strong hé qú èr strong
河渠二
yùn hé
△运河
yùn hé zì jīng shī lì zhí gū shān dōng, xià dá yáng zǐ jiāng kǒu, nán běi èr qiān yú lǐ, yòu zì jīng kǒu dǐ háng zhōu, shǒu wěi bā bǎi yú lǐ, tōng wèi zhī yùn hé.
运河自京师历直沽、山东,下达扬子江口,南北二千馀里,又自京口抵杭州,首尾八百馀里,通谓之运河。
míng dài yǒu bái cáo wèi cáo zhá cáo hé cáo hú cáo jiāng cáo zhè cáo zhī bié. qīng zì kāng xī zhōng jìn fǔ kāi zhōng hé, bì huáng liú zhī xiǎn, liáng sōu jīng xíng huáng hé bù guò shù lǐ, jí rù zhōng hé, yú shì bǎi bā shí lǐ zhī hé cáo suì fèi. ruò bái cáo zhī jí zī bái hé, wèi cáo zhī dǎo yǐn wèi shuǐ, zhá cáo hú cáo zhī fēn shòu shān dōng jiāng nán zhū hú shuǐ, yǔ míng dài wú yì. jiā qìng zhī jì, hé liú lǚ jué, yùn dào bèi yū, yīn ér jiè huáng jì yùn. dào guāng chū, shì xíng hǎi yùn. èr shí bā nián, fù yīn jié shěng bāng fèi, xù yùn yī cì. dài xián fēng cháo, huáng hé běi xǐ, zhōng yuán duō gù, yùn dào zhōng gěng. zhōng qīng zhī shì, hǎi yùn suì yǐ wéi cháng.
明代有白漕、卫漕、闸漕、河漕、湖漕、江漕、浙漕之别。清自康熙中靳辅开中河,避黄流之险,粮艘经行黄河不过数里,即入中河,於是百八十里之河漕遂废。若白漕之藉资白河,卫漕之导引卫水,闸漕、湖漕之分受山东、江南诸湖水,与明代无异。嘉庆之季,河流屡决,运道被淤,因而借黄济运。道光初,试行海运。二十八年,复因节省帮费,续运一次。迨咸丰朝,黄河北徙,中原多故,运道中梗。终清之世,海运遂以为常。
fū huáng hé nán xíng, huái xiān shòu bìng, huái bìng ér yùn yì bìng. yóu shì zhì hé dǎo huái jì yùn sān cè, qún cuì yú huái ān qīng kǒu yī yú, shī gōng zhī qín, mí tǎng zhī jù, rén mín tián lú zhī pín suì shòu zāi, wèi yǒu shèn yú cǐ zhě. gài qīng kǒu yī yú, yì zài xù qīng dí huáng. rán huái qiáng gù kě shuā huáng, ér guò shèng zé yùn dī mò bǎo, huái ruò mò yóu jì yùn, huáng liú yòu yǒu dào guàn zhī yú, fēi ruò bái cáo wèi cáo jǐn cóng shì shū yū sè jué, zhá cáo hú cáo dàn qī xù xiè dé yí ér yǐ. zhì jiāng cáo zhè cáo, hào chēng yì zhì. jiāng cáo zì hú guǎng jiāng xī yán hàn miǎn pó yáng ér xià, tóng rù yí hé, sù liú shàng shǐ. jīng kǒu yǐ nán, yùn hé wéi tú yáng yáng wǔ děng yì shí láo shū jùn, wú xī ér xià, zhí dǐ sū zhōu, yǔ jiā háng zhī yùn hé, gù jiē qīng liú shùn guǐ, bù fán rén lì. jīn cuō qí shòu huàn zuì shén gōng chéng zuì jù zhě zhe yú piān.
夫黄河南行,淮先受病,淮病而运亦病。由是治河、导淮、济运三策,群萃於淮安、清口一隅,施工之勤,糜帑之钜,人民田庐之频岁受灾,未有甚於此者。盖清口一隅,意在蓄清敌黄。然淮强固可刷黄,而过盛则运堤莫保,淮弱末由济运,黄流又有倒灌之虞,非若白漕、卫漕仅从事疏淤塞决,闸漕、湖漕但期蓄泄得宜而已。至江漕、浙漕,号称易治。江漕自湖广、江西沿汉、沔、鄱阳而下,同入仪河,溯流上驶。京口以南,运河惟徒、阳、阳武等邑时劳疏濬,无锡而下,直抵苏州,与嘉、杭之运河,固皆清流顺轨,不烦人力。今撮其受患最甚、工程最钜者著於篇。
shùn zhì sì nián xià jiǔ yǔ, jué jiāng dū yùn dī, suí sāi. liù nián xià, gāo yóu yùn dī jué shù bǎi zhàng. qī nián, yùn dī kuì, xié wèn shuǐ yóu yán hé rù hǎi. bā nián, mù mín fū dà tiāo yùn hé. shí sì nián, hé dū zhū zhī xī yán:" nán wàng nán jù tái zhuāng gāo bǎi èr shí chǐ, běi jù lín qīng gāo jiǔ shí chǐ, yīng zūn dìng lì, fēi jī liù qī chǐ bù zhǔn qǐ zhá, yǐ miǎn xiè hé. bì xià zhá, qǐ shàng zhá, shuǐ níng yì shēn bì shang zhá, qǐ xià zhá, shuǐ wàng yì qiǎn. zhòng yùn bǎn bù qīng qǐ, huí kōng bǎn bù qīng bì." cóng zhī. shí wǔ nián, dǒng kǒu yū. zhī xī yú shí pái kǒu yí nán kāi xīn hé èr bǎi wǔ shí zhàng, jiē lián dà hé, yǐ tōng fēi wǎn. xiān shì zhāng shuǐ yú jiǔ nián cóng qiū xiàn běi liú, jìng qīng xiàn rù hǎi. zhì shí qī nián chūn xià zhī jiāo, wèi shuǐ wēi ruò, liáng yùn sè zhì, nǎi yàn zhāng hé fēn gài mín tián zhī shuǐ, rù wèi jì yùn. shí hé běi lěi nián kàng hàn, bù sī jiāng tiān shū yán:" xī qiān shì jiāng liáng cái yù dǎo hé zhù wèi, zēng yī yùn dào, jīn dú bù kě jiè qí yì ér fǎn yòng zhī dǎo wèi yǐ zhù hé hū?" zhī xī cóng qí yán, bìng zhì wèi hé zhǔ bù, zhe wèi lìng.
顺治四年夏久雨,决江都运堤,随塞。六年夏,高邮运堤决数百丈。七年,运堤溃,挟汶水由盐河入海。八年,募民夫大挑运河。十四年,河督朱之锡言:“南旺南距台庄高百二十尺,北距临清高九十尺,应遵定例,非积六七尺不准启闸,以免泻涸。闭下闸,启上闸,水凝亦深;闭上闸,启下闸,水旺亦浅。重运板不轻启,回空板不轻闭。”从之。十五年,董口淤。之锡於石牌口迤南开新河二百五十丈,接连大河,以通飞輓。先是漳水於九年从丘县北流,迳青县入海。至十七年春夏之交,卫水微弱,粮运涩滞,乃堰漳河分溉民田之水,入卫济运。时河北累年亢旱,部司姜天枢言:“昔佥事江良材欲导河注卫,增一运道,今独不可借其议而反用之导卫以注河乎?”之锡从其言,并置卫河主簿,著为令。
kāng xī yuán nián, dìng yùn hé xiū zhù gōng xiàn: sān nián nèi chōng jué, cān chù xiū zhù guān guò sān nián, cān chù fáng shǒu guān bù xíng fáng hù, zhì yǒu chōng jué, yī bìng cān chù. sì nián qiū, gāo yóu dà shuǐ, jué yùn dī. wǔ nián, yùn hé zì yí zhēng zhì huái yū qiǎn, zhī xiàn hé chóng lún mù mín fū jùn zhī. cáo dū lín qǐ lóng yán:" liáng sōu běi xíng, chǔ chù zǔ zhá zǔ qiǎn, qǐng chì hé chén lǚ kān ān shān mǎ tà zhū hú, jì gè guì zhá zǐ dī dǒu mén dī àn, jí dōng píng wèn shàng zhū quán, yǒu wú dǔ sè, wù qī jùn quán qīng hú, yǐ tōng yùn dào." liù nián, jué jiāng dū lù jīn miào. míng nián, sāi zhī. shí nián, jué gāo yóu qīng shuǐ tán. míng nián, zài jué, shí sān nián shǐ sāi. shí sì nián, jué jiāng dū shào bó zhèn. shí wǔ nián xià, jiǔ yǔ, cáo dī bēng kuì, gāo yóu qīng shuǐ tán lù màn gōu, jiāng dū dà tán wān, gòng jué sān bǎi yú zhàng.
康熙元年,定运河修筑工限:三年内冲决,参处修筑官;过三年,参处防守官;不行防护,致有冲决,一并参处。四年秋,高邮大水,决运堤。五年,运河自仪徵至淮淤浅,知县何崇伦募民夫濬之。漕督林起龙言:“粮艘北行,处处阻闸阻浅,请饬河臣履勘安山、马踏诸湖,暨各櫃闸子堤斗门堤岸,及东平、汶上诸泉,有无堵塞,务期濬泉清湖,以通运道。”六年,决江都露筋庙。明年,塞之。十年,决高邮清水潭。明年,再决,十三年始塞。十四年,决江都邵伯镇。十五年夏,久雨,漕堤崩溃,高邮清水潭、陆漫沟,江都大潭湾,共决三百馀丈。
shí liù nián, yǐ jìn fǔ wèi hé dū. shí dōng nán shuǐ huàn yì shēn, cáo dào yì qiǎn. fǔ yán:" hé yùn yí wèi yī tǐ. yùn dào zhī zǔ sè, lǜ yóu hé dào zhī biàn qiān. xiàng lái yì zhì hé zhě, duō jìn lì yú cáo sōu jīng xíng zhī dì, qí tā jué kǒu, yǐ wéi wú guān yùn dào ér huǎn shì zhī, yǐ zhì hé dào rì huài, yùn dào yīn zhī rì gěng. shì yǐ yuán wěi xiāng guān zhī chù, duàn bù róng qí shì yě. yòu yùn hé zì qīng kǒu zhì qīng shuǐ tán, zhǎng yuē èr bǎi sān shí lǐ, yīn huáng nèi guàn, hé dǐ yū gāo, jū mín rì huàn shěn nì, yùn sōu měi kǔ zǔ gěng. qǐng chì xià gè fǔ chén, jiāng běn nián yìng yùn cáo liáng, wù yú míng nián sān yuè nèi jìn shù guò huái. qí liáng sōu guò wán, jí fēng bì tōng jì zhá bà, dū jí rén fū, jiāng yùn hé dà wéi tiāo jùn, miàn kuān shí yī zhàng, dǐ kuān sān zhàng, shēn zhàng èr chǐ, rì yì fū sān wàn sì qiān qī bǎi yǒu qí, sān bǎi rì jùn gōng. bìng dǔ sè qīng shuǐ tán dà tán wān jué kǒu liù, jí dí jiā bà zhì wǔ jiā dūn yí dài jué kǒu, xū tǎng jiǔ shí bā wàn yǒu qí." yòu yán:" xiàng yīn hé shēn yū diàn, zǔ zhì pán bō, jiān kǔ wàn duān. ruò qīng kǒu yī lǜ jùn shēn, zé chuán kě chàng xíng, shěng fèi shén duō. yīn lìng liàng shū suǒ shěng zhī fèi, zuò zhì hé zhī yòng, qǐng qí yùn hé jùn shēn, chuán sōu tōng xíng, fán guò wǎng huò wù chuán, fēn bié zhēng nà bō qiǎn yín shù fēn, yī nián tíng zhǐ." jūn yǔn xíng.
十六年,以靳辅为河督。时东南水患益深,漕道益浅。辅言:“河、运宜为一体。运道之阻塞,率由河道之变迁。向来议治河者,多尽力於漕艘经行之地,其他决口,以为无关运道而缓视之,以致河道日坏,运道因之日梗。是以原委相关之处,断不容歧视也。又运河自清口至清水潭,长约二百三十里,因黄内灌,河底淤高,居民日患沈溺,运艘每苦阻梗。请敕下各抚臣,将本年应运漕粮,务於明年三月内尽数过淮。俟粮艘过完,即封闭通济闸坝,督集人夫,将运河大为挑濬,面宽十一丈,底宽三丈,深丈二尺,日役夫三万四千七百有奇,三百日竣工。并堵塞清水潭、大潭湾决口六,及翟家坝至武家墩一带决口,需帑九十八万有奇。”又言:“向因河身淤垫,阻滞盘剥,艰苦万端。若清口一律浚深,则船可畅行,省费甚多。因令量输所省之费,作治河之用,请俟运河浚深,船艘通行,凡过往货物船,分别徵纳剥浅银数分,一年停止。”均允行。
shí qī nián, zhù jiāng dū cáo dī, sāi qīng shuǐ tán jué kǒu. qīng shuǐ tán bī jìn gāo yóu hú, pín nián kuì jué, suí zhù suí pǐ, jué kǒu kuān zhì sān bǎi yú zhàng, dà wéi cáo sōu huàn. qián nián shàng shū jì rú xī kān gū gōng fèi wǔ shí qī wàn, fū liǔ réng pài jí mín jiān, yóu lǜ gōng bù chéng. fǔ zhōu shì jué kǒu, jiù hú zhōng lí jué kǒu wǔ liù shí zhàng wèi yǎn yuè xíng, bào liǎng duān zhù zhī, chéng xī dī yī, zhǎng liù bǎi wǔ zhàng, gèng tiāo rào xī yuè hé yī, zhǎng bā bǎi sì shí zhàng, jǐn fèi tǎng jiǔ wàn. zhì cì nián gōng jùn. shàng jiā zhī, míng hé yuē yǒng ān, xīn hé dī yuē yǒng ān dī. shì suì tiāo shān qīng gāo bǎo jiāng wǔ zhōu xiàn yùn hé, sāi jué kǒu sān shí èr. fǔ yòu qǐng àn lǐ shè bīng, fēn zhù yùn dī, zì qīng kǒu zhì shào bó zhèn nán, měi bīng guǎn liǎng àn gè jiǔ shí zhàng, zé yǐ zāi liǔ xù cǎo, mì zhǒng líng hé pú wěi, wèi yǒng yuǎn hù àn zhī cè. yòu yán:" yùn hé jì yì tiāo shēn, ruò bù shù huái rù hé jì yùn, réng róng huáng liú nèi guàn, bù jiǔ fù yū. qǐng yú gāo yàn dī gōng dān bó chù, bāng xiū tǎn pō, wèi jiǔ yuǎn wèi dī jì." jūn rú suǒ yì xíng.
十七年,筑江都漕堤,塞清水潭决口。清水潭逼近高邮湖,频年溃决,随筑随圮,决口宽至三百馀丈,大为漕艘患。前年尚书冀如锡勘估工费五十七万,夫柳仍派及民间,犹虑功不成。辅周视决口,就湖中离决口五六十丈为偃月形,抱两端筑之,成西堤一,长六百五丈,更挑绕西越河一,长八百四十丈,仅费帑九万。至次年工竣。上嘉之,名河曰永安,新河堤曰永安堤。是岁挑山、清、高、宝、江五州县运河,塞决口三十二。辅又请按里设兵,分驻运堤,自清口至邵伯镇南,每兵管两岸各九十丈,责以栽柳蓄草,密种菱荷蒲苇,为永远护岸之策。又言:“运河既议挑深,若不束淮入河济运,仍容黄流内灌,不久复淤。请於高堰堤工单薄处,帮修坦坡,为久远卫堤计。”均如所议行。
shí bā nián, jué shān yáng qī jiā qiáo, suí sāi. míng chū jiāng nán gè cáo, zì guā yí zhì qīng jiāng pǔ, yóu tiān fēi zhá rù huáng. hòu huáng shuǐ nèi guàn, pān jì xún shǐ yí yùn kǒu yú xīn zhuāng zhá, nà qīng bì huáng, réng yǐ tiān fēi míng. rán kǒu jù huáng huái jiāo huì chù jǐn èr bǎi zhàng, huáng réng nèi guàn, yùn hé diàn gāo, nián nián tiāo jùn wú yǐ. jiān yǐ huáng huái huì hé, yíng huí jī dàng, zhòng yùn chū kǒu, wēi xiǎn shū shén. zhì shì, fǔ yì yí nán yùn kǒu yú làn ní qiǎn zhī shàng, zì xīn zhuāng zhá xī nán tiāo hé yī, zhì tài píng bà, yòu zì wén huá sì yǒng jì hé tóu qǐ tiāo hé yī, nán jīng qī lǐ zhá, zhuǎn ér xī nán, yì jiē tài píng bà, jù yuǎn làn ní qiǎn. yǐn hé nèi liǎng qú bìng xíng, hù wèi yuè hé, yǐ shū jí liū, ér làn ní qiǎn yī hé, fēn shí zhī èr zuǒ yùn, réng xié shí zhī bā shè huáng, huáng bù nèi guàn, bìng nán dǐ yùn kǒu. yóu shì zhòng yùn guò huái, yáng fān zhí shàng, rú lǚ tǎn tú. shì suì kāi gǔn shuǐ bà yú jiāng dū qiū yú gǔ, chuàng jiàn sù qiān táo yuán qīng hé ān dōng jiǎn bà liù.
十八年,决山阳戚家桥,随塞。明初江南各漕,自瓜、仪至清江浦,由天妃闸入黄。后黄水内灌,潘季驯始移运口於新庄闸,纳清避黄,仍以天妃名。然口距黄、淮交会处仅二百丈,黄仍内灌,运河垫高,年年挑濬无已。兼以黄、淮会合,潆洄激荡,重运出口,危险殊甚。至是,辅议移南运口於烂泥浅之上,自新庄闸西南挑河一,至太平坝,又自文华寺永济河头起挑河一,南经七里闸,转而西南,亦接太平坝,俱远烂泥浅。引河内两渠并行,互为月河,以舒急溜,而烂泥浅一河,分十之二佐运,仍挟十之八射黄,黄不内灌,并难抵运口。由是重运过淮,扬帆直上,如履坦途。是岁开滚水坝於江都鳅鱼骨,创建宿迁、桃源、清河、安东减坝六。
shí jiǔ nián, chuàng jiàn fèng yáng chǎng jiǎn bà yī, dàng shān máo chéng pù dà gǔ shān, sù qiān lán mǎ hé guī rén dī, pī zhōu dōng àn mǎ jiā jí jiǎn bà shí yī. kāng xī chū, liáng sōu dǐ sù qiān, yóu dǒng kǒu běi dá. hòu dǒng kǒu yū sè, suì qǔ dào luò mǎ hú. hú qiǎn shuǐ miàn kuò, xiān lǎn wú suǒ shī, zhōu ní nìng bù dé qián, tiāo jué yú sòng, sù yì sāo rán. fǔ yīn chuàng kāi zào hé sì shí lǐ, shàng jiē jiā hé, xià dá huáng hé, cáo yùn biàn zhī. shì suì yín liǎng, huái huáng bìng zhǎng, jué xīng huà cáo dī, shuǐ rù gāo yóu zhì, huài sì zhōu chéng guō, tè zhù gǔn bà yú gāo yóu nán bā lǐ, jí bǎo yìng zhī zǐ yīng gōu.
十九年,创建凤阳厂减坝一,砀山毛城铺、大谷山,宿迁拦马河、归仁堤,邳州东岸马家集减坝十一。康熙初,粮艘抵宿迁,由董口北达。后董口淤塞,遂取道骆马湖。湖浅水面阔,纤缆无所施,舟泥泞不得前,挑掘舁送,宿邑骚然。辅因创开皂河四十里,上接泇河,下达黄河,漕运便之。是岁霪两,淮、黄并涨,决兴化漕堤,水入高邮治,坏泗州城郭,特筑滚坝於高邮南八里,及宝应之子婴沟。
èr shí nián qī yuè, huáng shuǐ dà zhǎng, zào hé yū diàn, bù néng tōng zhōu. zhòng yì yù réng yóu luò mǎ hú, fǔ lì chí bù kě, qīn dū tiāo jué zhàng yú, huáng luò qīng chū, réng shuā chéng hé. suí bì zào hé kǒu lán huáng bà, yú yí dōng lóng gāng chà lù kǒu zhì zhāng jiā zhuāng tiāo xīn hé sān qiān yú zhàng, shǐ chū zào hé, shí kàn zhī qīng shuǐ jǐn yóu xīn hé xíng, zhì zhāng jiā zhuāng rù huáng hé, shì wèi zhāng zhuāng yùn kǒu. shì suì zēng zhù gāo yóu nán běi gǔn shuǐ bà bā, duì bà jūn kāi yuè hé, yǐ fáng zhōu xíng zhī xiǎn, fán jiù dī xiǎn chù, jiē gèng yǐ shí. èr shí èr nián jiǔ yuè, huáng hé yóu lóng gāng màn rù, xīn hé yòu yū. suí yú shí kàn zhù lán huáng bà, fù shè fǎ shū dǎo, xún yú, xīn hé réng chàng xíng. èr shí sān nián, shàng nán xún yuè hé, zhì qīng kǒu, yǐ yùn kǒu shuǐ jǐn, lìng tiān jiàn shí zhá yú qīng hé yùn kǒu.
二十年七月,黄水大涨,皂河淤淀,不能通舟。众议欲仍由骆马湖,辅力持不可,亲督挑掘丈馀,黄落清出,仍刷成河。随闭皂河口拦黄坝,於迤东龙冈岔路口至张家庄挑新河三千馀丈,使出皂河,石磡之清水尽由新河行,至张家庄入黄河,是为张庄运口。是岁增筑高邮南北滚水坝八,对坝均开越河,以防舟行之险,凡旧堤险处,皆更以石。二十二年九月,黄河由龙冈漫入,新河又淤。随於石磡筑拦黄坝,复设法疏导,旬馀,新河仍畅行。二十三年,上南巡阅河,至清口,以运口水紧,令添建石闸於清河运口。
èr shí wǔ nián, fǔ yǐ yùn dào jīng huáng hé, fēng tāo xiǎn è, zì luò mǎ hú záo qú, lì sù qiān táo yuán zhì qīng hé zhòng jiā zhuāng chū kǒu, míng yuē zhōng hé. liáng chuán běi shàng, chū qīng kǒu hòu, xíng huáng hé shù lǐ, jí rù zhōng hé, zhí dá zhāng zhuāng yùn kǒu, yǐ bì huáng hé bǎi bā shí lǐ zhī xiǎn. yì zhě duō wèi fǔ cǐ gōng bù zài míng chén xuān záo qīng kǒu xià. ér àn chá shǐ yú chéng lóng cáo dū mù tiān yán xiān hòu hé fǔ kāi zhōng hé lèi mín, shàng chì qí zǔ náo. èr shí qī nián, fù qiǎn shàng shū zhāng yù shū tú nà, zuǒ dōu yù shǐ mǎ qí děng wǎng shì, yì chēng zhōng hé ān liú, zhōu jí shén biàn. dàn bī jìn huáng liú, bù biàn zhǎn kuān, ér lǐ yùn hé jí luò mǎ hú zhī shuǐ jù rù cǐ hé, zhǎi kǒng nán róng, yīng yú xiāo jiā dù yáng jiā zhuāng xīn zhuāng gè jiàn jiǎn bà, bǐ shuǐ dà kě xuān xiè zhòng jiā zhá kǒu dà zhí kǒng dào guàn, yīng xiàng dōng nán xié tiāo yǐ bì huáng liú. zhào qí lín yuè shí dìng duó. shì suì dà yǔ, zhōng hé jué, yān qīng hé mín tián shù qiān qǐng.
二十五年,辅以运道经黄河,风涛险恶,自骆马湖凿渠,历宿迁、桃源至清河仲家庄出口,名曰中河。粮船北上,出清口后,行黄河数里,即入中河,直达张庄运口,以避黄河百八十里之险。议者多谓辅此功不在明陈瑄凿清口下。而按察使于成龙、漕督慕天颜先后劾辅开中河累民,上斥其阻挠。二十七年,复遣尚书张玉书、图纳,左都御史马齐等往视,亦称中河安流,舟楫甚便。但逼近黄流,不便展宽,而里运河及骆马湖之水俱入此河,窄恐难容,应於萧家渡、杨家庄、新庄各建减坝,俾水大可宣泄;仲家闸口大直恐倒灌,应向东南斜挑以避黄流。诏俟临阅时定夺。是岁大雨,中河决,淹清河民田数千顷。
míng nián chūn, shàng nán xún, yuè shì hé gōng, zhì sù qiān zhī hé kǒu, wèi zhū chén yuē:" hé dào guān xì cáo yùn mín shēng, dì xíng shuǐ shì, suí shí quán biàn. jīn guān cǐ hé xiá ài, bī jìn huáng àn, wàn yī huáng dī kuì jué, shī yú fáng yù, zhōng hé huáng hé jiāng hùn wèi yī. cǐ hé kāi hòu, shāng mín wú bù chēng biàn, ān shí rì hòu ruò hé?" tú nà mǎ qí yán:" chén děng kān hé shí, zhèng zhí dà shuǐ, jù hé ài bù néng róng zhū shuǐ, gù yì yú yí běi yáo dī xiū jiǎn bà sān, lìng yóu jiù hé xíng rù hǎi." fǔ yán:" chén yì kāi cǐ hé, kě shù shuǐ rù hǎi, jí jùn bì guān zhī, cáo sōu yì kě xíng. jīn ruò jiā zēng yáo dī, yǐ bǎo gù huáng hé dī àn, dāng kě wú lǜ." hé dū wáng xīn mìng yán:" zhī hé kǒu zhǐ yī zhèn kǒu zhá, wēi shān hú zhū shuǐ shén dà, yù yín lǎo bù néng zhī, bì zhì kuì jué. ruò yú luò mǎ hú zuò jiǎn bà, lìng zhǎng shuǐ rù huáng, zài xiū zhù tán chéng yǔ wáng tái, yǐ yù liú rù luò mǎ hú zhī shuǐ, lìng zhù shù hé, zé zhōng hé wú lǜ." shàng wèi kě réng kāi zhī hé, qí huáng hé yùn dào, bìng cún bù fèi. xiān shì yù shū děng qǐng bì lán mǎ hé, shì xià zǒng hé, zhì shì xīn mìng yán:" lán mǎ hé yuán yǐ xuān huáng shuǐ yì zhǎng, shì yīng réng liú, shuǐ zhǎng zé kāi fàng, shuǐ píng zé bì, yǐ miǎn zhōng hé yū diàn. zhì luò mǎ hú sān jiǎn bà, yù shū děng yì liú èr zuò yú dī nèi, jiǎn shuǐ rù zhōng hé, yòu kǒng zhōng hé bù néng róng, nǐ yú yí dōng xiāo jiā dù yáng jiā zhuāng xīn hé kǒu liàng jiàn jiǎn bà xuān xiè. chén wèi jì yǐ zhōng hé bù néng róng, hé bì liú cǐ èr bà zhī shuǐ jiǎn rù zhōng hé, fù cóng xiāo jiā dù děng chù jiàn bà, duō cǐ qū zhé? bù ruò jiāng sān bà jù liú yáo dī wài, lìng yóu jiù hé xíng rù hǎi, yú xiāo jiā dù sān chù liàng liú quē kǒu èr, zhuó shuǐ shì yǐ xuān sāi zhī wèi yù. tán chéng shù shuǐ kǒu jiù yǒu yǔ wáng tái, zhàng è shuǐ shì, huì bái mǎ hé yí hé zhī shuǐ rù luò mǎ hú, yù jué fàn yì bù kě è, yīng yú tái jiù jī yíng shuǐ chù dǔ sè duàn liú, lìng réng yóu gù dào rù hǎi." xià hù cóng zhū chén què yì. wéi luò mǎ hú jiǎn bà yòng yù shū děng yuán yì, yú rú xīn mìng yán.
明年春,上南巡,阅视河工,至宿迁支河口,谓诸臣曰:“河道关系漕运民生,地形水势,随时权变。今观此河狭隘,逼近黄岸,万一黄堤溃决,失於防御,中河、黄河将溷为一。此河开后,商民无不称便,安识日后若何?”图纳、马齐言:“臣等勘河时,正值大水,惧河隘不能容诸水,故议於迤北遥堤修减坝三,令由旧河形入海。”辅言:“臣意开此河,可束水入海,及濬毕观之,漕艘亦可行。今若加增遥堤,以保固黄河堤岸,当可无虑。”河督王新命言:“支河口止一镇口闸,微山湖诸水甚大,遇淫潦不能支,必致溃决。若於骆马湖作减坝,令涨水入黄,再修筑郯城禹王台,以御流入骆马湖之水,令注沭河,则中河无虑。”上谓可仍开支河,其黄河运道,并存不废。先是玉书等请闭拦马河,事下总河,至是新命言:“拦马河原以宣黄水异涨,似应仍留,水涨则开放,水平则闭,以免中河淤垫。至骆马湖三减坝,玉书等议留二座於堤内,减水入中河,又恐中河不能容,拟於迤东萧家渡、杨家庄、新河口量建减坝宣泄。臣谓既以中河不能容,何必留此二坝之水减入中河,复从萧家渡等处建坝,多此曲折?不若将三坝俱留遥堤外,令由旧河形入海,於萧家渡三处量留缺口二,酌水势以宣塞之为愈。郯城沭水口旧有禹王台,障遏水势,会白马河、沂河之水入骆马湖,愈觉泛溢不可遏,应於台旧基迎水处堵塞断流,令仍由故道入海。”下扈从诸臣确议。惟骆马湖减坝用玉书等原议,馀如新命言。
sān shí èr nián, zhí lì yùn hé jué tōng zhōu lǐ jiā kǒu děng wǔ kǒu, tiān jīn shuǎ ér dù děng bā kǒu. wèi hé wēi ruò, wéi shì zhāng wèi guàn shū, yóu guǎn táo fēn liú jì yùn. míng lóng wàn jiān, zhāng běi xǐ rù fǔ yáng hé, guǎn táo zhī liú suì jué. zhì shì sān shí liù nián, hū fēn liú, réng yóu guǎn táo rù wèi jì yùn. sān shí bā nián, tíng yì gǎi gāo yóu jiǎn bà jí máo jiā yuán děng liù bà jūn wèi gǔn shuǐ bà, zēng jiā gāo yàn shí gōng wǔ chǐ. sān shí jiǔ nián, shàng yǐ qīng kǒu rì yū, kǒng wù liáng sōu, hǎi dào yùn jīn yòu jí jiān xiǎn, nǐ yǐ shā chuán zài liáng, zì jiāng xià hǎi, zhì huáng hé rù hǎi zhī kǒu, yùn rù zhōng hé, zé hǎi yùn bù yuǎn. xià hé dū zhāng péng hé chóu yì. péng hé yán yùn hé jué kǒu yǐ sāi, qīng shuǐ yòu yǐ yǐn chū, liáng chuán dāng kě chàng dá. ruò gǎi zài shā chuán, gù mù shuǐ shǒu, tú zī mí fèi. qiě yóu jiāng rù hǎi, cóng huáng hé hǎi kǒu rù zhōng hé, fēng tāo bù cè, shí shǔ nán xíng. cóng zhī. chū, hé dū yú chéng lóng yǐ zhōng hé nán bī huáng hé, nán yǐ zhù dī, nǎi zì táo yuán shèng jiā dào kǒu zhì qīng hé, qì zhōng hé xià duàn, gǎi záo liù shí lǐ, míng yuē xīn zhōng hé. zhì shì, péng hé jiàn xīn zhōng hé qiǎn xiá, qiě shèng jiā dào kǒu hé tóu wān qū, wǎn yùn bù shùn, yīn yú sān yì bà zhù lán hé dī, jié yòng jiù zhōng hé shàng duàn xīn zhōng hé xià duàn hé wéi yī hé, zhòng jiā xiū jùn, yùn dào chēng biàn.
三十二年,直隶运河决通州李家口等五口,天津耍儿渡等八口。卫河微弱,惟恃漳为灌输,由馆陶分流济运。明隆、万间,漳北徙入滏阳河,馆陶之流遂绝。至是三十六年,忽分流,仍由馆陶入卫济运。三十八年,廷议改高邮减坝及茆家园等六坝均为滚水坝,增加高堰石工五尺。三十九年,上以清口日淤,恐误粮艘,海道运津又极艰险,拟以沙船载粮,自江下海,至黄河入海之口,运入中河,则海运不远。下河督张鹏翮筹议。鹏翮言运河决口已塞,清水又已引出,粮船当可畅达。若改载沙船,雇募水手,徒滋糜费。且由江入海,从黄河海口入中河,风涛不测,实属难行。从之。初,河督于成龙以中河南逼黄河,难以筑堤,乃自桃源盛家道口至清河,弃中河下段,改凿六十里,名曰新中河。至是,鹏翮见新中河浅狭,且盛家道口河头湾曲,輓运不顺,因於三义坝筑拦河堤,截用旧中河上段、新中河下段合为一河,重加修濬,运道称便。
sì shí nián, yǐ hú kǒu qīng shuǐ yǐ chū, yí chóu jié xuān zhī fǎ, yǔn péng hé qǐng, yú zhāng fú kǒu péi jiā chǎng èr yǐn hé jiān, zài kāi yǐn hé yī, hé lì dí huáng. ruò huáng zhǎng zài liáng sōu yǐ guò, dǔ lán huáng bà, shǐ bù dé dào guàn zhǎng zài háng chuán shí, bì péi jiā chǎng yǐn hé kǒu, yǐn qīng shuǐ rù sān chà hé zhì wén huá sì jì yùn. shì suì jiàn zhōng hé kǒu nán àn shí zhá. sì shí èr nián, yǐ zhòng zhuāng páng qīng shuǐ chū kǒu, bī liū nán qū, zhì ài yùn dào, zhào yí zhōng hé yùn kǒu yú yáng jiā zhuāng, jí dà qīng shuǐ gù dào, yóu shì cáo yán liǎng lì. yú nián, yòu mìng jiàn zhí lì yùn hé yáng cūn jiǎn bà yǐ fēn shuǐ shì.
四十年,以湖口清水已出,宜筹节宣之法,允鹏翮请,於张福口、裴家场二引河间,再开引河一,合力敌黄。若黄涨在粮艘已过,堵拦黄坝,使不得倒灌;涨在行船时,闭裴家场引河口,引清水入三汊河至文华寺济运。是岁建中河口南岸石闸。四十二年,以仲庄徬清水出口,逼溜南趋,致碍运道,诏移中河运口於杨家庄,即大清水故道,由是漕盐两利。逾年,又命建直隶运河杨村减坝以分水势。
sì shí sì nián, shàng yán gāo yàn jí yùn hé jiǎn bà bù kāi fàng, zé wēi jí dī yàn, kāi xiè yòu lǎo shāng lǒng mǔ, yí yú gāo yàn sān gǔn bà xià tiāo hé zhù dī, shù shuǐ rù gāo yóu shào bó zhū hú, qí jiǎn bà xià yì tiāo hé zhù dī, shù shuǐ yóu chuàn chǎng xī zhù bái jū dīng xī cǎo yàn zhū hé rù hǎi. lìng jiāng cáo hé gè dū kān gū, qiǎn guān dū xiū. zì shì huái yáng gè jùn xī miǎn màn yì zhī huàn. sì shí wǔ nián, péng hé yú zhōng hé héng dī jiàn cǎo bà èr, bào jiā yíng yǐn hé chù jiàn cǎo bà yī, xiàng jī qǐ bì, miǎn zhōng hé yū diàn. yòu yǐ yùn hé shuǐ zhǎng, dī àn nán róng, yú wén huá sì jiàn shí zhá, zhá xià kāi yǐn hé, zì yáng jiā miào dān yáng kǒu qì bái mǎ hú, zhǎng wàn sì qiān bā bǎi zhàng yǒu qí, shuǐ zhǎng kāi fàng rù hú, shuǐ hé dǔ bì. shì nián, jǐ níng dào zhāng bó xíng qǐng yǐn zhāng zì chéng ān bǎi sì yíng tōng zhāng zhī xīn hé, jiē guǎn táo zhī shā hé, gǔ suǒ wèi mǎ jiá hé zhě, shū qí yū sè, shǐ chàng liú rù wèi. yì wèi jí xíng. yuè èr nián, quán zhāng rù guǎn táo, zhāng wèi hé ér shì hàn jí, ēn dé dāng chōng shòu hài, nǎi yú dé zhōu shào mǎ yíng ēn xiàn sì nǚ sì jiàn bà, kāi zhī hé yǐ shā qí shì.
四十四年,上言高堰及运河减坝不开放,则危及堤堰,开泄又潦伤陇亩,宜於高堰三滚坝下挑河筑堤,束水入高邮、邵伯诸湖,其减坝下亦挑河筑堤,束水由串场溪注白驹、丁溪、草堰诸河入海。令江、漕、河各督勘估,遣官督修。自是淮、扬各郡悉免漫溢之患。四十五年,鹏翮於中河横堤建草坝二,鲍家营引河处建草坝一,相机启闭,免中河淤垫。又以运河水涨,堤岸难容,於文华寺建石闸,闸下开引河,自杨家庙、单杨口迄白马湖,长万四千八百丈有奇,水涨开放入湖,水涸堵闭。是年,济宁道张伯行请引漳自成安柏寺营通漳之新河,接馆陶之沙河,古所谓马颊河者,疏其淤塞,使畅流入卫。议未及行。越二年,全漳入馆陶,漳、卫合而势悍急,恩、德当冲受害,乃於德州哨马营、恩县四女寺建坝,开支河以杀其势。
liù shí nián, dōng fǔ lǐ shù dé qǐng kāi péng kǒu xīn hé. xiān shì jǐ níng dào mǒu yán, péng kǒu yí dài yǒu zhāo yáng wēi shān xī hú, pēn shā jī yú sān dòng qiáo nèi, lǚ kāi lǚ sāi, zǔ zhì liáng sōu, yīng tiāo xīn hé bì pēn shā, yǐ shū yùn dào. zhì shì, shù dé yǐ wéi yán. shàng yuē:" shān dōng yùn hé, zì xī hú zhī shuǐ liú rù. qián cǐ bǎi xìng yǐ wéi yí kāi jí kāi, yǐ wéi yí bì yì bì. kāi zhě hé yì? dǔ zhě hé yì? wù xī qí gù, fāng kě dìng qí kāi fǒu. bù rán, xū hào yǐ." yòu yuē:" shān dōng yùn hé, quán lài hú quán jì yùn. jīn duō kāi dào tián, jié shàng liú yǐ zī guàn gài, hú shuǐ zì rán wú suǒ xù zhū, ān néng jì yùn? wǎng nián dōng mín yù kāi xīn hé, zhèn kǒng xià liú fàn làn, jìn ér fú xǔ. jīn yòu qǐng kāi xīn hé. cǐ dì yī miàn wèi wēi shān hú, yī miàn wèi yì xiàn zhū shān, gèng cóng hé chǔ kāi záo yé? zhāng péng hé dào dōng, jiāng cǐ zhǐ xiáng yù xún fǔ, shēn chì dì fāng, xiāng dù quán yuán, xù jī hú shuǐ, bǐ cáo yùn wú wù, zì yì yì ěr."
六十年,东抚李树德请开彭口新河。先是济宁道某言,彭口一带有昭阳、微山、西湖,喷沙积於三洞桥内,屡开屡塞,阻滞粮艘,应挑新河、避喷沙,以疏运道。至是,树德以为言。上曰:“山东运河,自西湖之水流入。前此百姓以为宜开即开,以为宜闭亦闭。开者何意?堵者何意?务悉其故,方可定其开否。不然,虚耗矣。”又曰:“山东运河,全赖湖、泉济运。今多开稻田,截上流以资灌溉,湖水自然无所蓄潴,安能济运?往年东民欲开新河,朕恐下流泛滥,禁而弗许。今又请开新河。此地一面为微山湖,一面为峄县诸山,更从何处开凿耶?张鹏翮到东,将此旨详谕巡抚,申饬地方,相度泉源,蓄积湖水,俾漕运无误,自易易耳。”
yōng zhèng yuán nián, hé dū qí sū lēi xié cáo dū zhāng dà yǒu yán:" shān dōng xù shuǐ jì yùn, yǒu nán wàng mǎ tà shǔ shān ān shān mǎ chǎng zhāo yáng dú shān wēi shān xī shān děng hú, shuǐ zhǎng zé yǐn hé shuǐ rù hú, hé zé yǐn hú shuǐ rù cáo, suí shí shōu xù, jiē yìng yùn hé, gǔ rén míng yuē' shuǐ guì'. lì nián jì jiǔ, zhāo yáng ān shān nán wàng duō wèi jū mín zhàn zhǒng sī kěn. xiàn chú yǐ chéng tián bù zhuī wài, yú qí shuǐ luò zhàng liáng, shù lì fēng jiè, yǒng jìn qīn zhàn, shè fǎ shōu xù. zhì mǎ tà shǔ shān mǎ chǎng nán yáng zhū hú, yuán yǒu dǒu mén zhá zuò, jiā yǐ tǔ bà, kě shōu xù shēn guǎng, bèi lái nián jì yùn zhī zī. wéi dú shān yī hú, bīn lín yùn hé, yī xiàn xiǎo yàn, qiě duō quē kǒu. xiāng dù shuǐ shì, hé shuǐ shèng zhǎng, tīng qí guàn rù hú zhōng hú hé píng, jí zhù yàn dǔ jié hé shuǐ shāo luò, bù shǐ hú shuǐ zǒu xiè juān dī. huò yù yùn hé qiǎn sāi, zé yǐn hú shuǐ xià zhù, shù jī jiē jì biàn jié. zhì zhū hú zhá zuò, réng zhào jiù lì, guàn táng jī shuǐ, qǐ bì yǐ shí, zé hú shuǐ shēn guǎng, yùn dào shū tōng yǐ." xià suǒ sī yì xíng.
雍正元年,河督齐苏勒偕漕督张大有言:“山东蓄水济运,有南旺、马踏、蜀山、安山、马场、昭阳、独山、微山、郗山等湖,水涨则引河水入湖,涸则引湖水入槽,随时收蓄,接应运河,古人名曰‘水櫃’。历年既久,昭阳、安山、南旺多为居民占种私垦。现除已成田不追外,馀俟水落丈量,树立封界,永禁侵占,设法收蓄。至马踏、蜀山、马场、南阳诸湖,原有斗门闸座,加以土坝,可收蓄深广,备来年济运之资。惟独山一湖,滨临运河,一线小堰,且多缺口。相度水势,河水盛涨,听其灌入湖中;湖、河平,即筑堰堵截;河水稍落,不使湖水走泄涓滴。或遇运河浅塞,则引湖水下注,庶几接济便捷。至诸湖闸座,仍照旧例,灌塘积水,启闭以时,则湖水深广,运道疏通矣。”下所司议行。
èr nián, qí sū lēi yǐ luò mǎ hú dōng àn dī wā yì xiè, jiù bà bù zú dǐ yù, yú hú dōng lù táng hé tōng níng qiáo xī gāo dì zhù lán hé gǔn bà, zài zhù lán shuǐ dī liù bǎi zhàng, kǒu mén kuān sān shí zhàng, yǐ biàn xuān xiè. yòu bāng zhù yùn hé xī àn dì dòng kǒu dī shēn wǔ bǎi shí zhàng, gāo bǎo jiāng dōng xī àn dī gōng wǔ qiān èr shí sì zhàng, bǎo yìng xī dī qī lǐ zhá yí nán zhì liǔ yuán tóu sào gōng wǔ bǎi qī shí zhàng.
二年,齐苏勒以骆马湖东岸低洼易泄,旧坝不足抵御,於湖东陆塘河通宁桥西高地筑拦河滚坝,再筑拦水堤六百丈,口门宽三十丈,以便宣泄。又帮筑运河西岸地洞口堤身五百十丈,高、宝、江东西岸堤工五千二十四丈,宝应西堤七里闸迤南至柳园头埽工五百七十丈。
sì nián, qí sū lēi gǎi zhǒng jiā dù nán zhī jiù péng kǒu yú shí zì hé, ér péng kǒu shā yōng jī rú gù. xiān shì shì láng jiǎng chén xī shū chén cáo yùn shì yí, shàng mìng nèi gé xué shì hé guó zōng děng kān shì yù dōng yùn dào, zhì shì fù chēng:" shān dōng yùn hé bì lài hú shuǐ jiē jì, qǐng jiāng ān shān hú kāi jùn zhù dī nán wàng mǎ tà zhū dī jí guān jiā bà jù jiā gāo péi hòu, jiàn shí zhá yǐ shí qǐ bì qí fēn shuǐ kǒu liǎng àn shā shān xià, gè zhù shù shuǐ bà yī wèn shuǐ nán dài cūn bà yīng jiā xiū zhù jiàn kǎn hé shí bà yú wèn shuǐ běi ēn xiàn sì nǚ sì yīng jiàn tiāo bà yī zhuān píng yùn hé xī àn xiū fù jìn shuǐ guān èr, dōng àn jiàn gǔn bà yī pú zhōu shā hé huì zhào wáng hé chù, jiù yǒu tǔ bà yǐn hé, yīng xiū zhù kāi jùn, qí hé xī zhōu xiàn, tīng mín kāi tōng shuǐ dào, huì rù shā hé, yú yùn dào mín shēng, jūn yǒu bì yì wǔ chéng jí ēn xiàn běi àn, gè tiāo yǐn hé yī. hé nán yùn hé zì běi quán ér xià, lì rén yì lǐ zhì xìn wǔ zhá, è shuǐ páng zhù, yú mín bù wú jié liú dào shuǐ zhī bì. qǐng chāi qù wǔ zhá, yú quán chí nán kǒu jiàn shí yàn yī, kāi kǒu mén sān, fēn wéi sān qú, zhù xiǎo dī shǐ wú páng xiè dōng xī gè kāi yī qú, qú gè jiàn wǔ zhá, fēn gài mín tián. xiǎo dān hé zì qīng huà zhèn xià yīng kāi jùn zhù xiǎo dī, hé dōng yī lǐ kāi shuǐ táng yī, shí zhá sān, fēn wéi sān qú, yǐ xiǎo dān hé wèi guān qú, dōng xī gè yī wèi mín qú. qí huán hé shí bà jiē yǐ yān fèi, yí zēng xiū wéi tiāo bà. zhū quán yuán yīng gè kāi shēn guǎng, rù wèi jì yùn." xià suǒ sī yì xíng. wǔ nián, dōng fǔ sāi léng é yǐ liǔ cháng hé rì jiàn yū qiǎn, suī yí dài xiāng lián, ér zhōng yǒu jīn qián lǐng fēn gé, tè kāi yǐn hé èr, yī cóng lǐng běi zhù ān shān rù hú, yī cóng lǐng nán chū zhá kǒu jì yùn.
四年,齐苏勒改种家渡南之旧彭口於十字河,而彭口沙壅积如故。先是侍郎蒋陈锡疏陈漕运事宜,上命内阁学士何国宗等勘视豫东运道,至是覆称:“山东运河必赖湖水接济,请将安山湖开濬筑堤;南旺、马踏诸堤及关家坝俱加高培厚,建石闸以时启闭;其分水口两岸沙山下,各筑束水坝一;汶水南戴村坝应加修筑;建坎河石坝於汶水北;恩县四女寺应建挑坝一;塼平运河西岸修复进水关二,东岸建滚坝一;濮州沙河会赵王河处,旧有土坝引河,应修筑开濬,其河西州县,听民开通水道,汇入沙河,於运道民生,均有裨益;武城及恩县北岸,各挑引河一。河南运河自北泉而下,历仁、义、礼、智、信五闸,遏水旁注,愚民不无截流盗水之弊。请拆去五闸,於泉池南口建石堰一,开口门三,分为三渠,筑小堤使无旁泄;东西各开一渠,渠各建五闸,分溉民田。小丹河自清化镇下应开濬筑小堤,河东一里开水塘一,石闸三,分为三渠,以小丹河为官渠,东西各一为民渠。其洹河石坝皆已湮废,宜增修为挑坝。诸泉源应各开深广,入卫济运。”下所司议行。五年,东抚塞楞额以柳长河日见淤浅,虽一带相连,而中有金钱岭分隔,特开引河二,一从岭北注安山入湖,一从岭南出闸口济运。
bā nián, hé dū jī céng yún yán:" sù qiān luò mǎ hú jiù yǒu shí zì hé kǒu mén, yǐn hú jì yùn, jiān yǐ shuā huáng. sì hú shuǐ wēi ruò, kǒng huáng dào guàn, dǔ bì hé kǒu, yòu yú xī níng qiáo yí xī jiàn lán hú bà, yīn shì hú shuǐ bù tōng, zhuān zī huáng jì yùn, zhì zhōng hé zhī shuǐ xié shā yū diàn. jīn qiū shān shuǐ bào zhǎng, qù lù è sāi, màn yì héng chū. qǐng fù shí zì hé jiù kǒu mén, bǐ hú shuǐ rù zhōng hé, shuā shēn yùn dào, lán hú bà zhuó liàng kāi kuān, bǐ shàng yóu zhī shuǐ, yóu liù táng hé rù hǎi." cóng zhī. shì nián shǐ shè huáng yùn liǎng àn shǒu dī bǎo fū, èr lǐ yī bǎo, bǎo shè fū èr, zhù dī xún shǒu, yuǎn jìn hù wèi shēng yuán.
八年,河督嵇曾筠言:“宿迁骆马湖旧有十字河口门,引湖济运,兼以刷黄。嗣湖水微弱,恐黄倒灌,堵闭河口,又於西宁桥迤西建拦湖坝,因是湖水不通,专资黄济运,致中河之水挟沙淤垫。今秋山水暴涨,去路遏塞,漫溢横出。请复十字河旧口门,俾湖水入中河,刷深运道,拦湖坝酌量开宽,俾上游之水,由六塘河入海。”从之。是年始设黄、运两岸守堤堡夫,二里一堡,堡设夫二,住堤巡守,远近互为声援。
jiǔ nián, jiān zǒng hé tián wén jìng yán:" wèn nán liú jì yùn, xiàng yǒu líng lóng jí luàn shí gǔn shuǐ sān bà. fú qiū shèng zhǎng, shuǐ yóu gǔn bà rù yán hé, shā yóu líng lóng luàn shí dòng xì suí shuǐ gǔn xiè. zì hé guó zōng yú sān bà nèi zēng jiàn shí bà, juān dī bù tōng, jì wú wěi lǘ xiè shuǐ, yòu wú xià xì tōng yū, zhì wèn xié shā rù yùn, yū jī rì gāo. qǐng gǎi bà wèi páng, jiàn jī xīn wǔ shí liù, zhōng liú shuǐ mén wǔ shí wǔ, ān páng bǎn yǐ zī xuān xiè. yòu yǐ bù néng qǐ bì, bié zhù tǔ dī, míng chūn qiū bà." rú suǒ qǐng xíng. shí yī nián, dōng fǔ yuè jùn yán:" dōng shěng shuǐ guì, jiù yǒu dōng píng zhī ān shān hú fèi zhá sì. zì guó zōng yì fù ān shān hú shuǐ guì, zhòng zhù lín hé jí quān hú dī, xiū tōng hú shé gōu èr zhá, bìng yú bā lǐ wān shí lǐ pù liǎng fèi zhá jiān jiàn shí zhá yī, yuē ān jì zhá, jù jīng xiū jùn, réng bù néng xù shuǐ jì yùn. yuán hú dǐ tǔ shū, fēi quān dī suǒ néng shōu xù, jūn yí xiū fáng. qí quān hú dī quē, gài tíng bǔ zhù, yǐ miǎn mí fèi." cóng zhī. shí èr nián, zhí dū lǐ wèi yǐ gù chéng yǔ shān dōng dé zhōu wǔ chéng pí lián, xì hé liú dōng zhù zhuǎn wān chù, xiàng wú dī niàn, shuǐ zhǎng màn yì, quàn yù mín jiān zǎn xiū tǔ niàn, liàng gěi shí mǐ, yǐ gōng dài zhèn. dōng fǔ yuè jùn yǐ dé zhōu hé liū dǐng chōng, yú dōng àn tiāo xīn hé jiàn gǔn bà, liǎng àn gè zhù yáo dī, zhuó kāi hán dòng, yǐ zī xuān xiè.
九年,兼总河田文镜言:“汶南流济运,向有玲珑及乱石、滚水三坝。伏秋盛涨,水由滚坝入盐河,沙由玲珑、乱石洞隙随水滚泻。自何国宗於三坝内增建石坝,涓滴不通,既无尾闾泄水,又无罅隙通淤,致汶挟沙入运,淤积日高。请改坝为徬,建矶心五十六,中留水门五十五,安徬板以资宣泄。又以不能启闭,别筑土堤,名春秋坝。”如所请行。十一年,东抚岳濬言:“东省水櫃,旧有东平之安山湖废闸四。自国宗议复安山湖水櫃,重筑临河及圈湖堤,修通湖、蛇沟二闸,并於八里湾、十里铺两废闸间建石闸一,曰安济闸,俱经修竣,仍不能蓄水济运。缘湖底土疏,非圈堤所能收蓄,均宜修防。其圈湖堤缺,概停补筑,以免糜费。”从之。十二年,直督李卫以故城与山东德州、武城毗连,系河流东注转湾处,向无堤埝,水涨漫溢,劝谕民间儹修土埝,量给食米,以工代赈。东抚岳濬以德州河溜顶冲,於东岸挑新河、建滚坝,两岸各筑遥堤,酌开涵洞,以资宣泄。
qián lóng èr nián, yù shǐ mǎ qǐ yuán yán:" zhí dōng yùn hé, jìn duō yū sè." shàng shū lái bǎo yán:" wèi shuǐ jì yùn guàn tián, qǐng chì xiáng chá dì shì, shǐ cáo yùn bù zǔ, mín tián yì zī guàn gài." shàng mìng shì láng zhào diàn zuì shì wèi ān níng, huì tóng zhí cáo hé sān dū, yù dōng liǎng fǔ kān zòu. jīng bù yì:" dōng shěng quán yuán sì bǎi sān shí jiǔ, wú bù shū tōng, zhá bà yì wán gù, wéi dài miào qī jí liǔ lín xīn diàn shī zhuāng zǎo lín wàn nián dùn zhuāng gè zhá, huò yàn chì cháo zhé, huò miàn shí liè fèng, liǎng àn dǒu mén hán dòng, yǒu mǎn jiā sān kōng qiáo yàn chì dī xiàn, shí zhá miàn tài dī, yīng jiāo hé dū xīng xiū. yòu mǎ tà shǔ shān mǎ chǎng dú shān wēi shān zhū hú, yán jìn zhàn zhǒng lú wěi, nán wàng nán yáng zhāo yáng zhū hú shuǐ guì, jǐn kān xiè shuǐ, xiǎo qīng hé jiǔ yū sè, jūn yí cì dì xiū zhì. zhì wèi shuǐ jì yùn guàn tián, yí yú guǎn táo lín qīng gè lì shuǐ zé yī, cè yàn qiǎn shēn, yǐ shí qǐ bì." qǐ yuán yòu yán, tōng zhōu zhì tiān jīn hé lù duō yū qiǎn, liáng sōu bù biàn. mìng diàn zuì xié gù cóng kān yì. xún yì tiān jīn sù liú ér shàng, shè yǒu bīng biàn, wú guān guǎn xiá. yīng zēng zhì cáo yùn tōng pàn yī, zhù zhāng jiā wān, zhuān sī shū jùn bǎ zǒng èr, wài wěi sì, tīng tōng pàn diào qiǎn. yòu pǔ jì sì děng sì zhá shǔ tōng zhōu, zēng zhì lì mù yī, qìng fēng děng qī zhá shǔ dà xīng, zēng zhì zhǔ bù yī, yù yīng kāi tiāo chù, bào zuò liáng tīng hé shí xiū jùn. yòng è ěr tài yán, jiàn dú liú dōng àn gǔn bà, bìng kāi yǐn hé, zhù zhī zhōng táng wā, yǐ miǎn jìng hǎi yǒu xiàn yì zhī yú, bìng jiǎn tiān jīn sān chà kǒu zhēng liú zhī shì. shì suì, dà tiāo huái yáng yùn hé, zì yùn kǒu zhì guā zhōu sān bǎi yú lǐ.
乾隆二年,御史马起元言:“直、东运河,近多淤塞。”尚书来保言:“卫水济运灌田,请饬详查地势,使漕运不阻,民田亦资灌溉。”上命侍郎赵殿最、侍卫安宁,会同直、漕、河三督,豫、东两抚勘奏。经部议:“东省泉源四百三十九,无不疏通,闸坝亦完固,惟戴庙、七级、柳林、新店、师庄、枣林、万年、顿庄各闸,或雁翅潮蛰,或面石裂缝,两岸斗门涵洞,有满家三空桥雁翅低陷,石闸面太低,应交河督兴修。又马踏、蜀山、马场、独山、微山诸湖,严禁占种芦苇,南旺、南阳、昭阳诸湖水櫃,仅堪泄水,小清河久淤塞,均宜次第修治。至卫水济运灌田,宜於馆陶、临清各立水则一,测验浅深,以时启闭。”起元又言,通州至天津河路多淤浅,粮艘不便。命殿最偕顾琮勘议。寻议天津溯流而上,设有兵弁,无官管辖。应增置漕运通判一,驻张家湾,专司疏濬;把总二,外委四,听通判调遣。又普济寺等四闸属通州,增置吏目一,庆丰等七闸属大兴,增置主簿一,遇应开挑处,报坐粮厅覈实修濬。用鄂尔泰言,建独流东岸滚坝,并开引河,注之中塘洼,以免静海有羡溢之虞,并减天津三汊口争流之势。是岁,大挑淮、扬运河,自运口至瓜洲三百馀里。
sān nián, hé dū bái zhōng shān yán:" wèi hé shuǐ shì, wéi zài xiàng jī qǐ bì. diàn zuì qián zòu shè guǎn táo lín qīng èr shuǐ zhá, kě bù bì lì. sì yǔ shuǐ tiáo yún, bǎi quán gè qú zhá zhào jiù guān mín fēn yòng. tǎng zhí shuǐ qiǎn sè, jí zàn bì mín qú mín zhá yǐ lì cáo yùn. huò hé shuǐ chōng chàng, cáo sōu zǎo guò, guān qú guān zhá yì zhuó liàng xià bǎn yǐ guàn mín tián." shì nián, xiū fù sān jiào táng jiǎn bà, tiāo jùn yū tián zhī hé, shǐ xiè shuǐ rù mǎ jiá hé. yòu yú sān kōng qiáo jiù zhǐ xiū jiǎn bà, réng tiāo tōng zhī hé, shǐ xiè shuǐ rù tú hài hé. zēng jiàn péi jiā kǒu dōng nán hán dòng èr, xiū zhù fáng jiā kǒu shàng xià dī àn mǎ jiā zhá tǔ dī, jí zì yì xiàn tái zhuāng qì lín qīng bǎn zhá yùn dī bā bǎi lǐ xiān dào, yì zī zhàng hù bīn hé tián lú.
三年,河督白锺山言:“卫河水势,惟在相机启闭。殿最前奏设馆陶、临清二水闸,可不必立。嗣雨水调匀,百泉各渠闸照旧官民分用。傥值水浅涩,即暂闭民渠民闸以利漕运。或河水充畅,漕艘早过,官渠官闸亦酌量下板以灌民田。”是年,修复三教堂减坝,挑濬淤填支河,使泄水入马颊河。又於三空桥旧址修减坝,仍挑通支河,使泄水入徒骇河。增建裴家口东南涵洞二,修筑房家口上下堤岸、马家闸土堤,及自峄县台庄迄临清板闸运堤八百里纤道,亦资障护濒河田庐。
xiān shì shū jùn máo chéng pù hé dào shí, gāo bīn yǐ huáng liú dào guàn, yí yùn kǒu yú shàng yóu qī shí yú zhàng, yǔ sān chà hé jiē. cì nián, huáng réng guàn yùn, lùn zhě duō wèi xīn kāi yùn kǒu suǒ zhì, tè mìng dà xué shì è ěr tài xiāng dù. xuán yán:" yùn kǒu zhí duì qīng kǒu, hú shuǐ yóu péi jiā chǎng yǐn hé dōng běi zhí qū qīng kǒu, rù yùn zhī shuǐ réng xì huí liú píng huǎn wéi xīn kǒu wài tiāo shuǐ bà shāo duǎn, qīng shuǐ shèng wàng, huò kǒng liū kuān, yí zài zhù zhǎng bà, bù bì réng jiù kāi kǒu. wéi jiù hé zhí jié, xīn hé yū qū, jīn xīn jiàn zhá bà wèi kāi, cáo chuán yīng xíng jiù hé, yǐ lì wǎn yùn. xīn hé yú tiān fēi zhá xià chóng jiàn tōng jì fú xīng èr zhá, suí shí qǐ bì. měi suì cáo chuán guò hòu, hé shuǐ chōng yì, zé kāi fàng xīn hé yǐ fēn shuǐ shì, hú shuǐ zhǎng yì, zé bì jiù hé jí xīn hé zhá yǐ dài shuǐ xiāo, shù xīn jiù liǎng hé kě yǐ jiāo yòng."
先是疏濬毛城铺河道时,高斌以黄流倒灌,移运口於上游七十馀丈,与三汊河接。次年,黄仍灌运,论者多谓新开运口所致,特命大学士鄂尔泰相度。旋言:“运口直对清口,湖水由裴家场引河东北直趋清口,入运之水仍系回流平缓;惟新口外挑水坝稍短,清水盛旺,或恐溜宽,宜再筑长坝,不必仍旧开口。惟旧河直捷,新河纡曲,今新建闸坝未开,漕船应行旧河,以利挽运。新河於天妃闸下重建通济、福兴二闸,随时启闭。每岁漕船过后,河水充溢,则开放新河以分水势,湖水涨溢,则闭旧河及新河闸以待水消,庶新旧两河可以交用。”
è ěr tài yòu yán:" xiáng kān zhāng hé gù dào, yī zì zhí lì wèi xiàn běi, jīng shān dōng qiū xiàn chéng xī, zhì xiào kǒu cūn huì fǔ yáng hé, rù dà lù zé, xià huì zǐ yá hé, yóu tiān jīn rù hǎi. yī yóu wèi xiàn běi lǎo shā hé, zì pān ěr zhuāng jīng qiū xiàn chéng dōng, lì qīng hé wǔ chéng jǐng zhōu fù chéng gè dì, guò qiān qǐng wā, rù yùn guī hǎi. qiū xiàn chéng xī gù dào qù wèi hé jiào yuǎn, jiù jī jì yān, kāi tōng fěi yì. qiě fǔ yáng hé xià huì zǐ yá hé, quán zhāng zhī shuǐ yì nán róng nà. wéi lǎo shā hé jí gǔ mǎ jiá hé, hé xíng kuān kuò, yú cǐ tiāo fù gù dào, zì hé ěr zhài cūn dōng chéng zhāng hé běi zhé zhī shì, kāi zhì zhāng dòng cūn, guī rù jiù hé, shì shùn gōng shěng. jí yú xīn tiāo hé tóu xià dōng liú rù wèi chù jiàn zhá, rú wèi shuǐ wēi ruò, zé qǐ yǐ jì yùn, wèi shuǐ zú yòng, zé bì zhá shǐ guī gù dào zài yú qīng xiàn xià zhuó jiàn zhá bà, lín qīng yǐ běi yùn dào kě miǎn yū diàn, qīng xiàn yǐ xià tián lú yǒng wú jìn yān. yīng chì zhí dōng liǎng shěng huì kān gū xiū." wǔ nián, gǎi shān dōng guǎn hé dào wèi yùn hé dào, zhuān sī xù xiè shū jùn zhá bà shì, réng guǎn hé kù, cóng bái zhōng shān qǐng yě.
鄂尔泰又言:“详勘漳河故道,一自直隶魏县北,经山东丘县城西,至效口村会滏阳河,入大陆泽,下会子牙河,由天津入海。一由魏县北老沙河,自潘尔庄经丘县城东,历清和、武城、景州、阜城各地,过千顷洼,入运归海。丘县城西故道去卫河较远,旧迹既淹,开通匪易。且滏阳河下会子牙河,全漳之水亦难容纳。惟老沙河即古马颊河,河形宽阔,於此挑复故道,自和尔寨村东承漳河北折之势,开至漳洞村,归入旧河,势顺工省。即於新挑河头下东流入卫处建闸,如卫水微弱,则启以济运,卫水足用,则闭闸使归故道;再於青县下酌建闸坝,临清以北运道可免淤垫,青县以下田庐永无浸淹。应饬直、东两省会勘估修。”五年,改山东管河道为运河道,专司蓄泄疏濬闸坝事,仍管河库,从白锺山请也。
èr shí èr nián, tiān jiàn gāo yóu dōng dī shí bà, zhuó dìng shuǐ zé, shì shuǐ shì dà xiǎo yǐ wéi qǐ bì. xún cáo jǐ shì zhōng hǎi míng yán:" jiāng nán yùn hé, wéi táo yuán zhī gǔ chéng shā jiāng, liū tān wān shā jī, huáng hé yǐ nán, wéi yáng zhōu zhī wān tóu zhá zhì fàn gōng cí sān qiān sān bǎi yú zhàng jiān duàn zǔ qiǎn, jūn yīng tiāo jùn. zhèn jiāng zhì dān tú cháng zhōu, shuǐ běn wú yuán, shì jiāng cháo guàn zhù, dōng chūn cháo xiǎo zé qiǎn. jiā yǐ měi rì cháo xī yì yū, liǎng àn tǔ sōng yì xiè, yīng liù nián dà tiāo yī cì, fǒu zé sān nián yì xū zé duàn lāo qiǎn. dān tú liǎng zhá yǐ xià, cháng zhōu zhī wǔ jìn děng xiàn, yì jiān duàn qiǎn zhì, jūn yīng yī lǜ tiāo jùn." zhào:" tiāo hé yì zī fú mào, yí wǎng lái zhā chá, wú dé shǔ zhī wěi yuán."
二十二年,添建高邮东堤石坝,酌定水则,视水势大小以为启闭。巡漕给事中海明言:“江南运河,惟桃源之古城砂礓,溜滩湾沙积,黄河以南,惟扬州之湾头闸至范公祠三千三百馀丈间段阻浅,均应挑濬。镇江至丹徒、常州,水本无源,恃江潮灌注,冬春潮小则浅。加以每日潮汐易淤,两岸土松易卸,应六年大挑一次,否则三年亦须择段捞浅。丹徒两闸以下,常州之武进等县,亦间段浅滞,均应一律挑濬。”诏:“挑河易滋浮冒,宜往来查察,毋得属之委员。”
èr shí sì nián, mìng hǎi míng jí hé dū zhāng shī zài dōng fǔ a ěr tài huì kān zhí dōng yùn hé. chū, yùn hé shuǐ zhǎng, màn yì dé zhōu děng chù, jǐng zhōu yí dài dào lù yū zǔ. zhì shì, hǎi míng děng yán:" zhāng wèi èr hé, fú qiū shèng zhǎng, yí páng jiā shū xiè. zì lín qīng zhì ēn xiàn sì nǚ sì èr bǎi wǔ shí yú lǐ, hé shēn pán qǔ, lín qīng tǎ wān dōng àn yuán yǒu shā hé yī, jí huáng hé yí jī, yóu qīng píng dé zhōu gāo táng rù mǎ jiá hé guī hǎi. qǐng kāi tiāo zuò gǔn shuǐ shí bà, shǐ wèn wèi hé liú, fēn xiè shuǐ shì. sì nǚ sì shào mǎ yíng liǎng zhī hé, yuán xì páng xiè wèn wèi guī hǎi zhī lù, qǐng jiāng xiá chù zhǎn kuān, yǐ miǎn xià yóu dé zhōu děng chù chōng yì." èr shí wǔ nián, xún cáo jǐ shì zhōng yào hǎi xié shī zài yán:" nán wàng yǐ běi jǐn mǎ tà yī hú, shuǐ huàn bù zú. dú shān hú yǒu jīn xiàn zhá, shuǐ zhī nán liú, lì jì zhá shuǐ kě běi zhù. qǐng yí jīn xiàn zhá yú liǔ lín zhá běi, shǐ dú shān zhū hú quán zhù běi yùn hé." zhì kě. èr shí qī nián, yǐ yú tái xīn zhuāng qiáo běi jiù yǒu xiè shuǐ kǒu èr, kǒu mén shuā shēn, nán yǐ jié zhì, yǔn shī zài děng qǐng gǎi jiàn gǔn bà yī. shì suì, tiāo dé zhōu xī fāng ān duì àn yǐn hé, zì wèi jiā zhuāng zhì xīn hé tóu, zhǎng sì shí zhàng, jiàn zhù qí jiā zhuāng tiāo liū sào bà, jiē zhù qīng kǒu dōng xī bà, xiū lǐ jiā wù shí zhá. èr shí bā nián, yòng a ěr tài yán, yú lín qīng yùn hé bī jìn cūn zhuāng chù kāi yǐn hé wǔ, yǐ fēn shuǐ shì.
二十四年,命海明及河督张师载、东抚阿尔泰会勘直、东运河。初,运河水涨,漫溢德州等处,景州一带道路淤阻。至是,海明等言:“漳、卫二河,伏秋盛涨,宜旁加疏泄。自临清至恩县四女寺二百五十馀里,河身盘曲,临清塔湾东岸原有沙河一,即黄河遗迹,由清平、德州、高唐入马颊河归海。请开挑作滚水石坝,使汶、卫合流,分泄水势。四女寺、哨马营两支河,原系旁泄汶、卫归海之路,请将狭处展宽,以免下游德州等处冲溢。”二十五年,巡漕给事中耀海偕师载言:“南旺以北仅马踏一湖,水患不足。独山湖有金线闸,水祗南流,利济闸水可北注。请移金线闸於柳林闸北,使独山诸湖全注北运河。”制可。二十七年,以鱼台辛庄桥北旧有泄水口二,口门刷深,难以节制,允师载等请改建滚坝一。是岁,挑德州西方菴对岸引河,自魏家庄至新河头,长四十丈,建筑齐家庄挑溜埽坝,接筑清口东西坝,修李家务石闸。二十八年,用阿尔泰言,於临清运河逼近村庄处开引河五,以分水势。
sān shí sān nián, huáng shuǐ rù yùn, mìng dà xué shì liú tǒng xūn děng wǎng kāi lín huáng bà, yǐ xiè shèng zhǎng, bìng shū jùn yùn hé yū qiǎn. sān shí qī nián, hé dū yáo lì dé yán:" sì hé xià liú dǒng jiā kǒu xiàng jiàn shí bà fēn xiè, jīn sì shuǐ nán qū, zhuǎn wéi shí bà suǒ lèi. qǐng chāi qù, bìng zhǎn kuān mèng jiā qiáo jiù shí qiáo." rú suǒ qǐng xíng. wǔ shí nián, mìng dà xué shì ā guì lǚ kān hé gōng. ā guì yán:" chén chū dào cǐ jiān, xún shāng sà zài lǐ fèng hàn jí hé shàng yuán biàn, duō zhǔ yǐn huáng guàn hú zhī shuō. běn nián hú shuǐ jí xiǎo, bù dàn huáng jué qīng ruò, zhì liù yuè yǐ hòu, jìng zhì qīng shuǐ juān dī wú chū, yòu zhí huáng shuǐ shèng zhǎng, dào guàn rù yùn, zhí dá huái yáng. jì wéi yǒu jiè yǐ guàn zhī huáng shuǐ yǐ sòng huí kōng, xù jī ruò zhī qīng shuǐ yǐ jì zhòng yùn. chá běn nián èr jìn liáng sōu xíng rù huái hé, quán jí huáng shuǐ fú sòng, fāng néng guò huái dù huáng, zé huí kōng shí suī zhí huáng shuǐ xiāo luò, ér kōng chuán chī shuǐ wú duō, shè fǎ tiáo jì, shì kě xián wěi chuán xíng." jiè huáng jì yùn, zì cǐ shǐ yě. wǔ shí yī nián, yùn hé shèng zhǎng, zhì huái ān yí xià dōng àn jīng hé xiè shuǐ shí zhá qiáng zhé dǐ fān, nán zī qǐ bì. yuè wǔ nián, shān yáng bǎo yìng shì mín xiū fù zhī.
三十三年,黄水入运,命大学士刘统勋等往开临黄坝,以泄盛涨,并疏濬运河淤浅。三十七年,河督姚立德言:“泗河下流董家口向建石坝分泄,今泗水南趋,转为石坝所累。请拆去,并展宽孟家桥旧石桥。”如所请行。五十年,命大学士阿桂履勘河工。阿桂言:“臣初到此间,询商萨载、李奉翰及河上员弁,多主引黄灌湖之说。本年湖水极小,不但黄绝清弱,至六月以后,竟至清水涓滴无出,又值黄水盛涨,倒灌入运,直达淮、扬。计惟有借已灌之黄水以送回空,蓄积弱之清水以济重运。查本年二进粮艘行入淮河,全藉黄水浮送,方能过淮渡黄,则回空时虽值黄水消落,而空船吃水无多,设法调剂,似可衔尾遄行。”借黄济运,自此始也。五十一年,运河盛涨,致淮安迤下东岸泾河泄水石闸墙蛰底翻,难资启闭。越五年,山阳、宝应士民修复之。
jiā qìng yuán nián, hé jué fēng xùn, shuā kāi nán yùn hé shé jiā zhuāng dī, yóu fēng pèi běi zhù jīn xiāng yú tái, yàng rù wēi shān zhāo yáng gè hú, chuān rù yùn hé, màn yì liǎng àn. shì dōng, màn kǒu sāi, líng xùn fù zhé xiàn. cì nián, dōng xī liǎng bà bìng zhé, èr yuè gōng shǐ jùn. zì fēng gōng jué hòu, ruò cáo gōng suī gōng héng gōng, jǐ yú wú suì bù jué. jiǔ nián, yīn shān dōng yùn hé qiǎn sāi, dà jiā jùn zhì yòu yù xù wēi shān zhū hú shuǐ wèi lì yùn zī. rán zì shì yǐ hòu, huáng gāo yú qīng, cáo sōu zhuǎn zī huáng shuǐ fú sòng, yū shā rì jī, lì yī ér hài bǎi yǐ. shí èr nián, cāng chǎng shì láng dé wén děng qǐng tiāo xiū zhāng jiā wān zhèng hé, dǔ zhù kāng jiā gōu yǐ fù yùn dào, yù shǐ jiǎ yǔn shēng qǐng tiāo jùn jiǎn hé, jūn xià zhí dū wēn chéng huì kān bàn. chéng huì qǐng jùn wēn yú hé shàng yóu. shàng mìng shì láng tuō jīn yīng hé xié dé wén děng fù kān. xún zòu yán:" pín nián cáo yùn jiē jí wēn yú xià yóu dào yàng zhī shuǐ, yǐ zhì ní shā yū jī. ruò cóng shàng yóu shēn tiāo, zhí dǐ shí bà, shí wèi yīn shì lì dǎo. wéi dì shì gāo xià, xū zhú xì cè liáng, bǐ quán hé háo wú zhì ài fāng shàn." zhì kě.
嘉庆元年,河决丰汛,刷开南运河佘家庄堤,由丰、沛北注金乡、鱼台,漾入微山、昭阳各湖,穿入运河,漫溢两岸。是冬,漫口塞,凌汛复蛰陷。次年,东西两坝并蛰,二月工始竣。自丰工决后,若曹工、睢工、衡工,几於无岁不决。九年,因山东运河浅塞,大加濬治;又预蓄微山诸湖水为利运资。然自是以后,黄高於清,漕艘转资黄水浮送,淤沙日积,利一而害百矣。十二年,仓场侍郎德文等请挑修张家湾正河,堵筑康家沟以复运道,御史贾允升请挑濬减河,均下直督温承惠勘办。承惠请濬温榆河上游。上命侍郎托津、英和偕德文等覆勘。寻奏言:“频年漕运皆藉温榆下游倒漾之水,以致泥沙淤积。若从上游深挑,直抵石坝,实为因势利导。惟地势高下,须逐细测量,俾全河毫无滞碍方善。”制可。
shí sān nián, tōng zhōu dà shuǐ, kāng jiā gōu bà chōng jué chéng hé, zhāng jiā wān hé dào suì yū. cāng chǎng shì láng dá qìng qǐng lái nián liáng sōu yóu kāng jiā gōu shì xíng yī nián, zàn huǎn tiāo fù zhāng jiā wān hé shēn. shàng mìng shàng shū wú jǐng wǎng kān, yǔ dá qìng yì hé, suì yǔn zhī. míng nián, yù shǐ shǐ hù yán, kāng jiā gōu hé dào nán xíng, qǐng fù zhāng jiā wān zhèng hé. xià zhí dū wēn chéng huì. chéng huì yán:" kāng jiā gōu liū shì bēn téng, cáo chuán nì liú ér shàng, dà fèi xiān wǎn. gāi chù dì shì zhèng gāo, kǒng hàn gān zhī suì, hé shuǐ yī xiè wú yú, cáo xíng gèng wéi jí shǒu. wéi zhāng jiā wān liǎng àn shā tān, bà jī nán lì, ér zhèng hé jī yū rì jiǔ, tiāo jùn yì shén bù yì." shàng fù qiǎn gōng bù shàng shū dài jūn yuán wǎng kān, yì yán bà jī nán lì, qiě shí rì yǐ pò, kǒng hé dào wèi fù, cáo yùn yǐ lái, qǐng réng yóu kāng jiā gōu xíng, zài chá kàn yī nián zhuó dìng. rú suǒ qǐng xíng. shí huái yáng yùn hé sān bǎi yú lǐ qiǎn zǔ, liǎng huái yán zhèng ā kè dāng ā qǐng qí jiǔ yuè nèi cáo chuán guò jùn, dǔ bì qīng jiāng sān bà, zhù bà duàn liú, zì qīng jiāng zhì guā zhōu fēn duàn tiāo jùn. xià bù yì. fù chēng:" jìn nián yùn hé qiǎn zǔ, gù yóu dié cì màn kǒu, ér màn kǒu zhī gù, zé yóu huáng shuǐ dào guàn, dào guàn zhī gù, zé yóu hé dǐ diàn gāo, qīng shuǐ dǐng zǔ, bù néng bù jiè huáng jì yùn, yǐ zhì jī yū kuì jué, bǎi bìng cóng shēng. shì yùn hé wèi shòu bìng zhī dì, ér fēi zhì bìng zhī yuán. guǒ shǐ qīng dé chàng chū dí huáng, bìng fēn liú jì yùn, zé yùn kǒu nèi xīn yū bù dé tíng liú, jiù yū bìng kě shuā dí. ruò bù chú dào guàn zhī gēn, ér jí jí yǐ tiāo jùn yùn hé wèi shì, kǒng xuán tiāo xuán yū, yùn hé zhī tiāo jùn yù shēn, dào guàn zhī shì yù měng, jué dī xī liū, wéi huàn zī duō." mìng shàng shū tuō jīn děng xié hé dū kān bàn. shí bā nián, cáo dū ruǎn yuán yǐ pī sù yùn hé zhá shǎo, shuǐ qiǎn shā tíng, qǐng yú huì zé zhá shàng xià tiān jiàn èr zhá. xià jiāng dū bǎi líng hé zòu.
十三年,通州大水,康家沟坝冲决成河,张家湾河道遂淤。仓场侍郎达庆请来年粮艘由康家沟试行一年,暂缓挑复张家湾河身。上命尚书吴璥往勘,与达庆议合,遂允之。明年,御史史祜言,康家沟河道难行,请复张家湾正河。下直督温承惠。承惠言:“康家沟溜势奔腾,漕船逆流而上,大费纤輓。该处地势正高,恐旱乾之岁,河水一泻无馀,漕行更为棘手。惟张家湾两岸沙滩,坝基难立,而正河积淤日久,挑濬亦甚不易。”上复遣工部尚书戴均元往勘,亦言坝基难立,且时日已迫,恐河道未复,漕运已来,请仍由康家沟行,再察看一年酌定。如所请行。时淮、扬运河三百馀里浅阻,两淮盐政阿克当阿请俟九月内漕船过竣,堵闭清江三坝,筑坝断流,自清江至瓜洲分段挑濬。下部议。覆称:“近年运河浅阻,固由叠次漫口,而漫口之故,则由黄水倒灌,倒灌之故,则由河底垫高,清水顶阻,不能不借黄济运,以致积淤溃决,百病丛生。是运河为受病之地,而非致病之原。果使清得畅出敌黄,并分流济运,则运口内新淤不得停留,旧淤并可刷涤。若不除倒灌之根,而亟亟以挑濬运河为事,恐旋挑旋淤,运河之挑濬愈深,倒灌之势愈猛,决堤吸溜,为患滋多。”命尚书托津等偕河督勘办。十八年,漕督阮元以邳、宿运河闸少,水浅沙停,请於汇泽闸上下添建二闸。下江督百龄核奏。
dào guāng yuán nián, shān dōng hé hú shān shuǐ bìng fā, dài cūn bà yí běi dī niàn màn jué liù shí yú zhàng, cǎo gōng shuā sān shí yú zhàng, sì nǚ sì zhī hé nán àn wèn shuǐ páng xiè chù sān. yòng xún fǔ yáo zǔ tóng yán, yú zhèng hé páng jiù hé xíng nèi chōu gōu dǎo shuǐ jì yùn, jiān gù hú zhū. sān nián, màn zhí lì wáng jiā zhuāng, yóu gè tīng xùn péi xiū. shì suì tiān zhù dài cūn bà běi guān dī suì shí bà sì. sì nián, shì jiǎng xué shì pān xī ēn chén jiè huáng jì yùn zhī bì, lüè yán:" xù qīng dí huáng, wèi xiāng chuán chéng fǎ. jīn nián zhāng wén hào chí dǔ yù huáng bà, zhì dào guàn tíng yū, niàng chéng jù huàn. ruò gèng yǐn huáng rù yùn, hé dào yū mǎn, chǔ chù yōng yì, kǒng yǒu jué kǒu zhī huàn." xià shàng shū wén fú děng tuǒ yì.
道光元年,山东河湖山水并发,戴村坝迤北堤埝漫决六十馀丈,草工刷三十馀丈,四女寺支河南岸汶水旁泄处三。用巡抚姚祖同言,於正河旁旧河形内抽沟导水济运,兼顾湖潴。三年,漫直隶王家庄,由各厅汛赔修。是岁添筑戴村坝北官堤碎石坝四。四年,侍讲学士潘锡恩陈借黄济运之弊,略言:“蓄清敌黄,为相传成法。今年张文浩迟堵御黄坝,致倒灌停淤,酿成巨患。若更引黄入运,河道淤满,处处壅溢,恐有决口之患。”下尚书文孚等妥议。
zì jiā qìng zhī jì, huáng hé lǚ jué, zhì yùn hé yū diàn rì shén, ér lì nián jiè huáng jì yùn, yì zhě yì zhī fēi jì, yú shì yǒu chóu jí hǎi yùn zhě. wǔ nián, shàng yīn cáo dū wèi yuán yù děng chóu yì hǎi yùn, qún yǐ zhì ài nán xíng, dú dà xué shì yīng hé yǒu tōng chóu cáo hé quán jú, zàn gù hǎi chuán yǐ fēn zhì yùn, zhuó zhé cáo é yǐ zī zhì hé zhī yì, xià suǒ sī jí dū fǔ xī xīn chóu huà. zú yǐ huáng yùn liǎng hé shòu bìng yǐ shēn, fēi dàn xī suǒ néng shū zhì, zhào yú míng nián zàn xíng hǎi yùn yī cì.
自嘉庆之季,黄河屡决,致运河淤垫日甚,而历年借黄济运,议者亦知非计,於是有筹及海运者。五年,上因漕督魏元煜等筹议海运,群以窒碍难行,独大学士英和有通筹漕、河全局,暂雇海船以分滞运,酌折漕额以资治河之议,下所司及督抚悉心筹画。卒以黄、运两河受病已深,非旦夕所能疏治,诏於明年暂行海运一次。
xīn shòu liǎng jiāng zǒng dū qí shàn yán:" chén dǐ qīng jiāng, jí fù yùn hé jí jì yùn shù qīng gè bà zhú jiā lǚ kān. zì jiè huáng jì yùn yǐ lái, yùn hé dǐ gāo yī zhàng shù chǐ, liǎng tān jī yū kuān hòu, zhōng hóng rú xiàn. xiàng lái hé miàn kuān sān sì shí zhàng zhě, jīn zhǐ kuān shí zhàng zhì wǔ liù zhàng bù děng, hé dǐ shēn zhàng wǔ liù chǐ zhě, jīn zhǐ cún shuǐ sān sì chǐ, bìng yǒu shēn bù jí wǔ cùn zhě. zhōu zhī zài zài jiāo qiǎn, jìn tuì jù nán. jì yùn bà suǒ xù hú shuǐ suī jiàn zī zhǎng, shuǐ tóu xià zhù bù guò sān cùn, wèi néng chàng zhù. huái ān sān shí yú lǐ jiē rán, gāo bǎo yǐ shàng zhī yùn hé quán lài hú shuǐ, qí qíng dà kě xiǎng jiàn. qǐng chì hé cáo èr chén jiāng hé miàn yū diàn chù zhǎn tiāo kuān shēn, zài fàng hú shuǐ, jí zī wǎn sòng, yǐ qī bù wù běi shàng qī xiàn." shàng yǐ" jiè huáng jì yùn, yuán xì quán yí bàn lǐ, sūn yù tíng chá kàn cáo sōu wǎn yùn jiān nán, bù zǎo chén zòu biàn jì, wèi yuán yù jiù rèn cáo dū, jí yǔ yán jiǎn zuò guān shì jī bài huài, yǐn rěn bù yán, mí tǎng bìng mín, shì chéng hé xīn? lìng jiāng yùn hé yū diàn yī lǜ tiāo shēn, fèi yóu yù tíng yuán yù jiǎn fēn péi." qí shàn yòu yán, zì yù huáng bà dǔ bì, yùn hé yū diàn bù fù zēng gāo, ér hóng hú qīng shuǐ xù zhì zhàng yú, gè chuán kě zī fú sòng, bù gǎn mào mèi tiāo jùn. gōng fèi zhì shěng zài bǎi wàn wài, yù tíng děng qìng qí suǒ yǒu, duàn wú rú xǔ jiā zī. gèng kě lǜ zhě, yù jùn yùn hé, bì xiān dǔ shù qīng bà, zǔ jué lái yuán, ér hòu kě yǐ hé dǐ tiāo bàn. xiàn hú shuǐ xià zhù tuān jí, shù qīng bà wài diē táng shén shēn, yòu xì qīng shuǐ, bù néng guà yū bì qì. shè zhèng shì xìng tiāo, ér shù qīng bà gǔ kāi, zé gōng fèi bàn tú, fèi guī xū zhì. qǐng tíng zhǐ lǐ yáng yùn hé tiāo gōng, yǐ miǎn cǎo shuài ér jié mí fèi." yǔn zhī. shì nián, zhù wēn yú hé shàng yóu guǒ qú cūn bà sào. qī nián, dōng hé zǒng dū zhāng jǐng fù zǒng hé pān xī ēn qǐng xiū fù běi yùn hé liú lǎo jiàn shí gǔn bà zhōng hé tīng nán xiān dī yáng liáng èr tīng dōng xī xiān dī jí dī wài shí gōng, yí jiàn zhāo guān bà. shàng qiǎn yīng hé děng chí kān, nǎi dìng yí zhāo guān bà yú qí běi sān yuán gōng zhī nán, yú rú suǒ qǐng xíng.
新授两江总督琦善言:“臣抵清江,即赴运河及济运、束清各坝逐加履勘。自借黄济运以来,运河底高一丈数尺,两滩积淤宽厚,中泓如线。向来河面宽三四十丈者,今只宽十丈至五六丈不等,河底深丈五六尺者,今只存水三四尺,并有深不及五寸者。舟只在在胶浅,进退俱难。济运坝所蓄湖水虽渐滋长,水头下注不过三寸,未能畅注。淮安三十馀里皆然,高、宝以上之运河全赖湖水,其情大可想见。请饬河、漕二臣将河面淤垫处展挑宽深,再放湖水,藉资輓送,以期不误北上期限。”上以“借黄济运,原系权宜办理,孙玉庭察看漕艘挽运艰难,不早陈奏变计,魏元煜旧任漕督,及与颜检坐观事机败坏,隐忍不言,糜帑病民,是诚何心?令将运河淤垫一律挑深,费由玉庭、元煜、检分赔。”琦善又言,自御黄坝堵闭,运河淤垫不复增高,而洪湖清水蓄至丈馀,各船可资浮送,不敢冒昧挑濬。工费至省在百万外,玉庭等罄其所有,断无如许家资。更可虑者,欲濬运河,必先堵束清坝,阻绝来源,而后可以涸底挑办。现湖水下注湍急,束清坝外跌塘甚深,又系清水,不能挂淤闭气。设正事兴挑,而束清坝臌开,则工废半途,费归虚掷。请停止里、扬运河挑工,以免草率而节糜费。”允之。是年,筑温榆河上游果渠村坝埽。七年,东河总督张井、副总河潘锡恩请修复北运河刘老涧石滚坝、中河厅南纤堤、扬粮二厅东西纤堤及堤外石工,移建昭关坝。上遣英和等驰勘,乃定移昭关坝於其北三元宫之南,馀如所请行。
shí yī nián, gāo yóu hú hé màn mǎ péng wān jí shí sì bǎo, hú hé lián wèi yī. jiāng dū táo shù qǐng yī jiā qìng jiān gù shì, yùn hé jué kǒu, zhòng kōng liáng sōu jūn rào hú xíng. bā yuè, shí sì bǎo sāi. dōng, mǎ péng wān sāi. xiān shì shù fǔ sū shí, yǐ zhèn jiāng yùn hé bìng wú shuǐ yuán, zhī shì jiāng cháo fú sòng, xià liàn hú yān sāi yǐ jiǔ, yí jiàn huáng ní zhá yú zhāng guān dù yǐ dāng hú zhī xià liú, bǐ dé qíng tuō hú liú, shǐ zhī huí yàng, shāo jì jiāng cháo zhī bù dǎi, céng zhe chéng xiào. zhì shí sì nián qiān jiāng dū, fù xié xún fǔ lín zé xú xiāng dù, yú hú dǐng chōng zhī huáng jīn bà jí dōng gāng zhù liǎng chóng xù shuǐ bà, péi wéi gěng èr qiān bā bǎi bā shí zhàng, shǐ shuǐ dé rù hú. yòu jiàn jiǎn shuǐ shí bà èr yú hú zhī dōng dī, bǐ kě xuān xiè bào zhǎng. yú rù yùn chù xiū fù niàn qī jiā gǔ hán, yǐ zuò shuǐ mén, bìng jiàn shí zhá yǐ fàng shuǐ jì yùn. shì dōng gōng jùn, yóu hán yǐn shuǐ chū, jìng néng dào yàng shàng xíng shù shí lǐ, jūn chuán dé xián wěi ér nán. yuè èr nián, liū shì biàn qiān, hé xíng wān qū, fù yí jiàn huáng ní zhá yú yí shàng èr bǎi zhàng, gǎi wéi zhèng yuè èr zhá, zhōng jiàn jī xīn, bìng gǎi zhāng guān dù yí xià liù shí lǐ lǚ chéng zhá wèi zhèng yuè èr zhá, yǐ lì cáo xíng. shí wǔ nián, yí zhù náng shā yǐn qú shā bà yú xī hé chún wài, yǐ zī shōu xù, cóng dōng hé zǒng dū wú bāng qìng qǐng yě.
十一年,高邮湖河漫马棚湾及十四堡,湖河连为一。江督陶澍请依嘉庆间故事,运河决口,重空粮艘均绕湖行。八月,十四堡塞。冬,马棚湾塞。先是澍抚苏时,以镇江运河并无水源,祗恃江潮浮送,下练湖湮塞已久,移建黄泥闸於张官渡以当湖之下流,俾得擎托湖流,使之回漾,稍济江潮之不逮,曾著成效。至十四年迁江督,复偕巡抚林则徐相度,於湖顶冲之黄金坝及东冈筑两重蓄水坝,培圩埂二千八百八十丈,使水得入湖。又建减水石坝二於湖之东堤,俾可宣泄暴涨。於入运处修复念七家古涵,以作水门,并建石闸以放水济运。是冬工竣,由涵引水出,竟能倒漾上行数十里,军船得衔尾而南。越二年,溜势变迁,河形湾曲,复移建黄泥闸於迤上二百丈,改为正越二闸,中建矶心,并改张官渡迤下六十里吕城闸为正越二闸,以利漕行。十五年,移筑囊沙引渠沙坝於西河漘外,以资收蓄,从东河总督吴邦庆请也。
shí bā nián, yùn hé qiǎn zǔ, yòng hé dū lì yù měi yán, zàn bì lín qīng zhá, yú zhá wài tiān zhù cǎo bà jiǔ, jié jié qíng xù, yú hán zhuāng zhá shàng zhū jī zhuāng yí nán zhù lán hé dà bà yī, bǐ shàng yóu gè quán jí yùn hé nán zhù zhī shuǐ, bìng lán rù wēi shān hú. dìng shōu zhū jì yùn zhāng chéng liù. shí jiǔ nián, yù měi yǐ dài cūn bà bēi ǎi, zhì wèn shuǐ duō páng xiè, zhào jiù zhì zēng gāo zhī. chū, jǐ shì zhōng chéng guān yán huái yáng máng dào zhá rén zì hé bù yí dǔ bà, zǔ shuǐ qù lù, xià táo shù děng yì. zhì shì fù chēng:" cǐ bà xù shuǐ yóu lái yǐ jiǔ, bìng bù lán zǔ zhòng shuǐ guī jiāng, bù dé qīng yì gēng zhāng." cóng zhī. shí wèi hé qiǎn sè, nán yǐ jì yùn. dōng fǔ jīng é bù qǐng biàn gēng sān rì jì yùn yī rì guàn tián lì. zhào jiāng bǎi mén quán xiǎo dān hé gè guān qú guān zhá yī lǜ chàng kāi, zàn bì mín qú mín zhá, rú yǒu mài shuǐ zǔ yùn dào wā qíng bì, jí xíng yán chéng. míng nián, cáo dū zhū shù fù yán:" wèi hé bù néng xià zhù, yǒu fáng yùn dào." mìng hé dū wén chōng yù fǔ niú jiàn chá kān. wén chōng děng yán:" wèi hé xū shuǐ zhī jì, zhèng mín tián dài gài zhī shí. mín yǐ shí wèi tiān, duàn bù néng shì tián hé zhī kū gǎo zhì zhī bù wèn. sì hòu rú yǔ zé qiān qī, wèi hé wēi ruò, chuán xíng shāo chí, wú yōng biàn tōng jiù zhāng. tǎng tiān shí kàng hàn, liáng chuán zǔ zhì rì jiǔ, shì cáo yùn yóu zhòng yú mín tián, yīng zàn bì mín qú mín zhá, yǐ lì cáo yùn." cóng zhī.
十八年,运河浅阻,用河督栗毓美言,暂闭临清闸,於闸外添筑草坝九,节节擎蓄,於韩庄闸上朱姬庄迤南筑拦河大坝一,俾上游各泉及运河南注之水,并拦入微山湖。定收潴济运章程六。十九年,毓美以戴村坝卑矮,致汶水多旁泄,照旧制增高之。初,给事中成观言淮、扬芒稻闸、人字河不宜堵坝,阻水去路,下陶澍等议。至是覆称:“此坝蓄水由来已久,并不拦阻众水归江,不得轻议更张。”从之。时卫河浅涩,难以济运。东抚经额布请变更三日济运、一日灌田例。诏将百门泉、小丹河各官渠官闸一律畅开,暂避民渠民闸,如有卖水阻运盗挖情弊,即行严惩。明年,漕督朱澍复言:“卫河不能下注,有妨运道。”命河督文冲、豫抚牛鉴察勘。文冲等言:“卫河需水之际,正民田待溉之时。民以食为天,断不能视田禾之枯槁置之不问。嗣后如雨泽愆期,卫河微弱,船行稍迟,毋庸变通旧章。倘天时亢旱,粮船阻滞日久,是漕运尤重於民田,应暂闭民渠民闸,以利漕运。”从之。
xián fēng yuán nián, gān quán zhá hé chēng dī kuì tā sān shí yú zhàng, hé jué fēng xiàn, shān dōng bèi yān, yùn hé màn shuǐ, cáo sōu gǎi yóu hú bēi xíng. xiān shì hù bù shàng shū sūn ruì zhēn yán shí zì hé wèi quán cáo zhī hài, ruò yú hé xī gǎi kuān xīn hé, yǐ jiù hé wèi náng shā, yú péng kǒu zuò gǔn bà, nà zhuó shuǐ ér yàng qīng liú, cáo chuán wú zǔ, kě shěng qǐ bō fèi èr shí wàn. xià dōng hé zǒng dū yán yǐ yù yì. zhì shì yǐ yù yán:" gǎi wā xīn hé shì wú bǎ wò, wú yōng qīng yì gēng zhāng." bào wén. èr nián, jué běi yùn hé běi sì zhuāng dī, mìng shàng shū jiǎ zhēn shì láng lǐ jūn kān dǔ, bìng gǎi cì nián cáo liáng yóu hǎi dào yùn jīn. zì shì suì yǐ hǎi yùn wèi cháng. tóng zhì ér hòu, gèng yǐ lún bó yóu hǎi zhuǎn yùn, fèi shěng ér chéng sù, suī fēn jiāng běi cáo liáng shì xíng hé yùn, rán fēn zhě shén yī, jí bǎo yùn dào ér yǐ. wǔ nián, tóng wǎ xiāng hé jué, chuān yùn ér dōng, dī niàn chōng kuì. shí jūn shì zhèng jí, jǐn dǔ zhù zhāng qiū yǐ běi liǎng àn quē kǒu. mín niàn cán quē chù, xiān zuò guǒ tóu hù sào, huáng liú dào yàng chù zhù bà shōu shù, wèi huáng tā gù yě. shí nián, jué huái yáng mǎ péng wān.
咸丰元年,甘泉闸河撑堤溃塌三十馀丈,河决丰县,山东被淹,运河漫水,漕艘改由湖陂行。先是户部尚书孙瑞珍言十字河为全漕之害,若於河西改宽新河,以旧河为囊沙,於彭口作滚坝,纳浊水而漾清流,漕船无阻,可省起剥费二十万。下东河总督颜以燠议。至是以燠言:“改挖新河事无把握,无庸轻议更张。”报闻。二年,决北运河北寺庄堤,命尚书贾桢、侍郎李钧勘堵,并改次年漕粮由海道运津。自是遂以海运为常。同治而后,更以轮舶由海转运,费省而程速,虽分江北漕粮试行河运,然分者什一,藉保运道而已。五年,铜瓦厢河决,穿运而东,堤埝冲溃。时军事正棘,仅堵筑张秋以北两岸缺口。民埝残缺处,先作裹头护埽,黄流倒漾处筑坝收束,未遑他顾也。十年,决淮扬马棚湾。
tóng zhì wǔ nián, jué qīng shuǐ tán. bā nián, hé jué lán yáng, màn shuǐ xià zhù, yùn hé dī niàn cán quē gèng shén. zì zhāng qiū yǐ běi, bié wú lái yuán, lì nián wéi jiè huáng jì yùn ér yǐ. jiǔ nián, cáo dū zhāng zhī wàn qǐng yú huáng liú chuān yùn chù jiān zhù nán běi liǎng dī, zhuó liú yùn kǒu wèi cáo chuán chū rù mén hù, bìng zhù cǎo bà, píng shí dǔ bì yǐ miǎn dào guàn. yǐ xià suǒ sī yì, zhī wàn xuán gǎi fǔ jiāng sū, jì rèn zhāng zhào dòng yǐ" jì zhù dī shù shuǐ liú kǒu mén, yòu zhù bà dǔ bì, kǒng guò shuǐ shāo zhì, ér shàng yóu yī qì bēn zhù, xīn zhù dī zhá nán dāng chōng jī. shè duó yùn běi qū, zé dōng chāng lín qīng jì tiān jīn hé jiān, yān mò zài suǒ bì zhì, běi lù wèi hé yì jiāng fèi huài. wéi yǒu yú yùn chéng jǔ hé yí dài è huáng dōng liú, jí yǐ bǎo nán lù zhī yùn dào, yú zhāng qiū bā lǐ miào děng chù shū yùn hé zhī yū diàn, jí yǐ tōng běi shàng zhī cáo xíng, jiào zhī zhù dī shù shuǐ, shāo yǒu shí jì". zhì kě.
同治五年,决清水潭。八年,河决兰阳,漫水下注,运河堤埝残缺更甚。自张秋以北,别无来源,历年惟借黄济运而已。九年,漕督张之万请於黄流穿运处坚筑南北两堤,酌留运口为漕船出入门户,并筑草坝,平时堵闭以免倒灌。已下所司议,之万旋改抚江苏,继任张兆栋以“既筑堤束水留口门,又筑坝堵闭,恐过水稍滞,而上游一气奔注,新筑堤闸难当冲激。设夺运北趋,则东昌、临清暨天津、河间,淹没在所必至,北路卫河亦将废坏。惟有於郓城沮河一带遏黄东流,即以保南路之运道,於张秋、八里庙等处疏运河之淤垫,即以通北上之漕行,较之筑堤束水,稍有实际”。制可。
shí nián, hòu jiā lín hé jué, zhí zhù nán yáng zhāo yáng děng hú, yùn chéng jǐ wèi zé guó. cáo dū sū fèng wén yán:" ān shān yǐ běi, yùn hé quán lài wèn shuǐ fèn liú, zhì lín qīng yǐ shàng, shǐ dé wèi shuǐ zhī zhù. jīn huáng hé héng gèn yú zhōng, xié wèn dōng xià, ān shān yǐ běi háo wú lái yuán, yīng yú wèi hé rù yùn jí zhāng qiū qīng huáng xiāng jiē chù, gè jiàn yī zhá, xù gāo wèi shuǐ, shǐ zhī nán xíng, qí cáo chuán guò qí, jí qǐ lín qīng xīn zhá, réng fàng wèi běi liú, yǐ zī fú sòng. bìng yú zhāng qiū yū gāo chù tiāo shēn zhàng yú, ān shān yǐ nán yì yī lǜ tiāo jùn, shù huáng shuǐ wèi zhǎng yǐ qián, yùn hé jì shēn, zhōu xíng zì yì." jiāng dū zēng guó fān yán:" hé yùn chǔ chù jiān zǔ, rú yì xiàn dà fàn kǒu shā yū tíng jī, shuǐ shēn bù jí èr chǐ, bì xū tiāo shēn sì wǔ chǐ, bìng jiāng jìn tān shí duī huà chú, yǔ hé dǐ pèi píng, fāng lì xíng shǐ. běi zé téng xiàn xī shān kǒu rù hú yào dào, qiǎn ér qiě zhǎi, wēi shān hú zhī wáng jiā lóu mǎn jiā kǒu ān jiā kǒu, dú shān hú zhī lì jiàn zhá, nán yáng hú běi zhī xīn diàn zhá huá jiā qiǎn shí fú zhá, nán wàng zhá fēn shuǐ lóng wáng miào běi zhī liú lǎo kǒu yuán kǒu zhá, chǔ chù yū qiǎn, huò shù shí zhàng zhì bǎi yú zhàng, xū yī lǜ tiāo shēn. cǐ wèi dù huáng yǐ qián, zǔ zhì zhī yí yù wèi chóu bàn zhě. zhì huáng shuǐ chuān yùn chù, jiàn xǐ ér nán, zì ān shān zhì bā lǐ miào wǔ shí wǔ lǐ yùn dī, jǐn bèi huáng shuǐ chōng huài, ér shí lǐ pù jiāng jiā zhuāng dào rén qiáo jūn jí yū qiǎn, yí yī miàn shū jùn, yī miàn yú quē kǒu pái dīng mù chūn, guàn yǐ jù suǒ, bǐ chuán guò yǒu suǒ yī bàng qiān wǎn. cǐ dù huáng shí yùn dào jiān zhì, yí yù wèi chóu bàn zhě. dù huáng yǐ hòu, zì zhāng qiū zhì lín hé èr bǎi yú lǐ, hé shēn yǒu gāo xià, xū kāi wā xiāng děng, yú huáng zhǎng wèi luò shí, bì zhá xù shuǐ, yǐ miǎn xiāo hào, huò jiù píng shuǐ nán zhá yí dōng zhù tiāo bà, yǐn huáng rù yùn. cǐ dù huáng hòu yùn dào yì hé, yí yù wèi chóu bàn zhě. dōng píng yùn hé zhī xī yǒu yán hé, wèi dōng shěng yán chuán jīng xíng yào dào. ruò cáo chuán yóu ān shān zuǒ jìn rù yán hé, zhì bā lǐ miào réng guī yùn dào, jì chéng bǎi yú lǐ, jiào zhī jìng dù huáng liú, shàng yǒu quē kǒu dà liù, xià yǒu luàn shí shù zhuāng zhě, nán yì xuán shū. rú xíng dǐ ān shān, yù huáng liú guò měng, yí biàn tōng gǎi dào, xū xiān kān míng lì biāo wèi zhì. cǐ yòu dù huáng gǎi dào, yí yù wèi chóu bàn zhě." xià hé cáo dū jí dōng fǔ shāng chóu.
十年,侯家林河决,直注南阳、昭阳等湖,郓城几为泽国。漕督苏凤文言:“安山以北,运河全赖汶水分流,至临清以上,始得卫水之助。今黄河横亘於中,挟汶东下,安山以北毫无来源,应於卫河入运及张秋清黄相接处,各建一闸,蓄高卫水,使之南行,俟漕船过齐,即启临清新闸,仍放卫北流,以资浮送。并於张秋淤高处挑深丈馀,安山以南亦一律挑濬,庶黄水未涨以前,运河既深,舟行自易。”江督曾国藩言:“河运处处艰阻,如峄县大泛口沙淤停积,水深不及二尺,必须挑深四五尺,并将近滩石堆划除,与河底配平,方利行驶。北则滕县郗山口入湖要道,浅而且窄,微山湖之王家楼、满家口、安家口,独山湖之利建闸,南阳湖北之新店闸、华家浅、石佛闸,南旺闸分水龙王庙北之刘老口、袁口闸,处处淤浅,或数十丈至百馀丈,须一律挑深。此未渡黄以前,阻滞之宜预为筹办者。至黄水穿运处,渐徙而南,自安山至八里庙五十五里运堤,尽被黄水冲坏,而十里铺、姜家庄、道人桥均极淤浅,宜一面疏濬,一面於缺口排钉木椿,贯以巨索,俾船过有所依傍牵挽。此渡黄时运道艰滞,宜预为筹办者。渡黄以后,自张秋至临河二百馀里,河身有高下,须开挖相等,於黄涨未落时,闭闸蓄水,以免消耗,或就平水南闸迤东筑挑坝,引黄入运。此渡黄后运道易涸,宜预为筹办者。东平运河之西有盐河,为东省盐船经行要道。若漕船由安山左近入盐河,至八里庙仍归运道,计程百馀里,较之径渡黄流,上有缺口大溜,下有乱石树樁者,难易悬殊。如行抵安山,遇黄流过猛,宜变通改道,须先勘明立标为志。此又渡黄改道,宜预为筹办者。”下河、漕督及东抚商筹。
shí yī nián, hé dū qiáo sōng nián qǐng zài zhāng qiū lì zhá, jiè huáng jì yùn. tóng zhī jiǎng zuò jǐn zé yì dǎo wèi jì yùn. shàng xún zhī zhí dū lǐ hóng zhāng, hóng zhāng yán:" dāng nián qīng kǒu yū diàn, jí jiè huáng jì yùn zhī bìng. jīn zhāng qiū hé kuān jǐn shù zhàng, ruò yǐn zhòng zhuó zhī huáng yǐ zhá bà jié xuān yòng zhī, shuǐ shì tái gāo, qí yū bèi sù. zhì zuò jǐn dǎo wèi, yuán yīn zhāng qiū běi wú qīng shuǐ guàn yùn, gù wèi cǐ yì. yǐ quán huái zhī qiáng, bù néng dí huáng, shàng zhì dào guàn tíng yū, qǐ yī qīng qiǎn zhī wèi, suì néng yù huáng jì yùn yé? qí yì gài xí qǔ shān dōng zhū shuǐ jì yùn zhī fǎ. bù zhī tài shān zhī yáng, shuǐ jiē xī liú, yīn shì lì dǎo, bǎi bā shí quán zhī shuǐ, yuán wàng pài duō, zì zú jì yùn. wèi shuǐ wēi ruò, běi liú zuì shùn, jīn bì qū qǔ shǐ zhī nán xíng, yī shuǐ liǎng fēn, shì duō bù biàn. ruò fēn qìn rù wèi yǐ zhù qí yuán, qìn shuǐ měng zhuó, yī fà nán shōu, xī rén yǐ yǒu míng jiè. jìn shì zhì hé jiān yán lì yùn, suì zhì liǎng nán, zú wú cháng cè. shì qióng zé biàn, biàn zé tōng. jīn yán hǎi shù qiān lǐ, yáng bó pián jí, wèi qiān gǔ yǐ lái chuàng jú, zhèng bù fáng jiè hǎi dào zhuǎn shū, yóu shui hù jiě jīn, jiào wéi biàn sù." shū rù, zhào jiāng ān liáng dào cáo mǐ nián yuē shí wàn dàn réng yóu hé yùn, yú réng yóu hǎi yùn. guāng xù sān nián, dōng fǔ lǐ yuán huá tiáo shàng yùn hé shàng zhōng xià sān děng bàn fǎ, bìng yán liàng dōng shěng cái lì, nǐ yòng zhōng děng, jiāng běi yùn hé yī lǜ shū tōng, fù huán jiù zhǐ, bìng jiàn zhù běi zhá. shí zhí nián huāng, yù zhèn yú gōng, shěng ér yòu shěng, xū fèi sān shí wàn yǒu qí. xià suǒ sī yì.
十一年,河督乔松年请在张秋立闸,借黄济运。同知蒋作锦则议导卫济运。上询之直督李鸿章,鸿章言:“当年清口淤垫,即借黄济运之病。今张秋河宽仅数丈,若引重浊之黄以闸坝节宣用之,水势抬高,其淤倍速。至作锦导卫,原因张秋北无清水灌运,故为此议。以全淮之强,不能敌黄,尚致倒灌停淤,岂一清浅之卫,遂能御黄济运耶?其意盖袭取山东诸水济运之法。不知泰山之阳,水皆西流,因势利导,百八十泉之水,源旺派多,自足济运。卫水微弱,北流最顺,今必屈曲使之南行,一水两分,势多不便。若分沁入卫以助其源,沁水猛浊,一发难收,昔人已有明戒。近世治河兼言利运,遂致两难,卒无长策。事穷则变,变则通。今沿海数千里,洋舶骈集,为千古以来创局,正不妨借海道转输,由氵扈解津,较为便速。”疏入,诏江、安粮道漕米年约十万石仍由河运,馀仍由海运。光绪三年,东抚李元华条上运河上中下三等办法,并言量东省财力,拟用中等,将北运河一律疏通,复还旧址,并建筑北闸。时值年荒,寓赈於工,省而又省,需费三十万有奇。下所司议。
wǔ nián, yǒu qǐng fù hé yùn zhě. jiāng dū shěn bǎo zhēn yán:" yǐ dà shì yán zhī, qián rén zhī yú hé yùn, jiē wàn bù dé yǐ ér hòu chū cǐ zhě yě. hàn táng dōu cháng ān, sòng dōu biàn liáng, shě hé yùn wú tā cè. rán lǚ jīng xiǎn zǔ, guān mín jiāo kùn, zú yǐ zhōng dào jiàn cāng, cì biàn zhuǎn kuì, ér hòu shū shī chà shǎo. yuán zé zhuān xíng hǎi yùn, gù zhōng yuán shì wú hé huàn. yǒu míng ér hòu, jí jí yú hé yùn. suì bù dé bù zhì lì yú hé fáng. yùn fǔ dìng zhāng, hé hū gǎi dào. hé liú bù shí qiān xǐ, cáo zhèng yǔ wèi zhuǎn yí, wǒ cháo yīn zhī. qián dū chén chuàng wèi hǎi yùn zhī shuō, cáo zhèng yú qióng wú fù zhī zhī shí, jiè yǐ wéi chí bù bì. yì zhě wèi yùn hé guàn tōng nán běi, cáo sōu jí zī zhuǎn dá, jiān yǐ bǎo wèi mín tián, yì wèi yùn dào cún zé shuǐ lì yì cún, yùn dào fèi zé shuǐ lì yì fèi. chén yǐ wéi shě yùn dào ér yán shuǐ lì yì, jiān yùn dào ér chóu shuǐ lì nán. mín tián yú yùn dào shì bù liǎng lì. jiān xún bù yǔ, mín yù qǐ hán dòng yǐ gài tián, guān bì bì hán dòng yǐ yǎng chuán. dài yùn hé shuǐ yì, guān yòu kāi zhá bà yǐ bǎo dī, dī xià mín tián lì chéng jù jìn, nóng shì yì bù kě wèn. yì zhě yòu tài xī jīng fèi zhī wú cuò, zhú lú zhī bù bèi, yǐ zhì hé yùn wú chéng. chén yǐ wéi jí shǐ dào guāng jiān suì xiū zhī yín yǔ guān zào zhī chuán, zhì jīn yī yī jù cún, yǐ xíng cáo yú jiè huáng jì yùn zhī hé, wèi jiàn qí kě yě. jìn nián jiāng běi suǒ gù chuán zhī, bù jí cóng qián liáng sōu zhī bàn, rán bì qí huáng liú xùn zhǎng, jié qiān bǎi yǒng fū zhī lì yǐ wǎn zhī, guò shù shí chuán ér yū fù jī. jīn rì suǒ yū, bì shén yú qù rì, ér jīn zhāo suǒ fèi, wú yì yú míng cháo. jí shǐ chuán dà qiě duō, hé suǒ shī qí jì hū? jìn yīn xī běi lián nián kàng hàn, huáng hé lái yuán bù wàng, suì nǎi xiá ér wán zhī. wù jí bì fǎn, shè yīn jì yùn ér duó liū, běi qū zé jī fǔ shòu qí hài, nán qū zé huái xú shòu qí hài, rú mín shēng hé? rú guó jì hé?"
五年,有请复河运者。江督沈葆桢言:“以大势言之,前人之於河运,皆万不得已而后出此者也。汉、唐都长安,宋都汴梁,舍河运无他策。然屡经险阻,官民交困,卒以中道建仓,伺便转餽,而后疏失差少。元则专行海运,故终元世无河患。有明而后,汲汲於河运。遂不得不致力於河防。运甫定章,河忽改道。河流不时迁徙,漕政与为转移,我朝因之。前督臣创为海运之说,漕政於穷无复之之时,藉以维持不敝。议者谓运河贯通南北,漕艘藉资转达,兼以保卫民田,意谓运道存则水利亦存,运道废则水利亦废。臣以为舍运道而言水利易,兼运道而筹水利难。民田於运道势不两立。兼旬不雨,民欲启涵洞以溉田,官必闭涵洞以养船。迨运河水溢,官又开闸坝以保堤,堤下民田立成巨浸,农事益不可问。议者又太息经费之无措,舳舻之不备,以致河运无成。臣以为即使道光间岁修之银与官造之船,至今一一俱存,以行漕於借黄济运之河,未见其可也。近年江北所雇船只,不及从前粮艘之半,然必俟黄流汛涨,竭千百勇夫之力以挽之,过数十船而淤复积。今日所淤,必甚於去日,而今朝所费,无益於明朝。即使船大且多,何所施其技乎?近因西北连年亢旱,黄河来源不旺,遂乃狎而玩之。物极必返,设因济运而夺溜,北趋则畿辅受其害,南趋则淮、徐受其害,如民生何?如国计何?”
bā nián, fú qiū dà xùn, zhāng jiā wān yùn hé zì sū zhuāng zhì yáo xīn zhuāng chōng kāi xīn hé yī duàn, zhǎng qī bǎi yú zhàng, shàng xià kǒu jūn yǔ jiù hé jiē, xíng shì shùn zhí, dà liù xún zhī ér xià. jiù hé shàng kǒu zhì xià kǒu, zhǎng liù qiān sì bǎi yú zhàng, yè yǐ duàn liú, wéi xīn hé shēn xì zì xíng chōng kāi, bù néng yī lǜ shēn tōng. míng nián, zhí dū lǐ hóng zhāng chì zhì xīn shì tiě kǒu guā ní dà bǎn, zài liǎng àn tuō lā, shǐ yī lǜ tōng chàng. shí èr nián, tōng zhōu cháo bái hé zhī píng jiā méng màn kǒu, dōng qū rù jiàn gǎn hé. wèi jǐ, dǔ fù yùn hé gù dào. shí sān nián liù yuè, fù màn shuā píng jiā méng xīn gōng xià zhī běi shì zhuāng dōng xiǎo dī, bìng lǎo dī xù tā bǎi shù shí zhàng, lián chéng yī kǒu, duó liū dōng qū shí zhī bā. xún dǔ sè zhī. shì nián, hé jué zhèng zhōu, shān dōng huáng shuǐ duàn liú, cáo chuán bù néng nán xià, xiàng zhī jiè huáng jì yùn zhě, zhì shì shù shǒu wú cè. xuán jiāng lín kǒu jī yū shū tiāo, kōng chuán shǐ dé yóu huáng rù yùn. shí wǔ nián, dōng fǔ zhāng yào yán:" hé yùn wèi néng jiǔ tíng, qǐng gǎi hǎi yùn cáo mǐ èr shí wàn réng guī hé yùn." cóng zhī.
八年,伏秋大汛,张家湾运河自苏庄至姚辛庄冲开新河一段,长七百馀丈,上下口均与旧河接,形势顺直,大溜循之而下。旧河上口至下口,长六千四百馀丈,业已断流,惟新河身系自行冲开,不能一律深通。明年,直督李鸿章饬制新式铁口刮泥大板,在两岸拖拉,使一律通畅。十二年,通州潮白河之平家甿漫口,东趋入箭杆河。未几,堵复运河故道。十三年六月,复漫刷平家甿新工下之北市庄东小堤,并老堤续塌百数十丈,连成一口,夺溜东趋十之八。寻堵塞之。是年,河决郑州,山东黄水断流,漕船不能南下,向之借黄济运者,至是束手无策。旋将临口积淤疏挑,空船始得由黄入运。十五年,东抚张曜言:“河运未能久停,请改海运漕米二十万仍归河运。”从之。
shí liù nián, yòng jiāng dū zēng guó quán yán, xiū yáng shǔ nán yùn hé dī zhá hán dòng, jí fù chéng fù zhèn zhuān gōng. yòu yòng cáo dū sōng chūn yán, jùn pī sù yùn hé. shí jiǔ nián, cháo bái hé zhǎng yì, yùn dī liǎng àn jué kǒu qī shí yú, shàng yóu wù guān tīng jué kǒu qī. shì dōng jūn sāi. èr shí nián, jùn jǐ níng wèn shàng téng yì chí píng yáng gǔ dōng píng gè shǔ yùn hé. míng nián, jùn táo chéng bù zhì lín qīng yùn hé èr bǎi yú lǐ. èr shí sì nián, shì dú xué shì ruì xún yán nán cáo gǎi zhé, yǒu yì wú sǔn, qǐng měi nián tí zhé jià zài jīn gòu mǐ yǐ shí cāng yǔ. yù shǐ qín kuí yáng yì yán hé cáo láo fèi tài shèn, qǐng tíng jiāng běi hé yùn. jiē bù xǔ, réng chì rèn zhēn shū jùn, zhào cháng qǐ yùn. èr shí liù nián, lián jūn rù jīng shī, gè cāng bèi zhàn jù, cāng chǔ lì mǐ wú cún, jiāng běi hé yùn xíng zhì dé zhōu, gǎi yóu lù lù yùn sòng shān shǎn. èr shí qī nián, qìng qīn wáng yì kuāng dà xué shì lǐ hóng zhāng yán:" cáo liáng chǔ jī, guān yú yùn wù zhě bàn, yīn shí zhì yí, qǐng zhào gè shěng cáo liáng quán gǎi zhé sè, qí cǎi mǎi yùn jiě shōu fàng chǔ bèi gè shì, fēn chì cáo chén cāng chén chóu bàn." zì shì hé yùn suì fèi, ér yùn hé shuǐ lì yì yóu gè shěng fēn chóu yǐ.
十六年,用江督曾国荃言,修扬属南运河堤闸涵洞,及附城附镇塼工。又用漕督松椿言,濬邳、宿运河。十九年,潮白河涨溢,运堤两岸决口七十馀,上游务关厅决口七。是冬均塞。二十年,濬济宁、汶上、滕、峄、茌平、阳穀、东平各属运河。明年,濬陶城埠至临清运河二百馀里。二十四年,侍读学士瑞洵言南漕改折,有益无损,请每年提折价在津购米以实仓庾。御史秦夔扬亦言河漕劳费太甚,请停江北河运。皆不许,仍饬认真疏濬,照常起运。二十六年,联军入京师,各仓被占踞,仓储粒米无存,江北河运行至德州,改由陆路运送山、陕。二十七年,庆亲王奕劻、大学士李鸿章言:“漕粮储积,关於运务者半,因时制宜,请诏各省漕粮全改折色,其采买运解收放储备各事,分饬漕臣仓臣筹办。”自是河运遂废,而运河水利亦由各省分筹矣。