途广,而生财之道滞。当轴者昧於中外大势,召祸兴戎,天府太仓之蓄,一旦荡然,赔偿兵费至四百馀兆。以中国所有财产抵借外债,积数十年不能清偿。摊派加捐,上下交困。乃改海运以节漕费,变圜法以行国币,讲盐政以增岁入,开矿产以扩财源。以及创铁路,改邮传,设电局,通海舶。新政繁兴,孳孳谋利,而於古先圣王生众食寡、为疾用舒之道,昧焉不讲。夫以唐、虞治平之世,而其告舜、禹也,谆谆以“四海困穷,天禄永终”为戒。有国者其可忽哉!兹取清代理财始末,条著於篇。
hù kǒu tián zhì
户口田制
hù kǒu qīng zhī mín shù, wéi wài fān zā sà kè suǒ shǔ biān shěn dīng dàng zhǎng yú lǐ fān yuàn. qí gè shěng zhū sè rén hù, yóu qí dì zhǎng guān yǐ shí yuè zào cè, xiàn cì nián bā yuè zī sòng hù bù, zhè jiāng qīng lì sī sī zhī. ér mǎn zhōu méng gǔ hàn jūn dīng dàng zé sī yú hù bù bā qí fèng xiǎng chù. nián zhōng, jiāng mín shù huì shàn huáng cè yǐ wén.
户口清之民数,惟外藩紥萨克所属编审丁档掌於理藩院。其各省诸色人户,由其地长官以十月造册,限次年八月咨送户部,浙江清吏司司之。而满洲、蒙古、汉军丁档则司於户部八旗俸饷处。年终,将民数汇缮黄册以闻。
qí hù zhī bié, yuē jūn, yuē mín, yuē jiàng, yuē zào. cǐ wài ruò huí fān qiāng miáo yáo lí yí děng hù, jiē lì yú suǒ zài fǔ tīng zhōu xiàn. fán mín, nán yuē dīng, nǚ yuē kǒu. nán nián shí liù wèi chéng dīng, wèi chéng dīng yì yuē kǒu. dīng kǒu xì yú hù. fán fù mín jì yǐ dīng kǒu, biān mín jì yǐ hù. gài fān huí lí miáo yáo yí rén děng, jiǔ jīng xiàng huà, jiē àn dīng kǒu biān rù mín shù. qí yǐ hù jì zhě, rú sān xìng suǒ shǔ hè zhé fèi yǎ kā qí lēi ěr kù yè è lún chūn hā kè lā wǔ shí liù xìng, gān sù gè tǔ sī, jí zhuāng làng tīng suǒ shǔ fān zi, xī zàng gè tǔ sī suǒ shǔ sān shí jiǔ zú, wū lǐ yǎ sū tái suǒ shǔ táng nǔ wū liáng hǎi gòng diāo hù, kē bù duō suǒ shǔ a ěr tài wū liáng hǎi gòng diāo hù gòng hú pí hù, a ěr tài nuò ěr wū liáng hǎi gòng diāo hù gòng huī shǔ pí hù, jiē shì. zhì tǔ sī suǒ shǔ fān yí rén děng, dàn bào míng zhài shù zú shù, bù jì hù zhě bù yǔ qí shù.
其户之别,曰军,曰民,曰匠,曰灶。此外若回、番、羌、苗、瑶、黎、夷等户,皆隶於所在府、厅、州、县。凡民,男曰丁,女曰口。男年十六为成丁,未成丁亦曰口。丁口系於户。凡腹民计以丁口,边民计以户。盖番、回、黎、苗、瑶、夷人等,久经向化,皆按丁口编入民数。其以户计者,如三姓所属赫哲、费雅喀、奇勒尔、库叶、鄂伦春、哈克拉五十六姓,甘肃各土司,及庄浪厅所属番子,西藏各土司所属三十九族,乌里雅苏台所属唐努乌梁海贡貂户,科布多所属阿尔泰乌梁海贡貂户、贡狐皮户,阿尔泰诺尔乌梁海贡貂户、贡灰鼠皮户,皆是。至土司所属番、夷人等,但报明寨数、族数,不计户者不与其数。
fán mín zhī zhe jí, qí bié yǒu sì: yuē mín jí yuē jūn jí, yì chēng wèi jí yuē shāng jí yuē zào jí. qí jīng lǐ zhī yě, bì chá qí zǔ jí. rú rén hù yú jì jū zhī dì zhì yǒu fén lú yú èr shí nián zhě, zhǔn rù jí chū shì, lìng shēng míng zǔ jí huí bì. tǎng běn shēn yǐ gù, zǐ sūn yú tā shěng yǒu tián tǔ dīng liáng, yuán fù rù jí zhě, tīng. jūn liú rén děng zǐ sūn suí pèi rù jí zhě, zhǔn qí kǎo shì zhī lèi shì yě. yòu bì biàn qí zōng xì. rú mín rén wú zi, xǔ lì tóng zōng zhāo mù xiāng dāng zhě wèi hòu. qí yǒu nǚ xù yì nán jí shōu yǎng sān suì yǐ xià xiǎo ér, zhuó gěi cái chǎn, bù dé suì yǐ wéi sì zhī lèi shì yě. qiě bì qū qí liáng jiàn. rú sì mín wèi liáng, nú pú jí chàng yōu wèi jiàn. fán yá shǔ yīng yì zhī zào lì mǎ kuài bù kuài xiǎo mǎ jìn zú mén zǐ gōng bīng wǔ zuò liáng chà jí xún bǔ yíng fān yì, jiē wèi jiàn yì, cháng suí yǔ nú pú děng. qí yǒu mào jí kuà jí kuà biān qiáo jí jiē jìn zhī.
凡民之著籍,其别有四:曰民籍;曰军籍,亦称卫籍;曰商籍;曰灶籍。其经理之也,必察其祖籍。如人户於寄居之地置有坟庐逾二十年者,准入籍出仕,令声明祖籍回避。倘本身已故,子孙於他省有田土丁粮,原附入籍者,听。军流人等子孙随配入籍者,准其考试之类是也。又必辨其宗系。如民人无子,许立同宗昭穆相当者为后。其有女婿、义男及收养三岁以下小儿,酌给财产,不得遂以为嗣之类是也。且必区其良贱。如四民为良,奴仆及倡优为贱。凡衙署应役之皂隶、马快、步快、小马、禁卒、门子、弓兵、仵作、粮差及巡捕营番役,皆为贱役,长随与奴仆等。其有冒籍、跨籍、跨边、侨籍皆禁之。
shì zǔ rù guān, yǒu biān zhì hù kǒu pái jiǎ zhī lìng. qí fǎ, zhōu xiàn chéng xiāng shí hù lì yī pái zhǎng, shí pái lì yī jiǎ zhǎng, shí jiǎ lì yī bǎo cháng. hù gěi yìn pái, shū qí xìng míng dīng kǒu. chū zé zhù suǒ wǎng, rù zé jī suǒ lái. qí sì guàn yì yī lǜ bān gěi, yǐ jī sēng dào zhī chū rù. qí kè diàn lìng gè lì yī bù, shū yù kè xìng míng xíng lǐ, yǐ biàn jī chá. jí qián lóng èr shí èr nián, gēng dìng shí wǔ tiáo: yī, zhí shěng suǒ shǔ měi hù suì gěi mén pái, pái zhǎng jiǎ zhǎng sān nián gēng dài, bǎo cháng yī nián gēng dài. fán jiǎ nèi yǒu dào qiè xié jiào dǔ bó dǔ jù wō táo jiān guǎi sī zhù sī xiāo sī yán cǎi qū fàn mài xiāo huáng, bìng sī lì míng sè liǎn cái jù huì děng shì, jí miàn shēng kě yí zhī tú, zé lìng zhuān sī zhā bào. hù kǒu qiān yí dēng hào, suí shí bào míng, mén pái nèi gǎi huàn tián gěi. yī, shēn jīn zhī jiā, yǔ qí mín yī tǐ biān liè. yī, qí mín zá chǔ cūn zhuāng, yī tǐ biān liè. qí rén mín rén yǒu fàn, dì fāng guān huì tóng lǐ shì tóng zhī bàn lǐ, zhì gè shěng zhù fáng yíng nèi shāng mín mào yì jū zhù, jí guān bīng gù yòng rén yì, jūn lìng biān pái cè, bào míng lǐ shì tīng zhā hé. yī, biān wài méng gǔ dì fāng zhòng dì mín rén, shè lì pái tóu zǒng jiǎ jí shí jiā zhǎng děng. rú yǒu tōu qiè wèi fěi, jí yǐn nì táo rén zhě, zé lìng zhā bào. yī, fán kè mín zài nèi dì mào yì, huò zhì yǒu chǎn yè zhě, yǔ tǔ zhù yī lǜ shùn biān. yī, yán chǎng jǐng zào, lìng biān pái jiǎ, suǒ gù gōng rén, suí zào hù tián zhù. yī, kuàng chǎng dīng hù, chǎng yuán dū shuài chǎng shāng kè cháng jí dòng zhǎng lú tóu děng biān chá. gè chù méi yáo gù zhǔ, jiāng yōng gōng rén děng cè bào dì fāng zhā hé. yī, gè shěng shān jū péng mín, àn hù biān cè, dì zhǔ bìng bǎo jiǎ jié bào. guǎng dōng liáo mín, měi liáo gěi pái, hù xiāng bǎo jié. yī, yán hǎi děng shěng shāng yú chuán zhī, qǔ jù ào jiǎ zú lín bǎo jié, bào guān gěi zhào. shāng chuán jiāng chuán zhǔ duò gōng shuǐ shǒu nián mào jí guàn bìng tián zhào nèi, chū yáng shí, qǔ jù gè chuán hù jié, zhì xùn kǒu zhào yàn fàng xíng. yú chuán zhǐ tián chuán zhǔ nián mào jí guàn. qí nèi yáng cǎi bǔ xiǎo tǐng, zé lìng ào jiǎ jī chá. zhì nèi hé chuán zhī, yú chuán wěi shè lì fěn pái, zé lìng bù tóu zhā chá. qí yú chuán wǎng hù shuǐ cì dā péng chèn shí zhī mín, jūn guī jiù jìn bǎo jiǎ guǎn shù. yī, miáo rén jì jí nèi dì, jiǔ jīng biān rù mín jiǎ zhě, zhào mín rén yī lì biān chá. qí yú gè chù miáo yáo, qiān bǎi hù jí tóu rén dòng zhǎng děng jī chá yuē shù. yī, yún nán yǒu yí mín cuò chǔ zhě, yī tǐ biān rù bǎo jiǎ. qí yī shān bàng shuǐ zì chéng cūn luò zhě, lìng guǎn shì tóu mù zào cè jī chá. yī, chuān shěng kè mín, tóng tǔ zhù yī lì biān chá. yī, gān sù fān zi tǔ mín, zé chéng tǔ sī zhā chá. xì dì fāng guān guǎn xiá zhě, lìng suǒ guǎn tóu mù biān chá, dì fāng guān gěi pái cè bào. qí sì chuān gǎi tǔ guī liú gè fān zhài, lìng xiāng yuē jiǎ zhǎng děng jī chá, jūn tīng fǔ yí zhǎng bǎo guǎn shù. yī, sì guàn sēng dào, lìng sēng gāng dào jì àn jì cè bào. qí gè shěng huí mín, lìng lǐ bài sì zhǎng jiào jī chá. yī, wài lái liú gài, bǎo zhèng dū shuài gài tóu jī chá, shào zhuàng zhě dì huí yuán jí ān chā, qí yú guī rù qī liú děng suǒ guǎn shù. zì shì lì fǎ yì mì.
世祖入关,有编置户口牌甲之令。其法,州县城乡十户立一牌长,十牌立一甲长,十甲立一保长。户给印牌,书其姓名丁口。出则注所往,入则稽所来。其寺观亦一律颁给,以稽僧道之出入。其客店令各立一簿,书寓客姓名行李,以便稽察。及乾隆二十二年,更定十五条:一,直省所属每户岁给门牌,牌长、甲长三年更代,保长一年更代。凡甲内有盗窃、邪教、赌博、赌具、窝逃、奸拐、私铸、私销、私盐、跴曲、贩卖硝磺,并私立名色敛财聚会等事,及面生可疑之徒,责令专司查报。户口迁移登耗,随时报明,门牌内改换填给。一,绅衿之家,与齐民一体编列。一,旗民杂处村庄,一体编列。旗人、民人有犯,地方官会同理事同知办理,至各省驻防营内商民贸易居住,及官兵雇用人役,均另编牌册,报明理事厅查核。一,边外蒙古地方种地民人,设立牌头总甲及十家长等。如有偷窃为匪,及隐匿逃人者,责令查报。一,凡客民在内地贸易,或置有产业者,与土著一律顺编。一,盐场井灶,另编排甲,所雇工人,随灶户填注。一,矿厂丁户,厂员督率厂商、课长及峒长、炉头等编查。各处煤窑雇主,将佣工人等册报地方查核。一,各省山居棚民,按户编册,地主并保甲结报。广东寮民,每寮给牌,互相保结。一,沿海等省商渔船只,取具澳甲族邻保结,报官给照。商船将船主、舵工、水手年貌籍贯并填照内,出洋时,取具各船互结,至汛口照验放行。渔船止填船主年貌籍贯。其内洋采捕小艇,责令澳甲稽查。至内河船只,於船尾设立粉牌,责令埠头查察。其渔船网户、水次搭棚趁食之民,均归就近保甲管束。一,苗人寄籍内地,久经编入民甲者,照民人一例编查。其馀各处苗、瑶,千百户及头人、峒长等稽查约束。一,云南有夷、民错处者,一体编入保甲。其依山傍水自成村落者,令管事头目造册稽查。一,川省客民,同土著一例编查。一,甘肃番子土民,责成土司查察。系地方官管辖者,令所管头目编查,地方官给牌册报。其四川改土归流各番寨,令乡约甲长等稽查,均听抚夷掌堡管束。一,寺观僧道,令僧纲、道纪按季册报。其各省回民,令礼拜寺掌教稽查。一,外来流丐,保正督率丐头稽查,少壮者递回原籍安插,其馀归入栖流等所管束。自是立法益密。
shí gè shěng fān miáo yǔ nèi dì mín rén yán yǔ bù tōng, cháng yǒu zhào xìn zhī shì. èr shí sì nián, dìng fān jiè miáo jiāng jìn lì. fán tái wān mín fān bù xǔ jié qīn, wéi zhě lí yì. gè shěng mín rén wú gù shàn rù miáo dì, jí miáo rén wú gù shàn rù mín dì, jūn zhào lì zhì zuì. ruò wǎng lái mào yì, bì qǔ jù xíng hù lín yòu bǎo jié, bào guān gěi zhào, lìng táng xùn yàn fàng shǐ wǎng.
时各省番、苗与内地民人言语不通,常有肇衅之事。二十四年,定番界、苗疆禁例。凡台湾民、番不许结亲,违者离异。各省民人无故擅入苗地,及苗人无故擅入民地,均照例治罪。若往来贸易,必取具行户邻右保结,报官给照,令塘汛验放始往。
péng mín zhī chēng, qǐ yú jiāng xī zhè jiāng fú jiàn sān xǐng. gè shān xiàn nèi, xiàng yǒu mín rén dā péng jū zhù, yì má zhǒng qìng, kāi lú shān tiě, zào zhǐ zhì gū wèi yè. ér guǎng dōng qióng mín rù shān dā liáo, qǔ xiāng mù chōng fěn xī xīn shāo tàn wèi yè zhě, wèi zhī liáo mín. yōng zhèng sì nián, dìng lì zhào bǎo jiǎ fǎ yī tǐ biān chá. qián lóng èr shí bā nián, dìng gè shěng péng mín dān shēn lìn kěn zhě, lìng yú yuán jí zhōu xiàn lǐng gěi yìn piào, bìng yǒu qīn zú bǎo lǐng, fāng zhǔn zū zhǒng ān chā. tǎng yǒu lái lì bù míng, zé zhòng bǎo rén jiū chá bào jiū. wǔ shí wǔ nián, yù:" guǎng dōng zǒng dū zòu chēng, chè huǐ léi lián jiāo jiè hǎi miàn zhī wéi zhōu jí yí dōng zhī xié yáng dì fāng liáo fáng, dì huí yuán jí, miǎn yǔ yáng dào chuàn tōng zī shì, bìng huǐ xiào yǐ wān děng sān shí èr chù liáo fáng gòng bǎi liù shí èr hù, lìng xíng fǔ xù ān chā. yán hǎi gè shěng suǒ shǔ dǎo yǔ, duō yǒu nèi dì mín rén ān jū lè yè. ruò jù chì lìng qiān yí, shǐ shù shí wàn shēng mín liú lí shī suǒ, yú xīn hé rěn. qiě kǒng bàn lǐ bù shàn, zhuǎn shǐ liáng mín biàn ér wèi fěi. suǒ yǒu gè shěng hǎi dǎo, chú lì yīng fēng jìn zhě wài, yú jūn réng jiù jū zhù. zhì líng xīng sàn chù, jiē xì pín mín, yóu bù kě dú lìng xiàng yú. ér yú hù chū yáng tàn bǔ, zàn zài hǎi dǎo dā liáo qī zhǐ, yì bù kě gài xíng jìn jué. qiě rén mín jì shǎo, jī chá wú nán, wéi zài gè dū fǔ yán chì wén wǔ yuán biàn biān lì bǎo jiǎ. rú yǒu dào fěi hùn rù, jí wō cáng wèi fěi zhě, yī jīng chá chū, jiāng suǒ jū liáo fáng gài xíng shāo huǐ, bǐ zhī jǐng jù. qí yú chuán chū rù kǒu àn, wù qī qǔ jié gěi zhào, dēng jì xìng míng. tǎng jìn kǒu shí cáng yǒu huò wù, xíng jī kě yí, yán xíng pán jié, zì bù nán lì shí ná huò yě." wǔ shí qī nián, yù:" jù fú níng suǒ zòu, shān dōng yī shěng hǎi dǎo jū mín èr wàn yú míng kǒu, gè shěng hǎi dǎo xiǎng yì bù shǎo. dāng zūn zhào qián yán, bù zhǔn tiān jiàn fáng wū, yǐ zhì rì jù rì zhòng. réng yīng liú xīn fǎng chá, wù rèn gōu jié fěi tú, zī shēng shì duān." xián fēng yuán nián, zhè jiāng xún fǔ cháng dà chún zòu yán:" zhè jiāng péng mín kāi shān guò duō, yǐ zhì shā yū tǔ yōng, yǒu ài shuǐ dào tián lú. qǐng shè fǎ biān chá ān chā, fēn bié qù liú." rú suǒ yì xíng.
棚民之称,起於江西、浙江、福建三省。各山县内,向有民人搭棚居住,艺麻种箐,开炉煽铁,造纸制菇为业。而广东穷民入山搭寮,取香木舂粉、析薪烧炭为业者,谓之寮民。雍正四年,定例照保甲法一体编查。乾隆二十八年,定各省棚民单身赁垦者,令於原籍州县领给印票,并有亲族保领,方准租种安插。倘有来历不明,责重保人纠察报究。五十五年,谕:“广东总督奏称,撤毁雷、廉交界海面之涠洲及迤东之斜阳地方寮房,递回原籍,免与洋盗串通滋事,并毁校椅湾等三十二处寮房共百六十二户,另行抚恤安插。沿海各省所属岛屿,多有内地民人安居乐业。若遽饬令迁移,使数十万生民流离失所,於心何忍。且恐办理不善,转使良民变而为匪。所有各省海岛,除例应封禁者外,馀均仍旧居住。至零星散处,皆系贫民,尤不可独令向隅。而渔户出洋探捕,暂在海岛搭寮栖止,亦不可概行禁绝。且人民既少,稽察无难,惟在各督抚严饬文武员弁编立保甲。如有盗匪混入,及窝藏为匪者,一经查出,将所居寮房概行烧毁,俾知儆惧。其渔船出入口岸,务期取结给照,登记姓名。倘进口时藏有货物,形迹可疑,严行盘诘,自不难立时拏获也。”五十七年,谕:“据福宁所奏,山东一省海岛居民二万馀名口,各省海岛想亦不少。当遵照前言,不准添建房屋,以至日聚日众。仍应留心访察,勿任勾结匪徒,滋生事端。”咸丰元年,浙江巡抚常大淳奏言:“浙江棚民开山过多,以致沙淤土壅,有碍水道田庐。请设法编查安插,分别去留。”如所议行。
sì chuān jīng zhāng xiàn zhōng zhī luàn, jié yí zhě bǎi wú yī èr, gēng zhòng jiē sān jiāng hú guǎng liú yù zhī rén. yōng zhèng wǔ nián, yīn táo huāng ér zhì zhě yì zhòng. yù lìng sì chuān zhōu xiàn jiāng rén hù zhú yī jī chá xìng míng jí guàn, guǒ xì wú lì qióng mín, jí liàng rén lì duō guǎ, gěi huāng dì wǔ liù shí mǔ huò sān sì shí mǔ, lìng qí kāi kěn.
四川经张献忠之乱,孑遗者百无一二,耕种皆三江、湖广流寓之人。雍正五年,因逃荒而至者益众。谕令四川州县将人户逐一稽查姓名籍贯,果系无力穷民,即量人力多寡,给荒地五六十亩或三四十亩,令其开垦。
qí jí lín níng gǔ tǎ bó dū nè ā lēi chǔ kā lā lín děng dì fāng, qián lóng èr shí qī nián dìng lì bù zhǔn wú jí liú mín jū zhù. jí sān shí sì nián, jí lín jiāng jūn fù liáng zòu:" ā lēi chǔ kā lā lín dì fāng liú mín èr bǎi sì shí èr hù, qǐng xiàn yī nián jǐn xíng qū zhú." shàng yuē:" liú yù jì zài dìng lì zhī qián, yīng zhǔn rù jí kěn zhòng, yī lì ān chā, bǐ wú shī suǒ." jiā qìng zhōng, guō ěr luó sī fù yǒu nèi dì xīn lái liú mín èr qiān sān bǎi sān shí hù, jí lín tīng yǒu qiān sì bǎi wǔ shí jiǔ hù, cháng chūn tīng yǒu liù qiān jiǔ bǎi wǔ shí sān hù, jūn jīng jiāng jūn zòu lìng rù cè ān zhì. qí shān dōng mín rén xǐ jū kǒu wài zhě, zài kāng xī wǔ shí yī nián yǐ yǒu shí wàn yú rén. shèng zǔ yù:" sì hòu shān dōng mín rén yǒu dào kǒu wài jí yóu kǒu wài huí shān dōng zhě, yīng chá míng nián mào jí guàn, zào cè jī chá, hù xiāng duì hé." qí hòu zhí lì shān xī mín rén yì duō yǒu chū kǒu zhě.
其吉林宁古塔、伯都讷、阿勒楚喀、拉林等地方,乾隆二十七年定例不准无籍流民居住。及三十四年,吉林将军傅良奏:“阿勒楚喀、拉林地方流民二百四十二户,请限一年尽行驱逐。”上曰:“流寓既在定例之前,应准入籍垦种,一例安插,俾无失所。”嘉庆中,郭尔罗斯复有内地新来流民二千三百三十户,吉林厅有千四百五十九户,长春厅有六千九百五十三户,均经将军奏令入册安置。其山东民人徙居口外者,在康熙五十一年已有十万馀人。圣祖谕:“嗣后山东民人有到口外及由口外回山东者,应查明年貌籍贯,造册稽查,互相对覈。”其后直隶、山西民人亦多有出口者。
yōng zhèng chū, yīn lù xù shè gǔ běi kǒu zhāng jiā kǒu guī huà chéng sān tóng zhī guǎn lǐ, xuán yí wàn quán xiàn xiàn chéng yú zhāng jiā kǒu, qí gǔ běi kǒu zēng shè xún jiǎn yī, guī huà chéng zēng shè tōng pàn sì xún jiǎn yī, gè àn suǒ shǔ mín rén, zhào bǎo jiǎ fǎ, jiāng xìng míng jí guàn zhù cè, zhú nián zī bù chá hé. fán mín rén chū rù guān kǒu, yóu yuán jí zhōu xiàn gěi yìn piào yàn míng fàng xíng. suǒ yǒu fàng guò piào zhāng, zào cè bào bù.
雍正初,因陆续设古北口、张家口、归化城三同知管理,旋移万全县县丞於张家口,其古北口增设巡检一,归化城增设通判四、巡检一,各按所属民人,照保甲法,将姓名籍贯注册,逐年咨部查覈。凡民人出入关口,由原籍州县给印票验明放行。所有放过票张,造册报部。
qí fú jiàn guǎng dōng mín rén xǐ jū tái wān zhě yóu zhòng. jiā qìng shí wǔ nián, zhè mǐn zǒng dū fāng wéi diān zòu:" gá mǎ lán tián tǔ gāo yú, nèi dì mín rén liú yù zhě duō. xiàn jiǎn chá hù kǒu, zhāng zhōu rén sì wàn èr qiān wǔ bǎi yú dīng, quán zhōu rén èr bǎi wǔ shí yú dīng, yuè dōng rén bǎi sì shí yú dīng, yǔ shēng shú gè fān zá chǔ, bì xū yǒu suǒ qián zhì." yú shì yì zēng gá mǎ lán tōng pàn yī. cǐ wài rú jiāng sū tóng pèi liǎng xiàn, zì huáng hé tuì hé, biàn wéi huāng tián, shān dōng cáo jì děng shǔ mín rén lù xù qián wǎng, chuàng lì hú tuán, xiāng shuài kěn zhòng. tóng pèi tǔ mín yīn kè mín zhàn kěn, rì xiāng kòng dòu. tóng zhì wǔ nián, hù bù zòu:" chá míng róng liú niǎn fěi zhī diāo wáng liǎng tuán, qū huí yuán jí. ān fèn liáng tuán, jí lìng gè ān shēng yè." fán cǐ yí hàn zhī zá chǔ, tǔ kè zhī xiāng cāi, lǜ qí zī shì, zé yán wèi zhī fáng, mǐn qí wú guī, zé kuān wèi zhī suǒ, yào jiē yǐ bǎo jiǎ wèi yào tú.
其福建、广东民人徙居台湾者尤众。嘉庆十五年,浙闽总督方维甸奏:“噶玛兰田土膏腴,内地民人流寓者多。现检查户口,漳州人四万二千五百馀丁,泉州人二百五十馀丁,粤东人百四十馀丁,与生熟各番杂处,必须有所钤制。”於是议增噶玛兰通判一。此外如江苏铜、沛两县,自黄河退涸,变为荒田,山东曹、济等属民人陆续前往,创立湖团,相率垦种。铜、沛土民因客民占垦,日相控斗。同治五年,户部奏:“查明容留捻匪之刁、王两团,驱回原籍。安分良团,即令各安生业。”凡此夷、汉之杂处,土、客之相猜,虑其滋事,则严为之防,悯其无归,则宽为之所,要皆以保甲为要图。
gù bǎo jiǎ xíng yú píng shí, ér biān shěn zé dīng fù zhī suǒ yóu chū yě. biān shěn zhī zhì, zhōu xiàn guān zào cè shàng zhī fǔ, fǔ bié zào yī zǒng cè shàng zhī bù zhèng sī. fán jūn mín jiàng zào sì jí, gè fēn shàng zhōng xià sān děng. dīng yǒu mín dīng zhàn dīng tǔ jūn dīng wèi dīng tún dīng. zǒng qí dīng zhī shù ér dēng huáng cè. dū fǔ jù bù zhèng sī cè bào dá zhī hù bù, huì shū yǐ wén. shùn zhì shí sì nián, mìng zhōu xiàn guān biān shěn hù kǒu, zēng dīng zhì èr qiān míng yǐ shàng, gè yǔ jì lù. kāng xī wǔ shí yī nián, yǒu" xīn zēng rén dīng yǒng bù jiā fù" zhī yù, zì shì shèng zǔ rén zhèng, suì yǔ yī dài xiāng zhōng shǐ. gù dīng yǒu kāi chú, jí bù néng bù yǒu dǐ bǔ. gù kāng xī wǔ shí wǔ nián, hù bù qǐng yǐ biān shěn xīn zēng rén dīng bǔ zú jiù quē é shù, rú yǒu yú dīng, guī rù zī shēng cè nèi zào bào, cóng zhī. gāo zōng yù nèi gé yuē:" zhèn chá shàng nián gè shěng zòu bào mín shù, jiào zhī kāng xī nián jiān, jì zēng shí yú bèi. chéng píng rì jiǔ, shēng chǐ rì fán, gài cáng zì bù néng rú qián chōng yù. qiě lú shè suǒ zhàn tián tǔ, yì bù chì bèi xǐ. shēng zhī zhě guǎ, shí zhī zhě zhòng, zhèn shén yōu zhī. yóu xìng zhèn lín yù yǐ lái, pì tǔ kāi jiāng, fú yuán rì kuò, xiǎo mín jiē dé kāi kěn biān wài dì tǔ, jiè yǐ zàn móu yī shí. rán wèi zhī jì jí jiǔ yuǎn, fēi yě wú kuàng tǔ, jiā yǒu yíng liáng, wèi yì xiǎng shēng píng zhī fú. gè shěng dū fǔ jí yǒu mù mín zhī zé zhě, wù dāng suí shí quàn yù, bǐ jiē jiǎn pǔ chéng fēng, xī wù lì ér jǐn dì lì, shèn wù yǐ shē mí xiāng jìng, xí yú dài duò yě. shì shí biān shěn zhī zhì yǐ tíng, zhí shěng suǒ bào mín shù, dà shuài yǐ suì zào zhī yān hù cè wèi jù. xíng zhī rì jiǔ, yǒu sī shì wéi jù wén, suǒ bào duō bù xiáng hé, qí hé yǐ tǐ zhèn yù zhōu zhī tiān xià mín shù zhī xīn hū?" yòu yù:" jù zhèng huī zǔ chēng, cóng qián suǒ bàn mín shù cè, suì suì zī shēng zhī shù, yī lǜ léi tóng. shì cǐ jiǎn lǜ xiāng yán, chéng hé shì tǐ! suǒ yǒu gè shěng běn nián yīng jìn mín cè, jūn zhǎn zhì míng nián nián dǐ. tǎng zài shū chuǎn, dìng dàng yǔ yǐ chǔ fèn." dāng shí mín cè kǒng bù miǎn rèn yì tián zào zhī bì, rán zì shèng zǔ yǐ lái, xiū yǎng shēng xī bǎi yǒu yú nián, mín shēng qí jiān, zì shǎo zhì lǎo, bù zhī yǒu bīng gé zhī huàn, ér yòu nián fēng rén lè, wú yǒu yāo zhá cī lì, zhuǎn xǐ diān bó yǐ zhì yú diāo hào zhě, qí hù kǒu fán shù, jiū bù kě wèi jǐn chū zǐ xū yě.
顾保甲行於平时,而编审则丁赋之所由出也。编审之制,州县官造册上之府,府别造一总册上之布政司。凡军、民、匠、灶四籍,各分上中下三等。丁有民丁、站丁、土军丁、卫丁、屯丁。总其丁之数而登黄册。督抚据布政司册报达之户部,汇疏以闻。顺治十四年,命州县官编审户口,增丁至二千名以上,各予纪录。康熙五十一年,有“新增人丁永不加赋”之谕,自是圣祖仁政,遂与一代相终始。顾丁有开除,即不能不有抵补。故康熙五十五年,户部请以编审新增人丁补足旧缺额数,如有馀丁,归入滋生册内造报,从之。高宗谕内阁曰:“朕查上年各省奏报民数,较之康熙年间,计增十馀倍。承平日久,生齿日繁,盖藏自不能如前充裕。且庐舍所占田土,亦不啻倍蓰。生之者寡,食之者众,朕甚忧之。犹幸朕临御以来,辟土开疆,幅员日廓,小民皆得开垦边外地土,藉以暂谋衣食。然为之计及久远,非野无旷土,家有赢粮,未易享升平之福。各省督抚及有牧民之责者,务当随时劝谕,俾皆俭朴成风,惜物力而尽地利,慎勿以奢靡相竞,习於怠惰也。是时编审之制已停,直省所报民数,大率以岁造之烟户册为据。行之日久,有司视为具文,所报多不详覈,其何以体朕欲周知天下民数之心乎?”又谕:“据郑辉祖称,从前所办民数册,岁岁滋生之数,一律雷同。似此简率相沿,成何事体!所有各省本年应进民册,均展至明年年底。倘再疏舛,定当予以处分。”当时民册恐不免任意填造之弊,然自圣祖以来,休养生息百有馀年,民生其间,自少至老,不知有兵革之患,而又年丰人乐,无有夭札疵疠,转徙颠踣以至於凋耗者,其户口繁庶,究不可谓尽出子虚也。
zhì biān shěn zhī tíng, shǐ yú yōng zhèng sì nián. zhí lì zǒng dū lǐ fú gǎi biān shěn xíng bǎo jiǎ yī shū lüè yún:" biān shěn wǔ nián yī jǔ, suī yì zài qīng hù kǒu, bù rú bǎo jiǎ gèng wéi xiáng mì, jì kě jī chá yóu mín, qiě bù bì lìng chá hù kǒu. qǐng zì hòu yán chì biān pái rén dīng, zì shí liù suì yǐ shàng, wú xǔ yī míng yí lòu. suì dǐ zào cè, bù zhèng sī huì qí, lìng zào zǒng cè jìn chéng. cè nèi zhǐ kāi lǐ hù rén dīng shí shù, miǎn liè huā hù, zé bù jí bù fán ér dīng shù dà bèi yǐ." qián lóng wǔ nián, hù bù yòu qǐng lìng gè dū fǔ yú měi nián shí yī yuè, jiāng hù kǒu shù yǔ gǔ shù yī bìng zào bào fān jiāng miáo jiè bù rù biān shěn zhě, bù zài cǐ lì. cóng zhī. sān shí qī nián, cóng lǐ hàn qǐng, yǒng tíng biān shěn. zì shì wéi yǒu yùn cáo jūn dīng sì nián yī biān shěn ér yǐ.
至编审之停,始於雍正四年。直隶总督李绂改编审行保甲一疏略云:“编审五年一举,虽意在清户口,不如保甲更为详密,既可稽察游民,且不必另查户口。请自后严饬编排人丁,自十六岁以上,无许一名遗漏。岁底造册,布政司汇齐,另造总册进呈。册内止开里户人丁实数,免列花户,则簿籍不烦而丁数大备矣。”乾隆五年,户部又请令各督抚於每年十一月,将户口数与穀数一并造报;番疆、苗界不入编审者,不在此例。从之。三十七年,从李瀚请,永停编审。自是惟有运漕军丁四年一编审而已。
gài qīng chéng míng jì sāng luàn, hù kǒu diāo cán. jīng lèi cháo xiū yǎng shēng xī, gù hù kǒu zhī shù, suì yǒu jiā zēng. yuē ér jǔ zhī: shùn zhì shí bā nián, kuài jì tiān xià mín shù, qiān yǒu jiǔ bǎi èr shí wàn sān qiān èr bǎi sān shí sān kǒu. kāng xī wǔ shí nián, èr qiān sì bǎi liù shí èr wàn yī qiān sān bǎi èr shí sì kǒu. liù shí nián, èr qiān jiǔ bǎi yī shí sì wàn bā qiān sān bǎi wǔ shí jiǔ kǒu, yòu zī shēng dīng sì shí liù wàn qī qiān bā bǎi wǔ shí kǒu. yōng zhèng shí èr nián, èr qiān liù bǎi sì shí yī wàn qī qiān jiǔ bǎi sān shí èr kǒu, yòu zī shēng dīng jiǔ shí sān wàn qī qiān wǔ bǎi sān shí kǒu. qián lóng èr shí jiǔ nián, èr wàn wǔ bǎi wǔ shí jiǔ wàn yī qiān yī shí qī kǒu. liù shí nián, èr wàn jiǔ qiān liù bǎi jiǔ shí liù wàn wǔ bǎi sì shí wǔ kǒu. jiā qìng èr shí sì nián, sān wàn yī bǎi èr shí liù wàn wǔ bǎi sì shí wǔ kǒu. dào guāng èr shí jiǔ nián, sì wàn yī qiān èr bǎi jiǔ shí bā wàn liù qiān liù bǎi sì shí jiǔ kǒu. xián tóng zhī jì, bīng gé sì qǐ, cè bào měi quē shù shěng, qí kě jī zhě, zhǐ èr wàn shù qiān wàn kǒu bù děng. guāng xù yuán nián, sān wàn èr qiān èr bǎi liù shí wǔ wàn wǔ qiān qī bǎi bā shí yī kǒu.
盖清承明季丧乱,户口凋残。经累朝休养生息,故户口之数,岁有加增。约而举之:顺治十八年,会计天下民数,千有九百二十万三千二百三十三口。康熙五十年,二千四百六十二万一千三百二十四口。六十年,二千九百一十四万八千三百五十九口,又滋生丁四十六万七千八百五十口。雍正十二年,二千六百四十一万七千九百三十二口,又滋生丁九十三万七千五百三十口。乾隆二十九年,二万五百五十九万一千一十七口。六十年,二万九千六百九十六万五百四十五口。嘉庆二十四年,三万一百二十六万五百四十五口。道光二十九年,四万一千二百九十八万六千六百四十九口。咸、同之际,兵革四起,册报每缺数省,其可稽者,只二万数千万口不等。光绪元年,三万二千二百六十五万五千七百八十一口。
sān shí èr nián, lí dìng guān zhì, yǐ hù bù wèi dù zhī bù, ér gǎi qián suǒ shè zhī xún jǐng bù wèi mín zhèng bù, diào chá hù kǒu, guī qí zhí zhǎng, gè shěng zé yǐ xún jǐng dào zhuān sī qí shì. míng nián, yù zhí shěng zào bào mín shù, wù xū què chá shí shù, yǐ wéi shù zhèng gēn běn. mín zhèng bù zòu chēng:" fú chá sān shí èr nián hēi lóng jiāng ān huī jiāng sū fú jiàn gān sù guǎng xī yún nán dīng cè, bìng sān shí yī nián dīng cè, jūn wèi bǔ zào. zài gè dū fǔ míng zhī yú xiàn, lì dāng chá cān, ér jī xí wǎn huí bù yì. chén bù yú jiē shōu yī shǐ, chóu yī qiè shí bàn fǎ, nǐ qǐng chì xià gè dū fǔ, zé chéng fǔ tīng zhōu xiàn, fēn xiāng fēn qū, zì xíng diào chá dīng kǒu què shù, tǒng yǐ měi nián shí èr yuè dǐ jié suàn, yǐ qīng jiè xiàn. réng xiàn cì nián shí yuè sòng bù huì zòu." zhì kě.
三十二年,釐定官制,以户部为度支部,而改前所设之巡警部为民政部,调查户口,归其职掌,各省则以巡警道专司其事。明年,谕直省造报民数,务须确查实数,以为庶政根本。民政部奏称:“伏查三十二年黑龙江、安徽、江苏、福建、甘肃、广西、云南丁册,并三十一年丁册,均未补造。在各督抚明知逾限,例当查参,而积习挽回不易。臣部於接收伊始,筹一切实办法,拟请敕下各督抚,责成府、厅、州、县,分乡分区,自行调查丁口确数,统以每年十二月底截算,以清界限。仍限次年十月送部汇奏。”制可。
xuān tǒng yuán nián, fù bān xíng tián zào hù kǒu gé shì, lìng xiān chá hù kǒu shù, xiàn míng nián shí yuè bào qí, xù chá kǒu shù, xiàn xuān tǒng sì nián shí yuè bào qí. zhì sān nián shí yuè, jù jīng shī nèi wài chéng shùn tiān fǔ gè zhí shěng gè qí yíng gè zhù fáng gè méng qí suǒ bào, chú xīn jiāng hú běi guǎng dōng guǎng xī gè shěng, jiāng níng qīng zhōu xī ān liáng zhōu yī lí guì zhōu xī níng gè zhù fáng, tài níng zhèn rè hé gè méng qí, chuān diān biān wù, jūn wèi cè bào dào bù wài, fán zhèng hù wǔ qiān sì bǎi liù shí liù wàn bā qiān yǒu sì, fù hù qiān sì bǎi wǔ shí qī wàn bā qiān sān bǎi qī shí, gòng liù qiān jiǔ bǎi èr shí sì wàn liù qiān sān bǎi qī shí sì hù fán kǒu shù nán yī wàn sān qiān jiǔ bǎi liù shí liù wàn èr qiān sì bǎi yī shí, nǚ jiǔ qiān jiǔ bǎi jiǔ shí sān wàn èr qiān èr bǎi yǒu bā, gòng èr wàn sān qiān jiǔ bǎi wǔ shí jiǔ wàn sì qiān liù bǎi liù shí bā kǒu.
宣统元年,复颁行填造户口格式,令先查户口数,限明年十月报齐,续查口数,限宣统四年十月报齐。至三年十月,据京师内外城、顺天府、各直省、各旗营、各驻防、各蒙旗所报,除新疆、湖北、广东、广西各省,江宁、青州、西安、凉州、伊犁、贵州、西宁各驻防,泰宁镇、热河各蒙旗,川、滇边务,均未册报到部外,凡正户五千四百六十六万八千有四,附户千四百五十七万八千三百七十,共六千九百二十四万六千三百七十四户;凡口数男一万三千九百六十六万二千四百一十,女九千九百九十三万二千二百有八,共二万三千九百五十九万四千六百六十八口。
zì yōng zhèng shí sān nián hù bù tí zhǔn, fú jiàn tái wān fǔ shēng fān bǎi jiǔ shí jiǔ míng, huì rù zhāng huà jí, guǎng xī qìng yuǎn fǔ guī liú tǔ mín bǎi qī shí jiǔ míng, huì rù yí shān jí, sì hòu tái wān shēng fān sì chuān shēng fān lǐng yí guī huà zhě shén zhòng, dìng lì lìng zhuān guǎn guān biān lì bǎo jiǎ, zhā jī fěi lèi, féng wàng rì xuān jiǎng shàng yù, yǐ xìng jiào huà, zì shì fān mín yì guān yán yǔ xī yǔ qí dì mín rén wú yì, yì yǒu dú shū yìng kǎo zhě.
自雍正十三年户部题准,福建台湾府生番百九十九名,汇入彰化籍,广西庆远府归流土民百七十九名,汇入宜山籍,嗣后台湾生番、四川生番、岭夷归化者甚众,定例令专管官编立保甲,查缉匪类,逢望日宣讲上谕,以兴教化,自是番民衣冠言语悉与其地民人无异,亦有读书应考者。
jí tóng zhì guāng xù jiān, jiāo tōng rì guǎng, wǒ guó zhī mín gēng zhòng mào qiān, biàn yú zhòng yíng, yì yǒu gǎi rù tā guó bǎn jí zhī shì. xuān tǒng yuán nián, wài wù bù huì tóng xiū dìng fǎ lǜ dà chén nǐ dìng guó jí tiáo lì. yīn gè guó guó jí fǎ yǒu dì mài xì xuè mài xì, jí shǔ dì shǔ rén liǎng yì, liǎng yì xiāng chí, bì shēng dǐ chù, yú shì cǎi shé zhōng zhì, fēn wéi gù yǒu jí rù jí chū jí fù jí sì zhāng, zhù zhòng xuè mài xì bàn fǎ. xiàn zhèng biān chá guǎn jiù suǒ dìng sì zhāng lí wèi èr shí sì tiáo.
及同治、光绪间,交通日广,我国之民耕种贸迁,遍於重瀛,亦有改入他国版籍之事。宣统元年,外务部会同修订法律大臣拟定国籍条例。因各国国籍法有地脉系、血脉系,即属地、属人两义,两义相持,必生牴触,於是采折衷制,分为固有籍、入籍、出籍、复籍四章,注重血脉系办法。宪政编查馆就所定四章釐为二十四条。
qí gù yǒu jí zhāng, dì yī, fán bù lùn shì fǒu shēng yú zhōng guó, jūn shǔ zhōng guó guó jí zhě, qí yí yǒu sān: yī, shēng ér fù wèi zhōng guó rén zhě èr, shēng yú fù sǐ yǐ hòu ér fù sǐ shí wéi zhōng guó rén zhě sān, mǔ wèi zhōng guó rén ér fù wú kě kǎo, huò wú guó jí zhě. dì èr, ruò fù mǔ jūn wú suǒ kǎo, huò jūn wú guó jí, ér shēng yú zhōng guó dì fāng zhě, yì shǔ zhōng guó guó jí. qí shēng dì bìng wú kě kǎo ér zài zhōng guó dì fāng fā jiàn zhī qì ér, tóng.
其固有籍章,第一,凡不论是否生於中国,均属中国国籍者,其疑有三:一,生而父为中国人者;二,生於父死以后而父死时为中国人者;三,母为中国人而父无可考,或无国籍者。第二,若父母均无所考,或均无国籍,而生於中国地方者,亦属中国国籍。其生地并无可考而在中国地方发见之弃儿,同。
qí rù jí zhāng, dì sān, fán wài guó rén yuán rù zhōng guó guó jí zhě, zhǔn qí chéng qǐng rù jí. qí bì jù bèi zhī kuǎn wǔ: yī, jì jū zhōng guó jiē xù zhì shí nián yǐ shàng zhě èr, nián mǎn èr shí suì yǐ shàng, zhào qí guó fǎ lǜ wèi yǒu néng lì zhě sān, pǐn xíng duān zhèng zhě sì, yǒu xiāng dāng zhī zī cái huò yì néng, zú yǐ zì lì zhě wǔ, zhào qí guó fǎ lǜ, yú rù jí hòu jí yīng xiāo chú běn guó guó jí zhě. qí běn wú guó jí rén yuán rù zhōng guó guó jí zhě, yǐ nián mǎn èr shí suì yǐ shàng, bìng jù bèi qián xiàng dì yī dì sān dì sì kuǎn zhě wèi hé gé. dì sì, fán wài guó rén huò wú guó jí rén yǒu shū xūn yú zhōng guó zhě, suī bù bèi yī zhì sì gè kuǎn, dé yóu wài wù bù mín zhèng bù huì zòu qǐng zhǐ, tè zhǔn rù jí. dì wǔ, fán wài guó rén huò wú guó jí rén fù rén jià yǔ zhōng guó rén zhě yǐ zhōng guó rén wéi jì fù ér tóng jū zhě sī shēng zǐ, fù wèi zhōng guó rén, jīng qí fù rèn lǐng zhě sī shēng zǐ, mǔ wèi zhōng guó rén, fù bù yuán rèn lǐng, jīng qí mǔ rèn lǐng zhě. rú yǒu cǐ děng qíng shì zhī yī, jūn zuò wéi rù jí. wéi fù nǚ jià yǔ zhōng guó rén, xū yǐ zhèng shì jié hūn chéng bào yǒu àn zhě wéi xiàn. yú kuǎn yǐ zhào qí guó fǎ lǜ shàng wèi chéng nián jí wèi wéi rén qī zhě wéi xiàn. dì liù, fán nán zǐ rù jí zhě, qí qī jí wèi chéng nián zhī zǐ yīng suí tóng rù jí. qí zhào qí guó fǎ lǜ bìng bù suí tóng xiāo chú běn guó guó jí zhě, bù zài cǐ xiàn. ruò qí qī zì yuán rù jí, huò rù jí rén zì yuán shǐ wèi chéng nián zhī zǐ rù jí zhě, suī bù bèi dì sān tiáo yī zhì sì gè kuǎn, zhǔn qí chéng qǐng rù jí. dì qī, rù jí rén chéng nián zhī zǐ xiàn zhù zhōng guó zhě, wéi bù bèi dì sān tiáo yī zhì sì gè kuǎn, yì zhǔn chéng qǐng rù jí. dì bā, fán rù jí rén bù dé jiù zhī guān zhí: yī, jūn jī chù nèi wù fǔ gè guān jí jīng wài sì pǐn yǐ shàng wén guān èr, gè xiàng wǔ guān jí jūn rén sān, shàng xià yì yuàn jí gè shěng zī yì jú yì yuán. cǐ děng xiàn zhì, tè zhǔn rù jí rén shí nián yǐ hòu yú rù jí rén èr shí nián yǐ hòu, dé yóu mín zhèng bù qǐng zhǐ huò miǎn. dì jiǔ, fán chéng qǐng rù jí zhě, yīng shēng míng rù jí hòu zūn shǒu zhōng guó fǎ lǜ, jí qì qí běn guó quán lì, chū jù gān jié, bìng yóu jì jū dì fāng gōng zhèng shēn shì èr rén gè chū jù bǎo jié. dì shí, fán chéng qǐng rù jí zhě, yīng jù chéng suǒ zài dì fāng guān, xiáng qǐng suǒ guǎn zhǎng guān zī qǐng mín zhèng bù pī zhǔn pái shì, jǐ yǔ zhí zhào wèi píng. qí zài wài guó zhě, yīng jù chéng lǐng shì, shēn yóu chū shǐ dà chén, huò jìng chéng chū shǐ dà chén zī bù cún àn.
其入籍章,第三,凡外国人原入中国国籍者,准其呈请入籍。其必具备之款五:一,寄居中国接续至十年以上者;二,年满二十岁以上,照其国法律为有能力者;三,品行端正者;四,有相当之赀财或艺能,足以自立者;五,照其国法律,於入籍后即应消除本国国籍者。其本无国籍人原入中国国籍者,以年满二十岁以上,并具备前项第一、第三、第四款者为合格。第四,凡外国人或无国籍人有殊勋於中国者,虽不备一至四各款,得由外务部、民政部会奏请旨,特准入籍。第五,凡外国人或无国籍人妇人嫁与中国人者;以中国人为继父而同居者;私生子,父为中国人,经其父认领者;私生子,母为中国人,父不原认领,经其母认领者。如有此等情事之一,均作为入籍。惟妇女嫁与中国人,须以正式结婚呈报有案者为限。馀款以照其国法律尚未成年及未为人妻者为限。第六,凡男子入籍者,其妻及未成年之子应随同入籍。其照其国法律并不随同销除本国国籍者,不在此限。若其妻自原入籍,或入籍人自原使未成年之子入籍者,虽不备第三条一至四各款,准其呈请入籍。第七,入籍人成年之子现住中国者,唯不备第三条一至四各款,亦准呈请入籍。第八,凡入籍人不得就之官职:一,军机处、内务府各官及京、外四品以上文官;二,各项武官及军人;三,上下议院及各省谘议局议员。此等限制,特准入籍人十年以后、馀入籍人二十年以后,得由民政部请旨豁免。第九,凡呈请入籍者,应声明入籍后遵守中国法律,及弃其本国权利,出具甘结,并由寄居地方公正绅士二人各出具保结。第十,凡呈请入籍者,应具呈所在地方官,详请所管长官咨请民政部批准牌示,给予执照为凭。其在外国者,应具呈领事,申由出使大臣,或径呈出使大臣咨部存案。
qí chū jí zhāng, dì shí yī, fán zhōng guó rén yuán rù wài guó guó jí zhě, yīng xiān chéng qǐng chū jí. dì shí èr, fán zhōng guó rén zhǔn chū jí, qí kuǎn yǒu sì: yī, wú wèi jié zhī xíng mín sù sòng àn jiàn èr, wú bīng yì zhī yì wù sān, wú yīng nà wèi jiǎo zhī zū shuì sì, wú guān jiē jí chū shēn. dì shí sān, fán zhōng guó rén fù nǚ jià yǔ wài guó rén zhě yǐ wài guó rén wéi jì fù ér tóng jū zhě sī shēng zǐ, fù wèi wài guó rén, qí fù rèn lǐng zhě sī shēng zǐ, mǔ wèi wài guó rén, qí fù bù yuán rèn lǐng, jīng qí mǔ rèn lǐng zhě. rú yǒu cǐ děng shì qíng zhī yī, jūn zuò wéi chū jí. wéi fù nǚ jià yǔ wài guó rén, yǐ zhèng shì jié hūn chéng bào yǒu àn zhě wéi xiàn. yú kuǎn yǐ zhào zhōng guó fǎ lǜ shàng wèi chéng nián jí wèi wéi rén qī zhě wéi xiàn. dì shí sì, fán nán zǐ chū jí zhě, qí qī jí wèi chéng nián zhī zǐ yī bìng zuò wéi chū jí. ruò qī zì yuán liú jí, huò chū jí rén yuán shǐ qí wèi chéng nián zhī zǐ liú jí, zhǔn qí chéng míng, réng shǔ zhōng guó guó jí. dì shí wǔ, fán fù nǚ yǒu fū zhě, bù dé dú zì chéng qǐng chū jí. qí zhào zhōng guó fǎ lǜ shàng wèi chéng nián jí wú néng lì zhě, yì bù zhǔn zì xíng chéng qǐng chū jí. dì shí liù, fán zhōng guó rén chū jí zhě, suǒ yǒu zài nèi dì tè yǒu zhī lì yì, yī lǜ bù dé xiǎng shòu. dì shí qī, fán chéng qǐng chū jí zhě, yīng zì xíng chū jù gān jié, shēng míng bìng wú dì shí èr tiáo suǒ liè gè kuǎn jí fàn zuì wèi jīng fā jué qíng shì. dì shí bā, fán chéng qǐng chū jí zhě, yīng jù chéng běn jí dì fāng guān, xiáng qǐng gāi guǎn zhǎng guān zī qǐng mín zhèng bù pī zhǔn pái shì. qí zài wài guó zhě, yīng jù chéng lǐng shì, shēn yóu chū shǐ dà chén, huò jìng chéng chū shǐ dà chén zī bù. qí wèi jīng chéng qǐng pī zhǔn, bù wèn qíng xíng rú hé, réng shǔ zhōng guó guó jí.
其出籍章,第十一,凡中国人原入外国国籍者,应先呈请出籍。第十二,凡中国人准出籍,其款有四:一,无未结之刑、民诉讼案件;二,无兵役之义务;三,无应纳未缴之租税;四,无官阶及出身。第十三,凡中国人妇女嫁与外国人者;以外国人为继父而同居者;私生子,父为外国人,其父认领者;私生子,母为外国人,其父不原认领,经其母认领者。如有此等事情之一,均作为出籍。惟妇女嫁与外国人,以正式结婚呈报有案者为限。馀款以照中国法律尚未成年及未为人妻者为限。第十四,凡男子出籍者,其妻及未成年之子一并作为出籍。若妻自原留籍,或出籍人原使其未成年之子留籍,准其呈明,仍属中国国籍。第十五,凡妇女有夫者,不得独自呈请出籍。其照中国法律尚未成年及无能力者,亦不准自行呈请出籍。第十六,凡中国人出籍者,所有在内地特有之利益,一律不得享受。第十七,凡呈请出籍者,应自行出具甘结,声明并无第十二条所列各款及犯罪未经发觉情事。第十八,凡呈请出籍者,应具呈本籍地方官,详请该管长官咨请民政部批准牌示。其在外国者,应具呈领事,申由出使大臣,或径呈出使大臣咨部。其未经呈请批准,不问情形如何,仍属中国国籍。
qí fù jí zhāng, dì shí jiǔ, fán yīn jià wài guó rén ér chū jí zhě, ruò lí hūn huò fū sǐ hòu, zhǔn qí chéng qǐng fù jí. dì èr shí, fán chū jí rén zhī qī, yú lí hūn huò fū sǐ hòu, jí wèi chéng dīng zhī zǐ yǐ dá chéng nián hòu, jūn zhǔn chéng qǐng fù jí. dì èr shí yī, fán chéng zhǔn chū jí hòu, rú réng jì jū zhōng guó jiē xù zhì sān nián yǐ shàng, hé dì sān tiáo sān sì kuǎn zhě, zhǔn qí chéng qǐng fù jí. qí wài guó rén rù jí hòu yòu chū jí zhě, bù zài cǐ xiàn. dì èr shí èr, fán chéng qǐng fù jí, yīng yóu yuán jí tóng shěng gōng zhèng shēn shāng èr rén chū jù bǎo jié, bìng jù chéng suǒ zài dì fāng guān, xiáng qǐng suǒ guǎn zhǎng guān zī qǐng mín zhèng bù pī zhǔn pái shì. dì èr shí sān, fán fù jí zhě, fēi jīng guò wǔ nián hòu, bù dé jiù dì bā tiáo suǒ liè gè kuǎn zhī guān zhí. dì èr shí sì, běn tiáo lì zì zòu zhǔn fèng zhǐ hòu, jí shí shī xíng.
其复籍章,第十九,凡因嫁外国人而出籍者,若离婚或夫死后,准其呈请复籍。第二十,凡出籍人之妻,於离婚或夫死后,及未成丁之子已达成年后,均准呈请复籍。第二十一,凡呈准出籍后,如仍寄居中国接续至三年以上,合第三条三、四款者,准其呈请复籍。其外国人入籍后又出籍者,不在此限。第二十二,凡呈请复籍,应由原籍同省公正绅商二人出具保结,并具呈所在地方官,详请所管长官咨请民政部批准牌示。第二十三,凡复籍者,非经过五年后,不得就第八条所列各款之官职。第二十四,本条例自奏准奉旨后,即时施行。
cǐ wài gǎi jí wèi liáng, yì yǒu qīng shàn zhèng. shān xī děng shěng yǒu yuè hù, xiān shì yīn míng jiàn wén mò bù fù yàn bīng, biān wéi lè jí. yōng zhèng yuán nián, lìng gè shǔ jìn gé, gǎi yè wèi liáng. bìng yù zhè jiāng zhī duò mín, sū zhōu zhī gài hù, cāo yè yǔ lè jí wú yì, yì xuē chú qí jí. wǔ nián, yǐ jiāng nán huī zhōu yǒu bàn dàng, níng guó yǒu shì pū, běn dì hū wèi" xì mín" shén yǒu liǎng xìng dīng kǒu cūn zhuāng xiāng děng, ér cǐ xìng wèi bǐ xìng zhí yì, yǒu rú nú lì, yì yù kāi chú. qī nián, yǐ guǎng dōng dàn hù yǐ chuán bǔ yú, yuè mín bù róng dēng àn, tè yù jìn zhǐ. zhǔn yú jìn shuǐ cūn zhuāng jū zhù, yǔ qí mín yī tǐ biān rù bǎo jiǎ. qián lóng sān shí liù nián, shǎn xī xué zhèng liú zūn zòu qǐng shān shǎn yuè hù gài hù yīng dìng jìn lì. bù yì fán bào guān gǎi yè hòu, bì jí sì shì, běn zú qīn zhī jiē qīng bái zì shǒu, fāng zhǔn bào juān yìng shì. guǎng dōng zhī dàn hù, zhè jiāng zhī jiǔ xìng yú chuán, zhū shì cǐ zhě, jūn zhào cǐ bàn lǐ. jiā qìng shí sì nián, yòu yǐ huī zhōu níng guó chí zhōu sān fǔ shì pū juān jiān yìng kǎo, cháng wèi dì fāng suǒ jié kòng, shàng yù:" cǐ děng míng fēn, zǒng yǐ xiàn zài shì fǒu fú yì wèi duàn. rú nián yuǎn wén qì wú kǎo, zhe jí kāi huō."
此外改籍为良,亦有清善政。山西等省有乐户,先世因明建文末不附燕兵,编为乐籍。雍正元年,令各属禁革,改业为良。并谕浙江之惰民,苏州之丐户,操业与乐籍无异,亦削除其籍。五年,以江南徽州有伴儅,宁国有世仆,本地呼为“细民”;甚有两姓丁口村庄相等,而此姓为彼姓执役,有如奴隶,亦谕开除。七年,以广东蜑户以船捕鱼,粤民不容登岸,特谕禁止。准於近水村庄居住,与齐民一体编入保甲。乾隆三十六年,陕西学政刘嶟奏请山、陕乐户、丐户应定禁例。部议凡报官改业后,必及四世,本族亲支皆清白自守,方准报捐应试。广东之蜑户,浙江之九姓渔船,诸似此者,均照此办理。嘉庆十四年,又以徽州、宁国、池州三府世仆捐监应考,常为地方所讦控,上谕:“此等名分,总以现在是否服役为断。如年远文契无考,著即开豁。”
bā qí rén dīng, dìng lì sān nián biān shěn yī cì, lìng gè zuǒ lǐng jī chá yǐ chéng dīng zhě, zēng rù dīng cè. yǒu yǐn nì zhuàng dīng rù guān, yī zhǔ jí zuǒ lǐng lǐng cuī gè fá zé yǒu chà. fán zhuàng dīng sān bǎi míng wéi yī zuǒ lǐng, hòu gǎi dìng wèi èr bǎi míng. kāng xī sì nián, lìng mǎn zhōu méng gǔ zuǒ lǐng nèi yú dīng duō zhì bǎi míng yǐ shàng, yuán fēn liǎng zuǒ lǐng zhě, tīng. yōng zhèng sì nián, yù bā qí dū tǒng jí zhí shěng zhù fáng dū tǒng jiāng jūn děng, jiāo yǔ zuǒ lǐng xiāo qí xiào lǐng cuī, jiāng xīn jiù zhuàng dīng zhú hù kāi míng, bìng biān shěn gè guān xìng míng, bǎo jié sòng bù. qí wèi chéng dīng, jí fēi zhèng shēn liáng jiā zǐ dì, bìng yīng chú rén dīng, yàn shí kāi chú. wǔ nián, lìng fán biān shěn dīng cè, měi hù shū lìng hù mǒu rén mǒu guān, wú guān zé yuē xián sàn mǒu, shàng shū fù xiōng guān zhí míng shì, bàng shū zǐ dì jí xiōng dì zhī zǐ, jí hù xià ruò gān rén. huò zài jí, huò tā wǎng, jiē bèi shū zhī. qí gè shěng zhù fáng qí yuán bīng dīng, jí wài rèn wén wǔ gè guān zǐ dì jiā shǔ, lìng gè jiāng jūn dū fǔ zào cè zī sòng gāi qí. qián lóng liù nián, lìng bā qí biān shěn gè zuǒ lǐng xià yǐ chéng dīng jí wèi chéng dīng yǐ shí xiǎng zhī rén, jiē zào rù dīng cè, fēn bié zhèng shēn kāi hù, hù xià yú gè míng xià kāi xiě sān dài lǚ lì. qí hù xià rén zǔ fù huò xì qì mǎi, huò xì shèng jīng dài lái, huò jì dài dì tóu chōng, fēn bié zhù míng. zhèng hù zhī zǐ dì, jūn zuò zhèng shēn fèn zào.
八旗人丁,定例三年编审一次,令各佐领稽查已成丁者,增入丁册。有隐匿壮丁入官,伊主及佐领、领催各罚责有差。凡壮丁三百名为一佐领,后改定为二百名。康熙四年,令满洲、蒙古佐领内馀丁多至百名以上,原分两佐领者,听。雍正四年,谕八旗都统及直省驻防都统、将军等,交与佐领、骁骑校、领催,将新旧壮丁逐户开明,并编审各官姓名,保结送部。其未成丁,及非正身良家子弟,并应除人丁,验实开除。五年,令凡编审丁册,每户书另户某人某官,无官则曰閒散某,上书父兄官职名氏,傍书子弟及兄弟之子,及户下若干人。或在籍,或他往,皆备书之。其各省驻防旗员兵丁,及外任文武各官子弟家属,令各将军、督抚造册咨送该旗。乾隆六年,令八旗编审各佐领下已成丁及未成丁已食饷之人,皆造入丁册,分别正身开户,户下於各名下开写三代履历。其户下人祖父或系契买,或系盛京带来,或系带地投充,分别注明。正户之子弟,均作正身分造。
qī nián, yù:" bā qí hàn jūn, qí chū běn xì hàn rén. yǒu cóng lóng rù guān zhě, yǒu dìng dǐng hòu tóu chéng zhě, yǒu yuán zuì rù qí yǔ fū sān fān hù xià guī rù zhě, yǒu nèi wù fǔ wáng gōng bāo yī bō chū zhě, yǐ jí zhāo mù zhī pào shǒu, guò jì zhī yì xìng, bìng suí mǔ yīn qīn děng lèi, xiān hòu guī qí, qíng jié bù yī. zhōng wéi cóng lóng rén yuán zǐ sūn, jiē xì jiù yǒu gōng xūn, wú yōng lìng yì gēng zhāng. qí yú gè xiàng rén mín děng, zhèn yù guǎng qí móu shēng zhī lù. tǎng yuán gǎi guī yuán jí, zhǔn qí yī lì biān rù bǎo jiǎ. yǒu yuán wài shěng jū zhù zhě, yì zhǔn qián wǎng. cǐ nèi rú yǒu shì zhí, réng xǔ chéng xí. bù yuán chū qí zhě, tīng." bā nián, yòu yù:" qián jiàng yù zhǐ, yuán zhǐ wèi jīng chū shì jí wēi mò zhī yuán ér yán. zhì yú fú guān jì jiǔ, shì shòu guó ēn zhī rén, qí běn shēn jí zǐ dì, jūn bù dé chéng qǐng chū qí." shí èr nián, yòu yù:" bā qí bié zài cè jí zhī rén, yuán xì kāi hù jiā nú mào rù zhèng hù, hòu jīng zì xíng shǒu míng, jí qí rén bào yǎng mín rén wéi zi, yǒu yuán chū qí wèi mín zhě, qí rù jí hé chǔ, jūn tīng qí biàn. běn shēn tián chǎn, bìng xǔ dài wǎng." èr shí liù nián, dìng hàn jūn fán xiàn rèn wài shěng zì tóng zhī shǒu bèi yǐ shàng, jīng yuán zì zhǔ shì yǐ shàng, qí yuán zì wǔ pǐn yǐ shàng, jù bù xǔ gǎi guī mín jí. qí yú zài jīng bào míng gāi qí zī bù zhuǎn háng gè shěng, zài wài chéng míng dū fǔ zī bào bù qí, biān rù mín jí, bìng zhǔn yī tǐ kǎo shì.
七年,谕:“八旗汉军,其初本系汉人。有从龙入关者,有定鼎后投诚者,有缘罪入旗与夫三藩户下归入者,有内务府、王公包衣拨出者,以及招募之炮手,过继之异姓,并随母因亲等类,先后归旗,情节不一。中惟从龙人员子孙,皆系旧有功勋,无庸另议更张。其馀各项人民等,朕欲广其谋生之路。倘原改归原籍,准其一例编入保甲。有原外省居住者,亦准前往。此内如有世职,仍许承袭。不原出旗者,听。”八年,又谕:“前降谕旨,原指未经出仕及微末之员而言。至於服官既久,世受国恩之人,其本身及子弟,均不得呈请出旗。”十二年,又谕:“八旗别载册籍之人,原系开户家奴冒入正户,后经自行首明,及旗人抱养民人为子,有原出旗为民者,其入籍何处,均听其便。本身田产,并许带往。”二十六年,定汉军凡现任外省自同知、守备以上,京员自主事以上,旗员自五品以上,俱不许改归民籍。其馀在京报明该旗咨部转行各省,在外呈明督抚咨报部旗,编入民籍,并准一体考试。
dà dǐ qīng yú bā qí jiē yǐ guó lì huàn yǎng zhī. jí hòu zī shēng fān yǎn, suī suì mí shù bǎi wàn jīn, yóu kǔ bù gěi, ér táo rén zhī jìn fù yán, qí mín zuò shì rì xíng kùn bì. jí qián lóng chū, yù shǐ shū hè dé fàn xián hè tài, hù bù shì láng liáng shī zhèng děng, xiān hòu zòu qǐng qīng zhā dōng sān xǐng kuàng dì, bǐ yí zhù kāi kěn, yǐ tú zì yǎng. suī dié fèng yù zhǐ yì xíng, rán zhōng wèi néng qiè shí jǔ bàn. zhì bā qí hù xià rén kāi hù, bì yǒu jūn gōng láo jī, huò yì néng chū zhòng, yì yǒu běn zhǔ niàn qí fú qín shù shì, zhǔn qí lìng hù, huò fàng chū wèi mín zhě, yì yǒu bù zhǔn fàng chū wèi mín, dàn zhǔn kāi hù zhě, qí lì yòu gè bù tóng yún.
大抵清於八旗皆以国力豢养之。及后孳生藩衍,虽岁糜数百万金,犹苦不给,而逃人之禁复严,旗民坐是日形困敝。及乾隆初,御史舒赫德、范咸、赫泰,户部侍郎梁诗正等,先后奏请清查东三省旷地,俾移住开垦,以图自养。虽叠奉谕旨议行,然终未能切实举办。至八旗户下人开户,必有军功劳绩,或艺能出众,亦有本主念其服勤数世,准其另户,或放出为民者,亦有不准放出为民,但准开户者,其例又各不同云。
tián zhì yuē guān tián. chū shè guān zhuāng, yǐ jìn jī mín lái guī zhě wèi zhuāng tóu, gěi shéng dì, yī shéng sì shí èr mǔ. qí hòu biān dì gè zhuāng tóu tián tǔ fēn sì děng, shí nián yī biān dìng. shè liáng zhuāng, zhuāng gěi dì sān bǎi shǎng, shǎng yuē dì liù mǔ. zhuāng dì zuò luò shùn bǎo yǒng xuān gè shǔ, fèng tiān shān hǎi guān gǔ běi kǒu xǐ fēng kǒu yì lì zhī, jiē lǐng yú nèi wù fǔ. cǐ wài yǒu bù sì guān zhuāng, fēn lì lǐ bù guāng lù sì. yòu shè yuán dì, zhí guā guǒ shū cài, xuǎn zhuàng dīng wèi yuán tóu. shì zōng chū, shè zǒng lǐ zhuān guān, sī kǒu wài bào liáng biān shěn. nán yuàn běn yì wǔ dì, lì jìn kāi tián. xuān zōng cháng yù qián yǐ kāi zhě bìng xū huāng qì. ér xián tóng jiān, sōng líng dé kuí liú yǒu míng tiě qí xiān hòu shū chén kāi fàng, jūn yán zhǐ jí chì. rán zhì guāng xù jì nián, réng fù yǔ mín. zì hòu chéng dì zhě nǎi jiē zhǒng yǐ.
田制曰官田。初设官庄,以近畿民来归者为庄头,给绳地,一绳四十二亩。其后编第各庄头田土分四等,十年一编定。设粮庄,庄给地三百晌,晌约地六亩。庄地坐落顺、保、永、宣各属,奉天、山海关、古北口、喜峰口亦立之,皆领於内务府。此外有部、寺官庄,分隶礼部、光禄寺。又设园地,植瓜果蔬菜,选壮丁为园头。世宗初,设总理专官,司口外报粮编审。南苑本肄武地,例禁开田。宣宗尝谕前已开者并须荒弃。而咸、同间,嵩龄、德奎、刘有铭、铁祺先后疏陈开放,均严旨诘斥。然至光绪季年,仍赋予民。自后承地者乃接踵矣。
kǎo gè qí wáng gōng zōng shì zhuāng tián, dōu wàn sān qiān sān bǎi yú qǐng. fēn bō gè qí guān bīng, dōu shí sì wàn jiǔ bǎi yú qǐng. fán wáng gōng jìn shǔ, fēn bié bì dì, dà zhuāng gěi dì mǔ sì bǎi èr shí zhì qī bǎi èr shí, bàn zhuāng èr bǎi sì shí zhì sān bǎi liù shí, yuán gěi dì mǔ liù shí zhì bǎi èr shí huò bǎi bā shí, wáng fǔ guǎn lǐng jí guān shǔ zhuàng dīng rén sān shí liù mǔ, bù zhī liáng. fán bō dì yǐ xiàn zài wèi chéng, sì suī dīng zēng bù jiā, dīng jiǎn bù tuì.
考各旗王、公、宗室庄田,都万三千三百馀顷。分拨各旗官兵,都十四万九百馀顷。凡王公近属,分别畀地,大庄给地亩四百二十至七百二十,半庄二百四十至三百六十,园给地亩六十至百二十或百八十,王府管领及官属壮丁人三十六亩,不支粮。凡拨地以现在为程,嗣虽丁增不加,丁减不退。
shùn zhì yuán nián, dìng jìn jīng huāng dì jí qián míng zhuāng tián wú zhǔ zhě, bō gěi dōng lái guān bīng. quān dì yì zì cǐ shǐ. yú shì xún àn yù shǐ liǔ yín dōng shàng mǎn hàn fēn jū wǔ biàn. bù yì shī xíng. èr nián, lìng mín dì bèi zhǐ quān zhě, sù chóu bǔ jǐ, měi è wéi jūn. sì nián, quān shùn zhí gè zhōu xiàn dì bǎi wàn jiǔ qiān yú shǎng, gěi mǎn zhōu wèi zhuāng tún. bā nián, dì yǐ quān dì fáng mín, yù lìng qián quān zhàn zhě xī shǔ tuì huán. shí nián, yòu lìng tíng quān bō. rán qí tuì huāng dì, yǔ yóu mù tóu lái rén dīng, réng fù quān bǔ. yòu yǒu yīn quān bǔ ér bìng quān jiē rǎng mín dì zhě. kāng xī chū, áo bài zhuān bǐng, yù yǐ zhèng bái qí tún zhuāng yǔ xiāng huáng qí, ér bié quān mín dì quān bǔ. hù bù shàng shū sū nà hǎi zǒng dū zhū chāng zuò xún fǔ wáng dēng lián xián yǐ bù rú zhǐ, zuì zhì sǐ. shèng zǔ qīn zhèng, yù tíng zhǐ quān dì. běn nián suǒ quān fáng dì jù tuì huán. yòu yǐ zhāng jiā kǒu shān hǎi guān děng chù kuàng tǔ huàn bō gè dì, bìng lìng xīn mǎn zhōu yǐ guān zhuāng yú dì bō gěi, qí zhǐ quān zhī dì guī mín. shì wèi qí tuì dì mǔ.
顺治元年,定近京荒地及前明庄田无主者,拨给东来官兵。圈地议自此始。於是巡按御史柳寅东上满、汉分居五便。部议施行。二年,令民地被指圈者,速筹补给,美恶维均。四年,圈顺直各州县地百万九千馀晌,给满洲为庄屯。八年,帝以圈地妨民,谕令前圈占者悉数退还。十年,又令停圈拨。然旗退荒地,与游牧投来人丁,仍复圈补。又有因圈补而并圈接壤民地者。康熙初,鼇拜专柄,欲以正白旗屯庄予镶黄旗,而别圈民地圈补。户部尚书苏纳海、总督朱昌祚、巡抚王登联咸以不如指,罪至死。圣祖亲政,谕停止圈地。本年所圈房地俱退还。又以张家口、山海关等处旷土换拨各地,并令新满洲以官庄馀地拨给,其指圈之地归民。是为旗退地亩。
fán guān dì, lì jìn yǔ mín jiāo yì. rán qí rén bù xí gēng zhòng, shēng chǐ rì fán, bù miǎn sī yǒu zhì yù. yōng zhèng chū, qīng lǐ qí dì, lìng bān tǎng shú huí. fán bù zì shǒu yǔ sī shòu shòu zhě, xū rù guān wèi gōng chǎn. qí dì, lìng zōng rén fǔ nèi wù fǔ bā qí jù gè zhòng dì mǔ zuò luò sì zhì, biān zhì qīng cè, shì wèi hóng cè, yǐ bèi shěn kān qí mín tián tǔ zhī zhēng. qián lóng chū, dìng huí shú qí dì réng guī yuán diàn chéng zhǒng, zhuāng tóu shì háo zhēng duó zhě zuì zhī. fán shú rù guān dì bìng dǐ tǎng jí mò děng tián, jiē zhēng zū, yuē qí zū. jiù chá jiāo rù guān dì dìng zū, yóu qí yuán zhǔ zhī. sān shí sì nián, yǐ zhí dū yáng tíng zhāng yán, tíng qí lì. mín zū qí dì, běn xiàn sān nián. huò sī háng zhǎng zū, yè hù zū hù kē yǐ wéi jìn lǜ. bā qí dì zhǔ, jiǔ jìn duó diàn zēng zū. zì hé shēn guǎn dà nóng, zòu gǎi qián zhāng, yú shì qí rén jí fǔ zhuāng tóu lǜ duō chè dì bié diàn, pín mín shǐ duō shī yè. jiā qìng wǔ nián, bù chén qǐng fù shēn qián jìn. zhào zuǎn rù dìng lì tōng xíng. xián fēng chū yuán, yòu shēn lìng rú é zhēng zū, zhǔ diàn jiē bù dé yǐ yì yíng suō. ruò diǎn yù qí dì, cóng dào mài guān dì lǜ, shòu shòu tóng chéng. gù rì jiǔ fǎ shū, huò zhǐ dì chēng dài, huò zhī yòng zhǎng zū, yáng fèng yīn wéi, xū yì é suǒ jù jié, bì suì cóng shēng. suī lǚ shēn míng jiè, wǎng wǎng yīn tā gù, jìn chí mí cháng. jì guāng xù zhōng, nǎi dìng cǐ yè wú lùn jiù quān zì zhì, gài bù zhǔn shòu yǔ mín rén. wéi cóng qián mín gòu shēng kē zhě, réng yǔ zhí yè.
凡官地,例禁与民交易。然旗人不习耕种,生齿日繁,不免私有质鬻。雍正初,清理旗地,令颁帑赎回。凡不自首与私授受者,胥入官为公产。旗地,令宗人府、内务府八旗具各种地亩坐落四至,编制清册,是为红册,以备审勘旗民田土之争。乾隆初,定回赎旗地仍归原佃承种,庄头势豪争夺者罪之。凡赎入官地并抵帑、籍没等田,皆徵租,曰旗租。旧查交入官地定租,由旗员主之。三十四年,以直督杨廷璋言,停其例。民租旗地,本限三年。或私行长租,业户、租户科以违禁律。八旗地主,久禁夺佃增租。自和珅筦大农,奏改前章,於是旗人及府庄头率多撤地别佃,贫民始多失业。嘉庆五年,部臣请复申前禁。诏纂入定例通行。咸丰初元,又申令如额徵租,主佃皆不得以意赢缩。若典鬻旗地,从盗卖官地律,授受同惩。顾日久法疏,或指地称贷,或支用长租,阳奉阴违,胥役讹索句结,弊遂丛生。虽屡申明诫,往往因他故,禁弛靡常。洎光绪中,乃定此业无论旧圈自置,概不准售与民人。惟从前民购升科者,仍予执业。
shèng jīng guān zhuāng, yú shùn zhì chū jí dìng bā qí tún jiè. xuán lìng shā hé yǐ wài jǐn zhōu yǐ nèi, qí yuán jiā dīng gěi dì, rén sān shí liù mǔ. kāng xī zhōng, dìng yǐ fèng tiān suǒ shǔ dì bì xīn mǎn zhōu qiān lái zhě, fán zhàng chū dì wèi qǐng sān shí èr wàn jiǔ qiān yú, yǐ èr shí qī wàn liù qiān sān bǎi yú qǐng wèi qí dì, àn qí fēn jiè. yòu shè gè qí guān yuán zhuāng tún, gè chéng bīng dīng, jūn zhuó gěi suí quē dì mǔ. xuán lìng suǒ lún dá hū ěr guān bīng gēng zhòng mò ěr gēn dì, fèng tiān guān bīng gēng zhòng hēi lóng jiāng dì. qián lóng chū, shè hēi lóng jiāng tún zhuāng, hū lán lì zhuāng sì shí suǒ, xuǎn shèng jīng qí dīng xié jiā wǎng, guān wèi zī zhuāng zhù wū pǐ jù, dīng gěi dì mǔ liù shí, shí dīng yī zhuāng, měi liù mǔ gěi zǐ zhǒng èr dòu, zhuāng gěi niú liù tóu, kǒu liáng bìng gěi. wēn dé hēng dōu ěr tú yì rú zhī. fán suí quē guān dì guī qí rù cè, jìn zhí guān qīn zhàn. jiā qìng jiān, lìng shèng jīng rù guān dì mǔ, yīng zhāo wú dì pín mín lǐng zū, zhí guān zǐ dì bù dé chéng zhǒng. guǎn jiè gè guān, bìng bù dé yú suǒ guǎn qū yǐ zǐ dì zhī míng zhì fáng dì. dào guāng zhōng, níng gǔ tǎ bó dū nè sān xìng ā lēi chǔ kā lā lín gè guān zhuāng, gòng yuán é dì wàn èr bǎi shǎng, jí lín bā qí yǔ gè chù qí dì jì wū lā qí dì, gòng sān shí liù wàn wǔ qiān jiǔ shí èr shǎng. ér guāng xù chū, bō sān xìng huāng wèi guān bīng suí quē dì, jì shǎng èr wàn jiǔ qiān yú. xuān tǒng shí, yǐ fèng shěng gè qí dì duō dào diǎn yǐn zhàn zhī bì, lìng tōng jī què hé, wú yǔ qīng fù hùn xiáo, xiān chéng qí, hòu wài chéng, yī cì lí dìng. cǐ guān zhuāng zhī shǔ dōng sān xǐng zhě.
盛京官庄,於顺治初即定八旗屯界。旋令沙河以外、锦州以内,旗员家丁给地,人三十六亩。康熙中,定以奉天所属地畀新满洲迁来者,凡丈出地为顷三十二万九千馀,以二十七万六千三百馀顷为旗地,按旗分界。又设各旗官员庄屯,各城兵丁,均酌给随缺地亩。旋令索伦、达呼尔官兵耕种墨尔根地,奉天官兵耕种黑龙江地。乾隆初,设黑龙江屯庄,呼兰立庄四十所,选盛京旗丁携家往,官为资装筑屋庀具,丁给地亩六十,十丁一庄,每六亩给籽种二斗,庄给牛六头,口粮并给。温德亨、都尔图亦如之。凡随缺官地归旗入册,禁职官侵占。嘉庆间,令盛京入官地亩,应招无地贫民领租,职官子弟不得承种。管界各官,并不得於所管区以子弟之名置房地。道光中,宁古塔、伯都讷、三姓、阿勒楚喀、拉林各官庄,共原额地万二百晌,吉林八旗与各处旗地暨乌拉旗地,共三十六万五千九十二晌。而光绪初,拨三姓荒为官兵随缺地,计晌二万九千馀。宣统时,以奉省各旗地多盗典隐占之弊,令通稽确覈,毋与清赋溷淆,先城旗,后外城,依次釐定。此官庄之属东三省者。
zhí shěng gè zhì zhù fáng qí bīng, lì zhuāng tián yú suǒ zhù dì, gěi tián rén gè sān mǔ. qí quán juàn qiè fù zhě, qián zài jīng suǒ de quān dì chè hái. qí yuán fēn bì yuán dì, duō zé èr bǎi sì shí mǔ, shǎo zé liù shí mǔ, gè shěng bù jìn tóng. wéi zhè jiāng zhù fáng wú tián, réng zhī fèng xiǎng. qián lóng shí, chí fáng bīng zhì chǎn zhī jìn, wéi bā qí guān réng jìn rú gù. guāng xù zhī jì, yù:" suǒ zài jiǎn qí dīng míng shù, jǐn jiù yǒu mǎ chǎng zhuāng tián, huà dì kǒu fēn, zé yǐ nóng zuò. qí běn wú chǎng tián, huò yǒu ér fú bèi zhě, suǒ sī yú lín jìn fēn gòu mín dì pèi fā, yǐ wéi shì yè. yóu jiàn tuī guǎng, bǐ qí dīng guī nóng, shòu zhì zhōu xiàn, yǔ qí mín bù yì." wèi jí shí shī. méng gǔ chū fēn wǔ děng. yī èr děng bèi yǔ zhuāng tún yuán dì. sān děng yǐ xià, zhī yǔ zhuāng tún. gè shǒu tǔ jiāng, wú dé yuè jìng. hòu jiàn yǒu mín rén jiàn shōu méng dì zhě. qián lóng zhōng dìng" yǒu zhì yù zhě jùn fá zhī, zhe wèi yǒng lìng". fēn bō wài fān guān dì, qí lüè rú cǐ. gù míng nèi jiān zhuāng tián, zǒng lǐng yú hù bù. qí zōng shì lù tián sàn zài gè shěng zhě, xū shì mín tián qǐ kē. xiān shì yǐ xīn chéng gù ān guān dì èr bǎi tián shí qǐng zhì jǐng tián, xuǎn qí mín bǎi hù, hù shòu bǎi mǔ, gōng bǎi mǔ, gòng lì yǎng gōng tián. sì gèng yú bà zhōu yǒng qīng fǎng xíng, rán chéng xiào zú xiān. qián lóng chū, gǎi tún zhuāng. zé qín mǐn zhě chōng tún hù, àn mǔ kē liáng. shì wèi jǐng tián gǎi tún dì.
直省各置驻防旗兵,立庄田於所驻地,给田人各三亩。其全眷挈赴者,前在京所得圈地撤还。旗员分畀园地,多则二百四十亩,少则六十亩,各省不尽同。惟浙江驻防无田,仍支俸饟。乾隆时,弛防兵置产之禁,惟八旗官仍禁如故。光绪之季,谕:“所在检旗丁名数,侭旧有马厂庄田,画地口分,责以农作。其本无厂田,或有而弗备者,所司於邻近分购民地配发,以为世业。由渐推广,俾旗丁归农,受治州县,与齐民不异。”未及实施。蒙古初分五等。一、二等备与庄屯、园地。三等以下,祗与庄屯。各守土疆,毋得越境。后渐有民人贱收蒙地者。乾隆中定“有质鬻者峻罚之,著为永令”。分拨外藩官地,其略如此。故明内监庄田,总领於户部。其宗室禄田散在各省者,胥视民田起科。先是以新城、固安官地二百田十顷制井田,选旗民百户,户授百亩,公百亩,共力养公田。嗣更於霸州、永清仿行,然成效卒鲜。乾隆初,改屯庄。择勤敏者充屯户,按亩科粮。是为井田改屯地。
fán jīng shī tán wěi guān dì, jì tiān xià shè jì shān chuān lì tán wén miào cí mù sì guàn jì tián gōng dì, yī qiè miǎn zhēng. jiàn guó chū, cì shèng xián yì jì tián. qí kǒng lín dì sì shì xué xué tián mù tián dì fén dì, xián chú zū fù. xué tián, zhuān zī jiàn xué jí shàn xù pín shì, diàn gēng zū ér zū lǜ bù qí, jiù wú cháng é. qián lóng zhōng, dōu tiān xià xué tián wàn yī qiān wǔ bǎi bā shí yú qǐng. guāng xù biàn fǎ, zhí shěng biàn xīng xué táng, xū fèi wú yì, zé yòu bō suǒ zài huāng dì, huà liú xué tián yǐ bǔ jì zhī. jí tián xíng yú shǒu dū xiān nóng tán. tán dì fán qiān qī bǎi mǔ. yōng zhèng jiān, lìng jiāng lì chì suǒ shǔ zhì jí tián. dōng xī líng dì, hóng chūn yǐ nèi lì jué gēng qiáo. dōng líng bái chūn jiè wài chū tīng mín gēng. dào guāng cháo nǎi yán qí jìn, qīng chūn yǐ wài, zūn jì mì chéng zhū jiè nèi bīng mín sī kěn, zhì dì wàn yú qū, jiǔ yì zēng kuò. guāng xù mò, dìng wèi jì qū kān zhàng, jiāng shú dì fēn zé shēng kē, chǔ xué táng zhī yòng yān. mù mǎ cǎo chǎng zài jī fǔ zhě, shùn zhì èr nián, yǐ jìn jī kěn huāng yú dì chì wèi mù chǎng, yú shùn tiān jīn bǎo gè shǔ fēn qí zhì zhī. zì yù mǎ chǎng yǐ xià, gè àn qí qí dì mù yǎng. qīn wáng fāng èr lǐ, jùn wáng yī lǐ, yì quān dì yě.
凡京师坛壝官地,暨天下社稷、山川、厉坛、文庙、祠墓、寺观、祭田公地,一切免徵。建国初,赐圣贤裔祭田。其孔林地、四氏学学田、墓田地、坟地,咸除租赋。学田,专资建学及赡恤贫士,佃耕租而租率不齐,旧无常额。乾隆中,都天下学田万一千五百八十馀顷。光绪变法,直省遍兴学堂,需费无艺,则又拨所在荒地,划留学田以补剂之。耤田行於首都先农坛。坛地凡千七百亩。雍正间,令疆吏饬所属置耤田。东西陵地,红椿以内例绝耕樵。东陵白椿界外初听民耕。道光朝乃严其禁,青椿以外,遵、蓟、密、承诸界内兵民私垦,至地万馀区,久益增廓。光绪末,定为计区勘丈,将熟地分则升科,储学堂之用焉。牧马草场在畿辅者,顺治二年,以近畿垦荒馀地斥为牧场,於顺天、津、保各属分旗置之。自御马厂以下,各按其旗地牧养。亲王方二里,郡王一里,亦圈地也。
yuē tún kěn. kāng xī zhōng, zhāo kěn tiān jīn liǎng yì mù dì, jì mǔ èr wàn yī qiān wǔ bǎi yú. qián lóng shí, zhàng zhí lì mǎ chǎng dì zhèn yè pín mín, mìng yuē ēn shǎng guān dì. zài shèng jīng zhě, fèng tiān tún wèi gè dì, bā qí fēn zuò mù chǎng, zì dōng yí xī, běn jìn mín kěn, yú dìng jiè suǒ zhù fēng duī zhì xiàn zhī. rán dà líng hé dōng chǎng xī chǎng huāng dì sān shí yī wàn bā bǎi yú mǔ, yǎng xī mù yú dì wàn sì qiān liù bǎi shǎng, qián jiā zhōng lù xù fàng kěn. hòu yòu zōng gè chéng qí mǎ chǎng kě kěn dì sān shí bā wàn jiǔ qiān yú mǔ, xī guī chéng qí chéng zhǒng, bìng lìng bā qí wáng gōng jí xián sàn zōng shì, yú suǒ fēn mù dì yuán kěn zhě, dé zì chéng bào. wéi sōng yún qǐng yú yǎng xī xián rǎng yí zhù qí rén, yǐ fèi chù ér bà. xián fēng zhōng, yǐ dà líng xī àn kěn fáng mǎ zhèng, shēn jìn rú qián. ér tóng zhì èr nián, biàn tōng jǐn zhōu guǎng níng yì zhōu chǎng huāng, xī chǎng liú mù, dōng chǎng zhāo diàn qí dōng běi yú zhī gāo shān zǐ dì shù wàn mǔ, yì zhōu jiào chǎng xián dì wàn yú mǔ, bìng xíng zū diàn, yǐ wéi chéng bīng wǔ tián. rán shì shí xī chǎng yǒu qí lǐng jiù dì, jiǔ ér yuè kěn fáng mù. bā nián, mìng huà qì zhī. yú shì dà líng hé kěn yì suì jǔ. ér jí hēi shān huāng duō mù liè chǎng, yì yán dù jiān mín lǎn shòu yǐ. yǎng xī mù dì, chū fàng shí pàn dōng xī jiè, zhì zhuān guān zhǎng qí zū rù. zhāng wǔ běn guān mù, xuán yì quàn kěn yì kē. yú shì yǎng xī mù shēng shú dì gòng fàng liù shí yī wàn bā qiān bā bǎi yú mǔ, qí yú huāng bā wàn jiǔ qiān liù bǎi yú mǔ, yú dì sān wàn wǔ qiān sān bǎi yú mǔ, jí yǐ wéi méng hàn zá jū mù diàn, jiān fǔ chù qióng lí. jí lín zhī wū lā, kāng xī shí, yú wǔ tún fēn zhuāng dīng dì, suì wèi wǔ guān mù chǎng, pō fù líng huāng. xuān tǒng shí, bō chōng xué tián, fàng kěn shí dì èr qiān sān bǎi yú shǎng.
曰屯垦。康熙中,招垦天津两翼牧地,计亩二万一千五百馀。乾隆时,丈直隶马厂地振业贫民,命曰恩赏官地。在盛京者,奉天屯卫各地,八旗分作牧厂,自东迤西,本禁民垦,於定界所筑封堆制限之。然大凌河东厂、西厂荒地三十一万八百馀亩,养息牧馀地万四千六百晌,乾、嘉中陆续放垦。后又综各城旗马厂可垦地三十八万九千馀亩,悉归城旗承种,并令八旗王公及閒散宗室,於所分牧地原垦者,得自呈报。惟松筠请於养息閒壤移驻旗人,以费绌而罢。咸丰中,以大凌西岸垦妨马政,申禁如前。而同治二年,变通锦州、广宁、义州厂荒,西厂留牧,东厂招佃;其东北隅之高山子地数万亩,义州教场閒地万馀亩,并行租佃,以为城兵伍田。然是时西厂有旗领旧地,久而越垦妨牧。八年,命划弃之。於是大凌河垦议遂沮。而吉、黑山荒多牧猎场,益严杜奸民揽售矣。养息牧地,初放时判东西界,置专官掌其租入。彰武本官牧,旋亦劝垦议科。於是养息牧生熟地共放六十一万八千八百馀亩,其馀荒八万九千六百馀亩,馀地三万五千三百馀亩,即以为蒙、汉杂居牧佃,兼拊畜穷黎。吉林之乌拉,康熙时,於五屯分庄丁地,遂为五官牧场,颇富零荒。宣统时,拨充学田,放垦实地二千三百馀晌。
fán zhù fáng yíng jiē zhì mǎ chǎng, qí mù zhuāng páng yú, mí bù fàng kěn. zhì jīng fáng mǎ chǎng kěn shú zhī dì, jiǔ bì zhū mín, ér shí shǒu jiān lì, guāng xù mò lí chū chǎng dì èr wàn yú mǔ, jù lìng zhāo kěn, yǐ zū xī jì jǐng zhèng xiǎo xué. xuān tǒng chū, níng xià mǎn yíng mù dì yú jiè, kāi qú kěn dì, mǔ kě èr shí yī wàn, qí mín gè bàn zhī. mín lǐng zé nà jià wèi qí bīng kěn běn. sān nián, ān huī wàn qǐng hú mù chǎng, gǎi kěn fàng tián bā wàn èr qiān qī bǎi yú mǔ, qí liú mín zhàn gēng jí mín jiān rèn huāng zhě, jiē míng yuē diàn mín, qí liú qí dīng tián èr wàn mǔ, yì zhāo mín diàn, suì shū gǔ mài, shì wèi guān diàn. zhì shì yǐ kàng zū jiāo gé, dìng yì mín zū tián, lìng gōng sī bǔ jià chéng yè, zī bā qí shēng jì yān.
凡驻防营皆置马厂,其牧庄旁馀,靡不放垦。至荆防马厂垦熟之地,久畀诸民,而石首、监利,光绪末釐出厂地二万馀亩,俱令招垦,以租息济警政小学。宣统初,宁夏满营牧地馀界,开渠垦地,亩可二十一万,旗、民各半之。民领则纳价为旗兵垦本。三年,安徽万顷湖牧场,改垦放田八万二千七百馀亩,其流民占耕及民间认荒者,皆名曰佃民,其留旗丁田二万亩,亦招民佃,岁输穀麦,是为官佃。至是以抗租胶葛,定议民租田,令公司补价承业,资八旗生计焉。
kǒu wài mù chǎng, lì dú shí zhě wèi yù mǎ chǎng. cǐ wài lǐ bù tài pú sì zuǒ yòu yì jí bā qí, jūn yǒu mù chǎng zài zhāng jiā kǒu wài. ér shā hǔ kǒu zhī yì mǔ zū, chá hā ěr shǔ zhī jí sī kěn, dà qīng shān zhī kuān miǎn mín zhàn, yì xìng dì zhī zhāo shāng lǐng gēng, liè cháo yīn shí zhì yí, bù jū chéng lì. qí hòu mì yún rè hé tóng shí fàng huāng. rè hé kuān kuàng, yú liú mù wài de dì qiān sì wǔ bǎi qǐng, gèng yǐ sān yī liú mù, yú xián zhāo kěn. dì lì pì ér gēng mù bù xiāng fáng, shén shàn zhèng yě.
口外牧场,隶独石者为御马厂。此外礼部、太仆寺、左右翼及八旗,均有牧场在张家口外。而杀虎口之议亩租,察哈尔属之戢私垦,大青山之宽免民占,奕兴地之招商领耕,列朝因时制宜,不拘成例。其后密云、热河同时放荒。热河宽旷,於留牧外得地千四五百顷,更以三一留牧,馀咸招垦。地利辟而耕牧不相妨,甚善政也。
míng zhī shè wèi yě, yǐ tún yǎng jūn, yǐ jūn lì wèi. jì jūn zhèng fèi ér mù mín bīng, tún jūn shǐ zhuān zhí cáo yùn, wú cáo zhě shòu yì bù xī, tún hù dà kùn. qīng yīn míng zhī jiù, wèi tún gěi jūn fēn diàn, bà qí zá yáo. shùn zhì yuán nián, qiǎn yù shǐ xún shì tún tián. sān nián, dìng tún tián guān zhì. wèi shè shǒu bèi yī, jiān guǎn tún tián. yòu qiān zǒng bǎi zǒng, fēn lǐ wèi shì. gǎi wèi jūn wèi tún dīng. liù nián, dìng zhí lì tún dì shū zū lì. qí shí cái tún tián yù shǐ, jì cái xún àn, yóu xún fǔ zhǔ zhī. shí sān nián, dìng tún jūn tiē yùn lì. zhè jiāng gè wèi yǒu tún wú yùn yǔ wú tún yǒu yùn zhě, jūn zhēng bō tiē, tún hù kùn shǐ shǎo sū. kāng xī shí wǔ nián, yǐ gè wèi huāng tián zài zhōu xiàn xiá jìng, jūn dì mín tián duō yǐng shè, lìng xí suǒ sī qīng lí. yōng zhèng èr nián, cóng tíng chén qǐng, bìng nèi dì tún wèi yú zhōu xiàn, cái dū sī yǐ xià guān. wéi dài yùn zhī tún, yǔ biān wèi wú zhōu xiàn kě guī zhě, rú gù. jiǔ nián, lìng tún wèi tián mǔ kě diǎn yǔ jūn hù, bù dé sī diǎn yǔ mín.
明之设卫也,以屯养军,以军隶卫。洎军政废而募民兵,屯军始专职漕运,无漕者受役不息,屯户大困。清因明之旧,卫屯给军分佃,罢其杂徭。顺治元年,遣御史巡视屯田。三年,定屯田官制。卫设守备一,兼管屯田。又千总、百总,分理卫事。改卫军为屯丁。六年,定直隶屯地输租例。其时裁屯田御史,继裁巡按,由巡抚主之。十三年,定屯军贴运例。浙江各卫有屯无运与无屯有运者,均徵拨帖,屯户困始少苏。康熙十五年,以各卫荒田在州县辖境,军地民田多影射,令檄所司清釐。雍正二年,从廷臣请,并内地屯卫於州县,裁都司以下官。惟带运之屯,与边卫无州县可归者,如故。九年,令屯卫田亩可典与军户,不得私典与民。
qián lóng yuán nián, huò miǎn guǎng dōng tún tián xiàn yú, yīn chú gè shěng jūn tián é wài jiā zhēng lì. xiān shì tún dīng yù chǎn, guān lì qí shuì rù, gěi qì yǔn xíng. zhì cǐ yòu lìng yùn tián guī chuán zhě, bìng jìn jūn mín fù diǎn. shí zé gè shěng diǎn tún yú mín, suǒ zài ér yǒu. liù nián, dìng tún tián xiàn yī nián. wú lùn zài jūn zài mín, bìng qīng chū guī dīng shàn yùn. shí èr nián, cáo dū gù cóng qǐng tián yǐ diǎn yǔ mín zhě, lìng qí dīng gòu shú. rán mín zhí yè jiǔ, dīng pín wú yǐ shú, cóng ā sī hā yán, lí jiāng xī dīng tián, zài jūn guī jūn, zài mín zēng zū gěi dīng, yǒng wèi dìng zhì. sān shí qī nián, yòu yǐ cáo dū jiā mó zòu, mìng qīng lǐ hú guǎng jiāng zhè shān dōng děng shěng tún tián. míng nián, péi zōng xī yīn chén liǎng jiāng xiàng bù guī yùn zhī cái wèi tún tián, jiā zhēng jīn fèi. dì yǐ lèi mín, bù yǔn. sì shí nián, è fǔ chén huī zǔ zòu:" wǔ chāng zhū wèi qīng chū diǎn yù tún tián, qǐng jiā jīn shàn yùn." bù yì:" rú cǐ zé sī xiāng shòu shòu zhě zhī jiè, ér réng bù bìng shī yè, shù diǎn yù zhī bì jiàn chú." wǔ shí nián, yǐ cháng shā lǐ zhōu yuán yǒu biàn tián, zhuǎn shòu fēn yún, lìng chú biàn tián míng, zhǔn mín chǎn shòu shòu. wǔ shí sì nián, bì yuán děng zòu, gè shěng tún dīng sì nián yī biān shěn, zhǐ jī hù kǒu zhī shù, qí tián chǎn huò yǒu lòu nì, yǐ shí hé zhī. bǎi yú nián lái, tún tián lì bìng yǔ cáo yùn zhōng shǐ. jí nán cáo gǎi hǎi yùn, tún wèi yǐn bì nán jī, zhì shì ér yī dà biàn.
乾隆元年,豁免广东屯田羡馀,因除各省军田额外加徵例。先是屯丁鬻产,官利其税入,给契允行。至此又令运田归船者,并禁军民复典。实则各省典屯於民,所在而有。六年,定屯田限一年。无论在军在民,并清出归丁赡运。十二年,漕督顾琮请田已典与民者,令旗丁购赎。然民执业久,丁贫无以赎,从阿思哈言,釐江西丁田,在军归军,在民增租给丁,永为定制。三十七年,又以漕督嘉谟奏,命清理湖广、江、浙、山东等省屯田。明年,裴宗锡因陈两江向不归运之裁卫屯田,加徵津费。帝以累民,不允。四十年,鄂抚陈辉祖奏:“武昌诸卫清出典鬻屯田,请加津赡运。”部议:“如此则私相授受者知诫,而仍不病失业,庶典鬻之弊渐除。”五十年,以长沙、澧州原有弁田,转售纷纭,令除弁田名,准民产授受。五十四年,毕沅等奏,各省屯丁四年一编审,止稽户口之数,其田产或有漏匿,以时覈之。百馀年来,屯田利病与漕运终始。及南漕改海运,屯卫隐蔽难稽,至是而一大变。
guāng xù èr shí sì nián, tài cháng qīng yuán chǎng zòu lǐ tún tián, yīn yǒu gǎi wèi wèi tún zhī yù, lìng tiān xià hé wèi tián mǔ shù, xiáng dìng zū zhāng. ér jiāng xī yǐ zū xī chōng xiǎng, yǔ tā shěng shàn yùn zhě bù tóng, yuè réng jiù guàn. èr shí qī nián, liú kūn yī zhāng zhī dòng tiáo yì tún wèi yí cái. lüè chēng:" yùn jūn jiǔ xū, wèi guān fù wú shì, yī wèi suǒ shǔ tún tián, huò gé fǔ, huò kuà shěng, yī qiè cāo zhū xū lì zhī shǒu, tián xiǎng bì dòu, bù kě shèng qióng." míng nián, yù gè shěng kān shí tún dì, xí tún hù shuì qì zhí yè, gǎi tún xiǎng wèi dīng liáng, guī zhōu xiàn zhēng jiě. chú tún dīng yùn jūn míng mù, cái wèi guān. shì shí zōng jì gè shěng tún tián yuē èr shí wǔ wàn yú qǐng, gù duō yǔ mín tián xiáo zá. yòu gè dīng sī xiāng zhì shòu, jiǔ shī qí jiù. zhòng yǐ bīng hòu cè jí dàng rán, liáng chǎn wú cóng gōu jīn. cáo dū chén kuí lóng chén dà yào sān duān: yī, fēn dīng yè mín yè yī, xiàn zhēng wú zhuī yuán é yī, bǔ jiǎo tián jià yí qīng. ér jiāng wǎn liǎng zhè jù shé zhōng dìng guī, fēn bié jiāo jià shū shuì. rú huái yáng xú sì wèi, dìng yǒu shàng zé sān liǎng zhōng èr liǎng xià yī liǎng, tún shuì měi liǎng nà sān fēn, yú hù yǒu tóng yì. wéi shān dōng yǐ jiān qiàn qǐng miǎn zhēng nà. è dū zhāng zhī dòng zé wèi hú běi wèi tián, jūn hù yǎng shàn, jí mín rén mào tì, lǜ fēi sù fēng, jūn nán zé qí chéng jià, jǐn yǒu zhēng qì shuì ér yǐ. qí shuì jià shì mín tián lǜ. jì sān shí yī nián, yí chéng tún kǒu gòu xìn, yǐ wèi tián lì bù biàn yě. zhī dòng gèng chóu jiǎn yì bā fǎ, dà zhǐ shān chú yuán zé, fēn nián jiǎn shuì huō pài, lèi miǎn zá kè. dàn xué táng juān yǔ mín tián tóng, yǐ bèi gǎi tún wèi mín. rú shì zhě guān yǔ wén zhèng. sì xiāng shěng yì fǎng cǐ xíng yān. xuān tǒng yuán nián, zhè fǔ zēng yùn gèng qǐng lìng chéng tián zhě dàn kè qī bào míng, tǒng bù nà jià. bù yì jí yǔn zhàn yè, tún jià bù fáng liàng shōu. gài tún wèi shàn biàn, shí shì rán yě.
光绪二十四年,太常卿袁昶奏理屯田,因有改卫为屯之谕,令天下覈卫田亩数,详定租章。而江西以租悉充饷,与他省赡运者不同,籥仍旧贯。二十七年,刘坤一、张之洞条议屯卫宜裁。略称:“运军久虚,卫官复无事,一卫所属屯田,或隔府,或跨省,一切操诸胥吏之手,田饷弊窦,不可胜穷。”明年,谕各省勘实屯地,檄屯户税契执业,改屯饷为丁粮,归州县徵解。除屯丁、运军名目,裁卫官。是时综计各省屯田约二十五万馀顷,顾多与民田殽杂。又各丁私相质售,久失其旧。重以兵后册籍荡然,粮产无从钩钅。漕督陈夔龙陈大要三端:一,分丁业民业;一,现徵毋追原额;一,补缴田价宜轻。而江、皖、两浙俱折衷定规,分别交价输税。如淮、扬、徐四卫,定有上则三两、中二两、下一两,屯税每两纳三分,馀互有同异。惟山东以艰歉请免徵纳。鄂督张之洞则谓湖北卫田,军户仰赡,即民人冒替,率非素封,均难责其呈价,仅有徵契税而已。其税价视民田率。洎三十一年,宜城屯口构衅,以卫田例不便也。之洞更筹简易八法,大旨删除原则,分年减税豁派,累免杂课。但学堂捐与民田同,以备改屯为民。如式者官予文证。嗣湘省亦仿此行焉。宣统元年,浙抚增韫更请令承田者但刻期报明,统不纳价。部议即允占业,屯价不妨量收。盖屯卫嬗变,时势然也。
qīng zì kāi chuàng chū, bō zhuàng dīng yú kuàng tǔ tún tián. yòu jìn biān tún chù, zhù chéng shè bīng yǐ wèi nóng rén. shì zǔ shǐ rù guān, dìng kěn huāng xìng tún zhī lìng. fán zhōu xiàn wèi wú zhǔ huāng dì, fēn gěi liú mín jí guān bīng tún zhǒng. rú lì bù néng kěn, guān gěi niú jù zǐ zhǒng, huò liàng jiǎ tún zī. cì nián nà bàn, sān nián quán nà. dà xué shì fàn wén chéng shàng tún tián sì shì: yī, xuǎn jǔ dé rén yī, shōu huò shì yí yī, zhuǎn yùn yǒu fāng yī, shǎng fá bì xìn. shàng shì zhī. lìng fán zì shǒu tóu chéng zhě, shòu huāng tián wèi yǒng yè. wèi yì jiè yì qǐng jī mín zhuǎn xǐ, dé rù jí zhàn tián. zuì tú dāng qiǎn zhě, xiàn nián tún kěn, yǐ shì shì hái. qí yuán liú zhàn yè zhě, tīng. dìng zhí shěng tún tián, guān zhù niú zhǒng zhě, suǒ shōu zǐ lì sān fēn qǔ yī mín zì bèi zhě, dāng nián shí fēn qǔ yī, èr nián sān nián sān fēn qǔ yī. chū dìng quàn chéng lì, xiàn nián zhī fǎ shén yán. kāng xī chū, lǜ guān lì xū bào tān pài, tíng xiàn nián lìng. xún yù shǐ xú xù lín lùn kěn huāng sān bì, yán shén qiē zhì, rán xiàn nián zú bù kě xíng. xuán lìng shì mín kěn dì èr shí qǐng, shì qí wén lǐ yōu zhě, yǐ xiàn chéng yòng bǎi qǐng yǐ zhī xiàn yòng. fán xīn kěn dì, chū dìng sān nián qǐ kē. sì yòu kuān zhì liù nián hòu. xún lìng tōng jì shí nián. jì réng yòng liù nián lì, yì yǒu xún sān nián jiù zhì zhě.
清自开创初,拨壮丁於旷土屯田。又近边屯处,筑城设兵以卫农人。世祖始入关,定垦荒兴屯之令。凡州、县、卫无主荒地,分给流民及官兵屯种。如力不能垦,官给牛具、籽种,或量假屯资。次年纳半,三年全纳。大学士范文程上屯田四事:一,选举得人;一,收穫適宜;一,转运有方;一,赏罚必信。上是之。令凡自首投诚者,授荒田为永业。魏裔介亦请饥民转徙,得入籍占田。罪徒当遣者,限年屯垦,已事释还。其原留占业者,听。定直省屯田,官助牛种者,所收籽粒三分取一;民自备者,当年十分取一,二年、三年三分取一。初定劝惩例,限年之法甚严。康熙初,虑官吏虚报摊派,停限年令。寻御史徐旭林论垦荒三弊,言甚切至,然限年卒不可行。旋令士民垦地二十顷,试其文理优者,以县丞用;百顷以知县用。凡新垦地,初定三年起科。嗣又宽至六年后。寻令通计十年。既仍用六年例,亦有循三年旧制者。
yōng zhèng chū yuán, yù shēng kē zhī xiàn. shuǐ tián liù nián, hàn tián shí nián, zhe wèi lì. dāng shùn kāng jiān, zhí shěng dà lì yǐ kāi tuò wèi gōng, qí bào kěn tián zǒng é, duō zhě rú hé nán, zhì wàn jiǔ qiān sān bǎi liù shí yī qǐng, shǎo zhě rú shān dōng, bǎi èr shí qǐng yǒu qí. shì zōng mò nián, yǐ shù duō bù shí, yán jiè shěn hé. qí yǒu fú shì, lùn rú lǜ. dìng yì xù fǎ. fán guān lì zhào diàn zī kěn zhě, àn hù shù duō guǎ, jūn mín zì cuò gōng běn zhě, àn mǔ shù duō guǎ xíng zhī. qián lóng shí, lìng guān shān guān dì, wú lùn tǔ zhù liú rén, yǐ chéng bào zhī xiān hòu yǔ kěn. mín dì yóu yè zhǔ xiān bào. huò shí lì chù, tā rén shǐ dé chéng zhī. fán tún hù jiā kěn zhě, jù lìng gǎi tún shēng kē. yòu lìng yǐ kěn zhī dì, yí shèn fáng hù. fán guān mín dì, yú shuǐ dào xù xiè xiāng guān, wú shàn xíng kěn. tǎng tiē jǐ yè, sī kěn táng yàn bēi zé wèi tián, lì yǔ chéng ài.
雍正初元,谕升科之限。水田六年,旱田十年,著为例。当顺、康间,直省大吏以开拓为功,其报垦田总额,多者如河南,至万九千三百六十一顷,少者如山东,百二十顷有奇。世宗末年,以数多不实,严诫审覈。其有浮饰,论如律。定议叙法。凡官吏召佃资垦者,按户数多寡,军民自措工本者,按亩数多寡行之。乾隆时,令官山、官地,无论土著、流人,以呈报之先后予垦。民地由业主先报。或实力绌,他人始得承之。凡屯户加垦者,俱令改屯升科。又令已垦之地,宜慎防护。凡官民地,於水道蓄泄相关,毋擅行垦。傥帖己业,私垦塘堰陂泽为田,立予惩艾。
jīn kǎo lì cháo tún kěn zhī zhèng, shǒu zhí shěng tún tián, cì xīn jiāng tún tián, cì dōng sān xǐng kāi kěn, cì méng gǔ kāi kěn, jí qīng hǎi rè hé děng chù kěn wù, xī jù yú piān.
今考历朝屯垦之政,首直省屯田,次新疆屯田,次东三省开垦,次蒙古开垦,及青海、热河等处垦务,悉具於篇。
dāng shùn zhì chū yuán, lìng shān xī xīn kěn tián miǎn zū shuì yī suì ér hé nán běi huāng dì jiǔ wàn sì qiān wǔ bǎi yú qǐng, yǔn xún fǔ luó xiù jǐn yán, bǐ bīng kè kěn. èr nián, shùn tiān xíng jì bīng shòu tián fǎ, měi shǒu bīng yǔ kě gēng tián shí mǔ, niú jù zǐ zhǒng guān zī zhī. yòu zhí lì shān dōng jiāng běi shān xī, fán zhù mǎn bīng, gěi wú zhǔ dì lìng zhǒng. sì nián, jǐ shì zhōng liáng wéi běn qǐng kāi qín yù jí lú fèng huāng tián. liù nián, lìng gè shěng jiān mù liú mín, biān jiǎ gěi zhào, kěn huāng wèi yè, wú yù zhēng sī pài, liù nián hòu àn shú dì zhēng liáng. shí nián, dìng sì chuān huāng dì tīng mín kāi kěn. shǎn huāng zé zhuó diào bù bīng, guān gěi niú liáng.
当顺治初元,令山西新垦田免租税一岁;而河南北荒地九万四千五百馀顷,允巡抚罗绣锦言,俾兵课垦。二年,顺天行计兵授田法,每守兵予可耕田十亩,牛具、籽种官资之。又直隶、山东、江北、山西,凡驻满兵,给无主地令种。四年,给事中梁维本请开秦、豫及庐、凤荒田。六年,令各省兼募流民,编甲给照,垦荒为业,毋豫徵私派,六年后按熟地徵粮。十年,定四川荒地听民开垦。陕荒则酌调步兵,官给牛、粮。
kāng xī liù nián, dìng jiāng zhè děng shěng fēn zhù tóu chéng guān bīng tún tián, rén gěi huāng tián wǔ shí mǔ, dé zhī xiǎng běn. qí juàn shǔ zhòng zhě, mǔ shù liàng kǒu dì jiā. fú jiàn wú huāng, zé fēn zhù yǒu tún zhū shěng. qī nián, yù shǐ xiāo zhèn shū yán:" guó jiā suì fèi, bīng xiǎng jū qí bā, ér lǜ qí bīng xiǎng yòu jū qí bā. chéng tún tián qián shǔ, yǐ zhù jùn xiàn zhī bīng, gēng jùn xiàn zhī dì, zé fèi shěng ér huāng jiàn pì." xià bù yì xíng. shí zhí lì shǎn xī yuè mǐn xiān hòu dìng kěn huāng lì, ér sì chuān gèng lì tè lì, guān lì zhǔn lì gōng lùn. yú shì xiāng è mǐn lǔ jìn yù děng shěng kōng huāng rèn mín bō zhǒng, xiàn nián kěn qí.
康熙六年,定江、浙等省分驻投诚官兵屯田,人给荒田五十亩,得支饷本。其眷属众者,亩数量口递加。福建无荒,则分驻有屯诸省。七年,御史萧震疏言:“国家岁费,兵饷居其八,而绿旗兵饷又居其八。诚屯田黔、蜀,以驻郡县之兵,耕郡县之地,则费省而荒渐辟。”下部议行。时直隶、陕西、粤、闽先后定垦荒例,而四川更立特例,官吏准立功论。於是湘、鄂、闽、鲁、晋、豫等省空荒任民播种,限年垦齐。
yōng zhèng sì nián, gān sù níng xià zhī chā hàn tuō huī dì píng yǎn, kě kěn tián liù shí wàn yú mǔ, zhāo hù rèn lǐng, hù shòu bǎi mǔ. wǔ nián, yuè dū ā kè dūn chén jìn nián yuè dōng kěn bì sì: yī, háo qiáng zhàn duó yī, xū lì lán suǒ yī, zī běn bù chōng yī, tǔ jí jù wèi kè lèi. quàn dǎo fǎ wǔ: dìng jiāng jiè, dù kē qǔ, dài zǐ zhǒng, qīng kē é, guǎng zhāo lái. qí hòu huì cháo pín mín kěn zhào qìng shǔ dì, gāo lián léi shǔ shān huāng qiāo què, jiē gěi zī zhāo kěn, bìng miǎn shēng kē. sì qióng zhōu yì rú zhī. yòu kuò diān qián kěn jì, wū méng bīng mín bìng chéng, hù wù yú èr qǐng. qí gè shěng rù shǔ mín rén, hù jǐ shuǐ tián mǔ sān shí, hàn tián mǔ wǔ shí. gān sù ān xī jiǔ xíng bīng kěn, yí juàn zhù fáng, yǐ yǔ liáng sù èr zhèn. tún bīng duō pín, kěn zī xī chū guān dài, bìng lìng biān shěng nèi dì líng xīng kě kěn zhě, tīng mín yí kěn zhòng jí shān xī xīn kěn jí dì, zì shí mǔ yǐ xià, shǎn xī jī líng zài wǔ mǔ yǐ xià, jù miǎn shēng kē. fán xì dì jí shuǐ chōng shā zá, yǔ tián bù jí mǔ zhě, jí biān shěng shān lù hé ruán kuàng tǔ, jūn yǒng yuǎn miǎn kē. zhè jiāng xīn zhǎng shā tú, mín zào jiē chéng lǐng, bǎi mǔ wèi hào, shí hào wèi jiǎ, shí jiǎ lǎo nóng dǎo gēng. hòu zhí zhǎng dì, rén xián lì zhī. sì yǒu qīn kěn xī hú zhī jìn. qián lóng wǔ shí jiǔ nián, xún fǔ jí qìng yán, yán hǎi shā dì tān zhǎng mí cháng, yuē shí sān wàn sān qiān yú mǔ, xī lìng rù guān, jiāo yuán diàn gēng zuò nà zū, yǒng zhe wèi lì. fán gè shěng zhōu xiàn měi suì xīn kěn huāng tián huāng dì, yǐ jí dàng dì hú yū, dū fǔ suí shí shū bào shēng kē. gài yōng gān yǐ lái, gè shěng jūn tún mín kěn, chēng jí shèng yān.
雍正四年,甘肃、宁夏之插汉、托辉地平衍,可垦田六十万馀亩,招户认领,户授百亩。五年,粤督阿克敦陈近年粤东垦弊四:一,豪强占夺;一,胥吏婪索;一,资本不充;一,土瘠惧为课累。劝导法五:定疆界,杜苛取,贷籽种,轻科额,广招徕。其后惠、潮贫民垦肇庆属地,高、廉、雷属山荒墝埆,皆给资招垦,并免升科。嗣琼州亦如之。又扩滇、黔垦计,乌蒙兵民并承,户勿逾二顷。其各省入蜀民人,户给水田亩三十,旱田亩五十。甘肃安西久行兵垦,移眷驻防,以与凉、肃二镇。屯兵多贫,垦赀悉出官贷,并令边省、内地零星可垦者,听民、夷垦种;及山西新垦瘠地,自十亩以下,陕西畸零在五亩以下,俱免升科。凡隙地及水冲沙杂,与田不及亩者,及边省山麓河壖旷土,均永远免科。浙江新涨沙涂,民、灶皆承领,百亩为号,十号为甲,十甲老农导耕。后值涨地,人咸利之。嗣有侵垦西湖之禁。乾隆五十九年,巡抚吉庆言,沿海沙地滩涨靡常,约十三万三千馀亩,悉令入官,交原佃耕作纳租,永著为例。凡各省州县每岁新垦荒田荒地,以及荡地湖淤,督抚随时疏报升科。盖雍、乾以来,各省军屯民垦,称极盛焉。
fú jiàn gè fān lù chǎng kuàng tǔ, lì xǔ zū yǔ mín gēng. rán tái wān zì lì rèn zhèn chén chuàng zhuāng zhāo diàn, wǎng wǎng qīn jù mín fān dì. qián lóng shí, yù jìn wǔ biàn kěn huāng. xuán jìn tǔ mín sī gòu fān tián. wǔ shí sān nián, fú kāng ān qǐng bō yú dì bì fān mín zì zhǒng, lín zhuàng jiàn zuò tún dīng. nèi shān wèi kěn jí rù guān huāng fèi bù dì bā qiān bā bǎi yú jiǎ, měi jiǎ zhǔn mín tián shí yī mǔ líng, gòng tún dīng sì qiān, fēn dì rèn gēng, miǎn fù ér bù gěi xiǎng, cóng zhī. jiā qìng zhōng, gá mǎ lán kāi pì tián yuán qī qiān wǔ shí jiǎ yǒu qí. dào guāng chū, dìng fān shè wèi kěn huāng bù fēn gěi mín rén zhēng zū. yuè xī shè tǔ bīng liáng bīng, jūn gěi jūn tián. yuè dōng yǒu liáng tián yáo tián, réng àn tián chōng bīng, qí tián jūn jìn mín diǎn. tái wān fān dì yì rán. gù yún nán yǒng běi dà yáo děng chù, hàn diǎn yí dì, jī xì shù shí nián. dào guāng jiàn yuán, cuò lǐ shāo dìng. shí sān nián, sì chuān fù yǒu hàn gēng yí dì zhī xìn, nǎi xī jiè zhǐ, lìng hàn yí bù dé hù zhàn. yòu yòng diān dū ruǎn yuán yì, jìn liú mín sī diàn miáo tián, bìng jìn miáo kè hù diǎn shòu miáo chǎn. shí liù nián, yǐ kāi huà guǎng nán pǔ ěr dì duō kuàng xián, liú mín fù péng qǐ zhǒng, yīn yì lùn rù hù jiǎ. yù shǐ táo shì lín lùn qí bìng nóng cáng jiān, jìn zhī.
福建各番鹿场旷土,例许租与民耕。然台湾自历任镇臣创庄招佃,往往侵据民、番地。乾隆时,谕禁武弁垦荒。旋禁土民私购番田。五十三年,福康安请拨馀地畀番、民自种,遴壮健作屯丁。内山未垦及入官荒废埔地八千八百馀甲,每甲准民田十一亩零,共屯丁四千,分地任耕,免赋而不给饷,从之。嘉庆中,噶玛兰开辟田园七千五十甲有奇。道光初,定番社未垦荒埔分给民人徵租。粤西设土兵、俍兵,均给军田。粤东有俍田、瑶田,仍按田充兵,其田均禁民典。台湾番地亦然。顾云南永北、大姚等处,汉典夷地,积隙数十年。道光建元,措理稍定。十三年,四川复有汉耕夷地之衅,乃析界址,令汉、夷不得互占。又用滇督阮元议,禁流民私佃苗田,并近苗客户典售苗产。十六年,以开化、广南、普洱地多旷閒,流民覆棚启种,因议论入户甲。御史陶士霖论其病农藏奸,禁之。
xiān shì jiāng sū zhǎng tān, mào kěn rì shén, dài dào guāng bā nián, shǐ dìng guī gōng. ér guān chǎn mín yè, jiū hù jiǎo rào. yú shì jiāng dū táo shù jiàn yán tīng mín chéng shòu. bù yì jiāng hé bù yǐ kěn zhí wèi lì, zé shā zhōu bù dé yǐ zhàn yù xùn mín. réng yī lǜ rù guān chǔ zhì. xún qí yīng wèi" mín jiān jià gòu xīng zhù, yī dàn duó hái, jī lèi zhēng lì. qǐng kuān qí jì wǎng ér è qí jiāng lái". cóng zhī. èr shí sān nián, qí yǔ yán xiū fù hǔ mén děng pào tái, xū tún tián fáng hù. míng nián, chéng yù cǎi mù dīng èr qiān shì xíng. shàng yuē:" yǐ běn dì zhī mín zhǒng běn dì zhī tián, shǒu yào ài jí hàn shēn jiā, yǔn wèi zhǎng suàn."
先是江苏涨滩,冒垦日甚,迨道光八年,始定归公。而官产民业,纠互缴绕。於是江督陶澍建言听民承售。部议江河不以垦殖为利,则沙洲不得以占鬻徇民。仍一律入官处置。寻耆英谓“民间价购兴筑,一旦夺还,迹类争利。请宽其既往而阏其将来”。从之。二十三年,祁宇言修复虎门等炮台,须屯田防护。明年,程矞采募丁二千试行。上曰:“以本地之民种本地之田,守要隘即捍身家,允为长算。”
tóng zhì chū yuán, yǐ jūn chǔ jí, xí fèng yǐng děng shǔ shù bīng kěn lín jìn fèi tián, yǐ jiàn tuī xíng zhū jùn. shān dōng zāo jiào fěi zhī luàn, zōu téng zhū xiàn tián lǐ wèi xū. sān nián, jué yòng yí mín cè, ér dōng chāng lín qīng yǎn cáo gè shǔ nì chǎn jí jué hù dì, jǐn mò rù guān. wǔ nián, nǎi yǒu bàn lǐ hú tuán zhī yù. hú tuán zhě, cáo jì kè mín zhǒng sū qí jiè tóng pèi hú dì, jù zú lì tuán. jì ér tǔ zhù guī xiāng, kòng xì wú yǐ. rán kè kěn yóu guān zhāo jí, bù fá guān huāng, suǒ zhàn tǔ tián bù shèn guǎng, qiě sòng zhě fēi shí tián hù yě. yú shì zēng guó fān yán zhú qí qíng, wèi zhī qū zhú yǒu hù, liú qí liáng tuán, gè ān suǒ yè. shǎn xī pàn jué huāng chǎn, qián yī suì yù lìng chóu shè tún tián. xún fǔ liú róng yán jūn shì fāng yīn, bù rú zhāo kěn biàn. bù cóng qí yì. nǎi dìng mù kěn xīn zhāng sì: yuē zhèng jīng jiè, lì zhì xiàn, huǎn qián liáng, dìng zū gǔ. guǎng dōng yán hǎi shā dì, dìng lì shuǐ hé bào kān, chéng kěn zhě rén wù guò yī qǐng, sān nián chéng shú, zhào shuǐ tián qǐ kē. zhì hòu jìn shēn lǒng duàn qīn yú, yīn mìng chá wén jìn zhǐ.
同治初元,以军储亟,檄凤、颍等属戍兵垦邻近废田,以渐推行诸郡。山东遭教匪之乱,邹、滕诸县田里为墟。三年,决用移民策,而东昌、临清、兖、曹各属逆产及绝户地,尽没入官。五年,乃有办理湖团之谕。湖团者,曹、济客民种苏、齐界铜、沛湖地,聚族立团。既而土著归乡,控阋无已。然客垦由官招集,不乏官荒,所占土田不甚广,且讼者非实田户也。於是曾国藩研烛其情,为之驱逐莠户,留其良团,各安所业。陕西叛绝荒产,前一岁谕令筹设屯田。巡抚刘蓉言军事方殷,不如招垦便。部从其议。乃定募垦新章四:曰正经界,立制限,缓钱粮,定租穀。广东沿海沙地,定例水涸报勘,承垦者人勿过一顷,三年成熟,照水田起科。至后搢绅垄断侵渔,因命查文禁止。
dàng shì shí, zhí dōng nán bīng huǒ zhī yú, nóng jiǔ shī yè. guāng lù shǎo qīng zhèng xī yíng yán guó jiā suì rù jīn yuē sì qiān shù bǎi wàn, xiǎng xǔ zhī hào bàn zhī, yí guǎng tún tián yǎng bīng yǐ jié fèi. xún yù shǐ wāng cháo qǐ chēng gè shěng xīn fù tǔ jiāng, yí jí kěn pì. xú jǐng shì yì yǐ xiū nóng lì ān liú xǐ wèi yán. yóu shì zēng guó fān yú wǎn, yáng chāng jùn yú zhè, jiē fēn bié tǔ kè, bù shǔ kāi huāng. ér mǎ xīn yí yú sū, liú diǎn yú shǎn, yì jí jí dū quàn. céng bì guāng lí péi jìng qián hòu yú qián xìng tún tián zhī zhèng. bā yuè, yòng sū tíng kuí yán, chóu kěn lán yí yǐ xià gān hé tān dì. shí yī nián, yù shǎn xī yán yú gè shǔ, dì jí mín pín, yí jí kěn pì, yán zhōu xiàn kǎo chéng. shí huí zhòng chū jiù fǔ yě.
当是时,值东南兵火之馀,农久失业。光禄少卿郑锡瀛言国家岁入金约四千数百万,饷糈支耗半之,宜广屯田养兵以节费。寻御史汪朝棨称各省新复土疆,宜急垦辟。徐景轼亦以修农利、安流徙为言。由是曾国藩於皖,杨昌濬於浙,皆分别土、客,部署开荒。而马新贻於苏,刘典於陕,亦汲汲督劝。曾璧光、黎培敬前后於黔兴屯田之政。八月,用苏廷魁言,筹垦兰仪以下乾河滩地。十一年,谕陕西延、榆各属,地瘠民贫,宜亟垦辟,严州县考成。时回众初就抚也。
xiān shì yù shǐ huáng xī tóng qǐng shè sū wǎn tún yíng, xuǎn xiāng huái sàn yǒng kěn yán jiāng dì. guāng xù èr nián, zhū yǐ zēng yì yán:" huò wèi tún zhèng yí biān chuí bù yí fù dì, bù zhī yǒu huāng kě kěn, hé bīng bù kě nóng, hé dì bù kě tún? dàn chōu diào shù yíng, lù xù xìng jǔ, jiāng lái huà bīng wèi nóng, bì guó fēi xì." shí jīn hǎi fáng bīng yíng kěn yǒu xiào, gù yún rán. zēng guó fān cháng yán:" bì děi qiān mǔ wú zhǔ zhī tián, bù yǔ mín tián zá, fāng kě zī bīng lì tún." lǐ hóng zhāng yì wèi bīng mín zá chǔ, bù yí yú nèi dì. yì suì qǐn.
先是御史黄锡彤请设苏、皖屯营,选湘、淮散勇垦沿江地。光绪二年,朱以增亦言:“或谓屯政宜边陲不宜腹地,不知有荒可垦,何兵不可农,何地不可屯?但抽调数营,陆续兴举,将来化兵为农,裨国非细。”时津海防兵营垦有效,故云然。曾国藩尝言:“必得千亩无主之田,不与民田杂,方可资兵立屯。”李鸿章亦谓兵民杂处,不宜於内地。议遂寝。
chū guì zhōu tún jūn yú gǔ zhōu bā zhài tái gǒng dān jiāng qīng jiāng wǔ tīng, fēn shè bǎi èr shí bǎo, wèi tún bā qiān jiǔ bǎi sān shí jiǔ hù. hù gěi shàng tián liù mǔ, zhōng bā mǔ, xià shí mǔ, fù jìn shān dì bù xiàn. dǎi qián lóng zhōng, jìn zhǐ chéng diàn tún jūn sī yù. jiā qìng chū, tóng rén shí xiàn miáo dì jiàn diāo kǎ, zhì tún jūn, měi jūn bǎi míng, shè bǎi hù yī, zǒng qí èr. měi jūn yī míng yǔ shuǐ tián sì mǔ, bǎi hù liù mǔ, zǒng qí wǔ mǔ, jiē miǎn zū. jì tóng zhì chū, gēng dìng lí píng tún zhāng. jí shì, luó yīng liú yán:" qián miáo jiàn tún yǐ jiǔ, xū míng xiān shí, bù rú qù bīng zhī míng, shōu nóng zhī shí." shí tún jūn fán shí wèi, xún zòu dìng fēn wéi liǎng fān, yǔ shǒu bīng tóng, cāo fáng zhēng diào gè é, tún shè zhī bǎi hù zǒng qí děng. yǒu bù lì zhě, lì shí gé tì. xiān shì shěn guì fēn yǒu shū chén ān zhì qí rén tīng wǎng gè shěng zhī yì. yù shǐ huáng yuán shàn yì chēng shān xī jì jiāng sū děng shěng kāi huāng, dāng fǎng shuāng chéng bǎo jiù zhāng, lìng qí mín yí kěn. gù yǐ shì tǐ jiān jù, wèi jǐn jǔ yě. shí èr nián, tái wān xún fǔ liú míng chuán chóu kěn nèi shān fān huāng, fá mù biàn jià, yǐ zī fǔ xù. shí liù nián, hú nán dòng tíng xīn zhǎng yū zhōu, jiàn nán zhōu tīng zhì, rù guān diàn zū, gòng kān shí mín tián shí sān wàn yú mǔ, guān tián bā wàn jiǔ qiān èr bǎi yú mǔ. èr shí èr nián, guì fǔ shǐ niàn zǔ yán, kěn xī gè shǔ guān mín huāng tián kě kěn, lìng guān lì wèi chàng, zhuó jiǎn tún bīng, dū lìng kāi shú, rèn mín lǐng gēng, liàng dì hòu bó dìng kē, jì gè shǔ zǒng kěn huāng tián wàn sì qiān sān bǎi yú mǔ.
初贵州屯军於古州、八寨、台拱、丹江、清江五厅,分设百二十堡,为屯八千九百三十九户。户给上田六亩,中八亩,下十亩,附近山地不限。逮乾隆中,禁止承佃屯军私鬻。嘉庆初,铜仁、石岘苗地建碉卡,置屯军,每军百名,设百户一,总旗二。每军一名予水田四亩,百户六亩,总旗五亩,皆免租。洎同治初,更定黎平屯章。及是,罗应旒言:“黔苗建屯已久,虚名鲜实,不如去兵之名,收农之实。”时屯军凡十卫,寻奏定分为两番,与守兵同,操防徵调各额,屯设之百户、总旗等。有不力者,立时革替。先是沈桂芬有疏陈安置旗人听往各省之议。御史黄元善亦称山西暨江苏等省开荒,当仿双城堡旧章,令旗民移垦。顾以事体艰钜,未尽举也。十二年,台湾巡抚刘铭传筹垦内山番荒,伐木变价,以资抚恤。十六年,湖南洞庭新涨淤洲,建南洲厅治,入官佃租,共勘实民田十三万馀亩,官田八万九千二百馀亩。二十二年,桂抚史念祖言,垦西各属官民荒田可垦,令官力为倡,酌简屯兵,督令开熟,任民领耕,量地厚薄定科,计各属总垦荒田万四千三百馀亩。
shí shǎn xī qīng huāng shén lì, xún fǔ zhāng rǔ méi yán:" shǎn dì bīng jìn jiāo chéng, bǎi xìng liú sàn, běi shān qì hòu, xià hán shuāng zǎo, sè shì wú píng, yòu rén gōng shǎo ér gǔ jià lián, dé bù cháng shī. fěi wéi kè mín qù liú wú dìng, jí tǔ mín yì zuò chuò mí cháng. yù qiú dì bù fù huāng, wéi shū shǒu kěn qī xiàn, kuān mù lìng zé chéng, zé mín shǎo táo wáng, guān bù gù lǜ, ér gōng sī liǎng yì yǐ." èr shí wǔ nián, dìng xīn yáng huāng wú é tián yuē shí wàn mǔ, wú zhǔ zhě zuò guān tián zhāo lǐng, fēn tián dì chǎng sān děng jiǎo jià, míng yuē xì jiǎo qián, yǒu zhǔ xiàn qī bào kěn, yú xiàn rù guān. cóng jiāng dū liú kūn yī qǐng yě. èr shí bā nián, shǎn fǔ shēng yǔn yán:" xī ān mǎ chǎng gè huāng dì, shì kāi shuǐ hàn tián, xíng tún kěn. yíng shào guān fù dì mǔ zì liù shí yǐ xià, tún yǒng rén shí mǔ. měi bǎi mǔ dài guān niú liǎng tóu, zǐ zhǒng sān shí, guān bèi nóng qì, yī nián hái niú, èr nián quán jiāo. bìng nǐ lìng fēn nián jié xiǎng. kāi tún zhī chū, suì fā quán xiǎng, èr suì cái bàn, sān suì jǐn cái." sì hòu dì wèi shuǐ chōng báo huài, sè rù fú fēng, yīn fù shàng yán:" qū wú xiǎng zhī bīng, shǐ zì shí qí lì, shì qiě zhuàng zhì xiāo yú quǎn mǔ, jīng ruì shí yú nóng zuò, yǒu tún ér shí wú bīng, yǒu bīng ér shí wú yòng, zhuǎn fēi chuàng tún běn yì, bù rú bù cái qí xiǎng, ér xī yǐ tún lì guī gōng, zài bān suì huò zhī èr sān xíng shǎng, cǐ suǒ wèi liǎng lì zhě yě."
时陕西清荒甚力,巡抚张汝梅言:“陕地兵祲交乘,百姓流散,北山气候,夏寒霜早,穑事无凭,又人工少而穀价廉,得不偿失。匪惟客民去留无定,即土民亦作辍靡常。欲求地不复荒,惟纾首垦期限,宽牧令责成,则民少逃亡,官不顾虑,而公私两益矣。”二十五年,定新阳荒芜额田约十万亩,无主者作官田招领,分田、地、场三等缴价,名曰系脚钱,有主限期报垦,逾限入官。从江督刘坤一请也。二十八年,陕抚升允言:“西安马厂各荒地,试开水旱田,行屯垦。营哨官赋地亩自六十以下,屯勇人十亩。每百亩贷官牛两头,籽种三石,官备农器,一年还牛,二年全交。并拟令分年节饷。开屯之初,岁发全饷,二岁裁半,三岁尽裁。”嗣后地为水冲雹坏,穑入弗丰,因复上言:“驱无饷之兵,使自食其力,势且壮志销於畎亩,精锐蚀於农作,有屯而实无兵,有兵而实无用,转非创屯本意,不如不裁其饷,而悉以屯利归公,再颁岁穫之二三行赏,此所谓两利者也。”
jiāng xī yì níng xīn chāng zhī jiāo, yǒu huáng gāng shān, zì míng yǐ huán, héng wèi dào sǒu. èr shí jiǔ nián, cóng xún fǔ kē féng shí qǐng, kāi dì yǐ yì mín. zhí lì ān zhōu bái yáng diàn yū dì féi wò, shì suì chí jìn, zhāo mín diàn zuò, fēn sì děng shōu yù zū. sān shí yī nián, hǎi zhōu gàn yú jiān yǒu jī xīn yàn wěi èr tān, lì kěn mù. yòu xú zhōu wēi shān hú yū tān dì, jūn zhào mín kěn shēng kē. sān shí èr nián, yì dìng guǎng xī kěn huāng dīng zhuàng jì xī, zī běn yòu chù, nǎi fǎng wài yáng fǎ, zhāo shāng lǐng kěn. nán níng zé zhāo shāng běn lì gōng sī, mù cái bīng chōng kěn dīng. zhì xuān tǒng chū, gòng fàng shān huāng shí liù wàn liù qiān wǔ bǎi yú mǔ. sān shí sān nián, jiāng dū duān fāng shàng yán sū shǔ bīng hòu huāng tián bù xià èr bǎi yú wàn mǔ, qǐng lìng lì nián bào huāng zhě dìng wèi bǎn huāng, yú xīn huāng, xǔ gè hù zhǐ bào huō liáng, jù yóu jú zhāo kěn, zé xū huāng yì chá. yòu dìng kěn zhāng, qū bié guān huāng mín huāng, fēn sān děng shū jià, shòu huāng wú wèn tǔ kè, jiē dé lǐng zhǒng. sān shí sì nián, qīng zhàng ān huī yán jiāng zhōu dì, jì huái níng děng zhōu xiàn guān huāng yīng jiǎo jià zhě gòng sān shí wàn yú mǔ. guǎng dōng qióng yá cóng wèi kāi zhí, zhì shì jí shāng běn chuàng gōng sī, guān xíng qīng zhàng, fēn guān huāng mín huāng, xiān zhèng qí jīng jiè. xuān tǒng sān nián, yún nán qīng chū huāng dì wǔ shí liù wàn mǔ, ān huī guān mín huāng dì sì wàn yī qiān yú qǐng, hé nán shā huāng dì sān wàn sān qiān yú qǐng. kě kěn zhě fēn sān děng, yuē qīng shā, yuē píng shā, yuē zhòng shā, gè zhōu xiàn shì xíng zhāo kěn, duō zé sì bǎi shù shí qǐng, shǎo yì èr sān shí qǐng. zhè jiāng rén hé děng shǔ, kěn shú jiǎ dì shān lǒng bǎi bā shí yú qǐng, gè fǔ shēn shāng lǐng kěn huāng dì wàn wǔ qiān yú mǔ. gān sù zì guāng xù jì nián shè jú kěn huāng, dá èr shí yú wàn mǔ.
江西义宁、新昌之交,有黄冈山,自明以还,恒为盗薮。二十九年,从巡抚柯逢时请,开地以益民。直隶安州白洋淀淤地肥沃,是岁弛禁,招民佃作,分四等收预租。三十一年,海洲、赣榆间有鸡心、燕尾二滩,利垦牧。又徐州微山湖淤滩地,均召民垦升科。三十二年,议定广西垦荒丁壮既稀,资本又绌,乃仿外洋法,招商领垦。南宁则招商本立公司,募裁兵充垦丁。至宣统初,共放山荒十六万六千五百馀亩。三十三年,江督端方上言苏属兵后荒田不下二百馀万亩,请令历年报荒者定为板荒,馀新荒,许各户指报豁粮,俱由局招垦,则虚荒易查。又定垦章,区别官荒民荒,分三等输价,受荒无问土客,皆得领种。三十四年,清丈安徽沿江洲地,计怀宁等州县官荒应缴价者共三十万馀亩。广东琼崖从未开殖,至是集商本创公司,官行清丈,分官荒民荒,先正其经界。宣统三年,云南清出荒地五十六万亩,安徽官民荒地四万一千馀顷,河南沙荒地三万三千馀顷。可垦者分三等,曰轻沙,曰平沙,曰重沙,各州县试行招垦,多则四百数十顷,少亦二三十顷。浙江仁和等属,垦熟甲地山陇百八十馀顷,各府绅商领垦荒地万五千馀亩。甘肃自光绪季年设局垦荒,达二十馀万亩。
xīn jiāng tún tián, shǐ kāng xī zhī jì, chá hǎn nuò ěr dì zhù bīng, yīn yú sū lēi è tú kā lǎ wū sū zhū chù chuàng tún zhǒng, lìng tǔ mò tè bīng qiān, měi qí yī tái jí, qiǎn jiān shì dà chén yī rén. ér hā mì bā lǐ kūn dōu ěr bó lēi jí xī jí mù bù lóng jí ěr děng, xián yì lì tún. mìng fù ěr dān sū ěr dé liáng shì xūn fēn zhí qí shì. tǔ lǔ fān yì zhù tún bīng. yōng zhèng sān nián, mìng kā ěr kā zhù bīng kěn è ěr kūn tián.
新疆屯田,始康熙之季,察罕诺尔地驻兵,因於苏勒厄图、喀喇乌苏诸处创屯种,令土默特兵千,每旗一台吉,遣监视大臣一人。而哈密、巴里坤、都尔博勒及西吉木、布隆吉尔等,咸议立屯。命傅尔丹、苏尔德、梁世勋分职其事。吐鲁番亦驻屯兵。雍正三年,命喀尔喀驻兵垦鄂尔昆田。
qián lóng chū, dìng yī bīng kěn èr shí wǔ mǔ, fán bīng èr qiān wǔ bǎi, zhòng dì sān zhī, zhù shǒu èr zhī. shí huí bù rú pì zhǎn gè yào chōng, duō shè tún, hòu bīng lì. dǎi zhǔn gá ěr píng, bǎn tú yì kuò, biān fáng yǔ tún zhèng xiāng wéi. qī nián, chuān shǎn zǒng dū yǐn jì shàn qǐng yǐ cài bǎ shén hú dì zū yǔ huí mín, jiǎ zī gēng zhòng, shì dé yǔn xíng. èr shí nián, yǐ yī lí xī jìng kā ěr kā dōng chuí duō xián rǎng, xī qiǎn mǎn hàn méng bīng shù qiān kāi tún, shì méng gǔ shòu tián lì. yòu shè é ěr qí sī tún tián, bā lǐ kūn yì zhì tún, qiǎn gān liáng sù tún dì bīng wǔ bǎi wǎng zhǒng, qiū shōu hòu rù chéng, sān nián gēng dié, tǎ lēi nà qìn kāi tián sān qiān yú mǔ.
乾隆初,定一兵垦二十五亩,凡兵二千五百,种地三之,驻守二之。时回部如辟展各要冲,多设屯,厚兵力。逮准噶尔平,版图益廓,边防与屯政相维。七年,川陕总督尹继善请以蔡把什湖地租与回民,假赀耕种,事得允行。二十年,以伊犁西境喀尔喀东陲多閒壤,悉遣满、汉、蒙兵数千开屯,视蒙古授田例。又设额尔齐斯屯田,巴里坤亦置屯,遣甘、凉、肃屯地兵五百往种,秋收后入城,三年更迭,塔勒纳沁开田三千馀亩。
èr shí sān nián, yòng yǎ ěr hā shàn yǒng guì děng yán, yú pì zhǎn lǔ kè chá kè tǔ lǔ fān wū lǔ mù qí, tuō kè xùn hā lǎ shā ěr guī dù guān kěn. shì shí kuì xiǎng yóu jí, jiè bā lǐ kūn zhì yī lí xún xù zēng tún, qí yuán xié jiā zhě, bǐ ān yè rú nèi dì cūn zhuāng. chū rén zhǒng shí wǔ mǔ, lìng yì wǔ mǔ. zhì xīn jiù tún bīng wàn qī qiān, chū tǎng sān bǎi wàn bèi zǐ zhǒng zhū yòng. ér tè nà gé chāng jí luó kè lún jūn yì bīng guǎng tún. dà shuài wū lǔ mù qí zēng kěn yǐ lái, suì huò xī gōng yī lí xiǎng xū. yī lí kěn chéng, yòu zī jiē xù, gēng yí kā shí gá ěr děng huí zhòng èr qiān wǔ bǎi hù tún a kè sū. qí shì zé huáng tíng guì yáng yīng jū zhào huì děng zhǔ zhī. dìng zhāng bǎi bīng yī tún, dì mǔ rén èr shí, fēn xiǎo mài shí yī gǔ qī qīng kē wān dòu gè yī. rán tǔ lǔ fān pì zhǎn lǔ kè chá kè bīng tún wài jiē jiān huí tún, ér kù chē dōng hā lǎ shā ěr xī, huò fēn bù duō lún huí rén gài zhǒng.
二十三年,用雅尔哈善、永贵等言,於辟展、鲁克察克、吐鲁番、乌鲁木齐,托克逊、哈喇沙尔规度官垦。是时馈饟犹亟,诫巴里坤至伊犁循序增屯,其原挟家者,俾安业如内地村庄。初人种十五亩,令益五亩。置新旧屯兵万七千,出帑三百万备籽种诸用。而特纳格、昌吉、罗克伦均益兵广屯。大率乌鲁木齐增垦以来,岁穫悉供伊犁饷需。伊犁垦成,又资接续,更移喀什噶尔等回众二千五百户屯阿克苏。其事则黄廷桂、杨应琚、兆惠等主之。定章百兵一屯,地亩人二十,分小麦十一、穀七、青稞豌豆各一。然吐鲁番、辟展、鲁克察克兵屯外皆兼回屯,而库车东、哈喇沙尔西,或分布多伦回人溉种。
èr shí wǔ nián, yī lí tún yì qǐ, yú hé nán zhī hǎi nǔ kè lì huí tún, chá hǎn wū sū lì bīng tún. yì nián, yòu yú yè ěr qiāng kā shí gá ěr a kè sū wū shí děng chéng zēng huí tún, jiǎn bīng é. shí róng shì fāng xī, wéi è sāi liú bīng, yú qí fù yī lí tún zhí, huò sù yíng yù, jí yì tún bīng. bīng bù gōng tún, zé zhāo jí liú rén, fēn tǔ rèn yè. bā lǐ kūn ráo shèng rǎng, mù lěi tǔ wò quán zī, jù mù rén dà kāi qiān mò. gài shū hè dé ā guì míng ruì děng suǒ jiàn wèi duō. sān shí qī nián, shǎn dū wén shòu yǐ xīn jiāng yú dì yí tuī guǎng mù kěn, tiáo liè wǔ shì yǐ wén.
二十五年,伊犁屯议起,於河南之海努克立回屯,察罕乌苏立兵屯。翌年,又於叶尔羌、喀什噶尔、阿克苏、乌什等城增回屯,减兵额。时戎事方息,惟阨塞留兵,馀齐赴伊犁屯殖,穫粟赢裕,即益屯兵。兵不供屯,则招集流人,分土任业。巴里坤饶賸壤,穆垒土沃泉滋,俱募人大开阡陌。盖舒赫德、阿桂、明瑞等所建为多。三十七年,陕督文绶以新疆馀地宜推广募垦,条列五事以闻。
sì shí yī nián, lìng yè ěr qiāng chéng dīng yú huí, tè bì gēng dì biān hù, fán qiān wǔ bǎi hù wèi yī suǒ, sān qiān hù wèi yī wèi. chū, wū lǔ mù qí tún dì, gòng lǜ qí bīng sān qiān, èr qiān cāo liàn, yī qiān tún gēng, fān xiū, sān suì hòu lìng yí juàn, guān yǔ zī zhuāng. jí dì rì kuò ér bīng bù shàn, lǜ qiān gān sù pín mín, bù jìn fán fèi, chì pín quán gěi, xiǎo kāng bàn zhī, suì ráng zì yuán qiè jiā zé bù gěi. sì shí wǔ nián, dìng juàn bīng fēn biān hù jí, qí niú zǐ nóng jù wū jià kǒu liáng, jiē guān cuò dài, yuē shēng kē shí, fēn sān nián jiǎo nà. fán chéng zhǒng xīn jiāng shú dì, běn nián shēng kē, xīn kěn sān nián hòu shēng kē, ér shāng mín chéng kěn xīn dì, hù sān shí mǔ, liù nián shēng kē. gài zì cǐ chǔ hū chǔ mù lěi mǎ nà sī kù ěr hā lǎ wū sū, tún wù qīn qīn rì jìn yǐ.
四十一年,令叶尔羌成丁馀回,特畀耕地编户,凡千五百户为一所,三千户为一卫。初,乌鲁木齐屯地,共绿旗兵三千,二千操练,一千屯耕,番休,三岁后令移眷,官予资装。及地日廓而兵不赡,率迁甘肃贫民,不靳烦费,赤贫全给,小康半之,岁穰自原挈家则不给。四十五年,定眷兵分编户籍,其牛籽、农具、屋价、口粮,皆官措贷,约升科时,分三年缴纳。凡承种新疆熟地,本年升科,新垦三年后升科,而商民承垦新地,户三十亩,六年升科。盖自此楚呼楚、穆垒、玛纳斯、库尔哈喇乌苏,屯务骎骎日近矣。
xīn jiāng jūn tún fēn shù, rén huò xì liáng shí wǔ shí zhì shí bā shí, guān yì xù, bīng dīng shǎng yī yuè yán cài yín, èr shí wǔ shí bèi zhī, shí èr shí yǐ shàng, gōng guò bàn, bù jí, guān yì chǔ. bīng zhòng zé liú tún, cì nián shōu zú yǔ fù. wū lǔ mù qí dàn huò liáng shí yī shí yǐ shàng jí xù shǎng. tǎ lēi nà qìn yóu qiāo jí, shǎng fá dì jiàng shā zhī. wú yán cài zé gěi kǒu liáng, qí ā qí mù bó kè děng zé shǎng duàn pǐ. gù yī lí é duō kǔ lèi, fú kāng ān cháng yǐ wéi yán. zuì hòu jiāng jūn cháng gēng qǐng fǎng wū lǔ mù qí lì xíng, rán bù yì réng wèi jí jiǎn yě. xiàng lì qiǎn fàn dé liú zhǒng xīn dì, hā mì gè shǔ jié liú yī wū qiǎn fàn kěn gēng, nián mǎn nǎi gè zhì qí suǒ, zuì zhòng wù liú. yòu yǐ bù fū nóng zuò, jǐn xiàn duàn yáng dào ér yǐ. hòu lìng qíng qīng zhě gǎi fáng wèi juàn, yòng jī mí zhī. qiǎn fàn huò é bīng dīng, qí xù shǎng zhū shì cóng yuán lì.
新疆军屯分数,人穫细粮十五石至十八石,官议叙,兵丁赏一月盐菜银,二十五石倍之,十二石以上,功过半,不及,官议处。兵重责留屯,次年收足予复。乌鲁木齐但穫粮十一石以上即叙赏。塔勒纳沁尤硗瘠,赏罚递降杀之。无盐菜则给口粮,其阿奇木伯克等则赏缎匹。顾伊犁额多苦累,福康安尝以为言。最后将军长庚请仿乌鲁木齐例行,然部议仍未及减也。向例遣犯得留种新地,哈密各属截留伊、乌遣犯垦耕,年满乃各致其所,罪重勿留。又以不敷农作,仅限断洋盗而已。后令情轻者改防为眷,用羁縻之。遣犯穫额兵丁,其叙赏诸事从原例。
jiā qìng shí sān nián, bō tǎ ěr bā hā tái bīng fù yī lí zhí tián, yǐ nóng xì jiǎn liàn, zhì wǔ yuán lǐng zhī, sān nián yī gēng dié. ér yī lí yuán dìng tún bīng sān qiān, měi suì gēng zhòng, yú zhōng chōu diào rú gàn, jí xí róng bèi, qí shù suì yǒu zēng jiǎn, gè shì qí shí, yǐ gēng zhī shí bā tún, fān xiū lún zhòng, yǐ xī dì lì. xún dìng zì èr shí nián shǐ, měi nián jiā zhǒng liǎng tún yún. chū, yī lí duō kě gēng tián, lìng huì yuǎn huì níng liǎng mǎn chéng pài xián sàn qí rén fēn dì shì zhòng, jiè gěi niú jù, chéng xiào zhāo rán. jiǔ nián, sōng yún yīn yán zhào xī bó yíng tún zhǒng lì, fēn bì qí bīng dì mǔ, gè shǐ zì gēng, yǒng wèi shì chǎn. yǐ yǒu fáng cāo wù, zhī lìng zhuǎn jiāo xián sàn dài gēng. èr shí wǔ nián, lìng mǎn yíng jiān zhǒng zá liáng, xiān hòu fēn tián sì wàn sì qiān yú mǔ, shòu bā qí xián sàn zì gēng, dàn bù dé wéi jìn diàn zū, sī xiāng diǎn mài.
嘉庆十三年,拨塔尔巴哈台兵赴伊犁殖田,以农隙简练,置武员领之,三年一更迭。而伊犁原定屯兵三千,每岁耕种,於中抽调如干,藉习戎备,其数岁有增减,各视其时,已耕之十八屯,番休轮种,以息地力。寻定自二十年始,每年加种两屯云。初,伊犁多可耕田,令惠远、惠宁两满城派閒散旗人分地试种,借给牛具,成效昭然。九年,松筠因言照锡伯营屯种例,分畀旗兵地亩,各使自耕,永为世产。以有妨操务,祗令转交閒散代耕。二十五年,令满营兼种杂粮,先后分田四万四千馀亩,授八旗閒散自耕,但不得违禁佃租,私相典卖。
dào guāng chū, jì kān dìng zhāng gé ěr, lìng huí bīng shì kěn dà hé guǎi, zēng é zé mù pín huí. yú shì wū shí a kè sū hé tián měi sàn bù huí hù xíng kěn, wū lǔ mù qí shǔ fù kāng qí tái jì tǔ lǔ fān, jūn mù mín hù, yī lí huì yuǎn chéng yí dōng, yì xuǎn tǔ zhù, ā bo lēi sī huāng, jù bō huí hù, shè wǔ zhuāng, zhuāng bǎi hù, hù de dì mǔ èr bǎi, kā lǎ shā ěr zé cái tún ān hù, kù chē huāng dì, yì yǔ wú yè huí rén, yè ěr qiāng shǔ bā ěr chǔ kā duō kuàng tǔ, zé guǎng zhāo juàn mín. qí huò ěr hǎn xīn tián, sàn yǔ huí hù, kā shí gá ěr chū kāi dì, fēn chǔ hé dōng xī, dōng bì huí rén, xī zhāo mín hù, huò zhuān shǔ, huò jiān mù, jì xiāng ān ér yǐ. fán mín rén fù huí jiāng lǐng dì, jiē guān gěi yìn quàn, zì jī yǐ xíng, qí zhēng liáng duō zhì mǔ èr dòu sì shēng, cì xiǎo mài bā shēng, cì liù shēng wǔ hé, zuì shǎo sān shēng, dà shuài shì rǎng féi jí wèi duàn. ā bo lēi sī rù sān sè liáng shí liù shí, mǎn yíng mǎ bīng liàn xiǎng yú zī qǔ shàn. zì jiā dào yǐ lái, shù shí nián zhōng, yī lí tún kěn, hòu xiān qí shì zhě, jiāng jūn sōng yún nà yàn chéng bù yàn tài děng, ér lín zé xú qiǎn shù rì, lǚ kān zhū dì, yòu xìng shuǐ lì yú yī lā lǐ kè, jué jī yóu wěi yān.
道光初,既勘定张格尔,令回兵试垦大河拐,增额则募贫回。於是乌什、阿克苏、和阗每散布回户行垦,乌鲁木齐属阜康、奇台暨吐鲁番,均募民户,伊犁惠远城迤东,亦选土著,阿卜勒斯荒,俱拨回户,设五庄,庄百户,户得地亩二百,喀喇沙尔则裁屯安户,库车荒地,亦予无业回人,叶尔羌属巴尔楚喀多旷土,则广招眷民。其霍尔罕新田,散与回户,喀什噶尔初开地,分处河东西,东畀回人,西招民户,或专属,或兼募,冀相安而已。凡民人赴回疆领地,皆官给印券,自赍以行,其徵粮多至亩二斗四升,次小麦八升,次六升五合,最少三升,大率视壤肥瘠为断。阿卜勒斯入三色粮十六石,满营马兵练饷於兹取赡。自嘉、道以来,数十年中,伊犁屯垦,后先其事者,将军松筠、那彦成、布彦泰等,而林则徐遣戍日,履勘诸地,又兴水利於伊拉里克,厥绩尤伟焉。
tóng zhì èr nián, dū tǒng píng ruì shàng yán, wū lǔ mù qí xián kuàng zī shēng mǎ chǎng, zhāo shāng hù yí kěn, bìng qǐng yú yī lí gè chéng, yī lǜ jīng huà fēn tún dì bì tún bīng. mìng cì dì xìng jǔ. sān nián, chì hā mì tuī guǎng yuán tún.
同治二年,都统平瑞上言,乌鲁木齐閒旷孳生马厂,招商户移垦,并请於伊犁各城,一律经画分屯地畀屯兵。命次第兴举。三年,饬哈密推广原屯。
guāng xù sān nián, shì dú zhāng pèi lún qǐng chōu qí dīng tún xīn jiāng. shǎn gān zǒng dū zuǒ zōng táng wèi yǒu suǒ zhì ài yí zǔ fán liù shì, yì suì qǐn. shì shí nán lù chán mín fù shù, huāng kuàng shàng xī, běi lù zhèn dí gè shǔ, kěn shú dì bù guò shí èr sān, fù nà jì kuī, lǘ lǐ yǔ bì. yǐ ér jiàn zhì xīn jiāng shěng zhì. shí sān nián, xún fǔ liú jǐn táng gèng zhuó dìng xīn zhāng, hù gěi dì liù shí mǔ, guān jiè zǐ liáng èr shí, nóng jù yín liù liǎng, qì wū yín bā liǎng, niú liǎng tóu, èr rén jí dāng yī hù, yuè gěi yán cài kǒu liáng, lì xiàn chū nián hái bàn, cì nián quán jiǎo, jiǎo qì, àn mǔ qǐ zhēng, dì sān nián bàn zhēng, cì nián zú quán é. réng fǎng yíng tián zhì, shí hù yī tún zhǎng, wǔ shí hù yī tún zhèng, měi tún zhèng wǔ, shè yī guǎn lǐng zhuān yuán, zhèng cháng lǐng dì dài běn, xī rú hù mín, zǒng jì ān nà tǔ kè qiān jiǔ shí hù, yǐ cì tuī xíng. ér nán lù gè shǔ xīn kěn dì wàn jiǔ qiān yú mǔ, fēn nián qǐ zhēng, jūn bù lǐng kěn fèi. zhàng qīng nán běi liǎng lù gè zé huāng shú dì qiān yī bǎi sì shí bā wàn mǔ yǒu qí. gè chéng bó kè xiàng yǒu yǎng lián dì, zì gǎi jùn xiàn, cái bó kè lián dì yī lǜ rù guān diàn zū. shí qī nián, wèi guāng dào fēn huá yī lí gè dì guī qí tún mín tún gè liù wàn yú mǔ, shǐ gè zì lì gēng. qí hòu tǔ kè shēng xī fān shù, suì lǚ yǒu qiū, guān nèi hàn huí xié juàn chéng kěn, luò yì xiāng shǔ.
光绪三年,侍读张佩纶请抽旗丁屯新疆。陕甘总督左宗棠谓有所窒碍疑阻凡六事,议遂寝。是时南路缠、民富庶,荒旷尚稀,北路镇、迪各属,垦熟地不过十二三,赋纳既亏,闾里窳敝。已而建置新疆省治。十三年,巡抚刘锦棠更酌定新章,户给地六十亩,官借籽粮二石,农具银六两,葺屋银八两,牛两头,二人即当一户,月给盐菜口粮,立限初年还半,次年全缴,缴讫,按亩起徵,第三年半徵,次年足全额。仍仿营田制,十户一屯长,五十户一屯正,每屯正五,设一管领专员,正、长领地贷本,悉如户民,总计安纳土、客千九十户,以次推行。而南路各属新垦地万九千馀亩,分年起徵,均不领垦费。丈清南北两路各则荒熟地千一百四十八万亩有奇。各城伯克向有养廉地,自改郡县,裁伯克廉地一律入官佃租。十七年,魏光焘分划伊犁各地归旗屯、民屯各六万馀亩,使各自力耕。其后土、客生息蕃庶,岁屡有秋,关内汉回挟眷承垦,络绎相属。
xuān tǒng sān nián, xún fǔ yuán dà huà yán:" xīn jiāng sù hào nóng mù guó, jīn rì pín jí, yóu dì kuàng rén shū. zì dí huà yǐ xī, jīng hé yǐ dōng, biàn dì guān huāng, cǎo hú wěi tān, wú lǜ qiān wàn qǐng, ér nán jiāng dōng lù xiāo kuàng yì tóng. nǐ jí huá qiáo lì gōng sī, sù xiào fēi yì. jīn lìng zài xīn gè yuán, yǒu dú lì huò hé zī kāi huāng zhuó zhe míng xiào zhě, fēn bié zòu jiǎng, yǐ shì gǔ lì." shì dé yǔn xíng.
宣统三年,巡抚袁大化言:“新疆夙号农牧国,今日贫瘠,由地旷人疏。自迪化以西,精河以东,遍地官荒,草湖苇滩,无虑千万顷,而南疆东路萧旷亦同。拟集华侨立公司,速效非易。今令在新各员,有独力或合赀开荒灼著明效者,分别奏奖,以示鼓励。”事得允行。
jīn chuān zài qián lóng sì shí nián yǐ wǔ gōng dǐ dìng, chū cóng dìng xī jiāng jūn ā guì yán, yú xī chuān zhī zǎn lā jiù jìn tún tián, qí měi nuò dǐ mù dá děng chù, lìng zhù bīng shòu dì xí gēng, bié sī mén yǐ cì gǎi tǔ wèi tún, gè zhì tún biàn chǔ lǐ. yòu bó gá ěr jiǎo yáo zhū jiàng fān, xī shì tún bīng lì, gài bì yǐ niú jù zǐ liáng. qí fān hù duō zhě sān sì shí, shǎo zhě yī èr shí, chū kěn miǎn fù, sān nián hòu shū liáng, xuán lìng zhù bīng qiè juàn qián fù, ér dīng kǒu rì zēng, yòu bō dì hù sān shí mǔ, bǐ jiā kěn zì jǐ, dì lì jìn pì yǐ. yú shì sì chuān zhī mào gōng wǔ tún, ān zhì jiàng fān, yì hù gěi dì mǔ sān shí, xuǎn jīng zhuàng qiān rén, bàn wèi tún liàn gěi xiǎng, bàn wèi yú dīng wú xiǎng. jué hòu lí chū huāng rǎng, yì fēn děng jiā lài, bā táng lǐ táng wò qū yì bù fá. zhì guāng xù sān shí sān nián, chuān dū zhào ěr fēng shū chóu kěn jì, zhāo nèi dì nóng hù ér guān zī qiǎn zhī yān.
金川在乾隆四十年以武功底定,初从定西将军阿桂言,於西川之攒拉就近屯田,其美诺、底木达等处,令驻兵受地习耕,别斯璊以次改土为屯,各置屯弁处理。又帛噶尔、角尧诸降番,悉视屯兵例,概畀以牛具籽粮。其番户多者三四十,少者一二十,初垦免赋,三年后输粮,旋令驻兵挈眷前赴,而丁口日增,又拨地户三十亩,俾加垦自给,地利浸辟矣。於是四川之懋功五屯,安置降番,亦户给地亩三十,选精壮千人,半为屯练给饷,半为馀丁无饷。厥后釐出荒壤,亦分等加赉,巴塘、里塘沃区亦不乏。至光绪三十三年,川督赵尔丰疏筹垦计,招内地农户而官资遣之焉。
guān wài tǔ kuàng rén xī, méng gǔ dì yóu guǎng mào, lì yú tún kěn. qīng chū fēn qí yǒu dìng jiè, jì yīn biān nèi rǎng jí liáng kuī, tuò biān yí kěn. tiān cōng zhōng, lìng gè niú lù jiù gè tún jìn dì, zé zhǒng suǒ yí. yǐ shěn pèi ruì yán, yú guǎng níng dōng xī lǘ yáng yì, xuǎn zhuàng nóng chōng bù zú tún tián, fēn bā gù shān, lí niú lù wèi èr děng, bèi niú zhǒng nóng jù, lìng cái mǐn zhě lǜ tún bīng wǎng gēng. chóng dé wǔ nián, guān bīng yú yì zhōu zhù chéng kāi tún. kāng xī èr shí wǔ nián, yǐ jǐn zhōu fèng huáng chéng děng bā chù huāng dì fēn gěi qí mín yíng kěn, yòu qiǎn tú rén tún zhǒng shèng jīng xián rǎng. èr shí bā nián, dìng fèng tiān děng chù qí mín gè shǒu tián jiè, bù dé hù xiāng qīn yuè. qián lóng wǔ nián, shì láng liáng shī zhèng qǐng zhì bā qí xián sàn tún biān, yǐ guǎng shēng jì, mìng a lǐ gǔn wǎng fèng tiān xiàng dù dì yí. yú shí jí lín níng gǔ tǎ bó dū nè ā lēi chǔ kā sān xìng huī chūn jí cháng chūn, jù shì kěn zhí, pín wú lì zhě, fā guān tǎng xiāng dài. sì shí nián, liú rén tōu kěn xiù yán mù chǎng dì mǔ, suì dìng lì shǐ rù guān nà zū. sì shí èr nián, yǐ dà líng hé xī běi xìng shān sōng shān dì fēng měi, xǐ xián sàn zōng shì, zī dì sān qǐng, bàn guān kěn, bàn zì kěn, zhù wū biān tún, zhù qí zǐ jù. wǔ shí wǔ nián, lìng fèng tiān zì yīng é zhì ài yáng biān zhǐ, zhàng huāng fēn bì chéng qí zhī wú tián zhě, chú liú wéi chǎng shēn shān, yú jūn liàng féi jí pèi jǐ, jìn liú mín chū kǒu sī kěn, ér jī jiǔ réng yǔ biān hù. jiā qìng shí liù nián, lìng gè guān ài jí jìn zhī.
关外土旷人稀,蒙古地尤广袤,利於屯垦。清初分旗有定界,继因边内壤瘠粮亏,拓边移垦。天聪中,令各牛录就各屯近地,择种所宜。以沈佩瑞言,於广宁东西、闾阳驿,选壮农充步卒屯田,分八固山,釐牛录为二等,备牛种农具,令材敏者率屯兵往耕。崇德五年,官兵於义州筑城开屯。康熙二十五年,以锦州、凤凰城等八处荒地分给旗民营垦,又遣徒人屯种盛京閒壤。二十八年,定奉天等处旗、民各守田界,不得互相侵越。乾隆五年,侍郎梁诗正请置八旗閒散屯边,以广生计,命阿里衮往奉天相度地宜。於时吉林宁古塔、伯都讷、阿勒楚喀、三姓、珲春及长春,俱事垦殖,贫无力者,发官帑相贷。四十年,流人偷垦岫岩牧场地亩,遂定例使入官纳租。四十二年,以大凌河西北杏山、松山地丰美,徙閒散宗室,资地三顷,半官垦,半自垦,筑屋编屯,助其籽具。五十五年,令奉天自英额至叆阳边止,丈荒分畀城旗之无田者,除留围场葠山,馀均量肥瘠配给,禁流民出口私垦,而积久仍予编户。嘉庆十六年,令各关隘诘禁之。
chū yǐ bā qí kǒu zhòng, bō lā lín dì bǐ kāi tián kěn zhòng. shí qī nián, sài chōng ā yán" lā lín jìn dì xián huāng kě kěn zhě èr wàn wǔ qiān yú shǎng, ér sān dào kǎ sà lǐ zhū chù dì duō wèi kěn, qǐng yí zhù qí rén". xún fù jùn qǐng jiǎn tún dīng qiān rén, bō huāng sān shí shǎng, gěi yín èr shí wǔ liǎng, zǐ liáng èr shí, kěn èr shí shǎng, liú shí shǎng, shì zhòng sān nián hòu, dì sì nián qǐ jiāo liáng. qí yí zhù jīng qí fēn gěi yǐ shú shí wǔ shǎng huāng wǔ shǎng, yú huāng shú gè wǔ shǎng, jí yǔ yuán zhǒng tún dīng wèi yè ér miǎn bīng liáng. yǐ, fù jùn jiàn yì gèng yú lā lín zhī xī běi shuāng chéng bǎo kāi tún, yí zhù jīng qí xián sàn, wèi dì jiǔ wàn shù qiān shǎng, yí hù sān qiān, nián yí èr bǎi hù, yī hù huà dì, yī qiè fèi xī lǐng yú guān, qū zhōng zuǒ yòu sān tún, tún záo jǐng èr, xuǎn dīng gěi dì, lì tóng lā lín, jīng qí lǐng dì wǔ nián hòu, zhēng liáng èr shí shí, měi dà tún róng sì shí tún, měi qí wǔ tún, zhì zǒng fù tún dá gè bā rén, měi tún々 dīng jīng qí gè sān shí hù, èr sān rén yǐ shàng jí zhǔn hù lùn, sān tún gè jiàn yì shú kè yòu dīng.
初以八旗口众,拨拉林地俾开田垦种。十七年,赛冲阿言“拉林近地閒荒可垦者二万五千馀晌,而三道卡、萨里诸处地多未垦,请移驻旗人”。寻富俊请拣屯丁千人,拨荒三十晌,给银二十五两,籽粮二石,垦二十晌,留十晌,试种三年后,第四年起交粮。俟移驻京旗分给以熟十五晌、荒五晌,馀荒熟各五晌,即与原种屯丁为业而免兵粮。已,富俊建议更於拉林之西北双城堡开屯,移驻京旗閒散,为地九万数千晌,移户三千,年移二百户,依户划地,一切费悉领於官,区中、左、右三屯,屯凿井二,选丁给地,例同拉林,京旗领地五年后,徵粮二十石,每大屯容四十屯,每旗五屯,置总、副屯达各八人,每屯々丁京旗各三十户,二三人以上即准户论,三屯各建义塾课幼丁。
dào guāng wǔ nián, yí zhù hù qī shí qī, kěn shú dì sān wàn sān qiān yī bǎi yú shǎng, gài fù jùn sōng yún shǐ zhōng qí shì, gù qí xiào shén zhe. zì hòu dāng shì jìn xiè, yòu qí dì zǎo shuāng qì hán, yuán xǐ zhě shǎo, yú shì bó qǐ tú gǎi yí zhù hù wèi qiān, yīn yǐ suǒ yú dì, hù yì shí wǔ shǎng, xián sàn bù rèn gēng, dé mǎi pū huò lìn yōng yǐ zhù. yīng hé cháng shàng yán yí tuī guǎng chéng gōng, ér xù zú fú jìng. bó dū nè kōng kuàng wéi chǎng èr shí yú wàn shǎng, huāng jiǔ rǎng yú, shì shuāng chéng bǎo shì bàn gōng bèi. fù jùn qǐng lìng fēn tún huà jiè, lüè fǎng qián guī, mìng qí dì yuē xīn chéng, zhuì liè hù hào, qián hòu fán bǎi èr shí tún. zhāng fán liù qī shàng, tíng yì xuán yǐ shuāng chéng bǎo shì wèi huáng tā jí, qiě yòng fú chōng, shì jìng yǐ. èr shí bā nián, lìng fèng huáng chéng biān sī kěn dì, yǐ shú jí zhōng kěn zhě, zhāo diàn zhēng zū. wú jǐ, qí mín bào kěn zhì èr shí sì wàn mǔ.
道光五年,移驻户七十七,垦熟地三万三千一百馀晌,盖富俊、松筠始终其事,故其效甚著。自后当事浸懈,又其地早霜气寒,原徙者少,於是博启图改移驻户为千,因以所馀地,户益十五晌,閒散不任耕,得买仆或赁佣以助。英和尝上言宜推广成功,而绪卒弗竟。伯都讷空旷围场二十馀万晌,荒久壤腴,视双城堡事半功倍。富俊请令分屯画界,略仿前规,命其地曰新成,缀列户号,前后凡百二十屯。章凡六七上,廷议旋以双城堡事未遑他及,且用弗充,事竟已。二十八年,令凤凰城边私垦地,已熟及中垦者,招佃徵租。无几,旗、民报垦至二十四万亩。
xián fēng sì nián, kāi jí lín wǔ cháng bǎo huāng tián. xiān shì qí qí hā ěr shè guān tún, lìng zuì tú jí qí nú chéng zhǒng. xún yǐ yóu duò qiǎn tuì, xuǎn zhuàng dīng bǔ zhī. sì yù shǐ wú chāo wèi hū lán méng gǔ ěr shān huāng yí kěn, xún yǐ shēn zhū jìn yù, jiān fáng biān wù, jìng bù xíng.
咸丰四年,开吉林五常堡荒田。先是齐齐哈尔设官屯,令罪徒及旗奴承种。寻以游惰遣退,选壮丁补之。嗣御史吴焯谓呼兰蒙古尔山荒宜垦,寻以葠珠禁域,兼妨边务,竟不行。
tóng zhì shí, guǎng níng nán zhī pán shé yì, nǐ fàng dì bǎi wàn mǔ, mín lǐng jí bàn. jué hòu shuǐ huàn pín réng, qì guāng xù mò, kāi fàng shǐ jùn. shì shí jīn chǎng liú mín shī yè, yòng fù míng ā yán, yǐ cáng shā zhū hé jì huà pí diàn zǐ zhū chù guān huāng bì kěn, miǎn jiāo yā jià, ér fǎ kù mén ài jiāng wǎng wǎng yǒu yóu mín tōu kěn. dài dōu xìng ā lǚ chá, ài jiāng xī àn mì ěr cháo xiǎn, ān zhì fěi yì, wéi yán jìn yuè dù, yǐ jǐn qí fáng. yǒu yán jiāng yīn kěn sāo rǎo yán biān zhě, lì yǔ jū fá. jiǔ nián, nǎi jiù ài yáng mén zhì fèng huáng mén biān huāng jiǔ shí yī suǒ, fēn kān zhǎn jiè, suí diàn qióng lí, ér sī kěn chōng sè biān jìng rú gù.
同治时,广宁南之盘蛇驿,拟放地百万亩,民领及半。厥后水患频仍,迄光绪末,开放始竣。是时金场流民失业,用富明阿言,以藏沙诸河暨桦皮甸子诸处官荒畀垦,免交押价,而法库门、叆江往往有游民偷垦。迨都兴阿履查,叆江西岸密迩朝鲜,安置匪易,惟严禁越渡,以谨其防。有沿江阴垦骚扰沿边者,立予拘罚。九年,乃就叆阳门至凤凰门边荒九十一所,分勘展界,绥奠穷黎,而私垦充塞边境如故。
guāng xù qī nián, wú dà chéng shàng yán:" níng gǔ tǎ zhī sān chà kǒu rǎng wò yí gēng, kě mù qí lǔ yuàn nóng, biān tún yī yíng, yǐ shí biān sài." shí sì nián, jiāng jūn xī yuán shǐ shè jú lì zhì, yǐ biān jí shōu báo, xiàn shí nián hòu shēng kē. xún shè wǔ shè, kěn dì wàn sān qiān sì bǎi shǎng yǒu qí. èr shí èr nián, yán mào fù chén jí lín kāi kěn, shǐ wù yú qí mín zhī bù hé, jì wù yú wěi yuán zhī zì lì, kāi jú shí liù nián, dé bù cháng shī. bù yì yīn dìng fēn bié cái liú. yú shì fāng zhèng pào ou lí chǎng èr dào piào hé tóu èr dào jiāng mǎ yán hé dà shā jí dòng děng hé, jí jí yǐ tà dì zhí mín wèi wù. chū, jí lín fàng yǒu lǎn tóu bāo lǐng, suī huāng méng mián mào, zhé kè qī jí shì, ér bì yì yú lì, zhì shì shǐ chéng gé yān. yòu fù dì jiā huāng fù zhe gè tún, duō guǎ bù děng, jiē shén ráo wò, lǐng zhě jūn zhì, zé tàn chóu jué zhī. xiān shì shí èr nián, hēi lóng jiāng jiāng jūn gōng jīn táng qǐng kāi hū lán shǔ tōng kěn huāng dì, shū chén shí lì. yǐ ér jué yì shí xíng. zhì èr shí sì nián, yíng tōng kěn kè yīn huāng wù, huà tún ān jǐng, zhāo mín dài diàn, mín nà kè liáng, qí gōng zhèng fù, guān wèi zhī qì, bù duó diàn yì zū. èr shí wǔ nián, kěn bù tè hā zhī nà mó ěr hé xián huāng yuē sì shí wàn shǎng, qí mín lǐng diàn, rù fèi miǎn zū, cóng ēn zé qǐng yě. yuè bā nián, nè hé yǐ nán fàng kěn sān shí qī wàn wǔ qiān yī bǎi yú shǎng.
光绪七年,吴大澂上言:“宁古塔之三岔口壤沃宜耕,可募齐、鲁愿农,编屯一营,以实边塞。”十四年,将军希元始设局立制,以边瘠收薄,限十年后升科。寻设五社,垦地万三千四百晌有奇。二十二年,延茂覆陈吉林开垦,始误於旗、民之不和,继误於委员之自利,开局十六年,得不偿失。部议因定分别裁留。於是方正泡、藲梨场、二道漂河、头二道江、蚂蜒河、大沙吉洞等河,亟亟以拓地殖民为务。初,吉林放有揽头包领,虽荒甿绵袤,辄刻期集事,而弊溢於利,至是始惩革焉。又腹地加荒附著各屯,多寡不等,皆甚饶沃,领者麕至,则探筹决之。先是十二年,黑龙江将军恭钅堂请开呼兰属通肯荒地,疏陈十利。已而决议实行。至二十四年,营通肯克音荒务,画屯安井,招民代佃,民纳课粮,旗供正赋,官为之契,不夺佃益租。二十五年,垦布特哈之纳谟尔河閒荒约四十万晌,旗民领佃,入费免租,从恩泽请也。越八年,讷河以南放垦三十七万五千一百馀晌。
èr shí bā nián, jí lín shè jú qīng fù, jiān fàng líng huāng, gè shǔ qí hù yuán wú liáng é, gè dì zhā bào kē zhēng. gù qí shí jīng jiè jì xiáo, bāo tào guǐ jì, fén rú luàn sī. xuán rì é biàn shēng, shì yì jí shǒu. jiāng jūn dá guì xún fǔ chén zhāo cháng xiān hòu qīng hé, zhì xuān tǒng chū yuán, dōu jí lín dà zū yuán dì wèi shǎng bǎi yī shí bā wàn sān qiān yī bǎi yǒu qí, fú duō èr shí bā wàn sì qiān bā bǎi yú shǎng. qí míng nián, tōng jí shěng mín tián qí dì jí jiā duàn líng huāng kān fàng qì shì, yòu qīng chū qī shí jiǔ wàn sān qiān sān bǎi yú shǎng. fú duō dì zhě, rú dì xíng fāng jí dōng xī zhǎng, jūn yǐ xī wèi fú duō, nán běi cháng zé yǐ běi, xī běi yǒu lú mù zé yǐ dōng nán. huò yī dì jiān èr zé, cì zé jí fú duō yě.
二十八年,吉林设局清赋,兼放零荒,各属旗户原无粮额,各地查报科徵。顾其时经界既淆,包套诡寄,棼如乱丝。旋日、俄变生,事益棘手。将军达桂、巡抚陈昭常先后清覈,至宣统初元,都吉林大租原地为晌百一十八万三千一百有奇,浮多二十八万四千八百馀晌。其明年,通吉省民田、旗地及夹段零荒勘放讫事,又清出七十九万三千三百馀晌。浮多地者,如地形方及东西长,均以西为浮多,南北长则以北,西北有庐墓则以东南。或一地兼二则,次则即浮多也。
fèng tiān dà wéi chǎng fēn dōng xī liú èr wéi, zì guó chū bō liú shì huāng, yǒu xiān wéi shí wǔ yǐ bǔ xiān, dà wéi jiǔ shí yǐ jiǎng wǔ. rì jiǔ fáng chí, liú rén sī kěn lì nián. guāng xù chū, jiāng jūn qí yuán zòu yǐ èr shí wéi zēng hǎi lóng zhì, jiù dì shēng kē. zhì sān shí nián, hǎi lóng liǎng yì shēng kē zhě, yǐ dá bǎi èr shí jiǔ wàn bā bǎi yú mǔ. yú bā shí wǔ wéi. xī sì shí wǔ wéi, yú èr shí èr nián yì kěn, zhì sān shí nián fàng qì, qí zhèng líng shān huāng shù chuān cǎo diàn sān bǎi èr wàn èr qiān yú mǔ. qí huāng jià mǔ nà yín yī liǎng èr qián, shān chǎng shú dì liù qián, shēng sān qián, chéng zhèn jī dì mǔ èr shí liǎng. qí jiǔ nián sī kěn tǔ dì zé bèi nà èr liǎng sì qián, zhōng xià chà jiǎn, yuán hù lǐng huí, bù yuán zé chè fàng. dōng sì shí wéi, yǐ ān zhì jīn zhōu qiān hù, kāi jìn bō huāng, qì sān shí yī nián, gòng fàng bǎi shí èr wàn qī qiān èr bǎi yú mǔ. chéng dì shàng zhě mǔ èr shí wǔ liǎng, zhōng èr shí liǎng, xià shí wǔ liǎng. huāng dì mǔ shōu zhèng kè èr fēn, hào shí fēn. qí shǐ liǎng liú wéi huāng dì tīng mín zé, suǒ yú jiā huāng, wǎng wǎng qīn kěn, lì yuán wèi jiān. zì tíng jié zhòng kān, yī qīng jī bì. dōng liú wéi jí dōng píng quán jìng, yǐn bìng dài guò xī liú, sòng xì zī fán. sān shí èr nián, fù zhàng liǎng liú shān huāng, jù shí mǔ zuò qī mǔ. zhì fú duō dì yǐ xiān nà jià, wèi jí zhé hé, zé xiàn bā nián shēng kē, yǐ píng jì zhī. dà shuài shú dì dāng nián qǐ kē, huāng dì sì nián wéi xiàn. shí rì é gòu bīng, fèng shěng shuì zhì tǎng xū, fù zhā dōng biān hǎi lóng gè shǔ sī kěn yú huāng, shōu jià jí zī, jí wéi xīn zhèng. yòu zhàng fàng jǐn zhōu shǔ hǎi tuì hé yū jí gè zī shēng dì mǔ gòng sān shí èr chù yún.
奉天大围场分东西流二围,自国初拨留是荒,有鲜围十五以捕鲜,大围九十以讲武。日久防弛,流人私垦历年。光绪初,将军岐元奏以二十围增海龙治,就地升科。至三十年,海龙两翼升科者,已达百二十九万八百馀亩。馀八十五围。西四十五围,於二十二年议垦,至三十年放讫,其正零山荒树川草甸三百二万二千馀亩。其荒价亩纳银一两二钱,山场熟地六钱,生三钱,城镇基地亩二十两。其久年私垦土地则倍纳二两四钱,中下差减,原户领回,不原则撤放。东四十围,以安置金州迁户,开禁拨荒,迄三十一年,共放百十二万七千二百馀亩。城地上者亩二十五两,中二十两,下十五两。荒地亩收正课二分,耗十分。其始两流围荒地听民择,所馀夹荒,往往侵垦,吏缘为奸。自廷杰重勘,一清积弊。东流围即东平全境,隐并殆过西流,讼阋滋繁。三十二年,覆丈两流山荒,俱十亩作七亩。至浮多地已先纳价,未及折合,则限八年升科,以平剂之。大率熟地当年起科,荒地四年为限。时日、俄构兵,奉省税滞帑虚,复查东边海龙各属私垦馀荒,收价集资,藉维新政。又丈放锦州属海退河淤及各滋生地亩共三十二处云。
hēi lóng jiāng dì, dāng guāng xù shí bā nián, yú suí huà zhī běi tuán lín zi shè tún tián qí hù qiān èr bǎi, bā lán sū sū zhī shān lín shè hù liù bǎi yǒu yú, jì hù shòu tián, hù sì shí wǔ shǎng, zhōng yǐ shí wǔ shǎng guī tún dīng yǒng yè, sān shí shǎng qǐ kē. quán fěi luàn zuò, liú xǐ pín nián, xù yú tiě shān bāo zhāo hù, yòu zhāo fǔ ài huī gè tún, jiǔ nǎi shāo hái qí jiù. rán shì shí jiāng shěng yǐ dōng, mín hù rì fān, wū lái rǎng tī, shí cái èr sān, fù háo bāo lǎn jū qí, líng hù wú lì fēn lǐng, fàng huāng sù ér shōu jià chí, lǐng dì duō ér kāi dì shǎo. sān shí sān nián, nǎi yì biàn tōng, lìng xián tuì bīng yuán nóng zhě, fēn nián gěi kěn, yù zhí yú tún. xuān tǒng yuán nián, yòu lìng guǎng zhāo lái, dìng jiǎng zhāng, dù bāo chéng, shǎng jīng fèi. hù réng lǐng dì shí wǔ shǎng, shǎng shōu gōng fèi sì qián, dà dū huāng jià liàng dì wèi děng chà. mù lán suí huà shǎng shōu yín qī qián, tōng kěn èr liǎng yī qián, hū lán mò ěr gēn yā zū zé yī liǎng sì qián, yíng nǜ bù qí, jūn jiā zhēng yī wǔ jīng fèi, qí dà jiào yě. shí yòu zhuó liú nèn jiāng
黑龙江地,当光绪十八年,於绥化之北团林子设屯田旗户千二百,巴兰苏苏之山林设户六百有馀,计户授田,户四十五晌,中以十五晌归屯丁永业,三十晌起科。拳匪乱作,流徙频年,续於铁山包招户,又招抚瑷珲各屯,久乃稍还其旧。然是时江省以东,民户日蕃,污莱攘剔,十才二三,富豪包揽居奇,零户无力分领,放荒速而收价迟,领地多而开地少。三十三年,乃议变通,令閒退兵原农者,分年给垦,寓殖於屯。宣统元年,又令广招徕,定奖章,杜包承,赏经费。户仍领地十五晌,晌收公费四钱,大都荒价量地为等差。木兰、绥化晌收银七钱,通肯二两一钱,呼兰、墨尔根押租则一两四钱,赢朒不齐,均加徵一五经费,其大较也。时又酌留嫩江