mán yí sān
◎蛮夷三
fǔ shuǐ zhōu guǎng yuán zhōu lí dòng huán zhōu
○抚水州 广源州 黎洞 环州
fǔ shuǐ zhōu zài yí zhōu nán, yǒu xiàn sì: yuē fǔ shuǐ, yuē jīng shuǐ, yuē duō féng, yuē gǔ láo. táng lì qián nán. qí qiú jiē méng xìng tóng chū, yǒu shàng zhōng xià sān fáng jí běi xiá yī zhèn. mín zé yǒu qū liào pān wú sì xìng. yì zhǒng shuǐ tián cǎi yú, qí bǎo jù shān xiǎn zhě, suī yǒu xūn tián, shōu gǔ sù shén shǎo, dàn yǐ yào jiàn shè shēng, qǔ niǎo shòu jǐn, jí xǐ tā chǔ, wú yáng mǎ sāng zhè. dì yuē zhǒu dòng, wǔ shí lǐ zhì qián cūn, chuān yuán shāo píng, hé wǔ bǎi yú jiā, jiā lóng jiāng jū, zhǒng dào shì hú xiāng. zhōng yǒu lóu wū zhàn péng, wèi yǐ zhú zhà, jí qí qiú suǒ jū. bīng qì yǒu huán dāo biāo pái mù nǔ. shàn wèi yào jiàn, zhōng zhě dà jiào, xìn sù sǐ, dé yōng zhōu yào jiě zhī jí huó.
抚水州在宜州南,有县四:曰抚水,曰京水,曰多逢,曰古劳。唐隶黔南。其酋皆蒙姓同出,有上、中、下三房及北遐一镇。民则有区、廖、潘、吴四姓。亦种水田、采鱼,其保聚山险者,虽有纁田,收谷粟甚少,但以药箭射生,取鸟兽尽,即徙他处,无羊马、桑柘。地曰帚洞,五十里至前村,川原稍平,合五百余家,夹龙江居,种稻似湖湘。中有楼屋战棚,卫以竹栅,即其酋所居。兵器有环刀、摽牌、木弩。善为药箭,中者大叫,信宿死,得邕州药解之即活。
yōng xī zhōng, shù kòu biān jìng, lüè qǔ mín kǒu xù chǎn. zhào shū zhāo ān, bǔ qí qiú méng lìng dì diàn zhí, méng lìng zhá fèng zhí. xián píng zhōng, yòu shù wèi kòu dào, zhǐ lìng biān chén qū zhú chū jìng. qí dǎng jiǎo kuài zhě fán sān shí yú rén, yí zhōu shǒu jiāng yīn qín sòng què xià, shàng zhào jiàn jié zé zhī, duì yuē:" chén děng mán zōu xiǎo mín, wèi jī hán suǒ pò ěr." shàng gù wèi zuǒ yòu yuē:" zuó bù yù jǐn lìng jiǎo jué, ruò zòng shā lù, gù wú jiào lèi yǐ!" yīn shì zuì, cì jǐn páo guàn dài yín cǎi, jiè xù qiǎn zhī. yú nián, qiú zhǎng méng dǐng děng liù shí wǔ rén yì quē, nà qì jiǎ bǎi qī shí shì. yòu méng hàn chéng méng qián wěi méng tián lái zhāo, shàng qì jiǎ shù bǎi jí dú yào jiàn, shì bù sāo biān. bǐ suì jiē qiǎn shǐ lái gòng jí shū bīng qì, nǎi shòu hàn chéng guān, cì wù yǒu chà, jì ér qīn yì rú gù. jǐng dé sān nián, mán qiú méng tián yì yí zhōu zì chén, yuàn cháo gòng xiè zuì, zhào shǒu chén yù yǐ jǐn hái suǒ lüè mín zī chù, nǎi cóng qí qǐng.
雍熙中,数寇边境,掠取民口、畜产。诏书招安,补其酋蒙令地殿直,蒙令札奉职。咸平中,又数为寇盗,止令边臣驱逐出境。其党狡狯者凡三十余人,宜州守将因擒送阙下,上召见诘责之,对曰:"臣等蛮陬小民,为饥寒所迫耳。"上顾谓左右曰:"昨不欲尽令剿绝,若纵杀戮,顾无噍类矣!"因释罪,赐锦袍、冠带、银彩,戒勖遣之。逾年,酋长蒙顶等六十五人诣阙,纳器甲百七十事。又蒙汉诚、蒙虔玮、蒙填来朝,上器甲数百及毒药箭,誓不搔边。比岁皆遣使来贡及输兵器,乃授汉诚官,赐物有差,既而侵轶如故。景德三年,蛮酋蒙填诣宜州自陈,愿朝贡谢罪,诏守臣谕以尽还所掠民赀畜,乃从其请。
dà zhōng xiáng fú liù nián, shǒu lǐng zhǐ huī shǐ méng dàn qiè zú lái guī, xǐ yú guì zhōu. jiǔ nián, shù kòu yí róng zhōu jiè, zhuǎn yùn shǐ yú xiàn kě yán:" zhī yí zhōu dǒng yuán jǐ bù shàn suí fǔ, zuó mán rén jī, lái zhì hóu liáng, gōng zòng zhǔ zhě kè bō gài liàng jí qiú rù gòng, fù zhòu jǔ qí yì: suì shǐ fèn huì wèi luàn." zhào chū yuán jǐ, suì qiǎn tán zhōu dōu jiān jì shǒu ruì dài yuán jǐ zhāo fǔ, qún mán jù mìng, qīn lüè bù yǐ. xiàn kě qǐng yǐ běn dào chéng hǎi jūn jí mù dīng zhuàng jìn tǎo, nǎi zhào yì yǐ tán zhōu bīng wǔ qiān rén, mìng dōng rǎn yuàn shǐ píng zhōu cì shǐ cáo kè míng wèi yí róng děng zhōu dōu xún jiǎn ān fǔ shǐ, nèi diàn chóng bān wáng wén qìng gé mén zhī hòu mǎ yù nèi gòng fèng guān yáng shǒu zhēn děng wéi dōu jiān. shàng yóu yǐ mán yí yì lèi, gōng piāo cháng lǐ, bù zú yǐ jiǎo jué. yòu yì qí dào xiǎn nán jìn shī, dì lìng kè míng xiàn kě shè fāng lüè shè qí qiú shǒu, suǒ suǒ chāo shēng kǒu, yīn ér fǔ zhī. kè míng xiàn kě shàng yán:" mán rén qù dōng kòu tiān hé, jīn yòu chāo róng zhōu xiāng yáng zhū zhài, piāo jié jū mín, hài xún jiǎn fán míng, lèi yī xuān zhǐ zhào yù, céng bù quān gé, chén qǐng pián yí yǎn jī." cóng zhī.
大中详符六年,首领指挥使蒙但挈族来归,徙于桂州。九年,数寇宜、融州界,转运使俞献可言:"知宜州董元己不善绥抚,昨蛮人饥,来质餱粮,公纵主者克剥概量;及求入贡,复骤沮其意:遂使忿恚为乱。"诏出元己,遂遣潭州都监季守睿代元己招抚,群蛮拒命,侵掠不已。献可请以本道澄海军及募丁壮进讨,乃诏益以潭州兵五千人,命东染院使、平州刺史曹克明为宜融等州都巡检安抚使,内殿崇班王文庆、阁门祗候马玉、内供奉官杨守珍等为都监。上犹以蛮夷异类,攻剽常理,不足以剿绝。又意其道险难进师,第令克明、献可设方略摄其酋首,索所钞生口,因而抚之。克明、献可上言:"蛮人去冬寇天河,今又钞融州厢阳诸砦,剽劫居民,害巡检樊明,累依宣旨诏谕,曾不悛革,臣请便宜掩击。"从之。
kè míng nǎi yǔ shǒu zhēn lǐng bīng rù zhāng lǐng lù, wén qìng yù qū yí zhōu xī lù, yòu lìng yí guì dōu xún jiǎn chéng huà péng qǔ zhāng lǐng gǔ láo ài lù huì hé. huà péng yù mán yú shàng fáng liǎng shuǐ kǒu, jī pò zhī. wén qìng yù zhì rú mén tuán, wèi mán suǒ è, bù néng jìn. kè míng shǒu zhēn nǎi guò héng xī ēn dé zhài, zhào shān liáo xiàng dǎo, kāi lù jìn shī. mán yī huáng zhú jiān, shí chū zhàn dòu, zhé bài zǒu. xún yú, shàng huáng ní lǐng shā mù ài lù, xī gǔ xiǎn suì, mán jù yào hài yǐ jù guān jūn, zì chén zhì wǔ, dà kuì. qí dǎng suì guò bà yuàn dǐ zhǒu dòng, nǎi rù zhōng fáng qián cūn. kè míng děng dùn bīng xià zhài, zhōng xī, qún mán dà huá zào, jī zhēng gǔ, gōng zhài shén jí, chū bīng jī zhī, shāng shā pō zhòng, yīn zòng huǒ fén qí lú shì jī jù, zì cǐ kǒng jù, cuàn rù shān gǔ. yòu yuán lóng jiāng nán àn ér dōng, zhì hūn mù, guò shí xiá ài xiǎn, shì bù bìng xíng. mán fù lián nǔ běi àn, kè míng qiǎn měng shì bù shè yǔ dòu, zhì jí tuì zǒu, zhài yú xià fáng bó hè cūn, kè míng shè fú zhài wài. qí yè, mán zhòng dà jí, yù fú fā, nèi wài hé jī, zhuī zhǎn dài jìn. chéng shèng sōu shān, xī dé mǎ niú xiǎng shì zú.
克明乃与守珍领兵入樟岭路,文庆、玉趋宜州西路,又令宜、桂都巡检程化鹏取樟岭古牢隘路会合。化鹏遇蛮于上房两水口,击破之。文庆、玉至如门团,为蛮所扼,不能进。克明、守珍乃过横溪恩德砦,召山獠向导,开路进师。蛮依篁竹间,时出战斗,辄败走。旬余,上黄泥岭杉木隘路,溪谷险邃,蛮据要害以拒官军,自辰至午,大溃。其党遂过霸苑抵帚洞,乃入中房前村。克明等顿兵下砦,中夕,群蛮大哗噪,击钲鼓,攻砦甚急,出兵击之,伤杀颇众,因纵火焚其庐室积聚,自此恐惧,窜入山谷。又缘龙江南岸而东,至昏暮,过石峡隘险,士不并行。蛮复连弩北岸,克明遣猛士步涉与斗,至即退走,砦于下房博贺村,克明设伏砦外。其夜,蛮众大集,遇伏发,内外合击,追斩殆尽。乘胜搜山,悉得马牛享士卒。
kè míng děng zhī qí qióng cù, nǎi xiǎo yù ēn xìn, xǔ yǐ gǎi guò, yú shì qiú shuài méng chéng guì děng miàn fù yì jūn zì shǒu, kè míng hòu jiā kào yàn, qiě shù zé zhī, jiē fǔ fú xiè zuì. jí wén zhào zhǐ shè lìng wù shā, mò bù qì xià, běi wàng chēng wàn suì. shàng yǐ yí xìng wú yàn, xí zhī cháo tíng duō shì qí zuì, gù jí zé lái guī, huǎn zé pàn qù, qiè zhào kè míng děng yù yǐ xī hái suǒ lüè hàn kǒu zī chù, jí xǔ yào méng. chéng guì děng gǎn yuè fèng zhào, nǎi shà māo xuè lì shì, zì yán nú shān cuī dào, lóng jiāng xī liú, bù gǎn fù pàn. kè míng děng shī hái, yí zhōu mán rén nà qì jiǎ fán wǔ qiān shù, yuàn qiān chù hàn dì zhě qī bǎi yú kǒu, zhào fēn zhì guǎng xī jí jīng hú zhōu jūn, gěi yǐ tián liáng. fán lì gōng shǐ chén jiàng shì qiān bǔ cì jī zhě qiān bā bǎi yī shí liù rén. chéng guì yīn qǐng gǎi zhōu xiàn míng, yǐ gù guī shùn zhī yì. zhào yǐ fǔ shuǐ zhōu wèi ān huà zhōu, fǔ shuǐ xiàn wèi guī rén xiàn, jīng shuǐ xiàn wèi cháng níng xiàn. zì shì jiān suì cháo gòng, bù fù wèi biān huàn yǐ.
克明等知其穷蹙,乃晓谕恩信,许以改过,于是酋帅蒙承贵等面缚诣军自首,克明厚加犒宴,且数责之,皆俯伏谢罪。及闻诏旨赦令勿杀,莫不泣下,北望称万岁。上以夷性无厌,习知朝廷多释其罪,故急则来归,缓则叛去,切诏克明等谕以悉还所掠汉口、资畜,即许要盟。承贵等感悦奉诏,乃歃猫血立誓,自言奴山摧倒,龙江西流,不敢复叛。克明等师还,宜州蛮人纳器甲凡五千数,愿迁处汉地者七百余口,诏分置广西及荆湖州军,给以田粮。凡立功使臣将士迁补、赐赍者千八百一十六人。承贵因请改州县名,以固归顺之意。诏以抚水州为安化州,抚水县为归仁县,京水县为长宁县。自是间岁朝贡,不复为边患矣。
xiàn kě děng yòu yán:" diàn zhí méng dù zhī guī huà zhōu, zhōu yǔ fǔ shuǐ xiàng jiē, shù qiǎn zi wén bǎo jí qí qī zú gān táng zhēn jūn shì, yòu qí zi gé yǔ guān jūn dòu dí, xī bù sòng fù quē. yǒu méng zhǐ zhě, yì dù zhī zǐ, xiān cháng gào zéi, shǔ wèi zhāo zhōu yā yá." zhào bǔ dù mì zhōu bié jià, zhǐ hǎi zhōu dōu yā yá, fù yǐ guān tián. wén bǎo gé gān táng bìng qíng pèi dēng lái zhōu. bǎo yuán yuán nián, fù lǜ zhòng kòu róng yí zhōu, fā shào lǐ tán sān zhōu shù bīng hé shù qiān rén wǎng jī. shí mán shì fāng chì, zhì shā yùn liáng guān lì. fù zhào qù bīng jìn tǎo, yú nián nǎi píng.
献可等又言:"殿直蒙肚知归化州,州与抚水相接,数遣子文宝及其妻族甘堂侦军事,又其子格与官军斗敌,悉部送赴阙。有蒙只者,亦肚之子,先尝告贼,署为昭州押牙。"诏补肚密州别驾,只海州都押牙,赋以官田。文宝、格、甘堂并黥配登、莱州。宝元元年,复率众寇融、宜州,发邵、澧、潭三州戍兵合数千人往击。时蛮势方炽,至杀运粮官吏。复诏趣兵进讨,逾年乃平。
qìng lì zhōng, zài yǐ fāng wù rù gòng. zhì hé èr nián, fù zhì. zhào yǐ zhī zhōu méng quán huì wèi sān bān fèng zhí, yòu yǐ jiān zhōu yáo quán liào wèi jiè zhí. jiā yòu liù nián, yòu lái gòng. shì hòu, yuè fù yí zhōu cān yè jí mào jù bǎn, měi suì zhōu sì guǎn kào. jí sān suì, tīng shū suǒ gòng bīng xiè yú sāi lì zhài, yǐ qí zhí cháng zhī, dì yǐ guān zī qiān bǔ. xī níng chū, zhī yí zhōu qián shī mèng tōng pàn cáo dí shàn cái sǔn qīn bō zhī, tǔ rén luó shì niàn méng chéng xiǎng méng guāng zhòng děng wéi luàn. wǔ nián, gōng dé jǐn zhài, xí jiàng guān fèi wàn, shā zhī. jīng lüè sī wèn zhì kòu zhuàng, ér yí zhōu dàn yǐ jī wèi yán, gù cháo tíng cì sù èr wàn dàn yǐ ān jí zhī. yǐ ér shǒu chén wáng qí zhàn sǐ, shì wén, nǎi zhào zhī yuán zhōu xiè lín dài yù qì xiè hé bīn jīng zhì xī dòng, fā zài jīng xiāo qí liǎng yíng jí jiāng nán fú jiàn jiāng bīng sān qiān wǔ bǎi rén, yǐ tīng shī qī. míng nián, shì niàn děng suì yǔ zhū mán dòng shǒu lǐng zú lèi sì qiān wǔ bǎi rén chū jiàng. yǐ shì niàn wèi nèi diàn chéng zhì, chéng xiǎng guāng zhòng děng shí rén gè bài guān. chóng níng èr nián, qí qiú méng guāng yǒu zhě fù xiào jù wèi kòu, jīng lüè sī qiǎn jiàng guān huáng chén děng jī què zhī. dà guān èr nián, suì yǐ sān zhōu yī zhèn hù kǒu liù wàn yī qiān lái shàng. zhào yǐ zhī róng zhōu chéng lín wǎng qián nán lù fǔ yù, guān lì tuī ēn yǒu chà. zhì hé hòu, yòu yǒu róng zhōu shǔ mán dà qiū dòng shǒu lǐng yáng guāng cháo qǐng nèi fù, yòu yǒu yáng kè duān děng bǎi sān rén lái guī, jiē nà zhī.
庆历中,再以方物入贡。至和二年,复至。诏以知州蒙全会为三班奉职,又以监州姚全料为借职。嘉祐六年,又来贡。是后,月赴宜州参谒及贸巨板,每岁州四管犒。及三岁,听输所贡兵械于思立砦,以其直偿之,递以官资迁补。熙宁初,知宜州钱师孟、通判曹觌擅裁损侵剥之,土人罗世念、蒙承想、蒙光仲等为乱。五年,攻德谨砦,袭将官费万,杀之。经略司问致寇状,而宜州但以饥为言,故朝廷赐粟二万石以安辑之。已而守臣王奇战死,事闻,乃诏知沅州谢麟、带御器械和斌经制溪洞,发在京骁骑两营及江南、福建将兵三千五百人,以听师期。明年,世念等遂与诸蛮峒首领族类四千五百人出降。以世念为内殿承制,承想、光仲等十人各拜官。崇宁二年,其酋蒙光有者复啸聚为寇,经略司遣将官黄忱等击却之。大观二年,遂以三州一镇户口六万一千来上。诏以知融州程邻往黔南路抚谕,官吏推恩有差。至和后,又有融州属蛮大丘峒首领杨光朝请内附,又有杨克端等百三人来归,皆纳之。
zhū mán zú lèi bù yī, dà dǐ yī zǔ shān gǔ, bìng lín mù wèi jū, chuí jì xiǎn zú, zǒu xiǎn rú lǚ píng dì. yán yǔ zhū lí, yī fú bān lán. wèi guǐ shén, xǐ yín sì. kè mù wèi qì, bù néng xiāng jūn zhǎng, yǐ cái lì xióng qiáng. měi fèn nù zé tuī rèn tóng qì, jiā bīng fù zǐ jiān, fù chóu yuàn bù gù sǐ. chū rù yāo gōng shǐ, nì cǎo zhōng shè rén, dé niú jiǔ zé shì rán yǐ. qīn qī bǐ lín, zhǐ shòu xiāng mài. fù zǐ bié yè, fù pín zé zhì shēn yú zi, qù qín shòu wú jǐ. qí zú zhù tóng wèi dà gǔ, chū chéng, xuán tíng zhōng, zhì jiǔ yǐ zhào tóng lèi, zhēng yǐ jīn yín wèi dà chāi kòu gǔ, qù zé yǐ chāi yí zhǔ rén. xiāng gōng jī, míng gǔ yǐ jí zhòng, hào yǒu gǔ zhě wèi" dōu lǎo", zhòng tuī fú zhī.
诸蛮族类不一,大抵依阻山谷,并林木为居,椎髻跣足,走险如履平地。言语侏离,衣服斒斓。畏鬼神,喜淫祀。刻木为契,不能相君长,以财力雄强。每忿怒则推刃同气,加兵父子间,复仇怨不顾死。出入腰弓矢,匿草中射人,得牛酒则释然矣。亲戚比邻,指授相卖。父子别业,父贫则质身于子,去禽兽无几。其族铸铜为大鼓,初成,悬庭中,置酒以召同类,争以金银为大钗叩鼓,去则以钗遗主人。相攻击,鸣鼓以集众,号有鼓者为"都老",众推服之。
táng mò, zhū qiú fēn jù qí dì, zì wèi cì shǐ. sòng xìng, shǐ tōng zhōng guó, fèng zhēng shuò, xiū zhí gòng. jiān yǒu jié xiá tān lì huò jiāng lì shī yú fǔ yù, wǎng wǎng jù ér wèi kòu, chāo lüè biān hù. cháo tíng qín shòu chù zhī, wù zài jī mí, bù shēn zhì yě. xī níng jiān, yǐ zhāng dūn chá fǎng jīng zhì mán shì, zhū xī dòng xiāng jì nà tǔ, yuàn wèi wáng mín, shǐ chuàng chéng zhài, bǐ zhī nèi dì. yuán yòu chū, zhū mán fù pàn, cháo tíng fāng wù xiū xī, nǎi zhào yù hú nán běi jí guǎng xī lù bìng miǎn zhuī tǎo, fèi bǎo zhài, qì wǔ xī zhū jùn xiàn. chóng níng jiān, fù yì kāi biān, yú shì ān huà shàng sān zhōu jí sī guǎng zhū dòng mán yí, jiē yuàn nà tǔ shū gòng fù, jí lìng guǎng xī zhāo nà zuǒ yòu jiāng sì bǎi wǔ shí yú dòng. xún yǐ yì zhě yán, yǐ wéi zhāo zhì shú fān fēi biàn, nǎi zhào xī fèi suǒ zhì zhōu jùn, fù zǔ zōng zhī jiù yān.
唐末,诸酋分据其地,自为刺史。宋兴,始通中国,奉正朔,修职贡。间有桀黠贪利或疆吏失于抚御,往往聚而为寇,抄掠边户。朝廷禽兽畜之,务在羁縻,不深治也。熙宁间,以章惇察访经制蛮事,诸溪峒相继纳土,愿为王民,始创城砦,比之内地。元祐初,诸蛮复叛,朝廷方务休息,乃诏谕湖南、北及广西路并免追讨,废堡砦,弃五溪诸郡县。崇宁间,复议开边,于是安化上三州及思广诸峒蛮夷,皆愿纳土输贡赋,及令广西招纳左、右江四百五十余峒。寻以议者言,以为招致熟蕃非便,乃诏悉废所置州郡,复祖宗之旧焉。
shào xīng chū, jiān chá yù shǐ míng tuó yán:" hú nán biān jùn jí èr guǎng zhī dì, jiù zhì xī dòng guī míng guān, bǐ nián jìn guǎng qí yuán, jí zhū zhōu cuò zhì ài zhài, quē rén bǎ tà, yòu lìng guǎn yā bīng fū, sù bù xí zhī fǎ lìng, lǜ tān lán wú yàn. kuàng guǎn yā yòu jiē xiāng mín, shèn wéi biān huàn, zāo kùn kǔ shé rǔ zhě wǎng wǎng wú suǒ fù sù. yì zhě yù bǐ shuài chén jí qí xìng míng, měi sān nián yī qiān yì, rú zhōu xiàn guān gù shì. huò yún zhǐ xún jiù tiān chà, bìng bà guǎn yā bīng fū, yí lìng èr guǎng hú nán shuài chén chǔ zhì shì yí, wú qǐ biān huò, yǐ hài yuǎn rén." zhào xià qí yì. sān nián, ān huà mán méng quán jiàn děng bā bǎi rén jié pǔ yì zhài, huǒ qí wū yǔ, guǎng xī shuài chén qiǎn xiàn zhài jiàng zuǒ fā bīng tǎo píng zhī.
绍兴初,监察御史明橐言:"湖南边郡及二广之地,旧置溪峒归明官,比年浸广其员,及诸州措置隘砦,阙人把拓,又令管押兵夫,素不习知法令,率贪婪无厌。况管押又皆乡民,甚为边患,遭困苦折辱者往往无所赴诉。议者欲俾帅臣籍其姓名,每三年一迁易,如州县官故事。或云止循旧添差,并罢管押兵夫,宜令二广、湖南帅臣处置适宜,无启边祸,以害远人。"诏下其议。三年,安化蛮蒙全剑等八百人劫普议砦,火其屋宇,广西帅臣遣县砦将佐发兵讨平之。
sì nián, guǎng nán dōng xī lù xuān yù míng tuó yán:
四年,广南东、西路宣谕明橐言:
píng guān èr zhōu běn wáng kǒu gāo fēng èr zhài, chù guǎng yòu xī piān, jiù cháng wú yú. chóng níng dà guān jiān, biān chén qǐ xìn, zòu qǐng zhì zhōu tà jìng, shēn rù bù máo, rú píng cóng yǔn fú tíng guān xī xún xù lè lóng duì děng shí yǒu èr zhōu, shǔ zhī qián nán, qí guān lì jūn bīng qǐng gěi fèi yòng, xī yóu nèi jùn, yú shì sāo rán, mò néng zhī wú. zhèng hé jiān, cháo tíng shǐ wù qí fēi, bà zhī. huò zhě wèi píng zhōu wèi xī nán zhòng zhèn, jiān zhì wáng jiāng cóng yǔn děng zhōu jí hú nán zhī wǔ gāng jūn hú běi zhī jìng zhōu guì zhōu zhī sāng jiāng dòng yáo, guān zhōu zé kòng zhì nán dān lù jiā zhài máo tān shí dào jí bái yá zhū mán, yǐ gù èr zhōu dú bù fèi. chén zì lì biān, jí qǐ bà píng guān zhě, qián hòu fēi yī. nèi shè guān wú fèi cháng chōng jīng lüè sī zhǔn bèi gàn dāng, pō dé qí xiáng.
平、观二州本王口、高峰二砦,处广右西偏,旧常无虞。崇宁、大观间,边臣启衅,奏请置州拓境,深入不毛,如平、从、允、孚、庭、观、溪、驯、叙、乐、隆、兑等十有二州,属之黔南,其官吏军兵请给费用,悉由内郡,于是骚然,莫能支吾。政和间,朝廷始悟其非,罢之。或者谓平州为西南重镇,兼制王江、从、允等州及湖南之武冈军、湖北之靖州、桂州之桑江峒猺,观州则控制南丹、陆家砦、茆滩十道及白崖诸蛮,以故二州独不废。臣自历边,即乞罢平、观者,前后非一。内摄官吴芾尝充经略司准备干当,颇得其详。
guān zhōu chū wèi yí zhōu fù rén jiān, dà guān jiān, shuài chén wáng zǔ dào yù zhāo nà wén lán zhōu, dōu xún jiǎn liú wéi zhōng wèi dé wén lán bù ruò qǔ nán dān zhī lì, yīn wū qí zhōu mò gōng nìng zǔ wén lán bù lìng nà tǔ, wèi gōng nìng zuì, wéi zhōng suì qín shā gōng nìng. shuài sī zòu qí gōng, nǎi gǎi nán dān wèi guān zhōu, mìng wéi zhōng shǒu zhī. gōng nìng zhī sǐ, rén yǐ wéi yuān. qí dì gōng chéng jié xī dòng tú bào fù, lián suì gōng wéi, wéi zhōng zhòng shāng sǐ, jì yǐ huáng lín dài shǒu. lín dù bù néng zhī, cí jí gào bà, yǐ cén lì jiāng dài zhī. huáng chén fù jiàn yì, yù zēng zhù gāo fēng zhài yú fù rén jiān cè, wèi guān shēng yuán. huì cháo tíng bà xīn biān, suì qǐng yǐ gāo fēng zhài wèi guān zhōu, shè zhī zhōu yī rén bīng zhí guān èr rén cáo guān yī rén zhǐ shǐ zhài bǎo guān qī rén, lì é wǔ shí rén, xiāng jìn jūn tǔ dīng jiā dīng yòu qiān yú rén. suì fèi qián yī wàn èr qiān jiǔ bǎi yú guàn mǐ bā qiān bā bǎi yī shí qī shí yǒu qí. zhōu wú shuì zū hù jí, jiē yǎng jǐ lín jùn. fēi wǎn shè xiǎn zǔ, huò yù mán kòu shè fú, yīn fā dú shǐ, zhōng rén zhé sǐ. rén wèi zéi, lǜ wěi qì dào lù, zòng rán dá zhōu, mí fèi yì bù kě shèng jì. xī wèi fù rén jiān shí, bù wén yǒu jǐng, wéi shì biān lì yù yǐ cì tàn wèi gōng, gù shí shí chēng jǐng jí, yīn yǐ wéi lì, suì yù cún ér bù fèi yě. bǐ nián hù jí rì xuē, mín duō liú lí, huò zhuǎn rù xī dòng, gōng sī kùn bì wéi shèn.
观州初为宜州富仁监,大观间,帅臣王祖道欲招纳文、兰州,都巡检刘惟忠谓得文、兰不若取南丹之利,因诬其州莫公佞阻文、兰不令纳土,为公佞罪,惟忠遂禽杀公佞。帅司奏其功,乃改南丹为观州,命惟忠守之。公佞之死,人以为冤。其弟公晟结溪峒图报复,连岁攻围,惟忠中伤死,继以黄璘代守。璘度不能支,辞疾告罢,以岑利疆代之。黄忱复建议,欲增筑高峰砦于富仁监侧,为观声援。会朝廷罢新边,遂请以高峰砦为观州,设知州一人、兵职官二人、曹官一人、指使砦保官七人,吏额五十人,厢禁军、土丁、家丁又千余人。岁费钱一万二千九百余贯、米八千八百一十七石有奇。州无税租户籍,皆仰给邻郡。飞挽涉险阻,或遇蛮寇设伏,阴发毒矢,中人辄死。人畏贼,率委弃道路,纵然达州,縻费亦不可胜计。昔为富仁监时,不闻有警,惟是边吏欲以刺探为功,故时时称警急,因以为利,遂欲存而不废也。比年户籍日削,民多流离,或转入溪洞,公私困弊为甚。
píng zhōu chū lì róng zhōu, yì jī mí zhōu dòng yě. jiù tōng hú běi qú yáng jūn, zhì róng jiāng zhài jí wén cūn lín xī xún jiāng bǎo, hòu yǐ dì gé shēng mán, suì fèi. chóng níng jiān, fù lì róng. wáng kǒu zhài dì jiē wáng jiāng, gèng wéi huái yuǎn jūn, hòu gèng wéi píng zhōu gèng jí zhōu wèi cóng zhōu wáng jiāng wèi yǔn zhōu bìng lì qián nán. zhèng hé èr nián, fù fèi. biān lì huáng chén lǐ tǎn kuáng qí shuài chén chéng lín, qǐ cún píng zhōu, shè zhī zhōu yī rén bīng zhí guān èr rén cáo guān yī rén, xiàn lìng bù èr rén, tí jǔ xī dòng gōng shì běn zhōu guǎn jiè dōu tóng xún jiǎn èr rén, wǔ zhài bǎo jiān guān zhǐ huī shí rén, lì é bǎi rén, jìn jūn tǔ dīng qiān rén. suì fèi qián yī wàn sì qiān sì bǎi yī shí bā guàn liù bǎi wén mǐ yī wàn yī qiān yī bǎi èr shí wǔ shí yǒu qí. zhōu wú zū fù hù jí, zhuǎn yùn sī suì yí guì róng xiàng liǔ zhī sù yǐ gěi zhī. jí xǐ róng zhōu xī běi jīn xī xiāng shuì mǐ sì bǎi jiǔ shí yú shí lì huái yuǎn, mí fèi shèn yú guān zhōu. kuàng shǒu chén dào rèn, jí zòu tuī ēn qí zi, zhōu xiàn zhài bǎo lì dé qiān guān chóu shǎng, ér shuì chǎng hù shì zhī lì yòu wèi shǒu chén biān lì suǒ sī, dú bǎi xìng yǒu zhēng shù zhuǎn shū zhī kǔ, chéng wèi kě mǐn. chén yǐ wéi yí bà píng guān èr zhōu biàn.
平州初隶融州,亦羁縻州峒也。旧通湖北渠阳军,置融江砦及文村、临溪、浔江堡,后以地隔生蛮,遂废。崇宁间,复隶融。王口砦地接王江,更为怀远军,后更为平州;更吉州为从州、王江为允州;并隶黔南。政和二年,复废。边吏黄忱、李坦诳其帅臣程邻,乞存平州,设知州一人、兵职官二人、曹官一人,县令簿二人,提举溪峒公事;本州管界都同巡检二人,五砦堡监官指挥十人,吏额百人,禁军、土丁千人。岁费钱一万四千四百一十八贯六百文、米一万一千一百二十五石有奇。州无租赋户籍,转运司岁移桂、融、象、柳之粟以给之。及徙融州西北金溪乡税米四百九十余石隶怀远,縻费甚于观州。况守臣到任,即奏推恩其子,州、县、砦、堡例得迁官酬赏,而税场互市之利又为守臣边吏所私,独百姓有征戍转输之苦,诚为可悯。臣以为宜罢平、观二州便。
rán shàng yǒu kě yì zhě, guān zhōu chū wèi fù rén jiān shí, yǒu yín yě èr, guān qǔ qí lì yǒu cháng é, xī níng yuán jiàng tiáo lì jù zài, yí xiān xià jīng lüè sī, zé gōng chéng děng yī xī níng tiáo lì shī xíng. kuàng gōng chéng shí gōng nìng dì, lǐ yí zhǎng zhōu shì, jìn suī táo guī, wèi wèi mán zú xìn fú, chá qí qíng shì, bù dé bù yǐ zhòng zhōng guó. ruò chéng shí shòu zhī, bǐ zhī ēn chū cháo tíng, bì shēn gǎn yuè.
然尚有可议者,观州初为富仁监时,有银冶二,官取其利有常额,熙宁元降条例具在,宜先下经略司,责公晟等依熙宁条例施行。况公晟实公佞弟,理宜掌州事,近虽逃归,未为蛮族信服,察其情势,不得不倚重中国。若乘时授之,彼知恩出朝廷,必深感悦。
shū mì yuàn yì shàng yán:" guǎng xī yán biān bǎo zhài, zuó yīn biān chén xī shǎng, gǎi jiàn zhōu chéng, qīn rǎo mán yí, dà kāi biān xìn. dì shǔ jiǎo wài, zū fù yì wú suǒ rù, ér zhī fèi fán nèi jùn, mín bù kān qí bì, suì jiē fèi bà. wéi píng guān èr zhōu yǐ shuài chén suǒ qǐng, gù cún. jīn dǔ míng tuó suǒ zòu, lì hài zhī shí zhāo rán kě jiàn. yuán shuài chén yòu chēng gōng chéng yú nán dān guān zhōu bǎo jiān jìng shàng bù shí qiè fā, ruò fèi èr zhōu, kǒng yú yuán biān shì yí yǒu suǒ wèi jǐn." zhào lìng guǎng nán xī lù shuài cáo xiàn sī gòng tiáo jù lì hài yǐ wén. jì ér zhū sī jiāo yán:" píng guān èr zhōu kùn bì yǐ shèn, yǒu hài wú yì, qǐng fù zǔ zōng jiù zhì wèi biàn." zhào cóng qí yán.
枢密院亦上言:"广西沿边堡砦,昨因边臣希赏,改建州城,侵扰蛮夷,大开边衅。地属徼外,租赋亦无所入,而支费烦内郡,民不堪其弊,遂皆废罢。唯平、观二州以帅臣所请,故存。今睹明橐所奏,利害之实昭然可见。缘帅臣又称公晟于南丹、观州、宝监境上不时窃发,若废二州,恐于缘边事宜有所未尽。"诏令广南西路帅、漕、宪司共条具利害以闻。既而诸司交言:"平、观二州困弊已甚,有害无益,请复祖宗旧制为便。"诏从其言。
qián dào liù nián, zhào bǔ méng zé jìn wǔ fù wèi. chū, yí zhōu mán mò cái dōu wèi luàn, guǎng xī jīng lüè liú tūn qiǎn jìn yǒng fù wèi méng míng zhì zéi cháo, yù jiàng cái dōu. jì ér fù sì chāng jué, qiāng zéi guān bīng. wèi jǐ, qín cái dōu, xiè sòng jīng lüè sī fú fǎ, xī pò qí dǎng, ér míng yì yù hài, bèi jí cǎn kù, biān rén lián zhī. tūn qǐ tuī ēn qí zi zé yǐ jīng sǐ shì, cháo tíng cóng zhī, gù yǒu shì mìng.
乾道六年,诏补蒙泽进武副尉。初,宜州蛮莫才都为乱,广西经略刘焞遣进勇副尉蒙明质贼巢,谕降才都。既而复肆猖獗,戕贼官兵。未几,禽才都,械送经略司伏法,悉破其党,而明亦遇害,备极惨酷,边人怜之。焞乞推恩其子泽以旌死事,朝廷从之,故有是命。
chún xī shí nián dōng, ān huà mán tū rù nèi dì, fén zhài zhà, shā jū mín wèi luàn. yí zhōu zhù zā jiàng guān tián zhāo míng yǔ mán lì zhàn bài, sǐ zhī. shí yī nián, guǎng xī lù qián xiá shā shì jiān yán:" guān jūn yǔ yáo rén bīng qì lì dùn bù tóng, yí chì yán biān jūn zhōu duō zhì qiáng nǔ dú shǐ, yǐ jù yáo rén." cóng zhī. shì nián, ān huà mán méng guāng jiàn lǜ zhòng chāo lüè, shì jiān tǎo píng zhī. chū, zhī yí zhōu mǎ níng zǔ bù zhī sī lì zhài yán qián, zhí yì yǐ wéi qián shǒu suǒ jī bū, zhǐ gěi qián yī yuè, bù néng biàn jí mán bù, ér quán sī lì zhài zhǔn bèi jiàng lǐng yáng liáng chén fù zhèn fǔ guāi fāng, suì zhì jī biàn guāng jiàn děng. zhào bà liáng chén, biǎn níng zǔ zhì, chì shuài cáo yǐ shí gěi xī dòng yán qián.
淳熙十年冬,安化蛮突入内地,焚砦栅,杀居民为乱。宜州驻紥将官田昭明与蛮力战败,死之。十一年,广西路钤辖沙世坚言:"官军与瑶人兵器利钝不同,宜敕沿边军州多置强弩毒矢,以惧瑶人。"从之。是年,安化蛮蒙光渐率众抄掠,世坚讨平之。初,知宜州马宁祖不支思立砦盐钱,执议以为前守所积逋,止给钱一月,不能遍及蛮部,而权思立砦准备将领杨良臣复镇抚乖方,遂致激变光渐等。诏罢良臣,贬宁祖秩,敕帅、漕以时给溪峒盐钱。
shí èr nián zhēng yuè, guǎng xī cáo chén hú tíng zhí shàng yán:" yōng zhōu zhī zuǒ jiāng yǒng nián tài píng děng zhài, zài zǔ zōng shí, yǐ qí yǔ jiāo zhǐ lín rǎng, shí nán biān fān lí zhòng dì, gù zhì zhōu xiàn, jí qí dīng zhuàng, yǐ bèi yī dàn zhī yòng, guī mó hóng yuǎn yǐ. bǐ nián biān mín lǜ tōng jiāo zhǐ, yǐ qí dì suǒ chǎn yán zá guān yán huò zhī, jí jiǎn yì mǎ yán yǐ yì yín, hū ér bù fáng, kǒng shēng biān xìn, suǒ yí jìn jí." jì ér zhū sī shàng yán:" jīng lüè sī chū zhǔn cháo zhǐ, zhì mǎ yán cāng, zhù yán yǐ yì mǎ, suì gěi jiāng shàng zhū jūn jí yù qián tóu jìn, yòng yín yán jǐn, xī yǔ mán hù shì. qí yǒng píng zhài suǒ yì jiāo zhǐ yán, huò jū mín shí, jiē jiù zhì yě. kuàng biān mín sù yǔ mán yí sī xiāng mào yì, guān bù néng zhì. jīn yī qiè jìn jué, fēi wéi zuǒ jiāng jū mín fá yán, ér mán qíng yì pǒ cè, kǒng zhì guāi yì yě." nǎi dié yōng zhōu, jìn mín wú sī fàn jiāo zhǐ yán, yǐ fáng chāo fǎ. shì nián, zhào yǐ yáng shì jùn xí fù jìn tōng zhí, bǔ chéng xìn láng.
十二年正月,广西漕臣胡庭直上言:"邕州之左江、永年、太平等砦,在祖宗时,以其与交阯邻壤,实南边藩篱重地,故置州县,籍其丁壮,以备一旦之用,规模宏远矣。比年边民率通交阯,以其地所产盐杂官盐货之,及减易马盐以易银,忽而不防,恐生边衅,所宜禁戢。"既而诸司上言:"经略司初准朝旨,置马盐仓,贮盐以易马,岁给江上诸军及御前投进,用银盐锦,悉与蛮互市。其永平砦所易交阯盐,货居民食,皆旧制也。况边民素与蛮夷私相贸易,官不能制。今一切禁绝,非惟左江居民乏盐,而蛮情亦叵测,恐致乖异也。"乃牒邕州,禁民毋私贩交阯盐,以妨钞法。是年,诏以杨世俊袭父进通职,补承信郎。
shào xī chū, guǎng xī shuài yǐ běn lù fù zǒng guǎn shā shì jiān sù yǒu tāo lüè, lèi lì biān gōng, wèi qún mán suǒ wèi fú, cháng pò méng guāng jiàn, shì yǐ wēi xìn, guāng jiàn bù gǎn kòu biān zhě lěi nián. qǐ yǐ shì jiān jiān zhī yí zhōu, shí néng zhì fú mán yí, wèi jiǔ yuǎn zhī lì. dì cóng zhī. qìng yuán sì nián, yí zhōu mán méng dòng yuán kāng děng kòu nèi dì, duó guān yán wèi luàn, guǎng xī shuài sī diào guān bīng zhāo xiáng zhī, cháo tíng tuī shǎng yǒu chà.
绍熙初,广西帅以本路副总管沙世坚素有韬略,累立边功,为群蛮所畏服,尝破蒙光渐,示以威信,光渐不敢寇边者累年。乞以世坚兼知宜州,实能制伏蛮夷,为久远之利。帝从之。庆元四年,宜州蛮蒙峒、袁康等寇内地,夺官盐为乱,广西帅司调官兵招降之,朝廷推赏有差。
jiā dìng sān nián, zhāng kān zhī jìng jiāng fǔ, jiàn yì yǐ wéi guǎng xī suǒ bù èr shí wǔ jùn, sān fāng lín xī dòng, yǔ mán yáo lí dàn zá chǔ, tiào liáng fù gù, wú shí wú zhī, xī nán zuì wéi zhòng dì. yōng qīn zhī wài, jī mí qī shí yǒu èr, dì lǐ mián miǎo, zhèn shù fēi yī, qǐng zēng zhì xióng biān jūn èr bǎi rén jí diào xiàn sī jiǎ jūn èr bǎi lì shuài sī. chū, ān píng zhōu lǐ mì qīn lín dòng, jié lüè biān mín, bìng qǔ gǔ zèng dòng, yǐ qí yòu zǐ biàn xìng míng wéi zhào huái dé zhī dòng shì, kān yù yōng shǒu tuī gǔ zèng yī rén zhǔ zhī. shí yī nián, chén liáo fù shàng yán:" qìng lì jiān, zhāng fāng píng cháng yǐ wéi cháo tíng měi bèi xī běi, shú bù zhī yáo mán chōng tū lǐng wài, nán lín jiāo zhǐ, shì xū jīng yíng. táng shí xī bèi tǔ bō, qí hòu ān nán kòu biān, xuán zhì páng xūn zhī huò. guó cháo měi yōu qì dān yuán hào, ér nóng zhì gāo xiàn yōng zhōu, nán jiǎo sāo dòng, tiān zǐ wèi zhī gàn shí, qǐ xì gù zāi? chén děng bǐ jiàn huái diān jiān bǎn zhù jiàn xìng, gèng shù rì yì, ér guǎng nán chéng huáng cuī pǐ bù qì, shù bīng táo wáng dài jìn, chūn qiū jiào yuè, jùn wú bǎi rén. suī yǒu xiāng bīng yì dīng tǔ dīng zhī míng, shí bù zú yòng, huǎn jí qǐ néng jí shì? yí yú lǐng nán yào dì zēng zhù chéng bǎo, jí qí mín bīng, suì shí liàn xí, dìng shǎng fá gé, yǐ shì chéng quàn. rú cǐ zé hào lìng yán míng, shǒu yù wán gù, mín xí zhàn dòu, kě xī yáo mán qīn lüè zhī huàn, cuò sì shí zhōu mín yú jiǔ ān zhī yù yǐ." zhào cóng zhī.
嘉定三年,章戡知静江府,建议以为广西所部二十五郡,三方邻溪峒,与蛮瑶、黎、蜑杂处,跳梁负固,无时无之,西南最为重地。邕、钦之外,羁縻七十有二,地里绵邈,镇戍非一,请增置雄边军二百人及调宪司甲军二百隶帅司。初,安平州李密侵邻洞,劫掠编民,并取古甑峒,以其幼子变姓名为赵怀德知峒事,戡谕邕守推古甑一人主之。十一年,臣僚复上言:"庆历间,张方平尝以为朝廷每备西北,孰不知瑶蛮冲突岭外,南邻交阯,势须经营。唐时西备吐蕃,其后安南寇边,旋致庞勋之祸。国朝每忧契丹、元昊,而侬智高陷邕州,南徼骚动,天子为之旰食,岂细故哉?臣等比见淮甸间版筑荐兴,更戍日益,而广南城隍摧圮不葺,戍兵逃亡殆尽,春秋教阅,郡无百人。虽有乡兵、义丁、土丁之名,实不足用,缓急岂能集事?宜于岭南要地增筑城堡,籍其民兵,岁时练习,定赏罚格,以示惩劝。如此则号令严明,守御完固,民习战斗,可息瑶蛮侵掠之患,措四十州民于久安之域矣。"诏从之。
guǎng yuán zhōu mán nóng shì, zhōu zài yōng zhōu xī nán yù jiāng zhī yuán, dì qiào jué shēn zǔ, chǎn huáng jīn dān shā, pō yǒu yì jū jù luò. sú chuí jì zuǒ rèn, shàn zhàn dòu, qīng sǐ hǎo luàn. qí xiān, wéi shì huáng shì zhōu shì nóng shì wéi shǒu lǐng, hù xiāng jié lüè. táng yōng guǎn jīng lüè shǐ xú shēn hòu fǔ zhī, huáng shì nà zhì, ér shí sān bù èr shí jiǔ zhōu zhī mán jiē dìng. zì jiāo zhǐ mán jù yǒu ān nán, ér guǎng yuán suī hào yōng guǎn jī mí zhōu, qí shí fú yì yú jiāo zhǐ.
广源州蛮侬氏,州在邕州西南郁江之源,地峭绝深阻,产黄金、丹砂,颇有邑居聚落。俗椎髻左衽,善战斗,轻死好乱。其先,韦氏、黄氏、周氏、侬氏为首领,互相劫掠。唐邕管经略使徐申厚抚之,黄氏纳质,而十三部二十九州之蛮皆定。自交阯蛮据有安南,而广源虽号邕管羁縻州,其实服役于交阯。
chū, yǒu nóng quán fú zhě, zhī tǎng yóu zhōu, qí dì cún lù zhī wàn yá zhōu, quán fú qī dì nóng dāng dào zhī wǔ lēi zhōu. yī rì, quán fú shā cún lù dāng dào, bìng yǒu qí dì. jiāo zhǐ nù, jǔ bīng zhí quán fú jí qí zi zhì cōng yǐ guī. qí qī ā nóng běn zuǒ jiāng wǔ lēi zú yě, zhuǎn zhì tǎng yóu zhōu, quán fú nà zhī. quán fú jiàn zhí, ā nóng suì jià shāng rén, shēng zǐ míng zhì gāo. zhì gāo shēng shí sān nián, shā qí fù shāng rén, yuē:" tiān xià qǐ yǒu èr fù yé?" yīn mào nóng xìng, yǔ qí mǔ bēn léi huǒ dòng, qí mǔ yòu jià tè mó dào nóng xià qīng.
初,有侬全福者,知傥犹州,其弟存禄知万涯州,全福妻弟侬当道知武勒州。一日,全福杀存禄、当道,并有其地。交阯怒,举兵执全福及其子智聪以归。其妻阿侬本左江武勒族也,转至傥犹州,全福纳之。全福见执,阿侬遂嫁商人,生子名智高。智高生十三年,杀其父商人,曰:"天下岂有二父耶?"因冒侬姓,与其母奔雷火洞,其母又嫁特磨道侬夏卿。
jiǔ zhī, zhì gāo fù yǔ qí mǔ chū jù tǎng yóu zhōu, jiàn guó yuē dà lì. jiāo zhǐ gōng bá tǎng yóu zhōu, zhí zhì gāo, shì qí zuì, shǐ zhī guǎng yuán zhōu, yòu yǐ léi huǒ pín pó sì dòng jí sī làng zhōu fù yì zhī. jū sì nián, nèi yuàn jiāo zhǐ, xí jù ān dé zhōu, tiě chēng nán tiān guó, gǎi nián jǐng ruì. huáng yòu yuán nián, kòu yōng zhōu. míng nián, jiāo zhǐ fā bīng tǎo zhī, bù kè. guǎng xī zhuǎn yùn shǐ xiāo gù qiǎn yōng zhōu zhǐ shǐ qí yūn wǎng cì hòu, ér yūn shàn fā bīng gōng zhì gāo, wèi suǒ zhí, yīn wèn zhōng guó xū shí, yūn pō wéi chén dà lüè, shuō zhì gāo nèi shǔ. nǎi qiǎn yūn hái, fèng biǎo qǐng suì gòng fāng wù, wèi tīng. yòu yǐ xún xiàng jīn yín lái xiàn, cháo tíng yǐ qí yì shǔ jiāo zhǐ, jù zhī. hòu fù jī jīn hán shū yǐ qǐng, zhī yōng zhōu chén gǒng shàng wén, bù bào. zhì gāo jì bù de qǐng, yòu yǔ jiāo zhǐ wèi chóu, qiě shàn shān zé zhī lì, suì zhāo nà wáng mìng, shǔ chū bì yī yì gǔ shí, dài yán dòng zhōng jī, bù luò lí sàn. yōng zhōu xìn qí wēi ruò, bù shè bèi yě. nǎi yǔ guǎng zhōu jìn shì huáng wěi huáng shī mì jí qí dǎng nóng jiàn hóu nóng zhì zhōng děng rì yè móu rù kòu. yī xī, fén qí cháo xué, dài qí zhòng yuē:" píng shēng jī jù, jīn wèi tiān huǒ fén, wú yǐ wéi shēng, jì qióng yǐ. dāng bá yōng zhōu, jù guǎng zhōu yǐ zì wáng, fǒu zé bì sǐ."
久之,智高复与其母出据傥犹州,建国曰大历。交阯攻拔傥犹州,执智高,释其罪,使知广源州,又以雷火、频婆四洞及思浪州附益之。居四年,内怨交阯,袭据安德州,僣称南天国,改年景瑞。皇祐元年,寇邕州。明年,交阯发兵讨之,不克。广西转运使萧固遣邕州指使亓赟往刺候,而赟擅发兵攻智高,为所执,因问中国虚实,赟颇为陈大略,说智高内属。乃遣赟还,奉表请岁贡方物,未听。又以驯象、金银来献,朝廷以其役属交阯,拒之。后复赍金函书以请,知邕州陈珙上闻,不报。智高既不得请,又与交阯为仇,且擅山泽之利,遂招纳亡命,数出敝衣易谷食,绐言洞中饥,部落离散。邕州信其微弱,不设备也。乃与广州进士黄玮、黄师宓及其党侬建侯、侬志忠等日夜谋入寇。一夕,焚其巢穴,绐其众曰:"平生积聚,今为天火焚,无以为生,计穷矣。当拔邕州,据广州以自王,否则必死。"
sì nián sì yuè, lǜ zhòng wǔ qiān yán yù jiāng dōng xià, gōng pò héng shān zhài, suì pò yōng zhōu, zhí zhī zhōu chén gǒng děng, bīng sǐ qiān yú rén. zhì gāo yuè jūn zī kù, dé suǒ shàng jīn hán, nù wèi gǒng yuē:" wǒ qiú yī guān tǒng shè zhū bù, rǔ bù yǐ wén, hé yě?" gǒng duì:" cháng zòu, bù bào." suǒ zòu cǎo bù huò, suì fú gǒng chū, gǒng huáng kǒng hū wàn suì, jiù zì xiào, bù tīng, nǎi bìng qí shǔ jí guǎng xī dōu jiān zhāng lì hài zhī. lì lín xíng dà mà, bù wéi qū. yú shì zhì gāo tiě hào rén huì huáng dì, gǎi nián qǐ lì, shè jìng nèi. shī mì yǐ xià jiē chēng zhōng guó guān míng.
四年四月,率众五千沿郁江东下,攻破横山砦,遂破邕州,执知州陈珙等,兵死千余人。智高阅军资库,得所上金、函,怒谓珙曰:"我求一官统摄诸部,汝不以闻,何也?"珙对:"尝奏,不报。"索奏草不获,遂扶珙出,珙惶恐呼万岁,救自效,不听,乃并其属及广西都监张立害之。立临刑大骂,不为屈。于是智高僣号仁惠皇帝,改年启历,赦境内。师宓以下皆称中国官名。
shì shí, tiān xià jiǔ ān, lǐng nán zhōu xiàn wú bèi, yī dàn bīng qǐ cāng cù, bù zhī suǒ wéi, shǒu jiāng duō qì chéng dùn. gù zhì gāo suǒ xiàng dé zhì, xiāng jì pò héng guì gōng xún téng wú fēng kāng duān jiǔ zhōu, hài cáo jìn yú fēng zhōu zhào shī dàn mǎ guì yú kāng zhōu, yú shā guān lì shén zhòng. suǒ guò fén fǔ kù, jìn wéi guǎng zhōu. chū, zhì gāo jiāng zhì, shǒu jiāng zhòng jiǎn bù xǔ mín rù bǎo chéng zhōng, mín bù dé rù zhě jiē fù zhì gāo, zhì gāo shì yì zhāng. xiān shì, wèi guàn zhù zhōu chéng, záo jǐng chù shuǐ, zuò dà nǔ wèi shǒu bèi. zhì shì, zhì gāo wèi yún tī tǔ shān, gōng chéng shén jí, yòu duàn liú shuǐ, ér chéng jiān, jǐng yǐn bù jié, nǔ fā, zhōng zhé dòng kuì, zhì gāo lì qū. huì zhī yīng zhōu sū jiān tún bīng biān dù cūn, è qí guī lù pān yú xiàn lìng xiāo zhù mù tǔ dīng jí hǎi shàng qiáng zhuàng èr qiān yú rén, yǔ zhì gāo zhòng gé dòu, fén qí zhàn jiàn zhuǎn yùn shǐ wáng hǎn yì zì wài zhì, yì xiū shǒu bèi. zhì gāo zhì bù kě bá, wéi wǔ shí qī rì, qī yuè rén xū, jiě qù. yóu qīng yuǎn jì jiāng, yōng fù nǚ zuò yuè ér xíng, yù zhāng zhōng zhàn yú bái tián, zhōng sǐ zhī. qù gōng hè zhōu, bù kè, yè hài jiǎng xié yú tài píng chǎng. jiǔ yuè gēng shēn, pò zhāo zhōu, hài wáng zhèng lún děng yú guǎn mén yì. zhōu zhī shān yǒu shù xué, dà kě róng shù bǎi qiān rén, mín wén bīng zhì, zǒu nì qí zhōng, zhì gāo zhì zhī, zòng huǒ, jiē fén sǐ. shí yuè dīng chǒu, pò bīn zhōu. jiǎ shēn, fù jù yōng zhōu, rì yè fá mù zhì zhōu jí, yáng yán fù qū guǎng zhōu. shí èr yuè rén shēn, yòu bài chén shǔ yú jīn chéng yì. chū, zhì gāo yǐ fǎn wén, cháo tíng mìng shǔ jiù jī zhī, jì ér yáng tián cáo xiū zhāng zhōng jiǎng xié xiāng jì chū, yòu yǐ yú jìng sūn miǎn wèi ān fǔ shǐ. tián xiū wén zhì gāo zhì, tuì jūn bì zhī. zhōng xié yǒng ér wú móu, jiē sǐ. zhì gāo yì zì zì, nán tǔ sāo rán. rén zōng yǐ wéi yōu, mìng dí qīng wèi xuān fǔ shǐ, zhū jiàng jiē shòu qīng jié zhì. shǔ kǒng qīng zhì yǒu gōng, jí tiǎo zhàn, gù bài.
是时,天下久安,岭南州县无备,一旦兵起仓卒,不知所为,守将多弃城遁。故智高所向得志,相继破横、贵、龚、浔、藤、梧、封、康、端九州,害曹觐于封州、赵师旦马贵于康州,余杀官吏甚众。所过焚府库,进围广州。初,智高将至,守将仲简不许民入保城中,民不得入者皆附智高,智高势益张。先是,魏瓘筑州城,凿井畜水,作大弩为守备。至是,智高为云梯土山,攻城甚急,又断流水,而城坚,井饮不竭,弩发,中辄洞溃,智高力屈。会知英州苏缄屯兵边渡村,扼其归路;番禺县令萧注募土丁及海上强壮二千余人,与智高众格斗,焚其战舰;转运使王罕亦自外至,益修守备。智高知不可拔,围五十七日,七月壬戌,解去。由清远济江,拥妇女作乐而行,遇张忠战于白田,忠死之。去攻贺州,不克,夜害蒋偕于太平场。九月庚申,破昭州,害王正伦等于馆门驿。州之山有数穴,大可容数百千人,民闻兵至,走匿其中,智高知之,纵火,皆焚死。十月丁丑,破宾州。甲申,复据邕州,日夜伐木治舟楫,扬言复趋广州。十二月壬申,又败陈曙于金城驿。初,智高以反闻,朝廷命曙就击之,既而杨畋、曹修、张忠、蒋偕相继出,又以余靖、孙沔为安抚使。畋、修闻智高至,退军避之。忠、偕勇而无谋,皆死。智高益自恣,南土骚然。仁宗以为忧,命狄青为宣抚使,诸将皆受青节制。曙恐青至有功,亟挑战,故败。
wǔ nián zhēng yuè, qīng jí miǎn jìng huì bīng bīn zhōu, guān jūn tǔ dīng hé sān wàn yī qiān yú rén, àn jūn fǎ zhū shǔ jí zhǐ huī shǐ yuán yòng děng sān shí èr rén yú zuò, yī jūn dà zhèn. yú shì jìn bīng, qīng jiāng qián zhèn, miǎn jiāng cì zhèn, jìng jiāng hòu zhèn, yǐ yī zhòu yè jué kūn lún guān guī rén pù. zhì gāo wén wáng shī jué xiǎn ér zhì, chū qí bù yì, xī zhòng lái jù, zhí dà dùn biāo qiāng, yī jiàng yī, wàng zhī rú huǒ, qīng zhèn shǎo què, xiān fēng sūn jié sǐ zhī. qīng qǐ huī fān luò qí bīng, zhāng zài zuǒ yì chū qí hòu jiāo jī, zuǒ zhě yòu, yòu zhě zuǒ, yǐ ér zuǒ zhě fù zuǒ, yòu zhě fù yòu, qí zhòng bù zhī suǒ wéi, dà bài zǒu. huì rì mù, zhì gāo fù qū yōng zhōu, yè fén chéng dùn, yóu hé jiāng kǒu rù dà lǐ guó. dé shī wǔ qiān sān bǎi sì shí yī, zhù wèi jīng guān, suǒ lüè shēng kǒu wàn yú rén, fù qí yè. huò wěi yìn jiǔ, huáng shī mì ér xià wěi guān wǔ shí qī rén, xiāo qí shǒu chéng shàng, shōu mǎ niú jīn bó yǐ jù wàn jì. zhì gāo zì qǐ bīng jǐ yī nián, bào jiàn yī fāng, rú xíng wú rén zhī jìng, lì mín bù shèng qí dú. cháo tíng wéi xià shè lìng, yōu chú fù, wèi fǔ chuāng yí, bǎi xìng shǐ dé gēng shēng yún. xiān shì, yáo yán" nóng jiā zhòng, dí jiā shōu." yǐ ér zhì gāo pàn, wèi qīng pò, jiē rú qí yáo.
五年正月,青及沔、靖会兵宾州,官军、土丁合三万一千余人,按军法诛曙及指挥使袁用等三十二人于坐,一军大振。于是进兵,青将前阵,沔将次阵,靖将后阵,以一昼夜绝昆仑关归仁铺。智高闻王师绝险而至,出其不意,悉众来拒,执大盾、摽枪,衣绛衣,望之如火,青阵少却,先锋孙节死之。青起麾蕃落骑兵,张在左翼出其后交击,左者右,右者左,已而左者复左,右者复右,其众不知所为,大败走。会日暮,智高复趋邕州,夜焚城遁,由合江口入大理国。得尸五千三百四十一,筑为京观,所掠生口万余人,复其业。获伪印九,黄师宓而下伪官五十七人,枭其首城上,收马牛、金帛以钜万计。智高自起兵几一年,暴践一方,如行无人之境,吏民不胜其毒。朝廷为下赦令,优除复,慰拊疮痍,百姓始得更生云。先是,谣言"农家种,籴家收。"已而智高叛,为青破,皆如其谣。
zhì gāo mǔ ā nóng yǒu jì móu, zhì gāo gōng xiàn chéng yì, duō yòng qí cè, tiě hào huáng tài hòu, xìng cǎn dú, shì xiǎo ér ròu, měi shí bì shā xiǎo ér. zhì gāo bài zǒu, ā nóng rù bǎo tè mó, yī qí fū nóng xià qīng, shōu cán zhòng dé sān qiān yú rén, xí qí zhàn, fù yù rù kòu. zhì hé chū, yú jìng dū bù lì huáng fén huáng xiàn guī shí jiàn jìn shì wú shùn jǔ fā dòng bīng rù tè mó, yǎn xí zhī, huò ā nóng jí zhì gāo dì zhì guāng zǐ jì zōng jì fēng, kǎn zhì jīng shī. chū wèi yù shā, rì gěi shí yǐn, yù yǐ yòu chū zhì gāo, huò chuán zhì gāo sǐ, nǎi xī qì shì. jì ér xī chuān fù zòu zhì gāo wèi sǐ, móu kòu lí yǎ zhōu, zhào běn lù wèi bèi. yù shǐ zhōng chéng sūn biàn yòu qǐng chì yì zhōu xiān shì jīng zhì, yǐ ān shǔ rén. rán zhì gāo zú bù chū, qí cún wáng mò kě zhī yě.
智高母阿侬有计谋,智高攻陷城邑,多用其策,僣号皇太后,性惨毒,嗜小儿肉,每食必杀小儿。智高败走,阿侬入保特磨,依其夫侬夏卿,收残众得三千余人,习骑战,复欲入寇。至和初,余靖督部吏黄汾黄献珪石鉴、进士吴舜举发峒兵入特磨,掩袭之,获阿侬及智高弟智光、子继宗继封,槛至京师。初未欲杀,日给食饮,欲以诱出智高,或传智高死,乃悉弃市。既而西川复奏智高未死,谋寇黎、雅州,诏本路为备。御史中丞孙抃又请敕益州先事经制,以安蜀人。然智高卒不出,其存亡莫可知也。
nóng shì yòu yǒu zōng dàn zhě, zhī léi huǒ dòng, shāo jié xiá. jiā yòu èr nián, cháng rù kòu, zhī guì zhōu xiāo gù zhāo zhī nèi shǔ, yǐ wéi zhōng wǔ jiàng jūn, yòu bǔ qí zi zhī wēn mèn dòng rì xīn wèi sān bān fèng zhí. qī nián, zōng dàn fù zǐ qǐng yǐ suǒ lǐng léi huǒ jì chéng zhū dòng shǔ xiàn guān, yuàn dé guī lè zhōu, yǒng wèi wáng mín. zhào gè qiān yī guān, yǐ zōng dàn zhī shùn ān zhōu, réng cì gēng niú yán cǎi. shì suì, nóng xià qīng nóng píng nóng liàng yì zì tè mó lái guī, jiē qí zú yě. rì xīn hòu cháng jiān yōng zhōu shuì. zhì píng zhōng, zōng dàn yǔ jiāo zhǐ lǐ rì zūn liú jì yǒu xì, wèi bī, zhī guì zhōu lù shēn yīn shǐ rén shuō zhī, suì qì qí zhōu nèi xǐ, mìng wèi yòu qiān niú wèi jiāng jūn.
侬氏又有宗旦者,知雷火洞,稍桀黠。嘉祐二年,尝入寇,知桂州萧固招之内属,以为忠武将军,又补其子知温闷峒日新为三班奉职。七年,宗旦父子请以所领雷火、计城诸峒属县官,愿得归乐州,永为王民。诏各迁一官,以宗旦知顺安州,仍赐耕牛、盐彩。是岁,侬夏卿、侬平、侬亮亦自特磨来归,皆其族也。日新后尝监邕州税。治平中,宗旦与交阯李日尊、刘纪有隙,畏逼,知桂州陆诜因使人说之,遂弃其州内徙,命为右千牛卫将军。
yǒu jiǎ dòng mán zhě, yì yì shǔ jiāo zhǐ, jiān chū kòu yōng zhōu. jǐng yòu sān nián, cháng lüè sī líng zhōu píng xiáng dòng shēng kǒu, shā dēng lóng zhèn jiāng ér qù. jiā yòu wǔ nián, hé jiāo zhǐ mén zhōu děng mán wǔ qiān yú rén fù wèi kòu, yǔ guān bīng jù zhàn, zhǎn shǒu shù bǎi. zhào zhī guì zhōu xiāo gù qū yōng zhōu fā zhū jùn bīng, yǔ zhuǎn yùn shǐ sòng xián tí diǎn xíng yù lǐ shī zhōng hé yì zhuī tǎo. shì suì shù rù kòu, yòu zhào ān fǔ shǐ yú jìng jī zhī. sū mào zhōu mán yì jìn yōng zhōu, zhì hé jiā yòu zhōng, jiē cháng rǎo biān.
有甲峒蛮者,亦役属交阯,间出寇邕州。景祐三年,尝掠思陵州凭祥峒生口,杀登龙镇将而去。嘉祐五年,合交阯、门州等蛮五千余人复为寇,与官兵拒战,斩首数百。诏知桂州萧固趋邕州发诸郡兵,与转运使宋咸、提点刑狱李师中合议追讨。是岁数入寇,又诏安抚使余靖击之。苏茂州蛮亦近邕州,至和、嘉祐中,皆尝扰边。
lí dòng, táng gù qióng guǎn zhī dì, zài dà hǎi nán, jù léi zhōu fàn hǎi yī rì ér zhì. qí dì yǒu lí mǔ shān, lí rén jū yān. jiù shuō wǔ lǐng zhī nán, rén zá yí liáo, zhū yá huán hǎi, háo fù jiān bìng, yì shǔ pín ruò fù rén fú sī biàn, jī mù pí wèi bù, táo tǔ wèi fǔ, qì yòng hù piáo rén yǐn shí zhī, yòu yǒu jiāo jiǔ, yǐ ān shí liú huā zhe wèng zhōng jí chéng jiǔ. sú hū shān lǐng wèi" lí", jū qí jiān zhě hào yuē lí rén, gōng dāo wèi cháng qù shǒu. gōng yǐ zhú wèi xián. jīn dān yá wàn ān jiē yǔ lí wèi jìng, qí fú shǔ zhōu xiàn zhě wèi shú lí, qí jū shān dòng wú zhēng yáo zhě wéi shēng lí, shí chū yǔ jùn rén hù shì.
黎洞,唐故琼管之地,在大海南,距雷州泛海一日而至。其地有黎母山,黎人居焉。旧说五岭之南,人杂夷獠,朱崖环海,豪富兼并,役属贫弱;妇人服緦缏,绩木皮为布,陶土为釜,器用瓠瓢;人饮石汁,又有椒酒,以安石榴花著瓮中即成酒。俗呼山岭为"黎",居其间者号曰黎人,弓刀未尝去手。弓以竹为弦。今儋崖、万安皆与黎为境,其服属州县者为熟黎,其居山洞无征徭者为生黎,时出与郡人互市。
zhì hé chū, yǒu lí rén fú hù zhě, biān lì cháng huò qí nú bì shí rén, hái zhī. fú hù yì cháng fàn biān, zhí qióng yá zhōu xún jiǎn mù róng yǔn zé jí jūn shì, zhì shì, yǐ jūn shì wǔ shí liù rén yǔ yǔn zé lái guī. yǔn zé dào bìng sǐ, zhào jūn shì zhì zhě dài qí zuì.
至和初,有黎人符护者,边吏尝获其奴婢十人,还之。符护亦尝犯边,执琼、崖州巡检慕容允则及军士,至是,以军士五十六人与允则来归。允则道病死,诏军士至者贷其罪。
qián dào èr nián, cóng guǎng xī jīng lüè zhuǎn yùn sī yì, zhào" hǎi nán zhū jùn cuì shǒu wèi fǔ lí rén, shì yǐ cháo tíng ēn xìn, bǐ guī wǒ shěng dì, yǔ zhī gēng shǐ. qí zài qián dào yuán nián yǐ qián zū fù zhī fù bū zhě, jǐn shè miǎn zhī. néng lái guī zhě, fù qí zū wǔ nián. mín wú chǎn zhě, guān gěi tián yǐ gēng, yì fù qí zū wǔ nián. shǒu cuì néng wèi ān lí rén jí shōu fù shěng dì zhě, shì gōng dà xiǎo wèi shǎng yǒu chà, shī dì jí mín zhě yǒu zhòng fá. liù nián, lí rén wáng yòng xiū wèi luàn, quán wàn ān jūn shì tóng zhǔ guǎn běn lù xún jiǎn sūn zī děng zhāo xiáng zhī. jiǔ nián bā yuè, lè chāng xiàn lí zéi jié shěng mín, fén xiàn zhì wèi luàn, lí rén wáng rì cún wáng cún fú chén yán zhāo xiáng zhī. qióng guǎn ān fǔ sī shàng qí gōng, dé jiè bǔ chéng jié láng.
乾道二年,从广西经略转运司议,诏"海南诸郡倅守慰抚黎人,示以朝廷恩信,俾归我省地,与之更始。其在乾道元年以前租赋之负逋者,尽赦免之。能来归者,复其租五年。民无产者,官给田以耕,亦复其租五年。守倅能慰安黎人及收复省地者,视功大小为赏有差,失地及民者有重罚。六年,黎人王用休为乱,权万安军事、同主管本路巡检孙滋等招降之。九年八月,乐昌县黎贼劫省民,焚县治为乱,黎人王日存、王存福、陈颜招降之。琼管安抚司上其功,得借补承节郎。
chún xī yuán nián, zhào chéng jié láng wáng rì cún zǐ sūn xǔ xí zhí. sì nián dōng, wàn ān jūn wáng lì xué kòu shěng dì, gài mín jìn lǜ zhòng jù zhī, bīng ruò zhàn méi. bā nián liù yuè, zhào sān shí liù dòng dū tǒng lǐng wáng shì nǚ xí fēng yí rén. chū, wáng shì jū huà wài, lěi shì lì gōng biān chuí, jiē shòu fēng jué. shào xīng jiān, qióng shān mín xǔ yì wèi luàn, wáng mǔ huáng shì fǔ yù zhū dòng, wú gǎn cóng luàn zhě, yǐ gōng fēng yí rén. zhì shì, huáng shì nián lǎo wú zi, qǐng yǐ qí nǚ xí fēng, cháo tíng cóng zhī. shí èr nián zhēng yuè, lè huì xiàn bái shā dòng lí rén wáng bāng zuǒ děng lǜ zéi zhòng wǔ bǎi wèi kòu, shā lüě guān jūn, bǎo yì láng chén shēng zhī fǔ jiàng qí zhòng, fú huò lín zhì fú děng, qióng guǎn sī shàng qí gōng, zhào jiǎn shēng zhī sān nián mó kān. shí liù nián, zhào yǐ dà níng zhài huáng bì bǔ chéng xìn láng, tán yā běn jiè lí dòng. qióng guǎn sī yán bì chén zhì yǒu móu, wèi yuǎn jìn tuī fú, gù yòng zhī. bì, yí rén huáng shì zhí yě.
淳熙元年,诏承节郎王日存子孙许袭职。四年冬,万安军王利学寇省地,盖旻进率众拒之,兵弱战没。八年六月,诏三十六峒都统领王氏女袭封宜人。初,王氏居化外,累世立功边陲,皆受封爵。绍兴间,琼山民许益为乱,王母黄氏抚谕诸峒,无敢从乱者,以功封宜人。至是,黄氏年老无子,请以其女袭封,朝廷从之。十二年正月,乐会县白沙峒黎人王邦佐等率贼众五百为寇,杀掠官军,保义郎陈升之抚降其众,俘获林智福等,琼管司上其功,诏减升之三年磨勘。十六年,诏以大宁砦黄弼补承信郎,弹压本界黎峒。琼管司言弼沉鸷有谋,为远近推服,故用之。弼,宜人黄氏侄也。
jiā dìng jiǔ nián wǔ yuè, zhào yí rén wáng shì nǚ wú shì xí fēng, tǒng lǐng sān shí liù dòng.
嘉定九年五月,诏宜人王氏女吴氏袭封,统领三十六峒。
huán zhōu mán qū shì, zhōu lì yí zhōu jī mí, lǐng sī ēn dōu bó èr xiàn.
环州蛮区氏,州隶宜州羁縻,领思恩、都亳二县。
yǒu qū xī fàn zhě, sī ēn rén yě. jiǎo xiá pō zhī shū, cháng jǔ jìn shì, shì lǐ bù. jǐng yòu wǔ nián, yǔ qí shū zhèng cí yìng mù, cóng guān jūn tǎo ān huà zhōu pàn mán. jì ér xī fàn jī dēng wén gǔ qiú lù yòng, shì xià yí zhōu, ér zhī zhōu féng shēn jǐ yán qí wàng, biān guǎn quán zhōu. zhèng cí yì cháng zì yán gōng, bù bào. èr rén jiē jué wàng. xī fàn hòu zhé dùn guī, yǔ zhèng cí lǜ qí zú rén jí bái yá shān qiú méng gǎn lì bō dòng mán móu wèi luàn, jiāng shā shēn jǐ, qiě yuē:" ruò dé guǎng xī yī fāng, dāng jiàn wèi dà táng guó." huì yǒu rì zhě shí tài qīng zhì, yīn shǐ zhī shì, tài qīng yuē:" jūn guì bù guò fēng hóu." nǎi lìng tài qīng zé rì shā niú, jiàn tán chǎng, jì tiān shén, tuī méng gǎn wèi dì, zhèng cí wèi fèng tiān kāi jī jiàn guó guì wáng, xī fàn wèi shén wǔ dìng guó lìng gōng guì zhōu mù, jiē běi xiàng zài bài, yǐ wéi shòu tiān mìng. yòu yǐ qū pī jī wèi zǎi xiàng, yú jiē wěi lì míng hào, bǔ zhì sì shí yú rén.
有区希范者,思恩人也。狡黠颇知书,尝举进士,试礼部。景祐五年,与其叔正辞应募,从官军讨安化州叛蛮。既而希范击登闻鼓求录用,事下宜州,而知州冯伸己言其妄,编管全州。正辞亦尝自言功,不报。二人皆觖望。希范后辄遁归,与正辞率其族人及白崖山酋蒙赶、荔波洞蛮谋为乱,将杀伸己,且曰:"若得广西一方,当建为大唐国。"会有日者石太清至,因使之筮,太清曰:"君贵不过封侯。"乃令太清择日杀牛,建坛场,祭天神,推蒙赶为帝,正辞为奉天开基建国桂王,希范为神武定国令公、桂州牧,皆北向再拜,以为受天命。又以区丕绩为宰相,余皆伪立名号,补置四十余人。
qìng lì sì nián zhēng yuè shí sān rì, lǜ zhòng wǔ bǎi pò huán zhōu, jié zhōu yìn, fén qí jī jù. yǐ huán zhōu wèi wǔ chéng jūn, yòu pò dài xī zhài, xià zhèn níng zhōu jí pǔ yì zhài, yǒu zhòng yī qiān wǔ bǎi. yí zhōu zhuō zéi lǐ dé yòng chū hán pó lǐng jī què zhī, qián hòu zhǎn huò shén zhòng, fú wěi jiāng èr. xī fàn jù, rù bǎo lì bō dòng, jiān chū jù guān jūn. cháo tíng xià zhào gòu zhī, huò xī fàn zhèng cí jí gǎn zhě, rén cì páo dài qián sān shí wàn yán qiān jīn.
庆历四年正月十三日,率众五百破环州,劫州印,焚其积聚。以环州为武城军,又破带溪砦,下镇宁州及普义砦,有众一千五百。宜州捉贼李德用出韩婆岭击却之,前后斩获甚众,俘伪将二。希范惧,入保荔波洞,间出拒官军。朝廷下诏购之,获希范、正辞及赶者,人赐袍带、钱三十万、盐千斤。
míng nián, zhuǎn yùn shǐ dù qǐ dà yǐn bīng zhì huán zhōu, shǐ shè guān qū yè jìn shì zēng zǐ huá yí zhōu xiào wú xiāng yòu gǎn děng chū jiàng, shā mǎ niú jù jiǔ, dài yǔ zhī méng, zhì màn tuó luó huā jiǔ zhōng, yǐn zhě jiē hūn zuì, shāo hū qǐ wèn láo, zhì zé tuī pū hòu wǔ xià. bǐ mù, zhòng shǐ jué, jīng zǒu, ér mén yǒu shǒu bīng bù dé chū, xī qín zhī. hòu shù rì, yòu dé xī fàn děng, fán huò èr bǎi yú rén, zhū qī shí bā rén, yú jiē pèi xǐ. réng hǎi xī fàn, cì zhū xī dòng, huì qí wǔ cáng wèi tú, chuán yú shì, yú dǎng xī píng.
明年,转运使杜杞大引兵至环州,使摄官区晔、进士曾子华、宜州校吴香诱赶等出降,杀马牛具酒,绐与之盟,置曼陀罗花酒中,饮者皆昏醉,稍呼起问劳,至则推仆后庑下。比暮,众始觉,惊走,而门有守兵不得出,悉擒之。后数日,又得希范等,凡获二百余人,诛七十八人,余皆配徙。仍醢希范,赐诸溪峒,缋其五藏为图,传于世,余党悉平。
zhèn níng zhōu yì lì yí zhōu. jǐng yòu èr nián, mán qiú mò líng děng qī bǎi yú rén nèi kòu, qiǎn xī jīng zuō fang shǐ guō zhì gāo gé mén zhī hòu liáng shào xī wǎng tǎo, wèi zhì, líng děng yì guì yí zhōu xún jiǎn lǐ zhòng zhèng qǐng xiáng. guǎng xī zhuǎn yùn shǐ bù qí zhào, dài qí zuì. zhào hé zhī, yǐ ér shì zhī.
镇宁州亦隶宜州。景祐二年,蛮酋莫陵等七百余人内寇,遣西京作坊使郭志高、阁门祗候梁绍熙往讨,未至,陵等诣桂、宜州巡检李仲政请降。广西转运使不俟诏,贷其罪。诏劾之,已而释之。
shì suì, gāo dòu zhōu yín liáo chén yǒu péng děng yì kòu hǎi shàng, běn lù huì bīng jī zhī, kuì qù.
是岁,高、窦州犾獠陈友朋等亦寇海上,本路会兵击之,溃去。