yán xìng xià zhì sān shí jiǔ.
炎兴下帙三十九。
qǐ jiàn yán sì nián wǔ yuè shí sān rì jiǎ yín, jǐn liù yuè shí yī rì xīn sì.
起建炎四年五月十三日甲寅,尽六月十一日辛巳。
fàn zōng yǐn wèi shàng shū yòu pú yè tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì zhāng shǒu cān zhī zhèng shì.
范宗尹为尚书右仆射同中书门下平章事张守参知政事。
fàn zōng yǐn cí miǎn bù yǔn pī dá zhèn lǚ guó jiā zhī fǒu yùn sī dé tiān xià zhī qí cái yǐ qīng ào cóng bù yī zǎo yǒu rén wàng lèi jī quán chén yú fāng yòng wèi cháng hǎo lì yǐ yāo míng měi chén zhì dào zhī kě xíng wú bú huì wén ér qiè lǐ jì cān zàn yú dà zhèng yóu zhuó jiàn yú suǒ cún yī yì jǐn gōng qún lún jiē lǐ réng fù jù chuān zhī jì yòng fú yán shí zhī zhān zhì zhào yī bān jìn shēn xiāng qìng zhù qīng xíng zhì zhī guó yǒu rén wèi dāng chéng mìng yǐ zhōu xuán yóu fù kàng zhāng ér xùn bì wéi cǐ jǔ ér guó wú lòu yǐ. jīn hé shí ér qīng cí wèi hū! miǎn jiū liáng tú mǔ liáng zài qǐng.
范宗尹辞免不允批答朕履国家之否运思得天下之奇材以卿奥从布衣早有人望累击权臣於方用未尝好利以邀名每陈治道之可行无不会文而切理洎参赞於大政尤灼见於所存一意尽公群伦皆理仍付巨川之济用符岩石之瞻制诏一颁搢绅相庆伫卿行志知国有人谓当承命以周旋犹复抗章而逊避惟此举而国无陋矣。今何时而卿辞位乎!勉究良图母良再请。
zài cí miǎn pī dá zhèn wéi zhì luàn liǎng tú wèi yǒu bù yóu yú yòng xiāng jūn chén yī dé xiāng féng xiān zhí yú tóng shí qīng shí suì ér cái quán móu shēn ér qì yuǎn xué gǔ rén zhī zhì yào yán tiān xià zhī dà gōng jiǎn yú zhèn xīn fēi zhǐ jīn rì gù zhuó sī fēng xiàn shēng yù zhèng jī jiāng guān suǒ zhǎng bù cì ér yòng ér qīng xìng zī tiān zhì yì lùn rì xīn yán qí zhòng hòu zé rú yǐ tài shān ér zuò píng yuán yǔ qí shū tōng zé. ruò jià qīng chē ér jiù shú lù nǎi bù dà hào rèn zhī bù yí qīng dāng tú qún cè yǐ jiān shōu niàn cùn yīn zhī kě xī lì guī mó yú sù dìng yīng jī huì yú fāng lái fǔ chéng zài zào zhī jī tóng xiǎng wú jiāng zhī fú cǐ zé jǐn qīng zhì zhǔ zhī shù ér chéng zhèn zhī rén zhī míng yě. jí shàng fēng zhāng bǎi cí xī yì suǒ qǐng yí bù yǔn réng duàn lái zhāng.
再辞免批答朕惟治乱两涂未有不由於用相君臣一德相逢鲜值於同时卿识邃而才全谋深而器远学古人之至要言天下之大公简於朕心非止今日故擢司风宪升预政机将观所长不次而用而卿性资天至议论日新言其重厚则如倚太山而坐平原语其疏通则。若驾轻车而就熟路乃布大号任之不疑卿当图群策以兼收念寸阴之可惜立规模於素定应机会於方来辅成再造之基同享无疆之福此则尽卿致主之术而成朕知人之明也。亟上封章百辞奚益所请宜不允仍断来章。
yí shǐ yuē: fàn zōng yǐn bài yòu pú yè zhāng shǒu chú cān zhī zhèng shì zōng yǐn jù cí miǎn cì zhào bù yǔn réng duàn lái zhāng wāng zǎo xíng cí yuē: yán qí zhòng hòu zé rú yǐ tài shān ér zuò píng yuán yǔ qí shū tōng zé. ruò jià qīng chē ér jiù rè lù nǎi bù dà hào rèn zhī bù yí zōng yǐn dú zhī xǐ zōng yǐn wèi shǒu yuē: jīn rì zhī shì zhèng rú rén zhī jí bìng shěn gù fāng dǔ shāo shī shǐ yào lì yǒu diān pú zhī shì yào shǐ shī shè yǒu xù wù yū wù jí dāng xiāng yǔ lù lì qǐ wò shàng qián guǎng kāi yán lù jiǎn bá xián cái chú tī zāi dù jié yì cái yòng yǐ zhì xī míng qì sǔn jiǎo xìng chì háo yòu zuǒ zuǒ yòu fèng shù hū! qí kě yě..
遗史曰:范宗尹拜右仆射张守除参知政事宗尹具辞免赐诏不允仍断来章汪藻行词曰:言其重厚则如倚太山而坐平原语其疏通则。若驾轻车而就热路乃布大号任之不疑宗尹读之喜宗尹谓守曰:今日之势正如人之疾病沈痼方笃稍施驶药立有颠仆之势要使施设有序勿迂勿亟当相与戮力启沃上前广开言路拣拔贤材除剔菑蠹节抑财用以至惜名器损侥幸斥豪右左(左右)缝庶乎!其可也。。
zhāng yòng kòu huái xī.
张用寇淮西。
zhāng yòng zì jīng xī wǎng dōng jīng zhuǎn nán jīng jiè zì liǔ zi zhǎn yáng qū shòu chūn zhì shū chéng xiàn suì tún zhōng jūn qí yú zhū jūn jiē fēn tún sì bù shì shí jīn rén fāng tuì jiàn kāng dù jiāng běi hé zhōu yǐ dōng jīn rén wǎng lái yě wú suǒ lüè nǎi cǎi cǎo mù dàn yè qīng ér nèn zhě yǐ huǒ zhǔ zhī nuò qù qīng shuǐ bù wèn yǒu dú yǔ wú dú dàn néng jǔ jué zhě xī shí zhī yǐ zhì dòng huó zhī wù bù lùn fēi zǒu yǔ rú dòng dé jí dàn zhī rén jiē kùn fá.
张用自京西往东京转南京界自柳子斩阳趋寿春至舒城县遂屯中军其馀诸军皆分屯四布是时金人方退建康渡江北和州以东金人往来野无所掠乃采草木但叶青而嫩者以火煮之搦去青水不问有毒与无毒但能咀嚼者悉食之以至动活之物不论飞走与蠕动得即啗之人皆困乏。
gǎi yù qián wǔ jūn wèi shén wǔ wǔ jūn yù yíng wǔ jūn wèi shén wǔ fù wǔ jūn.
改御前五军为神武五军御营五军为神武副五军。
cuī zēng xiàn jiāo hú shuǐ zhài.
崔增陷焦湖水寨。
cuī zēng cí zhōu rén lì yán jǐn jūn wèi jiāng shǒu sì zhōu fú qiáo jǐn qì sì zhōu zhū jūn kuì sàn zēng wǎng shòu chūn jiè zhōng jié zhù bó shì zhài bìng qí jūn zì háo zhōu zhuǎn wǎng cháo xiàn gōng jiāo hú shuǐ zhài zēng dé xiǎo zhōu shù zhǐ zhí dǎo qí zhài zhài yǒu zhōu sì wǔ shí jiē huái xī fù shāng dà jiǎ jí shàng hù fù mín chū lái céng jīng bīng huǒ bù néng yíng jù jǐn wèi zēng suǒ yǒu lǔ lüě jīn yín cái wù zǐ nǚ. yòu xuǎn zhuàng chōng jūn.
崔增磁州人隶阎仅军为将守泗州浮桥仅弃泗州诸军溃散增往寿春界中刦祝博士寨并其军自濠州转往巢县攻焦湖水寨增得小舟数只直擣其寨寨有舟四五十皆淮西富商大贾及上户富民初来曾经兵火不能迎拒尽为增所有虏掠金银财物子女。又选壮充军。
sūn xìng tuì háo zhōu jiàng xiào zhū shì lǜ jūn mín qǐng bīng mǎ dōu jiān lǐ jià quán zhī jūn zhōu shì.
孙兴退濠州将校朱式率军民请兵马都监李价权知军州事。
jīn rén zì jiàn kāng dù jiāng ér běi yě. shòu chūn fǔ jūn zhōu tài shī zhāo sūn xìng děng hái shòu chūn guān lì jū mín jiē sòng yú xī mén zhī wài quàn jiǔ zhuó bié xìng yǔ téng láng zhōng jí suǒ bù bīng jǐn xíng wéi liú wěi tōng pàn chén hào rán zài zhōu xìng xié èr jì máo mǎ nǚ yáng sū xiōng qù yǐ jīn shǎng qí zhòng zì yú wú háo fà zhī rǎo xìng zài háo zhōu fán bàn nián jí jì qù jiàng xiào zhū shì lǜ jūn mín qǐng jūn mǎ dōu jiān lǐ jiè quán guǎn jūn zhōu shì jiè yòng sī hù cān jūn jiāng xún wǔ móu qiú tóu bài guān zhāng zōng wàng jí tōng pàn chén hào rán yú yù suì fù yòng jiàn yán sì nián nián hào jiè yǐ xún wǔ quán tōng pàn jūn zhōu shì yǐ xiǎo xī xún jiǎn wèi jìn quán bīng mǎ dōu jiān.
金人自建康渡江而北也。寿春府军周太师招孙兴等还寿春官吏居民皆送於西门之外劝酒酌别兴与滕郎中及所部兵尽行唯留伪通判陈浩然在州兴携二妓毛马女杨苏凶去以金赏其众自馀无毫发之扰兴在濠州凡半年及既去将校朱式率军民请军马都监李玠权管军州事玠用司户参军江洵武谋囚投拜官张宗望及通判陈浩然於狱遂复用建炎四年年号玠以洵武权通判军州事以小溪巡检魏进权兵马都监。
liù yuè èr rì rén shēn liú guāng shì lái zhāo.
六月二日壬申刘光世来朝。
qī rì dīng chǒu liú wèi bài zhāng wén xiào kè chú zhōu.
七日丁丑刘位败张文孝克滁州。
liú wèi tún yú héng shān zhāng wén xiào zhàn chú zhōu wèi yǐ bīng shōu fù chú zhōu dīng chǒu zhì chú zhōu wén xiào tuì zǒu suì fù chú zhōu.
刘位屯於横山张文孝占滁州位以兵收复滁州丁丑至滁州文孝退走遂复滁州。
bā rì wù yín liú wèi jí zhāng wén xiào zhàn yú chú zhōu bèi hài.
八日戊寅刘位及张文孝战於滁州被害。
liú wèi jì dé chú zhōu jí yǐ qí shǔ lǐ jié wèi sī fǎ cān jūn shì yè yǔ jié tóng sù yú zǐ chéng zhōng jié mèng zhōu chéng zhōng wū shè jǐn dào jì jué yǐ wéi bù xiáng fú dàn wén xiào yǐ qí zhòng zhì chéng xià wèi suǒ yǐn bīng yíng zhàn wèi féng bīng zhòng shù bǎi yǐ wéi yǐ bīng zhī zhàn shì yě. nǎi zhǐ huī shā zéi ér suǒ féng zhě zéi bīng yě. wèi jué zhī yù jí zhàn wèi zéi suǒ shā quán zhī zhōu zhě mǒu quán zhī qīng liú xiàn méi jùn dí xiàn chéng zhāng gé fēi děng zhōu xiàn guān jiē sàn cháo tíng wén zhī jí qí dì lì miào bǎng yuē: gāng liè.
刘位既得滁州即以其属李颉为司法参军是夜与颉同宿於子城中颉梦州城中屋舍尽倒既觉以为不祥拂旦文孝以其众至城下位所引兵迎战位逢兵众数百以为已兵之战士也。乃指麾杀贼而所逢者贼兵也。位觉之欲急战为贼所杀权知州者某权知清流县梅俊迪县丞张格非等州县官皆散朝廷闻之即其地立庙榜曰:刚烈。
shí yī rì xīn sì zhào lì chū bīng gōng tà lǎn gǎi zuò dá lán yú sūn cūn pǔ.
十一日辛巳赵立出兵攻挞懒(改作达兰)於孙村浦。
tà lǎn yǐ dà jūn xià sāi yú shòu hé qù huái hé sūn cūn pǔ liǎng jí nǎi nán běi yān hóu zhī lù. yòu zuò zhài yú sūn cūn pǔ yǐ shǒu zhī zhào lì qǐ sù qiān xiàn zhào qióng shuǐ zhài mín bīng yú chéng zhōng xīn sì qīn lǜ qīn suí bǎi yú rén qǔ sūn cūn pǔ zhài qiǎn tǒng zhì wáng yàn zhōng yǐ bīng shù bǎi fáng shòu hé zhī jiù bīng jīn rén zì shòu hé zhài rì qiǎn èr sān bǎi qí wǎng lái yú sūn cūn pǔ wén lì chū bīng jí qiǎn tiě qí lái jiù zhī wèi yàn zhōng suǒ wā bù dé jìn lì yì wén jīn rén yǐ tiě qí lái jiù bù kè gōng ér tuì yàn zhōng yì guī.
挞懒以大军下塞於寿河去淮河孙村浦两吉乃南北咽喉之路。又作寨於孙村浦以守之赵立起宿迁县赵琼水寨民兵於城中辛巳亲率亲随百馀人取孙村浦寨遣统制王彦忠以兵数百防寿河之救兵金人自寿河寨日遣二三百骑往来於孙村浦闻立出兵急遣铁骑来救之为彦忠所挖不得进立亦闻金人以铁骑来救不克攻而退彦忠亦归。
lǚ yí hào wèi jiàn kāng fǔ lù ān fǔ dà shǐ jiān zhī chí zhōu zhū shèng fēi wéi jiāng zhōu lù ān fǔ dà shǐ jiān zhī jiāng zhōu liú guāng shì wèi liǎng zhè xī lù ān fǔ dà.
吕颐浩为建康府路安抚大使兼知池州朱胜非为江州路安抚大使兼知江州刘光世为两浙西路安抚大。
shǐ jiān zhī zhèn jiāng fǔ.
使兼知镇江府。
zhōu wàng zé zhāo huà jūn jié dù fù shǐ lián zhōu ān zhì.
周望责招化军节度副使连州安置。
zhōu wàng yǐ tóng zhī shū mì wèi xuān fǔ shǐ qì qí jūn ér bēn tài hú yě. yǐ xuān fǔ shǐ yìn qì tài hú zhōng jīn rén yǐ tuì mù yú rén rù shuǐ qiú dé zhī yǐ xuān fǔ shǐ zhí mǐ jié zhī hú zhōu diàn zhōng shì yù shǐ shěn yǔ qiú yán qí tǒng zhòng bīng yú wú mén bù néng hàn bì tuō shēn xiān dùn yǐ zhì lián chéng xiàn mò yǔ zhū jùn yǐ chéng jiàng zéi bìng yuán wèi jiān lüè qǔ mín cái děng shì qǐ zhèng diǎn xíng suì zé shòu jié dù fù shǐ lián zhōu ān zhì.
周望以同知枢密为宣抚使弃其军而奔太湖也。以宣抚使印弃太湖中金人已退募渔人入水求得之以宣抚使职弭节知湖州殿中侍御史沈与求言其统重兵於吴门不能捍蔽脱身先遁以致连城陷殁与诸郡以城降贼并缘为奸掠取民财等事乞正典刑遂责授节度副使连州安置。
chén guī dé ān fǔ hàn yáng jūn zhèn fǔ shǐ jiān zhī dé ān fǔ.
陈规德安府汉阳军镇抚使兼知德安府。
chén guī zì yuán zé yí zhōu rén yǐ míng fǎ bǔ guān jìng kāng chū zhuǎn tōng zhí láng zhī dé ān fǔ zhī ān lù xiàn jīn rén xiàn dū chéng guī lǜ bīng shù bǎi qín wáng bàn dào bīng kuì ér fǎn huì jùn shǒu jí liáo shǔ qì chéng chū bēn wéi guī dú liú bù qù zhòng suì tuī guī shè fǔ shì guī nǎi jù bīng jī liáng xiū zài yǐ shǒu zéi wáng zài dǎng zhōng xiāng jì lái kòu jiē bài ér qù qiān cháo fèng dài fū zhí lóng tú gé lǐ xiào yì fàn chéng guī yǔ zhàn pō kè huì xiào zhōng wèi jiāng zhāng shì suǒ shā lóng yú qiáo zhòng fú shù yuè yáng jìn lái gōng bù néng xià ér tuì fàn zōng yǐn wèi xiāng fēn zhèn yǐ guī wèi dé ān fǔ hàn yáng jūn zhèn fǔ shǐ jiān zhī dé ān fǔ zhào yán shòu móu lái kòu guī jī pò qí zhòng lěi jiā lóng tú gé dài zhì zhào fù xíng zài zài zhōu bā nián lǚ pò zéi zhòng zhōng yuán jùn xiàn jiē shī shǒu wéi dé ān yī chéng dú cún shí zhě wěi qí néng rán yán xíng zhòng liǎn pō shī mín xīn.
陈规字元则沂州人以明法补官靖康初转通直郎知德安府之安陆县金人陷都城规率兵数百勤王半道兵溃而返会郡守及僚属弃城出奔唯规独留不去众遂推规摄府事规乃聚兵积粮修在以守贼王在党忠相继来寇皆败而去迁朝奉大夫直龙图阁李孝义犯城规与战颇克会孝忠为将张世所杀隆於乔仲福数月杨进来攻不能下而退范宗尹为相分镇以规为德安府汉阳军镇抚使兼知德安府赵延寿谋来寇规击破其众累加龙图阁待制召赴行在在州八年屡破贼众中原郡县皆失守唯德安一城独存识者伟其能然严刑重敛颇失民心。
guī yǒu zhāo yě qiān yán hòu xù yuē: guī shǒu shùn chāng rì dé jìng kāng qiān yán jù zài jīn rén gōng chéng shǐ mò fǎn fù shú dú tòng xīn jí shǒu bù jué tì líng jiē wǒ guó jiā bù xìng yǒu rú cǐ bēi fū shì zhī zhì luàn guó zhī qiáng ruò suī yuē: zài tiān yǒu shù wèi yǒu bù yīn rén shì dé shī zhī suǒ zhì yě. yáng xióng suǒ wèi tiān fēi rén bù yīn rén fēi tiān bù chéng jìng kāng jīng chéng zhī nán. ruò fēi rén shì zhī shī zé tiān yì bù dé ér wèi zāi. ruò fēi tiān yù jiàng zāi zé rén shì yì wú cǐ shī guī bù kuí zhì yú qiè guān jīn rén gōng xiàn jīng chéng cháo tíng dà yá shǒu yù jiàng shuài shī shè yìng dí hàn yù gōng chéng zhī shī yǔ fū guǎn jiàn què dí zhī cè lùn liè ér xù yán zhī cháo tíng zài yuán tài yuán dà chén yǐ wèi zhōng gǎi zuò wǒ guó shì ruò yí dí fāng qiáng gǎi zuò dí yàn fāng zhāng yòng bīng wú yì yí gē sān zhèn yǐ lù zhī shū bù zhī shì zhī qiáng ruò zài rén wéi wǒ zhī jì shèng bǐ zé qiáng bù shèng bǐ zé ruò. ruò yòng bīng yǒu shù yǐ zhuàng zhōng gǎi zuò wǒ yān zhī shì shì yí dí gǎi zuò dí rén zhī qiáng yòng zhī zé yǒu ruò yǒu qiáng bù yòng zé zhōng zhǐ yú ruò ér yǐ qiáng zhě fù ruò ruò zhě fù qiáng qiáng ruò zhī shì zì gǔ wú dìng wéi zài yòng bīng zhī rú hé ěr hé dōng ān fǔ shǐ tǒng bīng shí qī wàn yǐ yuán tài yuán. yòu zhāo hé dōng yì yǒng jìn bīng wǔ wàn gòng bīng èr shí èr wàn xún jiē bài jī zhì tài yuán xiàn yú lǔ gǎi zuò dí fēi bīng bù duō gài yòng bīng zhī shī yě. qí suǒ yǐ shī zhě bīng èr shí èr wàn zhí qián ér xíng xiān fēng yù dí zhě fán yǒu yī bù shèng ér què zì cǐ hòu dà bīng jiē què shì yí hū! bù néng yuán yě. yǒu shí zhě guān zhī bù dài yǐ bài ér hòu zhī qí bù néng yuán yě., qǐ bù zhī gōng chéng zhě fēn.
规有朝野佥言後序曰:规守顺昌日得靖康佥言具载金人攻城始末反覆熟读痛心疾首不觉涕零嗟我国家不幸有如此悲夫世之治乱国之强弱虽曰:在天有数未有不因人事得失之所致也。扬雄所谓天非人不因人非天不成靖康京城之难。若非人事之失则天亦不得而为灾。若非天欲降灾则人事亦无此失规不揆至愚窃观金人攻陷京城朝廷大牙守御将帅施设应敌捍御攻城之失与夫管见却敌之策论列而序言之朝廷再援太原大臣以谓中(改作我)国势弱夷狄方强(改作敌焰方张)用兵无益宜割三镇以赂之殊不知势之强弱在人为我之计胜彼则强不胜彼则弱。若用兵有术以壮中(改作我)烟之势是夷狄(改作敌人)之强用之则有弱有强不用则中止於弱而已强者复弱弱者复强强弱之势自古无定唯在用兵之如何耳河东安抚使统兵十七万以援太原。又招河东义勇禁兵五万共兵二十二万寻皆败绩致太原陷於虏(改作敌)非兵不多盖用兵之失也。其所以失者兵二十二万直前而行先锋遇敌者凡有一不胜而却自此後大兵皆却是宜乎!不能援也。有识者观之不待已败而後知其不能援也。,岂不知攻城者分。
gōng chéng bīng bèi zhàn bīng yùn liáng bīng wā yuán bīng. ruò bīng bù duō bīng bì bù jiǔ ér sù tuì. yòu bù dài qí yuán yě. jiǎ shǐ dāng shí wǎng yuán zhě jiāng liáng dé jì suī wú bīng èr shí wàn zhǐ shí wàn yì kě bì yuán. yòu wú shí wàn zhǐ wǔ wàn yì kě bì wèi zhī yuán yě.. yòu bù wǔ wàn zhì qí xià biàn yǒu kě yuán zhī lǐ. qiě yǐ wǔ wàn bīng wèi lǜ. ruò zhǐ fēn wǔ shí jiāng liú shí jiāng hù wèi dà jūn jiān bèi cè yìng nèi fēn sān liǎng duì zuò zhū lù wā yuán bīng qián guǎng zhāng bīng shì qiān zhì wā yuán zhī bīng yǐ èr shí jiāng fēn dì shēn rù lǔ gǎi zuò dí jìng mián gèn kě bù sān wǔ shí lǐ bù zhī lǔ gǎi zuò dí bīng duō shǎo biàn néng jǐn hài yǐ èr shí jiāng zhōu wéi xíng piān pì xiǎo lù xún xiǎng dào duō qiǎn yuǎn tàn xiàng qián shè fú cì wàng dí rén dǎ liáng chū bīng duō zé tuì zhī shǎo zé qín zhī dàn jué qí liáng dào bì bù shēn rù zhí dǐ chéng xià qí zéi zì tuì. yòu. qiě bīng jì fēn qiǎn zé rén lì bìng yòng jiǎ lìng shù jiāng shī lì zé dà bīng bì bù zhì yú yī qí bài nǜ kuì sàn wèi dào jīng chéng zhī nán qí yuán zài yú yuán tài yuán zhī shī lì yě. zhān hǎn gǎi zuò ní kān gōng tài yuán zhī shòu yáng shòu yáng chéng xiǎo ér bǎi xìng sǐ shǒu fán sān gōng cán lǔ zhī cǐ sān zì gǎi zuò dí zhòng wàn rén ér jìng bù bá cǐ bì chéng zhōng yǒu shàn wèi shǒu yù zhī cè zhě qiān yán yǐ wéi chéng xiǎo ér bǎi xìng sǐ shǒu zhě fēi yě. gōng chéng zhě yǒu shēng yǒu sǐ ér shàn shǒu zhě yǒu shēng wú sǐ shòu yáng zhī rén kě wèi shàn shǒu ér bù dé wèi zhī sǐ shǒu. yòu huò yún: chéng xiǎo ér jiān zhě yì fēi yě.. ruò chéng tài xiǎo shǐ shí jiāo tōng shàn shǒu zhě yì nán yǐ shè xiǎn shī cè guī yǐ wéi chéng yù dà ér shǒu yù yì fēn duàn shù zuò xiàn gé zé yì shǒu. ruò yǐ shǒu xiān cè dìng xiǎn shè fú zéi gǎi zuò dí yù dēng chéng zòng lìng dēng chéng yǐ dēng jí sǐ zéi gǎi zuò dí yù rù chéng yǐn zhī rù chéng yǐ rù jí sǐ jīn fū bǎi lǐ zhī chéng nèi yǒu shù bù zhī chéng zéi gǎi zuò dí rén dēng zhī shǒu chéng zhī rén biàn zì gān xīn bài fú qǐ mìng yú zéi zhě fēi gōng zhī shàn nǎi shǒu zhī bù shàn yě. jiǔ yuè àn pào yú fēng qiū mén wài dà pào shù bǎi zuò jiē zài mén wài zéi gǎi zuò dí zhì bù shōu suì lìng jīn rén suǒ de xián wèi gōng chéng zhī jù guī yǐ wéi chéng pò yì bù zài cǐ yǒu shàn shǒu zhě jiǎ shǐ gèng zhì pào shù bǎi zuò yì bì wú hài zài yú yù pào zhī shù shàn bù shàn yě. tǒng zhì guān xīn kāng zōng yǐ zéi gǎi zuò dí qù chéng yuǎn zhǐ bīng bù dé fàng jiàn cǐ yán shàn yě. bǎi xìng gǔ zhòng jī sǐ yǐ jiàn qí yīn luàn sù zhì zhī shù shī yě. zéi xiān cǎi jīng mù biān dòng wū yǐ xīn niú pí gài qí shàng zài zhī lìng rén yùn tǔ mù tián háo yǐ jìn gōng xiè shǒu chéng rén. ruò dé jì zé chéng nèi xiān shī pào suì zhī shuō kě yòng dān shāo pào fàng yuǎn zhì èr bǎi qī shí bù xià děng èr bǎi wǔ shí bù bù zhī jiù chéng dāng shí cāng cù zhī jì yòng yǔ bù yòng cǐ pào. ruò rén bù jiù xīn zé xià děng èr bǎi wǔ shí bù yì mò néng jí. ruò néng jiū xīn zé èr bǎi qī shí bù guò zhī shén yì. yòu yǒu xiǎo pào yù jìn zhòng qí xiǎo pào měi shí rén yǐ shàng bù guò shí wǔ rén shī fàng yī wén huà jiào yù liào kě yǐ dào shù shí bù wài bù wèi xiǎo pào bù néng hài wù rén zhōng sì zhī zé sì zhī bì shāng zhōng yāo yǐ shàng zé rén bì sǐ zhōng mǎ yì rán. yòu kuàng dà pào měi fàng yī pào bù pào kě fàng shù pào jiān xiǎo pào bù bì yòng shí yǐ zhòng sān sì jīn ní rèn wèi zhī ní rèn zhī lì yì bó bù dú fàng shí.
攻城兵备战兵运粮兵挖援兵。若兵不多兵必不久而速退。又不待其援也。假使当时往援者将良得计虽无兵二十万只十万亦可必援。又无十万只五万亦可必为之援也。。又不五万至其下变有可援之理。且以五万兵为率。若止分五十将留十将护卫大军兼备策应内分三两队作诸路挖援兵前广张兵势牵制挖援之兵以二十将分地深入虏(改作敌)境绵亘可布三五十里不知虏(改作敌)兵多少便能尽害以二十将周围行偏僻小路寻响道多遣远探向前设伏伺望敌人打粮出兵多则退之少则擒之但绝其粮道必不深入直抵城下其贼自退。又。且兵既分遣则人力并用假令数将失利则大兵必不致於一齐败衄溃散为盗京城之难其源在於援太原之失利也。粘罕(改作尼堪)攻太原之寿阳寿阳城小而百姓死守凡三攻残虏之(此三字改作敌)众万人而竟不拔此必城中有善为守御之策者佥言以为城小而百姓死守者非也。攻城者有生有死而善守者有生无死寿阳之人可谓善守而不得谓之死守。又或云:城小而坚者亦非也。。若城(太小)矢石交通善守者亦难以设险施策规以为城愈大而守愈易分段数作限隔则易守。若已守先策定险设伏贼(改作敌)欲登城纵令登城已登即死贼(改作敌)欲入城引之入城已入即死今夫百里之城内有数步之城贼(改作敌)人登之守城之人便自甘心拜伏乞命於贼者非攻之善乃守之不善也。九月按礟於封邱门外大礟数百座皆在门外贼(改作敌)至不收遂令金人所得咸为攻城之具规以为城破亦不在此有善守者假使更置礟数百座亦必无害在於御礟之术善不善也。统制官辛康宗以贼(改作敌)去城远止兵不得放箭此言善也。百姓鼓众击死已见其因乱素治之术失也。贼先采泾木编洞屋以新牛皮盖其上载之令人运土木填壕以进攻械守城人。若得计则城内先施礟碎之说可用单梢礟放远至二百七十步下等二百五十步不知就城(当时)仓卒之际用与不用此礟。若人不究心则下等二百五十步亦莫能及。若能究心则二百七十步过之甚易。又有小礟御近众其小礟每十人以上不过十五人施放一文化教育料可以到数十步外不谓小礟不能害物人中四肢则四肢必伤中腰以上则人必死中马亦然。又况大礟每放一礟不礟可放数礟兼小礟不必用石以重三四斤泥刃为之泥刃之利亦博不独放时。
yì dé wú qióng fàng qù rén rén bì shāng sǐ. ruò yào cuī huǐ gōng xiè zé xū yòng dà pào jí shí jīn rén gōng chéng yòng dà pào gài yù cuī huǐ chéng lóu yù cuī huǐ dí rén gōng pào yǔ xiǎo pào yuǎn pào qí yòng zòng zéi gǎi zuò dí zài chéng wài fá mù wèi fēng lóu yún: tī huǒ chē děng gōng xiè kě yǐ pò jǐn jīn rén guǎng liè pào shí zuò xún bēi shí mó gài shí yáng hǔ wèi pào yù gōng zhī suǒ liè pào zuò bǎi yú zuò fēi shí rú yǔ jī shǒu chéng zhī zú sǐ shāng zhě rì bù xià yī èr shí rén cǐ fēi gōng chéng zhī néng gài shǒu yù guān yī shí zhī shī jì ěr gǒu shǒu yù guān dé jì zhǐ lìng zú jìn nǚ qiáng tóu zuò chéng wài pào lái gāo zé yú nǚ qiáng tóu shàng guò dī zé dǎ zhòng nǚ qiáng tóu jī pào zài wài wú yuán zhōng rén zé yì bù zhì yú sǐ shāng. yòu, qǐ yǒu sǐ shāng rì bù xià yī èr shí rén zhě wéi nǚ qiáng tóu shāo jiā gāo hòu zé quán ān dǔ yǐ.. yòu xū yòng zào gāo mù yī zhàng zhǎng yī zhàng kuò yī zhàng shàng xià wài zhí guǒ xié wài mì guǒ xī dòng zǐ wài mì chù yǐ dà má shéng héng biān rú zhú bā xiāng sì yǐ bèi pào shí zhòng duō gōng rǎng nǚ qiáng tóu jí yú liǎng biān sù jìn dòng zǐ xiàng qián yǐ dài nǚ qiáng tóu. ruò cǐ zé pào shí zòng dà zhì duō yì wú néng sǔn huài xián yǒu sǔn zhě jí zhú xuán chōu huàn jiǎ lìng zhǐ rú cǐ hàn yù zé pào shí yì hé néng hài rén yǐ kě bì děi wú yú yě. zéi gǎi zuò dí yǐ yún: tī duì lóu gōng dōng shuǐ mén qí xián hàn yù yǒu shè chē lóu huò shèng zhě gù shén shàn yě.. yòu kǒng rén zài chē lóu zhī shàng yù zhāo shǐ shí yǐ.. yòu wén dōng mén shǒu yù guān biàn yǐ yù fēng lóu yún: tī měi zhì yǐ zhuàng mù chōng dào pū sǐ zhě wú shù cǐ yì qí cè rán chí zhuàng mù rén yǔ duì lóu shàng rén xiāng duì bù miǎn hù xiāng shā yì fēi quán shèng jīn rén tián rǎng qiáo chéng wǔ duì lóu guò rǎng gōng chéng xià liè pào èr bǎi yú suǒ qī shāo pào kě shī wǔ shí jīn shí sàn xīng pào měi zuò kě shī pào shí shù kuài pào shí bìng fā. yòu yǐ qiáng nǔ qiān yú zhù zhī chéng shàng shǐ shí rú yǔ shǐ shǒu yù zhě bù néng cún lì rán hòu tuī duì lóu shǐ dēng chéng měi duì lóu shàng zài bīng rù shí rén yī duì lóu dé chéng zé yǐn zhòng bīng shàng cǐ jīn rén gōng chéng zhī fāng yě. qí dà pào shù duō shǐ shí qí fā zhǐ qián shuō nǚ qiáng tóu cì bèi yǐ dòng zǐ jiē kě yǐ gé jǐn duì lóu dēng chéng měi yī duì lóu guǒ néng zài bīng bā shí rén lóu shàng guǎng bù guò èr zhàng dāng miàn lì dé jǐ rén yǔ shǒu chéng rén duì dí zhě bù guò shí shù rén ér yǐ jiǎ lìng bā shí rén jǐn jué lì shè shī wǔ duì lóu zhǐ sì bǎi rén cǐ wài bì wú fú bīng yì wú qí bīng lóu gāo xū jí wǔ zhàng chéng gāo ér zhàn qí jī yì zì wēi qí zì lǚ wēi dì lái yǔ chéng shàng shǒu zài rén jiē zhàn shèng fù rén rén kě yǐ chòu yú. ruò shǒu chéng zhě shàng qiè bù shèng zé jiāo zhàn yú píng tián guǎng yě zhī dì bù zhī qí bài. ruò hé kuàng duì lóu yú tián háo shàng wéi kě yǐ zhí jìn bì bù néng rú chéng xià héng xíng jiǎ shǐ yǒu shí duì lóu suǒ zhàn dì bù shù yì bù duō bù dú jiē zhàn kě yǐ bì shèng zòng bīng shàng chéng huò quán zhě shù biàn duō yǐ. bù sī zé bù de yě. zéi gǎi zuò dí yòng yún: tī zhǐ yào dēng chéng měi zuò yún: tī xū shí yú rén kě yǐ fù hè dào chéng yù zhī yì nán xiàng qián lái zòng bù yù zhī shǐ zéi yǐ chéng dēng tī shàng zhì chéng tóu shǎo néng bù sǐ zhě hé yǐ zhì zhī yú sǐ nǚ qiáng tóu guǒ yù tái shàng gào qiáng tóu pái chā mù měi kōng kuò.
易得无穷放去人人必伤死。若要摧毁攻械则须用大礟及石金人攻城用大礟盖欲摧毁城楼欲摧毁敌人攻礟与小礟远礟齐用纵贼(改作敌)在城外伐木为封楼云:梯火车等攻械可以破尽金人广列礟石座寻碑石磨盖石羊虎为礟欲攻之所列礟座百馀座飞石如雨击守城之卒死伤者日不下一二十人此非攻城之能盖守御官一时之失计耳苟守御官得计止令卒近女墙头坐(城外)礟来高则於女墙头上过低则打中女墙头击礟在外无缘中人则亦不至於死伤。又,岂有死伤日不下一二十人者唯女墙头稍加高厚则全安堵矣。。又须用造高木一丈长一丈阔一丈上下外直裹斜外密裹稀洞子外密处以大麻绳横编如竹笆相似以备礟石众多攻壤女墙头即於两边速进洞子向前以代女墙头。若此则礟石纵大至多亦无能损坏闲有损者即逐旋抽换假令止如此捍御则礟石亦何能害人已可必得无虞也。贼(改作敌)以云:梯对楼攻东水门其闲捍御有设车楼获胜者固甚善也。。又恐人在车楼之上愈招矢石矣。。又闻东门守御官变以御封楼云:梯每至以撞木冲倒仆死者无数此亦奇策然持撞木人与对楼上人相对不免互相杀亦非全胜金人填壤桥成五对楼过壤攻城下列礟二百馀所七稍礟可施五十斤石散星礟每座可施礟石数块礟石并发。又以强弩千馀助之城上矢石如雨使守御者不能存立然後推对楼使登城每对楼上载兵入十人一对楼得城则引众兵上此金人攻城之方也。其大礟数多矢石齐发只前说女墙头次备以洞子皆可以隔尽对楼登城每一对楼果能载兵八十人楼上广不过二丈当(面立)得几人与守城人对敌者不过十数人而已假令八十人尽角力设施五对楼止四百人此外必无伏兵亦无奇兵楼高须及五丈乘高而战其迹亦自危其自履危地来与城上守在人接战胜负人人可以臭愉。若守城者尚怯不胜则交战於平田广野之地不知其败。若何况对楼於填壕上惟可以直进必不能如城下横行假使有十对楼所占地步数亦不多不独接战可以必胜纵兵上城获全者术变多矣。不思则不得也。贼(改作敌)用云:梯止要登城每座云:梯须十馀人可以负荷到城御之亦难向前来纵不御之使贼倚城登梯上至城头少能不死者何以致之於死女墙头裹誉台上告墙头排杈木每空阔。
sān sì cùn yī cūn tōng dù qiāng dāo xiàng shàng gāo chū nǚ qiáng tóu wǔ liù chǐ zéi gǎi zuò dí zhì nǚ qiáng tóu shàng bì wèi pái chā mù gé zhì bèi hòu chéng kōng shǒu yù rén yú mù kōng zhōng shī qiāng dāo jī lá wú bù xià zhě xià ér bù sǐ zhě xiān yǐ. rùn shí yī yuè èr shí sì rì zài tuī duì lóu wǔ zuò shèng shǐ shí lái yǐ wǔ wèi dào sān zuò shǒu chéng zú zhēng chí cǎo yǐ shāo zhī duì lóu mù duō ér cǎo shèng huǒ chì nán fēng suì yǐn shāo chéng shàng lóu zǐ sān zuò duì lóu jì dào zài chéng wài bì bù néng què huí yì bù néng zài qǐ zì zú dǔ zhù zéi gǎi zuò dí rén gōng xiè lái lù kě yǐ zhì ér bù wèn shāo zhě shī yě. zòng bù yǐn shāo chéng lóu zhǐ shāo le zéi gǎi zuò dí lóu zǐ yì shì chéng shàng rén zì chí cǎo huǒ yǔ zéi gǎi zuò dí shāo kāi zài jìn gōng xiè lái lù. suī rán cǐ shì yǐ shī yǐ.. ruò shǒu yù guān bié yǒu shǒu hàn zhī jù zào chéng lóu gǔ gé yù yú jiù chù ān lì zhě yǐ lǐ dù zhī zì shì zéi gǎi zuò dí bì bù róng shǐ shí bì lìng rén yī qián shuō zào dòng zǐ yú quē lóu zǐ chù liǎng tóu lián zhū bìng jìn bù zhōng rì jué kě bì hé quán dài nǚ qiáng tóu yǐ gé nǚ qiáng tóu cuò zhì shēn mái pái chā mù yǐ fáng zéi gǎi zuò dí jí dēng chéng shàng fèn bīng liǎng xiàng xū dǎ chéng guǒ cóng xià xié zhù xiàng shàng zhì chéng miàn wài yín xiàng xià dǒu jùn cì yú chéng guǒ jiǎo xià qǔ tǔ wèi shēn háo sān wǔ zhàng zhù yuè chéng wéi zhī shǐ zéi gǎi zuò dí chéng duì lóu dào chéng rú bù xià duì lóu shàng chéng què huí zé yǐ. ruò shàng chéng bì zì lì bù dé dào nèi háo nèi wú bù sǐ zhě rú cǐ zé yī cuò zéi gǎi zuò dí bì bà gōng tuì bīng bù qī shǒu yù zhī yú cǐ yī shī yǐ zhì chéng xiàn zhòng niàn guó jiā zhī nán, qǐ bù tòng zāi! gōng shǒu zhī xiè hài wù zuì zhòng qí shì kě wèi zhě mò shén yú pào rán ér yì quán zài rén yòng. ruò gōng chéng rén néng yòng ér shǒu chéng rén bù néng yòng zhī zé gōng chéng rén kě yǐ shī qí néng. ruò shǒu chéng rén néng yòng zé gōng chéng rén néng zhě yì nán shè shī qiè wén lǔ gǎi zuò jīn rén yòng pào gōng chéng jīng chéng shǒu yù rén yì cháng yòng pào chéng miàn bù kuò bì rán nán ān dà pào yì nán róng shù duō suī yǒu pào tái ér tái chéng bù yì bù kǔ nǎo pào cái yù shī fàng dí rén zài wài xiān jiàn bì xū yǐ zhòng pào lái jī. yòu chéng shàng pào yì zài gāo chù zì rán zhāo chéng wài zéi rén yòng pào kě yǐ zhí zhǐ ér jī zhī cǐ cǐ guān zhī shǒu yù zhī rén kě wèi bù néng yòng pào yě. míng yǐ. jiǎ lìng dāng shí yú chéng guǒ jiǎo xià lì pào réng měi pào měi qián mái lì mù wèi yī dí rén zài wài bú jiàn lì pào suǒ zài suī yǒu néng yòng pào zhě hé néng shè shī huò. yòu yǐ wèi pào zài chéng guǒ pào shǒu bù néng jiàn de chéng wài shì wú yóu qǔ de pào zé yòng yī rén yú chéng shàng zhuān guǎn lǐ pào shāo yǔ wài wù xiāng duì jí lìng shī shè shǎo piān què lìng pào shǒu shǎo nuó jiǎo shàng tài piān zé jiù lìng pào sī rén tái zhuǎn pào zuò fàng guò zé lìng jiǎn rén huò yòng pào shāo dà zhě bù jí zé lìng tiān rén huò yòng pào shāo xiǎo zhě zhào liào dé yī pào dǎ zhòng yú pào shǎo yǒu bù zhōng. yòu chéng guǒ lì pào kě zhì shù duō shǒu yù rén yòng pào. ruò néng rú cǐ suī zéi gǎi zuò dí rén yòng pào hé néng wéi yě. zhù chéng zhī jì chéng miàn shàng bì zuò nǚ qiáng tóu zhōng jiān lì jū jiǎo mù yī tiáo měi nǚ qiáng tóu zhōng guà dá bā lí wéi kě yǐ gé.
三四寸一村通度枪刀向上高出女墙头五六尺贼(改作敌)至女墙头上必为排杈木隔至背後乘空守御人於木空中施枪刀击剌无不下者下而不死者鲜矣。闰十一月二十四日再推对楼五座盛矢石来以午卫倒三座守城卒争持草以烧之对楼木多而草盛火炽南风遂引烧城上楼子三座对楼既倒在城外必不能却回亦不能再起自足堵住贼(改作敌)人攻械来路可以置而不问烧者失也。纵不引烧城楼止烧了贼(改作敌)楼子亦是城上人自持草火与贼(改作敌)烧开再进攻械来路。虽然此事已失矣。。若守御官别有守捍之具造城楼骨格欲於旧处安立者以理度之自是贼(改作敌)必不容矢石必令人依前说造洞子於阙楼子处两头连珠并进不终日决可蔽合权代女墙头以隔女墙头措置深埋排杈木以防贼(改作敌)急登城上分兵两向须打城裹从下斜筑向上至城面外垠向下陡峻次於城裹脚下取土为深濠三五丈筑月城围之使贼(改作敌)乘对楼到城如不下对楼上城却回则已。若上城必自立不得到内壕内无不死者如此则一挫贼(改作敌)必罢攻退兵不期守御之於此一失以致城陷重念国家之难,岂不痛哉!攻守之械害物最重其势可畏者莫甚於礟然而亦全在人用。若攻城人能用而守城人不能用之则攻城人可以施其能。若守城人能用则攻城人能者亦难设施窃闻虏(改作金)人用礟攻城京城守御人亦尝用礟城面不阔必然难安大礟亦难容数多虽有礟台而台城步亦不苦恼礟才欲施放敌人在外先见必须以众礟来击。又城上礟亦在高处自然招城外贼人用礟可以直指而击之此此观之守御之人可谓不能用礟也。明矣。假令当时於城裹脚下立礟仍每礟每前埋立木为依敌人在外不见立礟所在虽有能用礟者何能设施或。又以谓礟在城裹礟手不能见得城外事无由取的礟则用一人於城上专管理礟稍与外物相对即令施设少偏却令礟手少挪脚上太偏则就令礟纟人抬转礟坐放过则令减人或用礟稍大者不及则令添人或用礟稍小者照料得一礟打中馀礟少有不中。又城裹立礟可置数多守御人用礟。若能如此虽贼(改作敌)人用礟何能为也。筑城之计城面上必作女墙头中间立拘脚木一条每女墙头中挂答笆篱惟可以隔。
zhē gōng jiàn nǔ gōng pào shí zé nán yǐ zhē gé. ruò gǎi zuò píng tóu qiáng bù yòng bā lí zhǐ yú jìn xià liú pǐn zì fāng kōng yǎn yǔ nǚ qiáng tóu xiāng sì yì shén jì yòng huò wèn hé yǐ bèi yù chéng wài jiǎo xià zì yǒu mǎ miàn qiáng liǎng biān jiē jiàn chéng wài jiǎo xià yú qiáng tóu shàng zhuì xià hài zéi gǎi zuò dí zhī wù zéi gǎi zuò dí rén chū dào chéng xià guān qí gōng xiè shì kǒng nán è yí biàn yú chéng guǒ jiǎo xià qǔ tǔ wèi shēn kuò chéng háo háo nèi qù háo shù zhàng zài zhù guǒ chéng yī zhòng duì jiù chéng mén gèng bù zuò mén què yú xīn zhù chéng xià yuán guǒ háo rù èr sān lǐ dì xīn chéng shàng kāi mén shǐ rén rù dài chéng zhí xíng bù dé xū yú guǒ háo yín shàng xīn chéng jiǎo xià liáo rào sān èr lǐ dì fāng shǐ rù mén. ruò cǐ zé jiǎ shǐ zéi gǎi zuò dí shàn tián háo zhǐ bù guò tián wài háo bì bù néng tián dé guǒ háo zéi gǎi zuò dí. ruò yóu mén rù chéng xū xíng xīn chéng jiǎo xià guǒ háo yín shàng xīn chéng shàng rén zhí xià lín zéi gǎi zuò dí hé wù bù kě shī yòng zhèng shì zéi gǎi zuò dí sǐ dì bì bù gǎn rù jì yóu zhèng mén rù chéng shàng bù gǎn qǐ kěn yòng mìng dǎ chéng dàn zhī rú cǐ wèi bèi zéi gǎi zuò dí bīng zhì duō gōng chéng bǎi zhǒng chéng kě tán xiào yǐ dài zhī. yòu kuàng jīng dū jiù chéng yì zì kě shǒu. ruò suì cuò zhì biàn kě shǐ shì rú jīn tāng yǒu bù kě fàn zhī lǐ jiān jiù chéng zhī nèi jūn bīng bǎi xìng jīn yín sù bó jì yǐ yì zhào zhī shù yì mò néng jǐn. ruò néng yì tú xiū zuò bù dú tiān cǐ yī chéng yī háo kě bù rì ér chéng jiǎ shǐ tiān zhù chéng háo shù zhòng rén yì bù láo ér biàn zhòng chéng jì bèi rán hòu zhāo dí rén shǐ rù chéng yì shì bǐ. ruò jiàn zhī bì bù gōng ér zì tuì sú yàn yún: qiú rén bù rú qiú yǐ gǔ rén yún: shàng cè mò rú zì zhì. yòu shì guì zhì rén bù guì zhì yú rén jiē cǐ zhī wèi yě. jīng chéng zhōu wéi dì yuē yī bǎi èr shí lǐ wén dāng shí zéi gǎi zuò dí zài chéng wài zhū mén duō bì yǒu yǐ tǔ sāi dé zhǐ kāi sān liǎng mén tōng rén chū rù rú cǐ nǎi shì zì sāi shēng lù ér wèi zéi gǎi zuò dí shēng lù yě. qí wèi shǒu zhī jì bù dú dà qǐ zhū zhàn réng yú liǎng mén zhī xián gèng kāi sān liǎng mén shǐ zhōu wéi yǒu mén shù shí zuò qí kāi yú chéng nèi yùn tǔ mù chū wài tián háo zuò lù shǐ zhàn shì chū rù wú zhì zì ài chéng shàng chān wàng dí rén kòng xì shāo yǒu biàn chù jí qiǎn bīng jī shā huò yè chū bīng shǐ zéi gǎi zuò dí zài wài suǒ bèi chù duō zhòu yè bèi zhàn wú yǒu xiū xī bǐ zì bù néng jiǔ gōng jiān jì chéng nèi chuàng kāi chéng mén zì yùn tǔ tián háo yù wèi chū bīng jì zéi gǎi zuò dí zài wài tián háo yù wèi rù jì bù gōng zì pò suǒ yǐ gǎn zì chuàng kāi chéng mén chū tián háo zhě fēi wèi qí zéi gǎi zuò dí bīng kě qī gài shì qí zì yú chéng nèi shè xiǎn yǐ bèi yǐn zéi gǎi zuò dí rù chéng yān sǐ ěr jìn wáng jùn qiǎn dū hù wáng chāng jí xiān bēi duàn jí lù juàn mò bēi děng bù wǔ wàn zhī zhòng yǐ tǎo shí lè zhū jiàng jiē quàn lēi gù shǒu yǐ pí kòu dú zhāng bīn yě. cháng yǐ wèi kě sù záo chǎn lěi wèi tū mén èr shí yú dào lēi jí yǐ cháng wèi gōng zhàn dū du zào tū mén yú běi chéng xiān bēi rù chéng běi lěi lēi qí qí zhèn wèi dìng gōng lǜ jiàng shì gǔ zào yú chéng shàng huì kǒng cháng tū zhū mén fú bīng jù chū jī zhī shēng qín mò bēi děng zhòng jiē bēn sàn cháng chéng shèng zhuī jī héng shī sān shí yú lǐ huò kǎi jiǎ wǔ qiān pǐ cǐ nǎi shǒu zhōng yǒu gōng kě wèi guān tóu shàn shǒu chéng zhě yě. hòu zhī shǒu zài zhě hé dàn ér bù.
遮弓箭弩弓礟石则难以遮隔。若改作平头墙不用笆篱只於近下遛品字方空眼与女墙头相似亦甚济用或问何以备御城外脚下自有马面墙两边皆见城外脚下於墙头上坠下害贼(改作敌)之物贼(改作敌)人初到城下观其攻械势恐难遏宜便於城裹脚下取土为深阔城壕壕内去壕数丈再筑裹城一重对旧城门更不作门却於新筑城下缘裹壕入二三里地新城上开门使人入大城直行不得须於裹壕垠上新城脚下缭绕三二里地方始入门。若此则假使贼(改作敌)善填壕止不过填外壕必不能填得裹壕贼(改作敌)。若由门入城须行新城脚下裹壕垠上新城上人直下临贼(改作敌)何物不可施用正是贼(改作敌)死地必不敢入既由正门入城尚不敢岂肯用命打城但只如此为备贼(改作敌)兵至多攻城百种诚可谈笑以待之。又况京都旧城亦自可守。若遂措置便可使势如金汤有不可犯之理兼就城之内军兵百姓金银粟帛计以亿兆之数亦莫能尽。若能意图修作不独添此一城一壕可不日而成假使添筑城壕数重人亦不劳而辨重城既备然後招敌人使入城议事彼。若见之必不攻而自退俗谚云:求人不如求已古人云:上策莫如自治。又事贵制人不贵制於人皆此之谓也。京城周围地约一百二十里闻当时贼(改作敌)在城外诸门多闭有以土塞得止开三两门通人出入如此乃是自塞生路而为贼(改作敌)生路也。其为守之计不独大启诸站仍於两门之闲更开三两门使周围有门数十座齐开於城内运土木出外填壕作路使战士出入无至自碍城上觇望敌人空隙稍有便处即遣兵击杀或夜出兵使贼(改作敌)在外所备处多昼夜备战无有休息彼自不能久攻兼既城内创开城门自运土填壕欲为出兵计贼(改作敌)在外填壕欲为入计不攻自破所以敢自创开城门出填壕者非谓其贼(改作敌)兵可欺盖恃其自於城内设险已备引贼(改作敌)入城崦死耳晋王浚遣都护王昌及鲜卑段疾陆眷末杯等部五万之众以讨石勒诸将皆劝勒固守以疲寇独张宾也。苌以谓可速凿产垒为突门二十馀道勒即以苌为攻战都督造突门於北城鲜卑入城北垒勒俟其阵未定躬率将士鼓噪於城上会孔苌突诸门伏兵俱出击之生擒末杯等众皆奔散苌乘胜追击横尸三十馀里获铠甲五千匹此乃守中有攻可谓关头善守城者也。後之守在者何惮而不。
fǎ yú zhōu jùn chéng chí zhī zhì rén jiē yǐ wéi jǐn shàn chéng yǒu dí lóu ér lǔ gǎi zuò jīn rén yòng huǒ pào cuī jī chéng wài yǒu háo ér lǔ gǎi zuò jīn rén yòng dòng zǐ tián lěi chéng gāo shù zhàng lǔ gǎi zuò jīn rén yòng tiān qiáo é chē ér duì lóu màn dào yún: tī děng gōng jù dēng chéng jù qí chéng chí zhī zhì kě yǐ zì wèi jiān gù qián hòu suǒ wèi yǒu nài hé lǔ gǎi zuò dí rén gōng xiè xióng jié yì qián gǔ suǒ wèi yǒu gù shì guì hū! réng jiù ér rén dàn yú gǎi zuò jiē bù kě bì zhě gǔ rén suǒ wèi lì bù bǎi zhě bù biàn fǎ gōng bù qiān zhě bù yì qì yǐ jīn chéng chí zhī zhì guān zhī. suī rán lì bù zhì yú bǎi ér gōng bù zhì yú qiān qí xián yǒu xū gēng gǎi zhě bù kě bù gēng gǎi yě. zì gǔ shèng rén zhī fǎ wèi cháng yǒu yí dìng zhī zhì kě zé yīn fǒu zé gé wèi jīn zhī jì rú dí lóu zhě bù kě réng jiù zhì yě. yí yú mǎ miàn shàng zhù gāo hòu qiáng xià liú pǐn zì fāng jìng jí chǐ kōng yǎn yǐ bèi chān wàng jí shī shè qiāng lù qiáng guǒ jìn xià yǐ xì mù gài yī liǎng jià wǎ péng kě lìng shǒu yù bì hán shǔ fēng yǔ xīng zài qiáng guǒ qiáng jiē dī xià zé pào suī zài wài shù duō shī shè qiān wàn xī mò néng jí. yòu háo shàng zuò qiáo qiáo zhōng zuò diào qiáo shí zàn gé zéi gǎi zuò dí zé kě. ruò chū bīng zé bù néng wú ài yí wèi diào qiáo bīng chū rù jù lì chéng mén yí yū huí qū chāi yí xiàng guǒ bǎi yú bù zhì bù dú zéi gǎi zuò dí shǐ shí bù jí qí jiù mén zuò lóu chù xíng rù yī bù xiàng guǒ biàn shì zéi gǎi zuò dí xiàn hé wèi xiàn gài bǎi bù nèi liǎng bì chéng shàng xià lín zéi gǎi zuò dí rén yīng shā zéi gǎi zuò dí zhī jù jiē kě shè shī jiù mén qián héng zhù hù mén qiáng gāo zhàng yú liǎng tóu zhē guò mén sān èr zhàng chéng mén qǐ xīn shēng rén mǎ chū rù háo wài rén jiē bú jiàn shú gǎn kuī sì chéng wài jiǎo xià qù chéng èr zhàng lín háo yín shàng yí zhù gāo hòu yáng mǎ qiáng gāo jí yī zhàng hòu jí liù chǐ qiáng jiǎo xià biàn zhù què tái gāo sān èr chǐ kuò sì chǐ yù tái shàng yú yáng mǎ qiáng shàng yì liú pǐn zì kōng yǎn yǐ bèi chān wàng jí tōng qiāng lù yī rú dài chéng shàng nǚ qiáng tóu qiáng guǒ yù tái shàng zāi mái pái chā mù yǐ bèi zéi gǎi zuò dí tián píng háo qiàn jí pò yáng mǎ qiáng zhì chéng jiǎo xià zé zéi gǎi zuò dí yǔ yáng mǎ qiáng nèi liǎng biān shòu dí tóu shàng dài chéng xiàng xià suǒ shī shǐ shí què shì zéi gǎi zuò dí dāng yī miàn ér shǒu chéng rén sān miàn yù zhī yáng mǎ qiáng nèi bīng lài yáng mǎ qiáng zhē gé háo wài shǐ shí shì yáng mǎ qiáng yǔ dài chéng xì shì liǎng chéng xiāng chéng qí yòng shǐ zéi gǎi zuò dí rén suī pò yáng mǎ qiáng wú gǎn rù zhě gù yáng mǎ qiáng bǐ dài chéng suī shén dī báo qí hàn yù jiān shǒu zhī xiào bù zài dài chéng zhī xià. yòu yáng mǎ qiáng nèi suǒ zhì zhī bīng zhèng shì pī chéng xià zhài yǐ liú fú bīng bù zhī zéi gǎi zuò dí rén yǐ hé shù kě jiě. ruò cǐ jì yǒu yáng mǎ qiáng qí lù jiǎo kě yǐ bù yòng réng yú dài chéng shàng duō shè àn mén yǐ bèi qiǎn bīng yú yáng mǎ qiáng nèi chū rù. yòu yáng mǎ qiáng qù dài chéng jiǎo zhǐ èr zhàng bù lìng tài yuǎn zhě lǜ dài chéng shàng pāo zhì shí nán guò qiáng wài fǎn hài qiáng nèi rén. yòu bù lìng tài jìn zhě lǜ qí tài zhǎi nán yǐ huí zhuǎn cháng qiāng. yòu yú dài chéng guǒ chéng jiǎo xià zuò shēn kuò guǒ háo háo shàng xiàng guǒ dù dì wǔ qī chǐ kě zuò wǎng lái lù wài zhù guǒ chéng pái bēi mù dàn duō bèi xià zéi kòu gǎi zuò dí wèi chéng yìng dí chù yòng yǐ cǐ shè bèi suī shǐ lǔ gǎi zuò jīn rén shàn gōng bù zú wèi yě. mò.
法欤州郡城池之制人皆以为尽善城有敌楼而虏(改作金)人用火礟摧击城外有壕而虏(改作金)人用洞子填垒城高数丈虏(改作金)人用天桥鹅车而对楼慢道云:梯等攻具登城据其城池之制可以自谓坚固前後所未有柰何虏(改作敌)人攻械雄杰亦前古所未有故事贵乎!仍旧而人惮於改作皆不可必者古人所谓利不百者不变法功不千者不易器以今城池之制观之。虽然利不至於百而功不至於千其闲有须更改者不可不更改也。自古圣人之法未尝有一定之制可则因否则革为今之计如敌楼者不可仍旧制也。宜於马面上筑高厚墙下留品字方径及尺空眼以备觇望及施设枪路墙裹近下以细木盖一两架瓦棚可令守御避寒暑风雨星在)墙裹墙皆低下则礟虽在外数多施设千万悉莫能及。又壕上作桥桥中作吊桥时暂隔贼(改作敌)则可。若出兵则不能无碍宜为吊桥兵出入俱利城门宜迂回曲拆移向裹百馀步置不独贼(改作敌)矢石不及其旧门作楼处行入一步向裹便是贼(改作敌)陷何谓陷盖百步内两壁城上下临贼(改作敌)人应杀贼(改作敌)之具皆可设施旧门前横筑护门墙高丈馀两头遮过门三二丈城门启新生人马出入壕外人皆不见孰敢窥伺城外脚下去城二丈临壕垠上宜筑高厚羊马墙高及一丈厚及六尺墙脚下变筑雀台高三二尺阔四尺誉台上於羊马墙上亦留品字空眼以备觇望及通枪路一如大城上女墙头墙裹誉台上栽埋排杈木以备贼(改作敌)填平壕堑及破羊马墙至城脚下则贼(改作敌)与羊马墙内两边受敌头上大城向下所施矢石却是贼(改作敌)当一面而守城人三面御之羊马墙内兵赖羊马墙遮隔壕外矢石是羊马墙与大城系是两城相乘齐用使贼(改作敌)人虽破羊马墙无敢入者故羊马墙比大城虽甚低薄其捍御坚守之效不在大城之下。又羊马墙内所置之兵正是披城下寨以留伏兵不知贼(改作敌)人以何术可解。若此既有羊马墙其鹿角可以不用仍於大城上多设暗门以备遣兵於羊马墙内出入。又羊马墙去大城脚止二丈不令太远者虑大城上抛掷石难过墙外反害墙内人。又不令太近者虑其太窄难以回转长枪。又於大城裹城脚下作深阔裹壕壕上向裹度地五七尺可作往来路外筑裹城排杯木但多备下贼寇(改作敌卫)城应敌处用以此设备虽使虏(改作金)人善攻不足畏也。墨。
zi sòng dài fū shàn shǒu yù gōng shū bān wèi yún: tī zhī xiè jiāng gōng sòng mò zǐ jiàn zhī nǎi jiě dài wèi chéng yǐ yī wèi xiè jiǔ shè gōng chéng zhī jī mò zǐ jiǔ jù zhī gōng shū bān gōng xiè jǐn mò zǐ shǒu yǒu yú gōng shū bān yuē: wú zhī suǒ yǐ jù wǒ zhě yǐ jiàn cǐ gōng chéng zhě yí hū! gǔ rén yǐ wéi cè zhī xià yě. fū shǒu chéng zhě měi jiàn dí rén shè wèi yī gōng xiè ér wú cè yǐ yīng zhī zhě yǒu wèi sī yě. guī cháng wèi xī sūn zǐ yuē: bīng zhě guó zhī dà shì sǐ shēng zhī dì cún wáng zhī dào bù kě bù chá yě.. yòu yǐ wèi bīng zhě guǐ yě. yòng wú cháng biǎo guǐ zhà wèi dào gù néng miàn shì zhī bù néng gōng qí bù bèi chū qí bù yì cǐ bīng jiā zhī shèng bù kě xiān fù yě. shì yǐ shàn shǒu zhě cáng yú jiǔ dì zhī xià shǐ dí bù zhī qí suǒ gōng jīn fū bèi yù zhī cè yí hū! cáng zhī yú shēn dài dí ér yòng bù kě yǐ xiān chuán zhī rán fù zhī yú jìn ér dá zhī yú yuǎn yǒu lì ér wú hài yǒu de ér wú shī bù kě bù xiān chuán yě. jiē hū! jìng kāng bǐng wǔ lǔ gǎi zuò jīn rén yǐ ér xì zhī jù gōng dǎ jīng chéng shǒu yù zhě yī shí shī jì suì zhì chéng xiàn qì jīn yī jì yǒu yú ér lǔ gǎi zuò jīn rén bù sī dāng shí xìng shèng shàng yǐ jiāo qì xiāng jīn zài guī yú wèi zhī lǔ gǎi zuò jīn rén gōng jīng chéng xiè qì shī shè zhī qián zé měi jiàn rén yún: jīn rén gōng chéng dà pào duì lóu shì bù kě dāng guì tóu yán zhī zé yàng rán ér bù gǎn biàn zhòng rén yán zhī zé yì bù gǎn tòng zhé jīn jì zhī qí xiáng zé, qǐ kě bù jìn pōu qí suǒ jiàn ér yán zhī kuàng guī tiǎn mào zhí dāng cì duì làn yīng shǒu chén gǒu wú suǒ jiàn, shù jī hū! bǐ bǐ jiān móu shǐ gōng chéng lüě dì zhī xīn qián xiāo yú míng míng zhī zhōng ér zhì wǒ sòng zhī jìng wú yǒu yuǎn ěr. ruò zhōu. ruò xiàn. ruò shǒu lìng zhī rén qiáng zhě yù zì bēn nuò zhě zhī qí miǎn shú wèi hū! lǔ gǎi zuò jīn rén zhī lái gōng chéng zhī xiè ér chéng jiē kě yǐ zì bǎo. ruò chéng wǒ sòng shān hé zhī zhuàng zhě bù kě bù lùn yě. guī qiè cháng wén guó zhī lì qì bù kě yǐ shì rén. yòu jī shì bù mì zé hài chéng ér yòng bīng zhī dào yǐ zhèng hé yǐ qí shèng shàn chū qí zhě wú qióng rú tiān dì bù jié rú jiāng hǎi qiān biàn wàn huà shú néng qióng zhī jīn zhǐ jù lǔ gǎi zuò jīn rén bá jīng chéng dāng shí gōng xiè shī shè lüè jǔ qí hàn yù zhī cè dà gài yán zhī zhì yú jǐn jīng wēi zhì dí zhī fāng suī bù dàn qí fán wén ér yǒu suǒ de zhēn bù kě shì rén zhě kuàng suī yù chuán zhī yǒu bù kě dé ér chuán zhī zhě yǐ. wéi zài hu! shǒu chéng zhī rén yú dí wèi zhì zé jīng jiā sī suǒ yìng biàn zhī shù yù wèi zhī bèi ěr qū qū guǎn nèi lù bù néng zì kuí zhé xù yú qiān yán zhī hòu.
子宋大夫善守御公输般为云:梯之械将攻宋《墨子》见之乃解带为城以衤为械九设攻城之机《墨子》九拒之公输般攻械尽《墨子》守有馀公输般曰:吾知所以拒我者以见此攻城者宜乎!古人以为策之下也。夫守城者每见敌人设为一攻械而无策以应之者有未思也。规尝谓昔孙子曰:兵者国之大事死生之地存亡之道不可不察也。。又以谓兵者诡也。用无常表诡诈为道故能面示之不能攻其不备出其不意此兵家之胜不可先傅也。是以善守者藏於九地之下使敌不知其所攻今夫备御之策宜乎!藏之於身待敌而用不可以先传之然傅之於近而达之於远有利而无害有得而无失不可不先传也。嗟乎!靖康丙午虏(改作金)人以儿戏之具攻打京城守御者一时失计遂致城陷迄今一纪有馀而虏(改作金)人不思当时幸胜尚以骄气相矜在规於未知虏(改作金)人攻京城械器施设之前则每见人云:金人攻城大礟对楼势不可当贵头言之则怏然而不敢辨众人言之则亦不敢痛折今既知其详则,岂可不尽剖其所见而言之况规忝冒职当次对滥膺守臣苟无所见,庶几乎!彼彼奸谋使攻城掠地之心潜消於冥冥之中而致我宋之境无有远迩。若州。若县。若守令之人强者愈自奔懦者知其勉孰畏乎!虏(改作金)人之来攻城之械而城皆可以自保。若成我宋山河之壮者不可不论也。规窃尝闻国之利器不可以示人。又机事不密则害成而用兵之道以正合以奇胜善出奇者无穷如天地不竭如江海千变万化孰能穷之今止据虏(改作金)人拔京城当时攻械施设略举其捍御之策大概言之至於尽精微致敌之方虽不惮其繁文而有所得真不可示人者况虽欲传之有不可得而传之者矣。惟在乎!守城之人於敌未至则精加思索应变之术预为之备耳区区管内陆不能自揆辄序於佥言之後。
cì jìn shì chū shēn tóu pǐn dǐng dài sì chuān děng chù chéng xuān bù zhèng shǐ sī bù zhèng shǐ qīng yuàn xǔ hán dù xiào kān.
赐进士出身头品顶戴四川等处承宣布政使司布政使清苑许涵度校刊。
juǎn yī bǎi sān shí jiǔ jiào kān jì.
※卷一百三十九校勘记。
bìng yù zhèng jī bìng wù zuò shēng zhài yǒu zhōu sì wǔ shí zhǐ tuō zhī zì lǐ jià yī zuò jiè.
并预政机(并误作升)寨有舟四五十只(脱只字)李价(一作玠)。
quán zhī zhōu xún mǒu xún wù zuò zhě suì tuī guī quán shè fǔ shì tuō quán zì cháo tíng yù zài yuán tài yuán tuō yù zì. ruò bù yòng shuān hé shù yǐ zhuàng zhōng guó zhī shì è yí dí zhī qiáng tuō bù zì hé wù zuò yǒu è wù zuò shì bù yòng zé zhōng zhì yú ruò ér yǐ zhōng zhì wù zuò zhōng zhǐ wéi zài yòng bīng zhī rén hé rú ěr tuō qí zì shì yí hū! bù néng yuán yě. shì zì yǎn.
权知州荀某(荀误作者)遂推规权摄府事(脱权字)朝廷欲再援太原(脱欲字)。若不用拴何术以壮中国之势遏夷狄之强(脱不字何误作有遏误作是)不用则终至於弱而已(终至误作中止)唯在用兵之人何如耳(脱其字)是宜乎!不能援也。(是字衍)。
ruò yǐ xiān cè dìng shǒu xiǎn shè bèi wù zuò rě yǐ shǒu xiān cè dìng xiǎn shè.
若已先策定守险设备(误作惹已守先策定险设)。
shǐ zéi yù dēng chéng shǐ wù zuò fú suì lìng jīn rén dé zhī dé zhī wù zuò suǒ de mò wèi xiǎo bù néng hài wù mò wù zuò bù xún bēi shí mí gài shí yáng hǔ wèi zú tuō zuò zì suǒ liè zuò bǎi yú zuò xià zuò zì yǎn nǚ qiáng tóu zuò lì tuō zuò zì. yòu xū xiān yòng shāo dà mù zào gāo zhǎng yī zhàng wù zuò. yòu xū yòng zào gāo mù yī zhàng zhǎng yī zhàng dòng zǐ zhǎng yī zhàng tuō zhǎng yī zhàng sān le láng yú liǎng biān lián zhū jìn dòng zǐ xiàng qián lián zhū wù zuò sù yùn duì lóu guò háo gōng chéng yùn wù zuò wǔ chéng xià liè èr bǎi yú suǒ tuō chéng zì. ruò duì lóu fù chéng. ruò wù zuò yī chuán wù zuò dé shǒu chéng shì zú tuō shì zì chéng nán fēng tuō chéng zì zì shì dǔ zhù zéi rén gōng xiè lái lù shì wù zuò zú yǐ gé shǐ shí wù zuò yǐ gé nǚ qiáng tóu cì yú shāo le chéng lóu chǔ chù wù zuò zi yú shí zé nán yǐ zhē gé tuō yú zì. ruò zhú jí cuò zhì zhú jí wù zuò suì ér wèi zéi kāi shēng lù yě. tuō kāi zì fēi wèi qí zéi bīng kě qī qí zì yǎn ér duì lóu màn dào yún: tī děng miàn zì yǎn qián gǔ suǒ wèi yǒu gǔ wù zuò hòu qí jiù zuò mén lóu chù zuò wù zài mén xià nǚ qiáng tóu shàng dài chéng tuō nǚ èr chéng èr zì yǐ dāng fú bīng dāng wù zuò liú gù yòng ér shì zhī bù yòng néng ér shì zhī bù néng tuō yòng miàn shì zhè zhè bù yòng liù zì.
使贼欲登城(使误作伏)遂令金人得之(得之误作所得)莫谓小不能害物(莫误作不)寻碑石靡盖石羊虎为卒(脱座字)所列座百馀座(下座字衍)女墙头坐立(脱坐字)。又须先用稍大木造高长一丈(误作。又须用造高木一丈长一丈)洞子长一丈(脱长一丈三了)郎於两边连珠进洞子向前(连珠误作速)运对楼过壕攻城(运误作五)城下列二百馀所(脱城字)。若对楼傅城(。若误作一传误作得)守城士卒(脱士字)乘南风(脱乘字)自是堵住贼人攻械来路(是误作足)以隔矢石(误作以隔女墙头)次於烧了城楼处(处误作子)於石则难以遮隔(脱於字)。若逐急措置(逐急误作遂)而为贼开生路也。(脱开字)非谓其贼兵可欺(其字衍)而对楼墁道云:梯等(面字衍)前古所未有(古误作後)其旧作门楼处(作误在门下)女墙头上大城(脱女二城二字)以当伏兵(当误作留)故用而示之不用能而示之不能(脱用面示这这不用六字)。