lǐ wǔ jí lǐ wǔ
◎礼五(吉礼五)
shè jì yuè dú jí tián xiān cán zòu gào qí yǒng
○社稷 岳渎 籍田 先蚕 奏告 祈禜
shè jì, zì jīng shī zhì zhōu xiàn, jiē yǒu qí sì. suì yǐ chūn qiū èr zhòng yuè jí là rì jì tài shè tài jì. zhōu xiàn zé chūn qiū èr jì, cì shǐ xiàn lìng chū xiàn, shàng zuǒ xiàn chéng yà xiàn, zhōu bó shì xiàn bù wèi zhōng xiàn. rú yǒu gù, yǐ cì guān shè. ruò zhǎng lì zhí guān huò shǎo, jí xǔ tōng shè, huò bié chà guān dài zhī. shēng yòng shǎo láo, lǐ xíng sān xiàn, zhì zhāi sān rì. qí lǐ qì shù: zhèng pèi zuò zūn gè èr, biān dòu gè bā, fǔ guǐ gè èr, zǔ sān. cóng sì biān dòu gè èr, fǔ guǐ zǔ gè yī. tài shè tán guǎng wǔ zhàng, gāo wǔ chǐ, wǔ sè tǔ wèi zhī. jì tán zài xī, rú qí zhì. shè yǐ shí wéi zhǔ, xíng rú zhōng, zhǎng wǔ chǐ, fāng èr chǐ, shàn qí shàng, péi qí bàn. sì miàn gōng yuán shì yǐ fāng sè, miàn gè yī wū, sān mén, měi mén èr shí sì jǐ, sì yú lián shì fú sī, rú miào zhī zhì, zhōng zhí yǐ huái. qí tán sān fēn gōng zhī yī, zài nán, wú wū. qìng lì yòng yáng shǐ gè èr, zhèng pèi wèi biān dòu shí èr, shān léi fǔ guǐ zǔ èr, qí bào xiàng zūn yī.
社稷,自京师至州县,皆有其祀。岁以春秋二仲月及腊日祭太社、太稷。州县则春秋二祭,刺史、县令初献,上佐、县丞亚献,州博士、县簿尉终献。如有故,以次官摄。若长吏职官或少,即许通摄,或别差官代之。牲用少牢,礼行三献,致斋三日。其礼器数:正配坐尊各二,笾、豆各八,簠、簋各二,俎三。从祀笾、豆各二,簠、簋、俎各一。太社坛广五丈,高五尺,五色土为之。稷坛在西,如其制。社以石为主,形如钟,长五尺,方二尺,剡其上,培其半。四面宫垣饰以方色,面各一屋,三门,每门二十四戟,四隅连饰罘罳,如庙之制,中植以槐。其坛三分宫之一,在南,无屋。庆历用羊、豕各二,正配位笾、豆十二,山罍、簠、簋、俎二,祈报象尊一。
yuán fēng sān nián, xiáng dìng suǒ yán:" shè jì zhù bǎn shēng bì zhuàn wù, qǐng bìng yì yú kǎn, gèng bù shè fán liáo. yòu zhōu lǐ dà zōng bó' yǐ xuè jì shè jì', shè wèi yīn sì, xuè zhě yōu yīn zhī wù, shì yǐ lèi qiú shén zhī yì. jiāo tiān xiān jiàn xuè, cì jiàn xīng, cì jiàn yàn, cì jiàn shú. shè jì wǔ sì, xiān jiàn yàn, cì jiàn shú. zhì yú qún xiǎo sì, jiàn shú ér yǐ. jīn shè jì bù yòng xuè jì, yòu bù jiàn yàn, jiē wéi jīng lǐ. qǐng yǐ mái xuè wèi shǐ, xiān jiàn yàn, cì jiàn shú. gǔ zhě jì shè, jūn nán xiàng yú běi yōng xià, suǒ yǐ dá yīn yě, jīn shè jì wěi nèi bù shè běi yōng, ér yǒu sī shè shì, nǎi shè dōng xiàng zhī wèi, fēi shì. qǐng shè běi yōng, yǐ bèi qīn cí nán xiàng dá yīn zhī wèi, yǒu sī shè shì, zé lì běi yōng xià shǎo xī. wáng zhì yuē:' tiān zǐ shè jì jiē tài láo, zhū hóu shè jì jiē shǎo láo.' jīn yī yòng shǎo láo, shū bù yīng lǐ. fū wèi yī jùn yì bào gōng zhě, dāng yòng shǎo láo wèi tiān xià bào gōng zhě, dāng yòng tài láo. suǒ yǒu chūn qiū qí bào tài shè tài jì, qǐng yú yáng shǐ wài jiā jiǎo wò niú èr." yòu yán:" shè jì zhī jì, yǒu yì yù ér wú lǐ yù, kāi yuán lǐ: diàn tài shè tài jì, bìng yǐ liǎng guī yǒu dǐ. qǐng xià yǒu sī zào liǎng guī yǒu dǐ èr, yǐ wéi lǐ shén zhī qì, réng zhào yú tán cè jiàn zhāi tīng sān yíng, yǐ bèi wàng jì."
元丰三年,详定所言:"社稷祝版、牲币、馔物,请并瘗于坎,更不设燔燎。又《周礼·大宗伯》'以血祭社稷',社为阴祀,血者幽阴之物,是以类求神之意。郊天先荐血,次荐腥,次荐爓,次荐熟。社稷、五祀,先荐爓,次荐熟。至于群小祀,荐熟而已。今社稷不用血祭,又不荐爓,皆违经礼。请以埋血为始,先荐爓,次荐熟。古者祭社,君南向于北墉下,所以答阴也,今社稷壝内不设北墉,而有司摄事,乃设东向之位,非是。请设北墉,以备亲祠南向答阴之位,有司摄事,则立北墉下少西。《王制》曰:'天子社稷皆太牢,诸侯社稷皆少牢。'今一用少牢,殊不应礼。夫为一郡邑报功者,当用少牢;为天下报功者,当用太牢。所有春秋祈报太社、太稷,请于羊、豕外加角握牛二。"又言:"社稷之祭,有瘗玉而无礼玉,《开元礼》:奠太社、太稷,并以两圭有邸。请下有司造两圭有邸二,以为礼神之器,仍诏于坛侧建斋厅三楹,以备望祭。"
xiān shì, zhōu xiàn shè zhǔ bù yǐ shí. lǐ bù yǐ wèi shè jì bù wū ér tán, dāng shòu shuāng lòu fēng yǔ, yǐ dá tiān dì zhī qì, gù yòng shí zhǔ, qǔ qí jiān jiǔ. yòu lǐ: zhū hóu zhī tán bàn tiān zǐ zhī zhì. qǐng lìng zhōu xiàn shè zhǔ yòng shí, chǐ cùn guǎng zhǎng yì bàn tài shè zhī zhì. suì xià tài cháng, xiū rù sì yí. yuán yòu zhōng, yòu cóng bó shì sūn è yán, jì tài shè tài jì, jiē shè dēng gē lè. dà guān, yì lǐ jú yán:" tài shè xiàn guān tài zhù fèng lǐ, jiē yǐ fǎ fú zhì yú jùn yì, zé yòng cháng fú. qǐng xià jì fú zhì dù yú jùn xiàn, bǐ qí zì zhì, bì zé tīng gǎi zào zhī."
先是,州县社主不以石。礼部以谓社稷不屋而坛,当受霜露风雨,以达天地之气,故用石主,取其坚久。又《礼》:诸侯之坛半天子之制。请令州县社主用石,尺寸广长亦半太社之制。遂下太常,修入祀仪。元祐中,又从博士孙谔言,祭太社、太稷,皆设登歌乐。大观,议礼局言:"太社献官、太祝、奉礼,皆以法服;至于郡邑,则用常服。请下祭服制度于郡县,俾其自制,弊则听改造之。"
shào xīng yuán nián, yǐ chūn qiū èr zhòng jí là qián jì tài shè tài jì yú tiān qìng guān, yòu wàng jì yú lín ān tiān níng guān. shí sì nián, shǐ zhù tán wěi yú guān qiáo zhī dōng, lì shí zhǔ, zhì tài shè lìng yī yuán, bèi shēng láo qì bì, jìn shú wàng liáo rú yí.
绍兴元年,以春秋二仲及腊前祭太社、太稷于天庆观,又望祭于临安天宁观。十四年,始筑坛壝于观桥之东,立石主,置太社令一员,备牲牢器币,进熟、望燎如仪。
yuè zhèn hǎi dú zhī sì. tài zǔ píng hú nán, mìng jǐ shì zhōng lǐ fǎng jì nán yuè, jì lìng yǒu sī zhì zhū yuè shén yì guān jiàn lǚ, qiǎn shǐ yì zhī. guǎng nán píng, qiǎn sī nóng shǎo qīng lǐ jì fāng jì nán hǎi, chú qù liú chǎng suǒ fēng wěi hào jí gōng míng, yì yǐ yī pǐn fú. yòu zhào:" yuè dú bìng dōng hǎi miào, gè yǐ běn xiàn lìng jiān miào lìng, wèi jiān miào chéng, zhuān zhǎng sì shì." yòu mìng lǐ fǎng lú duō xùn wáng yòu hù méng děng fēn zhuàn yuè dú cí jí lì dài dì wáng bēi, qiǎn hàn lín dài zhào sūn chóng wàng děng fēn yì zhū miào shū yú shí. liù nián, qiǎn shǐ fèng yì guān jiàn lǚ, sòng xī zhèn wú yuè miào.
岳镇海渎之祀。太祖平湖南,命给事中李昉祭南岳,继令有司制诸岳神衣、冠、剑、履,遣使易之。广南平,遣司农少卿李继芳祭南海,除去刘鋹所封伪号及宫名,易以一品服。又诏:"岳、渎并东海庙,各以本县令兼庙令,尉兼庙丞,专掌祀事。"又命李昉、卢多逊、王祐、扈蒙等分撰岳、渎祠及历代帝王碑,遣翰林待诏孙崇望等分诣诸庙书于石。六年,遣使奉衣、冠、剑、履,送西镇吴岳庙。
tài píng xīng guó bā nián, hé jué huá zhōu, qiǎn shū mì zhí xué shì zhāng qí xián yì bái mǎ jīn, yǐ yī tài láo shěn cí jiā bì. zì shì, fán hé jué yì xiū sāi jiē zhì jì. mì shū jiān lǐ zhì yán:" àn wǔ jiāo yíng qì zhī rì, jiē jì zhú fāng yuè zhèn hǎi dú. zì bīng luàn hòu, yǒu bù zài fēng yù zhě, suì quē qí jì. guó jiā kè fù sì fāng, jiān suī fèng zhào tè jì, wèi zhe cháng sì. wàng zūn jiù lǐ, jiù yíng qì rì gè jì yú suǒ lì zhī zhōu, zhǎng shǐ yǐ cì wèi xiàn guān." qí hòu, lì chūn rì sì dōng yuè dài shān yú yǎn zhōu, dōng zhèn yí shān yú yí zhōu, dōng hǎi yú lái zhōu, huái dú yú táng zhōu. lì xià rì sì nán yuè héng shān yú héng zhōu, nán zhèn kuài jī shān yú yuè zhōu, nán hǎi yú guǎng zhōu, jiāng dú yú chéng dū fǔ. lì qiū rì sì xī yuè huà shān yú huá zhōu, xī zhèn wú shān yú lǒng zhōu, xī hǎi hé dú bìng yú hé zhōng fǔ, xī hǎi jiù hé dú miào wàng jì. lì dōng sì běi yuè héng shān běi zhèn yī wū lǘ shān bìng yú dìng zhōu, běi zhèn jiù běi yuè miào wàng jì, běi hǎi jì dú bìng yú mèng zhōu, běi hǎi jiù jì dú miào wàng jì. tǔ wáng rì sì zhōng yuè sōng shān yú hé nán fǔ, zhōng zhèn huò shān yú jìn zhōu.
太平兴国八年,河决滑州,遣枢密直学士张齐贤诣白马津,以一太牢沈祠加璧。自是,凡河决溢、修塞皆致祭。秘书监李至言:"按五郊迎气之日,皆祭逐方岳镇、海渎。自兵乱后,有不在封域者,遂阙其祭。国家克复四方,间虽奉诏特祭,未著常祀。望遵旧礼,就迎气日各祭于所隶之州,长史以次为献官。"其后,立春日祀东岳岱山于兖州,东镇沂山于沂州,东海于莱州,淮渎于唐州。立夏日祀南岳衡山于衡州,南镇会稽山于越州,南海于广州,江渎于成都府。立秋日祀西岳华山于华州,西镇吴山于陇州,西海、河渎并于河中府,西海就河渎庙望祭。立冬祀北岳恒山、北镇医巫闾山并于定州,北镇就北岳庙望祭,北海、济渎并于孟州,北海就济渎庙望祭。土王日祀中岳嵩山于河南府,中镇霍山于晋州。
zhēn zōng fēng shàn bì, jiā hào tài shān wèi rén shèng tiān qí wáng, qiǎn zhí fāng láng zhōng shěn wéi zōng zhì gào. yòu fēng wēi xióng jiāng jūn wèi bǐng líng gōng, tōng quán miào wèi líng pài hóu, tíng shān shén miào wèi guǎng chán hóu, yì shān shén miào wèi líng yán hóu, gè qiǎn guān zhì gào. zhào tài shān sì miàn qī lǐ jìn qiáo cǎi, gěi jìn shān èr shí hù yǐ fèng shén cí, shè shǒu cú lái shān bìng jìn qiáo cǎi. chē jià cì chán zhōu, jì hé dú miào, zhào jìn hào xiǎn shèng líng yuán gōng, qiǎn yòu jiàn yì dài fū xuē yìng yì hé zhōng fǔ, bǐ bù yuán wài láng dīng gù yán yì chán zhōu jì gào. mì shū chéng dǒng wēn qí yán:" hàn yǐ huò shān wèi nán yuè, wàng lìng shòu zhōu zhǎng lì chūn qiū zhì jì." lǐ guān yán:" suī qián hàn cháng yǐ huò shān wèi nán yuè, yuán jīn yuè miào yǐ zài héng shān, nán yú gǎi zhì. qí huò shān rú yù shuǐ hàn qí qiú jí fēi shí, zhǔn bié chì zhì jì, jí wěi zhōu xiàn fèng xíng." zhào fēng jiāng zhōu mǎ dāng shàng shuǐ fǔ, fú shàn ān jiāng wáng tài píng zhōu cǎi shí zhōng shuǐ fǔ, shùn shèng píng jiāng wáng rùn zhōu jīn shān xià shuǐ fǔ, zhāo xìn tài jiāng wáng.
真宗封禅毕,加号泰山为仁圣天齐王,遣职方郎中沈维宗致告。又封威雄将军为炳灵公,通泉庙为灵派侯,亭山神庙为广禅侯,峄山神庙为灵岩侯,各遣官致告。诏泰山四面七里禁樵采,给近山二十户以奉神祠,社首、徂徕山并禁樵采。车驾次澶州,祭河渎庙,诏进号显圣灵源公,遣右谏议大夫薛映诣河中府,比部员外郎丁顾言诣澶州祭告。秘书丞董温其言:"汉以霍山为南岳,望令寿州长吏春秋致祭。"礼官言:"虽前汉尝以霍山为南岳,缘今岳庙已在衡山,难于改制。其霍山如遇水旱祈求及非时,准别敕致祭,即委州县奉行。"诏封江州马当上水府,福善安江王;太平州采石中水府,顺圣平江王;润州金山下水府,昭信泰江王。
jí sì fén yīn, mìng chén yáo sǒu jì xī hǎi, cáo lì yòng jì fén hé. chē jià zhì tóng guān, qiǎn guān cí xī yuè jí hé dú, bìng yòng tài láo, bèi sān xiàn lǐ. gēng wǔ, qīn yè huá yīn xī yuè miào, qún chén péi wèi, miào yuán nèi wài liè huáng huī zhàng, qiǎn guān fēn diàn miào nèi zhū shén, jiā hào yuè shén wèi shùn shèng jīn tiān wáng. hái zhì hé zhōng, qīn yè diàn hé dú miào jí xī hǎi wàng jì tán. wǔ yuè yǐ wèi, jiā shang dōng yuè yuē tiān qí rén shèng dì, nán yuè yuē sī tiān zhāo shèng dì, xī yuè yuē jīn tiān shùn shèng dì, běi yuè yuē ān tiān yuán shèng dì, zhōng yuè yuē zhōng tiān chóng shèng dì. mìng hàn lín lǐ guān xiáng dìng yí zhù jí miǎn fú zhì dù chóng shì shén xiàng zhī lǐ. qí yù cè zhì, rú zōng miào shì cè. dì zì zuò fèng shén shù, bèi jì chóng fèng yì, bǐ zhuàn cè wén. yǒu sī shè wǔ yuè cè shǐ yī pǐn lǔ bù jí shòu cè huáng huī zhàng zài cè lù gǔn miǎn yú yú qián yuán mén wài, gè yī fāng suǒ. qún chén cháo fú xù bān zhàng wèi rú yuán huì yí. shàng fú gǔn miǎn, yù qián yuán diàn. zhōng shū shì láng yǐn wǔ yuè yù cè, shàng yī fèng gǔn miǎn shēng diàn, shàng wèi zhī xìng. fèng cè shǐ fù bān yú xiāng àn qián, shì zhōng xuān zhì yuē:" jīn jiā shang wǔ yuè dì hào, qiǎn qīng děng chí jié fèng cè zhǎn lǐ." xián chéng zhì zài bài. fèng cè shǐ yǐ cì shēng zì dōng jiē, shòu cè yù zuò qián, jiàng xī jiē fù shǐ shòu gǔn miǎn yú yú dan chi, suí cè shǐ jiàng lì dan chi xī. yù cè fā, zhì yú cháo yuán mén wài, dì fù zuò. cè shǐ fèng cè shēng lù, gǔ chuī zhèn zuò ér xíng. dōng yuè běi yuè cè cì yú ruì shèng yuán, nán yuè cè cì yú yù jīn yuán, xī yuè zhōng yuè cè cì yú qióng lín yuàn. jí miào, nèi wài liè huáng huī zhàng, shè dēng gē. fèng cè yú chē, fèng gǔn miǎn yú yú, shǐ fù kù zhě qí cóng, qiǎn guān sān shí yuán qián dǎo. jí mén, fèng zhì wò cì, yǐ zhōu zhǎng lì yǐ xià chōng sì guān, zhì jì bì, fèng yù cè gǔn miǎn zhì diàn nèi. yòu jiā shang wǔ yuè dì hòu hào: dōng yuē shū míng, nán yuē jǐng míng, xī yuē sù míng, běi yuē jìng míng, zhōng yuē zhèng míng. qiǎn guān jì gào. zhào yuè dú sì hǎi zhū miào, yù shè jiào, chú qīng cí wài, zēng zhèng shén wèi zhù wén. yòu gǎi táng zhōu shàng yuán tóng bǎi miào wèi huái dú zhǎng yuán gōng, jiā shǒu hù zhě. dì zì zhì wǔ yuè jiào gào wén, qiǎn shǐ jiào gào. jí jiàn tán zhī dì gòu tíng lì shí zhù, kè wén qí shàng.
及祀汾阴,命陈尧叟祭西海,曹利用祭汾河。车驾至潼关,遣官祠西岳及河渎,并用太牢,备三献礼。庚午,亲谒华阴西岳庙,群臣陪位,庙垣内外列黄麾仗,遣官分奠庙内诸神,加号岳神为顺圣金天王。还至河中,亲谒奠河渎庙及西海望祭坛。五月乙未,加上东岳曰天齐仁圣帝,南岳曰司天昭圣帝,西岳曰金天顺圣帝,北岳曰安天元圣帝,中岳曰中天崇圣帝。命翰林、礼官详定仪注及冕服制度、崇饰神像之礼。其玉册制,如宗庙谥册。帝自作《奉神述》,备纪崇奉意,俾撰册文。有司设五岳册使一品卤簿及授册黄麾仗、载册辂、衮冕舆于乾元门外,各依方所。群臣朝服序班、仗卫如元会仪。上服衮冕,御乾元殿。中书侍郎引五岳玉册,尚衣奉衮冕升殿,上为之兴。奉册使、副班于香案前,侍中宣制曰:"今加上五岳帝号,遣卿等持节奉册展礼。"咸承制再拜。奉册使以次升自东阶,受册御坐前,降西阶;副使受衮冕舆于丹墀,随册使降立丹墀西。玉册发,至于朝元门外,帝复坐。册使奉册升辂,鼓吹振作而行。东岳、北岳册次于瑞圣园,南岳册次于玉津园,西岳、中岳册次于琼林苑。及庙,内外列黄麾仗,设登歌。奉册于车,奉衮冕于舆,使、副袴褶骑从,遣官三十员前导。及门,奉置幄次,以州长吏以下充祀官,致祭毕,奉玉册、衮冕置殿内。又加上五岳帝后号:东曰淑明,南曰景明,西曰肃明,北曰靖明,中曰正明。遣官祭告。诏岳、渎、四海诸庙,遇设醮,除青词外,增正神位祝文。又改唐州上源桐柏庙为淮渎长源公,加守护者。帝自制五岳醮告文,遣使醮告。即建坛之地构亭立石柱,刻文其上。
tiān xǐ sì nián, cóng líng tái láng huáng fǔ róng qǐng, fán xiū hé zhì jì, zēng lóng shén jí wěi sù tiān jiāng tiān jì tiān shè děng zhū xīng zài tiān hé nèi zhě, fán wǔ shí wèi.
天禧四年,从灵台郎皇甫融请,凡修河致祭,增龙神及尾宿、天江、天记、天社等诸星在天河内者,凡五十位。
rén zōng kāng dìng yuán nián, zhào fēng jiāng dú wèi guǎng yuán wáng, hé dú wèi xiǎn shèng líng yuán wáng, huái dú wèi zhǎng yuán wáng, jì dú wèi qīng yuán wáng, jiā dōng hǎi wèi yuān shèng guǎng dé wáng, nán hǎi wèi hóng shèng guǎng lì wáng, xī hǎi wèi tōng shèng guǎng rùn wáng, běi hǎi wèi chōng shèng guǎng zé wáng. huáng yòu sì nián, yòu yǐ líng tái láng wáng dà míng yán, biàn kǒu jì hé, jiān cí jī dòu kuí, yǔ dōng jǐng tiān jīn tiān jiāng xián chí jī shuǐ tiān yuān tiān huáng shuǐ wèi shuǐ fǔ sì dú jiǔ kǎn tiān chuán wáng liáng luó yàn děng shí qī xīng zài tiān hé nèi zhě. wǔ nián, yǐ nóng zhì gāo dùn, yì fēng nán hǎi hóng shèng guǎng lì zhāo shùn wáng. qí wǔ zhèn, yí shān jiù fēng dōng ān gōng, zhèng hé sān nián fēng wáng kuài jī jiù fēng yǒng xīng gōng, zhèng hé fēng yǒng jì wáng wú shān jiù fēng chéng dé gōng, yuán fēng bā nián fēng wáng yī wū lǘ jiù fēng guǎng níng gōng, zhèng hé fēng wáng huò shān jiù fēng yīng shèng gōng, zhèng hé fēng yīng líng wáng. dōng hǎi, dà guān sì nián, jiā hào zhù shùn guǎng dé wáng.
仁宗康定元年,诏封江渎为广源王,河渎为显圣灵源王,淮渎为长源王,济渎为清源王,加东海为渊圣广德王,南海为洪圣广利王,西海为通圣广润王,北海为冲圣广泽王。皇祐四年,又以灵台郎王大明言,汴口祭河,兼祠箕、斗、奎,与东井、天津、天江、咸池、积水、天渊、天潢、水位、水府、四渎、九坎、天船、王良、罗堰等十七星在天河内者。五年,以侬智高遁,益封南海洪圣广利招顺王。其五镇,沂山旧封东安公,政和三年封王;会稽旧封永兴公,政和封永济王;吴山旧封成德公,元丰八年封王;医巫闾旧封广宁公,政和封王;霍山旧封应圣公,政和封应灵王。东海,大观四年,加号助顺广德王。
shào xīng qī nián, tài cháng bó shì huáng jī hòu yán:" yuè zhèn hǎi dú, qǐng yǐ měi suì sì lì rì fēn jì dōng xī nán běi, rú jì wǔ fāng dì lǐ." zhào cóng zhī.
绍兴七年,太常博士黄积厚言:"岳镇海渎,请以每岁四立日分祭东西南北,如祭五方帝礼。"诏从之。
qián dào wǔ nián, tài cháng shǎo qīng lín lì yán:" guó jiā zhù bì dōng nán, dōng hǎi nán hǎi, shí zài fēng yù zhī nèi. zì dù jiāng yǐ hòu, wéi nán hǎi wáng miào, suì shí jiàng yù shū zhù wén, jiā fēng zhì bā zì wáng jué. rú dōng hǎi zhī cí, dàn yǐ lái zhōu gé jué, wèi cháng zhì jì, shū bù zhī tōng tài míng yuè wēn tái quán fú, jiē dōng hǎi fēn jiè yě. shào xīng zhōng jīn rén rù kòu, lǐ bǎo yǐ zhōu shī dà jié yú jiāo xī, shén zhī zhù shùn, wèi yǒu gōng yǐ. qiě yuán fēng jiān cháng jiàn miào yú míng zhōu dìng hǎi xiàn, qǐng yī nán hǎi tè fēng bā zì wáng jué, qiǎn guān yì míng zhōu xíng lǐ." zhào kě.
乾道五年,太常少卿林栗言:"国家驻跸东南,东海、南海,实在封域之内。自渡江以后,惟南海王庙,岁时降御书祝文,加封至八字王爵。如东海之祠,但以莱州隔绝,未尝致祭,殊不知通、泰、明、越、温、台、泉、福,皆东海分界也。绍兴中金人入寇,李宝以舟师大捷于胶西,神之助顺,为有功矣。且元丰间尝建庙于明州定海县,请依南海特封八字王爵,遣官诣明州行礼。"诏可。
jí tián zhī lǐ, suì bù cháng jiǎng. yōng xī sì nián, shǐ zhào yǐ lái nián zhēng yuè zé rì yǒu shì yú dōng jiāo, xíng jí tián lǐ. suǒ sī xiáng dìng yí zhù:" yī nán jiāo zhì wǔ shǐ. chú gēng dì zhāo yáng mén qī lǐ wài wèi xiān nóng tán, gāo jiǔ chǐ, sì bì, zhōu sì shí bù, shì yǐ qīng èr wěi, kuān bó qǔ zú róng yù gēng wèi. guān gēng tái dà cì shè lè xiàn èr wǔ. yù gēng wèi zài wěi mén dōng nán, zhū hóu gēng wèi cì zhī, shù rén yòu cì zhī. guān gēng tái gāo wǔ chǐ, zhōu sì shí bù, sì bì, rú tán sè. qí qīng chéng shè yú qiān mǔ zhī wài." yòu yán:" suí yǐ qīng xiāng fèng zhǒng lù, táng fèi qí lǐ. qīng xiāng jiù wú qí zhì, qǐng yòng zhú mù wèi zhī ér wú gài, liǎng duān shè pàn, shì yǐ qīng zhōng fēn jiǔ gé, gé shèng yī zhǒng, fù yǐ qīng pà. zhǒng lù jí zǎo wǎn zhī zhǒng, bù dìng gǔ míng, qǐng yòng shǔ jì shú dào liáng dà xiǎo dòu dà xiǎo mài, chén yú xiāng zhōng." dà lǐ shǐ lǐ fǎng yán:" àn tōng lǐ, chéng gēng gēn chē, jīn qǐng gǎi chéng yù lù, zài lěi sì yú gēng gēn chē. yòu qián diǎn bù zài gào miào jí chēng hè zhī zhì, jīn qǐng qián èr rì gào nán jiāo tài miào. gēng lǐ bì, bǎi guān chēng hè yú qīng chéng. lǐ yǒu láo jiǔ, hé shè huì yú hái gōng zhī yì rì, wàng rú qīn sì nán jiāo zhī zhì, zé rì dà yàn." xiáng dìng suǒ yán:" yù lěi sì èr jù, bìng shèng yǐ qīng tāo, zhǔn táng qián yuán gù shì, bù jiā diāo shì. lǐ bì, shōu yú jìn zhōng, yǐ shì jià sè jiān nán zhī yì. qí jì xiān nóng, yòng chún sè dú yī, rú jiāo sì lì jìn zuò, yú bìng quán yòng dà cí zhī zhì. huáng dì sàn zhāi sān rì, zhì zhāi èr rì, bǎi guān bù shòu shì jiè. shén nóng hòu jì cè, xué shì yuàn zhuàn wén jìn shū." yǐ lǔ bù shǐ jiǎ mó děng yán, fù yòng xiàng lù zài lěi sì, yǐ zhòng qí shì. wǔ nián zhēng yuè yǐ hài, dì fú gǔn miǎn, zhí zhèn guī, qīn xiǎng shén nóng, yǐ hòu jì pèi, bèi sān xiàn, suì xíng sān tuī zhī lǐ. bì shì, jiě yán, hái xíng gōng, bǎi guān chēng hè. dì gǎi yù dà niǎn, fú tōng tiān guān jiàng shā páo, gǔ chuī zhèn zuò ér hái. yù qián yuán mén dà shè, gǎi yuán duān gǒng, wén wǔ dì jìn guān yǒu chà. èr yuè qī rì, yàn qún chén yú dà míng diàn, xíng láo jiǔ lǐ.
籍田之礼,岁不常讲。雍熙四年,始诏以来年正月择日有事于东郊,行籍田礼。所司详定仪注:"依南郊置五使。除耕地朝阳门七里外为先农坛,高九尺,四陛,周四十步,饰以青;二壝,宽博取足容御耕位。观耕台大次设乐县、二舞。御耕位在壝门东南,诸侯耕位次之,庶人又次之。观耕台高五尺,周四十步,四陛,如坛色。其青城设于千亩之外。"又言:"隋以青箱奉穜稑,唐废其礼。青箱旧无其制,请用竹木为之而无盖,两端设襻,饰以青;中分九隔,隔盛一种,覆以青帊。穜稑即早晚之种,不定谷名,请用黍、稷、秫、稻、粱、大小豆、大小麦,陈于箱中。"大礼使李昉言:"按《通礼》,乘耕根车,今请改乘玉辂,载耒耜于耕根车。又前典不载告庙及称贺之制,今请前二日告南郊、太庙。耕礼毕,百官称贺于青城。礼有劳酒,合设会于还宫之翼日,望如亲祀南郊之制,择日大宴。"详定所言:"御耒耜二具,并盛以青绦,准唐乾元故事,不加雕饰。礼毕,收于禁中,以示稼穑艰难之意。其祭先农,用纯色犊一,如郊祀例进胙,余并权用大祠之制。皇帝散斋三日,致斋二日,百官不受誓戒。神农、后稷册,学士院撰文进书。"以卤簿使贾模等言,复用象辂载耒耜,以重其事。五年正月乙亥,帝服衮冕,执镇圭,亲享神农,以后稷配,备三献,遂行三推之礼。毕事,解严,还行宫,百官称贺。帝改御大辇,服通天冠、绛纱袍,鼓吹振作而还。御乾元门大赦,改元端拱,文武递进官有差。二月七日,宴群臣于大明殿,行劳酒礼。
jǐng dé sì nián, pàn tài cháng lǐ yuàn sūn shì yán:" lái nián huà rì, zhēng yuè yī rì xiǎng xiān nóng, jiǔ rì shàng xīn qí gǔ, sì shàng dì. chūn qiū chuán yuē:' qǐ zhé ér jiāo, jiāo ér hòu gēng.' yuè lìng yuē:' tiān zǐ yǐ yuán rì qí gǔ yú shàng dì. nǎi zé yuán chén, qīn zài lěi sì, gōng gēng dì jí.' xiān rú jiē yún: yuán rì, wèi shàng xīn jiāo tiān yě yuán chén, wèi jiāo hòu jí hài xiǎng xiān nóng ér gēng jí yě. liù diǎn lǐ gé xīn yí bìng yún shàng xīn sì hào tiān, cì yún jí hài xiǎng xiān nóng. wàng gǎi yòng shàng xīn hòu hài rì, yòng fú lǐ wén."
景德四年,判太常礼院孙奭言:"来年画日,正月一日享先农,九日上辛祈谷,祀上帝。《春秋传》曰:'启蛰而郊,郊而后耕。'《月令》曰:'天子以元日祈谷于上帝。乃择元辰,亲载耒耜,躬耕帝籍。'先儒皆云:元日,谓上辛郊天也;元辰,谓郊后吉亥享先农而耕籍也。《六典》、《礼阁新仪》并云上辛祀昊天,次云吉亥享先农。望改用上辛后亥日,用符礼文。"
míng dào yuán nián, zhào yǐ lái nián èr yuè dīng wèi xíng jí tián lǐ, ér bà dōng zhì qīn jiāo. qiǎn guān zòu gào tiān dì zōng miào zhū líng jǐng líng gōng, zhōu dōu jiù gào yuè dú gōng miào. qí lǐ yī rú duān gǒng zhī zhì, ér sǔn yì zhī. lǐ chéng, qiǎn guān zòu xiè rú gào lǐ.
明道元年,诏以来年二月丁未行籍田礼,而罢冬至亲郊。遣官奏告天地、宗庙、诸陵、景灵宫,州都就告岳渎、宫庙。其礼一如端拱之制,而损益之。礼成,遣官奏谢如告礼。
yuán fēng èr nián, zhào yú jīng chéng dōng nán dù tián qiān mǔ wèi jí tián, zhì lìng yī yuán, xǐ xiān nóng tán yú zhōng, shén cāng yú dōng nán, qǔ zú zhī zhī tián shì zhě wèi jí tián bīng. nǎi yǐ jiāo shè lìng xīn gōng yòu jiān lìng. gōng yòu qǐng yīn jiù mài diàn guī dì wèi tián, yǐn cài hé shuǐ guàn qí zhōng, bìng zhí guǒ shū, dōng zé cáng bīng, fán yī suì cí jì zhī yòng qǔ jù yān. xiān jiàn xiàn ér hòu jìn yù, yǒu yú, zé mào qián yǐ gěi zá fèi, shū qí yú yú nèi cáng kù, zhe wèi lìng. quán guǎn gàn jí tián wáng cún děng yì, yǐ nán jiāo mài diàn qián dì jí yù jīn yuán dōng nán xiàn dì bìng mín tián gòng qiān yī bǎi mǔ chōng jí tián wài, yǐ bǎi mǔ jiàn xiān nóng tán zhào, kāi qiān mò gōu xù, zhì shén cāng zhāi gōng bìng gēng zuò rén niú lú shè zhī shǔ, huì tú yǐ jìn. yǐ ér diàn chéng, zhào yǐ sī wén wéi míng.
元丰二年,诏于京城东南度田千亩为籍田,置令一员,徙先农坛于中,神仓于东南,取卒之知田事者为籍田兵。乃以郊社令辛公佑兼令。公佑请因旧麦殿规地为田,引蔡河水灌其中,并植果蔬,冬则藏冰,凡一岁祠祭之用取具焉。先荐献而后进御,有余,则贸钱以给杂费,输其余于内藏库,著为令。权管干籍田王存等议,以南郊麦殿前地及玉津园东南羡地并民田共千一百亩充籍田外,以百亩建先农坛兆,开阡陌沟洫,置神仓、斋宫并耕作人牛庐舍之属,绘图以进。已而殿成,诏以思文为名。
zhèng hé yuán nián, yǒu sī yì: xiǎng xiān nóng wèi zhōng cí, mìng yǒu sī shè shì, dì zhǐ xíng gēng jí zhī lǐ. bà mìng wǔ shǐ jí chēng hè sì shè zhī lèi. tài shǐ jú zé rì bù bì zhuān yòng jí hài. gēng jí suǒ chéng, gǎi yòng gēng gēn chē, bà chéng yù lù. gōng gēng zhī fú, zhǐ yòng tōng tiān guān jiàng shā páo, bǎi guān bìng cháo fú. fǎng yōng xī yí zhù, jiǔ qīng yǐ zuǒ yòu pú yè liù shàng shū yù shǐ dài fū shè, zhū hóu yǐ zhèng yuán sān pǐn guān jí shàng jiàng jūn shè. shè shù rén gēng wèi yú zhū hóu gēng wèi zhī nán, yǐ chéng zhōng mǔ zhī lǐ. bèi qīng xiāng, shè jiǔ gǔ, rú suí zhī zhì. xún fù yǐ gēng jí wèi dà cí, yī sì mèng cháo xiǎng lì xíng lǐ, yòu mìng lǐ zhì jú xiū dìng yí zhù.
政和元年,有司议:享先农为中祠,命有司摄事,帝止行耕籍之礼。罢命五使及称贺、肆赦之类。太史局择日不必专用吉亥。耕籍所乘,改用耕根车,罢乘玉辂。躬耕之服,止用通天冠、绛纱袍,百官并朝服。仿雍熙仪注,九卿以左右仆射、六尚书、御史大夫摄,诸侯以正员三品官及上将军摄。设庶人耕位于诸侯耕位之南,以成终亩之礼。备青箱,设九谷,如隋之制。寻复以耕籍为大祠,依四孟朝享例行礼,又命礼制局修定仪注。
mèng chūn zhī yuè, tài shǐ zé shàng xīn hòu jí rì, huáng dì qīn gēng jí tián, mìng yǒu sī yǐ shì rì xiǎng xiān nóng hòu jì yú běn tán, rú cháng yí. qián qī, diàn zhōng jiān shè yù zuò yú sāi wén diàn, yí luán sī shè wén wǔ guān cì diàn mén wài zhī zuǒ yòu. qí rì zǎo, fèng lǐ láng shè yù gēng rù wèi yú gēng jí suǒ, shàng shě shè guān gēng yù zuò yú tán shàng, nán xiàng. diǎn yí shè shì gēng qún chén wèi yú yù gēng zhī dōng xī, shè cóng gēng qún chén wèi yú yù gēng zhī dōng nán, xī xiàng, běi shàng. fèng lǐ láng shè yù lěi xí yú sān gōng zhī běi, shāo xī, nán xiàng. tài pú shè yù gēng niú yú yù tán zhī xī, shāo běi tài pú qīng wèi yú gēng niú zhī dōng, shāo qián, nán xiàng. tài cháng shè zuǒ fǔ wèi yú yù gēng zhī dōng, shāo nán, xī xiàng shè sī nóng wèi èr, yī zài zuǒ fǔ zhī hòu, yī zài qí nán, bìng xī xiàng. jí tián lìng sān, jiē wèi sī nóng qīng nán, shǎo tuì, běi shàng. fèng qīng xiāng guān wèi yú hòu. zhū zhí lěi sì zhě wèi gōng qīng gēng zhě hòu, shì gēng zhě qián, xī xiàng. sān gōng sān shǎo zǎi chén qīn wáng děng měi yuán sān rén, zhí zhèng èr rén, cóng gēng qún guān yī míng zhù gēng, bìng fú jiàng yī jiè zé. sān gōng yǐ cì qún guān lěi sì gè yī jù, měi yī jù zhèng fù niú èr, suí niú èr rén. shù rén gēng wèi zài cóng gēng guān wèi zhī nán, xī xiàng. shù rén bǎi rén, bìng qīng yī, gēng niú èr bǎi, měi liǎng niú yòng suí niú yī rén, lěi sì bǎi jù, běn wǔ shí jù, chā èr shí wǔ jù, yǐ mù wèi rèn. qí lǎo bǎi rén, cháng fú péi wèi yú shù rén wèi nán, xī xiàng. sī nóng shǎo qīng wèi èr yú shù rén wèi qián, tài shè lìng wèi sī nóng shǎo qīng zhī xī, shǎo tuì, jù běi xiàng. jī nèi zhū lìng wèi shù rén zhī dōng, xī xiàng. shàng niǎn jú shè yù lù yú zhàng nèi. qián qī sān rì, sī nóng yǐ qīng xiāng fèng jiǔ gǔ zhǒng lù zhī zhǒng jìn nèi. qián èr rì, huáng hòu lǜ liù gōng xiàn yú huáng dì, shòu yú nèi diàn. qián yī rì, jiàng chū fù sī nóng.
孟春之月,太史择上辛后吉日,皇帝亲耕籍田,命有司以是日享先农、后稷于本坛,如常仪。前期,殿中监设御坐于思文殿,仪鸾司设文武官次殿门外之左右。其日早,奉礼郎设御耕褥位于耕籍所,尚舍设观耕御坐于坛上,南向。典仪设侍耕群臣位于御耕之东西,设从耕群臣位于御耕之东南,西向,北上。奉礼郎设御耒席于三公之北,稍西,南向。太仆设御耕牛于御坛之西,稍北;太仆卿位于耕牛之东,稍前,南向。太常设左辅位于御耕之东,稍南,西向;设司农位二,一在左辅之后,一在其南,并西向。籍田令三,皆位司农卿南,少退,北上。奉青箱官位于后。诸执耒耜者位公卿耕者后,侍耕者前,西向。三公、三少、宰臣、亲王等每员三人,执政二人,从耕;群官一名助耕,并服绛衣、介帻。三公以次群官耒耜各一具,每一具正副牛二,随牛二人。庶人耕位在从耕官位之南,西向。庶人百人,并青衣,耕牛二百,每两牛用随牛一人,耒耜百具,畚五十具,锸二十五具,以木为刃。耆老百人,常服陪位于庶人位南,西向。司农少卿位二于庶人位前,太社令位司农少卿之西,少退,俱北向。畿内诸令位庶人之东,西向。尚辇局设玉辂于仗内。前期三日,司农以青箱奉九谷穜稑之种进内。前二日,皇后率六宫献于皇帝,受于内殿。前一日,降出付司农。
qí rì zhì míng, zuǒ fǔ fèng lěi sì zài yú yù lù qì, gēng jí shǐ cháo fú chéng chē, yòng běn pǐn lǔ bù, yǐ yí zhàng èr qiān rén wèi lěi sì xiān yì tán suǒ. shàng niǎn fèng yù shè píng niǎn yú xiáng xī diàn, huáng dì xuē páo chū zì nèi dōng mén, cóng jià chén liáo jìn wèi bìng qǐ jū rú cháng yí. jiāng zhì gēng suǒ, wén wǔ shì gēng cóng gēng yǐ xià jí qí lǎo shù rén jù yì jí tián xī mén wài lì bān, zài bài fèng yíng qì, gè jiù cì. cóng gēng péi gēng děng guān fú cháo fú yǐ qí gēng. chē jià zhì sī wén diàn, jìn shàn qì, zuǒ fǔ yǐ yù lěi sì shòu jí tián lìng, héng zhí zhī, yì gēng jí suǒ, zhì yú xí, suì shǒu zhī. fán zhí lěi sì zhě héng zhí zhī, shòu zé xiān qí lěi hòu qí sì. zhū xiàn lìng lǜ zhōng mǔ shù rén péi gēng qí lǎo xiān jiù wèi, sī nóng qīng jí tián lìng tài shè lìng fèng qīng xiāng guān zhū zhí lěi sì zhě yǐ cì jiù wèi. yù shǐ tái yǐn diàn zhōng shì yù shǐ yī yuán xiān rù jiù wèi, cì lǐ zhí guān xuān zàn shè rén děng fēn yǐn shì gēng cóng gēng qún guān gè jiù wèi. shàng niǎn fèng yù jìn niǎn sī wén diàn. zuǒ fǔ zòu qǐng zhōng yán. shǎo qǐng, zòu wài bàn. huáng dì tōng tiān guān jiàng shā páo, chéng niǎn chū. jiāng zhì yù gēng wèi, shàng shě xiān shè huáng dào, tài cháng qǐng xiáng niǎn jiù wèi. jì jiàng niǎn, tài cháng qīng qián dǎo zhì rù wèi nán xiàng lì, zòu qǐng xíng lǐ. lǐ zhí guān qǐng jí tián lìng jìn yì yù lěi xí nán xiàng, yǐn sī nóng qīng yì jí tián lìng dōng xī xiàng, jí tián lìng fǔ fú guì, zhí shì zhě yǐ tāo shòu zhī, jí tián lìng jiě tāo chū lěi, zhí lěi xìng, dōng xiàng lì, yǐ shòu sī nóng qīng, sī nóng qīng xī xiàng lì, yǐ shòu zuǒ fǔ, zuǒ fǔ yì yù gēng wèi qián shǎo dōng, běi xiàng. tài cháng qīng zòu qǐng shòu lěi sì, zuǒ fǔ zhí yǐ jìn, zhí lěi zhě zhù zhí zhī. huáng dì shòu yǐ sān tuī, zuǒ fǔ qián shòu lěi sì, shòu sī nóng qīng, yǐ shòu jí tián lìng, gè fù wèi. jí tián lìng guì ér nà yú tāo, zhí lěi xìng, yǐ shòu zhí shì zhě, tuì fù wèi.
其日质明,左辅奉耒耜载于玉辂讫,耕籍使朝服乘车,用本品卤簿,以仪仗二千人卫耒耜先诣坛所。尚辇奉御设平辇于祥曦殿,皇帝靴袍出自内东门,从驾臣僚禁卫并起居如常仪。将至耕所,文武侍耕、从耕以下及耆老、庶人俱诣籍田西门外立班,再拜奉迎讫,各就次。从耕、陪耕等官服朝服以俟耕。车驾至思文殿,进膳讫,左辅以御耒耜授籍田令,横执之,诣耕籍所,置于席,遂守之。凡执耒耜者横执之,受则先其耒、后其耜。诸县令率终亩庶人、陪耕耆老先就位,司农卿、籍田令、太社令、奉青箱官、诸执耒耜者以次就位。御史台引殿中侍御史一员先入就位,次礼直官、宣赞舍人等分引侍耕、从耕群官各就位。尚辇奉御进辇思文殿。左辅奏请中严。少顷,奏外办。皇帝通天冠、绛纱袍,乘辇出。将至御耕位,尚舍先设黄道,太常请降辇就位。既降辇,太常卿前导至褥位南向立,奏请行礼。礼直官请籍田令进诣御耒席南向,引司农卿诣籍田令东西向,籍田令俯伏跪,执事者以绦受之,籍田令解绦出耒,执耒兴,东向立,以授司农卿,司农卿西向立,以授左辅,左辅诣御耕位前少东,北向。太常卿奏请受耒耜,左辅执以进,执耒者助执之。皇帝受以三推,左辅前受耒耜,授司农卿,以授籍田令,各复位。籍田令跪而纳于縚,执耒兴,以授执事者,退复位。
huáng dì chū gēng, zhū zhí lěi sì zhě yǐ lěi sì gè shòu cóng gēng zhě, lǐ zhí guān yǐn tài cháng qīng yì yù wèi qián, běi xiàng, fèng qǐng huáng dì shēng tán guān gēng, fù wèi lì. qián dǎo guān dǎo huáng dì shēng tán, jí yù zuò nán xiàng. lǐ zhí guān tài cháng bó shì tài cháng qīng jìn dōng, xī xiàng běi shàng lì. lǐ zhí guān yǐn sān gōng sān shǎo zǎi chén qīn wáng gè wǔ tuī, yú cóng gēng guān gè jiǔ tuī, qì, zhí lěi sì zhě qián shòu lěi sì. lǐ zhí guān yǐn sī nóng shǎo qīng shuài shù rén yǐ cì gēng yú qiān mǔ, hòu gēng shǎo qǐng, lǐ zhí guān yǐn zuǒ fǔ yì yù zuò qián guì zòu lǐ bì. jiàng tán, chéng niǎn hái sī wén diàn, zuǒ fǔ zòu jiě yán, shì gēng cóng gēng guān jiē tuì. cì jí tián lìng yǐ qīng xiāng shòu sī nóng qīng, yì gēng suǒ, chū zhǒng lù bō zhī. cì sī nóng shǎo qīng shuài tài shè lìng jiǎn jiào zhōng mǔ. cì sī nóng qīng yì yù qián běi xiàng fǔ fú guì zòu shěng gōng bì, tuì. suǒ sī fàng zhàng yǐ qí, huáng dì cháng fú hái nèi, shì wèi rú cháng yí. shào xīng qī nián, shǐ jǔ xiǎng xiān nóng zhī lǐ, yǐ lì chūn hòu hài rì xíng yī xiàn lǐ. shí liù nián, huáng dì qīn gēng jí tián, bìng rú jiù zhì.
皇帝初耕,诸执耒耜者以耒耜各授从耕者,礼直官引太常卿诣御位前,北向,奉请皇帝升坛观耕,复位立。前导官导皇帝升坛,即御坐南向。礼直官、太常博士、太常卿近东,西向北上立。礼直官引三公、三少、宰臣、亲王各五推,余从耕官各九推,讫,执耒耜者前受耒耜。礼直官引司农少卿帅庶人以次耕于千亩,候耕少顷,礼直官引左辅诣御坐前跪奏礼毕。降坛,乘辇还思文殿,左辅奏解严,侍耕、从耕官皆退。次籍田令以青箱授司农卿,诣耕所,出穜稑播之。次司农少卿帅太社令检校终亩。次司农卿诣御前北向俯伏跪奏省功毕,退。所司放仗以俟,皇帝常服还内,侍卫如常仪。绍兴七年,始举享先农之礼,以立春后亥日行一献礼。十六年,皇帝亲耕籍田,并如旧制。
xiān cán zhī lǐ jiǔ fèi, zhēn zōng cóng wáng qīn ruò qǐng, zhào yǒu sī jiǎn tǎo gù shì yǐ wén. àn kāi bǎo tōng lǐ:" jì chūn jí sì, xiǎng xiān cán yú gōng sāng. qián xiǎng wǔ rì, zhū yǔ xiǎng guān sàn zhāi sān rì, zhì zhāi èr rì. xiǎng rì wèi míng wǔ kè, shè xiān cán shì shén zuò yú tán shàng běi fāng, nán xiàng. shàng gōng chū xiàn, shàng yí yà xiàn, shàng shí zhōng xiàn. nǚ xiāng yǐn sān xiàn zhī lǐ, nǚ zhù dú wén, yǐn fú shòu zuò rú cháng yí." yòu àn táng huì yào:" huáng dì qiǎn yǒu sī xiǎng xiān cán rú xiān nóng kě yě." nǎi zhào:" zì jīn yī xiān nóng lì, qiǎn guān shè shì." lǐ yuàn yòu yán:" zhōu lǐ:' cán yú běi jiāo.' yǐ chún yīn yě. hàn cán yú dōng jiāo, yǐ chūn sāng shēng yě. qǐng yuē fù gù shì, zhù tán dōng jiāo, cóng sāng shēng zhī yì. tán gāo wǔ chǐ, fāng èr zhàng, sì bì, bì gè wǔ chǐ. yī wěi, èr shí wǔ bù. sì lǐ rú zhōng cí."
先蚕之礼久废,真宗从王钦若请,诏有司检讨故事以闻。按《开宝通礼》:"季春吉巳,享先蚕于公桑。前享五日,诸与享官散斋三日,致斋二日。享日未明五刻,设先蚕氏神坐于坛上北方,南向。尚宫初献,尚仪亚献,尚食终献。女相引三献之礼,女祝读文,饮福、受胙如常仪。"又按《唐会要》:"皇帝遣有司享先蚕如先农可也。"乃诏:"自今依先农例,遣官摄事。"礼院又言:"《周礼》:'蚕于北郊。'以纯阴也。汉蚕于东郊,以春桑生也。请约附故事,筑坛东郊,从桑生之义。坛高五尺,方二丈,四陛,陛各五尺。一壝,二十五步。祀礼如中祠。"
qìng lì yòng yáng shǐ gè yī, shè shì xiàn guān tài wèi tài cháng guāng lù qīng, bù yòng lè. yuán fēng, xiáng dìng suǒ yán:" jì chūn jí sì, xiǎng xiān cán shì. táng yuè lìng zhù:' yǐ xiān cán wèi tiān sì.' àn xiān cán zhī yì, dàng shì shǐ cán zhī rén, yǔ xiān nóng xiān mù xiān chuī yī yě. kāi yuán xiǎng lǐ: wèi yì kǎn yú tán zhī rén dì. ér jiāo sì lù zài xiān cán sì wén, yǒu' zhào xīng cán zhī' zhī yǔ, lǐ yí luó yòu yǐ xiǎng xiān cán wú fán chái zhī yí, zé xiān cán fēi tiān sì xīng míng yǐ. jīn qǐng jiù běi jiāo wèi tán, bù shè liáo tán, dàn yì mái yǐ jì, yú rú gù shì."
庆历用羊、豕各一,摄事献官太尉、太常、光禄卿,不用乐。元丰,详定所言:"季春吉巳,享先蚕氏。唐《月令注》:'以先蚕为天驷。'按先蚕之义,当是始蚕之人,与先农、先牧、先炊一也。《开元享礼》:为瘗坎于坛之壬地。而《郊祀录》载《先蚕祀文》,有'肇兴蚕织'之语,《礼仪罗》又以享先蚕无燔柴之仪,则先蚕非天驷星明矣。今请就北郊为坛,不设燎坛,但瘗埋以祭,余如故事。"
zhèng hé, lǐ jú yán:" lǐ: tiān zǐ bì yǒu gōng sāng cán shì, yǐ xìng cán shì. suì jì bì, zé fèng jiǎn ér sāo, suì zhū lǜ zhī, xuán huáng zhī, yǐ wéi jiāo miào zhī jì fú. jīn jì kāi jí tián yǐ gōng zī shèng, ér wèi yǒu gōng sāng cán shì yǐ gōng jì fú, shàng wèi quē lǐ. qǐng fǎng gǔ zhì, yú xiān cán tán cè zhù cán shì, dù dì wèi gōng, sì miàn wèi qiáng, gāo rèn yǒu sān chǐ, shàng bèi jí, zhōng qǐ cán shì èr shí qī, bié gòu diàn yī qū wèi qīn cán zhī suǒ. fǎng hàn zhì, zhì jiǎn guǎn, lì zhī shì yú gōng zhōng, yǎng cán yú báo yǐ shàng. dù suǒ yòng zhī shù, wèi sāng lín. zhù cǎi sāng tán yú xiān cán tán nán, xiāng jù èr shí bù, fāng sān zhàng, gāo wǔ chǐ, sì bì. fán qī shì. zhì cán guān lìng chéng, yǐ gōng jiāo miào zhī jì fú. yòu zhōu guān nèi zǎi:' zhào hòu shuài nèi wài mìng fù cán yú běi jiāo.' zhèng shì wèi:' fù rén yǐ chún yīn wèi zūn.' zé cán wèi yīn shì kě zhī. kāi yuán lǐ xiǎng xiān cán, bì yǐ hēi, gài yǐ yīn sì zhī lǐ sì zhī yě. qǐng yòng hēi bì, yǐ hé zhì yīn zhī yì." zhào cóng qí yì, mìng qīn cán diàn yǐ wú yì wéi míng. yòu zhào:" qīn cán suǒ gōng, bù dú gǔn fú, fán shī yú jì sì zhě jiē yòng zhī."
政和,礼局言:"《礼》:天子必有公桑蚕室,以兴蚕事。岁既毕,则奉茧而缫,遂朱绿之,玄黄之,以为郊庙之祭服。今既开籍田以供粢盛,而未有公桑蚕室以供祭服,尚为阙礼。请仿古制,于先蚕坛侧筑蚕室,度地为宫,四面为墙,高仞有三尺,上被棘,中起蚕室二十七,别构殿一区为亲蚕之所。仿汉制,置茧馆,立织室于宫中,养蚕于薄以上。度所用之数,为桑林。筑采桑坛于先蚕坛南,相距二十步,方三丈,高五尺,四陛。凡七事。置蚕官令、丞,以供郊庙之祭服。又《周官内宰》:'诏后帅内外命妇蚕于北郊。'郑氏谓:'妇人以纯阴为尊。'则蚕为阴事可知。《开元礼》享先蚕,币以黑,盖以阴祀之礼祀之也。请用黑币,以合至阴之义。"诏从其议,命亲蚕殿以无斁为名。又诏:"亲蚕所供,不独衮服,凡施于祭祀者皆用之。"
xuān hé yuán nián sān yuè, huáng hòu qīn cán, jí yán fú gōng xíng lǐ. qí yí: jì chūn zhī yuè, tài shǐ zé rì, huáng hòu qīn cán, mìng yǒu sī xiǎng xiān cán shì yú běn tán. qián qī, diàn zhōng jiān shuài shàng shě shè zuò diàn shàng, nán xiàng qián yíng shī lián, shè dōng xī gé diàn hòu zhī zuǒ yòu. yòu shè nèi mìng fù fēi pín yǐ xià cì yú diàn zhī zuǒ yòu, wài mìng fù yǐ xià cì yú diàn mén nèi wài zhī zuǒ yòu, suí dì zhī yí, liàng shī wéi wò. yú cǎi sāng tán wài, sì miàn kāi mén, shè huáng hòu wò cì yú tán wěi dōng mén zhī nèi dào běi, nán xiàng.
宣和元年三月,皇后亲蚕,即延福宫行礼。其仪:季春之月,太史择日,皇后亲蚕,命有司享先蚕氏于本坛。前期,殿中监帅尚舍设坐殿上,南向;前楹施帘,设东西阁殿后之左右。又设内命妇妃嫔以下次于殿之左右,外命妇以下次于殿门内外之左右,随地之宜,量施帷幄。于采桑坛外,四面开门,设皇后幄次于坛壝东门之内道北,南向。
qí rì, yǒu sī shè rù wèi tán shàng, shǎo dōng, dōng xiàng. shè nèi mìng fù wèi tán xià dōng běi, nán xiàng shè wài mìng fù wèi tán xià dōng nán, běi xiàng, jù yì wèi chóng xíng xī shàng. nèi wài mìng fù, yī pǐn gè èr rén èr pǐn sān pǐn gè yī rén. yòu shè cóng cǎi sāng nèi mìng fù děng wèi yú wài mìng fù zhī dōng, nán xiàng yòng nèi mìng fù yī yuán chōng yì cán shì, shòu cán mǔ sāng yǐ shí cán. shè cóng cǎi sāng wài mìng fù děng wèi yú wài mìng fù dōng, běi xiàng, jù yì wèi chóng xíng xī shàng. shè zhí huáng hòu gōu xiāng zhě wèi yú nèi mìng fù zhī xī, shǎo nán, xī shàng. shàng gōng zhí gōu, sī zhì zhí xiāng nèi wài mìng fù gōu xiāng zhě, gè wèi yú hòu, diǎn zhì zhí gōu, nǚ shǐ zhí xiāng. yòu yú tán shàng shè zhí huáng hòu gōu xiāng wèi yú huáng hòu cǎi sāng wèi zhī běi, shāo dōng, nán xiàng, xī shàng.
其日,有司设褥位坛上,少东,东向。设内命妇位坛下东北,南向;设外命妇位坛下东南,北向,俱异位重行西上。内外命妇,一品各二人;二品、三品各一人。又设从采桑内命妇等位于外命妇之东,南向;用内命妇一员充诣蚕室,授蚕母桑以食蚕。设从采桑外命妇等位于外命妇东,北向,俱异位重行西上。设执皇后钩箱者位于内命妇之西,少南,西上。尚功执钩,司制执箱;内外命妇钩箱者,各位于后,典制执钩,女史执箱。又于坛上设执皇后钩箱位于皇后采桑位之北,稍东,南向,西上。
qián chū gōng yī rì, bīng bù lǜ qí shǔ chén xiǎo jià lǔ bù yú xuān dé mén wài, tài pú chén yàn dí chē dōng piān mén nèi, nán xiàng. qí rì wèi míng, wài mìng fù yīng cǎi sāng jí cóng cǎi sāng zhě, xiān yì qīn cán suǒ mù cì, yǐ qí qǐ jū, gè lìng qí nǚ shì zhě jìn gōu xiāng, zài zhì qīn cán suǒ, shòu nèi yè zhě jiān yǐ shòu zhí gōu xiāng zhě. qián yī kè, nèi mìng fù gè fú qí fú, nèi shì yǐn nèi mìng fù fēi pín yǐ xià, jù yì diàn tíng qǐ jū qì, nèi shì zòu qǐng zhōng yán shǎo qǐng, yòu zòu wài bàn. huáng hòu shǒu shì jū yī, chéng lóng shì jiān yú rú cháng yí, zhàng yǐ xíng wéi, chū nèi dōng mén zhì zuǒ shēng lóng mén. nèi shì guì zòu:" jù guān chén mǒu yán, qǐng xiáng jiān yú shēng yàn dí chē." qì, fǔ fú, xìng, shǎo tuì. yù zhě zhí suí shēng yàn dí chē, nèi shì yì chē qián zòu, qǐng chē jìn fā, chū xuān dé dōng piān mén, zhí shì zhě jìn gōu xiāng, zài zhī chē. zhì qīn cán suǒ diàn mén, jiàng chē, chéng jiān yú rù diàn hòu xī gé mén, shì wèi rú cháng yí. nèi shì xiān yǐn nèi wài mìng fù jí cóng cǎi sāng zhě jù jiù tán xià wèi, zhū zhí gōu xiāng zhě gè jiù wèi. nèi shì zòu qǐng zhōng yán shǎo qǐng, zòu wài bàn. huáng hòu shǒu shì jū yī, chéng jiān yú, nèi shì qián dǎo zhì tán dōng mén, huá gài zhàng wèi zhǐ yú mén wài, jìn shì zhě cóng zhī rù. nèi shì zòu qǐng xiáng jiān yú, zhì wò cì nèi, xià lián. yòu nèi shì zhì wò cì, qǐng xíng lǐ, dǎo huáng hòu yì tán, shēng zì nán bì, dōng xiàng lì. zhí gōu xiāng zhě zì běi bì yǐ cì shēng tán jiù wèi cì, nèi shì yǐn shàng gōng yì cǎi sāng wèi qián xī xiàng, fèng gōu yǐ jìn, huáng hòu shòu gōu cǎi sāng, sī zhì fèng xiāng jìn yǐ shòu sāng, huáng hòu cǎi sāng sān tiáo, zhǐ, yǐ gōu shòu shàng gōng, shàng gōng shòu gōu, sī zhì fèng xiāng jù tuì, fù wèi.
前出宫一日,兵部率其属陈小驾卤簿于宣德门外,太仆陈厌翟车东偏门内,南向。其日未明,外命妇应采桑及从采桑者,先诣亲蚕所幕次,以俟起居,各令其女侍者进钩箱,载至亲蚕所,授内谒者监以授执钩箱者。前一刻,内命妇各服其服,内侍引内命妇妃嫔以下,俱诣殿庭起居讫,内侍奏请中严;少顷,又奏外办。皇后首饰、鞠衣,乘龙饰肩舆如常仪,障以行帷,出内东门至左升龙门。内侍跪奏:"具官臣某言,请降肩舆升厌翟车。"讫,俯伏,兴,少退。御者执绥升厌翟车,内侍诣车前奏,请车进发,出宣德东偏门,执事者进钩箱,载之车。至亲蚕所殿门,降车,乘肩舆入殿后西阁门,侍卫如常仪。内侍先引内外命妇及从采桑者俱就坛下位,诸执钩箱者各就位。内侍奏请中严;少顷,奏外办。皇后首饰、鞠衣,乘肩舆,内侍前导至坛东门,华盖、仗卫止于门外,近侍者从之入。内侍奏请降肩舆,至幄次内,下帘。又内侍至幄次,请行礼,导皇后诣坛,升自南陛,东向立。执钩箱者自北陛以次升坛就位次,内侍引尚功诣采桑位前西向,奉钩以进,皇后受钩采桑,司制奉箱进以受桑,皇后采桑三条,止,以钩授尚功,尚功受钩,司制奉箱俱退,复位。
chū, huáng hòu cǎi sāng, diǎn zhì gè yǐ gōu shòu nèi wài mìng fù, huáng hòu cǎi sāng qì, nèi wài mìng fù yǐ cì cǎi sāng, nǚ shǐ zhí xiāng zhě shòu zhī, nèi wài mìng fù yī pǐn gè cǎi wǔ tiáo, èr pǐn sān pǐn gè cǎi jiǔ tiáo, zhǐ, diǎn zhì shòu gōu, yǔ zhí xiāng zhě tuì, fù wèi. nèi shì gè yǐn nèi wài mìng fù tuì, fù wèi. nèi shì yì huáng hòu qián, zòu lǐ bì, tuì, fù wèi. nèi shì yǐn huáng hòu jiàng zì nán bì, guī wò cì. shǎo qǐng, zòu qǐng chéng jiān yú rú chū. nèi shì qián dǎo, huáng hòu guī diàn hòu gé, nèi shì zòu jiě yán. chū, huáng hòu jiàng tán, nèi shì yǐn nèi mìng fù yì cán shì, shàng gōng shuài zhí gōu xiāng zhě yǐ cì cóng zhì cán shì, shàng gōng yǐ sāng shòu cán mǔ, cán mǔ shòu sāng lǚ qiè zhī, shòu nèi mìng fù shí cán, sǎ yī bù qì, nèi shì yǐn nèi wài mìng fù gè hái cì, huáng hòu hái gōng.
初,皇后采桑,典制各以钩授内外命妇,皇后采桑讫,内外命妇以次采桑,女使执箱者受之,内外命妇一品各采五条,二品、三品各采九条,止,典制受钩,与执箱者退,复位。内侍各引内外命妇退,复位。内侍诣皇后前,奏礼毕,退,复位。内侍引皇后降自南陛,归幄次。少顷,奏请乘肩舆如初。内侍前导,皇后归殿后阁,内侍奏解严。初,皇后降坛,内侍引内命妇诣蚕室,尚功帅执钩箱者以次从至蚕室,尚功以桑授蚕母,蚕母受桑缕切之,授内命妇食蚕,洒一簿讫,内侍引内外命妇各还次,皇后还宫。
xuān hé zhòng dìng qīn cán lǐ, wài mìng fù zǎi zhí bìng yī pǐn fū rén shēng tán shì lì, yú pǐn liè yú tán xià. liù nián rùn èr yuè, huáng hòu fù xíng qīn cán zhī lǐ yān. shào xīng qī nián, shǐ yǐ jì chūn jí sì rì xiǎng xiān cán, shì fēng shī zhī yí. qián dào zhōng, shēng wèi zhōng sì.
宣和重定亲蚕礼,外命妇、宰执并一品夫人升坛侍立,余品列于坛下。六年闰二月,皇后复行亲蚕之礼焉。绍兴七年,始以季春吉巳日享先蚕,视风师之仪。乾道中,升为中祀。
gào lǐ. gǔ zhě, tiān zǐ jiāng chū, lèi yú shàng dì, mìng lì gào shè jì jí qí nèi shān chuān. yòu tiān zǐ yǒu shì, bì gào zōng miào, lì dài yīn zhī. sòng zhì: fán xíng xìng jí fēng tài shān cí hòu tǔ yè tài qīng gōng, jiē qīn gào tài miào. sān suì jiāo sì, měi suì qí gǔ shàng dì, sì gǎn shēng dì, yú sì, jì fāng qiū, míng táng shén zhōu dì qí yuán qiū, bìng qiǎn guān gào zǔ zōng pèi yòu zhī yì. tā dà shì: jí wèi gǎi yuán gèng yù míng shàng zūn hào zūn tài hòu lì huáng hòu tài zǐ huáng zǐ shēng jí tián qīn zhēng nà xiáng xiàn fú cháo líng sì shè hé píng jí dà sàng shàng shì shān líng yuán líng fù miào fèng qiān shén zhǔ, jiē qiǎn guān zòu gào tiān dì zōng miào shè jì zhū líng yuè dú shān chuān gōng guàn zài jīng shí lǐ nèi shén cí. qí yí yòng xī zūn biān dòu gè yī, shí yǐ jiǔ pú hǎi. gōng sì yǐ sù zhuàn shí guǒ dài, yòng zhù bì, xíng yī xiàn lǐ. ruò chē jià chū jīng, zé yǒu chē yuán jì, yòng dī yáng yī. suǒ guò zhōu jùn qiáo liáng shān chuān dì wáng míng chén líng miào qù lù shí lǐ nèi zhě, gè lìng běn zhōu yǐ xiāng jiǔ pú jì gào. jiàn jiàng yuán nián, tài zǔ píng zé lù, réng jì ǎo miào tài shān chéng huáng. zhēng yáng zhōu hé dōng, bìng yòng cǐ lǐ. sì nián, xiū qì tài miào, qiǎn guān zòu gào sì shì jí jì běn miào tǔ shén. fán xiū qì tóng. rú qiān shén zhǔ, xiū bì fèng ān. shì suì shí yī yuè, zhào yǐ jiāo sì qián yī rì, qiǎn guān zòu gào dōng yuè chéng huáng jùn gōu miào wǔ lóng miào jí zi zhāng zi xià miào, tā rú yí.
告礼。古者,天子将出,类于上帝,命吏告社稷及圻内山川。又天子有事,必告宗庙,历代因之。宋制:凡行幸及封泰山、祠后土、谒太清宫,皆亲告太庙。三岁郊祀,每岁祈谷上帝,祀感生帝,雩祀,祭方丘,明堂、神州地祇、圜丘,并遣官告祖宗配侑之意。他大事:即位、改元、更御名、上尊号、尊太后、立皇后太子、皇子生、籍田、亲征、纳降、献俘、朝陵、肆赦、河平及大丧、上谥、山陵、园陵、祔庙、奉迁神主,皆遣官奏告天地、宗庙、社稷、诸陵、岳渎、山川、宫观、在京十里内神祠。其仪用牺尊、笾、豆各一,实以酒、脯、醢。宫寺以素馔、时果代,用祝币,行一献礼。若车驾出京,则有〈车爰〉祭,用羝羊一。所过州郡桥梁、山川、帝王名臣陵庙去路十里内者,各令本州以香、酒、脯祭告。建降元年,太祖平泽、潞,仍祭袄庙、泰山、城隍。征扬州、河东,并用此礼。四年,修葺太庙,遣官奏告四室及祭本庙土神。凡修葺同。如迁神主,修毕奉安。是岁十一月,诏以郊祀前一日,遣官奏告东岳、城隍、浚沟庙、五龙庙及子张、子夏庙,他如仪。
tài píng xīng guó wǔ nián shí yī yuè, chē jià běi zhēng. qián yī rì, qiǎn guān jì gào tiān dì yú yuán qiū, yòng tè shēng tài miào shè jì yòng tài láo wàng jì yuè dú míng shān dà chuān yú sì jiāo, zhé fēng yú fēng bó tán, sì yǔ shī yú běn tán, dǎo mǎ yú mǎ zǔ tán, jì chī yóu mà yá yú běi jiāo, bìng yòng shǎo láo jì běi fāng tiān wáng yú běi jiāo yíng qì tán, yòng xiāng liǔ zhī dēng yóu rǔ zhōu sū mì bǐng guǒ. réng qiǎn nèi shì yī rén jiān jì. xián píng zhōng běi zhēng, lǐ tóng. bā nián, huá zhōu hé hé kǒu bì gōng, qiǎn guān gào tiān dì yuè dú, hòu tiān xǐ zhōng, yòu qiǎn xiè yù qīng zhāo yìng jǐng líng shàng qīng tài yī gōng huì líng xiáng yuán guān jí zhū líng. yōng xī sì nián, zhào yǐ qīn gēng jí tián, qiǎn guān zòu gào wài, yòu jì jiǔ lóng huáng gōu biǎn què wú qǐ xìn líng zhāng ěr dān xióng xìn qī miào, hòu yòu zēng jì dé ān gōng yuè tái zhū shén miào, wèi dìng shì.
太平兴国五年十一月,车驾北征。前一日,遣官祭告天地于圜丘,用特牲;太庙、社稷用太牢;望祭岳渎、名山、大川于四郊,磔风于风伯坛,祀雨师于本坛,祷马于马祖坛,祭蚩尤、祃牙于北郊,并用少牢;祭北方天王于北郊迎气坛,用香、柳枝、灯油、乳粥、酥蜜饼、果。仍遣内侍一人监祭。咸平中北征,礼同。八年,滑州合河口毕工,遣官告天地、岳渎,后天禧中,又遣谢玉清昭应景灵上清太一宫、会灵祥源观及诸陵。雍熙四年,诏以亲耕籍田,遣官奏告外,又祭九龙、黄沟、扁鹊、吴起、信陵、张耳、单雄信七庙,后又增祭德安公、岳台诸神庙,为定式。
chún huà sān nián shí èr yuè jiāng jiāo, cháng zòu gào wài, yòu gào tài shè tài jì jí wén xuān wǔ chéng děng miào. jǐng dé èr nián, qì dān qiǎn shǐ xiū hǎo, qiǎn guān zòu gào zhū líng. sì nián èr yuè cì xī jīng, qiǎn gào fén yīn zhōng yuè tài xíng hé luò qǐ mǔ shǎo yí miào, dōng hái, zòu gào rú cháng yí. dà zhōng xiáng fú yuán nián, tiān shū jiàng, jí fēng shàn, gào tiān dì zōng miào shè jì jí zhū cí miào gōng guàn qí zài wài zhě, chéng chuán yǐ wǎng. chán yùn yǎn zhōu gāo yáng dì kù dì yáo, yì jiē gào zhī. sì nián, jiā wǔ yuè dì hào, gào tiān dì zōng miào shè jì. wǔ nián, shèng zǔ jiàng, gào rú fēng shàn lǐ. liù nián, gōng tíng jiā hé shēng, qiǎn guān gào miào jí yù huáng shèng zǔ tiān zūn dà dì. tiān xǐ yuán nián, fèng yíng tài zǔ shèng róng fù xī jīng, qiǎn guān zòu gào rú cháng yí, jí jīng yóu wǔ lǐ nèi bìng xī jīng chéng nèi wài shén cí. tiān shèng qī nián, yù qīng zhāo yīng gōng huǒ, qiǎn gào zhū líng. shí nián, dà nèi huǒ, qiǎn gào tiān dì miào shè. míng dào èr nián, zhào yǐ chóng tè wèi lì, jiǎn zūn hào sì zì, gào tiān dì zōng miào. xī níng qī nián, nán jiāo yǎ shì, zòu gào tài miào hòu miào. bā nián, yǐ hán qí pèi xiǎng, gào yīng zōng miào. yuán fú sān nián sì yuè shuò, tài yáng kuī, qiǎn guān gào tài shè. dà guān yuán nián shí èr yuè, yǐ gōng shòu bā bǎo, gào tiān dì zōng miào shè jì. zhèng hé èr nián dōng zhì, shòu yuán guī, lǐ tóng. sān nián èr yuè, yǐ tài píng gào chéng, cè gào zhū líng. sì nián èr yuè, huáng zhǎng zǐ guān, gào tiān dì zōng miào shè jì zhū líng. wǔ nián, jiàn míng táng, gào rú shàng lǐ, jí gōng guàn yuè dú.
淳化三年十二月将郊,常奏告外,又告太社、太稷及文宣、武成等庙。景德二年,契丹遣使修好,遣官奏告诸陵。四年二月次西京,遣告汾阴、中岳、太行、河、洛、启母少姨庙,东还,奏告如常仪。大中祥符元年,天书降,及封禅,告天地、宗庙、社稷及诸祠庙、宫观;其在外者,乘传以往。澶、郓、兖州、高阳帝喾、帝尧,亦皆告之。四年,加五岳帝号,告天地、宗庙、社稷。五年,圣祖降,告如封禅礼。六年,宫庭嘉禾生,遣官告庙及玉皇、圣祖天尊大帝。天禧元年,奉迎太祖圣容赴西京,遣官奏告如常仪,及经由五里内并西京城内外神祠。天圣七年,玉清昭应宫火,遣告诸陵。十年,大内火,遣告天地、庙社。明道二年,诏以虫螣为沴,减尊号四字,告天地、宗庙。熙宁七年,南郊雅饰,奏告太庙、后庙。八年,以韩琦配享,告英宗庙。元符三年四月朔,太阳亏,遣官告太社。大观元年十二月,以恭受八宝,告天地、宗庙、社稷。政和二年冬至,受元圭,礼同。三年二月,以太平告成,册告诸陵。四年二月,皇长子冠,告天地、宗庙、社稷、诸陵。五年,建明堂,告如上礼,及宫观、岳渎。
gāo zōng jiàn yán yǐ hòu, shì yǒu guān yú guó tǐ zhě jiē gào. shào xīng jiǔ nián, jīn rén qiǎn shǐ yì hé gē dì shí yī nián, zhào zhuàn jiǎng hé shì wén èr shí sì nián, jìn huī zōng yù jí èr shí liù nián, jìn tài hòu huí luán shì shí èr shí qī nián, jìn yù dié xiān yuán lèi pǔ míng nián, jìn shén zōng bǎo xùn, jìn zǔ zōng xiān yuán jī qìng tú, jìn huī zōng shí lù, jìn yòu líng yíng fèng lù sān shí yī nián, jīn rén pàn méng xīng shī kāi xǐ èr nián, wú xī fú zhū jiā dìng qī nián, jìn gāo zōng zhōng xīng jīng wǔ yào lüè shí sān nián, jìn zōng fān qìng xì lù, kān zhèng xiàn shèng cí liè huáng hòu shèng dé shì jī, jìn guāng zōng yù dié shí sì nián, jìn xiào zōng bǎo xùn shí wǔ nián, dé yù xǐ míng nián, shàng yù xǐ duān píng yuán nián, huò wán yán shǒu xù hán gǔ chún yòu wǔ nián, jìn guāng zōng níng zōng liǎng cháo bǎo xùn jīng wǔ yào lüè yù dié rì lì huì yào bǎo yòu yuán nián, huáng nǚ yán chāng gōng zhǔ jìn fēng ruì guó gōng zhǔ, yòu fēng shēng guó wǔ nián, jìn zhōng xīng sì cháo shǐ jǐng dìng èr nián, jìn xiào zōng guāng zōng shí lù, huáng nǚ zhōu guó gōng zhǔ xià jiàng xián chún sì nián, ān fèng níng zōng lǐ zōng shí lù yù jí huì yào, jīng wǔ yào lüè: jiē gào tiān dì zōng miào shè jì cuán líng. qí yú jí wèi gǎi yuán shòu shàn cè bǎo, huáng zǐ shēng guān jí xún xìng nà xiáng xiàn fú zhī shǔ, bìng réng jiù zhì.
高宗建炎已后,事有关于国体者皆告。绍兴九年,金人遣使议和割地;十一年,诏撰讲和誓文;二十四年,进《徽宗御集》;二十六年,进《太后回銮事实》;二十七年,进《玉牒仙源类谱》;明年,进《神宗宝训》,进祖宗《仙源积庆图》,进《徽宗实录》,进《祐陵迎奉录》;三十一年,金人叛盟兴师;开禧二年,吴曦伏诛;嘉定七年,进《高宗中兴经武要略》;十三年,进《宗藩庆系录》,刊正《宪圣慈烈皇后圣德事迹》,进《光宗玉牒》;十四年,进《孝宗宝训》;十五年,得玉玺;明年,上玉玺;端平元年,获完颜守绪函骨;淳祐五年,进《光宗宁宗两朝宝训》、《经武要略》、《玉牒》、《日历》、《会要》;宝祐元年,皇女延昌公主进封瑞国公主,又封升国;五年,进《中兴四朝史》;景定二年,进《孝宗》、《光宗实录》,皇女周国公主下降;咸淳四年,安奉《宁宗理宗实录》、《御集》、《会要》,《经武要略》:皆告天地、宗庙、社稷、欑陵。其余即位、改元、受禅、册宝,皇子生、冠及巡幸、纳降、献俘之属,并仍旧制。
qí bào. zhōu guān:" tài zhù zhǎng liù zhù zhī cí, yǐ shì guǐ shén, shì qí fú xiáng." yú shì lì dài jiē yǒu guì yǒng zhī shì. sòng yīn zhī, yǒu qí yǒu bào. qí, yòng jiǔ pú hǎi, jiāo miào shè jì, huò yòng shǎo láo qí bào rú cháng sì. huò qīn dǎo zhū sì guàn, huò zài xìng, huò chè lè jiǎn shàn jìn shū zhuàn, huò fēn qiǎn guān gào tiān dì tài miào shè jì yuè zhèn hǎi dú, huò wàng jì yú nán běi jiāo, huò wǔ lóng táng chéng huáng miào jiǔ lóng táng jùn gōu miào, zhū cí rú zi zhāng zi xià xìn líng jūn duàn gàn mù biǎn què zhāng yí wú qǐ dān xióng xìn děng miào yì sì zhī. huò qǐ jiàn dào chǎng yú zhū sì guàn, huò qiǎn nèi chén fēn yì zhōu jùn, rú hé zhōng zhī hòu tǔ miào tài níng gōng, háo zhī tài qīng míng dào gōng, yǎn zhī huì zhēn jǐng líng gōng tài jí guān, fèng xiáng zhī tài píng gōng, shū zhōu zhī líng xiān guān, jiāng zhōu zhī tài píng guān, sì zhōu zhī yán xiáng guān, jiē hán xiāng fèng zhù, yì wǎng dǎo zhī. fán hàn huáng shuǐ lǎo wú xuě, jiē yǒng dǎo yān.
祈报。《周官》:"太祝掌六祝之辞,以事鬼神,示其福祥。"于是历代皆有襘禜之事。宋因之,有祈、有报。祈,用酒、脯、醢,郊庙、社稷,或用少牢;其报如常祀。或亲祷诸寺观,或再幸,或彻乐、减膳、进蔬馔,或分遣官告天地、太庙、社稷、岳镇、海渎,或望祭于南北郊,或五龙堂、城隍庙、九龙堂、浚沟庙,诸祠如子张、子夏、信陵君、段干木、扁鹊、张仪、吴起、单雄信等庙亦祀之。或启建道场于诸寺观,或遣内臣分诣州郡,如河中之后土庙、太宁宫,毫之太清、明道宫,兖之会真景灵宫、太极观,凤翔之太平宫,舒州之灵仙观,江州之太平观,泗州之延祥观,皆函香奉祝,驿往祷之。凡旱、蝗、水潦、无雪,皆禜祷焉。
xián píng èr nián hàn, zhào yǒu sī cí léi shī yǔ shī. nèi chū lǐ yōng qí yǔ fǎ: yǐ jiǎ yǐ rì zé dōng fāng dì zuò tán, qǔ tǔ zào qīng lóng, zhǎng lì zhāi sān rì, yì lóng suǒ, jí liú shuǐ, shè xiāng àn míng guǒ cí ěr, lǜ qún lì xiāng lǎo rì zài zhì zhù lèi, bù de yòng yīn yuè wū xí. yǔ zú, sòng lóng shuǐ zhōng. yú sì fāng jiē rú zhī, shì yǐ fāng sè. dà fán rì gàn jí jiàn tán qǔ tǔ zhī lǐ shù, qì zhī dà xiǎo jí lóng zhī xiū guǎng, jiē yǐ wǔ xíng chéng shù yān. zhào bān zhū lù.
咸平二年旱,诏有司祠雷师、雨师。内出李邕《祈雨法》:以甲、乙日择东方地作坛,取土造青龙,长吏斋三日,诣龙所,汲流水,设香案、茗果、餈饵,率群吏、乡老日再至祝酹,不得用音乐、巫觋。雨足,送龙水中。余四方皆如之,饰以方色。大凡日干及建坛取土之里数,器之大小及龙之修广,皆以五行成数焉。诏颁诸路。
jǐng dé sān nián wǔ yuè hàn, yòu yǐ huà lóng qí yǔ fǎ fù yǒu sī kān xíng. qí fǎ: zé tán dòng huò jiǎo luò lín mù shēn suì zhī suǒ, yǐ gēng xīn rén guǐ rì, cì shǐ shǒu lìng shuài qí lǎo zhāi jié, xiān yǐ jiǔ pú gào shè lìng qì, zhù fāng tán sān jí, gāo èr chǐ, kuò yī zhàng sān chǐ, tán wài èr shí bù, jiè yǐ bái shéng. tán shàng zhí zhú zhī, zhāng huà lóng. qí tú yǐ jiān sù, shàng huà hēi yú zuǒ gù, huán yǐ tiān yuán shí xīng zhōng wèi bái lóng, tǔ yún hēi sè xià huà shuǐ bō, yǒu guī zuǒ gù, tǔ hēi qì rú xiàn, hé jīn yín zhū dān shì lóng xíng. yòu shè zào fān, wěn é jǐng xuè zhì pán zhōng, liǔ zhī sǎ shuǐ lóng shàng, qí yǔ zú sān rì, jì yǐ yī jiā, qǔ huà lóng tóu shuǐ zhōng. dà zhōng xiáng fú èr nián hàn, qiǎn sī tiān shǎo jiān shǐ xù sì xuán míng wǔ xīng yú běi jiāo, chú dì wèi tán, wàng gào. yǐ ér yǔ zú, qiǎn guān bào xiè jí shè jì.
景德三年五月旱,又以《画龙祈雨法》付有司刊行。其法:择潭洞或湫泺林木深邃之所,以庚、辛、壬、癸日,刺史、守令帅耆老斋洁,先以酒脯告社令讫,筑方坛三级,高二尺,阔一丈三尺,坛外二十步,界以白绳。坛上植竹枝,张画龙。其图以缣素,上画黑鱼左顾,环以天鼋十星;中为白龙,吐云黑色;下画水波,有龟左顾,吐黑气如线,和金银朱丹饰龙形。又设皂幡,刎鹅颈血置盘中,柳枝洒水龙上,俟雨足三日,祭以一豭,取画龙投水中。大中祥符二年旱,遣司天少监史序祀玄冥五星于北郊,除地为坛,望告。已而雨足,遣官报谢及社稷。
chū, xué shì yuàn bù shè pèi wèi, jí shì wèn lǐ guān, yán:" jì bì yǒu pèi, bào rú cháng sì. dāng shè pèi zuò." yòu zhū shén cí tiān qí wǔ lóng yòng niú cí, xiān cí chéng huáng yòng yáng yī, bā biān, bā dòu. jiù zhì, bù qí sì hǎi. dì yuē:" bǎi gǔ zhī zhǎng, rùn zé jí wù, ān kě quē lǐ?" tè mìng jì zhī.
初,学士院不设配位,及是问礼官,言:"祭必有配,报如常祀。当设配坐。"又诸神祠、天齐、五龙用牛祠,祆祠、城隍用羊一,八笾,八豆。旧制,不祈四海。帝曰:"百谷之长,润泽及物,安可阙礼?"特命祭之。
tiān xǐ sì nián sì yuè, dà fēng fēi shā zhé mù, zhòu huì shù kè, mìng zhòng shǐ yì gōng guàn, jiàn jiào ráng zhī. tiān shèng sān nián jiǔ yuè, dì xuān yù:" jìn nèi chén nán zhōng gòu dàng huí, yán zhū chù míng shān dòng fǔ, tóu sòng jīn lóng yù jiǎn, kāi qǐ dào chǎng, pō yǒu fán rǎo. sù lìng fēn qí, tóu lóng chù bù dé kāi jiàn dào chǎng." kāng dìng èr nián sān yuè, yǐ huáng hé shuǐ shì shén qiǎn, zhì fēn liú rù biàn wèi néng tōng jì, qiǎn jì hé dú jí líng jīn miào. yòu chán zhōu cáo cūn sào fāng kāi jiǎn shuǐ zhí hé, ér shuǐ zì liú tōng, qiǎn shǐ jì xiè, hòu xiū sāi, lǐ tóng. zhì píng sì nián shí èr yuè, zhào yǐ lái suì zhēng dàn rì shí, mìng hàn lín xué shì chéng zhǐ wáng guī jì shè.
天禧四年四月,大风飞沙折木,昼晦数刻,命中使诣宫观,建醮禳之。天圣三年九月,帝宣谕:"近内臣南中勾当回,言诸处名山洞府,投送金龙玉简,开启道场,颇有烦扰。速令分祈,投龙处不得开建道场。"康定二年三月,以黄河水势甚浅,致分流入汴未能通济,遣祭河渎及灵津庙。又澶州曹村埽方开减水直河,而水自流通,遣使祭谢,后修塞,礼同。治平四年十二月,诏以来岁正旦日食,命翰林学士承旨王珪祭社。
xī níng yuán nián zhēng yuè, dì qīn xìng sì guàn qí yǔ, réng lìng zài jīng chà guān fēn dǎo, gè jiù běn sī xiān zhì zhāi sān rì, rán hòu xíng shì. zhū lù zé duān chéng xiū jié zhī shì, fēn dǎo hǎi zhèn yuè dú míng shān dà chuān, jié zhāi xíng shì, wú dé chū yè yàn yǐn jiǎ fàn jí zhū fán rǎo, lìng jiān sī chá fǎng yǐ wén. zhū lù shén cí líng jī sì guàn, suī bù xì sì diǎn, qí qiú yǒu yīng zhě, bìng wěi zhōu xiàn chà guān jié zhāi zhì dǎo. yǐ ér yǔ zú, fù xìng xī tài yī gōng bào xiè. jiǔ nián shí èr yuè, yǐ ān nán xíng yíng jiàng shì jí bìng zhě zhòng, qiǎn tóng zhī tài cháng lǐ yí yuàn wáng cún yì nán yuè qián jié zhì dǎo, réng jiàn qí fú dào chǎng yī yuè. yòu yǐ xī jiāng yùn liáng huò yīng, mìng běn zhōu zhǎng lì wǎng jì lóng cí. shí nián sì yuè, yǐ xià hàn, nèi chū xī yì qí yǔ fǎ: bǔ xī yì shù shí nà wèng zhōng, zì zhī yǐ zá mù yè, zé tóng nán shí sān suì xià shí suì shàng zhě èr shí bā rén, fēn liǎng fān, yī qīng yī, yǐ qīng shì miàn jí shǒu zú, rén chí liǔ zhī zhān shuǐ sàn sǎ, zhòu yè huán rào, sòng zhòu yuē:" xī yì xī yì, xìng yún tǔ wù, yǔ lìng pāng tuó, lìng rǔ guī qù!" yǔ zú.
熙宁元年正月,帝亲幸寺观祈雨,仍令在京差官分祷,各就本司先致斋三日,然后行事。诸路择端诚修洁之士,分祷海镇、岳渎、名山、大川,洁斋行事,毋得出谒宴饮、贾贩及诸烦扰,令监司察访以闻。诸路神祠、灵迹、寺观,虽不系祀典,祈求有应者,并委州县差官洁斋致祷。已而雨足,复幸西太一宫报谢。九年十二月,以安南行营将士疾病者众,遣同知太常礼仪院王存诣南岳虔洁致祷,仍建祈福道场一月。又以西江运粮获应,命本州长吏往祭龙祠。十年四月,以夏旱,内出《蜥蜴祈雨法》:捕蜥蜴数十纳瓮中,渍之以杂木叶,择童男十三岁下、十岁上者二十八人,分两番,衣青衣,以青饰面及手足,人持柳枝沾水散洒,昼夜环绕,诵咒曰:"蜥蜴蜥蜴,兴云吐雾,雨令滂沱,令汝归去!"雨足。
yuán fēng yuán nián shí yuè, tài huáng tài hòu wéi yù, mìng fǔ chén yǐ xià fēn dǎo tiān dì zōng miào shè jì, jí dōu nèi zhū shén cí. yòu zuò qí fú dào chǎng yú sì guàn jí wǔ yuè sì dú fán líng jī suǒ zài. bā nián, dì jí, fēn dǎo yì rú zhī. yòu yǐ jīng chéng huǒ zāi, jiàn jiào yú jí xǐ guān, qiě wèi mín qí fú. yuán yòu yuán nián shí èr yuè, yǐ huá zhōu zhèng xiàn shān cuī, mìng tài cháng bó shì yán fù wǎng jì xī yuè. qī nián, zhào:" tài huáng tài hòu běn mìng suì, zhēng yuè yī rì, jīng shī jí tiān xià zhōu jūn, gè zhāi sēng ní dào shì nǚ guān yī rì, zài jīng gōng guàn sì yuàn, kāi jiàn dào chǎng qī zhòu yè, nèi wài yù qiú bìng shè shí sān rì." bā nián, tài huáng tài hòu wéi yù, qí dǎo rú yuán fēng, réng zhì dǎo zhū líng. yòu lìng nán jīng děng chù zhǎng lì, yì zǔ zōng shén yù suǒ zài jiàn zhì dào chǎng. shào xīng èr nián sān yuè kǔ yǔ, mìng wǎng tiān zhú shān qí qíng, jí rì yǔ zhǐ. sì nián, zhī shū mì yuàn zhāng jùn yán:" sì chuān zì qī yuè yǐ lái lín yǔ dì zhèn, qǐ zhì zhù wén, míng shān dà chuān qí dǎo." shàng yuē:" lín yǔ dì zhèn zhī zāi, qǐ fēi bīng jiǔ zài shǔ, diào fā gōng kuì, mín yuàn suǒ zhì. dāng xiū dé yǐ yīng zhī, yòu kě dǎo hū?"
元丰元年十月,太皇太后违豫,命辅臣以下分祷天地、宗庙、社稷,及都内诸神祠。又作祈福道场于寺观及五岳、四渎凡灵迹所在。八年,帝疾,分祷亦如之。又以京城火灾,建醮于集禧观,且为民祈福。元祐元年十二月,以华州郑县山摧,命太常博士颜复往祭西岳。七年,诏:"太皇太后本命岁,正月一日,京师及天下州军,各斋僧尼、道士、女冠一日,在京宫观、寺院,开建道场七昼夜,内外狱囚并设食三日。"八年,太皇太后违豫,祈祷如元丰,仍致祷诸陵。又令南京等处长吏,诣祖宗神御所在建置道场。绍兴二年三月苦雨,命往天竺山祈晴,即日雨止。四年,知枢密院张浚言:"四川自七月以来霖雨、地震,乞制祝文,名山大川祈祷。"上曰:"霖雨、地震之灾,岂非兵久在蜀,调发供馈,民怨所致。当修德以应之,又可祷乎?"
qī nián zhēng yuè yī rì, zhào:" zhèn tòng liǎng gōng běi shòu, dào jūn huáng dì chūn qiū yì gāo, niàn wú yǐ jiàn qín chéng zhī yì, kě qiǎn guān wǎng jiàn kāng fǔ yuán fú wàn suì gōng xiū jiàn qí fú dào chǎng sān zhòu yè, wù lìng yán jié, shù chēng zhèn xīn." yòu wèi fǔ chén yuē:" xuān hé huáng hòu chūn qiū jìn gāo, zhèn zhāo xī sī zhī, bù huáng ān chǔ. yǐ qiǎn rén yú sān máo shān shè huáng lù jiào, yǎng zhù shèng shòu." shì suì qī yuè, zhāng jùn děng yán:" yǔ zé shāo qiān, qǐ dǎo." shàng yuē:" zhèn huàn bù zhī sì fāng shuǐ hàn zhī shí, gōng zhōng zhǒng dào liǎng qū, qí yī dì xià, qí yī dì gāo, gāo zhě qí miáo yǒu gǎo yì yǐ, xū jīng jiā qí dǎo, yǐ jiù hàn hàn." bā nián, zǎi chén zòu jī yǔ shāng cán, shàng yuē:" zhèn gōng zhōng zì cán yī báo, yù zhī nóng sāng zhī hòu, jiǔ yǔ yè shī, qǐ bù yǒu sǔn?" nǎi mìng wǎng tiān zhú qí qíng.
七年正月一日,诏:"朕痛两宫北狩,道君皇帝春秋益高,念无以见勤诚之意,可遣官往建康府元符万岁宫修建祈福道场三昼夜,务令严洁,庶称朕心。"又谓辅臣曰:"宣和皇后春秋浸高,朕朝夕思之,不遑安处。已遣人于三茅山设黄箓醮,仰祝圣寿。"是岁七月,张浚等言:"雨泽稍愆,乞祷。"上曰:"朕患不知四方水旱之实,宫中种稻两区,其一地下,其一地高,高者其苗有槁意矣,须精加祈祷,以救旱暵。"八年,宰臣奏积雨伤蚕,上曰:"朕宫中自蚕一薄,欲知农桑之候,久雨叶湿,岂不有损?"乃命往天竺祈晴。
sān shí èr nián, tài cháng shǎo qīng wáng pǔ yán:" nì liàng zhū yí, lǔ qí dùn qù, liǎng huái wú jǐng, jiù jiāng jìn guī. zī zhě huí luán lín ān, dāng háng bào xiè zhī lǐ." cóng zhī. jiā dìng bā nián bā yuè, huáng, dǎo yú huò shān. jiǔ nián liù yuè huáng, dǎo qún sì. chún yòu qī nián liù yuè dà hàn, mìng dài cóng dǎo yú tiān zhú guān yīn jí huò shān cí.
三十二年,太常少卿王普言:"逆亮诛夷,虏骑遁去,两淮无警,旧疆浸归。兹者回銮临安,当行报谢之礼。"从之。嘉定八年八月,蝗,祷于霍山。九年六月蝗,祷群祀。淳祐七年六月大旱,命待从祷于天竺观音及霍山祠。