yán xìng xià zhì yī bǎi shí.
炎興下帙一百十。
qǐ shào xìng shí èr nián bā yuè shí rì gēng wǔ, jǐn qí rì.
起紹興十二年八月十日庚午,盡其日。
lùn dí rén qiáng ruò chén wén chǔ wáng jǔ bīng yǐ tǎo yú chén yuē: jiāng dìng ér guó chén rén tīng mìng fù suì xiàn zhī jì. yòu yòu cài hóu zhí zhī yǐ guī shū xiàng yuē: shī xìn ér zài kè bì shòu qí jiù fú néng jiǔ yǐ. jié kè yǒu mín yǐ sàng qí guó zhòu miè dōng yí ér yǔn qí shēn chǔ xiǎo wèi xià ér jí bào yú èr wáng néng wú jiù hū! tiān jiǎ zhù bù shàn fēi zuò zhī yě. bì hòu qí xiōng è ér jiàng zhī fá chén guān jīn zéi gǎi zuò rén bīn hǎi xiǎo chǒu gǎi zuò zhī guó yǔ yán bù tōng shān cǐ sì zì miǎo zài yào huāng zhī wài chéng èr guó jiān bì shǐ tū shòu bó gǎi zuò zhǎng qū zhōng yuán suǒ zhì zhé kè zòng dú zhǎng è wéi lì shì shì suī wǔ hú gǎi zuò jì zhī luàn huá shān cǐ zì mò shén yú cǐ. yòu wú zhǎng jì yuǎn lǜ yǐ fǔ qí yí mín rén rén jūn zǐ yǐ móu qí shè jì sì biān suǒ yòng jiē bǐ fū è lì xīn jì huàn shī shì duō qū cóng bō fū chuí suǐ lì yǐ wèi néng shān cǐ bā zì tiān yì wèi hé rén xīn wèi hé jīn jiǎo xìng lì guó shí yǒu yú nián yī xīng zhōng yǐ. shuāi zhào jiàn méng suǒ yǐ jìn suì liù sāi chū méi jiē pàn zú liú rén dà qiú bèi cǐ sān zì gǎi zuò ér bǐ jì wú suǒ wén qǐ tú èr tài zǐ lóu sù gǎi zuò luó suǒ děng shù rén líng luò dài jǐn qí yú pán gù hù jié zì xiāng pì nì lǐ shì rán yě. dú zhān sù gǎi zuò ní kān qiè yǒu bīng quán tǔ dì kuò yuǎn jīn yù zǐ nǚ yíng jī jù yōu hān yǐn zì yǐ wèi tiān bēng dì xiàn shān jù yōu zhì cǐ shí yī zì gǎi zuò zì wèi tiān xià shì wú fù kě yōu gǔ zhī lì guó rú hàn gāo zǔ táng tài zōng zuì wèi yīng zhǔ dì tǔ jiǔ zhōu zhōng xián yì shǎo fàng sì lù jiǎ yán bù kě mǎ shàng zhì wèi zhēng shū shí jiàn yǐ zhèng qí shī shěn cǐ lǔ cǐ èr zì gǎi zuò bǐ jūn chén wàn wàn jì bù chū cǐ qí shì huǒ mín zhòng liǎng bèi yú bǐ cǐ zì gǎi zuò hàn táng hū! bì xià yù xuě dà chǐ tú zhōng xìng zhèng zài jīn rì dāng jiāo láo kè jǐ xū xīn tīng nà suī xiū wù xiū rì shèn yī rì rén cái bù bì jǐn xián néng yě. gù qí móu wáng tǐ duàn guó lùn zhě suí yí rèn yòng rú hé ěr jiāng shuài bù bì jǐn xiāo yǒng yě. yuàn qí bǐng jié yuè cāo bīng quán zhě zhǐ shòu fāng lüè rú hé ěr bǎi xìng bù bì jǐn gū xī yě. gù qí zhǔ cáo jì chí xíng yù zhě fēng huà rú hé ěr sān zhě jì xiū zài cháo zhě xián cái rèn yòng zài jūn zhě shàng xià bǐng jié zài yě zhě sì mín ān yè rú cǐ zé guó rì zhì bīng rì qiáng mín rì fù wǔ wáng zhī kè shāng gāo zǔ zhī miè chǔ bù guò yòng cǐ shěn bǐ wū hé gǎi zuò jīn rén jiāo yín wú yì nì niè shān cǐ liù zì qí yǒu bù wáng zhě zāi! gǔ yǔ yǒu zhī shàng cè mò rú zì zhì zhèng jīn rì zhī jí wù yě. fú wéi shǎo zhěn shèng lǜ yī gǔ xìng shèn.
論敵人強弱臣聞楚王舉兵以討於陳曰:將定而國陳人聽命復遂縣之繼。又誘蔡侯執之以歸叔向曰:失信而再克必受其咎弗能久矣。桀克有緡以喪其國紂滅東夷而隕其身楚小位下而亟暴於二王能無咎乎!天假助不善非祚之也。必厚其兇惡而降之罰臣觀金賊(改作人)瀕海小丑(改作之國)語言不通(刪此四字)邈在要荒之外乘二國奸弊豕突獸搏(改作長驅中原)所至輒克縱毒長惡惟利是嗜雖五胡(改作季)之亂華(刪此字)莫甚於此。又無長計遠慮以撫其遺民仁人君子以謀其社稷四邊所用皆鄙夫餓隸心既患失事多曲從剝膚搥髓例以為能(刪此八字)天意為何人心為何今僥倖立國十有餘年一星終矣。衰兆漸萌所以近歲六塞出沒皆叛卒流人大酋輩(此三字改作而彼)寂無所聞豈徒二太子婁宿(改作羅索)等數人零落殆盡其餘盤固互結自相睥睨理勢然也。獨粘宿(改作尼堪)竊有兵權土地闊遠金玉子女盈積聚麀酣飲自以為天崩地陷(刪聚麀至此十一字改作自謂天下事)無復可憂古之立國如漢高祖唐太宗最為英主地土九州中閒亦少放肆陸賈言不可馬上治魏徵疏十漸以正其失矧此虜(此二字改作彼)君臣萬萬計不出此其事夥民眾兩倍於彼(此字改作漢唐)乎!陛下欲雪大恥圖中興正在今日當焦勞克己虛心聽納雖休勿休日慎一日人才不必盡賢能也。顧其謀王體斷國論者隨宜任用如何耳將帥不必盡驍勇也。願其秉節鉞操兵權者指授方略如何耳百姓不必盡姑息也。顧其主漕計持刑獄者風化如何耳三者既修在朝者賢材任用在軍者上下秉節在野者四民安業如此則國日治兵日強民日富武王之克商高祖之滅楚不過用此矧彼烏合(改作金人)驕淫無義逆孽(刪此六字)其有不亡者哉!古語有之上策莫如自治正今日之急務也。伏惟少軫聖慮一古幸甚。
lùn tú zhì chén wén táng tài zōng bō luàn zhī zhǔ yě. jì jí dà wèi wèi zhēng quàn xíng rén yì jí yǐ shí jiàn jī zhī tài zōng cháng lì xíng qí yán zú chéng zhēn yǐ zhī jī míng huáng tú zhì zhī jūn yě. zuǎn chéng pī xù yáo chóng yǐ shí shì shuō zhī qiè zhòng shí bìng míng huáng lì jīng tīng nà gù kāi yuán zhī zhèng wú kuì qián rén jīn bì xià kè fù tǔ yǔ bǎi dù cǎo chuàng qín shén tài zōng zhī bō luàn huái yuǎn lái ěr mǐ níng zhū xià gōng bèi míng huáng zhī tú zhì míng shèng gǔ jī rén cái zhī jǐn fǒu fǎ dù zhī fán jiǎn mín nóng zhī jí kǔ jūn lǚ zhī qíng wěi qí xián lì hài qū zhé jiān.
論圖治臣聞唐太宗撥亂之主也。既即大位魏徵勸行仁義及以十漸譏之太宗嘗力行其言卒成貞以之績明皇圖治之君也。纂成丕緒姚崇以十事說之切中時病明皇勵精聽納故開元之政無愧前人今陛下克復土宇百度草創勤甚太宗之撥亂懷遠來邇敉甯諸夏功倍明皇之圖治名勝古蹟人才之緊否法度之繁簡民農之疾苦軍旅之情偽其閒利害曲折奸。
làn yǐn tè shàng bì cōng míng xià jī yuàn zēng, qǐ bù rú zhēn guān kāi yuán zhī chū shí shù shì ér yǐ zāi!. yòu wèi zhī miào táng zhí zhèng tái jiàn zhǎng èr céng wèi bì xià lìng bái ér yán zhī fǒu chén jiǔ hé wù ēn dāo qiè shì cóng fù xìn lì jí bù bì sǐ wáng qū shì xíng què suī wǒ zhǎng jì yuǎn lǜ zhèn qǐ tuí bì yú jīn rì jūn mín lì bìng yí xià qiáng ruò sī zhī bù wèi bù xiáng jī yā zhī bù wèi bù jǐn qiè yù qìng lì gān dǎn yǎng dú miǎn liú qī bǔ shèng zhì zhī wàn yī wèi shěn bì xià néng jì tiān wēi cì yǐ qīng xián zhī yàn shǐ zào xī lǚ chén zhǎn jǐn gěng gài gǒu chǐ cùn zhī zhǎng yǒu suǒ bì yì wàng duàn zì chén zhōng wù qiān zhòng yì ér lì xíng yān huò yū shū wú yòng shāo shè dàn mán bǐ jiù zhū zé biàn wèi wèi wǎn wéi bì xià lián chén gū jù zé yǔ jìn zhī chén zhī yuàn yě. fēi suǒ gǎn wàng fú xìng chá zhào.
(濫)隱慝上蔽聰明下積怨憎,豈不如貞觀開元之初十數事而已哉!。又未知廟堂執政台諫長貳曾為陛下另白而言之否臣久荷誤恩叨竊侍從負釁力疾不避死亡趨侍行闕雖我長計遠慮振起頹弊於今日軍民利病夷夏強弱思之不為不詳積壓之不為不盡切欲罄瀝肝膽仰瀆冕旒期補聖治之萬一未審陛下能霽天威賜以清閒之燕使造膝縷陳展盡梗概苟尺寸之長有所裨益望斷自宸衷勿牽眾議而力行焉或迂疏無用稍涉誕謾俾就誅責變未為晚惟陛下憐臣孤踞則與進之臣之願也。非所敢望伏幸察照。
lùn lì zhèng chén wén dì wáng zhī zhì tiān xià yě. ān wēi zài xiū jǐ zhì luàn zài lì zhèng chéng bài zài yòng rén wèi yǒu xiū jǐ ér bǎi xìng wèi ān lì zhèng ér tiān xià wèi zhì dé rén ér jī yòng fú chéng zhě yě. gōng wéi bì xià yǐ shàng shèng zhī zī bǐng zhōng xìng zhī yùn dāng jìng kāng zhī mò bǎo zuò wēi yú zhuì liú bì xià lóng fēi suī yáng jiāo jì pèi tiān bù shī jiù wù suī xuān wáng zhī fù gǔ shào kāng zhī zuǎn yǔ wú yǐ guò yě. tiān zòng ruì zhī hǎo xué bù juàn dòng zé wèi tiān yán zé yǐn jiù xiāo yī gàn shí zuò xīn cháng dǎn suī yáo shùn zhī zé xiè yǔ tāng zhī zuì yǐ wú yǐ guò yě. tiān zòng ruì zhī hǎo xué bù juàn dòng zé wèi tiān yán zé yǐn jiù xiāo yī gàn shí zuò xīn cháng dǎn suī yáo shùn zhī zé shè yǔ tāng zhī zuì yǐ wú yǐ guò yě. zāo shí duō jiān tiān bù mí níng yǐ sì hǎi zhī dà ér zhì yú wú yuè zhī yī yú yǐ wàn chéng zhī zūn ér qū yú róng lǔ gǎi zuò biān chuí zhī xiǎo chǒu gǎi zuò yī guó suī tài wáng zhī qù bīn gōu jiàn zhī bīn yuè wú yǐ guò yě. jīng jīng yè yè bù gǎn xiá yì xià tiān yǐ tú èr zì nèi xiū zhèng shì shān cǐ èr zì wài rǎng yí dí shān cǐ èr zì mèi shuǎng dài dàn wèi míng qiú yī suī wén wáng zhī yōu qín chéng wáng zhī wú yì wú yǐ guò yě. gōng jiǎn jié yòng jié yù fěi bó pín qiáng bù bèi xíng gōng dài hào bì fēng yǔ suī yáo zhī tǔ jiē yǔ zhī fēi shí wú yǐ guò yě. kě wèi zhī suǒ xiū yǐ yǐ. lǚ xià kuān dà zhī zhào jǐn fù zǔ zōng zhī fǎ xù xíng báo fù jiǎng wǔ wù nóng xùn qí bǎi guān fǔ suī sì hǎi chē jiān mǎ liáng bīng zú shí bèi suī xuān zōng zhī zōng hé míng shí wén huáng zhī lì jīng zhèng shì wú yǐ guò yě. kě wèi zhī suǒ yǐ lì zhèng yǐ. qiú jǐn rú bù jí cóng shàn rú zhuǎn huán rèn xiāng zé chuí gǒng yǎng chéng zhì yú fēn zhì tiān xià ér bù yǐ wèi yí yù jiāng zé jiàn yá shòu yuè zhì yú jiān zhì shù dào ér bù yǐ wèi zhòng suī zhōu zhī rèn dàn wàng hàn zhī chǒng xìn yuè wú yǐ guò yě. kě wèi zhī suǒ yǐ yòng rén yǐ. yí qí bǎi xìng. yòu ān tiān xià dà zhì jī yòng jí chéng rán ér xíng zhī lěi nián bǎi xìng wèi ān tiān xià wèi zhì jī yòng shì chéng zhě qí gù hé zāi! cǐ yú chén suǒ yǐ dāng shí ér yē zhōng yè tài xī yuē: yǒu jūn rú shì ér zhì bù jiā jìn tǔ dì rì cù yí dí gǎi zuò dí fēng shàng chì hé gōng liè rú cǐ qí bēi yé chén běn yǐ shū shēng méng bì xià bá zhuó dài zuì cóng guān lǚ yīng rèn shǐ fù ēn qiū shān wèi bào háo fà bì xià bù yǐ chén bù cái bù rěn zhōng qì wàn lǐ zhào hái chén gū wēi yú shēng huò zhān tiān rì yú zhōng qiān lǜ qǐ wú yī de yǎng bì shèng zhèng zhī wàn yī fú wàng shèng cí fǔ lián zhōng chéng lüè cì qīng xián zhī yàn shǐ yú chén bù fù xīn lì gān dǎn.
論立政臣聞帝王之治天下也。安危在修己治亂在立政成敗在用人未有修己而百姓未安立政而天下未治得人而績用弗成者也。恭惟陛下以上聖之資秉中興之運當靖康之末寶祚危於綴旒陛下龍飛睢陽郊祭配天不失舊物雖宣王之復古少康之纘禹無以過也。天縱睿知好學不倦動則畏天言則引咎宵衣旰食坐薪嘗膽雖堯舜之責謝禹湯之罪已無以過也。天縱睿知好學不倦動則畏天言則引咎宵衣旰食坐薪嘗膽雖堯舜之責射禹湯之罪已無以過也。遭時多艱天步靡甯以四海之大而治於吳越之一隅以萬乘之尊而屈於戎虜(改作邊陲)之小丑(改作一國)雖太王之去邠勾踐之邠越無以過也。兢兢業業不敢暇逸(下添以圖二字)內修政事(刪此二字)外攘夷狄(刪此二字)昧爽待旦未明求衣雖文王之憂勤成王之無逸無以過也。恭儉節用節御菲薄嬪嬙不備行宮代號蔽風雨雖堯之土階禹之菲食無以過也。可謂知所修已矣。屢下寬大之詔盡復祖宗之法恤刑薄賦講武務農訓齊百官撫綏四海車堅馬良兵足食備雖宣宗之綜核名實文皇之勵精政事無以過也。可謂知所以立政矣。求緊如不及從善如轉圜任相則垂拱仰成至於分治天下而不以為疑御將則建牙受鉞至於兼制數道而不以為重雖周之任旦望漢之寵信越無以過也。可謂知所以用人矣。宜其百姓。又安天下大治績用亟成然而行之累年百姓未安天下未治績用示成者其故何哉!此愚臣所以當食而噎中夜太息曰:有君如是而治不加進土地日蹙夷狄(改作敵鋒)尚熾何功烈如此其卑耶臣本以書生蒙陛下拔擢待罪從官屢膺任使負恩邱山未報毫髮陛下不以臣不才不忍中棄萬里召還臣孤危餘生獲瞻天日愚衷千慮豈無一得仰裨聖政之萬一伏望聖慈俯憐忠誠略賜清閒之燕使愚臣布腹心瀝肝膽。
rán hòu tuì fú fū zhì bù shèng xìng shèn.
然後退伏鈇鑕不勝幸甚。
lùn zé xiāng shī yuē: jì jì duō shì wén wáng yǐ níng chuán yuē: dì wáng zhī xìng fēi yī shì zhī lüè shì gù yǐ duō wèi shàn rán suǒ yǐ yòng tiān xià shì tè zài yú yī xiāng gù yuē: zài zi lùn yī xiāng tāng zhī xìng yě. xiāng yī yǐn yī rén ér yǐ gāo zōng zhī shèng yě. fù shuō yī rén ér yǐ wáng zhōu shì zhě tài gōng wàng ér yǐ bà qí guó zhě guǎn zhòng fù ér yǐ. ruò gāo zǔ zhī zhāng liáng guāng zhǔ zhī yě. míng fú jiān zhī wáng měng jiē yī rén ér yǐ zhì rú táng tài zōng zhī shàn chuàng yè shǒu chéng yì bù guò yòng fáng xuán líng dù rú huì èr rén yān hé qí shǎo yě. bì xià lín yù yǐ lái bá yǐ wèi xiāng zhě shí rén yǐ. ér zài wèi zhě duō bù jiǔ hé xiāng zhī zhòng ér qù zhī sù yě. chén tè chén yí zhī tiān xià zhī rén jiē yí zhī qǐ bì xià móu xiāng zhī shǐ huò wèi shèn yé yì bì xià lǐ mào zhī bù zhì yé yì rèn zhī bù zhuān dài zhī bù chéng yì chán xián zhī huò rù yé yì gòng nán jìn ér yì tuì yé hé xiāng zhī zhòng ér qù zhī sù yě.. ruò móu shǐ zhī bù shèn chén yuàn bì xià shèn jué shǐ. ruò lǐ mào zhī bù zhì chén yuàn bì xià yì lǐ mào yǐ lì qí jié. ruò rèn zhī bù zhuān dài zhī bù tài chén yuàn bì xià rèn zhī wù huò. qiě tuī chì xīn zhì qí fù zhōng. ruò chán xián zhī huò rén chén yuàn bì xià xiāng yǔ zhī jì rú yú dé shuǐ wú lìng xiǎo rén cì qí xì dé zhòng yī shí wàng gāo sì hǎi qù jiù wèi cháo tíng zhī qīng zhòng yòng shě xì tiān xià zhī ān wēi suī qiān qiū wàn suì liú yǐ fǔ bì xià kě yě. qǐ róng qí jū fū yì tuì zhī yì zāi! gù yuē: zhōng shǐ shèn jué yǔ shuāng yuē: zì zhōu yǒu zhōng xiāng yì wéi zhōng.
論擇相《詩》曰:濟濟多士文王以甯《傳》曰:帝王之興非一士之略士固以多為善然所以用天下士特在於一相故曰:在子論一相湯之興也。相伊尹一人而已高宗之盛也。傅說一人而已王周室者太公望而已霸齊國者管仲父而已。若高祖之張良光主之也。明苻堅之王猛皆一人而已至如唐太宗之善創業守成亦不過用房玄齡杜如晦二人焉何其少也。陛下臨御以來拔以為相者十人矣。而在位者多不久何相之眾而去之速也。晨特臣疑之天下之人皆疑之豈陛下謀相之始或未慎耶抑陛下禮貌之不至耶抑任之不專待之不誠抑讒閒之或入耶抑共難進而易退耶何相之眾而去之速也。。若謀始之不慎臣願陛下慎厥始。若禮貌之不至臣願陛下益禮貌以勵其節。若任之不專待之不太臣願陛下任之勿惑。且推赤心置其腹中。若讒閒之或人臣願陛下相與之際如魚得水無令小人伺其隙德重一時望高四海去就為朝廷之輕重用舍系天下之安危雖千秋萬歲留以輔陛下可也。豈容其拘夫易退之義哉!故曰:終始慎厥與雙曰:自周有終相亦惟終。
lùn zhàn shǒu bīng bù kě yī rì wàng yú tiān xià yě. jiǔ yǐ. yòng zhī zhī dào gài yì duō shuō yǐ chén guān zhī yì wú shēn yuǎn shén gāo nán xíng zhī shì dà shuài bù guò zhàn shǒu liǎng duān ér yǐ jiāo fēng jiē rèn yǐ jué shēng sǐ zhě zhàn yě. zēng pí jùn huáng xiào sǐ wù qù zhě shǒu yě. guó jiā nèi wài yǎng bīng wú lǜ bǎi wàn jié tiān xià zhī yǔ gé qī tiě yǐ wèi bīng zhī qì xiè kōng tiān xià zhī cāng kù zhù zhóu yǐ chōng bīng zhī yī shí yí hū! kǎi zhàng xī lì shì qì zhèn fā zhàn zé shèng shǒu zé gù nǎi kuài gōng wèi zòu cùn tǔ wèi fù hé yé fán yǐ bù zhī zhàn shǒu zhī dào wèi cháng shēng jīn gǔ yě. wèi cháng liè xíng zhèn yě. wén dí zhī zhì jí yè bīng ér zǒu qǐ zhī suǒ wèi zhàn zāi! wèi shǒu xiū chéng guō yě. wèi cháng lì zōng miào yě. wén dí zhī zhì zé wěi ér qù zhī qǐ zhī suǒ wèi shǒu zāi!, huò yuē: jīn rén dé gǔ rén yòng bīng zhī dào qí zhèng wú cháng biàn huà bù cè rú léi tíng rú fēng yǔ rú shuǐ rú huǒ rú shān rú lín rú yǐ shí tóu láng rú yǐ jiàn duàn fǔ suǒ xiàng wú qián ān kě yǐ zhàn suǒ gōng bì kè ān kě yǐ shǒu tiān xià zhī yán lǜ rú cǐ ér chén zhī yán dú bù rán pì èr rén yì yǒu gāo zhě páng guān zhī èr rén jiē dī zhě yě. yī rén dà bài suì yǐ yǐ wèi dī bǐ wèi gāo fēi bǐ gāo yě. wǒ dī gù bǐ gāo ěr jīn rén yòng bīng yì qǐ shàn zāi! tè yǐ wǒ bù shàn gù bǐ wèi shàn yǐ chén qū qū zhī jiàn ér zhāo bì xià zhī shén wǔ tuō shè jì zhī wēi líng ér yòng jīn rì tiān xià zhī bīng zhàn yì chá shǒu yì kě hé suǒ wǎng ér bù kě.
論戰守兵不可一日忘於天下也。久矣。用之之道蓋亦多說以臣觀之亦無深遠甚高難行之事大率不過戰守兩端而已交鋒接刃以決生死者戰也。增陴浚隍效死勿去者守也。國家內外養兵無慮百萬竭天下之羽革漆鐵以為兵之器械空天下之倉庫杼軸以充兵之衣食宜乎!鎧仗犀利士氣振發戰則勝守則固乃膾功未奏寸土未復何耶凡以不知戰守之道未嘗聲金鼓也。未嘗列行陣也。聞敵之至即曳兵而走豈知所謂戰哉!未守修城郭也。未嘗立宗廟也。聞敵之至則委而去之豈知所謂守哉!,或曰:金人得古人用兵之道奇正無常變化不測如雷霆如風雨如水如火如山如林如以石投狼如以劍斷腐所向無前安可以戰所攻必克安可以守天下之言率如此而臣之言獨不然譬二人奕有高者旁觀之二人皆低者也。一人大敗遂以已為低彼為高非彼高也。我低故彼高爾金人用兵亦豈善哉!特以我不善故彼為善以臣區區之見而昭陛下之神武托社稷之威靈而用今日天下之兵戰亦查守亦可何所往而不可。
lùn yòng rén chén qiè yǐ zì gǔ yí dí gǎi zuò jiāng chǎng zhī huò wèi yǒu liè yú jīn rì zhě yě. bì xià yǐ bù shì chū zhī zī dāng dà yǒu wèi zhī yùn lì jīng qiú zhì dé rì jī guān bào yǐ. ér qí xiào wèi jiàn hé yě. fēi bù qín láo yě. fēi bù gōng jiǎn yě. fēi bù zhuān rèn zǎi fǔ fēi bù chǒng yù jiāng shuài fēi bù qiáng bīng fēi bù lǐ cái fēi bù qiú yán fēi bù tīng jiàn fēi bù xià zhào āi tòng cè yǐn yǐ gǎn rén xīn fēi bù qiǎn shǐ bēi cí hòu lǐ yǐ jiāo dí guó yáo shùn wén wǔ zhī zhèng dào hàn táng xián jūn zhī shèng dé bì xià jiē zǔ shù xiàn zhāng ér gōng xíng zhī yě. fán kě yǐ zhēn jīn shū jīn rì zhī jí zhě gài wǒ bù wèi yě. rán ér tiān yì wèi shén shùn rén xīn wèi shén fú shì lì rì kùn tǔ jiāng rì cù jiǔ miào huī jìn zhī shōu dào wèi xuě yě. èr shèng shā mò zhī shòu wèi huí yě. bì xià yù yù pì chù yú zuì ěr zhī wú qí gù hé zāi! bì yǒu yóu yě. bì xià yì cháng shēn sī ér shú jiū zhī hū! jué jīn tiān xià zhī shì rú jiǔ bìng zhī rén fēi bù qiú yī ér cāng gōng biǎn què zhī xiào wèi zhe yě. fēi bù yòng yào ér láng dú wū huì zhī lèi huò jìn yě. zēng qí bìng ér sù qí wēi kě bù āi yé míng hū wàn shì zhī ān wàng bì xià zǎo tú zhī yě. chén yú zhuàng qiǎn báo, qǐ yǒu shēn móu yuǎn lǜ yǐ bì bì xià zhī cōng míng yǐ dìng tiān xià zhī huò luàn yǐ zàn zhōng xìng zhī shèng liè zhòu yè sī jì shí nián yú zī yǐ. yuán qí bìng chá qí mài jù fāng yòng yào qiè zì wèi báo yǒu suǒ de lì wēi shēn yuǎn wú cóng kě dá jīn méng shōu zhào. qiě mìng zhī duì cǐ shí bù yán hé shí yán yé jīn méng bì xià cì qīng xián zhī yàn róng chén wěi qū fū chén zhǎn jǐn dǐ yùn shù huò yǒu yī de zhī kě cǎi. ruò yǐ wèi yū kuò bù zú yǐ xíng zé yá dāng qǐ hái gǔ lǎo sǐ shān lín wú hèn.
論用人臣竊以自古夷狄(改作疆場)之禍未有烈於今日者也。陛下以不世出之資當大有為之運勵精求治德日機關報矣。而其效未見何也。非不勤勞也。非不恭儉也。非不專任宰輔非不寵遇將帥非不強兵非不理財非不求言非不聽諫非不下詔哀痛惻隱以感人心非不遣使卑詞厚禮以交敵國堯舜文武之正道漢唐賢君之盛德陛下皆祖述憲章而躬行之也。凡可以臻今紓今日之急者蓋我不為也。然而天意未甚順人心未甚孚事力日困土疆日蹙九廟灰燼之收到未雪也。二聖沙漠之狩未回也。陛下鬱郁僻處於蕞爾之吳其故何哉!必有由也。陛下亦嘗深思而熟究之乎!厥今天下之勢如久病之人非不求醫而倉公扁鵲之效未著也。非不用藥而狼毒烏喙之類或進也。增其病而速其危可不哀耶鳴呼萬世之安望陛下早圖之也。臣愚戇淺薄,豈有深謀遠慮以裨陛下之聰明以定天下之禍亂以贊中興之盛烈晝夜思計十年於茲矣。原其病察其脈據方用藥竊自謂薄有所得力微身遠無從可達今蒙收召。且命之對此時不言何時言耶今蒙陛下賜清閒之燕容臣委曲敷陳展盡底蘊庶或有一得之可采。若以為迂闊不足以行則牙當乞骸骨老死山林無恨。
lùn zhèng shì běn mò xī zhōu xuān wáng zhī fù gǔ yě. xià tiān jì yún: èr zì nèi xiū zhèng shì gǎi zuò fù yuē: wài rǎng yí dí shān cǐ èr zì wéi nèi xiū zhèng shì shān cǐ èr zì gù néng wài rǎng yí dí shān cǐ èr zì gǒu zhèng shì cǐ èr zì gǎi zuò qí nèi zhī bù xiū zé yí dí jiāo qīn yǐ. shān yí dí wǔ zì gǎi zuò wài ān néng rǎng zhī zāi! jīn rén xīng huì cǐ èr zì gǎi zuò rǎo wú zhōng guó gǎi zuò jiāng tǔ shí nián yǐ. ér wǒ rǎng zhī bù néng qù kě yě. qí wèi xiū zhèng shì yé fū zhèng yǒu xiǎo dà shì yǒu běn mò xiān dà hòu xiǎo xiān běn hòu mò zé dé zhī yě. jīn tiān xià zhī yán zhèng shì zhě mò bù yǐ bīng wèi xiān zhě yě. miào táng zhī shàng zhāo xī yì lùn zhě bīng zhōu xiàn zhī xián xīng huǒ fèng xíng zhě bīng shì zhī suǒ chén zhě bīng nóng zhī suǒ shàn zhě bīng shāng zhī suǒ zhù zhě bīng gōng zhī suǒ chēng zhě bīng wú suǒ wǎng ér fēi bīng gài yuē: yí dí gǎi zuò jīn rì zhī huò gǎi zuò shì rú cǐ shān cǐ èr zì fēi bīng bù zú yǐ rǎng gǎi zuò jìng zhī yě. qí yú zhèng yě. xiǎo yé dà yé qí yú shì yě. běn yé mò yé qiè wèi bīng suī bù kě qù rán fēi suǒ xiān yě. shī yuē: shǐ qí wén dé qià cǐ sì guó yě. zǐ yuē: yuǎn rén bù fú zé xiū wén dé yǐ lái zhī bīng fǎ yuē: wén néng fù zhòng wǔ néng què dí yì xiān wén ér hòu wǔ qí suǒ wèi wén zhě fēi jiǎn dú zhī kōng yán zhuàn kè zhī xiǎo jì jūn jūn yá yá fù fù zǐ zi xiōng xiōng dì di fú fū fù fù sì mín ān qí yè wàn wù suì qí xìng dà gāng xiǎo jì běn wēi wèi guǎng jiē wén yě. shì nǎi zhèng shì yě. jīn nǎi xiū zhī yú qí biàn xiū ér wèi bèi yú mèng zǐ yuē: gài yì fǎn qí běn yǐ.. yòu wèi liáng huì wáng yuē: wáng rú shī rén zhèng yú mín shěng xíng fá báo shuì liǎn shēn gēng yì jiǎng zhuàng zhě.
論政事本末昔周宣王之復古也。(下添既云:二字)內修政事(改作復曰:)外攘夷狄(刪此二字)惟內修政事(刪此二字)故能外攘夷狄(刪此二字)苟政事(此二字改作其內之)不修則夷狄交侵矣。(刪夷狄五字改作外)安能攘之哉!金人腥穢(此二字改作擾)吾中國(改作疆土)十年矣。而我攘之不能去可也。其未修政事耶夫政有小大事有本末先大後小先本後末則得之也。今天下之言政事者莫不以兵為先者也。廟堂之上朝夕議論者兵州縣之閒星火奉行者兵士之所陳者兵農之所贍者兵商之所助者兵工之所稱者兵無所往而非兵蓋曰:夷狄(改作今日)之禍(改作事)如此(刪此二字)非兵不足以攘(改作靖)之也。其於政也。小耶大耶其於事也。本耶末耶竊謂兵(雖不)可去然非所先也。《詩》曰:矢其文德洽此四國也。子曰:遠人不服則修文德以來之兵法曰:文能附眾武能卻敵亦先文而後武其所謂文者非簡牘之空言篆刻之小技君君牙牙父父子子兄兄弟弟夫夫婦婦四民安其業萬物遂其性大綱小紀本微未廣皆文也。是乃政事也。今乃修之歟其變修而未備歟孟子曰:蓋亦反其本矣。。又謂梁惠王曰:王如施仁政於民省刑罰薄稅斂深耕易耩壯者。
yǐ xiá rì xiū qí xiào dì zhōng xìn kě shǐ zhì tǐng yǐ tà qín chǔ zhī jiān jiǎ lì bīng yǐ.. yòu wèi liáng xiāng wáng yuē: tiān xià dìng yú yī bù shì shā rén zhě néng yī zhī. yòu wèi qí xuān wáng yuē: jīn wáng fā zhèng shī rén shǐ tiān xià shì zhě jiē yù lì yú wáng zhī cháo gēng zhě jiē yù gēng yú wáng zhī yě duān jiǎ jiē yù cáng yú wǔ zhī shì xíng lǚ jiē yù chū yú wáng zhī tú shú néng yù zhī jīn néng rú mèng zǐ zhī yán xiū qí zhèng shì zé zhèng qì shí xié qì bù néng rù bǐ yí dí cǐ sān zì gǎi zuò jiāng wài bù dài rǎng zhī shān cǐ zì ér zì rǎng qū qū fù gǔ zhī xuān wáng hé zú wèi jīn rì dào chén gù yuē: bīng suī bù kě qù rán fēi suǒ xiān yě. wéi bì xià liú shén xǐng chá wù yǐ wèi shū shēng yū kuò zhī yán ér lüè zhī yě..
以暇日修其孝弟忠信可使制梃以撻秦楚之堅甲利兵矣。。又謂梁襄王曰:天下定於一不嗜殺人者能一之。又謂齊宣王曰:今王發政施仁使天下仕者皆欲立於王之朝耕者皆欲耕於王之野端賈皆欲藏於五之市行旅皆欲出於王之塗孰能御之今能如孟子之言修其政事則正氣實邪氣不能入彼夷狄(此三字改作將外)不待攘之(刪此字)而自攘區區復古之宣王何足為今日道臣故曰:兵雖不可去然非所先也。惟陛下留神省察勿以為書生迂闊之言而略之也。。
lùn bīng yá shān xī rén yě. suī zì shǎo xué dú shū ér fēng jiàn qì rǎn chí mǎ shì jiàn yì bīng zhī shì hǎo jí zāo jiān nán méng bì xià wěi rèn jiǎ yǐ bīng quán wèi róng lǔ gǎi zuò běi dí kě yǐ qì tūn gōng míng kě yǐ tuò shǒu qǔ yě. fēn báo shù qí bá qián zhì hòu qì wú suǒ chéng lì xián jū tuì chù lì guān gǔ rén yòng bīng zhī shuō nǎi zhī bīng zhī wèi yì yún: yě. zuǒ shì yuē: bīng yóu huǒ yě. fú jí jiāng zì fén bīng zhī bù kě hǎo yě. rú cǐ yì zhī cuì yuē: chú róng qì jiè bù yú bīng zhī bù kě qù yě.. yòu rú cǐ. suī rán dà dǐ yòng bīng zhī shuō yǒu sān yān bīng guì hé bù guì lí bīng guì jīng bù guì zhòng bīng guì sù bù guì jiǔ bīng hé ér bù lí zé qí xīn hé qí qíng tōng. ruò shǒu zú zhī hàn tóu mù zǐ dì zhī jiù fù xiōng shǎo zhǎng yǒu lǐ qí xíng rú bīn suǒ wèi shǒu zé gù zhàn zé shèng zhě yě. bīng jīng ér bù làn zé qí qì ruì qí shì bèi jìn rú jiāng hé zhǐ rú qiū shān gōng wú jiān chéng zhàn wú jiāng dí suǒ wèi bǎi zhàn bǎi shèng zhě yě. bīng sù ér bù jiǔ zé qí zhì guǒ qí jì jué chū yú léi tíng dòng rú fā jī yì bù zài jí liáng bù sān zài suǒ wèi shì. ruò cóng tiān ér xià yě. fǎn cǐ zé fēi wéi bù néng chéng gōng wèi yǒu bù bài wáng zhě yě. táng jiǔ jié dù bīng yī rì jiē kuì fēi lí ér bù hé zhī wèi hū! xún yì bǎi wàn pò yú guāng wǔ gū jūn fēi zhòng ér bù jīng zhī wèi hū! zhǔ kè zhī shī guò qī zì kuì fēi jiǔ ér bù sù zhè wèi hū! fū wén wǔ yī nù ér ān tiān xià zhī mín jìn wén gōng qū qū tú bà yì yī zhàn ér bù zài zhàn gèng yuàn bì xià yǎng wēi xù ruì dài shí zhī zhì hé dà bīng qū jīng zú hè wén wǔ zhī yī nù ér bù liú xíng zé yāo fēn jìng jìng tǔ fù zhū xià ān bì xià kě yǐ chuí gǒng wú wèi yǐ. qí shù chū yì dòng zhà shèng zhà fù bīng jiā zhī dà jì yě. wàng bì xià shēn zhěn shèng niàn tiān xià xìng shèn.
論兵牙山西人也。雖自少學讀書而風漸氣染馳馬試劍亦兵之是好及遭艱難蒙陛下委任假以兵權謂戎虜(改作北敵)可以氣吞功名可以唾手取也。分薄數奇跋前疐後訖無所成立閒居退處歷觀古人用兵之說乃知兵之未易云:也。左氏曰:兵猶火也。弗戢將自焚兵之不可好也。如此易之萃曰:除戎器戒不虞兵之不可去也。。又如此。雖然大抵用兵之說有三焉兵貴合不貴離兵貴精不貴眾兵貴速不貴久兵合而不離則其心和其情通。若手足之捍頭目子弟之救父兄少長有禮其行如賓所謂守則固戰則勝者也。兵精而不濫則其氣銳其勢倍進如江河止如邱山攻無堅城戰無疆敵所謂百戰百勝者也。兵速而不久則其志果其計決出於雷霆動如發機役不再籍糧不三載所謂勢。若從天而下也。反此則非惟不能成功未有不敗亡者也。唐九節度兵一日皆潰非離而不合之謂乎!尋邑百萬破於光武孤軍非眾而不精之謂乎!主克之師過期自潰非久而不速這謂乎!夫文武一怒而安天下之民晉文公區區圖霸亦一戰而不再戰更願陛下養威蓄銳待時之至合大兵驅精卒赫文武之一怒而不留行則妖氛靜境土復諸夏安陛下可以垂拱無為矣。其數出易動乍勝乍負兵家之大忌也。望陛下深軫聖念天下幸甚。
lùn xíng shì chén wén lì guó bì chù xíng shì zhī dì qiáng guó bì zī xíng shì zhī lì shǒu guó bì jù xíng shì zhī biàn chù zhī dé qí dì zé mín xīn guī zī zhī dé qí lì zé cái yòng zú jù zhī dé qí biàn zé jūn shēng zhèn gài xíng shì zhě tiān xià zhī dà běn. ruò rén zhī yǒu xuè qì mù zhī yǒu gēn jī shuǐ zhī yǒu yuán liú móu guó zhě bù kě bù zhī yě. gù gǔ rén yán xíng shì zhě, huò wèi zhī shàng liú, huò wèi zhī jīn hóu, huò wèi zhī fù xīn, huò wèi zhī sì zhī qí jǐn màn jí huǎn dài kě jiàn yǐ. jīn tiān xià shí shī qī bā suǒ wèi yān hóu fù xīn shàng liú zhě jiē wèi dí rén suǒ yǒu qū qū wú shǔ nǎi yī zhī ěr chǐ cùn zhī dì. yòu fēi xī shí zhī wú shǔ yě. zì gǔ wú jiē yǐ shòu chūn jīng xiāng wèi shàng liú shǔ.
論形勢臣聞立國必處形勢之地強國必資形勢之利守國必據形勢之便處之得其地則民心歸資之得其利則財用足據之得其便則軍聲振蓋形勢者天下之大本。若人之有血氣木之有根基水之有源流謀國者不可不知也。故古人言形勢者,或謂之上流,或謂之襟喉,或謂之腹心,或謂之四肢其緊慢急緩殆可見矣。今天下十失七八所謂咽喉腹心上流者皆為敵人所有區區吳蜀乃一肢爾尺寸之地。又非昔時之吳蜀也。自古吳皆以壽春荊襄為上流蜀。
yǐ hàn zhōng jīn yáng wèi yān hóu gù shí fāng yòng wǔ zé lín xuǎn yīng qí tún sù zhòng bīng chǐ cùn bù yǐ jiǎ rén jīn xiāng yáng qiān jìn ér xiāo tiáo yǒu bīng bù néng zì liáng yáng tián lǒng qiū xū zhì zhī bù fù wèi yì jīn rì zhī tiān xià suǒ yǐ shǒu zé gù zhàn zé bù shèng zhuì zhuì rán bù zì ān zhě liè qiáng wèi cǐ yě. jiān liáng yáng dōng chè shǎn huá xī jí táo mín běi lín sān qín nán yā jiǔ jiāng biǎo lǐ shān hé kě zhàn kě shǒu nǎi tiān xià zhī jí yě. shě cǐ bù tú yù xìng yī zhī yǐ huó sì tǐ fēi tú wú yì shì suǒ yǐ hài zhī ěr yá yuàn bì xià shēn zhěn shèng lǜ zǎo dìng dà jì wù shǐ kuáng fū jù zhī dǎo chí tài ā nǎi yǒu shì qí zhī huǐ tiān xià xìng shèn.
以漢中金洋為咽喉故時方用武則遴選英奇屯宿重兵尺寸不以假人今襄陽千進而蕭條有兵不能自梁洋田隴邱墟置之不復為意今日之天下所以守則固戰則不勝惴惴然不自安者列強謂此也。兼梁洋東徹陝華西極洮岷北臨三秦南壓九江表里山河可戰可守乃天下之脊也。舍此不圖欲興一肢以活四體非徒無益適所以害之爾牙願陛下深軫聖慮早定大計勿使狂夫據之倒持太阿乃有噬臍之悔天下幸甚。
cì jìn shì chū shēn tóu pǐn dǐng dài sì chuān děng chù chéng xuān bù zhèng shǐ sī bù zhèng shǐ qīng yuàn xǔ hán dù xiào kān.
賜進士出身頭品頂戴四川等處承宣布政使司布政使清苑許涵度校刊。
juǎn èr bǎi shí jiào kān jì.
※卷二百十校勘記。
tiān yì wèi hé rén xīn wèi hé wèi jūn wù zuò wèi xiāng chuán shuō yī rén ér yǐ tuō xiāng zì āi tòng cè dá yǐ gǎn rén xīn dá wù zuò yǐn.
天意謂何人心謂何(謂均誤作為)相傳說一人而已(脫相字)哀痛惻怛以感人心(怛誤作隱)。