wǔ háng xiāng shēng xiāng kè, qí lǐ zhāo rán. shí gān shí èr zhī wǔ yùn liù qì suì yuè rì shí jiē zì cǐ lì, gèng xiāng wèi yòng, zài tiān zé wèi qì: hán shǔ zào shī fēng zài dì zé chéng xíng: jīn mù shuǐ huǒ tǔ. xíng qì xiāng gǎn ér huà shēng wàn wù, cǐ zào huà shēng chéng zhī dà jì yě. yuán qí miào yòng, kě wèi wú qióng yǐ.
五行相生相剋,其理昭然。十干十二支、五運六氣、歲月日時皆自此立,更相為用,在天則為氣:寒、暑、燥、濕、風;在地則成形:金、木、水、火、土。形氣相感而化生萬物,此造化生成之大紀也。原其妙用,可謂無窮矣。
mù zhǔ yú dōng yīng chūn. mù zhī wèi yán chù yě, yáng qì chù dòng, mào dì ér shēng yě. shuǐ liú qū dōng yǐ shēng mù yě mù shàng fā ér fù xià, nǎi zì rán zhī zhì yě.
木主於東;應春。木之為言觸也,陽氣觸動,冒地而生也。水流趨東以生木也;木上發而覆下,乃自然之質也。
huǒ zhǔ yú nán, yīng xià. huǒ zhī wèi yán huà yě, huǐ yě, yáng zài shàng, yīn zài xià huǐ rán shèng ér biàn huà wàn wù yě. zuān mù qǔ huǒ, mù suǒ shēng yě. rán huǒ wú zhèng tǐ, tǐ běn mù yān. chū yǐ yīng wù, jǐn ér fù rù, nǎi zì rán zhī qì yě.
火主於南,應夏。火之為言化也,毀也,陽在上,陰在下;毀然盛而變化萬物也。鑽木取火,木所生也。然火無正體,體本木焉。出以應物,盡而復入,乃自然之氣也。
jīn zhǔ yú xī, yīng qiū. jīn zhī wèi yán jìn yě, yīn qì shǐ jìn zhǐ wàn wù ér shōu liǎn, pī shā jiǎn jīn, tǔ suǒ shēng yě. shēng yú tǔ ér bié yú tǔ, nǎi zì rán zhī xíng yě.
金主於西,應秋。金之為言禁也,陰氣始禁止萬物而收斂,披沙揀金,土所生也。生於土而別於土,乃自然之形也。
shuǐ zhǔ yú běi, yīng dōng. shuǐ zhī wèi yán rùn yě. yīn qì rú rùn, rèn yǎng wàn wù yě. shuǐ xī ér dōng, jīn suǒ shēng yě. shuǐ liú qū zhé, shùn xià ér dá, nǎi zì rán zhī xìng yě.
水主於北,應冬。水之為言潤也。陰氣濡潤,任養萬物也。水西而東,金所生也。水流曲折,順下而達,乃自然之性也。
tǔ zhǔ yú zhōng yāng, jiān wèi xī nán, yīng yú zhǎng xià. tǔ zhī wèi yán tǔ yě, hán tǔ wàn wù, jiāng shēng zhě chū, jiāng sǐ zhě guī, wèi wàn wù jiā. gù zhǎng yú xià mò, huǒ suǒ shēng yě. tǔ huò shèng shuǐ, shuǐ nǎi fǎn tǔ, zì rán zhī yì yě.
土主於中央,兼位西南,應於長夏。土之為言吐也,含吐萬物,將生者出,將死者歸,為萬物家。故長於夏末,火所生也。土或勝水,水乃反土,自然之義也。
wǔ xíng xiāng kè, zi jiē néng wèi mǔ, fù chóu yě. mù kè tǔ, tǔ zhī zǐ jīn fǎn kè mù jīn kè mù, mù zhī zǐ huǒ fǎn kè jīn huǒ kè jīn, jīn zhī zǐ shuǐ fǎn kè huǒ shuǐ kè huǒ, huǒ zhī zǐ tǔ fǎn kè shuǐ tǔ kè shuǐ, shuǐ zhī zǐ mù fǎn kè tǔ. hù néng xiāng shēng, nǎi qí shǐ yě hù néng xiāng kè, nǎi qí zhōng yě. jiē chū hū tiān zhī xìng yě. sù wèn suǒ wèi shuǐ shēng mù, mù fù shēng huǒ, shì mù shòu qiè qì, gù shuǐ nù ér kè huǒ. jí zi féng qiè qì, mǔ nǎi lì zhēng, yǔ mǔ bèi guǐ shāng, zi lái lì jiù, qí yì yī yě. qiáng kě gōng ruò, tǔ dé mù ér dá shí kě shèng xū, shuǐ dé tǔ ér jué yīn kě xiāo yáng, huǒ dé shuǐ ér miè liè kě dí gāng, jīn dé huǒ ér quē jiān kě zhì róu, mù dé jīn ér fá. gù wǔ zhě liú xíng ér gèng zhuǎn, shùn zé xiāng shēng, nì zé xiāng kè, rú shì zé gè gè wèi yòng, yǐ chéng qí dào ér yǐ.
五行相剋,子皆能為母,復讎也。木克土,土之子金反克木;金克木,木之子火反克金;火克金,金之子水反克火;水克火,火之子土反克水;土克水,水之子木反克土。互能相生,乃其始也;互能相剋,乃其終也。皆出乎天之性也。《素問》所謂水生木,木復生火,是木受竊氣,故水怒而克火。即子逢竊氣,母乃力爭,與母被鬼傷,子來力救,其義一也。強可攻弱,土得木而達;實可勝虛,水得土而絕;陰可消陽,火得水而滅;烈可敵剛,金得火而缺;堅可制柔,木得金而伐。故五者流行而更轉,順則相生,逆則相剋,如是則各各為用,以成其道而已。