yán xìng xià zhì sān shí jiǔ.
炎興下帙三十九。
qǐ jiàn yán sì nián wǔ yuè shí sān rì jiǎ yín, jǐn liù yuè shí yī rì xīn sì.
起建炎四年五月十三日甲寅,盡六月十一日辛巳。
fàn zōng yǐn wèi shàng shū yòu pú shè tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì zhāng shǒu cān zhī zhèng shì.
范宗尹為尚書右僕射同中書門下平章事張守參知政事。
fàn zōng yǐn cí miǎn bù yǔn pī dá zhèn lǚ guó jiā zhī fǒu yùn sī dé tiān xià zhī qí cái yǐ qīng ào cóng bù yī zǎo yǒu rén wàng lèi jī quán chén yú fāng yòng wèi cháng hǎo lì yǐ yāo míng měi chén zhì dào zhī kě xíng wú bù huì wén ér qiè lǐ jì cān zàn yú dà zhèng yóu zhuó jiàn yú suǒ cún yī yì jǐn gōng qún lún jiē lǐ réng fù jù chuān zhī jì yòng fú yán shí zhī zhān zhì zhào yī bān jìn shēn xiāng qìng zhù qīng xíng zhì zhī guó yǒu rén wèi dāng chéng mìng yǐ zhōu xuán yóu fù kàng zhāng ér xùn bì wéi cǐ jǔ ér guó wú lòu yǐ. jīn hé shí ér qīng cí wèi hū! miǎn jiū liáng tú mǔ liáng zài qǐng.
范宗尹辭免不允批答朕履國家之否運思得天下之奇材以卿奧從布衣早有人望累擊權臣於方用未嘗好利以邀名每陳治道之可行無不會文而切理洎參贊於大政尤灼見於所存一意盡公群倫皆理仍付巨川之濟用符岩石之瞻制詔一頒搢紳相慶佇卿行志知國有人謂當承命以周旋猶復抗章而遜避惟此舉而國無陋矣。今何時而卿辭位乎!勉究良圖母良再請。
zài cí miǎn pī dá zhèn wéi zhì luàn liǎng tú wèi yǒu bù yóu yú yòng xiāng jūn chén yī dé xiāng féng xiān zhí yú tóng shí qīng shí suì ér cái quán móu shēn ér qì yuǎn xué gǔ rén zhī zhì yào yán tiān xià zhī dà gōng jiǎn yú zhèn xīn fēi zhǐ jīn rì gù zhuó sī fēng xiàn shēng yù zhèng jī jiāng guān suǒ zhǎng bù cì ér yòng ér qīng xìng zī tiān zhì yì lùn rì xīn yán qí zhòng hòu zé rú yǐ tài shān ér zuò píng yuán yǔ qí shū tōng zé. ruò jià qīng chē ér jiù shú lù nǎi bù dà hào rèn zhī bù yí qīng dāng tú qún cè yǐ jiān shōu niàn cùn yīn zhī kě xī lì guī mó yú sù dìng yīng jī huì yú fāng lái fǔ chéng zài zào zhī jī tóng xiǎng wú jiāng zhī fú cǐ zé jǐn qīng zhì zhǔ zhī shù ér chéng zhèn zhī rén zhī míng yě. jí shàng fēng zhāng bǎi cí xī yì suǒ qǐng yí bù yǔn réng duàn lái zhāng.
再辭免批答朕惟治亂兩塗未有不由於用相君臣一德相逢鮮值於同時卿識邃而才全謀深而器遠學古人之至要言天下之大公簡於朕心非止今日故擢司風憲升預政機將觀所長不次而用而卿性資天至議論日新言其重厚則如倚太山而坐平原語其疏通則。若駕輕車而就熟路乃布大號任之不疑卿當圖群策以兼收念寸陰之可惜立規模於素定應機會於方來輔成再造之基同享無疆之福此則盡卿致主之術而成朕知人之明也。亟上封章百辭奚益所請宜不允仍斷來章。
yí shǐ yuē: fàn zōng yǐn bài yòu pú shè zhāng shǒu chú cān zhī zhèng shì zōng yǐn jù cí miǎn cì zhào bù yǔn réng duàn lái zhāng wāng zǎo xíng cí yuē: yán qí zhòng hòu zé rú yǐ tài shān ér zuò píng yuán yǔ qí shū tōng zé. ruò jià qīng chē ér jiù rè lù nǎi bù dà hào rèn zhī bù yí zōng yǐn dú zhī xǐ zōng yǐn wèi shǒu yuē: jīn rì zhī shì zhèng rú rén zhī jí bìng shěn gù fāng dǔ shāo shī shǐ yào lì yǒu diān pū zhī shì yào shǐ shī shè yǒu xù wù yū wù jí dāng xiāng yǔ lù lì qǐ wò shàng qián guǎng kāi yán lù jiǎn bá xián cái chú tī zāi dù jié yì cái yòng yǐ zhì xī míng qì sǔn jiǎo xìng chì háo yòu zuǒ zuǒ yòu fèng shù hū! qí kě yě..
遺史曰:范宗尹拜右僕射張守除參知政事宗尹具辭免賜詔不允仍斷來章汪藻行詞曰:言其重厚則如倚太山而坐平原語其疏通則。若駕輕車而就熱路乃布大號任之不疑宗尹讀之喜宗尹謂守曰:今日之勢正如人之疾病沈痼方篤稍施駛藥立有顛仆之勢要使施設有序勿迂勿亟當相與戮力啟沃上前廣開言路揀拔賢材除剔菑蠹節抑財用以至惜名器損僥倖斥豪右左(左右)縫庶乎!其可也。。
zhāng yòng kòu huái xī.
張用寇淮西。
zhāng yòng zì jīng xī wǎng dōng jīng zhuǎn nán jīng jiè zì liǔ zi zhǎn yáng qū shòu chūn zhì shū chéng xiàn suì tún zhōng jūn qí yú zhū jūn jiē fēn tún sì bù shì shí jīn rén fāng tuì jiàn kāng dù jiāng běi hé zhōu yǐ dōng jīn rén wǎng lái yě wú suǒ lüè nǎi cǎi cǎo mù dàn yè qīng ér nèn zhě yǐ huǒ zhǔ zhī nuò qù qīng shuǐ bù wèn yǒu dú yǔ wú dú dàn néng jǔ jué zhě xī shí zhī yǐ zhì dòng huó zhī wù bù lùn fēi zǒu yǔ rú dòng dé jí dàn zhī rén jiē kùn fá.
張用自京西往東京轉南京界自柳子斬陽趨壽春至舒城縣遂屯中軍其餘諸軍皆分屯四布是時金人方退建康渡江北和州以東金人往來野無所掠乃采草木但葉青而嫩者以火煮之搦去青水不問有毒與無毒但能咀嚼者悉食之以至動活之物不論飛走與蠕動得即啗之人皆睏乏。
gǎi yù qián wǔ jūn wèi shén wǔ wǔ jūn yù yíng wǔ jūn wèi shén wǔ fù wǔ jūn.
改御前五軍為神武五軍御營五軍為神武副五軍。
cuī zēng xiàn jiāo hú shuǐ zhài.
崔增陷焦湖水寨。
cuī zēng cí zhōu rén lì yán jǐn jūn wèi jiāng shǒu sì zhōu fú qiáo jǐn qì sì zhōu zhū jūn kuì sàn zēng wǎng shòu chūn jiè zhōng jié zhù bó shì zhài bìng qí jūn zì háo zhōu zhuǎn wǎng cháo xiàn gōng jiāo hú shuǐ zhài zēng dé xiǎo zhōu shù zhī zhí dǎo qí zhài zhài yǒu zhōu sì wǔ shí jiē huái xī fù shāng dà jiǎ jí shàng hù fù mín chū lái céng jīng bīng huǒ bù néng yíng jù jǐn wèi zēng suǒ yǒu lǔ lüè jīn yín cái wù zǐ nǚ. yòu xuǎn zhuàng chōng jūn.
崔增磁州人隸閻僅軍為將守泗州浮橋僅棄泗州諸軍潰散增往壽春界中刦祝博士寨並其軍自濠州轉往巢縣攻焦湖水寨增得小舟數隻直擣其寨寨有舟四五十皆淮西富商大賈及上戶富民初來曾經兵火不能迎拒盡為增所有虜掠金銀財物子女。又選壯充軍。
sūn xìng tuì háo zhōu jiāng xiào zhū shì lǜ jūn mín qǐng bīng mǎ dōu jiān lǐ jià quán zhī jūn zhōu shì.
孫興退濠州將校朱式率軍民請兵馬都監李價權知軍州事。
jīn rén zì jiàn kāng dù jiāng ér běi yě. shòu chūn fǔ jūn zhōu tài shī zhāo sūn xìng děng hái shòu chūn guān lì jū mín jiē sòng yú xī mén zhī wài quàn jiǔ zhuó bié xìng yǔ téng láng zhōng jí suǒ bù bīng jǐn xíng wéi liú wěi tōng pàn chén hào rán zài zhōu xìng xié èr jì máo mǎ nǚ yáng sū xiōng qù yǐ jīn shǎng qí zhòng zì yú wú háo fà zhī rǎo xìng zài háo zhōu fán bàn nián jí jì qù jiāng xiào zhū shì lǜ jūn mín qǐng jūn mǎ dōu jiān lǐ jiè quán guǎn jūn zhōu shì jiè yòng sī hù cān jūn jiāng xún wǔ móu qiú tóu bài guān zhāng zōng wàng jí tōng pàn chén hào rán yú yù suì fù yòng jiàn yán sì nián nián hào jiè yǐ xún wǔ quán tōng pàn jūn zhōu shì yǐ xiǎo xī xún jiǎn wèi jìn quán bīng mǎ dōu jiān.
金人自建康渡江而北也。壽春府軍周太師招孫興等還壽春官吏居民皆送於西門之外勸酒酌別興與滕郎中及所部兵盡行唯留偽通判陳浩然在州興攜二妓毛馬女楊蘇凶去以金賞其眾自餘無毫髮之擾興在濠州凡半年及既去將校朱式率軍民請軍馬都監李玠權管軍州事玠用司戶參軍江洵武謀囚投拜官張宗望及通判陳浩然於獄遂復用建炎四年年號玠以洵武權通判軍州事以小溪巡檢魏進權兵馬都監。
liù yuè èr rì rén shēn liú guāng shì lái cháo.
六月二日壬申劉光世來朝。
qī rì dīng chǒu liú wèi bài zhāng wén xiào kè chú zhōu.
七日丁丑劉位敗張文孝克滁州。
liú wèi tún yú héng shān zhāng wén xiào zhàn chú zhōu wèi yǐ bīng shōu fù chú zhōu dīng chǒu zhì chú zhōu wén xiào tuì zǒu suì fù chú zhōu.
劉位屯於橫山張文孝占滁州位以兵收復滁州丁丑至滁州文孝退走遂復滁州。
bā rì wù yín liú wèi jí zhāng wén xiào zhàn yú chú zhōu bèi hài.
八日戊寅劉位及張文孝戰於滁州被害。
liú wèi jì dé chú zhōu jí yǐ qí shǔ lǐ xié wèi sī fǎ cān jūn shì yè yǔ xié tóng sù yú zǐ chéng zhōng xié mèng zhōu chéng zhōng wū shè jǐn dào jì jué yǐ wèi bù xiáng fú dàn wén xiào yǐ qí zhòng zhì chéng xià wèi suǒ yǐn bīng yíng zhàn wèi féng bīng zhòng shù bǎi yǐ wèi yǐ bīng zhī zhàn shì yě. nǎi zhǐ huī shā zéi ér suǒ féng zhě zéi bīng yě. wèi jué zhī yù jí zhàn wèi zéi suǒ shā quán zhī zhōu zhě mǒu quán zhī qīng liú xiàn méi jùn dí xiàn chéng zhāng gé fēi děng zhōu xiàn guān jiē sàn cháo tíng wén zhī jí qí dì lì miào bǎng yuē: gāng liè.
劉位既得滁州即以其屬李頡為司法參軍是夜與頡同宿於子城中頡夢州城中屋舍盡倒既覺以為不祥拂旦文孝以其眾至城下位所引兵迎戰位逢兵眾數百以為已兵之戰士也。乃指麾殺賊而所逢者賊兵也。位覺之欲急戰為賊所殺權知州者某權知清流縣梅俊迪縣丞張格非等州縣官皆散朝廷聞之即其地立廟榜曰:剛烈。
shí yī rì xīn sì zhào lì chū bīng gōng tà lǎn gǎi zuò dá lán yú sūn cūn pǔ.
十一日辛巳趙立出兵攻撻懶(改作達蘭)於孫村浦。
tà lǎn yǐ dà jūn xià sāi yú shòu hé qù huái hé sūn cūn pǔ liǎng jí nǎi nán běi yān hóu zhī lù. yòu zuò zhài yú sūn cūn pǔ yǐ shǒu zhī zhào lì qǐ sù qiān xiàn zhào qióng shuǐ zhài mín bīng yú chéng zhōng xīn sì qīn lǜ qīn suí bǎi yú rén qǔ sūn cūn pǔ zhài qiǎn tǒng zhì wáng yàn zhōng yǐ bīng shù bǎi fáng shòu hé zhī jiù bīng jīn rén zì shòu hé zhài rì qiǎn èr sān bǎi qí wǎng lái yú sūn cūn pǔ wén lì chū bīng jí qiǎn tiě qí lái jiù zhī wèi yàn zhōng suǒ wā bù dé jìn lì yì wén jīn rén yǐ tiě qí lái jiù bù kè gōng ér tuì yàn zhōng yì guī.
撻懶以大軍下塞於壽河去淮河孫村浦兩吉乃南北咽喉之路。又作寨於孫村浦以守之趙立起宿遷縣趙瓊水寨民兵於城中辛巳親率親隨百餘人取孫村浦寨遣統制王彥忠以兵數百防壽河之救兵金人自壽河寨日遣二三百騎往來於孫村浦聞立出兵急遣鐵騎來救之為彥忠所挖不得進立亦聞金人以鐵騎來救不克攻而退彥忠亦歸。
lǚ yí hào wèi jiàn kāng fǔ lù ān fǔ dà shǐ jiān zhī chí zhōu zhū shèng fēi wèi jiāng zhōu lù ān fǔ dà shǐ jiān zhī jiāng zhōu liú guāng shì wèi liǎng zhè xī lù ān fǔ dà.
呂頤浩為建康府路安撫大使兼知池州朱勝非為江州路安撫大使兼知江州劉光世為兩浙西路安撫大。
shǐ jiān zhī zhèn jiāng fǔ.
使兼知鎮江府。
zhōu wàng zé zhāo huà jūn jié dù fù shǐ lián zhōu ān zhì.
周望責招化軍節度副使連州安置。
zhōu wàng yǐ tóng zhī shū mì wèi xuān fǔ shǐ qì qí jūn ér bēn tài hú yě. yǐ xuān fǔ shǐ yìn qì tài hú zhōng jīn rén yǐ tuì mù yú rén rù shuǐ qiú dé zhī yǐ xuān fǔ shǐ zhí mǐ jié zhī hú zhōu diàn zhōng shì yù shǐ shěn yǔ qiú yán qí tǒng zhòng bīng yú wú mén bù néng hàn bì tuō shēn xiān dùn yǐ zhì lián chéng xiàn mò yǔ zhū jùn yǐ chéng jiàng zéi bìng yuán wèi jiān lüè qǔ mín cái děng shì qǐ zhèng diǎn xíng suì zé shòu jié dù fù shǐ lián zhōu ān zhì.
周望以同知樞密為宣撫使棄其軍而奔太湖也。以宣撫使印棄太湖中金人已退募漁人入水求得之以宣撫使職弭節知湖州殿中侍御史沈與求言其統重兵於吳門不能捍蔽脫身先遁以致連城陷歿與諸郡以城降賊並緣為奸掠取民財等事乞正典刑遂責授節度副使連州安置。
chén guī dé ān fǔ hàn yáng jūn zhèn fǔ shǐ jiān zhī dé ān fǔ.
陳規德安府漢陽軍鎮撫使兼知德安府。
chén guī zì yuán zé yí zhōu rén yǐ míng fǎ bǔ guān jìng kāng chū zhuǎn tōng zhí láng zhī dé ān fǔ zhī ān lù xiàn jīn rén xiàn dū chéng guī lǜ bīng shù bǎi qín wáng bàn dào bīng kuì ér fǎn huì jùn shǒu jí liáo shǔ qì chéng chū bēn wéi guī dú liú bù qù zhòng suì tuī guī shè fǔ shì guī nǎi jù bīng jī liáng xiū zài yǐ shǒu zéi wáng zài dǎng zhōng xiāng jì lái kòu jiē bài ér qù qiān cháo fèng dài fū zhí lóng tú gé lǐ xiào yì fàn chéng guī yǔ zhàn pō kè huì xiào zhōng wèi jiāng zhāng shì suǒ shā lóng yú qiáo zhòng fú shù yuè yáng jìn lái gōng bù néng xià ér tuì fàn zōng yǐn wèi xiāng fēn zhèn yǐ guī wèi dé ān fǔ hàn yáng jūn zhèn fǔ shǐ jiān zhī dé ān fǔ zhào yán shòu móu lái kòu guī jī pò qí zhòng lěi jiā lóng tú gé dài zhì zhào fù xíng zài zài zhōu bā nián lǚ pò zéi zhòng zhōng yuán jùn xiàn jiē shī shǒu wéi dé ān yī chéng dú cún shí zhě wěi qí néng rán yán xíng zhòng liǎn pō shī mín xīn.
陳規字元則沂州人以明法補官靖康初轉通直郎知德安府之安陸縣金人陷都城規率兵數百勤王半道兵潰而返會郡守及僚屬棄城出奔唯規獨留不去眾遂推規攝府事規乃聚兵積糧修在以守賊王在黨忠相繼來寇皆敗而去遷朝奉大夫直龍圖閣李孝義犯城規與戰頗克會孝忠為將張世所殺隆於喬仲福數月楊進來攻不能下而退范宗尹為相分鎮以規為德安府漢陽軍鎮撫使兼知德安府趙延壽謀來寇規擊破其眾累加龍圖閣待制召赴行在在州八年屢破賊眾中原郡縣皆失守唯德安一城獨存識者偉其能然嚴刑重斂頗失民心。
guī yǒu zhāo yě qiān yán hòu xù yuē: guī shǒu shùn chāng rì dé jìng kāng qiān yán jù zài jīn rén gōng chéng shǐ mò fǎn fù shú dú tòng xīn jí shǒu bù jué tì líng jiē wǒ guó jiā bù xìng yǒu rú cǐ bēi fū shì zhī zhì luàn guó zhī qiáng ruò suī yuē: zài tiān yǒu shù wèi yǒu bù yīn rén shì dé shī zhī suǒ zhì yě. yáng xióng suǒ wèi tiān fēi rén bù yīn rén fēi tiān bù chéng jìng kāng jīng chéng zhī nán. ruò fēi rén shì zhī shī zé tiān yì bù dé ér wèi zāi. ruò fēi tiān yù jiàng zāi zé rén shì yì wú cǐ shī guī bù kuí zhì yú qiè guān jīn rén gōng xiàn jīng chéng cháo tíng dà yá shǒu yù jiāng shuài shī shè yīng dí hàn yù gōng chéng zhī shī yǔ fū guǎn jiàn què dí zhī cè lùn liè ér xù yán zhī cháo tíng zài yuán tài yuán dà chén yǐ wèi zhōng gǎi zuò wǒ guó shì ruò yí dí fāng qiáng gǎi zuò dí yàn fāng zhāng yòng bīng wú yì yí gē sān zhèn yǐ lù zhī shū bù zhī shì zhī qiáng ruò zài rén wèi wǒ zhī jì shèng bǐ zé qiáng bù shèng bǐ zé ruò. ruò yòng bīng yǒu shù yǐ zhuàng zhōng gǎi zuò wǒ yān zhī shì shì yí dí gǎi zuò dí rén zhī qiáng yòng zhī zé yǒu ruò yǒu qiáng bù yòng zé zhōng zhǐ yú ruò ér yǐ qiáng zhě fù ruò ruò zhě fù qiáng qiáng ruò zhī shì zì gǔ wú dìng wéi zài yòng bīng zhī rú hé ěr hé dōng ān fǔ shǐ tǒng bīng shí qī wàn yǐ yuán tài yuán. yòu zhāo hé dōng yì yǒng jìn bīng wǔ wàn gòng bīng èr shí èr wàn xún jiē bài jī zhì tài yuán xiàn yú lǔ gǎi zuò dí fēi bīng bù duō gài yòng bīng zhī shī yě. qí suǒ yǐ shī zhě bīng èr shí èr wàn zhí qián ér xíng xiān fēng yù dí zhě fán yǒu yī bù shèng ér què zì cǐ hòu dà bīng jiē què shì yí hū! bù néng yuán yě. yǒu shí zhě guān zhī bù dài yǐ bài ér hòu zhī qí bù néng yuán yě., qǐ bù zhī gōng chéng zhě fēn.
規有朝野僉言後序曰:規守順昌日得靖康僉言具載金人攻城始末反覆熟讀痛心疾首不覺涕零嗟我國家不幸有如此悲夫世之治亂國之強弱雖曰:在天有數未有不因人事得失之所致也。揚雄所謂天非人不因人非天不成靖康京城之難。若非人事之失則天亦不得而為災。若非天欲降災則人事亦無此失規不揆至愚竊觀金人攻陷京城朝廷大牙守御將帥施設應敵捍禦攻城之失與夫管見卻敵之策論列而序言之朝廷再援太原大臣以謂中(改作我)國勢弱夷狄方強(改作敵焰方張)用兵無益宜割三鎮以賂之殊不知勢之強弱在人為我之計勝彼則強不勝彼則弱。若用兵有術以壯中(改作我)煙之勢是夷狄(改作敵人)之強用之則有弱有強不用則中止於弱而已強者復弱弱者復強強弱之勢自古無定唯在用兵之如何耳河東安撫使統兵十七萬以援太原。又招河東義勇禁兵五萬共兵二十二萬尋皆敗績致太原陷於虜(改作敵)非兵不多蓋用兵之失也。其所以失者兵二十二萬直前而行先鋒遇敵者凡有一不勝而卻自此後大兵皆卻是宜乎!不能援也。有識者觀之不待已敗而後知其不能援也。,豈不知攻城者分。
gōng chéng bīng bèi zhàn bīng yùn liáng bīng wā yuán bīng. ruò bīng bù duō bīng bì bù jiǔ ér sù tuì. yòu bù dài qí yuán yě. jiǎ shǐ dāng shí wǎng yuán zhě jiāng liáng dé jì suī wú bīng èr shí wàn zhī shí wàn yì kě bì yuán. yòu wú shí wàn zhī wǔ wàn yì kě bì wèi zhī yuán yě.. yòu bù wǔ wàn zhì qí xià biàn yǒu kě yuán zhī lǐ. qiě yǐ wǔ wàn bīng wèi lǜ. ruò zhǐ fēn wǔ shí jiāng liú shí jiāng hù wèi dà jūn jiān bèi cè yīng nèi fēn sān liǎng duì zuò zhū lù wā yuán bīng qián guǎng zhāng bīng shì qiān zhì wā yuán zhī bīng yǐ èr shí jiāng fēn dì shēn rù lǔ gǎi zuò dí jìng mián gèn kě bù sān wǔ shí lǐ bù zhī lǔ gǎi zuò dí bīng duō shǎo biàn néng jǐn hài yǐ èr shí jiāng zhōu wéi xíng piān pì xiǎo lù xún xiǎng dào duō qiǎn yuǎn tàn xiàng qián shè fú cì wàng dí rén dǎ liáng chū bīng duō zé tuì zhī shǎo zé qín zhī dàn jué qí liáng dào bì bù shēn rù zhí dǐ chéng xià qí zéi zì tuì. yòu. qiě bīng jì fēn qiǎn zé rén lì bìng yòng jiǎ lìng shù jiāng shī lì zé dà bīng bì bù zhì yú yī qí bài nǜ kuì sàn wèi dào jīng chéng zhī nán qí yuán zài yú yuán tài yuán zhī shī lì yě. zhān hǎn gǎi zuò ní kān gōng tài yuán zhī shòu yáng shòu yáng chéng xiǎo ér bǎi xìng sǐ shǒu fán sān gōng cán lǔ zhī cǐ sān zì gǎi zuò dí zhòng wàn rén ér jìng bù bá cǐ bì chéng zhōng yǒu shàn wèi shǒu yù zhī cè zhě qiān yán yǐ wèi chéng xiǎo ér bǎi xìng sǐ shǒu zhě fēi yě. gōng chéng zhě yǒu shēng yǒu sǐ ér shàn shǒu zhě yǒu shēng wú sǐ shòu yáng zhī rén kě wèi shàn shǒu ér bù dé wèi zhī sǐ shǒu. yòu huò yún: chéng xiǎo ér jiān zhě yì fēi yě.. ruò chéng tài xiǎo shǐ shí jiāo tōng shàn shǒu zhě yì nán yǐ shè xiǎn shī cè guī yǐ wèi chéng yù dà ér shǒu yù yì fēn duàn shù zuò xiàn gé zé yì shǒu. ruò yǐ shǒu xiān cè dìng xiǎn shè fú zéi gǎi zuò dí yù dēng chéng zòng lìng dēng chéng yǐ dēng jí sǐ zéi gǎi zuò dí yù rù chéng yǐn zhī rù chéng yǐ rù jí sǐ jīn fū bǎi lǐ zhī chéng nèi yǒu shù bù zhī chéng zéi gǎi zuò dí rén dēng zhī shǒu chéng zhī rén biàn zì gān xīn bài fú qǐ mìng yú zéi zhě fēi gōng zhī shàn nǎi shǒu zhī bù shàn yě. jiǔ yuè àn pào yú fēng qiū mén wài dà pào shù bǎi zuò jiē zài mén wài zéi gǎi zuò dí zhì bù shōu suì lìng jīn rén suǒ de xián wèi gōng chéng zhī jù guī yǐ wèi chéng pò yì bù zài cǐ yǒu shàn shǒu zhě jiǎ shǐ gèng zhì pào shù bǎi zuò yì bì wú hài zài yú yù pào zhī shù shàn bù shàn yě. tǒng zhì guān xīn kāng zōng yǐ zéi gǎi zuò dí qù chéng yuǎn zhǐ bīng bù dé fàng jiàn cǐ yán shàn yě. bǎi xìng gǔ zhòng jī sǐ yǐ jiàn qí yīn luàn sù zhì zhī shù shī yě. zéi xiān cǎi jīng mù biān dòng wū yǐ xīn niú pí gài qí shàng zài zhī lìng rén yùn tǔ mù tián háo yǐ jìn gōng xiè shǒu chéng rén. ruò dé jì zé chéng nèi xiān shī pào suì zhī shuō kě yòng dān shāo pào fàng yuǎn zhì èr bǎi qī shí bù xià děng èr bǎi wǔ shí bù bù zhī jiù chéng dāng shí cāng zú zhī jì yòng yǔ bù yòng cǐ pào. ruò rén bù jiù xīn zé xià děng èr bǎi wǔ shí bù yì mò néng jí. ruò néng jiū xīn zé èr bǎi qī shí bù guò zhī shén yì. yòu yǒu xiǎo pào yù jìn zhòng qí xiǎo pào měi shí rén yǐ shàng bù guò shí wǔ rén shī fàng yī wén huà jiào yù liào kě yǐ dào shù shí bù wài bù wèi xiǎo pào bù néng hài wù rén zhōng sì zhī zé sì zhī bì shāng zhōng yāo yǐ shàng zé rén bì sǐ zhōng mǎ yì rán. yòu kuàng dà pào měi fàng yī pào bù pào kě fàng shù pào jiān xiǎo pào bù bì yòng shí yǐ zhòng sān sì jīn ní rèn wèi zhī ní rèn zhī lì yì bó bù dú fàng shí.
攻城兵備戰兵運糧兵挖援兵。若兵不多兵必不久而速退。又不待其援也。假使當時往援者將良得計雖無兵二十萬隻十萬亦可必援。又無十萬隻五萬亦可必為之援也。。又不五萬至其下變有可援之理。且以五萬兵為率。若止分五十將留十將護衛大軍兼備策應內分三兩隊作諸路挖援兵前廣張兵勢牽制挖援之兵以二十將分地深入虜(改作敵)境綿亘可布三五十里不知虜(改作敵)兵多少便能盡害以二十將周圍行偏僻小路尋響道多遣遠探向前設伏伺望敵人打糧出兵多則退之少則擒之但絕其糧道必不深入直抵城下其賊自退。又。且兵既分遣則人力並用假令數將失利則大兵必不致於一齊敗衄潰散為盜京城之難其源在於援太原之失利也。粘罕(改作尼堪)攻太原之壽陽壽陽城小而百姓死守凡三攻殘虜之(此三字改作敵)眾萬人而竟不拔此必城中有善為守御之策者僉言以為城小而百姓死守者非也。攻城者有生有死而善守者有生無死壽陽之人可謂善守而不得謂之死守。又或云:城小而堅者亦非也。。若城(太小)矢石交通善守者亦難以設險施策規以為城愈大而守愈易分段數作限隔則易守。若已守先策定險設伏賊(改作敵)欲登城縱令登城已登即死賊(改作敵)欲入城引之入城已入即死今夫百里之城內有數步之城賊(改作敵)人登之守城之人便自甘心拜伏乞命於賊者非攻之善乃守之不善也。九月按礟於封邱門外大礟數百座皆在門外賊(改作敵)至不收遂令金人所得咸為攻城之具規以為城破亦不在此有善守者假使更置礟數百座亦必無害在於御礟之術善不善也。統制官辛康宗以賊(改作敵)去城遠止兵不得放箭此言善也。百姓鼓眾擊死已見其因亂素治之術失也。賊先採涇木編洞屋以新牛皮蓋其上載之令人運土木填壕以進攻械守城人。若得計則城內先施礟碎之說可用單梢礟放遠至二百七十步下等二百五十步不知就城(當時)倉卒之際用與不用此礟。若人不究心則下等二百五十步亦莫能及。若能究心則二百七十步過之甚易。又有小礟御近眾其小礟每十人以上不過十五人施放一文化教育料可以到數十步外不謂小礟不能害物人中四肢則四肢必傷中腰以上則人必死中馬亦然。又況大礟每放一礟不礟可放數礟兼小礟不必用石以重三四斤泥刃為之泥刃之利亦博不獨放時。
yì dé wú qióng fàng qù rén rén bì shāng sǐ. ruò yào cuī huǐ gōng xiè zé xū yòng dà pào jí shí jīn rén gōng chéng yòng dà pào gài yù cuī huǐ chéng lóu yù cuī huǐ dí rén gōng pào yǔ xiǎo pào yuǎn pào qí yòng zòng zéi gǎi zuò dí zài chéng wài fá mù wèi fēng lóu yún: tī huǒ chē děng gōng xiè kě yǐ pò jǐn jīn rén guǎng liè pào shí zuò xún bēi shí mó gài shí yáng hǔ wèi pào yù gōng zhī suǒ liè pào zuò bǎi yú zuò fēi shí rú yǔ jī shǒu chéng zhī zú sǐ shāng zhě rì bù xià yī èr shí rén cǐ fēi gōng chéng zhī néng gài shǒu yù guān yī shí zhī shī jì ěr gǒu shǒu yù guān dé jì zhǐ lìng zú jìn nǚ qiáng tóu zuò chéng wài pào lái gāo zé yú nǚ qiáng tóu shàng guò dī zé dǎ zhòng nǚ qiáng tóu jī pào zài wài wú yuán zhōng rén zé yì bù zhì yú sǐ shāng. yòu, qǐ yǒu sǐ shāng rì bù xià yī èr shí rén zhě wéi nǚ qiáng tóu shāo jiā gāo hòu zé quán ān dǔ yǐ.. yòu xū yòng zào gāo mù yī zhàng zhǎng yī zhàng kuò yī zhàng shàng xià wài zhí guǒ xié wài mì guǒ xī dòng zǐ wài mì chù yǐ dà má shéng héng biān rú zhú bā xiāng sì yǐ bèi pào shí zhòng duō gōng rǎng nǚ qiáng tóu jí yú liǎng biān sù jìn dòng zǐ xiàng qián yǐ dài nǚ qiáng tóu. ruò cǐ zé pào shí zòng dà zhì duō yì wú néng sǔn huài xián yǒu sǔn zhě jí zhú xuán chōu huàn jiǎ lìng zhǐ rú cǐ hàn yù zé pào shí yì hé néng hài rén yǐ kě bì děi wú yú yě. zéi gǎi zuò dí yǐ yún: tī duì lóu gōng dōng shuǐ mén qí xián hàn yù yǒu shè chē lóu huò shèng zhě gù shén shàn yě.. yòu kǒng rén zài chē lóu zhī shàng yù zhāo shǐ shí yǐ.. yòu wén dōng mén shǒu yù guān biàn yǐ yù fēng lóu yún: tī měi zhì yǐ zhuàng mù chōng dào pū sǐ zhě wú shù cǐ yì qí cè rán chí zhuàng mù rén yǔ duì lóu shàng rén xiāng duì bù miǎn hù xiāng shā yì fēi quán shèng jīn rén tián rǎng qiáo chéng wǔ duì lóu guò rǎng gōng chéng xià liè pào èr bǎi yú suǒ qī shāo pào kě shī wǔ shí jīn shí sàn xīng pào měi zuò kě shī pào shí shù kuài pào shí bìng fā. yòu yǐ qiáng nǔ qiān yú zhù zhī chéng shàng shǐ shí rú yǔ shǐ shǒu yù zhě bù néng cún lì rán hòu tuī duì lóu shǐ dēng chéng měi duì lóu shàng zài bīng rù shí rén yī duì lóu dé chéng zé yǐn zhòng bīng shàng cǐ jīn rén gōng chéng zhī fāng yě. qí dà pào shù duō shǐ shí qí fā zhǐ qián shuō nǚ qiáng tóu cì bèi yǐ dòng zǐ jiē kě yǐ gé jǐn duì lóu dēng chéng měi yī duì lóu guǒ néng zài bīng bā shí rén lóu shàng guǎng bù guò èr zhàng dāng miàn lì dé jǐ rén yǔ shǒu chéng rén duì dí zhě bù guò shí shù rén ér yǐ jiǎ lìng bā shí rén jǐn jué lì shè shī wǔ duì lóu zhǐ sì bǎi rén cǐ wài bì wú fú bīng yì wú qí bīng lóu gāo xū jí wǔ zhàng chéng gāo ér zhàn qí jī yì zì wēi qí zì lǚ wēi dì lái yǔ chéng shàng shǒu zài rén jiē zhàn shèng fù rén rén kě yǐ chòu yú. ruò shǒu chéng zhě shàng qiè bù shèng zé jiāo zhàn yú píng tián guǎng yě zhī dì bù zhī qí bài. ruò hé kuàng duì lóu yú tián háo shàng wéi kě yǐ zhí jìn bì bù néng rú chéng xià héng xíng jiǎ shǐ yǒu shí duì lóu suǒ zhàn dì bù shù yì bù duō bù dú jiē zhàn kě yǐ bì shèng zòng bīng shàng chéng huò quán zhě shù biàn duō yǐ. bù sī zé bù de yě. zéi gǎi zuò dí yòng yún: tī zhǐ yào dēng chéng měi zuò yún: tī xū shí yú rén kě yǐ fù hé dào chéng yù zhī yì nán xiàng qián lái zòng bù yù zhī shǐ zéi yǐ chéng dēng tī shàng zhì chéng tóu shǎo néng bù sǐ zhě hé yǐ zhì zhī yú sǐ nǚ qiáng tóu guǒ yù tái shàng gào qiáng tóu pái chā mù měi kōng kuò.
易得無窮放去人人必傷死。若要摧毀攻械則須用大礟及石金人攻城用大礟蓋欲摧毀城樓欲摧毀敵人攻礟與小礟遠礟齊用縱賊(改作敵)在城外伐木為封樓云:梯火車等攻械可以破盡金人廣列礟石座尋碑石磨蓋石羊虎為礟欲攻之所列礟座百餘座飛石如雨擊守城之卒死傷者日不下一二十人此非攻城之能蓋守御官一時之失計耳苟守御官得計止令卒近女牆頭坐(城外)礟來高則於女牆頭上過低則打中女牆頭擊礟在外無緣中人則亦不至於死傷。又,豈有死傷日不下一二十人者唯女牆頭稍加高厚則全安堵矣。。又須用造高木一丈長一丈闊一丈上下外直裹斜外密裹稀洞子外密處以大麻繩橫編如竹笆相似以備礟石眾多攻壤女牆頭即於兩邊速進洞子向前以代女牆頭。若此則礟石縱大至多亦無能損壞閒有損者即逐旋抽換假令止如此捍禦則礟石亦何能害人已可必得無虞也。賊(改作敵)以云:梯對樓攻東水門其閒捍禦有設車樓獲勝者固甚善也。。又恐人在車樓之上愈招矢石矣。。又聞東門守御官變以御封樓云:梯每至以撞木衝倒仆死者無數此亦奇策然持撞木人與對樓上人相對不免互相殺亦非全勝金人填壤橋成五對樓過壤攻城下列礟二百餘所七稍礟可施五十斤石散星礟每座可施礟石數塊礟石並發。又以強弩千餘助之城上矢石如雨使守御者不能存立然後推對樓使登城每對樓上載兵入十人一對樓得城則引眾兵上此金人攻城之方也。其大礟數多矢石齊發只前說女牆頭次備以洞子皆可以隔盡對樓登城每一對樓果能載兵八十人樓上廣不過二丈當(面立)得幾人與守城人對敵者不過十數人而已假令八十人盡角力設施五對樓止四百人此外必無伏兵亦無奇兵樓高須及五丈乘高而戰其跡亦自危其自履危地來與城上守在人接戰勝負人人可以臭愉。若守城者尚怯不勝則交戰於平田廣野之地不知其敗。若何況對樓於填壕上惟可以直進必不能如城下橫行假使有十對樓所占地步數亦不多不獨接戰可以必勝縱兵上城獲全者術變多矣。不思則不得也。賊(改作敵)用云:梯止要登城每座云:梯須十餘人可以負荷到城御之亦難向前來縱不御之使賊倚城登梯上至城頭少能不死者何以致之於死女牆頭裹譽台上告牆頭排杈木每空闊。
sān sì cùn yī cūn tōng dù qiāng dāo xiàng shàng gāo chū nǚ qiáng tóu wǔ liù chǐ zéi gǎi zuò dí zhì nǚ qiáng tóu shàng bì wèi pái chā mù gé zhì bèi hòu chéng kōng shǒu yù rén yú mù kōng zhōng shī qiāng dāo jī lá wú bù xià zhě xià ér bù sǐ zhě xiān yǐ. rùn shí yī yuè èr shí sì rì zài tuī duì lóu wǔ zuò shèng shǐ shí lái yǐ wǔ wèi dào sān zuò shǒu chéng zú zhēng chí cǎo yǐ shāo zhī duì lóu mù duō ér cǎo shèng huǒ chì nán fēng suì yǐn shāo chéng shàng lóu zi sān zuò duì lóu jì dào zài chéng wài bì bù néng què huí yì bù néng zài qǐ zì zú dǔ zhù zéi gǎi zuò dí rén gōng xiè lái lù kě yǐ zhì ér bù wèn shāo zhě shī yě. zòng bù yǐn shāo chéng lóu zhǐ shāo le zéi gǎi zuò dí lóu zi yì shì chéng shàng rén zì chí cǎo huǒ yǔ zéi gǎi zuò dí shāo kāi zài jìn gōng xiè lái lù. suī rán cǐ shì yǐ shī yǐ.. ruò shǒu yù guān bié yǒu shǒu hàn zhī jù zào chéng lóu gǔ gé yù yú jiù chù ān lì zhě yǐ lǐ dù zhī zì shì zéi gǎi zuò dí bì bù róng shǐ shí bì lìng rén yī qián shuō zào dòng zǐ yú què lóu zi chù liǎng tóu lián zhū bìng jìn bù zhōng rì jué kě bì hé quán dài nǚ qiáng tóu yǐ gé nǚ qiáng tóu cuò zhì shēn mái pái chā mù yǐ fáng zéi gǎi zuò dí jí dēng chéng shàng fèn bīng liǎng xiàng xū dǎ chéng guǒ cóng xià xié zhú xiàng shàng zhì chéng miàn wài yín xiàng xià dǒu jùn cì yú chéng guǒ jiǎo xià qǔ tǔ wèi shēn háo sān wǔ zhàng zhú yuè chéng wéi zhī shǐ zéi gǎi zuò dí chéng duì lóu dào chéng rú bù xià duì lóu shàng chéng què huí zé yǐ. ruò shàng chéng bì zì lì bù dé dào nèi háo nèi wú bù sǐ zhě rú cǐ zé yī cuò zéi gǎi zuò dí bì bà gōng tuì bīng bù qī shǒu yù zhī yú cǐ yī shī yǐ zhì chéng xiàn zhòng niàn guó jiā zhī nán, qǐ bù tòng zāi! gōng shǒu zhī xiè hài wù zuì zhòng qí shì kě wèi zhě mò shén yú pào rán ér yì quán zài rén yòng. ruò gōng chéng rén néng yòng ér shǒu chéng rén bù néng yòng zhī zé gōng chéng rén kě yǐ shī qí néng. ruò shǒu chéng rén néng yòng zé gōng chéng rén néng zhě yì nán shè shī qiè wén lǔ gǎi zuò jīn rén yòng pào gōng chéng jīng chéng shǒu yù rén yì cháng yòng pào chéng miàn bù kuò bì rán nán ān dà pào yì nán róng shù duō suī yǒu pào tái ér tái chéng bù yì bù kǔ nǎo pào cái yù shī fàng dí rén zài wài xiān jiàn bì xū yǐ zhòng pào lái jī. yòu chéng shàng pào yì zài gāo chù zì rán zhāo chéng wài zéi rén yòng pào kě yǐ zhí zhǐ ér jī zhī cǐ cǐ guān zhī shǒu yù zhī rén kě wèi bù néng yòng pào yě. míng yǐ. jiǎ lìng dāng shí yú chéng guǒ jiǎo xià lì pào réng měi pào měi qián mái lì mù wèi yī dí rén zài wài bù jiàn lì pào suǒ zài suī yǒu néng yòng pào zhě hé néng shè shī huò. yòu yǐ wèi pào zài chéng guǒ pào shǒu bù néng jiàn dé chéng wài shì wú yóu qǔ de pào zé yòng yī rén yú chéng shàng zhuān guǎn lǐ pào shāo yǔ wài wù xiāng duì jí lìng shī shè shǎo piān què lìng pào shǒu shǎo nuó jiǎo shàng tài piān zé jiù lìng pào sī rén tái zhuǎn pào zuò fàng guò zé lìng jiǎn rén huò yòng pào shāo dà zhě bù jí zé lìng tiān rén huò yòng pào shāo xiǎo zhě zhào liào dé yī pào dǎ zhòng yú pào shǎo yǒu bù zhōng. yòu chéng guǒ lì pào kě zhì shù duō shǒu yù rén yòng pào. ruò néng rú cǐ suī zéi gǎi zuò dí rén yòng pào hé néng wèi yě. zhú chéng zhī jì chéng miàn shàng bì zuò nǚ qiáng tóu zhōng jiān lì jū jiǎo mù yī tiáo měi nǚ qiáng tóu zhōng guà dá bā lí wéi kě yǐ gé.
三四寸一村通度槍刀向上高出女牆頭五六尺賊(改作敵)至女牆頭上必為排杈木隔至背後乘空守御人於木空中施槍刀擊剌無不下者下而不死者鮮矣。閏十一月二十四日再推對樓五座盛矢石來以午衛倒三座守城卒爭持草以燒之對樓木多而草盛火熾南風遂引燒城上樓子三座對樓既倒在城外必不能卻回亦不能再起自足堵住賊(改作敵)人攻械來路可以置而不問燒者失也。縱不引燒城樓止燒了賊(改作敵)樓子亦是城上人自持草火與賊(改作敵)燒開再進攻械來路。雖然此事已失矣。。若守御官別有守捍之具造城樓骨格欲於舊處安立者以理度之自是賊(改作敵)必不容矢石必令人依前說造洞子於闕樓子處兩頭連珠並進不終日決可蔽合權代女牆頭以隔女牆頭措置深埋排杈木以防賊(改作敵)急登城上分兵兩向須打城裹從下斜築向上至城面外垠向下陡峻次於城裹腳下取土為深濠三五丈築月城圍之使賊(改作敵)乘對樓到城如不下對樓上城卻回則已。若上城必自立不得到內壕內無不死者如此則一挫賊(改作敵)必罷攻退兵不期守御之於此一失以致城陷重念國家之難,豈不痛哉!攻守之械害物最重其勢可畏者莫甚於礟然而亦全在人用。若攻城人能用而守城人不能用之則攻城人可以施其能。若守城人能用則攻城人能者亦難設施竊聞虜(改作金)人用礟攻城京城守御人亦嘗用礟城面不闊必然難安大礟亦難容數多雖有礟台而台城步亦不苦惱礟才欲施放敵人在外先見必須以眾礟來擊。又城上礟亦在高處自然招城外賊人用礟可以直指而擊之此此觀之守御之人可謂不能用礟也。明矣。假令當時於城裹腳下立礟仍每礟每前埋立木為依敵人在外不見立礟所在雖有能用礟者何能設施或。又以謂礟在城裹礟手不能見得城外事無由取的礟則用一人於城上專管理礟稍與外物相對即令施設少偏卻令礟手少挪腳上太偏則就令礟糹人抬轉礟坐放過則令減人或用礟稍大者不及則令添人或用礟稍小者照料得一礟打中餘礟少有不中。又城裹立礟可置數多守御人用礟。若能如此雖賊(改作敵)人用礟何能為也。築城之計城面上必作女牆頭中間立拘腳木一條每女牆頭中掛答笆籬惟可以隔。
zhē gōng jiàn nǔ gōng pào shí zé nán yǐ zhē gé. ruò gǎi zuò píng tóu qiáng bù yòng bā lí zhǐ yú jìn xià liú pǐn zì fāng kōng yǎn yǔ nǚ qiáng tóu xiāng sì yì shén jì yòng huò wèn hé yǐ bèi yù chéng wài jiǎo xià zì yǒu mǎ miàn qiáng liǎng biān jiē jiàn chéng wài jiǎo xià yú qiáng tóu shàng zhuì xià hài zéi gǎi zuò dí zhī wù zéi gǎi zuò dí rén chū dào chéng xià guān qí gōng xiè shì kǒng nán è yí biàn yú chéng guǒ jiǎo xià qǔ tǔ wèi shēn kuò chéng háo háo nèi qù háo shù zhàng zài zhú guǒ chéng yī zhòng duì jiù chéng mén gèng bù zuò mén què yú xīn zhú chéng xià yuán guǒ háo rù èr sān lǐ dì xīn chéng shàng kāi mén shǐ rén rù dài chéng zhí xíng bù dé xū yú guǒ háo yín shàng xīn chéng jiǎo xià liáo rào sān èr lǐ dì fāng shǐ rù mén. ruò cǐ zé jiǎ shǐ zéi gǎi zuò dí shàn tián háo zhǐ bù guò tián wài háo bì bù néng tián dé guǒ háo zéi gǎi zuò dí. ruò yóu mén rù chéng xū xíng xīn chéng jiǎo xià guǒ háo yín shàng xīn chéng shàng rén zhí xià lín zéi gǎi zuò dí hé wù bù kě shī yòng zhèng shì zéi gǎi zuò dí sǐ dì bì bù gǎn rù jì yóu zhèng mén rù chéng shàng bù gǎn qǐ kěn yòng mìng dǎ chéng dàn zhī rú cǐ wèi bèi zéi gǎi zuò dí bīng zhì duō gōng chéng bǎi zhǒng chéng kě tán xiào yǐ dài zhī. yòu kuàng jīng dū jiù chéng yì zì kě shǒu. ruò suì cuò zhì biàn kě shǐ shì rú jīn tāng yǒu bù kě fàn zhī lǐ jiān jiù chéng zhī nèi jūn bīng bǎi xìng jīn yín sù bó jì yǐ yì zhào zhī shù yì mò néng jǐn. ruò néng yì tú xiū zuò bù dú tiān cǐ yī chéng yī háo kě bù rì ér chéng jiǎ shǐ tiān zhú chéng háo shù zhòng rén yì bù láo ér biàn zhòng chéng jì bèi rán hòu zhāo dí rén shǐ rù chéng yì shì bǐ. ruò jiàn zhī bì bù gōng ér zì tuì sú yàn yún: qiú rén bù rú qiú yǐ gǔ rén yún: shàng cè mò rú zì zhì. yòu shì guì zhì rén bù guì zhì yú rén jiē cǐ zhī wèi yě. jīng chéng zhōu wéi dì yuē yī bǎi èr shí lǐ wén dāng shí zéi gǎi zuò dí zài chéng wài zhū mén duō bì yǒu yǐ tǔ sāi dé zhǐ kāi sān liǎng mén tōng rén chū rù rú cǐ nǎi shì zì sāi shēng lù ér wèi zéi gǎi zuò dí shēng lù yě. qí wèi shǒu zhī jì bù dú dà qǐ zhū zhàn réng yú liǎng mén zhī xián gèng kāi sān liǎng mén shǐ zhōu wéi yǒu mén shù shí zuò qí kāi yú chéng nèi yùn tǔ mù chū wài tián háo zuò lù shǐ zhàn shì chū rù wú zhì zì ài chéng shàng chān wàng dí rén kòng xì shāo yǒu biàn chù jí qiǎn bīng jī shā huò yè chū bīng shǐ zéi gǎi zuò dí zài wài suǒ bèi chù duō zhòu yè bèi zhàn wú yǒu xiū xī bǐ zì bù néng jiǔ gōng jiān jì chéng nèi chuàng kāi chéng mén zì yùn tǔ tián háo yù wèi chū bīng jì zéi gǎi zuò dí zài wài tián háo yù wèi rù jì bù gōng zì pò suǒ yǐ gǎn zì chuàng kāi chéng mén chū tián háo zhě fēi wèi qí zéi gǎi zuò dí bīng kě qī gài shì qí zì yú chéng nèi shè xiǎn yǐ bèi yǐn zéi gǎi zuò dí rù chéng yān sǐ ěr jìn wáng jùn qiǎn dōu hù wáng chāng jí xiān bēi duàn jí lù juàn mò bēi děng bù wǔ wàn zhī zhòng yǐ tǎo shí lè zhū jiāng jiē quàn lēi gù shǒu yǐ pí kòu dú zhāng bīn yě. cháng yǐ wèi kě sù záo chǎn lěi wèi tū mén èr shí yú dào lēi jí yǐ cháng wèi gōng zhàn dū du zào tū mén yú běi chéng xiān bēi rù chéng běi lěi lēi qí qí zhèn wèi dìng gōng lǜ jiāng shì gǔ zào yú chéng shàng huì kǒng cháng tū zhū mén fú bīng jù chū jī zhī shēng qín mò bēi děng zhòng jiē bēn sàn cháng chéng shèng zhuī jī héng shī sān shí yú lǐ huò kǎi jiǎ wǔ qiān pǐ cǐ nǎi shǒu zhōng yǒu gōng kě wèi guān tóu shàn shǒu chéng zhě yě. hòu zhī shǒu zài zhě hé dàn ér bù.
遮弓箭弩弓礟石則難以遮隔。若改作平頭牆不用笆籬只於近下遛品字方空眼與女牆頭相似亦甚濟用或問何以備御城外腳下自有馬面牆兩邊皆見城外腳下於牆頭上墜下害賊(改作敵)之物賊(改作敵)人初到城下觀其攻械勢恐難遏宜便於城裹腳下取土為深闊城壕壕內去壕數丈再築裹城一重對舊城門更不作門卻於新築城下緣裹壕入二三里地新城上開門使人入大城直行不得須於裹壕垠上新城腳下繚繞三二里地方始入門。若此則假使賊(改作敵)善填壕止不過填外壕必不能填得裹壕賊(改作敵)。若由門入城須行新城腳下裹壕垠上新城上人直下臨賊(改作敵)何物不可施用正是賊(改作敵)死地必不敢入既由正門入城尚不敢豈肯用命打城但只如此為備賊(改作敵)兵至多攻城百種誠可談笑以待之。又況京都舊城亦自可守。若遂措置便可使勢如金湯有不可犯之理兼就城之內軍兵百姓金銀粟帛計以億兆之數亦莫能盡。若能意圖修作不獨添此一城一壕可不日而成假使添築城壕數重人亦不勞而辨重城既備然後招敵人使入城議事彼。若見之必不攻而自退俗諺云:求人不如求已古人云:上策莫如自治。又事貴制人不貴制於人皆此之謂也。京城周圍地約一百二十里聞當時賊(改作敵)在城外諸門多閉有以土塞得止開三兩門通人出入如此乃是自塞生路而為賊(改作敵)生路也。其為守之計不獨大啟諸站仍於兩門之閒更開三兩門使周圍有門數十座齊開於城內運土木出外填壕作路使戰士出入無至自礙城上覘望敵人空隙稍有便處即遣兵擊殺或夜出兵使賊(改作敵)在外所備處多晝夜備戰無有休息彼自不能久攻兼既城內創開城門自運土填壕欲為出兵計賊(改作敵)在外填壕欲為入計不攻自破所以敢自創開城門出填壕者非謂其賊(改作敵)兵可欺蓋恃其自於城內設險已備引賊(改作敵)入城崦死耳晉王浚遣都護王昌及鮮卑段疾陸眷末杯等部五萬之眾以討石勒諸將皆勸勒固守以疲寇獨張賓也。萇以謂可速鑿產壘為突門二十餘道勒即以萇為攻戰都督造突門於北城鮮卑入城北壘勒俟其陣未定躬率將士鼓譟於城上會孔萇突諸門伏兵俱出擊之生擒末杯等眾皆奔散萇乘勝追擊橫屍三十餘里獲鎧甲五千匹此乃守中有攻可謂關頭善守城者也。後之守在者何憚而不。
fǎ yú zhōu jùn chéng chí zhī zhì rén jiē yǐ wèi jǐn shàn chéng yǒu dí lóu ér lǔ gǎi zuò jīn rén yòng huǒ pào cuī jī chéng wài yǒu háo ér lǔ gǎi zuò jīn rén yòng dòng zǐ tián lěi chéng gāo shù zhàng lǔ gǎi zuò jīn rén yòng tiān qiáo é chē ér duì lóu màn dào yún: tī děng gōng jù dēng chéng jù qí chéng chí zhī zhì kě yǐ zì wèi jiān gù qián hòu suǒ wèi yǒu nài hé lǔ gǎi zuò dí rén gōng xiè xióng jié yì qián gǔ suǒ wèi yǒu gù shì guì hū! réng jiù ér rén dàn yú gǎi zuò jiē bù kě bì zhě gǔ rén suǒ wèi lì bù bǎi zhě bù biàn fǎ gōng bù qiān zhě bù yì qì yǐ jīn chéng chí zhī zhì guān zhī. suī rán lì bù zhì yú bǎi ér gōng bù zhì yú qiān qí xián yǒu xū gēng gǎi zhě bù kě bù gēng gǎi yě. zì gǔ shèng rén zhī fǎ wèi cháng yǒu yí dìng zhī zhì kě zé yīn fǒu zé gé wèi jīn zhī jì rú dí lóu zhě bù kě réng jiù zhì yě. yí yú mǎ miàn shàng zhú gāo hòu qiáng xià liú pǐn zì fāng jìng jí chǐ kōng yǎn yǐ bèi chān wàng jí shī shè qiāng lù qiáng guǒ jìn xià yǐ xì mù gài yī liǎng jià wǎ péng kě lìng shǒu yù bì hán shǔ fēng yǔ xīng zài qiáng guǒ qiáng jiē dī xià zé pào suī zài wài shù duō shī shè qiān wàn xī mò néng jí. yòu háo shàng zuò qiáo qiáo zhōng zuò diào qiáo shí zàn gé zéi gǎi zuò dí zé kě. ruò chū bīng zé bù néng wú ài yí wèi diào qiáo bīng chū rù jù lì chéng mén yí yū huí qū chāi yí xiàng guǒ bǎi yú bù zhì bù dú zéi gǎi zuò dí shǐ shí bù jí qí jiù mén zuò lóu chù xíng rù yī bù xiàng guǒ biàn shì zéi gǎi zuò dí xiàn hé wèi xiàn gài bǎi bù nèi liǎng bì chéng shàng xià lín zéi gǎi zuò dí rén yīng shā zéi gǎi zuò dí zhī jù jiē kě shè shī jiù mén qián héng zhú hù mén qiáng gāo zhàng yú liǎng tóu zhē guò mén sān èr zhàng chéng mén qǐ xīn shēng rén mǎ chū rù háo wài rén jiē bù jiàn shú gǎn kuī cì chéng wài jiǎo xià qù chéng èr zhàng lín háo yín shàng yí zhú gāo hòu yáng mǎ qiáng gāo jí yī zhàng hòu jí liù chǐ qiáng jiǎo xià biàn zhú què tái gāo sān èr chǐ kuò sì chǐ yù tái shàng yú yáng mǎ qiáng shàng yì liú pǐn zì kōng yǎn yǐ bèi chān wàng jí tōng qiāng lù yī rú dài chéng shàng nǚ qiáng tóu qiáng guǒ yù tái shàng zāi mái pái chā mù yǐ bèi zéi gǎi zuò dí tián píng háo qiàn jí pò yáng mǎ qiáng zhì chéng jiǎo xià zé zéi gǎi zuò dí yǔ yáng mǎ qiáng nèi liǎng biān shòu dí tóu shàng dài chéng xiàng xià suǒ shī shǐ shí què shì zéi gǎi zuò dí dāng yī miàn ér shǒu chéng rén sān miàn yù zhī yáng mǎ qiáng nèi bīng lài yáng mǎ qiáng zhē gé háo wài shǐ shí shì yáng mǎ qiáng yǔ dài chéng xì shì liǎng chéng xiāng chéng qí yòng shǐ zéi gǎi zuò dí rén suī pò yáng mǎ qiáng wú gǎn rù zhě gù yáng mǎ qiáng bǐ dài chéng suī shén dī báo qí hàn yù jiān shǒu zhī xiào bù zài dài chéng zhī xià. yòu yáng mǎ qiáng nèi suǒ zhì zhī bīng zhèng shì pī chéng xià zhài yǐ liú fú bīng bù zhī zéi gǎi zuò dí rén yǐ hé shù kě jiě. ruò cǐ jì yǒu yáng mǎ qiáng qí lù jiǎo kě yǐ bù yòng réng yú dài chéng shàng duō shè àn mén yǐ bèi qiǎn bīng yú yáng mǎ qiáng nèi chū rù. yòu yáng mǎ qiáng qù dài chéng jiǎo zhǐ èr zhàng bù lìng tài yuǎn zhě lǜ dài chéng shàng pāo zhì shí nán guò qiáng wài fǎn hài qiáng nèi rén. yòu bù lìng tài jìn zhě lǜ qí tài zhǎi nán yǐ huí zhuǎn zhǎng qiāng. yòu yú dài chéng guǒ chéng jiǎo xià zuò shēn kuò guǒ háo háo shàng xiàng guǒ dù dì wǔ qī chǐ kě zuò wǎng lái lù wài zhú guǒ chéng pái bēi mù dàn duō bèi xià zéi kòu gǎi zuò dí wèi chéng yīng dí chù yòng yǐ cǐ shè bèi suī shǐ lǔ gǎi zuò jīn rén shàn gōng bù zú wèi yě. mò.
法歟州郡城池之制人皆以為盡善城有敵樓而虜(改作金)人用火礟摧擊城外有壕而虜(改作金)人用洞子填壘城高數丈虜(改作金)人用天橋鵝車而對樓慢道云:梯等攻具登城據其城池之制可以自謂堅固前後所未有柰何虜(改作敵)人攻械雄傑亦前古所未有故事貴乎!仍舊而人憚於改作皆不可必者古人所謂利不百者不變法功不千者不易器以今城池之制觀之。雖然利不至於百而功不至於千其閒有須更改者不可不更改也。自古聖人之法未嘗有一定之制可則因否則革為今之計如敵樓者不可仍舊制也。宜於馬面上築高厚牆下留品字方徑及尺空眼以備覘望及施設槍路牆裹近下以細木蓋一兩架瓦棚可令守御避寒暑風雨星在)牆裹牆皆低下則礟雖在外數多施設千萬悉莫能及。又壕上作橋橋中作吊橋時暫隔賊(改作敵)則可。若出兵則不能無礙宜為吊橋兵出入俱利城門宜迂迴曲拆移向裹百餘步置不獨賊(改作敵)矢石不及其舊門作樓處行入一步向裹便是賊(改作敵)陷何謂陷蓋百步內兩壁城上下臨賊(改作敵)人應殺賊(改作敵)之具皆可設施舊門前橫築護門牆高丈餘兩頭遮過門三二丈城門啟新生人馬出入壕外人皆不見孰敢窺伺城外腳下去城二丈臨壕垠上宜築高厚羊馬牆高及一丈厚及六尺牆腳下變築雀台高三二尺闊四尺譽台上於羊馬牆上亦留品字空眼以備覘望及通槍路一如大城上女牆頭牆裹譽台上栽埋排杈木以備賊(改作敵)填平壕塹及破羊馬牆至城腳下則賊(改作敵)與羊馬牆內兩邊受敵頭上大城向下所施矢石卻是賊(改作敵)當一面而守城人三面御之羊馬牆內兵賴羊馬牆遮隔壕外矢石是羊馬牆與大城系是兩城相乘齊用使賊(改作敵)人雖破羊馬牆無敢入者故羊馬牆比大城雖甚低薄其捍禦堅守之效不在大城之下。又羊馬牆內所置之兵正是披城下寨以留伏兵不知賊(改作敵)人以何術可解。若此既有羊馬牆其鹿角可以不用仍於大城上多設暗門以備遣兵於羊馬牆內出入。又羊馬牆去大城腳止二丈不令太遠者慮大城上拋擲石難過牆外反害牆內人。又不令太近者慮其太窄難以迴轉長槍。又於大城裹城腳下作深闊裹壕壕上向裹度地五七尺可作往來路外築裹城排杯木但多備下賊寇(改作敵衛)城應敵處用以此設備雖使虜(改作金)人善攻不足畏也。墨。
zi sòng dài fū shàn shǒu yù gōng shū bān wèi yún: tī zhī xiè jiāng gōng sòng mò zǐ jiàn zhī nǎi jiě dài wèi chéng yǐ yī wèi xiè jiǔ shè gōng chéng zhī jī mò zǐ jiǔ jù zhī gōng shū bān gōng xiè jǐn mò zǐ shǒu yǒu yú gōng shū bān yuē: wú zhī suǒ yǐ jù wǒ zhě yǐ jiàn cǐ gōng chéng zhě yí hū! gǔ rén yǐ wèi cè zhī xià yě. fū shǒu chéng zhě měi jiàn dí rén shè wèi yī gōng xiè ér wú cè yǐ yīng zhī zhě yǒu wèi sī yě. guī cháng wèi xī sūn zǐ yuē: bīng zhě guó zhī dà shì sǐ shēng zhī dì cún wáng zhī dào bù kě bù chá yě.. yòu yǐ wèi bīng zhě guǐ yě. yòng wú cháng biǎo guǐ zhà wèi dào gù néng miàn shì zhī bù néng gōng qí bù bèi chū qí bù yì cǐ bīng jiā zhī shèng bù kě xiān fù yě. shì yǐ shàn shǒu zhě cáng yú jiǔ dì zhī xià shǐ dí bù zhī qí suǒ gōng jīn fū bèi yù zhī cè yí hū! cáng zhī yú shēn dài dí ér yòng bù kě yǐ xiān chuán zhī rán fù zhī yú jìn ér dá zhī yú yuǎn yǒu lì ér wú hài yǒu de ér wú shī bù kě bù xiān chuán yě. jiē hū! jìng kāng bǐng wǔ lǔ gǎi zuò jīn rén yǐ ér xì zhī jù gōng dǎ jīng chéng shǒu yù zhě yī shí shī jì suì zhì chéng xiàn qì jīn yī jì yǒu yú ér lǔ gǎi zuò jīn rén bù sī dāng shí xìng shèng shàng yǐ jiāo qì xiāng jīn zài guī yú wèi zhī lǔ gǎi zuò jīn rén gōng jīng chéng xiè qì shī shè zhī qián zé měi jiàn rén yún: jīn rén gōng chéng dà pào duì lóu shì bù kě dāng guì tóu yán zhī zé yàng rán ér bù gǎn biàn zhòng rén yán zhī zé yì bù gǎn tòng zhé jīn jì zhī qí xiáng zé, qǐ kě bù jǐn pōu qí suǒ jiàn ér yán zhī kuàng guī tiǎn mào zhí dāng cì duì làn yīng shǒu chén gǒu wú suǒ jiàn, shù jǐ hū! bǐ bǐ jiān móu shǐ gōng chéng lüě dì zhī xīn qián xiāo yú míng míng zhī zhōng ér zhì wǒ sòng zhī jìng wú yǒu yuǎn ěr. ruò zhōu. ruò xiàn. ruò shǒu lìng zhī rén qiáng zhě yù zì bēn nuò zhě zhī qí miǎn shú wèi hū! lǔ gǎi zuò jīn rén zhī lái gōng chéng zhī xiè ér chéng jiē kě yǐ zì bǎo. ruò chéng wǒ sòng shān hé zhī zhuàng zhě bù kě bù lùn yě. guī qiè cháng wén guó zhī lì qì bù kě yǐ shì rén. yòu jī shì bù mì zé hài chéng ér yòng bīng zhī dào yǐ zhèng hé yǐ qí shèng shàn chū qí zhě wú qióng rú tiān dì bù jié rú jiāng hǎi qiān biàn wàn huà shú néng qióng zhī jīn zhǐ jù lǔ gǎi zuò jīn rén bá jīng chéng dāng shí gōng xiè shī shè lüè jǔ qí hàn yù zhī cè dà gài yán zhī zhì yú jǐn jīng wēi zhì dí zhī fāng suī bù dàn qí fán wén ér yǒu suǒ de zhēn bù kě shì rén zhě kuàng suī yù chuán zhī yǒu bù kě dé ér chuán zhī zhě yǐ. wéi zài hu! shǒu chéng zhī rén yú dí wèi zhì zé jīng jiā sī suǒ yīng biàn zhī shù yù wèi zhī bèi ěr qū qū guǎn nèi lù bù néng zì kuí zhé xù yú qiān yán zhī hòu.
子宋大夫善守御公輸般為云:梯之械將攻宋《墨子》見之乃解帶為城以衤為械九設攻城之機《墨子》九拒之公輸般攻械盡《墨子》守有餘公輸般曰:吾知所以拒我者以見此攻城者宜乎!古人以為策之下也。夫守城者每見敵人設為一攻械而無策以應之者有未思也。規嘗謂昔孫子曰:兵者國之大事死生之地存亡之道不可不察也。。又以謂兵者詭也。用無常表詭詐為道故能面示之不能攻其不備出其不意此兵家之勝不可先傅也。是以善守者藏於九地之下使敵不知其所攻今夫備御之策宜乎!藏之於身待敵而用不可以先傳之然傅之於近而達之於遠有利而無害有得而無失不可不先傳也。嗟乎!靖康丙午虜(改作金)人以兒戲之具攻打京城守御者一時失計遂致城陷迄今一紀有餘而虜(改作金)人不思當時幸勝尚以驕氣相矜在規於未知虜(改作金)人攻京城械器施設之前則每見人云:金人攻城大礟對樓勢不可當貴頭言之則怏然而不敢辨眾人言之則亦不敢痛折今既知其詳則,豈可不盡剖其所見而言之況規忝冒職當次對濫膺守臣苟無所見,庶幾乎!彼彼奸謀使攻城掠地之心潛消於冥冥之中而致我宋之境無有遠邇。若州。若縣。若守令之人強者愈自奔懦者知其勉孰畏乎!虜(改作金)人之來攻城之械而城皆可以自保。若成我宋山河之壯者不可不論也。規竊嘗聞國之利器不可以示人。又機事不密則害成而用兵之道以正合以奇勝善出奇者無窮如天地不竭如江海千變萬化孰能窮之今止據虜(改作金)人拔京城當時攻械施設略舉其捍禦之策大概言之至於盡精微致敵之方雖不憚其繁文而有所得真不可示人者況雖欲傳之有不可得而傳之者矣。惟在乎!守城之人於敵未至則精加思索應變之術預為之備耳區區管內陸不能自揆輒序於僉言之後。
cì jìn shì chū shēn tóu pǐn dǐng dài sì chuān děng chù chéng xuān bù zhèng shǐ sī bù zhèng shǐ qīng yuàn xǔ hán dù xiào kān.
賜進士出身頭品頂戴四川等處承宣布政使司布政使清苑許涵度校刊。
juǎn yī bǎi sān shí jiǔ jiào kān jì.
※卷一百三十九校勘記。
bìng yù zhèng jī bìng wù zuò shēng zhài yǒu zhōu sì wǔ shí zhī tuō zhī zì lǐ jià yī zuò jiè.
並預政機(並誤作升)寨有舟四五十隻(脫隻字)李價(一作玠)。
quán zhī zhōu xún mǒu xún wù zuò zhě suì tuī guī quán shè fǔ shì tuō quán zì cháo tíng yù zài yuán tài yuán tuō yù zì. ruò bù yòng shuān hé shù yǐ zhuàng zhōng guó zhī shì è yí dí zhī qiáng tuō bù zì hé wù zuò yǒu è wù zuò shì bù yòng zé zhōng zhì yú ruò ér yǐ zhōng zhì wù zuò zhōng zhǐ wéi zài yòng bīng zhī rén hé rú ěr tuō qí zì shì yí hū! bù néng yuán yě. shì zì yǎn.
權知州荀某(荀誤作者)遂推規權攝府事(脫權字)朝廷欲再援太原(脫欲字)。若不用拴何術以壯中國之勢遏夷狄之強(脫不字何誤作有遏誤作是)不用則終至於弱而已(終至誤作中止)唯在用兵之人何如耳(脫其字)是宜乎!不能援也。(是字衍)。
ruò yǐ xiān cè dìng shǒu xiǎn shè bèi wù zuò rě yǐ shǒu xiān cè dìng xiǎn shè.
若已先策定守險設備(誤作惹已守先策定險設)。
shǐ zéi yù dēng chéng shǐ wù zuò fú suì lìng jīn rén dé zhī dé zhī wù zuò suǒ de mò wèi xiǎo bù néng hài wù mò wù zuò bù xún bēi shí mí gài shí yáng hǔ wèi zú tuō zuò zì suǒ liè zuò bǎi yú zuò xià zuò zì yǎn nǚ qiáng tóu zuò lì tuō zuò zì. yòu xū xiān yòng shāo dà mù zào gāo zhǎng yī zhàng wù zuò. yòu xū yòng zào gāo mù yī zhàng zhǎng yī zhàng dòng zǐ zhǎng yī zhàng tuō zhǎng yī zhàng sān le láng yú liǎng biān lián zhū jìn dòng zǐ xiàng qián lián zhū wù zuò sù yùn duì lóu guò háo gōng chéng yùn wù zuò wǔ chéng xià liè èr bǎi yú suǒ tuō chéng zì. ruò duì lóu fù chéng. ruò wù zuò yī chuán wù zuò dé shǒu chéng shì zú tuō shì zì chéng nán fēng tuō chéng zì zì shì dǔ zhù zéi rén gōng xiè lái lù shì wù zuò zú yǐ gé shǐ shí wù zuò yǐ gé nǚ qiáng tóu cì yú shāo le chéng lóu chù chù wù zuò zi yú shí zé nán yǐ zhē gé tuō yú zì. ruò zhú jí cuò zhì zhú jí wù zuò suì ér wèi zéi kāi shēng lù yě. tuō kāi zì fēi wèi qí zéi bīng kě qī qí zì yǎn ér duì lóu màn dào yún: tī děng miàn zì yǎn qián gǔ suǒ wèi yǒu gǔ wù zuò hòu qí jiù zuò mén lóu chù zuò wù zài mén xià nǚ qiáng tóu shàng dài chéng tuō nǚ èr chéng èr zì yǐ dāng fú bīng dāng wù zuò liú gù yòng ér shì zhī bù yòng néng ér shì zhī bù néng tuō yòng miàn shì zhè zhè bù yòng liù zì.
使賊欲登城(使誤作伏)遂令金人得之(得之誤作所得)莫謂小不能害物(莫誤作不)尋碑石靡蓋石羊虎為卒(脫座字)所列座百餘座(下座字衍)女牆頭坐立(脫坐字)。又須先用稍大木造高長一丈(誤作。又須用造高木一丈長一丈)洞子長一丈(脫長一丈三了)郎於兩邊連珠進洞子向前(連珠誤作速)運對樓過壕攻城(運誤作五)城下列二百餘所(脫城字)。若對樓傅城(。若誤作一傳誤作得)守城士卒(脫士字)乘南風(脫乘字)自是堵住賊人攻械來路(是誤作足)以隔矢石(誤作以隔女牆頭)次於燒了城樓處(處誤作子)於石則難以遮隔(脫於字)。若逐急措置(逐急誤作遂)而為賊開生路也。(脫開字)非謂其賊兵可欺(其字衍)而對樓墁道云:梯等(面字衍)前古所未有(古誤作後)其舊作門樓處(作誤在門下)女牆頭上大城(脫女二城二字)以當伏兵(當誤作留)故用而示之不用能而示之不能(脫用面示這這不用六字)。