zhōu hòu jì, míng qì. qí mǔ yǒu tái shì nǚ, yuē jiāng yuán. jiāng yuán wèi dì kù yuán fēi. jiāng yuán chū yě, jiàn jù rén jī, xīn xīn rán shuō, yù jiàn zhī, jiàn zhī ér shēn dòng rú yùn zhě. jū qī ér shēng zǐ, yǐ wèi bù xiáng, qì zhī ài xiàng, mǎ niú guò zhě jiē pì bù jiàn xǐ zhì zhī lín zhōng, shì huì shān lín duō rén, qiān zhī ér qì qú zhōng bīng shàng, fēi niǎo yǐ qí yì fù jiàn zhī. jiāng yuán yǐ wèi shén, suì shōu yǎng zhǎng zhī. chū yù qì zhī, yīn míng yuē qì.
周后稷,名棄。其母有邰氏女,曰姜原。姜原為帝嚳元妃。姜原出野,見巨人跡,心忻然說,欲踐之,踐之而身動如孕者。居期而生子,以為不祥,棄之隘巷,馬牛過者皆辟不踐;徙置之林中,適會山林多人,遷之;而棄渠中冰上,飛鳥以其翼覆薦之。姜原以為神,遂收養長之。初欲棄之,因名曰棄。
qì wèi ér shí, yì rú jù rén zhī zhì. qí yóu xì, hǎo zhǒng shù má shū, má shū měi. jí wèi chéng rén, suì hǎo gēng nóng, xiāng dì zhī yí, yí gǔ zhě jià sè yān, mín jiē fǎ zé zhī. dì yáo wén zhī, jǔ qì wèi nóng shī, tiān xià de qí lì, yǒu gōng. dì shùn yuē: qì, lí mín shǐ jī, ěr hòu jì bō shí bǎi gǔ. fēng qì yú tái, hào yuē hòu jì, bié xìng jī shì. hòu jì zhī xìng, zài táo táng yú xià zhī jì, jiē yǒu lìng dé.
棄為兒時,屹如巨人之志。其遊戲,好種樹麻、菽,麻、菽美。及為成人,遂好耕農,相地之宜,宜穀者稼穡焉,民皆法則之。帝堯聞之,舉棄為農師,天下得其利,有功。帝舜曰:「棄,黎民始飢,爾后稷播時百穀。」封棄於邰,號曰后稷,別姓姬氏。后稷之興,在陶唐、虞、夏之際,皆有令德。
hòu jì zú, zi bù zhú lì. bù zhú mò nián, xià hòu shì zhèng shuāi, qù jì bù wù, bù zhú yǐ shī qí guān ér le róng dí zhī jiān. bù zhú zú, zi jū lì. jū zú, zi gōng liú lì. gōng liú suī zài róng dí zhī jiān, fù xiū hòu jì zhī yè, wù gēng zhǒng, xíng dì yí, zì qī jǔ dù wèi, qǔ cái yòng, xíng zhě yǒu zī, jū zhě yǒu chù jī, mín lài qí qìng. bǎi xìng huái zhī, duō xǐ ér bǎo guī yān. zhōu dào zhī xìng zì cǐ shǐ, gù shī rén gē lè sī qí dé. gōng liú zú, zi qìng jié lì, guó yú bīn.
后稷卒,子不窋立。不窋末年,夏后氏政衰,去稷不務,不窋以失其官而餎戎狄之間。不窋卒,子鞠立。鞠卒,子公劉立。公劉雖在戎狄之間,復脩后稷之業,務耕種,行地宜,自漆、沮度渭,取材用,行者有資,居者有畜積,民賴其慶。百姓懷之,多徙而保歸焉。周道之興自此始,故詩人歌樂思其德。公劉卒,子慶節立,國於豳。
qìng jié zú, zi huáng pū lì. huáng pū zú, zi chà fú lì. chà fú zú, zi huǐ shù lì. huǐ shù zú, zi gōng fēi lì. gōng fēi zú, zi gāo yǔ lì. gāo yǔ zú, zi yà yǔ lì. yà yǔ zú, zi gōng shū zǔ lèi lì. gōng shū zǔ lèi zú, zi gǔ gōng dǎn fù lì. gǔ gōng dǎn fù fù xiū hòu jì gōng liú zhī yè, jī dé xíng yì, guó rén jiē dài zhī. xūn yù róng dí gōng zhī, yù de cái wù, yǔ zhī. yǐ fù gōng, yù de dì yǔ mín. mín jiē nù, yù zhàn. gǔ gōng yuē: yǒu mín lì jūn, jiāng yǐ lì zhī. jīn róng dí suǒ wèi gōng zhàn, yǐ wú dì yǔ mín. mín zhī zài wǒ, yǔ qí zài bǐ, hé yì. mín yù yǐ wǒ gù zhàn, shā rén fù zǐ ér jūn zhī, yǔ bù rěn wèi. nǎi yǔ sī shǔ suì qù bīn, dù qī jǔ, yú liáng shān, zhǐ yú qí xià. bīn rén jǔ guó fú lǎo xié ruò, jǐn fù guī gǔ gōng yú qí xià. jí tā páng guó wén gǔ gōng rén, yì duō guī zhī. yú shì gǔ gōng nǎi biǎn róng dí zhī sú, ér yíng zhú chéng guō shì wū, ér yì bié jū zhī. zuò wǔ guān yǒu sī. mín jiē gē lè zhī, sòng qí dé.
慶節卒,子皇仆立。皇仆卒,子差弗立。差弗卒,子毀隃立。毀隃卒,子公非立。公非卒,子高圉立。高圉卒,子亞圉立。亞圉卒,子公叔祖類立。公叔祖類卒,子古公亶父立。古公亶父復脩后稷、公劉之業,積德行義,國人皆戴之。薰育戎狄攻之,欲得財物,予之。已復攻,欲得地與民。民皆怒,欲戰。古公曰:「有民立君,將以利之。今戎狄所為攻戰,以吾地與民。民之在我,與其在彼,何異。民欲以我故戰,殺人父子而君之,予不忍為。」乃與私屬遂去豳,度漆、沮,逾梁山,止於岐下。豳人舉國扶老攜弱,盡復歸古公於岐下。及他旁國聞古公仁,亦多歸之。於是古公乃貶戎狄之俗,而營築城郭室屋,而邑別居之。作五官有司。民皆歌樂之,頌其德。
gǔ gōng yǒu zhǎng zǐ yuē tài bó, cì yuē yú zhòng. tài jiāng shēng shǎo zǐ jì?, jì lì qǔ tài rèn, jiē xián fù rén, shēng chāng, yǒu shèng ruì. gǔ gōng yuē: wǒ shì dāng yǒu xìng zhě, qí zài chāng hū? zhǎng zi tài bó yú zhòng zhī gǔ gōng yù lì jì lì yǐ chuán chāng, nǎi èr rén wáng rú jīng mán, wén shēn duàn fà, yǐ ràng jì lì.
古公有長子曰太伯,次曰虞仲。太姜生少子季?,季歷娶太任,皆賢婦人,生昌,有聖瑞。古公曰:「我世當有興者,其在昌乎?」長子太伯、虞仲知古公欲立季歷以傳昌,乃二人亡如荊蠻,文身斷髮,以讓季歷。
gǔ gōng zú, jì lì lì, shì wèi gōng jì. gōng jì xiū gǔ gōng yí dào, dǔ yú xíng yì, zhū hóu shùn zhī.
古公卒,季歷立,是為公季。公季脩古公遺道,篤於行義,諸侯順之。
gōng jì zú, zi chāng lì, shì wèi xī bó. xī bó yuē wén wáng, zūn hòu jì gōng liú zhī yè, zé gǔ gōng gōng jì zhī fǎ, dǔ rén, jìng lǎo, cí shǎo. lǐ xià xián zhě, rì zhōng bù xiá shí yǐ dài shì, shì yǐ cǐ duō guī zhī. bó yí shū qí zài gū zhú, wén xī bó shàn yǎng lǎo, hé wǎng guī zhī. tài diān hóng yāo sàn yí shēng yù zi xīn jiǎ dài fū zhī tú jiē wǎng guī zhī.
公季卒,子昌立,是為西伯。西伯曰文王,遵后稷、公劉之業,則古公、公季之法,篤仁,敬老,慈少。禮下賢者,日中不暇食以待士,士以此多歸之。伯夷、叔齊在孤竹,聞西伯善養老,盍往歸之。太顛、閎夭、散宜生、鬻子、辛甲大夫之徒皆往歸之。
chóng hóu hǔ zèn xī bó yú yīn zhòu yuē: xī bó jī shàn lèi dé, zhū hóu jiē xiàng zhī, jiāng bù lì yú dì. dì zhòu nǎi qiú xī bó yú yǒu lǐ. hóng yāo zhī tú huàn zhī. nǎi qiú yǒu shēn shì měi nǚ, lí róng zhī wén mǎ, yǒu xióng jiǔ sì, tā qí guài wù, yīn yīn bì chén fèi zhòng ér xiàn zhī zhòu. zhòu dà shuō, yuē: cǐ yī wù zú yǐ shì xī bó, kuàng qí duō hū! nǎi shè xī bó, cì zhī gōng shǐ fǔ yuè, shǐ xī bó dé zhēng fá. yuē: zèn xī bó zhě, chóng hóu hǔ yě. xī bó nǎi xiàn luò xī zhī dì, yǐ qǐng zhòu qù pào gé zhī xíng. zhòu xǔ zhī.
崇侯虎譖西伯於殷紂曰:「西伯積善累德,諸侯皆向之,將不利於帝。」帝紂乃囚西伯於羑里。閎夭之徒患之。乃求有莘氏美女,驪戎之文馬,有熊九駟,他奇怪物,因殷嬖臣費仲而獻之紂。紂大說,曰:「此一物足以釋西伯,況其多乎!」乃赦西伯,賜之弓矢斧鉞,使西伯得征伐。曰:「譖西伯者,崇侯虎也。」西伯乃獻洛西之地,以請紂去砲格之刑。紂許之。
xī bó yīn xíng shàn, zhū hóu jiē lái jué píng. yú shì yú ruì zhī rén yǒu yù bù néng jué, nǎi rú zhōu. rù jiè, gēng zhě jiē ràng pàn, mín sú jiē ràng zhǎng. yú ruì zhī rén wèi jiàn xī bó, jiē cán, xiāng wèi yuē: wú suǒ zhēng, zhōu rén suǒ chǐ, hé wǎng wèi, qí qǔ rǔ ěr. suì hái, jù ràng ér qù. zhū hóu wén zhī, yuē xī bó gài shòu mìng zhī jūn.
西伯陰行善,諸侯皆來決平。於是虞、芮之人有獄不能決,乃如周。入界,耕者皆讓畔,民俗皆讓長。虞、芮之人未見西伯,皆慚,相謂曰:「吾所爭,周人所恥,何往為,祇取辱耳。」遂還,俱讓而去。諸侯聞之,曰「西伯蓋受命之君」。
míng nián, fá quǎn róng. míng nián, fá mì xū. míng nián, bài qí guó. yīn zhī zǔ yī wén zhī, jù, yǐ gào dì zhòu. zhòu yuē: bù yǒu tiān mìng hū? shì hé néng wèi! míng nián, fá yú. míng nián, fá chóng hóu hǔ. ér zuò fēng yì, zì qí xià ér xǐ dōu fēng. míng nián, xī bó bēng, tài zǐ fā lì, shì wèi wǔ wáng.
明年,伐犬戎。明年,伐密須。明年,敗耆國。殷之祖伊聞之,懼,以告帝紂。紂曰:「不有天命乎?是何能為!」明年,伐邘。明年,伐崇侯虎。而作豐邑,自岐下而徙都豐。明年,西伯崩,太子發立,是為武王。
xī bó gài jí wèi wǔ shí nián. qí qiú yǒu lǐ, gài yì yì zhī bā guà wèi liù shí sì guà. shī rén dào xī bó, gài shòu mìng zhī nián chēng wáng ér duàn yú ruì zhī sòng. hòu shí nián ér bēng, shì wèi wén wáng. gǎi fǎ dù, zhì zhēng shuò yǐ. zhuī zūn gǔ gōng wèi tài wáng, gōng jì wèi wáng jì: gài wáng ruì zì tài wáng xìng.
西伯蓋即位五十年。其囚羑里,蓋益易之八卦為六十四卦。詩人道西伯,蓋受命之年稱王而斷虞芮之訟。後十年而崩,諡為文王。改法度,制正朔矣。追尊古公為太王,公季為王季:蓋王瑞自太王興。
wǔ wáng jí wèi, tài gōng wàng wèi shī, zhōu gōng dàn wèi fǔ, zhào gōng bì gōng zhī tú zuǒ yòu wáng, shī xiū wén wáng xù yè.
武王即位,太公望為師,周公旦為輔,召公、畢公之徒左右王,師脩文王緒業。
jiǔ nián, wǔ wáng shàng jì yú bì. dōng guān bīng, zhì yú méng jīn. wèi wén wáng mù zhǔ, zài yǐ chē, zhōng jūn. wǔ wáng zì chēng tài zǐ fā, yán fèng wén wáng yǐ fá, bù gǎn zì zhuān. nǎi gào sī mǎ sī tú sī kōng zhū jié: qí lì, xìn zāi! yǔ wú zhī, yǐ xiān zǔ yǒu dé chén, xiǎo zi shòu xiān gōng, bì lì shǎng fá, yǐ dìng qí gōng. suì xìng shī. shī shàng fù hào yuē: zǒng ěr zhòng shù, yǔ ěr zhōu jí, hòu zhì zhě zhǎn. wǔ wáng dù hé, zhōng liú, bái yú yuè rù wáng zhōu zhōng, wǔ wáng fǔ qǔ yǐ jì. jì dù, yǒu huǒ zì shàng fù yú xià, zhì yú wáng wū, liú wèi wū, qí sè chì, qí shēng pò yún. shì shí, zhū hóu bù qī ér huì méng jīn zhě bā bǎi zhū hóu. zhū hóu jiē yuē: zhòu kě fá yǐ. wǔ wáng yuē: nǚ wèi zhī tiān mìng, wèi kě yě. nǎi hái shī guī.
九年,武王上祭於畢。東觀兵,至於盟津。為文王木主,載以車,中軍。武王自稱太子發,言奉文王以伐,不敢自專。乃告司馬、司徒、司空、諸節:「齊栗,信哉!予無知,以先祖有德臣,小子受先功,畢立賞罰,以定其功。」遂興師。師尚父號曰:「總爾眾庶,與爾舟楫,後至者斬。」武王渡河,中流,白魚躍入王舟中,武王俯取以祭。既渡,有火自上復於下,至於王屋,流為烏,其色赤,其聲魄雲。是時,諸侯不期而會盟津者八百諸侯。諸侯皆曰:「紂可伐矣。」武王曰:「女未知天命,未可也。」乃還師歸。
jū èr nián, wén zhòu hūn luàn bào nüè zī shén, shā wáng zǐ bǐ gàn, qiú jī zǐ. tài shī cī shǎo shī jiàng bào qí lè qì ér le zhōu. yú shì wǔ wáng biàn gào zhū hóu yuē: yīn yǒu zhòng zuì, bù kě yǐ bù bì fá. nǎi zūn wén wáng, suì lǜ róng chē sān bǎi chéng, hǔ bì sān qiān rén, jiǎ shì sì wàn wǔ qiān rén, yǐ dōng fá zhòu. shí yī nián shí èr yuè wù wǔ, shī bì dù méng jīn, zhū hóu xián huì. yuē: zī zī wú dài! wǔ wáng nǎi zuò tài shì, gào yú zhòng shù: jīn yīn wáng zhòu nǎi yòng qí fù rén zhī yán, zì jué yú tiān, huǐ huài qí sān zhèng, lí tì qí wáng fù mǔ dì, nǎi duàn qì qí xiān zǔ zhī lè, nǎi wèi yín shēng, yòng biàn luàn zhèng shēng, yí shuō fù rén. gù jīn yǔ fā wéi gòng xíng tiān fá. miǎn zāi fū zǐ, bù kě zài, bù kě sān!
居二年,聞紂昏亂暴虐滋甚,殺王子比干,囚箕子。太師疵、少師彊抱其樂器而餎周。於是武王遍告諸侯曰:「殷有重罪,不可以不畢伐。」乃遵文王,遂率戎車三百乘,虎賁三千人,甲士四萬五千人,以東伐紂。十一年十二月戊午,師畢渡盟津,諸侯咸會。曰:「孳孳無怠!」武王乃作太誓,告於眾庶:「今殷王紂乃用其婦人之言,自絕於天,毀壞其三正,離逷其王父母弟,乃斷棄其先祖之樂,乃為淫聲,用變亂正聲,怡說婦人。故今予發維共行天罰。勉哉夫子,不可再,不可三!」
èr yuè jiǎ zǐ mèi shuǎng, wǔ wáng cháo zhì yú shāng jiāo mù yě, nǎi shì. wǔ wáng zuǒ zhàng huáng yuè, yòu bǐng bái máo, yǐ huī. yuē: yuǎn yǐ xī tǔ zhī rén! wǔ wáng yuē: jiē! wǒ yǒu guó zhǒng jūn, sī tú sī mǎ sī kōng, yà lǚ shī shì, qiān fū zhǎng bǎi fū zhǎng, jí yōng shǔ qiāng máo wēi lú péng pú rén, chēng ěr gē, bǐ ěr gàn, lì ěr máo, yǔ qí shì. wáng yuē: gǔ rén yǒu yán pìn jī wú chén. pìn jī zhī chén, wéi jiā zhī suǒ. jīn yīn wáng zhòu wéi fù rén yán shì yòng, zì qì qí xiān zǔ sì sì bù dá, hūn qì qí jiā guó, yí qí wáng fù mǔ dì bù yòng, nǎi wéi sì fāng zhī duō zuì bū táo shì chóng shì zhǎng, shì xìn shì shǐ, bǐ bào nüè yú bǎi xìng, yǐ jiān guǐ yú shāng guó. jīn yǔ fā wéi gòng xíng tiān zhī fá. jīn rì zhī shì, bù guò liù bù qī bù, nǎi zhǐ qí yān, fū zǐ miǎn zāi! bù guò yú sì fá wǔ fá liù fá qī fá, nǎi zhǐ qí yān, miǎn zāi fū zǐ! shàng huán huán, rú hǔ rú pí, rú chái rú lí, yú shāng jiāo, bù yù kè le, yǐ yì xī tǔ, miǎn zāi fū zǐ! ěr suǒ bù miǎn, qí yú ěr shēn yǒu lù. shì yǐ, zhū hóu bīng huì zhě chē sì qiān shèng, chén shī mù yě.
二月甲子昧爽,武王朝至於商郊牧野,乃誓。武王左杖黃鉞,右秉白旄,以麾。曰:「遠矣西土之人!」武王曰:「嗟!我有國冢君,司徒、司馬、司空,亞旅、師氏,千夫長、百夫長,及庸、蜀、羌、髳、微、纑、彭、濮人,稱爾戈,比爾干,立爾矛,予其誓。」王曰:「古人有言『牝雞無晨。牝雞之晨,惟家之索』。今殷王紂維婦人言是用,自棄其先祖肆祀不答,昬棄其家國,遺其王父母弟不用,乃維四方之多罪逋逃是崇是長,是信是使,俾暴虐於百姓,以奸軌於商國。今予發維共行天之罰。今日之事,不過六步七步,乃止齊焉,夫子勉哉!不過於四伐五伐六伐七伐,乃止齊焉,勉哉夫子!尚桓桓,如虎如羆,如豺如離,於商郊,不御克餎,以役西土,勉哉夫子!爾所不勉,其於爾身有戮。」誓已,諸侯兵會者車四千乘,陳師牧野。
dì zhòu wén wǔ wáng lái, yì fā bīng qī shí wàn rén jù wǔ wáng. wǔ wáng shǐ shī shàng fù yǔ bǎi fū zhì shī, yǐ dà zú chí dì zhòu shī. zhòu shī suī zhòng, jiē wú zhàn zhī xīn, xīn yù wǔ wáng jí rù. zhòu shī jiē dào bīng yǐ zhàn, yǐ kāi wǔ wáng. wǔ wáng chí zhī, zhòu bīng jiē bēng pàn zhòu. zhòu zǒu, fǎn rù dēng yú lù tái zhī shàng, méng yī qí shū yù, zì fán yú huǒ ér sǐ. wǔ wáng chí dà bái qí yǐ huī zhū hóu, zhū hóu bì bài wǔ wáng, wǔ wáng nǎi yī zhū hóu, zhū hóu bì cóng. wǔ wáng zhì shāng guó, shāng guó bǎi xìng xián dài yú jiāo. yú shì wǔ wáng shǐ qún chén gào yǔ shāng bǎi xìng yuē: shàng tiān jiàng xiū! shāng rén jiē zài bài qǐ shǒu, wǔ wáng yì dá bài. suì rù, zhì zhòu sǐ suǒ. wǔ wáng zì shè zhī, sān fā ér hòu xià chē, yǐ qīng jiàn jī zhī, yǐ huáng yuè zhǎn zhòu tóu, xiàn dà bái zhī qí. yǐ ér zhì zhòu zhī bì qiè èr nǚ, èr nǚ jiē jīng zì shā. wǔ wáng yòu shè sān fā, jī yǐ jiàn, zhǎn yǐ xuán yuè, xiàn qí tóu xiǎo bái zhī qí. wǔ wáng yǐ nǎi chū fù jūn.
帝紂聞武王來,亦發兵七十萬人距武王。武王使師尚父與百夫致師,以大卒馳帝紂師。紂師雖眾,皆無戰之心,心欲武王亟入。紂師皆倒兵以戰,以開武王。武王馳之,紂兵皆崩畔紂。紂走,反入登於鹿台之上,蒙衣其殊玉,自燔於火而死。武王持大白旗以麾諸侯,諸侯畢拜武王,武王乃揖諸侯,諸侯畢從。武王至商國,商國百姓咸待於郊。於是武王使群臣告語商百姓曰:「上天降休!」商人皆再拜稽首,武王亦答拜。遂入,至紂死所。武王自射之,三發而後下車,以輕劍擊之,以黃鉞斬紂頭,縣大白之旗。已而至紂之嬖妾二女,二女皆經自殺。武王又射三發,擊以劍,斬以玄鉞,縣其頭小白之旗。武王已乃出復軍。
qí míng rì, chú dào, xiū shè jí shāng zhòu gōng. jí qī, bǎi fū hé hǎn qí yǐ xiān qū. wǔ wáng dì shū zhèn duó fèng chén cháng chē, zhōu gōng dàn bǎ dà yuè, bì gōng bǎ xiǎo yuè, yǐ jiā wǔ wáng. sàn yí shēng tài diān hóng yāo jiē zhí jiàn yǐ wèi wǔ wáng. jì rù, lì yú shè nán dà zú zhī zuǒ, yòu bì cóng. máo shū zhèng fèng míng shuǐ, wèi kāng shū fēng bù zī, zhào gōng shì zàn cǎi, shī shàng fù qiān shēng. yǐn yì cè zhù yuē: yīn zhī mò sūn jì zhòu, tiǎn fèi xiān wáng míng dé, wǔ miè shén qí bù sì, hūn bào shāng yì bǎi xìng, qí zhāng xiǎn wén yú tiān huáng shàng dì. yú shì wǔ wáng zài bài qǐ shǒu, yuē: yīng gèng dà mìng, gé yīn, shòu tiān míng mìng. wǔ wáng yòu zài bài qǐ shǒu, nǎi chū.
其明日,除道,脩社及商紂宮。及期,百夫荷罕旗以先驅。武王弟叔振鐸奉陳常車,周公旦把大鉞,畢公把小鉞,以夾武王。散宜生、太顛、閎夭皆執劍以衛武王。既入,立於社南大卒之左,右畢從。毛叔鄭奉明水,衛康叔封布茲,召公奭贊采,師尚父牽牲。尹佚筴祝曰:「殷之末孫季紂,殄廢先王明德,侮蔑神祇不祀,昏暴商邑百姓,其章顯聞於天皇上帝。」於是武王再拜稽首,曰:「膺更大命,革殷,受天明命。」武王又再拜稽首,乃出。
fēng shāng zhòu zi lù fù yīn zhī yú mín. wǔ wáng wèi yīn chū dìng wèi jí, nǎi shǐ qí dì guǎn shū xiān cài shū dù xiāng lù fù zhì yīn. yǐ ér mìng zhào gōng shì jī zǐ zhī qiú. mìng bì gōng shì bǎi xìng zhī qiú, biǎo shāng róng zhī lǘ. mìng nán gōng kuò sàn lù tái zhī cái, fā jù qiáo zhī sù, yǐ zhèn pín ruò méng lì. mìng nán gōng kuò shǐ yì zhǎn jiǔ dǐng bǎo yù. mìng hóng yāo fēng bǐ gàn zhī mù. mìng zōng zhù xiǎng cí yú jūn. nǎi bà bīng xī guī. xíng shòu, jì zhèng shì, zuò wǔ chéng. fēng zhū hóu, bān cì zōng yí, zuò fēn yīn zhī qì wù. wǔ wáng zhuī sī xiān shèng wáng, nǎi bāo fēng shén nóng zhī hòu yú jiāo, huáng dì zhī hòu yú zhù, dì yáo zhī hòu yú jì, dì shùn zhī hòu yú chén, dà yǔ zhī hòu yú qǐ. yú shì fēng gōng chén móu shì, ér shī shàng fù wèi shǒu fēng. fēng shàng fù yú yíng qiū, yuē qí. fēng qí dì zhōu gōng dàn yú qū fù, yuē lǔ. fēng zhào gōng shì yú yàn. fēng dì shū xiān yú guǎn, dì shū dù yú cài. yú gè yǐ cì shòu fēng.
封商紂子祿父殷之餘民。武王為殷初定未集,乃使其弟管叔鮮、蔡叔度相祿父治殷。已而命召公釋箕子之囚。命畢公釋百姓之囚,表商容之閭。命南宮括散鹿台之財,發鉅橋之粟,以振貧弱萌隸。命南宮括、史佚展九鼎保玉。命閎夭封比干之墓。命宗祝享祠於軍。乃罷兵西歸。行狩,記政事,作武成。封諸侯,班賜宗彝,作分殷之器物。武王追思先聖王,乃襃封神農之後於焦,黃帝之後於祝,帝堯之後於薊,帝舜之後於陳,大禹之後於杞。於是封功臣謀士,而師尚父為首封。封尚父於營丘,曰齊。封其弟周公旦於曲阜,曰魯。封召公奭於燕。封弟叔鮮於管,弟叔度於蔡。餘各以次受封。
wǔ wáng zhēng jiǔ mù zhī jūn, dēng bīn zhī fù, yǐ wàng shāng yì. wǔ wáng zhì yú zhōu, zì yè bù mèi. zhōu gōng dàn jí wáng suǒ, yuē: hé wèi bù mèi? wáng yuē: gào nǚ: wéi tiān bù xiǎng yīn, zì fā wèi shēng yú jīn liù shí nián, mí lù zài mù, fēi hóng mǎn yě. tiān bù xiǎng yīn, nǎi jīn yǒu chéng. wéi tiān jiàn yīn, qí dēng míng mín sān bǎi liù shí fū, bù xiǎn yì bù bīn miè, yǐ zhì jīn. wǒ wèi dìng tiān bǎo, hé xiá mèi! wáng yuē: dìng tiān bǎo, yī tiān shì, xī qiú fū è, biǎn cóng yīn wáng shòu. rì yè láo lái dìng wǒ xī tǔ, wǒ wéi xiǎn fú, jí dé fāng míng. zì luò ruì yán yú yī ruì, jū yì wú gù, qí yǒu xià zhī jū. wǒ nán wàng sān tú, běi wàng yuè bǐ, gù zhān yǒu hé, yuè zhān luò yī, wú yuǎn tiān shì. yíng zhōu jū yú luò yì ér hòu qù. zòng mǎ yú huá shān zhī yáng, fàng niú yú táo lín zhī xū yǎn gān gē, zhèn bīng shì lǚ: shì tiān xià bù fù yòng yě.
武王徵九牧之君,登豳之阜,以望商邑。武王至於周,自夜不寐。周公旦即王所,曰:「曷為不寐?」王曰:「告女:維天不饗殷,自發未生於今六十年,麋鹿在牧,蜚鴻滿野。天不享殷,乃今有成。維天建殷,其登名民三百六十夫,不顯亦不賓滅,以至今。我未定天保,何暇寐!」王曰:「定天保,依天室,悉求夫惡,貶從殷王受。日夜勞來定我西土,我維顯服,及德方明。自洛汭延於伊汭,居易毋固,其有夏之居。我南望三塗,北望岳鄙,顧詹有河,粵詹雒、伊,毋遠天室。」營周居於雒邑而後去。縱馬於華山之陽,放牛於桃林之虛;偃干戈,振兵釋旅:示天下不復用也。
wǔ wáng yǐ kè yīn, hòu èr nián, wèn jī zǐ yīn suǒ yǐ wáng. jī zǐ bù rěn yán yīn è, yǐ cún wáng guó yí gào. wǔ wáng yì chǒu, gù wèn yǐ tiān dào.
武王已克殷,後二年,問箕子殷所以亡。箕子不忍言殷惡,以存亡國宜告。武王亦丑,故問以天道。
wǔ wáng bìng. tiān xià wèi jí, qún gōng jù, mù bo, zhōu gōng nǎi fú zhāi, zì wèi zhì, yù dài wǔ wáng, wǔ wáng yǒu chōu. hòu ér bēng, tài zǐ sòng dài lì, shì wèi chéng wáng.
武王病。天下未集,群公懼,穆卜,周公乃祓齋,自為質,欲代武王,武王有瘳。後而崩,太子誦代立,是為成王。
chéng wáng shǎo, zhōu chū dìng tiān xià, zhōu gōng kǒng zhū hóu pàn zhōu, gōng nǎi shè xíng zhèng dāng guó. guǎn shū cài shū qún dì yí zhōu gōng, yǔ wǔ gēng zuò luàn, pàn zhōu. zhōu gōng fèng chéng wáng mìng, fá zhū wǔ gēng guǎn shū, fàng cài shū. yǐ wēi zǐ kāi dài yīn hòu, guó yú sòng. pō shōu yīn yú mín, yǐ fēng wǔ wáng shǎo dì fēng wèi wèi kāng shū. jìn táng shū dé jiā gǔ, xiàn zhī chéng wáng, chéng wáng yǐ guī zhōu gōng yú bīng suǒ. zhōu gōng shòu hé dōng tǔ, lǔ tiān zǐ zhī mìng. chū, guǎn cài pàn zhōu, zhōu gōng tǎo zhī, sān nián ér bì dìng, gù chū zuò dà gào, cì zuò wēi zǐ zhī mìng, cì guī hé, cì jiā hé, cì kāng gào jiǔ gào zǐ cái, qí shì zài zhōu gōng zhī piān. zhōu gōng xíng zhèng qī nián, chéng wáng zhǎng, zhōu gōng fǎn zhèng chéng wáng, běi miàn jiù qún chén zhī wèi.
成王少,周初定天下,周公恐諸侯畔周,公乃攝行政當國。管叔、蔡叔群弟疑周公,與武庚作亂,畔周。周公奉成王命,伐誅武庚、管叔,放蔡叔。以微子開代殷後,國於宋。頗收殷餘民,以封武王少弟封為衛康叔。晉唐叔得嘉穀,獻之成王,成王以歸周公於兵所。周公受禾東土,魯天子之命。初,管、蔡畔周,周公討之,三年而畢定,故初作大誥,次作微子之命,次歸禾,次嘉禾,次康誥、酒誥、梓材,其事在周公之篇。周公行政七年,成王長,周公反政成王,北面就群臣之位。
chéng wáng zài fēng, shǐ zhào gōng fù yíng luò yì, rú wǔ wáng zhī yì. zhōu gōng fù bo shēn shì, zú yíng zhú, jū jiǔ dǐng yān. yuē: cǐ tiān xià zhī zhōng, sì fāng rù gòng dào lǐ jūn. zuò zhào gào luò gào. chéng wáng jì qiān yīn yí mín, zhōu gōng yǐ wáng mìng gào, zuò duō shì wú yì. zhào gōng wèi bǎo, zhōu gōng wèi shī, dōng fá huái yí, cán yǎn, qiān qí jūn báo gū. chéng wáng zì yǎn guī, zài zōng zhōu, zuò duō fāng. jì chù yīn mìng, xí huái yí, guī zài fēng, zuò zhōu guān. xìng zhèng lǐ lè, dù zhì yú shì gǎi, ér mín hé mù, sòng shēng xìng. chéng wáng jì fá dōng yí, xī shèn lái hè, wáng cì róng bó zuò huì xī shèn zhī mìng.
成王在豐,使召公復營洛邑,如武王之意。周公復卜申視,卒營築,居九鼎焉。曰:「此天下之中,四方入貢道里均。」作召誥、洛誥。成王既遷殷遺民,周公以王命告,作多士、無佚。召公為保,周公為師,東伐淮夷,殘奄,遷其君薄姑。成王自奄歸,在宗周,作多方。既絀殷命,襲淮夷,歸在豐,作周官。興正禮樂,度制於是改,而民和睦,頌聲興。成王既伐東夷,息慎來賀,王賜榮伯作賄息慎之命。
chéng wáng jiāng bēng, jù tài zǐ zhāo zhī bù rèn, nǎi mìng zhào gōng bì gōng lǜ zhū hóu yǐ xiāng tài zǐ ér lì zhī. chéng wáng jì bēng, èr gōng lǜ zhū hóu, yǐ tài zǐ zhāo jiàn yú xiān wáng miào, shēn gào yǐ wén wáng wǔ wáng zhī suǒ yǐ wèi wáng yè zhī bù yì, wù zài jié jiǎn, wú duō yù, yǐ dǔ xìn lín zhī, zuò gù mìng. tài zǐ zhāo suì lì, shì wèi kāng wáng. kāng wáng jí wèi, biàn gào zhū hóu, xuān gào yǐ wén wǔ zhī yè yǐ shēn zhī, zuò kāng gào. gù chéng kāng zhī jì, tiān xià ān níng, xíng cuò sì shí yú nián bù yòng. kāng wáng mìng zuò cè bì gōng fēn jū lǐ, chéng zhōu jiāo, zuò bì mìng.
成王將崩,懼太子釗之不任,乃命召公、畢公率諸侯以相太子而立之。成王既崩,二公率諸侯,以太子釗見於先王廟,申告以文王、武王之所以為王業之不易,務在節儉,毋多欲,以篤信臨之,作顧命。太子釗遂立,是為康王。康王即位,遍告諸侯,宣告以文武之業以申之,作康誥。故成康之際,天下安寧,刑錯四十餘年不用。康王命作策畢公分居里,成周郊,作畢命。
kāng wáng zú, zi zhāo wáng xiá lì. zhāo wáng zhī shí, wáng dào wēi quē. zhāo wáng nán xún shòu bù fǎn, zú yú jiāng shàng. qí zú bù fù gào, huì zhī yě. lì zhāo wáng zǐ mǎn, shì wèi mù wáng. mù wáng jí wèi, chūn qiū yǐ wǔ shí yǐ. wáng dào shuāi wēi, mù wáng mǐn wén wǔ zhī dào quē, nǎi mìng bó shēn jiè tài pú guó zhī zhèng, zuò mìng. fù níng.
康王卒,子昭王瑕立。昭王之時,王道微缺。昭王南巡狩不返,卒於江上。其卒不赴告,諱之也。立昭王子滿,是為穆王。穆王即位,春秋已五十矣。王道衰微,穆王閔文武之道缺,乃命伯申誡太僕國之政,作命。復寧。
mù wáng jiāng zhēng quǎn róng, jì gōng móu fù jiàn yuē: bù kě. xiān wáng yào dé bù guān bīng. fū bīng jí ér shí dòng, dòng zé wēi, guān zé wán, wán zé wú zhèn. shì gù zhōu wén gōng zhī sòng yuē: zài jí gān gē, zài gāo gōng shǐ, wǒ qiú yì dé, sì yú shí xià, yǔn wáng bǎo zhī. xiān wáng zhī yú mín yě, mào zhèng qí dé ér hòu qí xìng, fù qí cái qiú ér lì qí qì yòng, míng lì hài zhī xiāng, yǐ wén xiū zhī, shǐ zhī wù lì ér pì hài, huái dé ér wèi wēi, gù néng bǎo shì yǐ zī dà. xī wǒ xiān wáng shì hòu jì yǐ fú shi yú xià. jí xià zhī shuāi yě, qì jì bù wù, wǒ xiān wáng bù zhú yòng shī qí guān, ér zì cuàn yú róng dí zhī jiān. bù gǎn dài yè, shí xù qí dé, zūn xiū qí xù, xiū qí xùn diǎn, zhāo xī kè qín, shǒu yǐ dūn dǔ, fèng yǐ zhōng xìn. yì shì zài dé, bù tiǎn qián rén. zhì yú wén wáng wǔ wáng, zhāo qián zhī guāng míng ér jiā zhī yǐ cí hé, shì shén bǎo mín, wú bù xīn xǐ. shāng wáng dì xīn dà è yú mín, shù mín bù rěn, xīn zài wǔ wáng, yǐ zhì róng yú shāng mù. shì gù xiān wáng fēi wù wǔ yě, quàn xù mín yǐn ér chú qí hài yě. fū xiān wáng zhī zhì, bāng nèi diān fú, bāng wài hóu fú, hóu wèi bīn fú, yí mán yào fú, róng dí huāng fú. diān fú zhě jì, hóu fú zhě sì, bīn fú zhě xiǎng, yào fú zhě gòng, huāng fú zhě wáng. rì jì, yuè sì, shí xiǎng, suì gòng, zhōng wáng. xiān wáng zhī shùn sì yě, yǒu bù jì zé xiū yì, yǒu bù sì zé xiū yán, yǒu bù xiǎng zé xiū wén, yǒu bù gòng zé xiū míng, yǒu bù wáng zé xiū dé, xù chéng ér yǒu bù zhì zé xiū xíng. yú shì yǒu xíng bù jì, fá bù sì, zhēng bù xiǎng, ràng bù gòng, gào bù wáng. yú shì yǒu xíng fá zhī pì, yǒu gōng fá zhī bīng, yǒu zhēng tǎo zhī bèi, yǒu wēi ràng zhī mìng, yǒu wén gào zhī cí. bù lìng chén cí ér yǒu bù zhì, zé zēng xiū yú dé, wú qín mín yú yuǎn. shì yǐ jìn wú bù tīng, yuǎn wú bù fú. jīn zì dà bì bó shì zhī zhōng yě, quǎn róng shì yǐ qí zhí lái wáng, tiān zǐ yuē yǔ bì yǐ bù xiǎng zhēng zhī, qiě guān zhī bīng, wú nǎi fèi xiān wáng zhī xùn, ér wáng jǐ dùn hū? wú wén quǎn róng shù dūn, lǜ jiù dé ér shǒu zhōng chún gù, qí yǒu yǐ yù wǒ yǐ. wáng suì zhēng zhī, dé sì bái láng sì bái lù yǐ guī. zì shì huāng fú zhě bù zhì.
穆王將征犬戎,祭公謀父諫曰:「不可。先王燿德不觀兵。夫兵戢而時動,動則威,觀則玩,玩則無震。是故周文公之頌曰:『載戢干戈,載櫜弓矢,我求懿德,肆於時夏,允王保之。』先王之於民也,茂正其德而厚其性,阜其財求而利其器用,明利害之鄉,以文脩之,使之務利而辟害,懷德而畏威,故能保世以滋大。昔我先王世后稷以服事虞、夏。及夏之衰也,棄稷不務,我先王不窋用失其官,而自竄於戎狄之間。不敢怠業,時序其德,遵脩其緒,脩其訓典,朝夕恪勤,守以敦篤,奉以忠信。奕世載德,不忝前人。至於文王、武王,昭前之光明而加之以慈和,事神保民,無不欣喜。商王帝辛大惡於民,庶民不忍,訢載武王,以致戎於商牧。是故先王非務武也,勸恤民隱而除其害也。夫先王之制,邦內甸服,邦外侯服,侯衛賓服,夷蠻要服,戎翟荒服。甸服者祭,侯服者祀,賓服者享,要服者貢,荒服者王。日祭,月祀,時享,歲貢,終王。先王之順祀也,有不祭則脩意,有不祀則脩言,有不享則脩文,有不貢則脩名,有不王則脩德,序成而有不至則脩刑。於是有刑不祭,伐不祀,征不享,讓不貢,告不王。於是有刑罰之辟,有攻伐之兵,有征討之備,有威讓之命,有文告之辭。布令陳辭而有不至,則增脩於德,無勤民於遠。是以近無不聽,遠無不服。今自大畢、伯士之終也,犬戎氏以其職來王,天子曰『予必以不享征之,且觀之兵』,無乃廢先王之訓,而王幾頓乎?吾聞犬戎樹敦,率舊德而守終純固,其有以御我矣。」王遂征之,得四白狼四白鹿以歸。自是荒服者不至。
zhū hóu yǒu bù mù zhě, fǔ hóu yán yú wáng, zuò xiū xíng pì. wáng yuē: xū, lái! yǒu guó yǒu tǔ, gào rǔ xiáng xíng. zài jīn ěr ān bǎi xìng, hé zé fēi qí rén, hé jìng fēi qí xíng, hé jū fēi qí yí yǔ? liǎng zào jù bèi, shī tīng wǔ cí. wǔ cí jiǎn xìn, zhèng yú wǔ xíng. wǔ xíng bù jiǎn, zhèng yú wǔ fá. wǔ fá bù fú, zhèng yú wǔ guò. wǔ guò zhī cī, guān yù nèi yù, yuè shí qí zuì, wéi jūn qí guò. wǔ xíng zhī yí yǒu shè, wǔ fá zhī yí yǒu shè, qí shěn kè zhī. jiǎn xìn yǒu zhòng, wéi xùn yǒu jī. wú jiǎn bù yí, gòng yán tiān wēi. qíng pì yí shè, qí fá bǎi lǜ, yuè shí qí zuì. yì pì yí shè, qí fá bèi sǎ, yuè shí qí zuì. bìn pì yí shè, qí fá bèi chà, yuè shí qí zuì. gōng pì yí shè, qí fá wǔ bǎi lǜ, yuè shí qí zuì. dà pì yí shè, qí fá qiān lǜ, yuè shí qí zuì. mò fá zhī shǔ qiān, yì fá zhī shǔ qiān, bìn fá zhī shǔ wǔ bǎi, gōng fá zhī shǔ sān bǎi, dà pì zhī fá qí shǔ èr bǎi: wǔ xíng zhī shǔ sān qiān. mìng yuē fǔ xíng.
諸侯有不睦者,甫侯言於王,作脩刑辟。王曰:「吁,來!有國有土,告汝祥刑。在今爾安百姓,何擇非其人,何敬非其刑,何居非其宜與?兩造具備,師聽五辭。五辭簡信,正於五刑。五刑不簡,正於五罰。五罰不服,正於五過。五過之疵,官獄內獄,閱實其罪,惟鈞其過。五刑之疑有赦,五罰之疑有赦,其審克之。簡信有眾,惟訊有稽。無簡不疑,共嚴天威。黥辟疑赦,其罰百率,閱實其罪。劓辟疑赦,其罰倍灑,閱實其罪。臏辟疑赦,其罰倍差,閱實其罪。宮辟疑赦,其罰五百率,閱實其罪。大辟疑赦,其罰千率,閱實其罪。墨罰之屬千,劓罰之屬千,臏罰之屬五百,宮罰之屬三百,大辟之罰其屬二百:五刑之屬三千。」命曰甫刑。
mù wáng lì wǔ shí wǔ nián, bēng, zi gòng wáng yī hù lì. gòng wáng yóu yú jīng shàng, mì kāng gōng cóng, yǒu sān nǚ le zhī. qí mǔ yuē: bì zhì zhī wáng. fū shòu sān wèi qún, rén sān wèi zhòng, nǚ sān wèi càn. wáng tián bù qǔ qún, gōng xíng bù xià zhòng, wáng yù bù cān yī zú. fū càn, měi zhī wù yě. zhòng yǐ měi wù guī nǚ, ér hé dé yǐ kān zhī? wáng yóu bù kān, kuàng ěr zhī xiǎo chǒu hū! xiǎo chǒu bèi wù, zhōng bì wáng. kāng gōng bù xiàn, yī nián, gòng wáng miè mì. gòng wáng bēng, zi yì wáng tián lì. yì wáng zhī shí, wáng shì suì shuāi, shī rén zuò cì.
穆王立五十五年,崩,子共王繄扈立。共王游於涇上,密康公從,有三女餎之。其母曰:「必致之王。夫獸三為群,人三為眾,女三為粲。王田不取群,公行不下眾,王御不參一族。夫粲,美之物也。眾以美物歸女,而何德以堪之?王猶不堪,況爾之小丑乎!小丑備物,終必亡。」康公不獻,一年,共王滅密。共王崩,子懿王畑立。懿王之時,王室遂衰,詩人作刺。
yì wáng bēng, gòng wáng dì pì fāng lì, shì wèi xiào wáng. xiào wáng bēng, zhū hóu fù lì yì wáng tài zǐ xiè, shì wèi yí wáng.
懿王崩,共王弟辟方立,是為孝王。孝王崩,諸侯復立懿王太子燮,是為夷王。
yí wáng bēng, zi lì wáng hú lì. lì wáng jí wèi sān shí nián, hǎo lì, jìn róng yí gōng. dài fū ruì liáng fū jiàn lì wáng yuē: wáng shì qí jiāng bēi hū? fū róng gōng hǎo zhuān lì ér bù zhī dà nán. fū lì, bǎi wù zhī suǒ shēng yě, tiān dì zhī suǒ zài yě, ér yǒu zhuān zhī, qí hài duō yǐ. tiān dì bǎi wù jiē jiāng qǔ yān, hé kě zhuān yě? suǒ nù shén duō, bù bèi dà nán. yǐ shì jiào wáng, wáng qí néng jiǔ hū? fū wáng rén zhě, jiāng dǎo lì ér bù zhī shàng xià zhě yě. shǐ shén rén bǎi wù wú bù dé jí, yóu rì chù tì jù yuàn zhī lái yě. gù sòng yuē sī wén hòu jì, kè pèi bǐ tiān, lì wǒ zhēng mín, mò fěi ěr jí. dà yá yuē chén xī zài zhōu. shì bù bù lì ér jù nán hū, gù néng zài zhōu yǐ zhì yú jīn. jīn wáng xué zhuān lì, qí kě hū? pǐ fū zhuān lì, yóu wèi zhī dào, wáng ér xíng zhī, qí guī xiān yǐ. róng gōng ruò yòng, zhōu bì bài yě. lì wáng bù tīng, zú yǐ róng gōng wèi qīng shì, yòng shì.
夷王崩,子厲王胡立。厲王即位三十年,好利,近榮夷公。大夫芮良夫諫厲王曰:「王室其將卑乎?夫榮公好專利而不知大難。夫利,百物之所生也,天地之所載也,而有專之,其害多矣。天地百物皆將取焉,何可專也?所怒甚多,不備大難。以是教王,王其能久乎?夫王人者,將導利而布之上下者也。使神人百物無不得極,猶日怵惕懼怨之來也。故頌曰『思文后稷,克配彼天,立我蒸民,莫匪爾極』。大雅曰『陳錫載周』。是不布利而懼難乎,故能載周以至於今。今王學專利,其可乎?匹夫專利,猶謂之盜,王而行之,其歸鮮矣。榮公若用,周必敗也。」厲王不聽,卒以榮公為卿士,用事。
wáng xíng bào nüè chǐ ào, guó rén bàng wáng. zhào gōng jiàn yuē: mín bù kān mìng yǐ. wáng nù, dé wèi wū, shǐ jiān bàng zhě, yǐ gào zé shā zhī. qí bàng xiān yǐ, zhū hóu bù cháo. sān shí sì nián, wáng yì yán, guó rén mò gǎn yán, dào lù yǐ mù. lì wáng xǐ, gào zhào gōng yuē: wú néng mǐ bàng yǐ, nǎi bù gǎn yán. zhào gōng yuē: shì zhāng zhī yě. fáng mín zhī kǒu, shén yú fáng shuǐ. shuǐ yōng ér kuì, shāng rén bì duō, mín yì rú zhī. shì gù wèi shuǐ zhě jué zhī shǐ dǎo, wèi mín zhě xuān zhī shǐ yán. gù tiān zǐ tīng zhèng, shǐ gōng qīng zhì yú liè shì xiàn shī, gǔ xiàn qū, shǐ xiàn shū, shī zhēn, sǒu fù, méng sòng, bǎi gōng jiàn, shù rén chuán yǔ, jìn chén jǐn guī, qīn qī bǔ chá, gǔ shǐ jiào huì, qí ài xiū zhī, ér hòu wáng zhēn zhuó yān, shì yǐ shì xíng ér bù bèi. mín zhī yǒu kǒu yě, yóu tǔ zhī yǒu shān chuān yě, cái yòng yú shì hū chū: yóu qí yǒu yuán xí yǎn wò yě, yī shí yú shì hū shēng. kǒu zhī xuān yán yě, shàn bài yú shì hū xìng. xíng shàn ér bèi bài, suǒ yǐ chǎn cái yòng yī shí zhě yě. fū mín lǜ zhī yú xīn ér xuān zhī yú kǒu, chéng ér xíng zhī. ruò yōng qí kǒu, qí yǔ néng jǐ hé? wáng bù tīng. yú shì guó mò gǎn chū yán, sān nián, nǎi xiāng yǔ pàn, xí lì wáng. lì wáng chū bēn yú zhì.
王行暴虐侈傲,國人謗王。召公諫曰:「民不堪命矣。」王怒,得衛巫,使監謗者,以告則殺之。其謗鮮矣,諸侯不朝。三十四年,王益嚴,國人莫敢言,道路以目。厲王喜,告召公曰:「吾能弭謗矣,乃不敢言。」召公曰:「是鄣之也。防民之口,甚於防水。水壅而潰,傷人必多,民亦如之。是故為水者決之使導,為民者宣之使言。故天子聽政,使公卿至於列士獻詩,瞽獻曲,史獻書,師箴,瞍賦,矇誦,百工諫,庶人傳語,近臣盡規,親戚補察,瞽史教誨,耆艾脩之,而後王斟酌焉,是以事行而不悖。民之有口也,猶土之有山川也,財用於是乎出:猶其有原隰衍沃也,衣食於是乎生。口之宣言也,善敗於是乎興。行善而備敗,所以產財用衣食者也。夫民慮之於心而宣之於口,成而行之。若壅其口,其與能幾何?」王不聽。於是國莫敢出言,三年,乃相與畔,襲厲王。厲王出奔於彘。
lì wáng tài zǐ jìng nì zhào gōng zhī jiā, guó rén wén zhī, nǎi wéi zhī. zhào gōng yuē: xī wú zhòu jiàn wáng, wáng bù cóng, yǐ jí cǐ nán yě. jīn shā wáng tài zǐ, wáng qí yǐ wǒ wèi chóu ér duì nù hū? fū shì jūn zhě, xiǎn ér bù chóu duì, yuàn ér bù nù, kuàng shì wáng hū! nǎi yǐ qí zǐ dài wáng tài zǐ, tài zǐ jìng dé tuō.
厲王太子靜匿召公之家,國人聞之,乃圍之。召公曰:「昔吾驟諫王,王不從,以及此難也。今殺王太子,王其以我為讎而懟怒乎?夫事君者,險而不讎懟,怨而不怒,況事王乎!」乃以其子代王太子,太子竟得脫。
zhào gōng zhōu gōng èr xiāng xíng zhèng, hào yuē gòng hé. gòng hé shí sì nián, lì wáng sǐ yú zhì. tài zǐ jìng zhǎng yú zhào gōng jiā, èr xiāng nǎi gòng lì zhī wèi wáng, shì wèi xuān wáng. xuān wáng jí wèi, èr xiāng fǔ zhī, xiū zhèng, fǎ wén wǔ chéng kāng zhī yí fēng, zhū hóu fù zōng zhōu. shí èr nián, lǔ wǔ gōng lái cháo.
召公、周公二相行政,號曰「共和」。共和十四年,厲王死於彘。太子靜長於召公家,二相乃共立之為王,是為宣王。宣王即位,二相輔之,脩政,法文、武、成、康之遺風,諸侯復宗周。十二年,魯武公來朝。
xuān wáng bù xiū jí yú qiān mǔ, guó wén gōng jiàn yuē bù kě, wáng fú tīng. sān shí jiǔ nián, zhàn yú qiān mǔ, wáng shī bài jī yú jiāng shì zhī róng.
宣王不脩籍於千畝,虢文公諫曰不可,王弗聽。三十九年,戰於千畝,王師敗績於姜氏之戎。
xuān wáng jì wáng nán guó zhī shī, nǎi liào mín yú tài yuán. zhòng shān fǔ jiàn yuē: mín bù kě liào yě. xuān wáng bù tīng, zú liào mín.
宣王既亡南國之師,乃料民於太原。仲山甫諫曰:「民不可料也。」宣王不聽,卒料民。
sì shí liù nián, xuān wáng bēng, zi yōu wáng gōng shēng lì. yōu wáng èr nián, xī zhōu sān chuān jiē zhèn. bó yáng fǔ yuē: zhōu jiāng wáng yǐ. fū tiān dì zhī qì, bù shī qí xù ruò guò qí xù, mín luàn zhī yě. yáng fú ér bù néng chū, yīn pò ér bù néng zhēng, yú shì yǒu dì zhèn. jīn sān chuān shí zhèn, shì yáng shī qí suǒ ér tián yīn yě. yáng shī ér zài yīn, yuán bì sāi yuán sāi, guó bì wáng. fū shuǐ tǔ yǎn ér mín yòng yě. tǔ wú suǒ yǎn, mín fá cái yòng, bù wáng hé dài! xī yī luò jié ér xià wáng, hé jié ér shāng wáng. jīn zhōu dé ruò èr dài zhī jì yǐ, qí chuān yuán yòu sāi, sāi bì jié. fū guó bì yī shān chuān, shān bēng chuān jié, wáng guó zhī zhēng yě. chuān jié bì shān bēng. ruò guó wáng bù guò shí nián, shù zhī jì yě. tiān zhī suǒ qì, bù guò qí jì. shì suì yě, sān chuān jié, qí shān bēng.
四十六年,宣王崩,子幽王宮湦立。幽王二年,西周三川皆震。伯陽甫曰:「周將亡矣。夫天地之氣,不失其序;若過其序,民亂之也。陽伏而不能出,陰迫而不能蒸,於是有地震。今三川實震,是陽失其所而填陰也。陽失而在陰,原必塞;原塞,國必亡。夫水土演而民用也。土無所演,民乏財用,不亡何待!昔伊、洛竭而夏亡,河竭而商亡。今周德若二代之季矣,其川原又塞,塞必竭。夫國必依山川,山崩川竭,亡國之徵也。川竭必山崩。若國亡不過十年,數之紀也。天之所棄,不過其紀。」是歲也,三川竭,岐山崩。
sān nián, yōu wáng bì ài bāo sì. bāo sì shēng zǐ bó fú, yōu wáng yù fèi tài zǐ. tài zǐ mǔ shēn hóu nǚ, ér wèi hòu. hòu yōu wáng dé bāo sì, ài zhī, yù fèi shēn hòu, bìng qù tài zǐ yí jiù, yǐ bāo sì wèi hòu, yǐ bó fú wèi tài zǐ. zhōu tài shǐ bó yáng dú shǐ jì yuē: zhōu wáng yǐ. xī zì xià hòu shì zhī shuāi yě, yǒu èr shén lóng zhǐ yú xià dì tíng ér yán yuē: yú, bāo zhī èr jūn. xià dì bo shā zhī yǔ qù zhī yǔ zhǐ zhī, mò jí. bo qǐng qí chí ér cáng zhī, nǎi jí. yú shì bù bì ér cè gào zhī, lóng wáng ér chí zài, dú ér qù zhī. xià wáng, chuán cǐ qì yīn. yīn wáng, yòu chuán cǐ qì zhōu. bǐ sān dài, mò gǎn fā zhī, zhì lì wáng zhī mò, fā ér guān zhī. chí liú yú tíng, bù kě chú. lì wáng shǐ fù rén luǒ ér zào zhī. chí huà wèi xuán yuán, yǐ rù wáng hòu gōng. hòu gōng zhī tóng qiè jì chèn ér zāo zhī, jì jī ér yùn, wú fū ér shēng zǐ, jù ér qì zhī. xuān wáng zhī shí tóng nǚ yáo yuē: yǎn hú jī fú, shí wáng zhōu guó. yú shì xuān wáng wén zhī, yǒu fū fù mài shì qì zhě, xuān wáng shǐ zhí ér lù zhī. táo yú dào, ér jiàn xiāng zhě hòu gōng tóng qiè suǒ qì yāo zi chū yú lù zhě, wén qí yè tí, āi ér shōu zhī, fū fù suì wáng, le yú bāo. bāo rén yǒu zuì, qǐng rù tóng qiè suǒ qì nǚ zǐ zhě yú wáng yǐ shú zuì. qì nǚ zǐ chū yú bāo, shì wèi bāo sì. dāng yōu wáng sān nián, wáng zhī hòu gōng jiàn ér ài zhī, shēng zǐ bó fú, jìng fèi shēn hòu jí tài zǐ, yǐ bāo sì wèi hòu, bó fú wèi tài zǐ. tài shǐ bó yáng yuē: huò chéng yǐ, wú kě nài hé!
三年,幽王嬖愛襃姒。襃姒生子伯服,幽王欲廢太子。太子母申侯女,而為後。後幽王得襃姒,愛之,欲廢申後,並去太子宜臼,以襃姒為後,以伯服為太子。周太史伯陽讀史記曰:「周亡矣。」昔自夏后氏之衰也,有二神龍止於夏帝庭而言曰:「余,襃之二君。」夏帝卜殺之與去之與止之,莫吉。卜請其漦而藏之,乃吉。於是布幣而策告之,龍亡而漦在,櫝而去之。夏亡,傳此器殷。殷亡,又傳此器周。比三代,莫敢發之,至厲王之末,發而觀之。漦流於庭,不可除。厲王使婦人裸而譟之。漦化為玄黿,以入王後宮。後宮之童妾既齔而遭之,既笄而孕,無夫而生子,懼而棄之。宣王之時童女謠曰:「檿弧箕服,實亡周國。」於是宣王聞之,有夫婦賣是器者,宣王使執而戮之。逃於道,而見鄉者後宮童妾所棄妖子出於路者,聞其夜啼,哀而收之,夫婦遂亡,餎於襃。襃人有罪,請入童妾所棄女子者於王以贖罪。棄女子出於襃,是為襃姒。當幽王三年,王之後宮見而愛之,生子伯服,竟廢申後及太子,以襃姒為後,伯服為太子。太史伯陽曰:「禍成矣,無可奈何!」
bāo sì bù hǎo xiào, yōu wáng yù qí xiào wàn fāng, gù bù xiào. yōu wáng wèi fēng suì dà gǔ, yǒu kòu zhì zé jǔ fēng huǒ. zhū hóu xī zhì, zhì ér wú kòu, bāo sì nǎi dà xiào. yōu wáng shuō zhī, wèi shù jǔ fēng huǒ. qí hòu bù xìn, zhū hóu yì yì bù zhì.
襃姒不好笑,幽王欲其笑萬方,故不笑。幽王為烽燧大鼓,有寇至則舉烽火。諸侯悉至,至而無寇,襃姒乃大笑。幽王說之,為數舉烽火。其後不信,諸侯益亦不至。
yōu wáng yǐ guó shí fù wèi qīng, yòng shì, guó rén jiē yuàn. shí fù wèi rén nìng qiǎo shàn yú hǎo lì, wáng yòng zhī. yòu fèi shēn hòu, qù tài zǐ yě. shēn hóu nù, yǔ zēng xī yí quǎn róng gōng yōu wáng. yōu wáng jǔ fēng huǒ zhēng bīng, bīng mò zhì. suì shā yōu wáng lí shān xià, lǔ bāo sì, jǐn qǔ zhōu lù ér qù. yú shì zhū hóu nǎi jí shēn hóu ér gòng lì gù yōu wáng tài zǐ yí jiù, shì wèi píng wáng, yǐ fèng zhōu sì.
幽王以虢石父為卿,用事,國人皆怨。石父為人佞巧善諛好利,王用之。又廢申後,去太子也。申侯怒,與繒、西夷犬戎攻幽王。幽王舉烽火徵兵,兵莫至。遂殺幽王驪山下,虜襃姒,盡取周賂而去。於是諸侯乃即申侯而共立故幽王太子宜臼,是為平王,以奉周祀。
píng wáng lì, dōng qiān yú luò yì, pì róng kòu. píng wáng zhī shí, zhōu shì shuāi wēi, zhū hóu jiàng bìng ruò, qí chǔ qín jìn shǐ dà, zhèng yóu fāng bó.
平王立,東遷於雒邑,辟戎寇。平王之時,周室衰微,諸侯彊並弱,齊、楚、秦、晉始大,政由方伯。
sì shí jiǔ nián, lǔ yǐn gōng jí wèi.
四十九年,魯隱公即位。
wǔ shí yī nián, píng wáng bēng, tài zǐ xiè fù zǎo sǐ, lì qí zi lín, shì wèi huán wáng. huán wáng, píng wáng sūn yě.
五十一年,平王崩,太子洩父蚤死,立其子林,是為桓王。桓王,平王孫也。
huán wáng sān nián, zhèng zhuāng gōng cháo, huán wáng bù lǐ. wǔ nián, zhèng yuàn, yǔ lǔ yì xǔ tián. xǔ tián, tiān zǐ zhī yòng shì tài shān tián yě. bā nián, lǔ shā yǐn gōng, lì huán gōng. shí sān nián, fá zhèng, zhèng shè shāng huán wáng, huán wáng qù guī.
桓王三年,鄭莊公朝,桓王不禮。五年,鄭怨,與魯易許田。許田,天子之用事太山田也。八年,魯殺隱公,立桓公。十三年,伐鄭,鄭射傷桓王,桓王去歸。
èr shí sān nián, huán wáng bēng, zi zhuāng wáng tuó lì. zhuāng wáng sì nián, zhōu gōng hēi jiān yù shā zhuāng wáng ér lì wáng zǐ kè. xīn bó gào wáng, wáng shā zhōu gōng. wáng zǐ kè le yàn.
二十三年,桓王崩,子莊王佗立。莊王四年,周公黑肩欲殺莊王而立王子克。辛伯告王,王殺周公。王子克餎燕。
shí wǔ nián, zhuāng wáng bēng, zi lí wáng hú qí lì. lí wáng sān nián, qí huán gōng shǐ bà.
十五年,莊王崩,子釐王胡齊立。釐王三年,齊桓公始霸。
wǔ nián, lí wáng bēng, zǐ huì wáng làng lì. huì wáng èr nián. chū, zhuāng wáng bì jī yáo, shēng zǐ tuí, tuí yǒu chǒng. jí huì wáng jí wèi, duó qí dà chén yuán yǐ wèi yòu, gù dài fū biān bó děng wǔ rén zuò luàn, móu zhào yàn wèi shī, fá huì wáng. huì wáng le wēn, yǐ jū zhèng zhī lì. lì lí wáng dì tuí wèi wáng. lè jí biàn wǔ, zhèng guó jūn nù. sì nián, zhèng yǔ guó jūn fá shā wáng tuí, fù rù huì wáng. huì wáng shí nián, cì qí huán gōng wèi bó.
五年,釐王崩,子惠王閬立。惠王二年。初,莊王嬖姬姚,生子穨,穨有寵。及惠王即位,奪其大臣園以為囿,故大夫邊伯等五人作亂,謀召燕、衛師,伐惠王。惠王餎溫,已居鄭之櫟。立釐王弟穨為王。樂及遍舞,鄭、虢君怒。四年,鄭與虢君伐殺王穨,復入惠王。惠王十年,賜齊桓公為伯。
èr shí wǔ nián, huì wáng bēng, zi xiāng wáng zhèng lì. xiāng wáng mǔ zǎo sǐ, hòu mǔ yuē huì hòu. huì hòu shēng shū dài, yǒu chǒng yú huì wáng, xiāng wáng wèi zhī. sān nián, shū dài yǔ róng dí móu fá xiāng wáng, xiāng wáng yù zhū shū dài, shū dài le qí. qí huán gōng shǐ guǎn zhòng píng róng yú zhōu, shǐ xí péng píng róng yú jìn. wáng yǐ shàng qīng lǐ guǎn zhòng. guǎn zhòng cí yuē: chén jiàn yǒu sī yě, yǒu tiān zǐ zhī èr shǒu guó gāo zài. ruò jié chūn qiū lái chéng wáng mìng, hé yǐ lǐ yān. péi chén gǎn cí. wáng yuē: jiù shì, yú jiā nǎi xūn, wú nì zhèn mìng. guǎn zhòng zú shòu xià qīng zhī lǐ ér hái. jiǔ nián, qí huán gōng zú. shí èr nián, shū dài fù guī yú zhōu.
二十五年,惠王崩,子襄王鄭立。襄王母蚤死,後母曰惠後。惠後生叔帶,有寵於惠王,襄王畏之。三年,叔帶與戎、翟謀伐襄王,襄王欲誅叔帶,叔帶餎齊。齊桓公使管仲平戎於周,使隰朋平戎於晉。王以上卿禮管仲。管仲辭曰:「臣賤有司也,有天子之二守國、高在。若節春秋來承王命,何以禮焉。陪臣敢辭。」王曰:「舅氏,余嘉乃勛,毋逆朕命。」管仲卒受下卿之禮而還。九年,齊桓公卒。十二年,叔帶復歸於周。
shí sān nián, zhèng fá huá, wáng shǐ yóu sūn bó fú qǐng huá, zhèng rén qiú zhī. zhèng wén gōng yuàn huì wáng zhī rù bù yǔ lì gōng jué, yòu yuàn xiāng wáng zhī yǔ wèi huá, gù qiú bó fú. wáng nù, jiāng yǐ dí fá zhèng. fù chén jiàn yuē: fán wǒ zhōu zhī dōng xǐ, jìn zhèng yān yī. zi tuí zhī luàn, yòu zhèng zhī yóu dìng, jīn yǐ xiǎo yuàn qì zhī! wáng bù tīng. shí wǔ nián, wáng jiàng dí shī yǐ fá zhèng. wáng dé dí rén, jiāng yǐ qí nǚ wèi hòu. fù chén jiàn yuē: píng huán zhuāng huì jiē shòu zhèng láo, wáng qì qīn qīn dí, bù kě cóng. wáng bù tīng. shí liù nián, wáng chù dí hòu, dí rén lái zhū, shā tán bó. fù chén yuē: wú shù jiàn bù cóng. rú shì bù chū, wáng yǐ wǒ wèi duì hū? nǎi yǐ qí shǔ sǐ zhī.
十三年,鄭伐滑,王使游孫、伯服請滑,鄭人囚之。鄭文公怨惠王之入不與厲公爵,又怨襄王之與衛滑,故囚伯服。王怒,將以翟伐鄭。富辰諫曰:「凡我周之東徙,晉、鄭焉依。子穨之亂,又鄭之由定,今以小怨棄之!」王不聽。十五年,王降翟師以伐鄭。王德翟人,將以其女為後。富辰諫曰:「平、桓、莊、惠皆受鄭勞,王棄親親翟,不可從。」王不聽。十六年,王絀翟後,翟人來誅,殺譚伯。富辰曰:「吾數諫不從。如是不出,王以我為懟乎?」乃以其屬死之。
chū, huì hòu yù lì wáng zǐ dài, gù yǐ dǎng kāi dí rén, dí rén suì rù zhōu. xiāng wáng chū le zhèng, zhèng jū wáng yú fàn. zi dài lì wèi wáng, qǔ xiāng wáng suǒ chù dí hòu yǔ jū wēn. shí qī nián, xiāng wáng gào jí yú jìn, jìn wén gōng nà wáng ér zhū shū dài. xiāng wáng nǎi cì jìn wén gōng guī chàng gōng shǐ, wèi bó, yǐ hé nèi dì yǔ jìn. èr shí nián, jìn wén gōng zhào xiāng wáng, xiāng wáng huì zhī hé yáng jiàn tǔ, zhū hóu bì cháo, shū huì yuē tiān wáng shòu yú hé yáng.
初,惠後欲立王子帶,故以黨開翟人,翟人遂入周。襄王出餎鄭,鄭居王於氾。子帶立為王,取襄王所絀翟後與居溫。十七年,襄王告急於晉,晉文公納王而誅叔帶。襄王乃賜晉文公珪鬯弓矢,為伯,以河內地與晉。二十年,晉文公召襄王,襄王會之河陽、踐土,諸侯畢朝,書諱曰「天王狩於河陽」。
èr shí sì nián, jìn wén gōng zú.
二十四年,晉文公卒。
sān shí yī nián, qín mù gōng zú.
三十一年,秦穆公卒。
sān shí èr nián, xiāng wáng bēng, zi qǐng wáng rén chén lì. qǐng wáng liù nián, bēng, zi kuāng wáng bān lì. kuāng wáng liù nián, bēng, dì yú lì, shì wèi dìng wáng.
三十二年,襄王崩,子頃王壬臣立。頃王六年,崩,子匡王班立。匡王六年,崩,弟瑜立,是為定王。
dìng wáng yuán nián, chǔ zhuāng wáng fá lù hún zhī róng, cì luò, shǐ rén wèn jiǔ dǐng. wáng shǐ wáng sūn mǎn yīng shè yǐ cí, chǔ bīng nǎi qù. shí nián, chǔ zhuāng wáng wéi zhèng, zhèng bó jiàng, yǐ ér fù zhī. shí liù nián, chǔ zhuāng wáng zú.
定王元年,楚莊王伐陸渾之戎,次洛,使人問九鼎。王使王孫滿應設以辭,楚兵乃去。十年,楚莊王圍鄭,鄭伯降,已而復之。十六年,楚莊王卒。
èr shí yī nián, dìng wáng bēng, zi jiǎn wáng yí lì. jiǎn wáng shí sān nián, jìn shā qí jūn lì gōng, yíng zi zhōu yú zhōu, lì wèi dào gōng.
二十一年,定王崩,子簡王夷立。簡王十三年,晉殺其君厲公,迎子周於周,立為悼公。
shí sì nián, jiǎn wáng bēng, zi líng wáng xiè xīn lì. líng wáng èr shí sì nián, qí cuī zhù shì qí jūn zhuāng gōng. èr shí qī nián, líng wáng bēng, zi jǐng wáng guì lì. jǐng wáng shí bā nián, hòu tài zǐ shèng ér zǎo zú. èr shí nián, jǐng wáng ài zi cháo, yù lì zhī, huì bēng, zi gài zhī dǎng yǔ zhēng lì, guó rén lì zhǎng zi měng wèi wáng, zi cháo gōng shā měng. měng wèi dào wáng. jìn rén gōng zi cháo ér lì gài, shì wèi jìng wáng.
十四年,簡王崩,子靈王泄心立。靈王二十四年,齊崔杼弒其君莊公。二十七年,靈王崩,子景王貴立。景王十八年,後太子聖而蚤卒。二十年,景王愛子朝,欲立之,會崩,子丐之黨與爭立,國人立長子猛為王,子朝攻殺猛。猛為悼王。晉人攻子朝而立丐,是為敬王。
jìng wáng yuán nián, jìn rén rù jìng wáng, zi cháo zì lì, jìng wáng bù dé rù, jū zé. sì nián, jìn lǜ zhū hóu rù jìng wáng yú zhōu, zi cháo wèi chén, zhū hóu chéng zhōu. shí liù nián, zi cháo zhī tú fù zuò luàn, jìng wáng le yú jìn. shí qī nián, jìn dìng gōng suì rù jìng wáng yú zhōu.
敬王元年,晉人入敬王,子朝自立,敬王不得入,居澤。四年,晉率諸侯入敬王於周,子朝為臣,諸侯城周。十六年,子朝之徒復作亂,敬王餎於晉。十七年,晉定公遂入敬王於周。
sān shí jiǔ nián, qí tián cháng shā qí jūn jiǎn gōng.
三十九年,齊田常殺其君簡公。
sì shí yī nián, chǔ miè chén. kǒng zǐ zú.
四十一年,楚滅陳。孔子卒。
sì shí èr nián, jìng wáng bēng, zi yuán wáng rén lì. yuán wáng bā nián, bēng, zi dìng wáng jiè lì.
四十二年,敬王崩,子元王仁立。元王八年,崩,子定王介立。
dìng wáng shí liù nián, sān jìn miè zhì bó, fēn yǒu qí dì.
定王十六年,三晉滅智伯,分有其地。
èr shí bā nián, dìng wáng bēng, zhǎng zi qù jí lì, shì wèi āi wáng. āi wáng lì sān yuè, dì shū xí shā āi wáng ér zì lì, shì wèi sī wáng. sī wáng lì wǔ yuè, shǎo dì wéi gōng shā sī wáng ér zì lì, shì wèi kǎo wáng. cǐ sān wáng jiē dìng wáng zhī zǐ.
二十八年,定王崩,長子去疾立,是為哀王。哀王立三月,弟叔襲殺哀王而自立,是為思王。思王立五月,少弟嵬攻殺思王而自立,是為考王。此三王皆定王之子。
kǎo wáng shí wǔ nián, bēng, zi wēi liè wáng wǔ lì.
考王十五年,崩,子威烈王午立。
kǎo wáng fēng qí dì yú hé nán, shì wèi huán gōng, yǐ xù zhōu gōng zhī guān zhí. huán gōng zú, zi wēi gōng dài lì. wēi gōng zú, zǐ huì gōng dài lì, nǎi fēng qí shǎo zǐ yú gǒng yǐ fèng wáng, hào dōng zhōu huì gōng.
考王封其弟於河南,是為桓公,以續周公之官職。桓公卒,子威公代立。威公卒,子惠公代立,乃封其少子於鞏以奉王,號東周惠公。
wēi liè wáng èr shí sān nián, jiǔ dǐng zhèn. mìng hán wèi zhào wèi zhū hóu.
威烈王二十三年,九鼎震。命韓、魏、趙為諸侯。
èr shí sì nián, bēng, zǐ ān wáng jiāo lì. shì suì dào shā chǔ shēng wáng.
二十四年,崩,子安王驕立。是歲盜殺楚聲王。
ān wáng lì èr shí liù nián, bēng, zi liè wáng xǐ lì. liè wáng èr nián, zhōu tài shǐ dān jiàn qín xiàn gōng yuē: shǐ zhōu yǔ qín guó hé ér bié, bié wǔ bǎi zài fù hé, hé shí qī suì ér bà wáng zhě chū yān.
安王立二十六年,崩,子烈王喜立。烈王二年,周太史儋見秦獻公曰:「始周與秦國合而別,別五百載複合,合十七歲而霸王者出焉。」
shí nián, liè wáng bēng, dì biǎn lì, shì wèi xiǎn wáng. xiǎn wáng wǔ nián, hè qín xiàn gōng, xiàn gōng chēng bó. jiǔ nián, zhì wén wǔ zuò yú qín xiào gōng. èr shí wǔ nián, qín huì zhū hóu yú zhōu. èr shí liù nián, zhōu zhì bó yú qín xiào gōng. sān shí sān nián, hè qín huì wáng. sān shí wǔ nián, zhì wén wǔ zuò yú qín huì wáng. sì shí sì nián, qín huì wáng chēng wáng. qí hòu zhū hóu jiē wèi wáng.
十年,烈王崩,弟扁立,是為顯王。顯王五年,賀秦獻公,獻公稱伯。九年,致文武胙於秦孝公。二十五年,秦會諸侯於周。二十六年,周致伯於秦孝公。三十三年,賀秦惠王。三十五年,致文武胙於秦惠王。四十四年,秦惠王稱王。其後諸侯皆為王。
sì shí bā nián, xiǎn wáng bēng, zi shèn jìng wáng dìng lì. shèn jìng wáng lì liù nián, bēng, zi nǎn wáng yán lì. wáng nǎn shí dōng xī zhōu fēn zhì. wáng nǎn xǐ dōu xī zhōu.
四十八年,顯王崩,子慎靚王定立。慎靚王立六年,崩,子赧王延立。王赧時東西周分治。王赧徙都西周。
xī zhōu wǔ gōng zhī gòng tài zǐ sǐ, yǒu wǔ shù zǐ, wú shì lì. sī mǎ jiǎn wèi chǔ wáng yuē: bù rú yǐ dì zī gōng zǐ jiù, wèi qǐng tài zǐ. zuǒ chéng yuē: bù kě. zhōu bù tīng, shì gōng zhī zhī kùn ér jiāo shū yú zhōu yě. bù rú qǐng zhōu jūn shú yù lì, yǐ wēi gào jiǎn, jiǎn qǐng lìng chǔ zhī yǐ dì. guǒ lì gōng zǐ jiù wèi tài zǐ.
西周武公之共太子死,有五庶子,毋適立。司馬翦謂楚王曰:「不如以地資公子咎,為請太子。」左成曰:「不可。周不聽,是公之知困而交疏於周也。不如請周君孰欲立,以微告翦,翦請令楚之以地。」果立公子咎為太子。
bā nián, qín gōng yí yáng, chǔ jiù zhī. ér chǔ yǐ zhōu wèi qín gù, jiāng fá zhī. sū dài wèi zhōu shuō chǔ wáng yuē: hé yǐ zhōu wèi qín zhī huò yě? yán zhōu zhī wèi qín shén yú chǔ zhě, yù lìng zhōu rù qín yě, gù wèi zhōu qín yě. zhōu zhī qí bù kě jiě, bì rù yú qín, cǐ wèi qín qǔ zhōu zhī jīng zhě yě. wèi wáng jì zhě, zhōu yú qín yīn shàn zhī, bù yú qín yì yán shàn zhī, yǐ shū zhī yú qín. zhōu jué yú qín, bì rù yú yǐng yǐ.
八年,秦攻宜陽,楚救之。而楚以周為秦故,將伐之。蘇代為周說楚王曰:「何以周為秦之禍也?言周之為秦甚於楚者,欲令周入秦也,故謂『周秦』也。周知其不可解,必入於秦,此為秦取周之精者也。為王計者,周於秦因善之,不於秦亦言善之,以疏之於秦。周絕於秦,必入於郢矣。」
qín jiè dào liǎng zhōu zhī jiān, jiāng yǐ fá hán, zhōu kǒng jiè zhī wèi yú hán, bù jiè wèi yú qín. shǐ yàn wèi zhōu jūn yuē: hé bù lìng rén wèi hán gōng shū yuē qín zhī gǎn jué zhōu ér fá hán zhě, xìn dōng zhōu yě. gōng hé bù yǔ zhōu dì, fā zhì shǐ zhī chǔ? qín bì yí chǔ bù xìn zhōu, shì hán bù fá yě. yòu wèi qín yuē hán jiàng yǔ zhōu dì, jiāng yǐ yí zhōu yú qín yě, zhōu bù gǎn bù shòu. qín bì wú cí ér lìng zhōu bù shòu, shì shòu dì yú hán ér tīng yú qín.
秦借道兩周之間,將以伐韓,周恐借之畏於韓,不借畏於秦。史厭謂周君曰:「何不令人謂韓公叔曰『秦之敢絕周而伐韓者,信東周也。公何不與周地,發質使之楚』?秦必疑楚不信周,是韓不伐也。又謂秦曰『韓彊與周地,將以疑周於秦也,周不敢不受』。秦必無辭而令周不受,是受地於韓而聽於秦。」
qín zhào xī zhōu jūn, xī zhōu jūn è wǎng, gù lìng rén wèi hán wáng yuē: qín zhào xī zhōu jūn, jiāng yǐ shǐ gōng wáng zhī nán yáng yě, wáng hé bù chū bīng yú nán yáng? zhōu jūn jiāng yǐ wèi cí yú qín. zhōu jūn bù rù qín, qín bì bù gǎn yú hé ér gōng nán yáng yǐ.
秦召西周君,西周君惡往,故令人謂韓王曰:「秦召西周君,將以使攻王之南陽也,王何不出兵於南陽?周君將以為辭於秦。周君不入秦,秦必不敢逾河而攻南陽矣。」
dōng zhōu yǔ xī zhōu zhàn, hán jiù xī zhōu. huò wèi dōng zhōu shuō hán wáng yuē: xī zhōu gù tiān zǐ zhī guó, duō míng qì zhòng bǎo. wáng àn bīng wú chū, kě yǐ dé dōng zhōu, ér xī zhōu zhī bǎo bì kě yǐ jǐn yǐ.
東周與西周戰,韓救西周。或為東周說韓王曰:「西周故天子之國,多名器重寶。王案兵毋出,可以德東周,而西周之寶必可以盡矣。」
wáng nǎn wèi chéng jūn. chǔ wéi yōng shì, hán zhēng jiǎ yǔ sù yú dōng zhōu, dōng zhōu jūn kǒng, zhào sū dài ér gào zhī. dài yuē: jūn hé huàn yú shì. chén néng shǐ hán wú zhēng jiǎ yǔ sù yú zhōu, yòu néng wèi jūn dé gāo dōu. zhōu jūn yuē: zi gǒu néng, qǐng yǐ guó tīng zi. dài jiàn hán xiāng guó yuē: chǔ wéi yōng shì, qī sān yuè yě, jīn wǔ yuè bù néng bá, shì chǔ bìng yě. jīn xiāng guó nǎi zhēng jiǎ yǔ sù yú zhōu, shì gào chǔ bìng yě. hán xiāng guó yuē: shàn. shǐ zhě yǐ xíng yǐ. wǔ dài yuē: hé bù yǔ zhōu gāo dōu? hán xiāng guó dà nù yuē: wú wú zhēng jiǎ yǔ sù yú zhōu yì yǐ duō yǐ, hé gù yǔ zhōu gāo dōu yě? dài yuē: yǔ zhōu gāo dōu, shì zhōu zhé ér rù yú hán yě, qín wén zhī bì dà nù fèn zhōu, jí bù tōng zhōu shǐ, shì yǐ bì gāo dōu dé wán zhōu yě. hé wèi bù yǔ? xiāng guó yuē: shàn. guǒ yǔ zhōu gāo dōu.
王赧謂成君。楚圍雍氏,韓徵甲與粟於東周,東周君恐,召蘇代而告之。代曰:「君何患於是。臣能使韓毋徵甲與粟於周,又能為君得高都。」周君曰:「子苟能,請以國聽子。」代見韓相國曰:「楚圍雍氏,期三月也,今五月不能拔,是楚病也。今相國乃徵甲與粟於周,是告楚病也。」韓相國曰:「善。使者已行矣。」五代曰:「何不與周高都?」韓相國大怒曰:「吾毋徵甲與粟於周亦已多矣,何故與周高都也?」代曰:「與周高都,是周折而入於韓也,秦聞之必大怒忿周,即不通周使,是以弊高都得完周也。曷為不與?」相國曰:「善。」果與周高都。
sān shí sì nián, sū lì wèi zhōu jūn yuē: qín pò hán wèi, pū shī wǔ, běi qǔ zhào lìn lí shí zhě, jiē bái qǐ yě. shì shàn yòng bīng, yòu yǒu tiān mìng. jīn yòu jiāng bīng chū sài gōng liáng, liáng pò zé zhōu wēi yǐ. jūn hé bù lìng rén shuō bái qǐ hū? yuē chǔ yǒu yǎng yóu jī zhě, shàn shè zhě yě. qù liǔ yè bǎi bù ér shè zhī, bǎi fā ér bǎi zhòng zhī. zuǒ yòu guān zhě shù qiān rén, jiē yuē shàn shè. yǒu yī fū lì qí páng, yuē shàn, kě jiào shè yǐ. yǎng yóu jī nù, shì gōng è jiàn, yuē kè ān néng jiào wǒ shè hū? kè yuē fēi wú néng jiào zǐ zhī zuǒ qū yòu yě. fū qù liǔ yè bǎi bù ér shè zhī, bǎi fā ér bǎi zhòng zhī, bù yǐ shàn xī, shǎo yān qì shuāi lì juàn, gōng bō shǐ gōu, yī fā bù zhōng zhě, bǎi fā jǐn xī. jīn pò hán wèi, pū shī wǔ, běi qǔ zhào lìn lí shí zhě, gōng zhī gōng duō yǐ. jīn yòu jiāng bīng chū sài, guò liǎng zhōu, bèi hán, gōng liáng, yī jǔ bù dé, qián gōng jǐn qì. gōng bù rú chēng bìng ér wú chū.
三十四年,蘇厲謂周君曰:「秦破韓、魏,撲師武,北取趙藺、離石者,皆白起也。是善用兵,又有天命。今又將兵出塞攻梁,梁破則周危矣。君何不令人說白起乎?曰『楚有養由基者,善射者也。去柳葉百步而射之,百發而百中之。左右觀者數千人,皆曰善射。有一夫立其旁,曰「善,可教射矣」。養由基怒,釋弓搤劍,曰「客安能教我射乎」?客曰「非吾能教子支左詘右也。夫去柳葉百步而射之,百發而百中之,不以善息,少焉氣衰力倦,弓撥矢鈎,一發不中者,百發盡息」。今破韓、魏,撲師武,北取趙藺、離石者,公之功多矣。今又將兵出塞,過兩周,倍韓,攻梁,一舉不得,前功盡棄。公不如稱病而無出』。」
sì shí èr nián, qín pò huá yáng yuē. mǎ fàn wèi zhōu jūn yuē: qǐng lìng liáng chéng zhōu. nǎi wèi liáng wáng yuē: zhōu wáng bìng ruò sǐ, zé fàn bì sǐ yǐ. fàn qǐng yǐ jiǔ dǐng zì rù yú wáng, wáng shòu jiǔ dǐng ér tú fàn. liáng wáng yuē: shàn. suì yǔ zhī zú, yán shù zhōu. yīn wèi qín wáng yuē: liáng fēi shù zhōu yě, jiāng fá zhōu yě. wáng shì chū bīng jìng yǐ guān zhī. qín guǒ chū bīng. yòu wèi liáng wáng yuē: zhōu wáng bìng shén yǐ, fàn qǐng hòu kě ér fù zhī. jīn wáng shǐ zú zhī zhōu, zhū hóu jiē shēng xīn, hòu jǔ shì qiě bù xìn. bù ruò lìng zú wèi zhōu chéng, yǐ nì shì duān. liáng wáng yuē: shàn. suì shǐ chéng zhōu.
四十二年,秦破華陽約。馬犯謂周君曰:「請令梁城周。」乃謂梁王曰:「周王病若死,則犯必死矣。犯請以九鼎自入於王,王受九鼎而圖犯。」梁王曰:「善。」遂與之卒,言戍周。因謂秦王曰:「梁非戍周也,將伐周也。王試出兵境以觀之。」秦果出兵。又謂梁王曰:「周王病甚矣,犯請後可而復之。今王使卒之周,諸侯皆生心,後舉事且不信。不若令卒為周城,以匿事端。」梁王曰:「善。」遂使城周。
sì shí wǔ nián, zhōu jūn zhī qín kè wèi zhōu yuē: gōng bù ruò yù qín wáng zhī xiào, yīn yǐ yīng wèi tài hòu yǎng dì, qín wáng bì xǐ, shì gōng yǒu qín jiāo. jiāo shàn, zhōu jūn bì yǐ wèi gōng gōng. jiāo è, quàn zhōu jūn rù qín zhě bì yǒu zuì yǐ. qín gōng zhōu, ér zhōu jī wèi qín wáng yuē: wèi wáng jì zhě bù gōng zhōu. gōng zhōu, shí bù zú yǐ lì, shēng wèi tiān xià. tiān xià yǐ shēng wèi qín, bì dōng hé yú qí. bīng bì yú zhōu. hé tiān xià yú qí, zé qín bù wáng yǐ. tiān xià yù bì qín, quàn wáng gōng zhōu. qín yǔ tiān xià bì, zé lìng bù xíng yǐ.
四十五年,周君之秦客謂周曰:「公不若譽秦王之孝,因以應為太后養地,秦王必喜,是公有秦交。交善,周君必以為公功。交惡,勸周君入秦者必有罪矣。」秦攻周,而周勣謂秦王曰:「為王計者不攻周。攻周,實不足以利,聲畏天下。天下以聲畏秦,必東合於齊。兵弊於周。合天下於齊,則秦不王矣。天下欲弊秦,勸王攻周。秦與天下弊,則令不行矣。」
wǔ shí bā nián, sān jìn jù qín. zhōu lìng qí xiāng guó zhī qín, yǐ qín zhī qīng yě, hái qí xíng. kè wèi xiāng guó yuē: qín zhī qīng zhòng wèi kě zhī yě. qín yù zhī sān guó zhī qíng. gōng bù rú jí jiàn qín wáng yuē qǐng wèi wáng tīng dōng fāng zhī biàn, qín wáng bì zhòng gōng. zhòng gōng, shì qín zhòng zhōu, zhōu yǐ qǔ qín yě qí zhòng, zé gù yǒu zhōu jù yǐ shōu qí: shì zhōu cháng bù shī zhòng guó zhī jiāo yě. qín xìn zhōu, fā bīng gōng sān jìn.
五十八年,三晉距秦。周令其相國之秦,以秦之輕也,還其行。客謂相國曰:「秦之輕重未可知也。秦欲知三國之情。公不如急見秦王曰『請為王聽東方之變』,秦王必重公。重公,是秦重周,周以取秦也;齊重,則固有周聚以收齊:是周常不失重國之交也。」秦信周,發兵攻三晉。
wǔ shí jiǔ nián, qín qǔ hán yáng chéng fù shǔ, xī zhōu kǒng, bèi qín, yǔ zhū hóu yuē cóng, jiāng tiān xià ruì shī chū yī què gōng qín, lìng qín wú dé tōng yáng chéng. qín zhāo wáng nù, shǐ jiāng jūn jiū gōng xī zhōu. xī zhōu jūn le qín, dùn shǒu shòu zuì, jǐn xiàn qí yì sān shí liù, kǒu sān wàn. qín shòu qí xiàn, guī qí jūn yú zhōu.
五十九年,秦取韓陽城負黍,西周恐,倍秦,與諸侯約從,將天下銳師出伊闕攻秦,令秦無得通陽城。秦昭王怒,使將軍摎攻西周。西周君餎秦,頓首受罪,盡獻其邑三十六,口三萬。秦受其獻,歸其君於周。
zhōu jūn wáng nǎn zú, zhōu mín suì dōng wáng. qín qǔ jiǔ dǐng bǎo qì, ér qiān xī zhōu gōng yú hú. hòu qī suì, qín zhuāng xiāng wáng miè dōng zhōu. dōng xī zhōu jiē rù yú qín, zhōu jì bù sì.
周君、王赧卒,周民遂東亡。秦取九鼎寶器,而遷西周公於狐。後七歲,秦莊襄王滅東周。東西周皆入於秦,周既不祀。
tài shǐ gōng yuē: xué zhě jiē chēng zhōu fá zhòu, jū luò yì, zōng qí shí bù rán. wǔ wáng yíng zhī, chéng wáng shǐ zhào gōng bǔ jū, jū jiǔ dǐng yān, ér zhōu fù dōu fēng hào. zhì quǎn róng bài yōu wáng, zhōu nǎi dōng xǐ yú luò yì. suǒ wèi zhōu gōng zàng bì, bì zài hào dōng nán dù zhōng. qín miè zhōu. hàn xìng jiǔ shí yǒu yú zài, tiān zǐ jiāng fēng tài shān, dōng xún shòu zhì hé nán, qiú zhōu miáo yì, fēng qí hòu jiā sān shí lǐ dì, hào yuē zhōu zi nán jūn, bǐ liè hóu, yǐ fèng qí xiān jì sì.
太史公曰:學者皆稱周伐紂,居洛邑,綜其實不然。武王營之,成王使召公卜居,居九鼎焉,而周復都豐、鎬。至犬戎敗幽王,周乃東徙於洛邑。所謂「周公葬畢」,畢在鎬東南杜中。秦滅周。漢興九十有餘載,天子將封泰山,東巡狩至河南,求周苗裔,封其後嘉三十里地,號曰周子南君,比列侯,以奉其先祭祀。