lǐ wǔ jí lǐ wǔ
◎禮五(吉禮五)
shè jì yuè dú jí tián xiān cán zòu gào qí yǒng
○社稷 岳瀆 籍田 先蠶 奏告 祈禜
shè jì, zì jīng shī zhì zhōu xiàn, jiē yǒu qí sì. suì yǐ chūn qiū èr zhòng yuè jí là rì jì tài shè tài jì. zhōu xiàn zé chūn qiū èr jì, cì shǐ xiàn lìng chū xiàn, shàng zuǒ xiàn chéng yà xiàn, zhōu bó shì xiàn bù wèi zhōng xiàn. rú yǒu gù, yǐ cì guān shè. ruò zhǎng lì zhí guān huò shǎo, jí xǔ tōng shè, huò bié chà guān dài zhī. shēng yòng shǎo láo, lǐ xíng sān xiàn, zhì zhāi sān rì. qí lǐ qì shù: zhèng pèi zuò zūn gè èr, biān dòu gè bā, fǔ guǐ gè èr, zǔ sān. cóng sì biān dòu gè èr, fǔ guǐ zǔ gè yī. tài shè tán guǎng wǔ zhàng, gāo wǔ chǐ, wǔ sè tǔ wèi zhī. jì tán zài xī, rú qí zhì. shè yǐ shí wèi zhǔ, xíng rú zhōng, zhǎng wǔ chǐ, fāng èr chǐ, shàn qí shàng, péi qí bàn. sì miàn gōng yuán shì yǐ fāng sè, miàn gè yī wū, sān mén, měi mén èr shí sì jǐ, sì yú lián shì fú sī, rú miào zhī zhì, zhōng zhí yǐ huái. qí tán sān fēn gōng zhī yī, zài nán, wú wū. qìng lì yòng yáng shǐ gè èr, zhèng pèi wèi biān dòu shí èr, shān léi fǔ guǐ zǔ èr, qí bào xiàng zūn yī.
社稷,自京師至州縣,皆有其祀。歲以春秋二仲月及臘日祭太社、太稷。州縣則春秋二祭,刺史、縣令初獻,上佐、縣丞亞獻,州博士、縣簿尉終獻。如有故,以次官攝。若長吏職官或少,即許通攝,或別差官代之。牲用少牢,禮行三獻,致齋三日。其禮器數:正配坐尊各二,籩、豆各八,簠、簋各二,俎三。從祀籩、豆各二,簠、簋、俎各一。太社壇廣五丈,高五尺,五色土為之。稷壇在西,如其制。社以石為主,形如鍾,長五尺,方二尺,剡其上,培其半。四面宮垣飾以方色,面各一屋,三門,每門二十四戟,四隅連飾罘罳,如廟之制,中植以槐。其壇三分宮之一,在南,無屋。慶曆用羊、豕各二,正配位籩、豆十二,山罍、簠、簋、俎二,祈報象尊一。
yuán fēng sān nián, xiáng dìng suǒ yán:" shè jì zhù bǎn shēng bì zhuàn wù, qǐng bìng yì yú kǎn, gèng bù shè fán liáo. yòu zhōu lǐ dà zōng bó' yǐ xuè jì shè jì', shè wèi yīn sì, xuè zhě yōu yīn zhī wù, shì yǐ lèi qiú shén zhī yì. jiāo tiān xiān jiàn xuè, cì jiàn xīng, cì jiàn yàn, cì jiàn shú. shè jì wǔ sì, xiān jiàn yàn, cì jiàn shú. zhì yú qún xiǎo sì, jiàn shú ér yǐ. jīn shè jì bù yòng xuè jì, yòu bù jiàn yàn, jiē wéi jīng lǐ. qǐng yǐ mái xuè wèi shǐ, xiān jiàn yàn, cì jiàn shú. gǔ zhě jì shè, jūn nán xiàng yú běi yōng xià, suǒ yǐ dá yīn yě, jīn shè jì wěi nèi bù shè běi yōng, ér yǒu sī shè shì, nǎi shè dōng xiàng zhī wèi, fēi shì. qǐng shè běi yōng, yǐ bèi qīn cí nán xiàng dá yīn zhī wèi, yǒu sī shè shì, zé lì běi yōng xià shǎo xī. wáng zhì yuē:' tiān zǐ shè jì jiē tài láo, zhū hóu shè jì jiē shǎo láo.' jīn yī yòng shǎo láo, shū bù yīng lǐ. fū wèi yī jùn yì bào gōng zhě, dāng yòng shǎo láo wèi tiān xià bào gōng zhě, dāng yòng tài láo. suǒ yǒu chūn qiū qí bào tài shè tài jì, qǐng yú yáng shǐ wài jiā jiǎo wò niú èr." yòu yán:" shè jì zhī jì, yǒu yì yù ér wú lǐ yù, kāi yuán lǐ: diàn tài shè tài jì, bìng yǐ liǎng guī yǒu dǐ. qǐng xià yǒu sī zào liǎng guī yǒu dǐ èr, yǐ wèi lǐ shén zhī qì, réng zhào yú tán cè jiàn zhāi tīng sān yíng, yǐ bèi wàng jì."
元豐三年,詳定所言:"社稷祝版、牲幣、饌物,請並瘞於坎,更不設燔燎。又《周禮·大宗伯》'以血祭社稷',社為陰祀,血者幽陰之物,是以類求神之意。郊天先薦血,次薦腥,次薦爓,次薦熟。社稷、五祀,先薦爓,次薦熟。至於群小祀,薦熟而已。今社稷不用血祭,又不薦爓,皆違經禮。請以埋血為始,先薦爓,次薦熟。古者祭社,君南向於北墉下,所以答陰也,今社稷壝內不設北墉,而有司攝事,乃設東向之位,非是。請設北墉,以備親祠南向答陰之位,有司攝事,則立北墉下少西。《王制》曰:'天子社稷皆太牢,諸侯社稷皆少牢。'今一用少牢,殊不應禮。夫為一郡邑報功者,當用少牢;為天下報功者,當用太牢。所有春秋祈報太社、太稷,請於羊、豕外加角握牛二。"又言:"社稷之祭,有瘞玉而無禮玉,《開元禮》:奠太社、太稷,並以兩圭有邸。請下有司造兩圭有邸二,以為禮神之器,仍詔於壇側建齋廳三楹,以備望祭。"
xiān shì, zhōu xiàn shè zhǔ bù yǐ shí. lǐ bù yǐ wèi shè jì bù wū ér tán, dāng shòu shuāng lù fēng yǔ, yǐ dá tiān dì zhī qì, gù yòng shí zhǔ, qǔ qí jiān jiǔ. yòu lǐ: zhū hóu zhī tán bàn tiān zǐ zhī zhì. qǐng lìng zhōu xiàn shè zhǔ yòng shí, chǐ cùn guǎng zhǎng yì bàn tài shè zhī zhì. suì xià tài cháng, xiū rù sì yí. yuán yòu zhōng, yòu cóng bó shì sūn è yán, jì tài shè tài jì, jiē shè dēng gē lè. dà guān, yì lǐ jú yán:" tài shè xiàn guān tài zhù fèng lǐ, jiē yǐ fǎ fú zhì yú jùn yì, zé yòng cháng fú. qǐng xià jì fú zhì dù yú jùn xiàn, bǐ qí zì zhì, bì zé tīng gǎi zào zhī."
先是,州縣社主不以石。禮部以謂社稷不屋而壇,當受霜露風雨,以達天地之氣,故用石主,取其堅久。又《禮》:諸侯之壇半天子之制。請令州縣社主用石,尺寸廣長亦半太社之制。遂下太常,修入祀儀。元祐中,又從博士孫諤言,祭太社、太稷,皆設登歌樂。大觀,議禮局言:"太社獻官、太祝、奉禮,皆以法服;至於郡邑,則用常服。請下祭服制度於郡縣,俾其自製,弊則聽改造之。"
shào xìng yuán nián, yǐ chūn qiū èr zhòng jí là qián jì tài shè tài jì yú tiān qìng guān, yòu wàng jì yú lín ān tiān níng guān. shí sì nián, shǐ zhú tán wěi yú guān qiáo zhī dōng, lì shí zhǔ, zhì tài shè lìng yī yuán, bèi shēng láo qì bì, jìn shú wàng liáo rú yí.
紹興元年,以春秋二仲及臘前祭太社、太稷於天慶觀,又望祭於臨安天寧觀。十四年,始築壇壝於觀橋之東,立石主,置太社令一員,備牲牢器幣,進熟、望燎如儀。
yuè zhèn hǎi dú zhī sì. tài zǔ píng hú nán, mìng gěi shì zhōng lǐ fǎng jì nán yuè, jì lìng yǒu sī zhì zhū yuè shén yì guān jiàn lǚ, qiǎn shǐ yì zhī. guǎng nán píng, qiǎn sī nóng shǎo qīng lǐ jì fāng jì nán hǎi, chú qù liú chǎng suǒ fēng wěi hào jí gōng míng, yì yǐ yī pǐn fú. yòu zhào:" yuè dú bìng dōng hǎi miào, gè yǐ běn xiàn lìng jiān miào lìng, wèi jiān miào chéng, zhuān zhǎng sì shì." yòu mìng lǐ fǎng lú duō xùn wáng yòu hù méng děng fēn zhuàn yuè dú cí jí lì dài dì wáng bēi, qiǎn hàn lín dài zhào sūn chóng wàng děng fēn yì zhū miào shū yú shí. liù nián, qiǎn shǐ fèng yì guān jiàn lǚ, sòng xī zhèn wú yuè miào.
岳鎮海瀆之祀。太祖平湖南,命給事中李昉祭南嶽,繼令有司制諸岳神衣、冠、劍、履,遣使易之。廣南平,遣司農少卿李繼芳祭南海,除去劉鋹所封偽號及宮名,易以一品服。又詔:"岳、瀆並東海廟,各以本縣令兼廟令,尉兼廟丞,專掌祀事。"又命李昉、盧多遜、王祐、扈蒙等分撰岳、瀆祠及歷代帝王碑,遣翰林待詔孫崇望等分詣諸廟書於石。六年,遣使奉衣、冠、劍、履,送西鎮吳岳廟。
tài píng xìng guó bā nián, hé jué huá zhōu, qiǎn shū mì zhí xué shì zhāng qí xián yì bái mǎ jīn, yǐ yī tài láo shěn cí jiā bì. zì shì, fán hé jué yì xiū sāi jiē zhì jì. mì shū jiān lǐ zhì yán:" àn wǔ jiāo yíng qì zhī rì, jiē jì zhú fāng yuè zhèn hǎi dú. zì bīng luàn hòu, yǒu bù zài fēng yù zhě, suì què qí jì. guó jiā kè fù sì fāng, jiān suī fèng zhào tè jì, wèi zhe cháng sì. wàng zūn jiù lǐ, jiù yíng qì rì gè jì yú suǒ lì zhī zhōu, zhǎng shǐ yǐ cì wèi xiàn guān." qí hòu, lì chūn rì sì dōng yuè dài shān yú yǎn zhōu, dōng zhèn yí shān yú yí zhōu, dōng hǎi yú lái zhōu, huái dú yú táng zhōu. lì xià rì sì nán yuè héng shān yú héng zhōu, nán zhèn huì jī shān yú yuè zhōu, nán hǎi yú guǎng zhōu, jiāng dú yú chéng dū fǔ. lì qiū rì sì xī yuè huá shān yú huá zhōu, xī zhèn wú shān yú lǒng zhōu, xī hǎi hé dú bìng yú hé zhōng fǔ, xī hǎi jiù hé dú miào wàng jì. lì dōng sì běi yuè héng shān běi zhèn yī wū lǘ shān bìng yú dìng zhōu, běi zhèn jiù běi yuè miào wàng jì, běi hǎi jì dú bìng yú mèng zhōu, běi hǎi jiù jì dú miào wàng jì. tǔ wáng rì sì zhōng yuè sōng shān yú hé nán fǔ, zhōng zhèn huò shān yú jìn zhōu.
太平興國八年,河決滑州,遣樞密直學士張齊賢詣白馬津,以一太牢沈祠加璧。自是,凡河決溢、修塞皆致祭。秘書監李至言:"按五郊迎氣之日,皆祭逐方岳鎮、海瀆。自兵亂後,有不在封域者,遂闕其祭。國家克復四方,間雖奉詔特祭,未著常祀。望遵舊禮,就迎氣日各祭於所隸之州,長史以次為獻官。"其後,立春日祀東嶽岱山於兗州,東鎮沂山於沂州,東海於萊州,淮瀆於唐州。立夏日祀南嶽衡山于衡州,南鎮會稽山于越州,南海於廣州,江瀆於成都府。立秋日祀西嶽華山於華州,西鎮吳山於隴州,西海、河瀆並於河中府,西海就河瀆廟望祭。立冬祀北嶽恆山、北鎮醫巫閭山並於定州,北鎮就北嶽廟望祭,北海、濟瀆並於孟州,北海就濟瀆廟望祭。土王日祀中嶽嵩山於河南府,中鎮霍山於晉州。
zhēn zōng fēng chán bì, jiā hào tài shān wèi rén shèng tiān qí wáng, qiǎn zhí fāng láng zhōng shěn wéi zōng zhì gào. yòu fēng wēi xióng jiāng jūn wèi bǐng líng gōng, tōng quán miào wèi líng pài hóu, tíng shān shén miào wèi guǎng chán hóu, yì shān shén miào wèi líng yán hóu, gè qiǎn guān zhì gào. zhào tài shān sì miàn qī lǐ jìn qiáo cǎi, gěi jìn shān èr shí hù yǐ fèng shén cí, shè shǒu cú lái shān bìng jìn qiáo cǎi. chē jià cì chán zhōu, jì hé dú miào, zhào jìn hào xiǎn shèng líng yuán gōng, qiǎn yòu jiàn yì dài fū xuē yìng yì hé zhōng fǔ, bǐ bù yuán wài láng dīng gù yán yì chán zhōu jì gào. mì shū chéng dǒng wēn qí yán:" hàn yǐ huò shān wèi nán yuè, wàng lìng shòu zhōu zhǎng lì chūn qiū zhì jì." lǐ guān yán:" suī qián hàn cháng yǐ huò shān wèi nán yuè, yuán jīn yuè miào yǐ zài héng shān, nán yú gǎi zhì. qí huò shān rú yù shuǐ hàn qí qiú jí fēi shí, zhǔn bié chì zhì jì, jí wěi zhōu xiàn fèng xíng." zhào fēng jiāng zhōu mǎ dāng shàng shuǐ fǔ, fú shàn ān jiāng wáng tài píng zhōu cǎi shí zhōng shuǐ fǔ, shùn shèng píng jiāng wáng rùn zhōu jīn shān xià shuǐ fǔ, zhāo xìn tài jiāng wáng.
真宗封禪畢,加號泰山為仁聖天齊王,遣職方郎中沈維宗致告。又封威雄將軍為炳靈公,通泉廟為靈派侯,亭山神廟為廣禪侯,嶧山神廟為靈岩侯,各遣官致告。詔泰山四面七里禁樵採,給近山二十戶以奉神祠,社首、徂徠山並禁樵採。車駕次澶州,祭河瀆廟,詔進號顯聖靈源公,遣右諫議大夫薛映詣河中府,比部員外郎丁顧言詣澶州祭告。秘書丞董溫其言:"漢以霍山為南嶽,望令壽州長吏春秋致祭。"禮官言:"雖前漢嘗以霍山為南嶽,緣今岳廟已在衡山,難於改制。其霍山如遇水旱祈求及非時,准別敕致祭,即委州縣奉行。"詔封江州馬當上水府,福善安江王;太平州採石中水府,順聖平江王;潤州金山下水府,昭信泰江王。
jí sì fén yīn, mìng chén yáo sǒu jì xī hǎi, cáo lì yòng jì fén hé. chē jià zhì tóng guān, qiǎn guān cí xī yuè jí hé dú, bìng yòng tài láo, bèi sān xiàn lǐ. gēng wǔ, qīn yè huá yīn xī yuè miào, qún chén péi wèi, miào yuán nèi wài liè huáng huī zhàng, qiǎn guān fēn diàn miào nèi zhū shén, jiā hào yuè shén wèi shùn shèng jīn tiān wáng. hái zhì hé zhōng, qīn yè diàn hé dú miào jí xī hǎi wàng jì tán. wǔ yuè yǐ wèi, jiā shang dōng yuè yuē tiān qí rén shèng dì, nán yuè yuē sī tiān zhāo shèng dì, xī yuè yuē jīn tiān shùn shèng dì, běi yuè yuē ān tiān yuán shèng dì, zhōng yuè yuē zhōng tiān chóng shèng dì. mìng hàn lín lǐ guān xiáng dìng yí zhù jí miǎn fú zhì dù chóng shì shén xiàng zhī lǐ. qí yù cè zhì, rú zōng miào shì cè. dì zì zuò fèng shén shù, bèi jì chóng fèng yì, bǐ zhuàn cè wén. yǒu sī shè wǔ yuè cè shǐ yī pǐn lǔ bù jí shòu cè huáng huī zhàng zài cè hé gǔn miǎn yú yú qián yuán mén wài, gè yī fāng suǒ. qún chén cháo fú xù bān zhàng wèi rú yuán huì yí. shàng fú gǔn miǎn, yù qián yuán diàn. zhōng shū shì láng yǐn wǔ yuè yù cè, shàng yī fèng gǔn miǎn shēng diàn, shàng wèi zhī xìng. fèng cè shǐ fù bān yú xiāng àn qián, shì zhōng xuān zhì yuē:" jīn jiā shang wǔ yuè dì hào, qiǎn qīng děng chí jié fèng cè zhǎn lǐ." xián chéng zhì zài bài. fèng cè shǐ yǐ cì shēng zì dōng jiē, shòu cè yù zuò qián, jiàng xī jiē fù shǐ shòu gǔn miǎn yú yú dan chi, suí cè shǐ jiàng lì dan chi xī. yù cè fā, zhì yú cháo yuán mén wài, dì fù zuò. cè shǐ fèng cè shēng hé, gǔ chuī zhèn zuò ér xíng. dōng yuè běi yuè cè cì yú ruì shèng yuán, nán yuè cè cì yú yù jīn yuán, xī yuè zhōng yuè cè cì yú qióng lín yuàn. jí miào, nèi wài liè huáng huī zhàng, shè dēng gē. fèng cè yú chē, fèng gǔn miǎn yú yú, shǐ fù kù zhě qí cóng, qiǎn guān sān shí yuán qián dǎo. jí mén, fèng zhì wò cì, yǐ zhōu zhǎng lì yǐ xià chōng sì guān, zhì jì bì, fèng yù cè gǔn miǎn zhì diàn nèi. yòu jiā shang wǔ yuè dì hòu hào: dōng yuē shū míng, nán yuē jǐng míng, xī yuē sù míng, běi yuē jìng míng, zhōng yuē zhèng míng. qiǎn guān jì gào. zhào yuè dú sì hǎi zhū miào, yù shè jiào, chú qīng cí wài, zēng zhèng shén wèi zhù wén. yòu gǎi táng zhōu shàng yuán tóng bǎi miào wèi huái dú zhǎng yuán gōng, jiā shǒu hù zhě. dì zì zhì wǔ yuè jiào gào wén, qiǎn shǐ jiào gào. jí jiàn tán zhī dì gòu tíng lì shí zhù, kè wén qí shàng.
及祀汾陰,命陳堯叟祭西海,曹利用祭汾河。車駕至潼關,遣官祠西嶽及河瀆,並用太牢,備三獻禮。庚午,親謁華陰西嶽廟,群臣陪位,廟垣內外列黃麾仗,遣官分奠廟內諸神,加號岳神為順聖金天王。還至河中,親謁奠河瀆廟及西海望祭壇。五月乙未,加上東嶽曰天齊仁聖帝,南嶽曰司天昭聖帝,西嶽曰金天順聖帝,北嶽曰安天元聖帝,中嶽曰中天崇聖帝。命翰林、禮官詳定儀注及冕服制度、崇飾神像之禮。其玉冊制,如宗廟諡冊。帝自作《奉神述》,備紀崇奉意,俾撰冊文。有司設五嶽冊使一品鹵簿及授冊黃麾仗、載冊輅、袞冕輿於乾元門外,各依方所。群臣朝服序班、仗衛如元會儀。上服袞冕,御乾元殿。中書侍郎引五嶽玉冊,尚衣奉袞冕升殿,上為之興。奉冊使、副班於香案前,侍中宣制曰:"今加上五嶽帝號,遣卿等持節奉冊展禮。"咸承制再拜。奉冊使以次升自東階,受冊御坐前,降西階;副使受袞冕輿于丹墀,隨冊使降立丹墀西。玉冊發,至於朝元門外,帝復坐。冊使奉冊升輅,鼓吹振作而行。東嶽、北嶽冊次於瑞聖園,南嶽冊次於玉津園,西嶽、中嶽冊次於瓊林苑。及廟,內外列黃麾仗,設登歌。奉冊於車,奉袞冕於輿,使、副袴褶騎從,遣官三十員前導。及門,奉置幄次,以州長吏以下充祀官,致祭畢,奉玉冊、袞冕置殿內。又加上五嶽帝後號:東曰淑明,南曰景明,西曰肅明,北曰靖明,中曰正明。遣官祭告。詔岳、瀆、四海諸廟,遇設醮,除青詞外,增正神位祝文。又改唐州上源桐柏廟為淮瀆長源公,加守護者。帝自製五嶽醮告文,遣使醮告。即建壇之地構亭立石柱,刻文其上。
tiān xǐ sì nián, cóng líng tái láng huáng fǔ róng qǐng, fán xiū hé zhì jì, zēng lóng shén jí wěi sù tiān jiāng tiān jì tiān shè děng zhū xīng zài tiān hé nèi zhě, fán wǔ shí wèi.
天禧四年,從靈台郎皇甫融請,凡修河致祭,增龍神及尾宿、天江、天記、天社等諸星在天河內者,凡五十位。
rén zōng kāng dìng yuán nián, zhào fēng jiāng dú wèi guǎng yuán wáng, hé dú wèi xiǎn shèng líng yuán wáng, huái dú wèi zhǎng yuán wáng, jì dú wèi qīng yuán wáng, jiā dōng hǎi wèi yuān shèng guǎng dé wáng, nán hǎi wèi hóng shèng guǎng lì wáng, xī hǎi wèi tōng shèng guǎng rùn wáng, běi hǎi wèi chōng shèng guǎng zé wáng. huáng yòu sì nián, yòu yǐ líng tái láng wáng dà míng yán, biàn kǒu jì hé, jiān cí jī dòu kuí, yǔ dōng jǐng tiān jīn tiān jiāng xián chí jī shuǐ tiān yuān tiān huáng shuǐ wèi shuǐ fǔ sì dú jiǔ kǎn tiān chuán wáng liáng luó yàn děng shí qī xīng zài tiān hé nèi zhě. wǔ nián, yǐ nóng zhì gāo dùn, yì fēng nán hǎi hóng shèng guǎng lì zhāo shùn wáng. qí wǔ zhèn, yí shān jiù fēng dōng ān gōng, zhèng hé sān nián fēng wáng huì jī jiù fēng yǒng xìng gōng, zhèng hé fēng yǒng jì wáng wú shān jiù fēng chéng dé gōng, yuán fēng bā nián fēng wáng yī wū lǘ jiù fēng guǎng níng gōng, zhèng hé fēng wáng huò shān jiù fēng yīng shèng gōng, zhèng hé fēng yīng líng wáng. dōng hǎi, dà guān sì nián, jiā hào zhù shùn guǎng dé wáng.
仁宗康定元年,詔封江瀆為廣源王,河瀆為顯聖靈源王,淮瀆為長源王,濟瀆為清源王,加東海為淵聖廣德王,南海為洪聖廣利王,西海為通聖廣潤王,北海為沖聖廣澤王。皇祐四年,又以靈台郎王大明言,汴口祭河,兼祠箕、斗、奎,與東井、天津、天江、咸池、積水、天淵、天潢、水位、水府、四瀆、九坎、天船、王良、羅堰等十七星在天河內者。五年,以儂智高遁,益封南海洪聖廣利招順王。其五鎮,沂山舊封東安公,政和三年封王;會稽舊封永興公,政和封永濟王;吳山舊封成德公,元豐八年封王;醫巫閭舊封廣寧公,政和封王;霍山舊封應聖公,政和封應靈王。東海,大觀四年,加號助順廣德王。
shào xìng qī nián, tài cháng bó shì huáng jī hòu yán:" yuè zhèn hǎi dú, qǐng yǐ měi suì sì lì rì fēn jì dōng xī nán běi, rú jì wǔ fāng dì lǐ." zhào cóng zhī.
紹興七年,太常博士黃積厚言:"岳鎮海瀆,請以每歲四立日分祭東西南北,如祭五方帝禮。"詔從之。
qián dào wǔ nián, tài cháng shǎo qīng lín lì yán:" guó jiā zhù bì dōng nán, dōng hǎi nán hǎi, shí zài fēng yù zhī nèi. zì dù jiāng yǐ hòu, wéi nán hǎi wáng miào, suì shí jiàng yù shū zhù wén, jiā fēng zhì bā zì wáng jué. rú dōng hǎi zhī cí, dàn yǐ lái zhōu gé jué, wèi cháng zhì jì, shū bù zhī tōng tài míng yuè wēn tái quán fú, jiē dōng hǎi fēn jiè yě. shào xìng zhōng jīn rén rù kòu, lǐ bǎo yǐ zhōu shī dà jié yú jiāo xī, shén zhī zhù shùn, wèi yǒu gōng yǐ. qiě yuán fēng jiān cháng jiàn miào yú míng zhōu dìng hǎi xiàn, qǐng yī nán hǎi tè fēng bā zì wáng jué, qiǎn guān yì míng zhōu xíng lǐ." zhào kě.
乾道五年,太常少卿林栗言:"國家駐蹕東南,東海、南海,實在封域之內。自渡江以後,惟南海王廟,歲時降御書祝文,加封至八字王爵。如東海之祠,但以萊州隔絕,未嘗致祭,殊不知通、泰、明、越、溫、台、泉、福,皆東海分界也。紹興中金人入寇,李寶以舟師大捷於膠西,神之助順,為有功矣。且元豐間嘗建廟於明州定海縣,請依南海特封八字王爵,遣官詣明州行禮。"詔可。
jí tián zhī lǐ, suì bù cháng jiǎng. yōng xī sì nián, shǐ zhào yǐ lái nián zhēng yuè zé rì yǒu shì yú dōng jiāo, xíng jí tián lǐ. suǒ sī xiáng dìng yí zhù:" yī nán jiāo zhì wǔ shǐ. chú gēng dì cháo yáng mén qī lǐ wài wèi xiān nóng tán, gāo jiǔ chǐ, sì bì, zhōu sì shí bù, shì yǐ qīng èr wěi, kuān bó qǔ zú róng yù gēng wèi. guān gēng tái dà cì shè lè xiàn èr wǔ. yù gēng wèi zài wěi mén dōng nán, zhū hóu gēng wèi cì zhī, shù rén yòu cì zhī. guān gēng tái gāo wǔ chǐ, zhōu sì shí bù, sì bì, rú tán sè. qí qīng chéng shè yú qiān mǔ zhī wài." yòu yán:" suí yǐ qīng xiāng fèng zhǒng lù, táng fèi qí lǐ. qīng xiāng jiù wú qí zhì, qǐng yòng zhú mù wèi zhī ér wú gài, liǎng duān shè pàn, shì yǐ qīng zhōng fēn jiǔ gé, gé shèng yī zhǒng, fù yǐ qīng pà. zhǒng lù jí zǎo wǎn zhī zhǒng, bù dìng gǔ míng, qǐng yòng shǔ jì shú dào liáng dà xiǎo dòu dà xiǎo mài, chén yú xiāng zhōng." dà lǐ shǐ lǐ fǎng yán:" àn tōng lǐ, chéng gēng gēn chē, jīn qǐng gǎi chéng yù hé, zài lěi sì yú gēng gēn chē. yòu qián diǎn bù zài gào miào jí chēng hè zhī zhì, jīn qǐng qián èr rì gào nán jiāo tài miào. gēng lǐ bì, bǎi guān chēng hè yú qīng chéng. lǐ yǒu láo jiǔ, hé shè huì yú hái gōng zhī yì rì, wàng rú qīn sì nán jiāo zhī zhì, zé rì dà yàn." xiáng dìng suǒ yán:" yù lěi sì èr jù, bìng shèng yǐ qīng tāo, zhǔn táng qián yuán gù shì, bù jiā diāo shì. lǐ bì, shōu yú jìn zhōng, yǐ shì jià sè jiān nán zhī yì. qí jì xiān nóng, yòng chún sè dú yī, rú jiāo sì lì jìn zuò, yú bìng quán yòng dà cí zhī zhì. huáng dì sàn zhāi sān rì, zhì zhāi èr rì, bǎi guān bù shòu shì jiè. shén nóng hòu jì cè, xué shì yuàn zhuàn wén jìn shū." yǐ lǔ bù shǐ jiǎ mó děng yán, fù yòng xiàng hé zài lěi sì, yǐ zhòng qí shì. wǔ nián zhēng yuè yǐ hài, dì fú gǔn miǎn, zhí zhèn guī, qīn xiǎng shén nóng, yǐ hòu jì pèi, bèi sān xiàn, suì xíng sān tuī zhī lǐ. bì shì, jiě yán, hái xíng gōng, bǎi guān chēng hè. dì gǎi yù dà niǎn, fú tōng tiān guān jiàng shā páo, gǔ chuī zhèn zuò ér hái. yù qián yuán mén dà shè, gǎi yuán duān gǒng, wén wǔ dì jìn guān yǒu chà. èr yuè qī rì, yàn qún chén yú dà míng diàn, xíng láo jiǔ lǐ.
籍田之禮,歲不常講。雍熙四年,始詔以來年正月擇日有事於東郊,行籍田禮。所司詳定儀註:"依南郊置五使。除耕地朝陽門七里外為先農壇,高九尺,四陛,周四十步,飾以青;二壝,寬博取足容御耕位。觀耕台大次設樂縣、二舞。御耕位在壝門東南,諸侯耕位次之,庶人又次之。觀耕台高五尺,周四十步,四陛,如壇色。其青城設於千畝之外。"又言:"隋以青箱奉穜稑,唐廢其禮。青箱舊無其制,請用竹木為之而無蓋,兩端設襻,飾以青;中分九隔,隔盛一種,覆以青帊。穜稑即早晚之種,不定谷名,請用黍、稷、秫、稻、粱、大小豆、大小麥,陳於箱中。"大禮使李昉言:"按《通禮》,乘耕根車,今請改乘玉輅,載耒耜於耕根車。又前典不載告廟及稱賀之制,今請前二日告南郊、太廟。耕禮畢,百官稱賀於青城。禮有勞酒,合設會於還宮之翼日,望如親祀南郊之制,擇日大宴。"詳定所言:"御耒耜二具,並盛以青絛,准唐乾元故事,不加雕飾。禮畢,收于禁中,以示稼穡艱難之意。其祭先農,用純色犢一,如郊祀例進胙,余並權用大祠之制。皇帝散齋三日,致齋二日,百官不受誓戒。神農、后稷冊,學士院撰文進書。"以鹵簿使賈模等言,復用象輅載耒耜,以重其事。五年正月乙亥,帝服袞冕,執鎮圭,親享神農,以后稷配,備三獻,遂行三推之禮。畢事,解嚴,還行宮,百官稱賀。帝改御大輦,服通天冠、絳紗袍,鼓吹振作而還。御乾元門大赦,改元端拱,文武遞進官有差。二月七日,宴群臣於大明殿,行勞酒禮。
jǐng dé sì nián, pàn tài cháng lǐ yuàn sūn shì yán:" lái nián huà rì, zhēng yuè yī rì xiǎng xiān nóng, jiǔ rì shàng xīn qí gǔ, sì shàng dì. chūn qiū chuán yuē:' qǐ zhé ér jiāo, jiāo ér hòu gēng.' yuè lìng yuē:' tiān zǐ yǐ yuán rì qí gǔ yú shàng dì. nǎi zé yuán chén, qīn zài lěi sì, gōng gēng dì jí.' xiān rú jiē yún: yuán rì, wèi shàng xīn jiāo tiān yě yuán chén, wèi jiāo hòu jí hài xiǎng xiān nóng ér gēng jí yě. liù diǎn lǐ gé xīn yí bìng yún shàng xīn sì hào tiān, cì yún jí hài xiǎng xiān nóng. wàng gǎi yòng shàng xīn hòu hài rì, yòng fú lǐ wén."
景德四年,判太常禮院孫奭言:"來年畫日,正月一日享先農,九日上辛祈谷,祀上帝。《春秋傳》曰:'啟蟄而郊,郊而後耕。'《月令》曰:'天子以元日祈谷於上帝。乃擇元辰,親載耒耜,躬耕帝籍。'先儒皆云:元日,謂上辛郊天也;元辰,謂郊後吉亥享先農而耕籍也。《六典》、《禮閣新儀》並雲上辛祀昊天,次雲吉亥享先農。望改用上辛後亥日,用符禮文。"
míng dào yuán nián, zhào yǐ lái nián èr yuè dīng wèi xíng jí tián lǐ, ér bà dōng zhì qīn jiāo. qiǎn guān zòu gào tiān dì zōng miào zhū líng jǐng líng gōng, zhōu dōu jiù gào yuè dú gōng miào. qí lǐ yī rú duān gǒng zhī zhì, ér sǔn yì zhī. lǐ chéng, qiǎn guān zòu xiè rú gào lǐ.
明道元年,詔以來年二月丁未行籍田禮,而罷冬至親郊。遣官奏告天地、宗廟、諸陵、景靈宮,州都就告岳瀆、宮廟。其禮一如端拱之制,而損益之。禮成,遣官奏謝如告禮。
yuán fēng èr nián, zhào yú jīng chéng dōng nán dù tián qiān mǔ wèi jí tián, zhì lìng yī yuán, xǐ xiān nóng tán yú zhōng, shén cāng yú dōng nán, qǔ zú zhī zhī tián shì zhě wèi jí tián bīng. nǎi yǐ jiāo shè lìng xīn gōng yòu jiān lìng. gōng yòu qǐng yīn jiù mài diàn guī dì wèi tián, yǐn cài hé shuǐ guàn qí zhōng, bìng zhí guǒ shū, dōng zé cáng bīng, fán yī suì cí jì zhī yòng qǔ jù yān. xiān jiàn xiàn ér hòu jìn yù, yǒu yú, zé mào qián yǐ gěi zá fèi, shū qí yú yú nèi cáng kù, zhe wèi lìng. quán guǎn gàn jí tián wáng cún děng yì, yǐ nán jiāo mài diàn qián dì jí yù jīn yuán dōng nán xiàn dì bìng mín tián gòng qiān yī bǎi mǔ chōng jí tián wài, yǐ bǎi mǔ jiàn xiān nóng tán zhào, kāi qiān mò gōu xù, zhì shén cāng zhāi gōng bìng gēng zuò rén niú lú shě zhī shǔ, huì tú yǐ jìn. yǐ ér diàn chéng, zhào yǐ sī wén wèi míng.
元豐二年,詔於京城東南度田千畝為籍田,置令一員,徙先農壇於中,神倉於東南,取卒之知田事者為籍田兵。乃以郊社令辛公佑兼令。公佑請因舊麥殿規地為田,引蔡河水灌其中,並植果蔬,冬則藏冰,凡一歲祠祭之用取具焉。先薦獻而後進御,有餘,則貿錢以給雜費,輸其餘於內藏庫,著為令。權管幹籍田王存等議,以南郊麥殿前地及玉津園東南羨地並民田共千一百畝充籍田外,以百畝建先農壇兆,開阡陌溝洫,置神倉、齋宮並耕作人牛廬舍之屬,繪圖以進。已而殿成,詔以思文為名。
zhèng hé yuán nián, yǒu sī yì: xiǎng xiān nóng wèi zhōng cí, mìng yǒu sī shè shì, dì zhǐ xíng gēng jí zhī lǐ. bà mìng wǔ shǐ jí chēng hè sì shè zhī lèi. tài shǐ jú zé rì bù bì zhuān yòng jí hài. gēng jí suǒ chéng, gǎi yòng gēng gēn chē, bà chéng yù hé. gōng gēng zhī fú, zhǐ yòng tōng tiān guān jiàng shā páo, bǎi guān bìng cháo fú. fǎng yōng xī yí zhù, jiǔ qīng yǐ zuǒ yòu pú shè liù shàng shū yù shǐ dài fū shè, zhū hóu yǐ zhèng yuán sān pǐn guān jí shàng jiāng jūn shè. shè shù rén gēng wèi yú zhū hóu gēng wèi zhī nán, yǐ chéng zhōng mǔ zhī lǐ. bèi qīng xiāng, shè jiǔ gǔ, rú suí zhī zhì. xún fù yǐ gēng jí wèi dà cí, yī sì mèng cháo xiǎng lì xíng lǐ, yòu mìng lǐ zhì jú xiū dìng yí zhù.
政和元年,有司議:享先農為中祠,命有司攝事,帝止行耕籍之禮。罷命五使及稱賀、肆赦之類。太史局擇日不必專用吉亥。耕籍所乘,改用耕根車,罷乘玉輅。躬耕之服,止用通天冠、絳紗袍,百官並朝服。仿雍熙儀注,九卿以左右僕射、六尚書、御史大夫攝,諸侯以正員三品官及上將軍攝。設庶人耕位於諸侯耕位之南,以成終畝之禮。備青箱,設九穀,如隋之制。尋復以耕籍為大祠,依四孟朝享例行禮,又命禮制局修定儀注。
mèng chūn zhī yuè, tài shǐ zé shàng xīn hòu jí rì, huáng dì qīn gēng jí tián, mìng yǒu sī yǐ shì rì xiǎng xiān nóng hòu jì yú běn tán, rú cháng yí. qián qī, diàn zhōng jiān shè yù zuò yú sāi wén diàn, yí luán sī shè wén wǔ guān cì diàn mén wài zhī zuǒ yòu. qí rì zǎo, fèng lǐ láng shè yù gēng rù wèi yú gēng jí suǒ, shàng shě shè guān gēng yù zuò yú tán shàng, nán xiàng. diǎn yí shè shì gēng qún chén wèi yú yù gēng zhī dōng xī, shè cóng gēng qún chén wèi yú yù gēng zhī dōng nán, xī xiàng, běi shàng. fèng lǐ láng shè yù lěi xí yú sān gōng zhī běi, shāo xī, nán xiàng. tài pú shè yù gēng niú yú yù tán zhī xī, shāo běi tài pú qīng wèi yú gēng niú zhī dōng, shāo qián, nán xiàng. tài cháng shè zuǒ fǔ wèi yú yù gēng zhī dōng, shāo nán, xī xiàng shè sī nóng wèi èr, yī zài zuǒ fǔ zhī hòu, yī zài qí nán, bìng xī xiàng. jí tián lìng sān, jiē wèi sī nóng qīng nán, shǎo tuì, běi shàng. fèng qīng xiāng guān wèi yú hòu. zhū zhí lěi sì zhě wèi gōng qīng gēng zhě hòu, shì gēng zhě qián, xī xiàng. sān gōng sān shǎo zǎi chén qīn wáng děng měi yuán sān rén, zhí zhèng èr rén, cóng gēng qún guān yī míng zhù gēng, bìng fú jiàng yī jiè zé. sān gōng yǐ cì qún guān lěi sì gè yī jù, měi yī jù zhèng fù niú èr, suí niú èr rén. shù rén gēng wèi zài cóng gēng guān wèi zhī nán, xī xiàng. shù rén bǎi rén, bìng qīng yī, gēng niú èr bǎi, měi liǎng niú yòng suí niú yī rén, lěi sì bǎi jù, běn wǔ shí jù, chā èr shí wǔ jù, yǐ mù wèi rèn. qí lǎo bǎi rén, cháng fú péi wèi yú shù rén wèi nán, xī xiàng. sī nóng shǎo qīng wèi èr yú shù rén wèi qián, tài shè lìng wèi sī nóng shǎo qīng zhī xī, shǎo tuì, jù běi xiàng. jī nèi zhū lìng wèi shù rén zhī dōng, xī xiàng. shàng niǎn jú shè yù hé yú zhàng nèi. qián qī sān rì, sī nóng yǐ qīng xiāng fèng jiǔ gǔ zhǒng lù zhī zhǒng jìn nèi. qián èr rì, huáng hòu lǜ liù gōng xiàn yú huáng dì, shòu yú nèi diàn. qián yī rì, jiàng chū fù sī nóng.
孟春之月,太史擇上辛後吉日,皇帝親耕籍田,命有司以是日享先農、后稷於本壇,如常儀。前期,殿中監設御坐于思文殿,儀鸞司設文武官次殿門外之左右。其日早,奉禮郎設御耕褥位於耕籍所,尚舍設觀耕御坐於壇上,南向。典儀設侍耕群臣位於御耕之東西,設從耕群臣位於御耕之東南,西向,北上。奉禮郎設御耒席於三公之北,稍西,南向。太僕設御耕牛於御壇之西,稍北;太僕卿位於耕牛之東,稍前,南向。太常設左輔位於御耕之東,稍南,西向;設司農位二,一在左輔之後,一在其南,並西向。籍田令三,皆位司農卿南,少退,北上。奉青箱官位於後。諸執耒耜者位公卿耕者後,侍耕者前,西向。三公、三少、宰臣、親王等每員三人,執政二人,從耕;群官一名助耕,並服絳衣、介幘。三公以次群官耒耜各一具,每一具正副牛二,隨牛二人。庶人耕位在從耕官位之南,西向。庶人百人,並青衣,耕牛二百,每兩牛用隨牛一人,耒耜百具,畚五十具,鍤二十五具,以木為刃。耆老百人,常服陪位於庶人位南,西向。司農少卿位二於庶人位前,太社令位司農少卿之西,少退,俱北向。畿內諸令位庶人之東,西向。尚輦局設玉輅於仗內。前期三日,司農以青箱奉九穀穜稑之種進內。前二日,皇后率六宮獻於皇帝,受於內殿。前一日,降出付司農。
qí rì zhì míng, zuǒ fǔ fèng lěi sì zài yú yù hé qì, gēng jí shǐ cháo fú chéng chē, yòng běn pǐn lǔ bù, yǐ yí zhàng èr qiān rén wèi lěi sì xiān yì tán suǒ. shàng niǎn fèng yù shè píng niǎn yú xiáng xī diàn, huáng dì xuē páo chū zì nèi dōng mén, cóng jià chén liáo jìn wèi bìng qǐ jū rú cháng yí. jiāng zhì gēng suǒ, wén wǔ shì gēng cóng gēng yǐ xià jí qí lǎo shù rén jù yì jí tián xī mén wài lì bān, zài bài fèng yíng qì, gè jiù cì. cóng gēng péi gēng děng guān fú cháo fú yǐ qí gēng. chē jià zhì sī wén diàn, jìn shàn qì, zuǒ fǔ yǐ yù lěi sì shòu jí tián lìng, héng zhí zhī, yì gēng jí suǒ, zhì yú xí, suì shǒu zhī. fán zhí lěi sì zhě héng zhí zhī, shòu zé xiān qí lěi hòu qí sì. zhū xiàn lìng lǜ zhōng mǔ shù rén péi gēng qí lǎo xiān jiù wèi, sī nóng qīng jí tián lìng tài shè lìng fèng qīng xiāng guān zhū zhí lěi sì zhě yǐ cì jiù wèi. yù shǐ tái yǐn diàn zhōng shì yù shǐ yī yuán xiān rù jiù wèi, cì lǐ zhí guān xuān zàn shè rén děng fēn yǐn shì gēng cóng gēng qún guān gè jiù wèi. shàng niǎn fèng yù jìn niǎn sī wén diàn. zuǒ fǔ zòu qǐng zhōng yán. shǎo qǐng, zòu wài bàn. huáng dì tōng tiān guān jiàng shā páo, chéng niǎn chū. jiāng zhì yù gēng wèi, shàng shě xiān shè huáng dào, tài cháng qǐng jiàng niǎn jiù wèi. jì jiàng niǎn, tài cháng qīng qián dǎo zhì rù wèi nán xiàng lì, zòu qǐng xíng lǐ. lǐ zhí guān qǐng jí tián lìng jìn yì yù lěi xí nán xiàng, yǐn sī nóng qīng yì jí tián lìng dōng xī xiàng, jí tián lìng fǔ fú guì, zhí shì zhě yǐ tāo shòu zhī, jí tián lìng jiě tāo chū lěi, zhí lěi xìng, dōng xiàng lì, yǐ shòu sī nóng qīng, sī nóng qīng xī xiàng lì, yǐ shòu zuǒ fǔ, zuǒ fǔ yì yù gēng wèi qián shǎo dōng, běi xiàng. tài cháng qīng zòu qǐng shòu lěi sì, zuǒ fǔ zhí yǐ jìn, zhí lěi zhě zhù zhí zhī. huáng dì shòu yǐ sān tuī, zuǒ fǔ qián shòu lěi sì, shòu sī nóng qīng, yǐ shòu jí tián lìng, gè fù wèi. jí tián lìng guì ér nà yú tāo, zhí lěi xìng, yǐ shòu zhí shì zhě, tuì fù wèi.
其日質明,左輔奉耒耜載於玉輅訖,耕籍使朝服乘車,用本品鹵簿,以儀仗二千人衛耒耜先詣壇所。尚輦奉御設平輦於祥曦殿,皇帝靴袍出自內東門,從駕臣僚禁衛並起居如常儀。將至耕所,文武侍耕、從耕以下及耆老、庶人俱詣籍田西門外立班,再拜奉迎訖,各就次。從耕、陪耕等官服朝服以俟耕。車駕至思文殿,進膳訖,左輔以御耒耜授籍田令,橫執之,詣耕籍所,置於席,遂守之。凡執耒耜者橫執之,受則先其耒、後其耜。諸縣令率終畝庶人、陪耕耆老先就位,司農卿、籍田令、太社令、奉青箱官、諸執耒耜者以次就位。御史台引殿中侍御史一員先入就位,次禮直官、宣贊舍人等分引侍耕、從耕群官各就位。尚輦奉御進輦思文殿。左輔奏請中嚴。少頃,奏外辦。皇帝通天冠、絳紗袍,乘輦出。將至御耕位,尚舍先設黃道,太常請降輦就位。既降輦,太常卿前導至褥位南向立,奏請行禮。禮直官請籍田令進詣御耒席南向,引司農卿詣籍田令東西向,籍田令俯伏跪,執事者以絛受之,籍田令解絛出耒,執耒興,東向立,以授司農卿,司農卿西向立,以授左輔,左輔詣御耕位前少東,北向。太常卿奏請受耒耜,左輔執以進,執耒者助執之。皇帝受以三推,左輔前受耒耜,授司農卿,以授籍田令,各復位。籍田令跪而納於縚,執耒興,以授執事者,退復位。
huáng dì chū gēng, zhū zhí lěi sì zhě yǐ lěi sì gè shòu cóng gēng zhě, lǐ zhí guān yǐn tài cháng qīng yì yù wèi qián, běi xiàng, fèng qǐng huáng dì shēng tán guān gēng, fù wèi lì. qián dǎo guān dǎo huáng dì shēng tán, jí yù zuò nán xiàng. lǐ zhí guān tài cháng bó shì tài cháng qīng jìn dōng, xī xiàng běi shàng lì. lǐ zhí guān yǐn sān gōng sān shǎo zǎi chén qīn wáng gè wǔ tuī, yú cóng gēng guān gè jiǔ tuī, qì, zhí lěi sì zhě qián shòu lěi sì. lǐ zhí guān yǐn sī nóng shǎo qīng shuài shù rén yǐ cì gēng yú qiān mǔ, hòu gēng shǎo qǐng, lǐ zhí guān yǐn zuǒ fǔ yì yù zuò qián guì zòu lǐ bì. jiàng tán, chéng niǎn hái sī wén diàn, zuǒ fǔ zòu jiě yán, shì gēng cóng gēng guān jiē tuì. cì jí tián lìng yǐ qīng xiāng shòu sī nóng qīng, yì gēng suǒ, chū zhǒng lù bō zhī. cì sī nóng shǎo qīng shuài tài shè lìng jiǎn xiào zhōng mǔ. cì sī nóng qīng yì yù qián běi xiàng fǔ fú guì zòu shěng gōng bì, tuì. suǒ sī fàng zhàng yǐ qí, huáng dì cháng fú hái nèi, shì wèi rú cháng yí. shào xìng qī nián, shǐ jǔ xiǎng xiān nóng zhī lǐ, yǐ lì chūn hòu hài rì xíng yī xiàn lǐ. shí liù nián, huáng dì qīn gēng jí tián, bìng rú jiù zhì.
皇帝初耕,諸執耒耜者以耒耜各授從耕者,禮直官引太常卿詣御位前,北向,奉請皇帝升壇觀耕,復位立。前導官導皇帝升壇,即御坐南向。禮直官、太常博士、太常卿近東,西向北上立。禮直官引三公、三少、宰臣、親王各五推,余從耕官各九推,訖,執耒耜者前受耒耜。禮直官引司農少卿帥庶人以次耕於千畝,候耕少頃,禮直官引左輔詣御坐前跪奏禮畢。降壇,乘輦還思文殿,左輔奏解嚴,侍耕、從耕官皆退。次籍田令以青箱授司農卿,詣耕所,出穜稑播之。次司農少卿帥太社令檢校終畝。次司農卿詣御前北向俯伏跪奏省功畢,退。所司放仗以俟,皇帝常服還內,侍衛如常儀。紹興七年,始舉享先農之禮,以立春後亥日行一獻禮。十六年,皇帝親耕籍田,並如舊制。
xiān cán zhī lǐ jiǔ fèi, zhēn zōng cóng wáng qīn ruò qǐng, zhào yǒu sī jiǎn tǎo gù shì yǐ wén. àn kāi bǎo tōng lǐ:" jì chūn jí sì, xiǎng xiān cán yú gōng sāng. qián xiǎng wǔ rì, zhū yǔ xiǎng guān sàn zhāi sān rì, zhì zhāi èr rì. xiǎng rì wèi míng wǔ kè, shè xiān cán shì shén zuò yú tán shàng běi fāng, nán xiàng. shàng gōng chū xiàn, shàng yí yà xiàn, shàng shí zhōng xiàn. nǚ xiāng yǐn sān xiàn zhī lǐ, nǚ zhù dú wén, yǐn fú shòu zuò rú cháng yí." yòu àn táng huì yào:" huáng dì qiǎn yǒu sī xiǎng xiān cán rú xiān nóng kě yě." nǎi zhào:" zì jīn yī xiān nóng lì, qiǎn guān shè shì." lǐ yuàn yòu yán:" zhōu lǐ:' cán yú běi jiāo.' yǐ chún yīn yě. hàn cán yú dōng jiāo, yǐ chūn sāng shēng yě. qǐng yuē fù gù shì, zhú tán dōng jiāo, cóng sāng shēng zhī yì. tán gāo wǔ chǐ, fāng èr zhàng, sì bì, bì gè wǔ chǐ. yī wěi, èr shí wǔ bù. sì lǐ rú zhōng cí."
先蠶之禮久廢,真宗從王欽若請,詔有司檢討故事以聞。按《開寶通禮》:"季春吉巳,享先蠶於公桑。前享五日,諸與享官散齋三日,致齋二日。享日未明五刻,設先蠶氏神坐於壇上北方,南向。尚宮初獻,尚儀亞獻,尚食終獻。女相引三獻之禮,女祝讀文,飲福、受胙如常儀。"又按《唐會要》:"皇帝遣有司享先蠶如先農可也。"乃詔:"自今依先農例,遣官攝事。"禮院又言:"《周禮》:'蠶於北郊。'以純陰也。漢蠶於東郊,以春桑生也。請約附故事,築壇東郊,從桑生之義。壇高五尺,方二丈,四陛,陛各五尺。一壝,二十五步。祀禮如中祠。"
qìng lì yòng yáng shǐ gè yī, shè shì xiàn guān tài wèi tài cháng guāng lù qīng, bù yòng lè. yuán fēng, xiáng dìng suǒ yán:" jì chūn jí sì, xiǎng xiān cán shì. táng yuè lìng zhù:' yǐ xiān cán wèi tiān sì.' àn xiān cán zhī yì, dāng shì shǐ cán zhī rén, yǔ xiān nóng xiān mù xiān chuī yī yě. kāi yuán xiǎng lǐ: wèi yì kǎn yú tán zhī rén dì. ér jiāo sì lù zài xiān cán sì wén, yǒu' zhào xìng cán zhī' zhī yǔ, lǐ yí luó yòu yǐ xiǎng xiān cán wú fán chái zhī yí, zé xiān cán fēi tiān sì xīng míng yǐ. jīn qǐng jiù běi jiāo wèi tán, bù shè liáo tán, dàn yì mái yǐ jì, yú rú gù shì."
慶曆用羊、豕各一,攝事獻官太尉、太常、光祿卿,不用樂。元豐,詳定所言:"季春吉巳,享先蠶氏。唐《月令注》:'以先蠶為天駟。'按先蠶之義,當是始蠶之人,與先農、先牧、先炊一也。《開元享禮》:為瘞坎於壇之壬地。而《郊祀錄》載《先蠶祀文》,有'肇興蠶織'之語,《禮儀羅》又以享先蠶無燔柴之儀,則先蠶非天駟星明矣。今請就北郊為壇,不設燎壇,但瘞埋以祭,余如故事。"
zhèng hé, lǐ jú yán:" lǐ: tiān zǐ bì yǒu gōng sāng cán shì, yǐ xìng cán shì. suì jì bì, zé fèng jiǎn ér sāo, suì zhū lǜ zhī, xuán huáng zhī, yǐ wèi jiāo miào zhī jì fú. jīn jì kāi jí tián yǐ gōng zī shèng, ér wèi yǒu gōng sāng cán shì yǐ gōng jì fú, shàng wèi què lǐ. qǐng fǎng gǔ zhì, yú xiān cán tán cè zhú cán shì, dù dì wèi gōng, sì miàn wèi qiáng, gāo rèn yǒu sān chǐ, shàng bèi jí, zhōng qǐ cán shì èr shí qī, bié gòu diàn yī qū wèi qīn cán zhī suǒ. fǎng hàn zhì, zhì jiǎn guǎn, lì zhī shì yú gōng zhōng, yǎng cán yú báo yǐ shàng. dù suǒ yòng zhī shù, wèi sāng lín. zhú cǎi sāng tán yú xiān cán tán nán, xiāng jù èr shí bù, fāng sān zhàng, gāo wǔ chǐ, sì bì. fán qī shì. zhì cán guān lìng chéng, yǐ gōng jiāo miào zhī jì fú. yòu zhōu guān nèi zǎi:' zhào hòu shuài nèi wài mìng fù cán yú běi jiāo.' zhèng shì wèi:' fù rén yǐ chún yīn wèi zūn.' zé cán wèi yīn shì kě zhī. kāi yuán lǐ xiǎng xiān cán, bì yǐ hēi, gài yǐ yīn sì zhī lǐ sì zhī yě. qǐng yòng hēi bì, yǐ hé zhì yīn zhī yì." zhào cóng qí yì, mìng qīn cán diàn yǐ wú yì wèi míng. yòu zhào:" qīn cán suǒ gōng, bù dú gǔn fú, fán shī yú jì sì zhě jiē yòng zhī."
政和,禮局言:"《禮》:天子必有公桑蠶室,以興蠶事。歲既畢,則奉繭而繅,遂朱綠之,玄黃之,以為郊廟之祭服。今既開籍田以供粢盛,而未有公桑蠶室以供祭服,尚為闕禮。請仿古制,於先蠶壇側築蠶室,度地為宮,四面為牆,高仞有三尺,上被棘,中起蠶室二十七,別構殿一區為親蠶之所。仿漢制,置繭館,立織室於宮中,養蠶於薄以上。度所用之數,為桑林。築採桑壇於先蠶壇南,相距二十步,方三丈,高五尺,四陛。凡七事。置蠶官令、丞,以供郊廟之祭服。又《周官內宰》:'詔後帥內外命婦蠶於北郊。'鄭氏謂:'婦人以純陰為尊。'則蠶為陰事可知。《開元禮》享先蠶,幣以黑,蓋以陰祀之禮祀之也。請用黑幣,以合至陰之義。"詔從其議,命親蠶殿以無斁為名。又詔:"親蠶所供,不獨袞服,凡施於祭祀者皆用之。"
xuān hé yuán nián sān yuè, huáng hòu qīn cán, jí yán fú gōng xíng lǐ. qí yí: jì chūn zhī yuè, tài shǐ zé rì, huáng hòu qīn cán, mìng yǒu sī xiǎng xiān cán shì yú běn tán. qián qī, diàn zhōng jiān shuài shàng shě shè zuò diàn shàng, nán xiàng qián yíng shī lián, shè dōng xī gé diàn hòu zhī zuǒ yòu. yòu shè nèi mìng fù fēi pín yǐ xià cì yú diàn zhī zuǒ yòu, wài mìng fù yǐ xià cì yú diàn mén nèi wài zhī zuǒ yòu, suí dì zhī yí, liàng shī wéi wò. yú cǎi sāng tán wài, sì miàn kāi mén, shè huáng hòu wò cì yú tán wěi dōng mén zhī nèi dào běi, nán xiàng.
宣和元年三月,皇后親蠶,即延福宮行禮。其儀:季春之月,太史擇日,皇后親蠶,命有司享先蠶氏於本壇。前期,殿中監帥尚舍設坐殿上,南向;前楹施簾,設東西閣殿後之左右。又設內命婦妃嬪以下次於殿之左右,外命婦以下次於殿門內外之左右,隨地之宜,量施帷幄。於採桑壇外,四面開門,設皇后幄次於壇壝東門之內道北,南向。
qí rì, yǒu sī shè rù wèi tán shàng, shǎo dōng, dōng xiàng. shè nèi mìng fù wèi tán xià dōng běi, nán xiàng shè wài mìng fù wèi tán xià dōng nán, běi xiàng, jù yì wèi chóng xíng xī shàng. nèi wài mìng fù, yī pǐn gè èr rén èr pǐn sān pǐn gè yī rén. yòu shè cóng cǎi sāng nèi mìng fù děng wèi yú wài mìng fù zhī dōng, nán xiàng yòng nèi mìng fù yī yuán chōng yì cán shì, shòu cán mǔ sāng yǐ shí cán. shè cóng cǎi sāng wài mìng fù děng wèi yú wài mìng fù dōng, běi xiàng, jù yì wèi chóng xíng xī shàng. shè zhí huáng hòu gōu xiāng zhě wèi yú nèi mìng fù zhī xī, shǎo nán, xī shàng. shàng gōng zhí gōu, sī zhì zhí xiāng nèi wài mìng fù gōu xiāng zhě, gè wèi yú hòu, diǎn zhì zhí gōu, nǚ shǐ zhí xiāng. yòu yú tán shàng shè zhí huáng hòu gōu xiāng wèi yú huáng hòu cǎi sāng wèi zhī běi, shāo dōng, nán xiàng, xī shàng.
其日,有司設褥位壇上,少東,東向。設內命婦位壇下東北,南向;設外命婦位壇下東南,北向,俱異位重行西上。內外命婦,一品各二人;二品、三品各一人。又設從採桑內命婦等位於外命婦之東,南向;用內命婦一員充詣蠶室,授蠶母桑以食蠶。設從採桑外命婦等位於外命婦東,北向,俱異位重行西上。設執皇后鈎箱者位於內命婦之西,少南,西上。尚功執鈎,司制執箱;內外命婦鈎箱者,各位於後,典制執鈎,女史執箱。又於壇上設執皇后鈎箱位於皇后採桑位之北,稍東,南向,西上。
qián chū gōng yī rì, bīng bù lǜ qí shǔ chén xiǎo jià lǔ bù yú xuān dé mén wài, tài pú chén yàn dí chē dōng piān mén nèi, nán xiàng. qí rì wèi míng, wài mìng fù yīng cǎi sāng jí cóng cǎi sāng zhě, xiān yì qīn cán suǒ mù cì, yǐ qí qǐ jū, gè lìng qí nǚ shì zhě jìn gōu xiāng, zài zhì qīn cán suǒ, shòu nèi yè zhě jiān yǐ shòu zhí gōu xiāng zhě. qián yī kè, nèi mìng fù gè fú qí fú, nèi shì yǐn nèi mìng fù fēi pín yǐ xià, jù yì diàn tíng qǐ jū qì, nèi shì zòu qǐng zhōng yán shǎo qǐng, yòu zòu wài bàn. huáng hòu shǒu shì jū yī, chéng lóng shì jiān yú rú cháng yí, zhàng yǐ xíng wéi, chū nèi dōng mén zhì zuǒ shēng lóng mén. nèi shì guì zòu:" jù guān chén mǒu yán, qǐng jiàng jiān yú shēng yàn dí chē." qì, fǔ fú, xìng, shǎo tuì. yù zhě zhí suī shēng yàn dí chē, nèi shì yì chē qián zòu, qǐng chē jìn fā, chū xuān dé dōng piān mén, zhí shì zhě jìn gōu xiāng, zài zhī chē. zhì qīn cán suǒ diàn mén, jiàng chē, chéng jiān yú rù diàn hòu xī gé mén, shì wèi rú cháng yí. nèi shì xiān yǐn nèi wài mìng fù jí cóng cǎi sāng zhě jù jiù tán xià wèi, zhū zhí gōu xiāng zhě gè jiù wèi. nèi shì zòu qǐng zhōng yán shǎo qǐng, zòu wài bàn. huáng hòu shǒu shì jū yī, chéng jiān yú, nèi shì qián dǎo zhì tán dōng mén, huá gài zhàng wèi zhǐ yú mén wài, jìn shì zhě cóng zhī rù. nèi shì zòu qǐng jiàng jiān yú, zhì wò cì nèi, xià lián. yòu nèi shì zhì wò cì, qǐng xíng lǐ, dǎo huáng hòu yì tán, shēng zì nán bì, dōng xiàng lì. zhí gōu xiāng zhě zì běi bì yǐ cì shēng tán jiù wèi cì, nèi shì yǐn shàng gōng yì cǎi sāng wèi qián xī xiàng, fèng gōu yǐ jìn, huáng hòu shòu gōu cǎi sāng, sī zhì fèng xiāng jìn yǐ shòu sāng, huáng hòu cǎi sāng sān tiáo, zhǐ, yǐ gōu shòu shàng gōng, shàng gōng shòu gōu, sī zhì fèng xiāng jù tuì, fù wèi.
前出宮一日,兵部率其屬陳小駕鹵簿於宣德門外,太僕陳厭翟車東偏門內,南向。其日未明,外命婦應採桑及從採桑者,先詣親蠶所幕次,以俟起居,各令其女侍者進鈎箱,載至親蠶所,授內謁者監以授執鈎箱者。前一刻,內命婦各服其服,內侍引內命婦妃嬪以下,俱詣殿庭起居訖,內侍奏請中嚴;少頃,又奏外辦。皇后首飾、鞠衣,乘龍飾肩輿如常儀,障以行帷,出內東門至左升龍門。內侍跪奏:"具官臣某言,請降肩輿升厭翟車。"訖,俯伏,興,少退。御者執綏升厭翟車,內侍詣車前奏,請車進發,出宣德東偏門,執事者進鈎箱,載之車。至親蠶所殿門,降車,乘肩輿入殿後西閣門,侍衛如常儀。內侍先引內外命婦及從採桑者俱就壇下位,諸執鈎箱者各就位。內侍奏請中嚴;少頃,奏外辦。皇后首飾、鞠衣,乘肩輿,內侍前導至壇東門,華蓋、仗衛止於門外,近侍者從之入。內侍奏請降肩輿,至幄次內,下簾。又內侍至幄次,請行禮,導皇后詣壇,升自南陛,東向立。執鈎箱者自北陛以次升壇就位次,內侍引尚功詣採桑位前西向,奉鈎以進,皇后受鈎採桑,司制奉箱進以受桑,皇后採桑三條,止,以鈎授尚功,尚功受鈎,司制奉箱俱退,復位。
chū, huáng hòu cǎi sāng, diǎn zhì gè yǐ gōu shòu nèi wài mìng fù, huáng hòu cǎi sāng qì, nèi wài mìng fù yǐ cì cǎi sāng, nǚ shǐ zhí xiāng zhě shòu zhī, nèi wài mìng fù yī pǐn gè cǎi wǔ tiáo, èr pǐn sān pǐn gè cǎi jiǔ tiáo, zhǐ, diǎn zhì shòu gōu, yǔ zhí xiāng zhě tuì, fù wèi. nèi shì gè yǐn nèi wài mìng fù tuì, fù wèi. nèi shì yì huáng hòu qián, zòu lǐ bì, tuì, fù wèi. nèi shì yǐn huáng hòu jiàng zì nán bì, guī wò cì. shǎo qǐng, zòu qǐng chéng jiān yú rú chū. nèi shì qián dǎo, huáng hòu guī diàn hòu gé, nèi shì zòu jiě yán. chū, huáng hòu jiàng tán, nèi shì yǐn nèi mìng fù yì cán shì, shàng gōng shuài zhí gōu xiāng zhě yǐ cì cóng zhì cán shì, shàng gōng yǐ sāng shòu cán mǔ, cán mǔ shòu sāng lǚ qiè zhī, shòu nèi mìng fù shí cán, sǎ yī bù qì, nèi shì yǐn nèi wài mìng fù gè hái cì, huáng hòu hái gōng.
初,皇后採桑,典制各以鈎授內外命婦,皇后採桑訖,內外命婦以次採桑,女使執箱者受之,內外命婦一品各采五條,二品、三品各采九條,止,典制受鈎,與執箱者退,復位。內侍各引內外命婦退,復位。內侍詣皇后前,奏禮畢,退,復位。內侍引皇后降自南陛,歸幄次。少頃,奏請乘肩輿如初。內侍前導,皇后歸殿後閣,內侍奏解嚴。初,皇后降壇,內侍引內命婦詣蠶室,尚功帥執鈎箱者以次從至蠶室,尚功以桑授蠶母,蠶母受桑縷切之,授內命婦食蠶,灑一簿訖,內侍引內外命婦各還次,皇后還宮。
xuān hé zhòng dìng qīn cán lǐ, wài mìng fù zǎi zhí bìng yī pǐn fū rén shēng tán shì lì, yú pǐn liè yú tán xià. liù nián rùn èr yuè, huáng hòu fù xíng qīn cán zhī lǐ yān. shào xìng qī nián, shǐ yǐ jì chūn jí sì rì xiǎng xiān cán, shì fēng shī zhī yí. qián dào zhōng, shēng wèi zhōng sì.
宣和重定親蠶禮,外命婦、宰執並一品夫人升壇侍立,余品列於壇下。六年閏二月,皇后復行親蠶之禮焉。紹興七年,始以季春吉巳日享先蠶,視風師之儀。乾道中,升為中祀。
gào lǐ. gǔ zhě, tiān zǐ jiāng chū, lèi yú shàng dì, mìng lì gào shè jì jí qí nèi shān chuān. yòu tiān zǐ yǒu shì, bì gào zōng miào, lì dài yīn zhī. sòng zhì: fán xíng xìng jí fēng tài shān cí hòu tǔ yè tài qīng gōng, jiē qīn gào tài miào. sān suì jiāo sì, měi suì qí gǔ shàng dì, sì gǎn shēng dì, yú sì, jì fāng qiū, míng táng shén zhōu dì qí yuán qiū, bìng qiǎn guān gào zǔ zōng pèi yòu zhī yì. tā dà shì: jí wèi gǎi yuán gèng yù míng shàng zūn hào zūn tài hòu lì huáng hòu tài zǐ huáng zǐ shēng jí tián qīn zhēng nà jiàng xiàn fú cháo líng sì shè hé píng jí dà sàng shàng shì shān líng yuán líng fù miào fèng qiān shén zhǔ, jiē qiǎn guān zòu gào tiān dì zōng miào shè jì zhū líng yuè dú shān chuān gōng guān zài jīng shí lǐ nèi shén cí. qí yí yòng xī zūn biān dòu gè yī, shí yǐ jiǔ pú hǎi. gōng sì yǐ sù zhuàn shí guǒ dài, yòng zhù bì, xíng yī xiàn lǐ. ruò chē jià chū jīng, zé yǒu chē yuán jì, yòng dī yáng yī. suǒ guò zhōu jùn qiáo liáng shān chuān dì wáng míng chén líng miào qù lù shí lǐ nèi zhě, gè lìng běn zhōu yǐ xiāng jiǔ pú jì gào. jiàn jiàng yuán nián, tài zǔ píng zé lù, réng jì ǎo miào tài shān chéng huáng. zhēng yáng zhōu hé dōng, bìng yòng cǐ lǐ. sì nián, xiū qì tài miào, qiǎn guān zòu gào sì shì jí jì běn miào tǔ shén. fán xiū qì tóng. rú qiān shén zhǔ, xiū bì fèng ān. shì suì shí yī yuè, zhào yǐ jiāo sì qián yī rì, qiǎn guān zòu gào dōng yuè chéng huáng jùn gōu miào wǔ lóng miào jí zi zhāng zi xià miào, tā rú yí.
告禮。古者,天子將出,類於上帝,命吏告社稷及圻內山川。又天子有事,必告宗廟,歷代因之。宋制:凡行幸及封泰山、祠后土、謁太清宮,皆親告太廟。三歲郊祀,每歲祈谷上帝,祀感生帝,雩祀,祭方丘,明堂、神州地祇、圜丘,並遣官告祖宗配侑之意。他大事:即位、改元、更御名、上尊號、尊太后、立皇后太子、皇子生、籍田、親征、納降、獻俘、朝陵、肆赦、河平及大喪、上諡、山陵、園陵、祔廟、奉遷神主,皆遣官奏告天地、宗廟、社稷、諸陵、岳瀆、山川、宮觀、在京十里內神祠。其儀用犧尊、籩、豆各一,實以酒、脯、醢。宮寺以素饌、時果代,用祝幣,行一獻禮。若車駕出京,則有〈車爰〉祭,用羝羊一。所過州郡橋樑、山川、帝王名臣陵廟去路十里內者,各令本州以香、酒、脯祭告。建降元年,太祖平澤、潞,仍祭襖廟、泰山、城隍。征揚州、河東,並用此禮。四年,修葺太廟,遣官奏告四室及祭本廟土神。凡修葺同。如遷神主,修畢奉安。是歲十一月,詔以郊祀前一日,遣官奏告東嶽、城隍、浚溝廟、五龍廟及子張、子夏廟,他如儀。
tài píng xìng guó wǔ nián shí yī yuè, chē jià běi zhēng. qián yī rì, qiǎn guān jì gào tiān dì yú yuán qiū, yòng tè shēng tài miào shè jì yòng tài láo wàng jì yuè dú míng shān dà chuān yú sì jiāo, zhé fēng yú fēng bó tán, sì yǔ shī yú běn tán, dǎo mǎ yú mǎ zǔ tán, jì chī yóu mà yá yú běi jiāo, bìng yòng shǎo láo jì běi fāng tiān wáng yú běi jiāo yíng qì tán, yòng xiāng liǔ zhī dēng yóu rǔ zhōu sū mì bǐng guǒ. réng qiǎn nèi shì yī rén jiān jì. xián píng zhōng běi zhēng, lǐ tóng. bā nián, huá zhōu hé hé kǒu bì gōng, qiǎn guān gào tiān dì yuè dú, hòu tiān xǐ zhōng, yòu qiǎn xiè yù qīng zhāo yīng jǐng líng shàng qīng tài yī gōng huì líng xiáng yuán guān jí zhū líng. yōng xī sì nián, zhào yǐ qīn gēng jí tián, qiǎn guān zòu gào wài, yòu jì jiǔ lóng huáng gōu biǎn què wú qǐ xìn líng zhāng ěr dān xióng xìn qī miào, hòu yòu zēng jì dé ān gōng yuè tái zhū shén miào, wèi dìng shì.
太平興國五年十一月,車駕北征。前一日,遣官祭告天地於圜丘,用特牲;太廟、社稷用太牢;望祭岳瀆、名山、大川於四郊,磔風於風伯壇,祀雨師於本壇,禱馬於馬祖壇,祭蚩尤、禡牙於北郊,並用少牢;祭北方天王於北郊迎氣壇,用香、柳枝、燈油、乳粥、酥蜜餅、果。仍遣內侍一人監祭。咸平中北征,禮同。八年,滑州合河口畢工,遣官告天地、岳瀆,後天禧中,又遣謝玉清昭應景靈上清太一宮、會靈祥源觀及諸陵。雍熙四年,詔以親耕籍田,遣官奏告外,又祭九龍、黃溝、扁鵲、吳起、信陵、張耳、單雄信七廟,後又增祭德安公、岳台諸神廟,為定式。
chún huà sān nián shí èr yuè jiāng jiāo, cháng zòu gào wài, yòu gào tài shè tài jì jí wén xuān wǔ chéng děng miào. jǐng dé èr nián, qì dān qiǎn shǐ xiū hǎo, qiǎn guān zòu gào zhū líng. sì nián èr yuè cì xī jīng, qiǎn gào fén yīn zhōng yuè tài xíng hé luò qǐ mǔ shǎo yí miào, dōng hái, zòu gào rú cháng yí. dà zhōng xiáng fú yuán nián, tiān shū jiàng, jí fēng chán, gào tiān dì zōng miào shè jì jí zhū cí miào gōng guān qí zài wài zhě, chéng chuán yǐ wǎng. chán yùn yǎn zhōu gāo yáng dì kù dì yáo, yì jiē gào zhī. sì nián, jiā wǔ yuè dì hào, gào tiān dì zōng miào shè jì. wǔ nián, shèng zǔ jiàng, gào rú fēng chán lǐ. liù nián, gōng tíng jiā hé shēng, qiǎn guān gào miào jí yù huáng shèng zǔ tiān zūn dà dì. tiān xǐ yuán nián, fèng yíng tài zǔ shèng róng fù xī jīng, qiǎn guān zòu gào rú cháng yí, jí jīng yóu wǔ lǐ nèi bìng xī jīng chéng nèi wài shén cí. tiān shèng qī nián, yù qīng zhāo yīng gōng huǒ, qiǎn gào zhū líng. shí nián, dà nèi huǒ, qiǎn gào tiān dì miào shè. míng dào èr nián, zhào yǐ chóng tè wèi lì, jiǎn zūn hào sì zì, gào tiān dì zōng miào. xī níng qī nián, nán jiāo yǎ shì, zòu gào tài miào hòu miào. bā nián, yǐ hán qí pèi xiǎng, gào yīng zōng miào. yuán fú sān nián sì yuè shuò, tài yáng kuī, qiǎn guān gào tài shè. dà guān yuán nián shí èr yuè, yǐ gōng shòu bā bǎo, gào tiān dì zōng miào shè jì. zhèng hé èr nián dōng zhì, shòu yuán guī, lǐ tóng. sān nián èr yuè, yǐ tài píng gào chéng, cè gào zhū líng. sì nián èr yuè, huáng zhǎng zi guān, gào tiān dì zōng miào shè jì zhū líng. wǔ nián, jiàn míng táng, gào rú shàng lǐ, jí gōng guān yuè dú.
淳化三年十二月將郊,常奏告外,又告太社、太稷及文宣、武成等廟。景德二年,契丹遣使修好,遣官奏告諸陵。四年二月次西京,遣告汾陰、中嶽、太行、河、洛、啟母少姨廟,東還,奏告如常儀。大中祥符元年,天書降,及封禪,告天地、宗廟、社稷及諸祠廟、宮觀;其在外者,乘傳以往。澶、鄆、兗州、高陽帝嚳、帝堯,亦皆告之。四年,加五嶽帝號,告天地、宗廟、社稷。五年,聖祖降,告如封禪禮。六年,宮庭嘉禾生,遣官告廟及玉皇、聖祖天尊大帝。天禧元年,奉迎太祖聖容赴西京,遣官奏告如常儀,及經由五里內並西京城內外神祠。天聖七年,玉清昭應宮火,遣告諸陵。十年,大內火,遣告天地、廟社。明道二年,詔以蟲螣為沴,減尊號四字,告天地、宗廟。熙寧七年,南郊雅飾,奏告太廟、後廟。八年,以韓琦配享,告英宗廟。元符三年四月朔,太陽虧,遣官告太社。大觀元年十二月,以恭受八寶,告天地、宗廟、社稷。政和二年冬至,受元圭,禮同。三年二月,以太平告成,冊告諸陵。四年二月,皇長子冠,告天地、宗廟、社稷、諸陵。五年,建明堂,告如上禮,及宮觀、岳瀆。
gāo zōng jiàn yán yǐ hòu, shì yǒu guān yú guó tǐ zhě jiē gào. shào xìng jiǔ nián, jīn rén qiǎn shǐ yì hé gē dì shí yī nián, zhào zhuàn jiǎng hé shì wén èr shí sì nián, jìn huī zōng yù jí èr shí liù nián, jìn tài hòu huí luán shì shí èr shí qī nián, jìn yù dié xiān yuán lèi pǔ míng nián, jìn shén zōng bǎo xùn, jìn zǔ zōng xiān yuán jī qìng tú, jìn huī zōng shí lù, jìn yòu líng yíng fèng lù sān shí yī nián, jīn rén pàn méng xìng shī kāi xǐ èr nián, wú xī fú zhū jiā dìng qī nián, jìn gāo zōng zhōng xìng jīng wǔ yào lüè shí sān nián, jìn zōng fān qìng xì lù, kān zhèng xiàn shèng cí liè huáng hòu shèng dé shì jī, jìn guāng zōng yù dié shí sì nián, jìn xiào zōng bǎo xùn shí wǔ nián, dé yù xǐ míng nián, shàng yù xǐ duān píng yuán nián, huò wán yán shǒu xù hán gǔ chún yòu wǔ nián, jìn guāng zōng níng zōng liǎng cháo bǎo xùn jīng wǔ yào lüè yù dié rì lì huì yào bǎo yòu yuán nián, huáng nǚ yán chāng gōng zhǔ jìn fēng ruì guó gōng zhǔ, yòu fēng shēng guó wǔ nián, jìn zhōng xìng sì cháo shǐ jǐng dìng èr nián, jìn xiào zōng guāng zōng shí lù, huáng nǚ zhōu guó gōng zhǔ xià jiàng xián chún sì nián, ān fèng níng zōng lǐ zōng shí lù yù jí huì yào, jīng wǔ yào lüè: jiē gào tiān dì zōng miào shè jì cuán líng. qí yú jí wèi gǎi yuán shòu chán cè bǎo, huáng zǐ shēng guān jí xún xìng nà jiàng xiàn fú zhī shǔ, bìng réng jiù zhì.
高宗建炎已後,事有關於國體者皆告。紹興九年,金人遣使議和割地;十一年,詔撰講和誓文;二十四年,進《徽宗御集》;二十六年,進《太后迴鑾事實》;二十七年,進《玉牒仙源類譜》;明年,進《神宗寶訓》,進祖宗《仙源積慶圖》,進《徽宗實錄》,進《祐陵迎奉錄》;三十一年,金人叛盟興師;開禧二年,吳曦伏誅;嘉定七年,進《高宗中興經武要略》;十三年,進《宗藩慶系錄》,刊正《憲聖慈烈皇后聖德事跡》,進《光宗玉牒》;十四年,進《孝宗寶訓》;十五年,得玉璽;明年,上玉璽;端平元年,獲完顏守緒函骨;淳祐五年,進《光宗寧宗兩朝寶訓》、《經武要略》、《玉牒》、《日曆》、《會要》;寶祐元年,皇女延昌公主進封瑞國公主,又封升國;五年,進《中興四朝史》;景定二年,進《孝宗》、《光宗實錄》,皇女周國公主下降;咸淳四年,安奉《寧宗理宗實錄》、《御集》、《會要》,《經武要略》:皆告天地、宗廟、社稷、欑陵。其餘即位、改元、受禪、冊寶,皇子生、冠及巡幸、納降、獻俘之屬,並仍舊制。
qí bào. zhōu guān:" tài zhù zhǎng liù zhù zhī cí, yǐ shì guǐ shén, shì qí fú xiáng." yú shì lì dài jiē yǒu guì yǒng zhī shì. sòng yīn zhī, yǒu qí yǒu bào. qí, yòng jiǔ pú hǎi, jiāo miào shè jì, huò yòng shǎo láo qí bào rú cháng sì. huò qīn dǎo zhū sì guān, huò zài xìng, huò chè lè jiǎn shàn jìn shū zhuàn, huò fēn qiǎn guān gào tiān dì tài miào shè jì yuè zhèn hǎi dú, huò wàng jì yú nán běi jiāo, huò wǔ lóng táng chéng huáng miào jiǔ lóng táng jùn gōu miào, zhū cí rú zi zhāng zi xià xìn líng jūn duàn gàn mù biǎn què zhāng yí wú qǐ dān xióng xìn děng miào yì sì zhī. huò qǐ jiàn dào chǎng yú zhū sì guān, huò qiǎn nèi chén fēn yì zhōu jùn, rú hé zhōng zhī hòu tǔ miào tài níng gōng, háo zhī tài qīng míng dào gōng, yǎn zhī huì zhēn jǐng líng gōng tài jí guān, fèng xiáng zhī tài píng gōng, shū zhōu zhī líng xiān guān, jiāng zhōu zhī tài píng guān, sì zhōu zhī yán xiáng guān, jiē hán xiāng fèng zhù, yì wǎng dǎo zhī. fán hàn huáng shuǐ lǎo wú xuě, jiē yǒng dǎo yān.
祈報。《周官》:"太祝掌六祝之辭,以事鬼神,示其福祥。"於是歷代皆有襘禜之事。宋因之,有祈、有報。祈,用酒、脯、醢,郊廟、社稷,或用少牢;其報如常祀。或親禱諸寺觀,或再幸,或徹樂、減膳、進蔬饌,或分遣官告天地、太廟、社稷、岳鎮、海瀆,或望祭於南北郊,或五龍堂、城隍廟、九龍堂、浚溝廟,諸祠如子張、子夏、信陵君、段干木、扁鵲、張儀、吳起、單雄信等廟亦祀之。或啟建道場於諸寺觀,或遣內臣分詣州郡,如河中之后土廟、太寧宮,毫之太清、明道宮,兗之會真景靈宮、太極觀,鳳翔之太平宮,舒州之靈仙觀,江州之太平觀,泗州之延祥觀,皆函香奉祝,驛往禱之。凡旱、蝗、水潦、無雪,皆禜禱焉。
xián píng èr nián hàn, zhào yǒu sī cí léi shī yǔ shī. nèi chū lǐ yōng qí yǔ fǎ: yǐ jiǎ yǐ rì zé dōng fāng dì zuò tán, qǔ tǔ zào qīng lóng, zhǎng lì zhāi sān rì, yì lóng suǒ, jí liú shuǐ, shè xiāng àn míng guǒ cí ěr, lǜ qún lì xiāng lǎo rì zài zhì zhù lèi, bù de yòng yīn lè wū xí. yǔ zú, sòng lóng shuǐ zhōng. yú sì fāng jiē rú zhī, shì yǐ fāng sè. dà fán rì gàn jí jiàn tán qǔ tǔ zhī lǐ shù, qì zhī dà xiǎo jí lóng zhī xiū guǎng, jiē yǐ wǔ xíng chéng shù yān. zhào bān zhū lù.
咸平二年旱,詔有司祠雷師、雨師。內出李邕《祈雨法》:以甲、乙日擇東方地作壇,取土造青龍,長吏齋三日,詣龍所,汲流水,設香案、茗果、餈餌,率群吏、鄉老日再至祝酹,不得用音樂、巫覡。雨足,送龍水中。餘四方皆如之,飾以方色。大凡日干及建壇取土之里數,器之大小及龍之修廣,皆以五行成數焉。詔頒諸路。
jǐng dé sān nián wǔ yuè hàn, yòu yǐ huà lóng qí yǔ fǎ fù yǒu sī kān xíng. qí fǎ: zé tán dòng huò jiǎo luò lín mù shēn suì zhī suǒ, yǐ gēng xīn rén guǐ rì, cì shǐ shǒu lìng shuài qí lǎo zhāi jié, xiān yǐ jiǔ pú gào shè lìng qì, zhú fāng tán sān jí, gāo èr chǐ, kuò yī zhàng sān chǐ, tán wài èr shí bù, jiè yǐ bái shéng. tán shàng zhí zhú zhī, zhāng huà lóng. qí tú yǐ jiān sù, shàng huà hēi yú zuǒ gù, huán yǐ tiān yuán shí xīng zhōng wèi bái lóng, tǔ yún hēi sè xià huà shuǐ bō, yǒu guī zuǒ gù, tǔ hēi qì rú xiàn, hé jīn yín zhū dān shì lóng xíng. yòu shè zào fān, wěn é jǐng xuè zhì pán zhōng, liǔ zhī sǎ shuǐ lóng shàng, qí yǔ zú sān rì, jì yǐ yī jiā, qǔ huà lóng tóu shuǐ zhōng. dà zhōng xiáng fú èr nián hàn, qiǎn sī tiān shǎo jiān shǐ xù sì xuán míng wǔ xīng yú běi jiāo, chú dì wèi tán, wàng gào. yǐ ér yǔ zú, qiǎn guān bào xiè jí shè jì.
景德三年五月旱,又以《畫龍祈雨法》付有司刊行。其法:擇潭洞或湫濼林木深邃之所,以庚、辛、壬、癸日,刺史、守令帥耆老齋潔,先以酒脯告社令訖,築方壇三級,高二尺,闊一丈三尺,壇外二十步,界以白繩。壇上植竹枝,張畫龍。其圖以縑素,上畫黑魚左顧,環以天黿十星;中為白龍,吐雲黑色;下畫水波,有龜左顧,吐黑氣如線,和金銀硃丹飾龍形。又設皂幡,刎鵝頸血置盤中,柳枝灑水龍上,俟雨足三日,祭以一豭,取畫龍投水中。大中祥符二年旱,遣司天少監史序祀玄冥五星於北郊,除地為壇,望告。已而雨足,遣官報謝及社稷。
chū, xué shì yuàn bù shè pèi wèi, jí shì wèn lǐ guān, yán:" jì bì yǒu pèi, bào rú cháng sì. dāng shè pèi zuò." yòu zhū shén cí tiān qí wǔ lóng yòng niú cí, xiān cí chéng huáng yòng yáng yī, bā biān, bā dòu. jiù zhì, bù qí sì hǎi. dì yuē:" bǎi gǔ zhī zhǎng, rùn zé jí wù, ān kě què lǐ?" tè mìng jì zhī.
初,學士院不設配位,及是問禮官,言:"祭必有配,報如常祀。當設配坐。"又諸神祠、天齊、五龍用牛祠,祆祠、城隍用羊一,八籩,八豆。舊制,不祈四海。帝曰:"百穀之長,潤澤及物,安可闕禮?"特命祭之。
tiān xǐ sì nián sì yuè, dà fēng fēi shā zhé mù, zhòu huì shù kè, mìng zhòng shǐ yì gōng guān, jiàn jiào ráng zhī. tiān shèng sān nián jiǔ yuè, dì xuān yù:" jìn nèi chén nán zhōng gōu dāng huí, yán zhū chù míng shān dòng fǔ, tóu sòng jīn lóng yù jiǎn, kāi qǐ dào chǎng, pō yǒu fán rǎo. sù lìng fēn qí, tóu lóng chù bù dé kāi jiàn dào chǎng." kāng dìng èr nián sān yuè, yǐ huáng hé shuǐ shì shén qiǎn, zhì fēn liú rù biàn wèi néng tōng jì, qiǎn jì hé dú jí líng jīn miào. yòu chán zhōu cáo cūn sào fāng kāi jiǎn shuǐ zhí hé, ér shuǐ zì liú tōng, qiǎn shǐ jì xiè, hòu xiū sāi, lǐ tóng. zhì píng sì nián shí èr yuè, zhào yǐ lái suì zhēng dàn rì shí, mìng hàn lín xué shì chéng zhǐ wáng guī jì shè.
天禧四年四月,大風飛沙折木,晝晦數刻,命中使詣宮觀,建醮禳之。天聖三年九月,帝宣諭:"近內臣南中勾當回,言諸處名山洞府,投送金龍玉簡,開啟道場,頗有煩擾。速令分祈,投龍處不得開建道場。"康定二年三月,以黃河水勢甚淺,致分流入汴未能通濟,遣祭河瀆及靈津廟。又澶州曹村埽方開減水直河,而水自流通,遣使祭謝,後修塞,禮同。治平四年十二月,詔以來歲正旦日食,命翰林學士承旨王珪祭社。
xī níng yuán nián zhēng yuè, dì qīn xìng sì guān qí yǔ, réng lìng zài jīng chà guān fēn dǎo, gè jiù běn sī xiān zhì zhāi sān rì, rán hòu xíng shì. zhū lù zé duān chéng xiū jié zhī shì, fēn dǎo hǎi zhèn yuè dú míng shān dà chuān, jié zhāi xíng shì, wú dé chū yè yàn yǐn jiǎ fàn jí zhū fán rǎo, lìng jiān sī chá fǎng yǐ wén. zhū lù shén cí líng jī sì guān, suī bù xì sì diǎn, qí qiú yǒu yīng zhě, bìng wěi zhōu xiàn chà guān jié zhāi zhì dǎo. yǐ ér yǔ zú, fù xìng xī tài yī gōng bào xiè. jiǔ nián shí èr yuè, yǐ ān nán xíng yíng jiāng shì jí bìng zhě zhòng, qiǎn tóng zhī tài cháng lǐ yí yuàn wáng cún yì nán yuè qián jié zhì dǎo, réng jiàn qí fú dào chǎng yī yuè. yòu yǐ xī jiāng yùn liáng huò yīng, mìng běn zhōu zhǎng lì wǎng jì lóng cí. shí nián sì yuè, yǐ xià hàn, nèi chū xī yì qí yǔ fǎ: bǔ xī yì shù shí nà wèng zhōng, zì zhī yǐ zá mù yè, zé tóng nán shí sān suì xià shí suì shàng zhě èr shí bā rén, fēn liǎng fān, yī qīng yī, yǐ qīng shì miàn jí shǒu zú, rén chí liǔ zhī zhān shuǐ sàn sǎ, zhòu yè huán rào, sòng zhòu yuē:" xī yì xī yì, xìng yún tǔ wù, yǔ lìng pāng tuó, lìng rǔ guī qù!" yǔ zú.
熙寧元年正月,帝親幸寺觀祈雨,仍令在京差官分禱,各就本司先致齋三日,然後行事。諸路擇端誠修潔之士,分禱海鎮、岳瀆、名山、大川,潔齋行事,毋得出謁宴飲、賈販及諸煩擾,令監司察訪以聞。諸路神祠、靈跡、寺觀,雖不系祀典,祈求有應者,並委州縣差官潔齋致禱。已而雨足,復幸西太一宮報謝。九年十二月,以安南行營將士疾病者眾,遣同知太常禮儀院王存詣南嶽虔潔致禱,仍建祈福道場一月。又以西江運糧獲應,命本州長吏往祭龍祠。十年四月,以夏旱,內出《蜥蜴祈雨法》:捕蜥蜴數十納瓮中,漬之以雜木葉,擇童男十三歲下、十歲上者二十八人,分兩番,衣青衣,以青飾面及手足,人持柳枝沾水散灑,晝夜環繞,誦咒曰:"蜥蜴蜥蜴,興雲吐霧,雨令滂沱,令汝歸去!"雨足。
yuán fēng yuán nián shí yuè, tài huáng tài hòu wéi yù, mìng fǔ chén yǐ xià fēn dǎo tiān dì zōng miào shè jì, jí dōu nèi zhū shén cí. yòu zuò qí fú dào chǎng yú sì guān jí wǔ yuè sì dú fán líng jī suǒ zài. bā nián, dì jí, fēn dǎo yì rú zhī. yòu yǐ jīng chéng huǒ zāi, jiàn jiào yú jí xǐ guān, qiě wèi mín qí fú. yuán yòu yuán nián shí èr yuè, yǐ huá zhōu zhèng xiàn shān cuī, mìng tài cháng bó shì yán fù wǎng jì xī yuè. qī nián, zhào:" tài huáng tài hòu běn mìng suì, zhēng yuè yī rì, jīng shī jí tiān xià zhōu jūn, gè zhāi sēng ní dào shì nǚ guān yī rì, zài jīng gōng guān sì yuàn, kāi jiàn dào chǎng qī zhòu yè, nèi wài yù qiú bìng shè shí sān rì." bā nián, tài huáng tài hòu wéi yù, qí dǎo rú yuán fēng, réng zhì dǎo zhū líng. yòu lìng nán jīng děng chù zhǎng lì, yì zǔ zōng shén yù suǒ zài jiàn zhì dào chǎng. shào xìng èr nián sān yuè kǔ yǔ, mìng wǎng tiān zhú shān qí qíng, jí rì yǔ zhǐ. sì nián, zhī shū mì yuàn zhāng jùn yán:" sì chuān zì qī yuè yǐ lái lín yǔ dì zhèn, qǐ zhì zhù wén, míng shān dà chuān qí dǎo." shàng yuē:" lín yǔ dì zhèn zhī zāi, qǐ fēi bīng jiǔ zài shǔ, diào fā gōng kuì, mín yuàn suǒ zhì. dāng xiū dé yǐ yīng zhī, yòu kě dǎo hū?"
元豐元年十月,太皇太后違豫,命輔臣以下分禱天地、宗廟、社稷,及都內諸神祠。又作祈福道場於寺觀及五嶽、四瀆凡靈跡所在。八年,帝疾,分禱亦如之。又以京城火災,建醮於集禧觀,且為民祈福。元祐元年十二月,以華州鄭縣山摧,命太常博士顏復往祭西嶽。七年,詔:"太皇太后本命歲,正月一日,京師及天下州軍,各齋僧尼、道士、女冠一日,在京宮觀、寺院,開建道場七晝夜,內外獄囚並設食三日。"八年,太皇太后違豫,祈禱如元豐,仍致禱諸陵。又令南京等處長吏,詣祖宗神御所在建置道場。紹興二年三月苦雨,命往天竺山祈晴,即日雨止。四年,知樞密院張浚言:"四川自七月以來霖雨、地震,乞制祝文,名山大川祈禱。"上曰:"霖雨、地震之災,豈非兵久在蜀,調發供饋,民怨所致。當修德以應之,又可禱乎?"
qī nián zhēng yuè yī rì, zhào:" zhèn tòng liǎng gōng běi shòu, dào jūn huáng dì chūn qiū yì gāo, niàn wú yǐ jiàn qín chéng zhī yì, kě qiǎn guān wǎng jiàn kāng fǔ yuán fú wàn suì gōng xiū jiàn qí fú dào chǎng sān zhòu yè, wù lìng yán jié, shù chēng zhèn xīn." yòu wèi fǔ chén yuē:" xuān hé huáng hòu chūn qiū jìn gāo, zhèn zhāo xī sī zhī, bù huáng ān chù. yǐ qiǎn rén yú sān máo shān shè huáng lù jiào, yǎng zhù shèng shòu." shì suì qī yuè, zhāng jùn děng yán:" yǔ zé shāo qiān, qǐ dǎo." shàng yuē:" zhèn huàn bù zhī sì fāng shuǐ hàn zhī shí, gōng zhōng zhǒng dào liǎng qū, qí yī dì xià, qí yī dì gāo, gāo zhě qí miáo yǒu gǎo yì yǐ, xū jīng jiā qí dǎo, yǐ jiù hàn hàn." bā nián, zǎi chén zòu jī yǔ shāng cán, shàng yuē:" zhèn gōng zhōng zì cán yī báo, yù zhī nóng sāng zhī hòu, jiǔ yǔ yè shī, qǐ bù yǒu sǔn?" nǎi mìng wǎng tiān zhú qí qíng.
七年正月一日,詔:"朕痛兩宮北狩,道君皇帝春秋益高,念無以見勤誠之意,可遣官往建康府元符萬歲宮修建祈福道場三晝夜,務令嚴潔,庶稱朕心。"又謂輔臣曰:"宣和皇后春秋浸高,朕朝夕思之,不遑安處。已遣人於三茅山設黃籙醮,仰祝聖壽。"是歲七月,張浚等言:"雨澤稍愆,乞禱。"上曰:"朕患不知四方水旱之實,宮中種稻兩區,其一地下,其一地高,高者其苗有槁意矣,須精加祈禱,以救旱暵。"八年,宰臣奏積雨傷蠶,上曰:"朕宮中自蠶一薄,欲知農桑之候,久雨葉濕,豈不有損?"乃命往天竺祈晴。
sān shí èr nián, tài cháng shǎo qīng wáng pǔ yán:" nì liàng zhū yí, lǔ qí dùn qù, liǎng huái wú jǐng, jiù jiāng jìn guī. zī zhě huí luán lín ān, dāng xíng bào xiè zhī lǐ." cóng zhī. jiā dìng bā nián bā yuè, huáng, dǎo yú huò shān. jiǔ nián liù yuè huáng, dǎo qún sì. chún yòu qī nián liù yuè dà hàn, mìng dài cóng dǎo yú tiān zhú guān yīn jí huò shān cí.
三十二年,太常少卿王普言:"逆亮誅夷,虜騎遁去,兩淮無警,舊疆浸歸。茲者迴鑾臨安,當行報謝之禮。"從之。嘉定八年八月,蝗,禱於霍山。九年六月蝗,禱群祀。淳祐七年六月大旱,命待從禱於天竺觀音及霍山祠。