wú qián chéng yuán fèng jiāng wàn lǐ wáng yuè zhāng jiàn chén yí zhōng wén tiān xiáng
吳潛 程元鳳 江萬里 王爚 章鑒 陳宜中 文天祥
wú qián, zì yì fū, xuān zhōu níng guó rén. mì gé xiū zhuàn róu shèng zhī jì zǐ. jiā dìng shí nián jìn shì dì yī, shòu chéng shì láng qiān zhèn dōng jūn jié dù pàn guān. gǎi qiān guǎng dé jūn pàn guān. dīng fù yōu, fú chú, shòu mì shū shěng zhèng zì, qiān xiào shū láng, tiān chà tōng pàn jiā xìng fǔ, quán fā qiǎn jiā xìng fǔ shì. zhuǎn cháo sàn láng shàng shū jīn bù yuán wài láng.
吳潛,字毅夫,宣州寧國人。秘閣修撰柔勝之季子。嘉定十年進士第一,授承事郎、簽鎮東軍節度判官。改簽廣德軍判官。丁父憂,服除,授秘書省正字,遷校書郎,添差通判嘉興府,權發遣嘉興府事。轉朝散郎、尚書金部員外郎。
shào dìng sì nián, qiān shàng yòu láng guān. dū chéng dà huǒ, qián shàng shū lùn zhì zāi zhī yóu:" yuàn bì xià zhāi jiè xiū shěng, kǒng jù duì yuè, fēi yī è shí, bì shǐ guó rén xìn zhī, wú tú jiǎn shàn ér yǐ. shū sǔn shēng sè, bì shǐ tiān xià fú zhī, wú tú chè lè ér yǐ. yān guān zhī qiè nòng wēi fú zhě wù qīn, nǚ chǒng zhī gēn méng huò huàn zhě wù nì. yǐ àn shì wū lòu wèi zūn yán zhī qū, ér bì jìng bì jiè, yǐ héng wǔ hān gē wèi luàn wáng zhī zhái, ér bù yín bù yì. shǐ huáng tiān hòu tǔ zhī bì xià yǒu wèi zhī zhī xīn, shǐ sān jūn bǎi xìng zhī bì xià yǒu yōu zhī zhī xīn. rán hòu, míng zhào èr sān dà chén, hé zhōng jié lǜ, lì gǎi xián zhé, shōu zhào xián zhé, xuǎn yòng zhōng liáng. tān cán zhě píng, huí xié zhě chì, huái jiān dǎng zéi zhě zhū, jiǎ yuàn wù guó zhě chù. wú bìng jìn jūn zǐ xiǎo rén yǐ wèi bāo huāng, wú jiān róng xié shuō zhèng lùn yǐ wèi huáng jí, yǐ péi guó jiā yī xiàn zhī mài, yǐ jiù shēng mín yī dàn zhī mìng. shù jǐ tiān yì kě huí, tiān zāi kě xī, mǐ zāi wèi xiáng, yì luàn wèi zhì."
紹定四年,遷尚右郎官。都城大火,潛上疏論致災之由:"願陛下齋戒修省,恐懼對越,菲衣惡食,必使國人信之,毋徒減膳而已。疏損聲色,必使天下孚之,毋徒徹樂而已。閹官之竊弄威福者勿親,女寵之根萌禍患者勿昵。以暗室屋漏為尊嚴之區,而必敬必戒,以恆舞酣歌為亂亡之宅,而不淫不泆。使皇天后土知陛下有畏之之心,使三軍百姓知陛下有憂之之心。然後,明詔二三大臣,和衷竭慮,力改弦轍,收召賢哲,選用忠良。貪殘者屏,回邪者斥,懷奸黨賊者誅,賈怨誤國者黜。毋並進君子、小人以為包荒,毋兼容邪說、正論以為皇極,以培國家一線之脈,以救生民一旦之命。庶幾天意可回,天災可息,弭災為祥,易亂為治。"
yòu yán:" zhòng dì yào qū, dāng yù chù rén cái yǐ bèi huàn. lùn dà shùn zhī lǐ, guàn tōng tiān rén, dāng yǐ cǐ wèi zhì zhì zhī běn." yòu yí shū chéng xiàng shǐ mí yuǎn lùn shì: yī yuē gé jūn xīn, èr yuē jié fèng gěi, sān yuē zhèn xù dōu mín, sì yuē yòng lǎo chéng lián jié zhī rén, wǔ yuē yòng liáng jiāng yǐ yù wài huàn, liù yuē gé lì bì yǐ xīn zhì dào. shòu zhí bǎo zhāng gé zhè dōng tí jǔ cháng píng, cí bù fù. gǎi lì bù yuán wài láng jiān guó shǐ biān xiū shí lù jiǎn tǎo, qiān tài fǔ shǎo qīng huái xī zǒng lǐng.
又言:"重地要區,當豫畜人才以備患。論大順之理,貫通天人,當以此為致治之本。"又貽書丞相史彌遠論事:一曰格君心,二曰節奉給,三曰振恤都民,四曰用老成廉潔之人,五曰用良將以御外患,六曰革吏弊以新治道。授直寶章閣、浙東提舉常平,辭不赴。改吏部員外郎兼國史編修、實錄檢討,遷太府少卿、淮西總領。
yòu gào zhí zhèng, lùn yòng bīng fù hé nán bù kě qīng yì, yǐ wèi:" jīn rén jì miè, yǔ běi wèi lín, fǎ dāng yǐ hé wèi xíng, yǐ shǒu wèi shí, yǐ zhàn wèi yīng. zì jīng xiāng shǒu nà kōng chéng, hé bīng gōng cài, bīng shì yī kāi, diào dù jìn guǎng, bǎi xìng láng bèi, sǐ zhě zhěn jiè, shǐ shēng líng gān nǎo tú dì, dé chéng bù guò jīng zhēn zhī qū, huò fú bù guò ài mèi zhī gǔ, ér wú zhī nèi dì tú dú rú cǐ, biān chén wù guó zhī zuì, bù dài yán yǐ. wén yǒu jìn huī fù zhī huà zhě, qí suàn kě wèi jùn jié, rán qǔ zhī ruò yì, shǒu zhī shí nán. zhēng xíng zhī jù, hé suǒ qǔ zī, mín qióng bù kān, jī ér wèi biàn, nèi jùn lǜ wèi dào zéi yǐ. jīn rì zhī shì, qǐ róng qīng yì." zì hòu, xìng shī rù luò, kuì bài shī wáng bù zī, qián zhī yán lǜ yàn. qiān tài fǔ qīng jiān quán yán jiāng zhì zhì zhī jiàn kāng fǔ jiāng dōng ān fǔ liú shǒu. shàng shū lùn bǎo shǔ zhī fāng, hù xiāng zhī cè, fáng jiāng zhī suàn, bèi hǎi zhī yí, jìn qǔ yǒu shèn nán zhě sān shì.
又告執政,論用兵復河南不可輕易,以為:"金人既滅,與北為鄰,法當以和為形,以守為實,以戰為應。自荊襄首納空城,合兵攻蔡,兵事一開,調度浸廣,百姓狼狽,死者枕藉,使生靈肝腦塗地,得城不過荊榛之區,獲俘不過曖昧之骨,而吾之內地荼毒如此,邊臣誤國之罪,不待言矣。聞有進恢復之畫者,其算可謂俊傑,然取之若易,守之實難。征行之具,何所取資,民窮不堪,激而為變,內郡率為盜賊矣。今日之事,豈容輕議。"自後,興師入洛,潰敗失亡不貲,潛之言率驗。遷太府卿兼權沿江制置、知建康府、江東安撫留守。上疏論保蜀之方,護襄之策,防江之算,備海之宜,進取有甚難者三事。
duān píng yuán nián, zhào qiú zhí yán, qián suǒ chén jiǔ shì: yī yuē gù tiān mìng yǐ xīn lì guó zhī yì, èr yuē zhí guó běn yǐ guǎng chuán jiā zhī qìng, sān yuē dǔ rén lún yǐ wèi gāng cháng zhī zōng zhǔ, sì yuē zhèng xué shù yǐ hái sī wén zhī qì mài, wǔ yuē guǎng chù rén cái yǐ dài fá jué, liù yuē shí xù mín lì yǐ zhì kuān shū, qī yuē biān shì dāng jiàn qián zhé yǐ tú xīn gōng, bā yuē chǔ bì dāng quán xīn zhì yǐ jiě hòu yōu, jiǔ yuē dào zéi dāng tàn huò duān ér tú zhǎng cè. yǐ zhí lùn wǔ shí xiāng, bà fèng qiān qiū hóng xǐ cí. gǎi mì gé xiū zhuàn quán jiāng xī zhuǎn yùn fù shǐ jiān zhī lóng xìng fǔ, zhǔ guǎn jiāng xī ān fǔ sī. zhuó tài cháng shǎo qīng, zòu zào hú dòu shū zhū jùn zū, kuān xù rén hù, péi zhí gēn běn, fán shí wǔ shì.
端平元年,詔求直言,潛所陳九事:一曰顧天命以新立國之意,二曰植國本以廣傳家之慶,三曰篤人倫以為綱常之宗主,四曰正學術以還斯文之氣脈,五曰廣畜人才以待乏絕,六曰實恤民力以致寬舒,七曰邊事當鑒前轍以圖新功,八曰楮幣當權新制以解後憂,九曰盜賊當探禍端而圖長策。以直論忤時相,罷奉千秋鴻禧祠。改秘閣修撰、權江西轉運副使兼知隆興府,主管江西安撫司。擢太常少卿,奏造斛斗輸諸郡租,寬恤人戶,培植根本,凡十五事。
jìn yòu wén diàn xiū zhuàn jí yīng diàn xiū zhuàn shū mì dōu chéng zhǐ dū fǔ cān móu guān jiān zhī tài píng zhōu, wǔ cí bù yǔn. yòu yán hé zhàn chéng bài dà jì, yí jí jiù xiāng yáng děng shì. yí shū zhí zhèng, lùn jīng xī jì shī, dāng zhāo shōu jīng huái dīng zhuàng wèi jīng bīng, yǐ bǎo jiāng xī. quán gōng bù shì láng zhī jiāng zhōu, cí bù fù. qǐng yǎng zōng zi yǐ xì guó běn, yǐ zhèn rén xīn. gǎi quán bīng bù shì láng jiān jiǎn zhèng. lùn shì dài fū sī yì zhī bì, yǐ wèi:" xiāng hàn kuì jué, xìng miǎn pò wáng, liǎng huái chù rǎo, sān chuān xiàn méi. yù wàng bì xià niàn dà yè jiāng qīng, shì xí yǐ huài, yǐ jìng zhuān chá qún qíng, yǐ gāng míng xiāo zhòng tè, jǐng yú yǒu wèi, gè lì zhì gōng. wú yǐ shù shù xiāng gāo, ér yǐ shì gōng xiāng miǎn wú yǐ yīn móu xiāng jié, ér yǐ shí jiàn xiāng xiān. xié móu bìng zhì, lù lì yī xīn, zé wēi zhě shàng kě ān, ér shuāi zhèng shàng kě qǐ yě." yòu qǐng fēn lù qǔ shì, yǐ shōu huái xiāng zhī rén wù.
進右文殿修撰、集英殿修撰、樞密都承旨、督府參謀官兼知太平州,五辭不允。又言和戰成敗大計,宜急救襄陽等事。貽書執政,論京西既失,當招收京淮丁壯為精兵,以保江西。權工部侍郎、知江州,辭不赴。請養宗子以系國本,以鎮人心。改權兵部侍郎兼檢正。論士大夫私意之敝,以為:"襄、漢潰決,興、沔破亡,兩淮俶擾,三川陷沒。欲望陛下念大業將傾,士習已壞,以靜專察群情,以剛明消眾慝,警於有位,各勵至公。毋以術數相高,而以事功相勉;毋以陰謀相訐,而以識見相先。協謀並智,戮力一心,則危者尚可安,而衰證尚可起也。"又請分路取士,以收淮、襄之人物。
shì gōng bù shì láng zhī qìng yuán fǔ jiān yán hǎi zhì zhì shǐ, gǎi zhī píng jiāng fǔ, tiáo jù cái jì diāo bì běn mò, yǐ kuān jùn mín, yǔ zhuǎn yùn shǐ wáng yě zhēng lùn lì hài. shòu bǎo mó gé dài zhì, tí jǔ tài píng xìng guó gōng, gǎi yù lóng wàn shòu gōng. shì hù bù shì láng huái dōng zǒng lǐng jiān zhī zhèn jiāng fǔ. yán biān chǔ fáng yù děng shí yǒu wǔ shì. gǎi bǎo mó gé zhí xué shì, jiān zhè xī dōu dà tí diǎn kēng yě, quán bīng bù shàng shū zhè xī zhì zhì shǐ. shēn lùn fáng tà jiāng hǎi, tuán jié cuò zhì děng shì.
試工部侍郎、知慶元府兼沿海制置使,改知平江府,條具財計凋敝本末,以寬郡民,與轉運使王野爭論利害。授寶謨閣待制,提舉太平興國宮,改玉隆萬壽宮。試戶部侍郎、淮東總領兼知鎮江府。言邊儲防禦等十有五事。改寶謨閣直學士,兼浙西都大提點坑冶,權兵部尚書、浙西制置使。申論防拓江海,團結措置等事。
jìn gōng bù shàng shū, gǎi lì bù shàng shū jiān zhī lín ān fǔ, nǎi lùn jiān tún jiǎn kùn zhī shí, fēi fǎn shēn xiū dé, wú yǐ qiú hēng tōng zhī lǐ. qǐ lín xuǎn jìn zú yǐ xì rén wàng, ér qí tài zǐ zhī shēng. dì jiā nà. jiān shì dú jīng yán, yǐ tái chén xú róng sǒu lùn liè, shòu bǎo mó gé xué shì zhī shào xìng fǔ zhè dōng ān fǔ shǐ, cí, tí jǔ nán jīng hóng qìng gōng. suì qǐng zhì shì, shòu huá wén gé xué shì zhī jiàn níng fǔ, cí.
進工部尚書,改吏部尚書兼知臨安府,乃論艱屯蹇困之時,非反身修德,無以求亨通之理。乞遴選近族以系人望,而俟太子之生。帝嘉納。兼侍讀經筵,以台臣徐榮叟論列,授寶謨閣學士、知紹興府、浙東安撫使,辭,提舉南京鴻慶宮。遂請致仕,授華文閣學士知建寧府,辭。
dīng mǔ yōu, fú chú, zhuǎn zhōng dài fū shì bīng bù shàng shū jiān shì dú, zhuǎn hàn lín xué shì zhī zhì gào jiān shì dú, gǎi duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì, jìn fēng jīn líng jùn hóu. yǐ kàng hàn qǐ bà, miǎn, gǎi zī zhèng diàn xué shì tí jǔ dòng xiāo gōng, gǎi zhī fú zhōu jiān běn lù ān fǔ shǐ. xǐ zhī shào xìng fǔ zhè dōng ān fǔ shǐ.
丁母憂,服除,轉中大夫、試兵部尚書兼侍讀,轉翰林學士、知制誥兼侍讀,改端明殿學士、簽書樞密院事,進封金陵郡侯。以亢旱乞罷,免,改資政殿學士、提舉洞霄宮,改知福州兼本路安撫使。徙知紹興府、浙東安撫使。
zhào tóng zhī shū mì yuàn jiān cān zhī zhèng shì. rù duì, yán:" guó jiā zhī bù néng wú bì, yóu rén zhī bù néng wú bìng. jīn rì zhī bìng, bù dàn cāng biǎn wàng zhī ér jīng, yōng yī yì wàng ér jīng yǐ. yuàn bì xià dǔ rèn yuán lǎo, yǐ wèi yī shī, bó cǎi zhòng yì, yǐ wèi yī gōng. shǐ chén bèi dé yǐ xiào niú sōu mǎ bó zhī zhù, yǐ bù rǔ bì xià zhī rén zhī míng."
召同知樞密院兼參知政事。入對,言:"國家之不能無敝,猶人之不能無病。今日之病,不但倉、扁望之而驚,庸醫亦望而驚矣。願陛下篤任元老,以為醫師,博採眾益,以為醫工。使臣輩得以效牛溲馬勃之助,以不辱陛下知人之明。"
chún yòu shí yī nián, rù wèi cān zhī zhèng shì, bài yòu chéng xiàng jiān shū mì shǐ. míng nián, yǐ shuǐ zāi qǐ jiě jī zhèng. yǐ guān wén diàn dà xué shì tí jǔ dòng xiāo gōng. yòu sì nián, shòu yán hǎi zhì zhì dà shǐ, pàn qìng yuán fǔ. zhì guān, tiáo jù jūn mín jiǔ yuǎn zhī jì, gào yú zhèng fǔ, zòu jiē xíng zhī. yòu jī qián bǎi sì shí qī wàn sān qiān bā bǎi yǒu qí, dài mín shū bó, qián hòu suǒ juān wǔ bǎi sì shí jiǔ wàn yī qiān qī bǎi yǒu qí. yǐ jiǔ rèn gài cí, qiě lèi zhāng qǐ guī tián lǐ, jìn fēng chóng guó gōng, pàn níng guó fǔ. hái jiā, yǐ lǐ quán guān shǐ jiān shì dú, zhào rù duì, lùn wèi tiān mìng, jié mín xīn, jìn xián cái, tōng xià qíng. dì jiā nà. bài tè jìn zuǒ chéng xiàng, jìn fēng qìng guó gōng. zòu:" qǐ lìng zài cháo zhī chén gè chén suǒ jiàn, yǐ jué chù zhì zhī yí." gǎi fēng xǔ guó gōng.
淳祐十一年,入為參知政事,拜右丞相兼樞密使。明年,以水災乞解機政。以觀文殿大學士、提舉洞霄宮。又四年,授沿海制置大使,判慶元府。至官,條具軍民久遠之計,告於政府,奏皆行之。又積錢百四十七萬三千八百有奇,代民輸帛,前後所蠲五百四十九萬一千七百有奇。以久任丐祠,且累章乞歸田裡,進封崇國公,判寧國府。還家,以醴泉觀使兼侍讀,召入對,論畏天命,結民心,進賢才,通下情。帝嘉納。拜特進、左丞相,進封慶國公。奏:"乞令在朝之臣各陳所見,以決處置之宜。"改封許國公。
dà yuán bīng dù jiāng gōng è zhōu, bié jiāng yóu dà lǐ xià jiāo zhǐ, pò guǎng xī hú nán zhū jùn. qián zòu:" jīn è zhǔ bèi bīng, hú nán rǎo dòng, tuī yuán huò gēn, liáng yóu jìn nián jiān chén xiān shì shè wèi xū yì, mí guó wù jūn, qí huò yī èr nián ér yù kù. fù hè féng yíng, ān ā chǎn mèi, jī zhì yú dà bù jìng. chén nián jiāng qī shí, juān qū zhì mìng, suǒ bù gǎn cí. suǒ shēn tòng zhě, chén jiāo rèn zhī rì, shàng liú zhī bīng yǐ yú huáng hàn, guǎng yòu zhī bīng yǐ dǎo bīn liǔ, wèi chén huài tiān xià zhī shì, yì kě āi yǐ."
大元兵渡江攻鄂州,別將由大理下交址,破廣西、湖南諸郡。潛奏:"今鄂渚被兵,湖南擾動,推原禍根,良由近年奸臣憸士設為虛議,迷國誤軍,其禍一二年而愈酷。附和逢迎,媕阿諂媚,積至於大不靖。臣年將七十,捐軀致命,所不敢辭。所深痛者,臣交任之日,上流之兵已逾黃、漢,廣右之兵已蹈賓、柳,謂臣壞天下之事,亦可哀已。"
yòu lùn guó jiā ān wēi zhì luàn zhī yuán:" gài zì jìn nián gōng dào huì shí, sī yì héng liú, rén xián kōng xū, míng jié sàng bài, zhōng jiā jué xiǎng, yú nìng chéng fēng, tiān nù ér bì xià bù zhī, rén yuàn ér bì xià bù chá, rěn chéng bīng gē zhī huò, jī wèi zōng shè zhī yōu. zhāng jiàn gāo zhù cháng yǔ dīng dà quán tóng guān, qīng xīn fù lì, liè jī yào tú. xiāo tài lái děng qún xiǎo zǔn dá, guó shì rì fēi, jìn yín zhì yú jīn rì. bì xià shāo chuí rì yuè zhī míng, wú shǐ xiǎo rén xī jù, yǐ yí shàn lèi zhī huò. shěn yán shí zhào yǔ zhú jì zhī fù xīn zhǎo yá, ér rèn tái chén, gān wèi zhī bó jī. jiān dǎng pán jù, xuè mài guàn chuān, yǐ qī bì xià. zhì wēi luàn zhě, jiē cǐ děng xiǎo rén wèi zhī." yòu qǐ lìng dà quán zhì shì, yán děng yǔ cí, gāo zhù jī guǎn zhōu jūn. bù bào.
又論國家安危治亂之原:"蓋自近年公道晦蝕,私意橫流,仁賢空虛,名節喪敗,忠嘉絕響,諛佞成風,天怒而陛下不知,人怨而陛下不察,稔成兵戈之禍,積為宗社之憂。章鑒、高鑄嘗與丁大全同官,傾心附麗,躐躋要途。蕭泰來等群小噂沓,國事日非,浸淫至於今日。陛下稍垂日月之明,毋使小人翕聚,以貽善類之禍。沈炎實趙與{竹忌}之腹心爪牙,而任台臣,甘為之搏擊。奸黨盤據,血脈貫穿,以欺陛下。致危亂者,皆此等小人為之。"又乞令大全致仕,炎等與祠,高鑄羈管州軍。不報。
shǔ jiāng lì dù zōng wèi tài zǐ, qián mì zòu yún:" chén wú mí yuǎn zhī cái, zhōng wáng wú bì xià zhī fú." dì nù qián, zú yǐ yán lùn hé luò zhí. mìng xià, zhōng shū shè rén hóng qín jiǎo hái cí tóu, bù bào, zhé jiàn chāng jūn, xún xǐ cháo zhōu, zé shòu huà zhōu tuán liàn shǐ xún zhōu ān zhì. qián yù zhī sǐ rì, yǔ rén yuē:" wú jiāng shì yǐ, yè bì léi fēng dà zuò." yǐ ér guǒ rán, sì gǔ kāi jì, zhuàn yí biǎo, zuò shī sòng, duān zuò ér shì. shí jǐng dìng sān nián wǔ yuè yě. xún rén wén zhī, zī jiē bēi tòng. dé yòu yuán nián, zhuī fù yuán guān, réng hái zhí zhèng ēn shù. míng nián, yǐ tài fǔ qīng liǔ yuè qǐng zèng shì, tè zèng shǎo shī.
屬將立度宗為太子,潛密奏云:"臣無彌遠之材,忠王無陛下之福。"帝怒潛,卒以炎論劾落職。命下,中書舍人洪芹繳還詞頭,不報,謫建昌軍,尋徙潮州,責授化州團練使、循州安置。潛預知死日,語人曰:"吾將逝矣,夜必雷風大作。"已而果然,四鼓開霽,撰遺表,作詩頌,端坐而逝。時景定三年五月也。循人聞之,咨嗟悲慟。德祐元年,追復元官,仍還執政恩數。明年,以太府卿柳岳請贈諡,特贈少師。
chéng yuán fèng, zì shēn fǔ, huī zhōu rén. shào dìng yuán nián jìn shì, diào jiāng líng fǔ jiào shòu. duān píng yuán nián, chà jiāng xī zhuǎn yùn sī gàn bàn gōng shì. dīng mǔ yōu. chún yòu yuán nián, qiān lǐ bīng èr bù jià gé, yǐ fù lǎo bù rěn qù cè, qiān tài xué zhèng, yǐ zǔ huì cí, gǎi guó zi lù. fù yōu, fú què, qiān tài xué bó shì, gǎi zōng xué bó shì. yǐ shī lǐ jiǎng róng wáng fǔ. páng fěng qū yù, suí shì guī zhèng, duō suǒ bì yì, wáng yì qīng xīn jìng tīng. lún duì, jí lùn shì yùn bō fù zhī jī jí rén zhǔ suǒ dāng fǎ tiān zhě. lǐ zōng lǎn zhī yuē:" yǒu gǔ yí zhí fēng."
程元鳳,字申甫,徽州人。紹定元年進士,調江陵府教授。端平元年,差江西轉運司幹辦公事。丁母憂。淳祐元年,遷禮、兵二部架閣,以父老不忍去側,遷太學正,以祖諱辭,改國子錄。父憂,服闋,遷太學博士,改宗學博士。以《詩》、《禮》講榮王府。旁諷曲諭,隨事規正,多所裨益,王亦傾心敬聽。輪對,極論世運剝復之機及人主所當法天者。理宗覽之曰:"有古遺直風。"
liù nián, jìn mì shū chéng jiān quán xíng bù láng guān. qī nián, jiān quán yòu sī láng guān, qiān zhù zuò láng, réng quán yòu sī láng guān. lún duì, zhǐ chén shí bìng yóu jī qiè, dāng guó zhě yǐ wèi lì jǐ. gài wài, zhī ráo zhōu. jùn chū lí shuǐ zāi, yuán fèng fǎng mín jí kǔ, sù yè jiū xīn, xiū chéng dié, zhì yì qiān, kuān zhū qiú, chá wū zhèng. jìn jiāng huái jīng zhè fú jiàn guǎng nán dōu dà tí diǎn kēng yě, réng jiān zhī ráo zhōu yě sī, suì yǒu dōng xià zhàng yín, xī jǔ yǐ bǔ jùn jī nián zhū shuì liǎn zhī bù zú zhě. zhī shēng zhì suǒ, zhòng yǐ zhì xíng zhī zhì, yuán fèng yuē:" wǔ gǔ shú zé mín méng huì, cǐ bù zú yì yě."
六年,進秘書丞兼權刑部郎官。七年,兼權右司郎官,遷著作郎,仍權右司郎官。輪對,指陳時病尤激切,當國者以為厲己。丐外,知饒州。郡初罹水災,元鳳訪民疾苦,夙夜究心,修城堞,置義阡,寬誅求,察誣證。進江、淮、荊、浙、福建、廣南都大提點坑冶,仍兼知饒州冶司,歲有冬夏帳銀,悉舉以補郡積年諸稅斂之不足者。芝生治所,眾以治行之致,元鳳曰:"五穀熟則民蒙惠,此不足異也。"
zhào zòu shì, cí, bù yǔn, qiān yòu cáo láng guān. shū yán shí xué shí zhèng guó běn rén cái lì zhì shēng mín cái jì bīng wēi bā shì. xún jiān yòu sī láng guān, bài jiān chá yù shǐ jiān chóng zhèng diàn shuō shū. chéng xiàng zhèng qīng zhī jiǔ zhuān guó bǐng, lǎo bù rèn shì, tái guān pān kǎi wú suì hé zhāng lùn liè, qīng zhī bù yuè, gǎi qiān zhī, èr rén bù bài mìng qù. yuán fèng shàng shū chì qīng zhī zuì, qí yán míng bái zhèng dà, kǎi suì dé zhào hái. yǒu shì yú míng táng, yuán fèng shū yán" qí tiān yǐ shí bù yǐ wén". yòu yán biān bèi, wèi" dāng shēn jǐng jūn shí, yǐ qǐ jī wán zhī shì." jí yán làn xíng zhī bì. shí èr nián, bài yòu zhèng yán jiān shì jiǎng, yǐ zǔ huì cí. zhào quán yǐ yòu bǔ què xì xián. shàng shū lùn gé xīn zhī xué, wèi" gé shì dài fū zhī fēng sú, dāng gé shì dài fū zhī xīn shù." zhì yú wén bì biān chǔ rén cái mín xīn chǔ jiāng shuài jiù zāi yì, mò bù jǐn yán.
召奏事,辭,不允,遷右曹郎官。疏言實學、實政、國本、人才、吏治、生民、財計、兵威八事。尋兼右司郎官,拜監察御史兼崇政殿說書。丞相鄭清之久專國柄,老不任事,台官潘凱、吳燧合章論列,清之不悅,改遷之,二人不拜命去。元鳳上疏斥清之罪,其言明白正大,凱、燧得召還。有事於明堂,元鳳疏言"祈天以實不以文"。又言邊備,謂"當申儆軍實,以起積玩之勢。"及言濫刑之敝。十二年,拜右正言兼侍講,以祖諱辭。詔權以右補闕系銜。上疏論格心之學,謂"革士大夫之風俗,當革士大夫之心術。"至於文敝、邊儲、人才、民心、儲將帥、救災異,莫不盡言。
yú huì yǐ cóng fù tiān xī shì ēn wàng zuò, sān xué zhū shēng fú què shàng shū bái qí zuì zhuàng, sī yè cài kàng yòu lì yán zhī, yuán fèng shù qí zuì hé zhī. zòu shàng, yǐ huì wèi dà lǐ shǎo qīng, kàng wèi zōng zhèng shǎo qīng. yuán fèng yòu shàng shū liú kàng ér chù huì, yǐ ān shì xīn. nǎi mìng kàng réng jiān sī yè, huì yǔ jùn.
余晦以從父天錫恃恩妄作,三學諸生伏闕上書白其罪狀,司業蔡抗又力言之,元鳳數其罪劾之。奏上,以晦為大理少卿,抗為宗正少卿。元鳳又上疏留抗而黜晦,以安士心。乃命抗仍兼司業,晦予郡。
shēng diàn zhōng shì yù shǐ, réng jiān shì jiǎng. jīng chéng zāi, shū yán:" chuò tǔ mù wú yì zhī yì, yǐ jì bào lù zhī mín yí zī liú fàn làn zhī ēn, yǐ gěi diān pèi zhī zhòng. wù xíng kuān dà zhī zhèng, gù jié yì zhào zhī xīn. páng zhāo jùn yì, ér sī nì wú làn jí zhī ēn píng qù jiān sī, ér tān dú wú fù chū zhī huàn. jǐn biàn bì zhī fáng, ér bù shǐ zhī nòng quán yì ēn zé zhī qǐng, ér bù zhì yú wú jié." yán duō kǎi qiè.
升殿中侍御史,仍兼侍講。京城災,疏言:"輟土木無益之役,以濟暴露之民;移緇流泛濫之恩,以給顛沛之眾。務行寬大之政,固結億兆之心。旁招俊乂,而私昵無濫及之恩;屏去奸私,而貪黷無覆出之患。謹便嬖之防,而不使之弄權;抑恩澤之請,而不至於無節。"言多剴切。
bǎo yòu yuán nián, jiān shì dú, qiān shì yù shǐ, yán fǎ xiào zōng bā shì. jiàn míng shì èr shí yú rén, jìn shàng shū lì bù shì láng jiān zhōng shū shè rén, jiān tóng xiū guó shǐ shí lù yuàn tóng xiū zhuàn, réng jiān shì dú. jí cí, chū guān, bù yǔn. yǒu shì yú nán jiāo, yuán fèng wèi zhí suī guān, dá wèn duō suǒ kāi chén. dì yīn yù xìng xī tài yǐ gōng, lì jiàn zhǐ zhī. sān nián, qiān quán gōng bù shàng shū, lì qiú bǔ wài, tè shòu duān míng diàn xué shì tóng qiān shū shū mì yuàn shì.
寶祐元年,兼侍讀,遷侍御史,言法孝宗八事。薦名士二十餘人,進尚書吏部侍郎兼中書舍人,兼同修國史、實錄院同修撰,仍兼侍讀。亟辭,出關,不允。有事於南郊,元鳳為執綏官,答問多所開陳。帝因欲幸西太乙宮,力諫止之。三年,遷權工部尚書,力求補外,特授端明殿學士、同簽書樞密院事。
shǔ jìng yǔ yuán jìng jiāo jí, cháo tíng yù zé zhòng chén chū zhèn shàng liú, yòng xú mǐn zi yì shǔ shuài jí yòng xiàng shì bì wèi zhèn fǔ. yuán fèng qǐng xià jīng nán, diào bīng yuán shǔ, yí lǚ wén dé shàng yuán jìng. jìn yī qián zhí, qiān shū shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì, jìn cān zhī zhèng shì, xún jìn bài yòu chéng xiàng jiān shū mì shǐ, jìn fēng xīn ān jùn gōng. lì cí, yù bǐ miǎn yù, yóu zhōu huí lèi rì ér hòu zhì shì. shū zòu zhèng xīn dài chén jìn xián ài mín bèi biān shǒu fǎ jǐn wēi shěn lìng bā shì. gāo xiào guāng níng sì cháo guó shǐ wèi jiù, zòu zhuǎn rèn yóu yù lǐng qí shì, zuǎn xiū chéng zhī. huì dīng dà quán móu duó xiàng wèi, yuán fèng lì cí, shòu guān wén diàn dà xué shì pàn fú zhōu fú jiàn ān fǔ shǐ. yòu lì cí, yī qián zhí, tí jǔ dòng xiāo gōng.
蜀境與沅、靖交急,朝廷欲擇重臣出鎮上流,用徐敏子易蜀帥及用向士璧為鎮撫。元鳳請下荊南,調兵援蜀,移呂文德上沅、靖。進依前職,簽書樞密院事兼權參知政事,進參知政事,尋進拜右丞相兼樞密使,進封新安郡公。力辭,御筆勉諭,猶周回累日而後治事。疏奏正心、待臣、進賢、愛民、備邊、守法、謹微、審令八事。高、孝、光、寧四朝國史未就,奏轉任尤焴領其事,纂修成之。會丁大全謀奪相位,元鳳力辭,授觀文殿大學士判福州、福建安撫使。又力辭,依前職,提舉洞霄宮。
kāi qìng bīng xìng, shàng shǒu shū shōu rén xīn zhòng shǎng fá tuán jié mín bīng shù shì. é qǐ pàn píng jiāng fǔ jiān huái zhè fā yùn shǐ. sì shàng zhāng qǐ miǎn. sān nián, yù bǐ qù xíng, zòu miǎn xiū míng jú mǐ wǔ wàn shí. bài tè jìn, yī qián zhí. chōng lǐ quán guān jiān shì dú. dù zōng jí wèi, jìn shǎo bǎo. sān nián, bài shǎo fù yòu chéng xiàng jiān shū mì shǐ, jìn fēng jí guó gōng, yǐ yán bà, yī jiù shǎo bǎo guān wén diàn dà xué shì lǐ quán guān shǐ. qǐ zhì shì, bù xǔ. sì nián, bà guān shǐ, yǐ shǒu shǎo bǎo guān wén diàn dà xué shì zhì shì. zú, yí biǎo wén, dì zhèn dào chuò cháo, tè zèng shǎo shī.
開慶兵興,上手疏收人心、重賞罰、團結民兵數事。俄起判平江府兼淮、浙發運使。四上章乞免。三年,御筆趣行,奏免修明局米五萬石。拜特進,依前職。充醴泉觀兼侍讀。度宗即位,進少保。三年,拜少傅、右丞相兼樞密使,進封吉國公,以言罷,依舊少保、觀文殿大學士、醴泉觀使。乞致仕,不許。四年,罷觀使,以守少保、觀文殿大學士致仕。卒,遺表聞,帝震悼輟朝,特贈少師。
yuán fèng zhī zài zhèng fǔ yě, yī qì jiā zǐ qiú èr lìng, yuán fèng xiè zhī yuē:" chú shòu xū yóu zī." qí rén lèi qǐng bù xǔ, nǎi yǐ xiān shì wèi yán. yuán fèng yuē:" xiān gōng chóu xī xiāng jiàn zhě, yǐ mǒu cū zhī tián tuì gù yě. jīn zi suǒ qiú liè cì, qǐ xiān dài fū yì zāi? shěn yǐ guó jiā guān jué bào sī ēn, mǒu suǒ bù gǎn." yǒu cháng zāo yuán fèng lùn liè zhě, qí hòu jiàn qí kě yòng, gèng jiàn bá zhī, měi yuē:" qián rì zhī dàn hé, chéng qí cái yě jīn rì zhī zhuó yòng, jǐn qí cái yě." suǒ zhe nè zhāi wén jí ruò gān juǎn.
元鳳之在政府也,一契家子求貳令,元鳳謝之曰:"除授須由資。"其人累請不許,乃以先世為言。元鳳曰:"先公疇昔相薦者,以某粗知恬退故也。今子所求躐次,豈先大夫意哉?矧以國家官爵報私恩,某所不敢。"有嘗遭元鳳論列者,其後見其可用,更薦拔之,每曰:"前日之彈劾,成其才也;今日之擢用,盡其才也。"所著《訥齋文集》若干卷。
jiāng wàn lǐ, zì zi yuǎn, dū chāng rén. zì qí fù yè shǐ yè rú. dà fù lín, xiāng chēng shàn rén, qí lín shǐ zhī xiàn zhě kuā qí néng zhàng huā jiàn shì, lín fǔ shǒu bù dá, guī yǔ yè yuē:" shǐ zǔ fù gù hán shì, jīn jū guān yǐ zhàng shì rén zì xī, yú wǒ xīn yǒu bù shì rán. shěn ěr, shǐ shì qiě bù chāng, rǔ qí jiè zhī." shì xī yè qī chén mèng yī guì rén rù qí jiā, yuē:" yǐ rǔ jiā zhǎng yǒu shàn yán, gù lái." yǐ ér yǒu shēn, shēng wàn lǐ. shǎo shén juàn, yǒu fēng yǐng, lián jǔ yú xiāng. rù tài xué, yǒu wén shēng. lǐ zōng zài qián dǐ, cháng shū qí xìng míng jǐ yán jiān. yǐ shě xuǎn chū shēn, lì chí zhōu jiào shòu yán jiāng zhì zhì sī zhǔn bèi chāi qiǎn, liǎng zhè ān fǔ sī gàn bàn gōng shì. zhào shì guǎn zhí, lèi qiān zhù zuò zuǒ láng quán shàng zuǒ láng guān jiān shū mì yuàn jiǎn xiáng wén zì. zhī jí zhōu, chuàng bái lù zhōu shū yuàn, jiān tí jǔ jiāng xī cháng píng chá yán. zhào wèi tún tián láng guān, wèi xíng, qiān zhí mì gé jiāng xī zhuǎn yùn pàn guān jiān quán zhī lóng xìng fǔ. chuàng zōng lián shū yuàn. qiān kǎo gōng láng guān, mìng xuán qǐn. jiǔ zhī, yǐ jià bù láng guān zhào, qiān shàng yòu jiān shì jiǎng.
江萬里,字子遠,都昌人。自其父燁始業儒。大父璘,鄉稱善人,其鄰史知縣者夸其能杖嘩健士,璘俯首不答,歸語燁曰:"史祖父故寒士,今居官以杖士人自憙,於我心有不釋然。審爾,史氏且不昌,汝其戒之。"是夕燁妻陳夢一貴人入其家,曰:"以汝家長有善言,故來。"已而有娠,生萬里。少神雋,有鋒穎,連舉於鄉。入太學,有文聲。理宗在潛邸,嘗書其姓名幾研間。以舍選出身,歷池州教授沿江制置司準備差遣,兩浙安撫司幹辦公事。召試館職,累遷著作佐郎、權尚左郎官兼樞密院檢詳文字。知吉州,創白鷺洲書院,兼提舉江西常平茶鹽。召為屯田郎官,未行,遷直秘閣、江西轉運判官兼權知隆興府。創宗濂書院。遷考功郎官,命旋寢。久之,以駕部郎官召,遷尚右兼侍講。
shǐ sōng zhī bà xiāng, bài jiān chá yù shǐ, réng jiān shì jiǎng. wèi jǐ, qiān yòu zhèng yán diàn zhōng shì yù shǐ, yòu qiān shì yù shǐ, wèi jí bài. wàn lǐ qì wàng qīng jùn, lùn yì fēng cǎi qīng dòng yī shí, dì juàn zhù yóu hòu. cháng gài cí shěng mǔ jí, bù xǔ. shǔ dì wàn qǐng fèng mǔ guī nán kāng, xuán yǐ mǔ bìng wén, wàn lǐ bù qí bào chí guī, zhì qí mén dé fù. ér yì zhě wèi wàn lǐ mǔ sǐ, mì bù bēn sàng, fǎn xié qiè yìng zì suí, yú shì cè mù wàn lǐ zhě, xiāng yǔ téng bàng. wàn lǐ wú yǐ zì jiě, zuò shì xián fèi zhě shí yǒu èr nián. hòu lù dé yú cháng biàn qí fēi gū yú dì qián.
史嵩之罷相,拜監察御史,仍兼侍講。未幾,遷右正言、殿中侍御史,又遷侍御史,未及拜。萬里器望清峻,論議風采傾動一時,帝眷注尤厚。嘗丐祠、省母疾,不許。屬弟萬頃奉母歸南康,旋以母病聞,萬里不俟報馳歸,至祁門得訃。而議者謂萬里母死,秘不奔喪,反挾妾媵自隨,於是側目萬里者,相與騰謗。萬里無以自解,坐是閒廢者十有二年。後陸德輿嘗辨其非辜於帝前。
jiǎ shì dào xuān fǔ liǎng zhè, pì cān móu guān. jí shì dào tóng zhī shū mì yuàn, wèi jīng hú xuān fǔ dà shǐ, yǐ wàn lǐ dài xíng bǎo zhāng gé dài zhì, wèi cān móu guān. dà yuán bīng wéi è, shì dào yǐ yòu chéng jiān shū mì shǐ yí jūn hàn yáng, wàn lǐ qiān xíng bù shì láng. shì dào rù xiàng, wàn lǐ jiān guó zi jì jiǔ shì dú. rù duì, qiān quán lì bù shàng shū, yòu bài duān míng diàn xué shì tóng qiān shū shū mì yuàn shì jiān tài zǐ bīn kè. suí yǐ yán zhě qù guān. hòu yǐ yuán zhí zhī jiàn níng fǔ jiān quán fú jiàn zhuǎn yùn shǐ. yǐ ér, jiā zī zhèng diàn xué shì, yī jiù zhí, zhī fú zhōu jiān fú jiàn ān fǔ shǐ.
賈似道宣撫兩浙,辟參謀官。及似道同知樞密院,為京湖宣撫大使,以萬裡帶行寶章閣待制,為參謀官。大元兵圍鄂,似道以右丞兼樞密使移軍漢陽,萬里遷刑部侍郎。似道入相,萬里兼國子祭酒、侍讀。入對,遷權吏部尚書,又拜端明殿學士、同簽書樞密院事兼太子賓客。隨以言者去官。後以原職知建寧府兼權福建轉運使。已而,加資政殿學士,依舊職,知福州兼福建安撫使。
dù zōng jí wèi, zhào tóng zhī shū mì yuàn shì, yòu jiān quán cān zhī zhèng shì, qiān cān zhī zhèng shì. wàn lǐ shǐ suī fǔ yǎng róng mò, wèi shì dào yòng, rán xìng qiào zhí, lín shì bù néng wú yán. shì dào cháng è qí qīng fā, gù měi rén bù néng jiǔ zài wèi. shì dào yǐ qù yào jūn, dì chū jí wèi, hū wèi shī xiāng, zhì tì qì bài liú zhī. wàn lǐ yǐ shēn yē dì yún:" zì gǔ wú cǐ jūn chén lǐ, bì xià bù kě bài, shì dào bù kě fù yán qù." shì dào bù zhī suǒ wèi, xià diàn jǔ hù xiè wàn lǐ yuē:" wēi gōng, shì dào jǐ wèi qiān gǔ zuì rén." rán yǐ cǐ yì jì zhī.
度宗即位,召同知樞密院事,又兼權參知政事,遷參知政事。萬里始雖俯仰容默,為似道用,然性峭直,臨事不能無言。似道常惡其輕發,故每人不能久在位。似道以去要君,帝初即位,呼為師相,至涕泣拜留之。萬里以身掖帝云:"自古無此君臣禮,陛下不可拜,似道不可復言去。"似道不知所為,下殿舉笏謝萬里曰:"微公,似道幾為千古罪人。"然以此益忌之。
dì zài jiǎng yán, měi wèn jīng shǐ yí yì jí gǔ rén xìng míng, shì dào bù néng duì, wàn lǐ cháng cóng páng dài duì. shí wáng fū rén pō zhī shū, dì yǔ fū rén yǐ wèi xiào. shì dào wén zhī, jī cán nù, móu zhú zhī. wàn lǐ sì gài cí, bù hòu bào chū guān. jiā zī zhèng diàn dà xué shì zhī qìng yuán fǔ jiān yán hǎi zhì zhì shǐ, bù bài, yǔ cí. hòu èr nián, zhī tài píng zhōu jiān tí lǐng jiāng huái chá yán jiān jiāng dōng zhuǎn yùn shǐ, zhào bài cān zhī zhèng shì, jìn fēng nán kāng jùn gōng, jì zhì, bài zuǒ chéng xiàng jiān shū mì shǐ. gài cí, jiā guān wén diàn dà xué shì zhī fú zhōu, cí, yī jiù zhí, tí jǔ dòng xiāo gōng. yòu shòu zhī tán zhōu hú nán ān fǔ dà shǐ, jiā tè jìn, xún yǔ cí. shí xián chún jiǔ nián, wàn lǐ nián qī shí yǒu liù yǐ.
帝在講筵,每問經史疑義及古人姓名,似道不能對,萬里常從旁代對。時王夫人頗知書,帝語夫人以為笑。似道聞之,積慚怒,謀逐之。萬里四丐祠,不候報出關。加資政殿大學士、知慶元府兼沿海制置使,不拜,予祠。後二年,知太平州兼提領江淮茶鹽兼江東轉運使,召拜參知政事,進封南康郡公,既至,拜左丞相兼樞密使。丐祠,加觀文殿大學士知福州,辭,依舊職,提舉洞霄宮。又授知潭州、湖南安撫大使,加特進,尋予祠。時咸淳九年,萬里年七十有六矣。
míng nián, dà yuán bīng dù jiāng, wàn lǐ yǐn cǎo yě jiān, wèi yóu qí suǒ zhí, dà gòu, yù zì qiāng, jì ér tuō guī. xiān shì, wàn lǐ wén xiāng fán shī shǒu, záo chí zhī shān hòu pǔ, biǎn qí tíng yuē" zhǐ shuǐ", rén mò yù qí yì, jí wén jǐng, zhí mén rén chén wěi qì shǒu, yuē:" dà shì bù kě zhī, yú suī bù zài wèi, dāng yǔ guó wèi cún wáng." jí ráo zhōu chéng pò, jūn shì zhí wàn qǐng, suǒ jīn yín bù dé, zhī jiě zhī. wàn lǐ jìng fù zhǐ shuǐ sǐ. zuǒ yòu jí zi hào xiāng jì tóu zhǎo zhōng, jī shī rú dié. yì rì, wàn lǐ shī dú fú chū shuǐ shàng, cóng zhě cǎo liǎn zhī. wàn lǐ wú zi, yǐ shǔ rén wáng sù zi wèi hòu, jí hào yě. shì wén, zèng tài fù yì guó gōng, hòu jiā zèng tài shī, shì wén zhōng. wàn qǐng lì shǒu dà jùn, wèi tí jǔ jiāng xī cháng píng chá yán, guān zhì zhèng láng. chéng pò shí, chēn zhōu shǒu zhào chóng yuán yù jū chéng zhōng, yì sǐ zhī.
明年,大元兵渡江,萬里隱草野間,為游騎所執,大詬,欲自戕,既而脫歸。先是,萬里聞襄樊失守,鑿池芝山後圃,扁其亭曰"止水",人莫諭其意,及聞警,執門人陳偉器手,曰:"大勢不可支,余雖不在位,當與國為存亡。"及饒州城破,軍士執萬頃,索金銀不得,支解之。萬里竟赴止水死。左右及子鎬相繼投沼中,積屍如疊。翼日,萬里屍獨浮出水上,從者草斂之。萬里無子,以蜀人王橚子為後,即鎬也。事聞,贈太傅、益國公,後加贈太師,諡文忠。萬頃歷守大郡,為提舉江西常平茶鹽,官至正郎。城破時,郴州守趙崇榞寓居城中,亦死之。
wáng yuè, zì zhòng qián, yī zì bó huì, shào xìng xīn chāng rén. dēng jiā dìng shí sān nián jìn shì dì, zhī cháng shú xiàn. shào dìng sì nián, jiāng huái zhì zhì sī pì tōng pàn tài zhōu. wǔ nián, chà zhī chú zhōu. duān píng yuán nián, zhī ruì zhōu. jiā xī yuán nián, tí xiá zuǒ cáng dōng xī kù jiān tí xiá fēng zhuāng xià kù. èr nián, qiān jí tián lìng jiān dū shì gàn bàn gōng shì. chún yòu èr nián, gǎi jiān sān xǐng shū mì yuàn mén, qǐ miǎn suǒ jū guān, zhào cóng zhī. sì nián, zài rèn. wǔ nián, qiān tài fǔ sì chéng mì shū chéng, hù bù láng guān huái xī zǒng lǐng, zhǔ guǎn yòu cáo. liù nián, wèi shàng shū zuǒ sī yuán wài láng. cì duì, qǐ cí, bù xǔ. qī nián, qiān mì shū shǎo jiān, yǐ shì yù shǐ zhōu tǎn yán, bà wèi fú jiàn tí diǎn xíng yù, chà zhī wēn zhōu. shí nián, chà zhī níng guó fǔ, qiān tài fǔ qīng.
王爚,字仲潛,一字伯晦,紹興新昌人。登嘉定十三年進士第,知常熟縣。紹定四年,江淮制置司辟通判泰州。五年,差知滁州。端平元年,知瑞州。嘉熙元年,提轄左藏東西庫兼提轄封樁下庫。二年,遷籍田令兼督視幹辦公事。淳祐二年,改監三省樞密院門,乞免所居官,詔從之。四年,再任。五年,遷太府寺丞、秘書丞,戶部郎官、淮西總領,主管右曹。六年,為尚書左司員外郎。賜對,乞祠,不許。七年,遷秘書少監,以侍御史周坦言,罷為福建提點刑獄,差知溫州。十年,差知寧國府,遷太府卿。
bǎo yòu yuán nián, jiān guó shǐ biān xiū shí lù jiǎn tǎo jiān quán bīng bù shì láng, shì sī nóng qīng jiān zhōng shū mén xià shěng jiǎn zhèng zhū fáng gōng shì. shū zòu:" yuàn zhào dà chén xiāng yǔ yōu luàn ér sī zhì, jù wēi ér tú ān, āi dòng jǐng shěng, xiū dé xíng zhèng, cuī yì qún yīn zhī qì yàn, bǎo hù wēi yáng zhī gēn běn. pī zhá bì dù yú sī qī, guān shǎng hóng pì yú zhèng lù. shǐ nèi zhì míng rú tiān rì, wài zhì jìn rú fēng tíng. zé jīng shén yùn dòng, yáng huì zhāo sū, shì dào chāng míng, wù qíng xī qià. shàng yǐ yà xù tiān mìng yú qiǎn gào zhī yú, xià yǐ gù jié rén xīn yú jiě niǔ zhī jì. qí shú néng yù zhī." yǐ yòu wén diàn xiū zhuàn tí jǔ tài píng xìng guó gōng. wǔ nián, jīng hú xuān fǔ dà shǐ zhào kuí pì wèi pàn guān.
寶祐元年,兼國史編修、實錄檢討兼權兵部侍郎,試司農卿兼中書門下省檢正諸房公事。疏奏:"願詔大臣相與憂亂而思治,懼危而圖安,哀恫警省,修德行政,摧抑群陰之氣焰,保護微陽之根本。批札畢杜於私蹊,官賞宏辟於正路。使內治明如天日,外治勁如風霆。則精神運動,陽匯昭蘇,世道昌明,物情熙洽。上以迓續天命於譴告之餘,下以固結人心於解紐之際。其孰能御之。"以右文殿修撰提舉太平興國宮。五年,京湖宣撫大使趙葵闢為判官。
kāi qìng yuán nián, zhào fù xíng zài, shòu jí yīng diàn xiū zhuàn shū mì dōu chéng zhǐ quán lì bù shì láng. jǐng dìng yuán nián, jiān tóng xiū guó shǐ shí lù yuàn tóng xiū zhuàn jiān shì dú, wèi zhēn shì láng jiān tài zǐ zuǒ shù zǐ. jí yán zhèng lùn, tài zǐ tīng ér shuō zhī, dì wén zhī shén xǐ. èr nián, qiān lǐ bù shàng shū, quán lì bù shàng shū, jiā lóng tú gé xué shì zhī píng jiāng fǔ huái zhè fā yùn shǐ. wǔ nián, zhào fù xíng zài, jìn duān míng diàn xué shì, tí jǔ yòu shén guān jiān shì dú. zhào fù xíng zài.
開慶元年,召赴行在,授集英殿修撰、樞密都承旨、權吏部侍郎。景定元年,兼同修國史、實錄院同修撰兼侍讀,為真侍郎兼太子左庶子。極言正論,太子聽而說之,帝聞之甚喜。二年,遷禮部尚書,權吏部尚書,加龍圖閣學士、知平江府、淮浙發運使。五年,召赴行在,進端明殿學士,提舉佑神觀兼侍讀。召赴行在。
xián chún yuán nián èr yuè, bài qiān shū shū mì yuàn shì rùn yuè, tóng zhī shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì. èr nián, yǐ jí qǐ cí, bù xǔ. qǐ fàng guī tián lǐ. dì qiǎn shàng yī shì zhī, qiě cì shí, fù liǎng qǐ guī, jiē bù xǔ. èr nián, bài cān zhī zhèng shì. sān nián, zhī shū mì yuàn shì jiān cān zhī zhèng shì. lì huáng tài zǐ, jiā shí yì, sān cí miǎn guān, bù xǔ. qǐ fèng cí xiū jià, jiē bù xǔ. zuì hòu qǐ cí lù, nǎi shòu zī zhèng diàn xué shì zhī qìng yuán fǔ jiān yán hǎi zhì zhì shǐ. sì cí miǎn, bù xǔ. qī nián, tái zhōu yán:" qǐ chà yuè chōng shàng cài shū yuàn shān zhǔ," zhào cóng zhī. bā nián, jiā guān wén diàn xué shì tí jǔ wàn shòu gōng jiān shì dú, zhào qiǎn xíng bù láng guān dǒng pǔ qǐ zhī, sì shàng shū cí miǎn, shǐ cóng zhī. shí nián, qǐ zhì shì, bù xǔ. shí yī yuè, yǐ yuè wèi zuǒ chéng xiàng, zhāng jiàn wèi yòu chéng xiàng, bìng jiān shū mì shǐ. xún shòu yuè tè jìn, jiā shí yì. qǐ zhì shì, liǎng qǐ cí miǎn, jiē bù xǔ.
咸淳元年二月,拜簽書樞密院事;閏月,同知樞密院事兼權參知政事。二年,以疾乞祠,不許。乞放歸田裡。帝遣尚醫視之,且賜食,復兩乞歸,皆不許。二年,拜參知政事。三年,知樞密院事兼參知政事。立皇太子,加食邑,三辭免官,不許。乞奉祠、休假,皆不許。最後乞祠祿,乃授資政殿學士知慶元府兼沿海制置使。四辭免,不許。七年,台州言:"乞差爚充上蔡書院山主,"詔從之。八年,加觀文殿學士提舉萬壽宮兼侍讀,詔遣刑部郎官董朴起之,四上疏辭免,始從之。十年,乞致仕,不許。十一月,以爚為左丞相,章鑒為右丞相,併兼樞密使。尋授爚特進,加食邑。乞致仕,兩乞辭免,皆不許。
dé yòu yuán nián, liǎng qǐ gǎi mìng jīng yán shù kě yōu xián, zài qǐ yǐ jiù zhí fèng jīng cí shì dú, jiē bù xǔ. yòu chéng xiàng zhāng jiàn cān zhī zhèng shì chén yí zhōng zòu" yù liú yuè yǐ zhèn rén xīn, yǐ kāng shì dào". cóng zhī. yuè liǎng qǐng wú shǔ shěng yuàn gōng dú, bù xǔ yòu zòu:" qǐ jiāng chén xiān cì bà chì, chén běn zhì shì sǐ bào guó, yuàn jiǎ chén yǐ xuān fǔ zhāo tǎo děng zhí, chén dāng zhāo mù zhōng yì, gòng tú xìng fù." jiàn yí zhōng yòu zòu" yuè dān chē jué jiāng, yǐ zhì xiāo shān, qǐ qiǎn zhōng shǐ qù hái zhì shì". nǎi shòu guān wén diàn dà xué shì zhè xī jiāng dōng lù xuān fǔ zhāo tǎo dà shǐ, zhì sī zài jīng, yǐ bèi zī fǎng. qǐ jiě dà shǐ zhí míng, bù xǔ. jìn shǎo bǎo zuǒ chéng xiàng jiān shū mì shǐ, xún jiā dū du zhū lù jūn mǎ. lèi cí, jiē bù xǔ.
德祐元年,兩乞改命經筵庶可優閒,再乞以舊職奉京祠侍讀,皆不許。右丞相章鑒、參知政事陳宜中奏"諭留爚以鎮人心,以康世道"。從之。爚兩請毋暑省院公櫝,不許;又奏:"乞將臣先賜罷斥,臣本志誓死報國,願假臣以宣撫招討等職,臣當招募忠義,共圖興復。"鑒、宜中又奏"爚單車絕江,已至蕭山,乞遣中使趣還治事"。乃授觀文殿大學士、浙西江東路宣撫招討大使,置司在京,以備咨訪。乞解大使職名,不許。進少保、左丞相兼樞密使,尋加都督諸路軍馬。累辭,皆不許。
zòu yán:" jīn tiān xià suǒ yǐ dà huài zhì cǐ zhě, zhèng yǐ yī sī pán sāi, shǎng fá wú zhāng gù yě. jiù zhī zhī cè, zài fǎn qí suǒ yǐ huài zhī zhī yóu. dà míng shǎng fá, dòng hé hū tiān, shù jǐ rén xīn xìng qǐ, tiān xià shì shàng kě wèi yě." yīn yán jiǎ shì dào wù guó sàng shī zhī zuì, yú shì shǐ jiàng zhào qiè zé shì dào bù zhōng bù xiào. liù yuè gēng zǐ shuò, rì shí, yuè zòu:" rì shí bù jǐn jǐn yī fēn, bái zhòu huì míng zhě shù kè. yīn shèng yáng wēi, zāi yì wèi yǒu dà yú cǐ zhě. chén dài zuì shǒu xiàng, shàng zuǒ tiān zǐ lǐ yīn yáng, xià suì wàn wù, wài zhèn zhū hóu, jiē qí zhí yě. fēn jìn chōng sè ér wèi néng xiāo, shēng mín tú tàn ér wèi néng zhěng, fǎn fù sī zhī, jiù shí zài chén, qǐ bà chù yǐ dá tiān qiǎn." dá zhào bù xǔ, dì jiàng shòu jīn zǐ guāng lù dài fū ér yǐ. cí jiàng guān, qǐ bà chì, yòu bù xǔ.
奏言:"今天下所以大壞至此者,正以一私蟠塞,賞罰無章故也。救之之策,在反其所以壞之之由。大明賞罰,動合乎天,庶幾人心興起,天下事尚可為也。"因言賈似道誤國喪師之罪,於是始降詔切責似道不忠不孝。六月庚子朔,日食,爚奏:"日食不盡僅一分,白晝晦冥者數刻。陰盛陽微,災異未有大於此者。臣待罪首相,上佐天子理陰陽,下遂萬物,外鎮諸侯,皆其職也。氛祲充塞而未能消,生民塗炭而未能拯,反覆思之,咎實在臣,乞罷黜以答天譴。"答詔不許,第降授金紫光祿大夫而已。辭降官,乞罷斥,又不許。
xún jìn píng zhāng jūn guó zhòng shì, cí, bù xǔ. huò qǐng:" chū yí zhōng huò mèng yán chū dū wú mén, fǒu zé chén suī lǎo wú néng wèi, ruò xiào sǐ fēng jiāng, yì bù gǎn cí." zhào sān xǐng jí yì. qǐ bà píng zhāng shì, bù xǔ. jīng xué shēng shàng shū dǐ yí zhōng, yí zhōng yì shàng shū qǐ hái gǔ. chū, yí zhōng zài xiàng wèi, zhèng shì duō bù guān bái yuè, huò wèi jīng xué zhī lùn, shí yuè sǒu zhī.
尋進平章軍國重事,辭,不許。或請:"出宜中或夢炎出督吳門,否則臣雖老無能為,若效死封疆,亦不敢辭。"詔三省集議。乞罷平章事,不許。京學生上書詆宜中,宜中亦上疏乞骸骨。初,宜中在相位,政事多不關白爚,或謂京學之論,實爚嗾之。
qī yuè rén chén, zhào:" gěi shě zhī zòu sān rù, yuè yǔ yí zhōng bì nán gòng chù, jiān yuè jìn zòu qǐ miǎn píng zhāng shì jīng yán, cí qì bù píng, chéng yǒu rú rén yán zhě yǐ." suì bà yuè píng zhāng, yī qián shǎo bǎo tè shòu guān wén diàn dà xué shì chōng lǐ quán guān shǐ. yuè wèi rén qīng xiū gāng jìn, shì dào guī tiān tāi zàng mǔ, guò xīn chāng, yuè dú bù jiàn zhī. hòu yǐ yuán lǎo rù xiàng wèi, zhí guó shì wēi wáng zhī jì, tiān xià suǒ shǔ wàng yě, ér zú yǔ yí zhōng bù xié ér qù yún.
七月壬辰,詔:"給、舍之奏三入,爚與宜中必難共處,兼爚近奏乞免平章侍經筵,辭氣不平,誠有如人言者矣。"遂罷爚平章,依前少保、特授觀文殿大學士充醴泉觀使。爚為人清修剛勁,似道歸天台葬母,過新昌,爚獨不見之。後以元老入相位,值國勢危亡之際,天下所屬望也,而卒與宜中不協而去雲。
zhāng jiàn, zì gōng bǐng, fēn níng rén. yǐ bié yuàn shěng shì jí dì, lèi guān zhōng shū shè rén shì zuǒ láng guān chóng zhèng diàn shuō shū, jìn qiān shū shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì, qiān tóng zhī shū mì yuàn shì. xián chún shí nián, wáng yuè bài zuǒ chéng xiàng, jiàn bài yòu chéng xiàng, bìng jiān shū mì shǐ. míng nián, dà yuán bīng bī lín ān, jiàn tuō gù jìng qù. qiǎn shǐ jí zhào hái cháo, jì zhì, bà xiāng yǔ cí. diàn shuài hán zhèn zhī sǐ, jiàn yǔ céng yuān zǐ míng zhèn wú tā. zhì shì, yù shǐ wáng yīng lín jiǎo qí lù huáng, wèi zhèn yǒu nì móu, jiàn yǔ yuān zi qū pí zhī. zuò shì xuē yī guān, fàng guī tián lǐ.
章鑒,字公秉,分寧人。以別院省試及第,累官中書舍人、侍左郎官、崇政殿說書,進簽書樞密院事兼權參知政事,遷同知樞密院事。咸淳十年,王爚拜左丞相,鑒拜右丞相,併兼樞密使。明年,大元兵逼臨安,鑒託故徑去。遣使亟召還朝,既至,罷相予祠。殿帥韓震之死,鑒與曾淵子明震無他。至是,御史王應麟繳其錄黃,謂震有逆謀,鑒與淵子曲芘之。坐是削一官,放歸田裡。
hòu yǒu gào jiàn jiā nì bǎo xǐ zhě, shuāng chén, jiàn fāng yōng bài qīn wò, bīng shì zhì, dà suǒ qí shì, wéi bì qiè zhù yī yù bēi, yú wú yī wù, rén pō tàn qí qīng yuē. jiàn zài cháo rì, hào kuān hòu, rán yǔ rén duō xǔ kě, shì dài fū mù wèi" mǎn cháo huān" yún.
後有告鑒家匿寶璽者,霜晨,鑒方擁敗衾臥,兵士至,大索其室,惟敝篋貯一玉杯,余無一物,人頗嘆其清約。鑒在朝日,號寬厚,然與人多許可,士大夫目為"滿朝歡"雲。
chén yí zhōng, zì yǔ quán, yǒng jiā rén yě. shǎo shén pín, ér xìng tè jùn bá. yǒu jiǎ rén tuī qí shēng shí, yǐ wèi dāng dà guì, yǐ nǚ qī zhī. jì rù tài xué, yǒu wén yù. bǎo yòu zhōng, dīng dà quán yǐ qī lǐ bì xù shì quán xìng lú yǔn shēng dǒng sòng chén, kùn dé chǒng yú lǐ zōng, zhuó wèi diàn zhōng shì yù shǐ, zài tái héng shén. yí zhōng yǔ huáng yōng liú fú lín cè zǔ chén zōng céng wéi liù rén shàng shū gōng zhī. dà quán nù, shǐ jiān chá yù shǐ wú yǎn hé yí zhōng, xuē qí jí, jū guǎn tā zhōu. sī yè lǜ shí èr zhāi shēng, guān dài sòng zhī qiáo mén zhī wài, dà quán yì nù, lì bēi xué zhōng, jiè zhū shēng wáng wàng yì guó zhèng, qiě lìng zì hòu yǒu shàng shū zhě, qián láng shēng kàn xiáng yǐ dié bào jiǎn yuàn. yóu shì, shì lùn xī rán chēng zhī, hào wèi" liù jūn zǐ". yí zhōng zhé jiàn chāng jūn.
陳宜中,字與權,永嘉人也。少甚貧,而性特俊拔。有賈人推其生時,以為當大貴,以女妻之。既入太學,有文譽。寶祐中,丁大全以戚里婢婿事權幸盧允升、董宋臣,困得寵於理宗,擢為殿中侍御史,在台橫甚。宜中與黃鏞、劉黻、林測祖、陳宗、曾唯六人上書攻之。大全怒,使監察御史吳衍劾宜中,削其籍,拘管他州。司業率十二齋生,冠帶送之橋門之外,大全益怒,立碑學中,戒諸生亡妄議國政,且令自後有上書者,前廊生看詳以牒報檢院。由是,士論翕然稱之,號為"六君子"。宜中謫建昌軍。
dà quán jì cuàn, chéng xiàng wú qián zòu hái zhī. jiǎ shì dào rù xiàng, fù wèi zhī qǐng, yǒu zhào liù rén jiē miǎn shěng shì lìng fù. jǐng dìng sān nián, tíng shì, ér yí zhōng zhōng dì èr rén. liù rén zhī zhōng, yí zhōng yóu dá shí wù. yóu shào xìng fǔ tuī guān hù bù jià gé mì shū shěng zhèng zì xiào shū láng, shù nián qiān jiān chá yù shǐ.
大全既竄,丞相吳潛奏還之。賈似道入相,復為之請,有詔六人皆免省試令赴。景定三年,廷試,而宜中中第二人。六人之中,宜中尤達時務。由紹興府推官、戶部架閣、秘書省正字、校書郎,數年遷監察御史。
chéng yuán fèng zài xiāng, shì dào kǒng qí qīn quán, yù qù zhī. yí zhōng shǒu hé yuán fèng zòng dīng dà quán sì è, jī zōng shè zhī huò. mìng gé, chú tài fǔ qīng. yí zhōng yì zì qǐng wài, wèi jiāng dōng tí jǔ chá yán cháng píng gōng shì. sì nián, gǎi zhè xī tí xíng. wǔ nián, zhào wèi chóng zhèng diàn shuō shū, lèi qiān lǐ bù shì láng jiān zhōng shū shè rén. qī nián, mǐn què shuài, yǐ fū wén gé dài zhì zhī fú zhōu. zài guān dé mín xīn, suì yú rù wèi xíng bù shàng shū. shí nián, bài qiān shū shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì.
程元鳳再相,似道恐其侵權,欲去之。宜中首劾元鳳縱丁大全肆惡,基宗社之禍。命格,除太府卿。宜中亦自請外,為江東提舉茶鹽常平公事。四年,改浙西提刑。五年,召為崇政殿說書,累遷禮部侍郎兼中書舍人。七年,閩闕帥,以敷文閣待制、知福州。在官得民心,歲余入為刑部尚書。十年,拜簽書樞密院事兼權參知政事。
dé yòu yuán nián, shēng tóng zhī shū mì yuàn shì. èr yuè, shì dào sàng shī wú hú, nǎi yǐ yí zhōng zhī shū mì yuàn jiān cān zhī zhèng shì. yǐ ér wēng yīng lóng zì jūn zhōng guī, yí zhōng wèn shì dào suǒ zài, yīng lóng yǐ bù zhī duì. yí zhōng yǐ wèi shì dào yǐ sǐ, jí shàng shū qǐ zhèng shì dào wù guó zhī zuì. shì dào héng shí, yǐ suǒ qīn xìn hán zhèn zǒng jìn bīng, rén yǒu yán zhèn yù yǐ bīng jié qiān zhě, yí zhōng zhào zhèn jì shì, fú zhuàng shì xiù tiě chuí jī shā zhī, yǐ shì bù dǎng yú shì dào.
德祐元年,升同知樞密院事。二月,似道喪師蕪湖,乃以宜中知樞密院兼參知政事。已而翁應龍自軍中歸,宜中問似道所在,應龍以不知對。宜中以為似道已死,即上疏乞正似道誤國之罪。似道行時,以所親信韓震總禁兵,人有言震欲以兵劫遷者,宜中召震計事,伏壯士袖鐵椎擊殺之,以示不黨於似道。
shí yòu chéng xiàng zhāng jiàn xiāo dùn, céng yuān zi děng qǐng mìng yí zhōng shè chéng xiàng shì. zhào yǐ wáng yuè wèi zuǒ chéng xiàng, bài yí zhōng tè jìn yòu chéng xiàng. sì yuè, yuè hái cháo lùn shì, jí yǔ yí zhōng bù hé. tái chén sūn róng sǒu qǐng cuàn jí qián shuō yǒu wú yì lǐ jué, yí zhōng yǐ wèi" bù lù fēi shèng shì shì, zǔ zōng zhōng hòu, wèi cháng qīng yòng zhī. jué fāng zhào rù cháo, jù jiā zhòng xíng, kǒng hòu wú yǐ shì xìn". yuè lì zhēng, yǐ wèi dāng rú róng sǒu yì. huì liú mèng yán zì hú nán rù cháo yuè yǔ yí zhōng jù qǐ bà zhèng, qǐng yǐ mèng yán wèi xiāng. tài huáng tài hòu nǎi yǐ yí zhōng wèi zuǒ chéng xiàng, mèng yán wèi yòu chéng xiàng, yuè jìn píng zhāng jūn guó zhòng shì. yuè bài mìng, jí rì jiù mín jū, yǐ chéng xiàng fǔ ràng yí zhōng, yí zhōng shàng shū, yǐ wèi" yī cí yī shòu, hé yǐ jiě tiān xià zhī jī", yì qù. qiǎn shǐ shù bèi zhē liú zhī, shǐ zhì.
時右丞相章鑒宵遁,曾淵子等請命宜中攝丞相事。詔以王爚為左丞相,拜宜中特進、右丞相。四月,爚還朝論事,即與宜中不合。台臣孫嶸叟請竄籍潛說友、吳益、李珏,宜中以為"簿錄非盛世事,祖宗忠厚,未嘗輕用之。珏方召入朝,遽加重刑,恐後無以示信"。爚力爭,以為當如嶸叟議。會留夢炎自湖南入朝爚與宜中俱乞罷政,請以夢炎為相。太皇太后乃以宜中為左丞相,夢炎為右丞相,爚進平章軍國重事。爚拜命,即日僦民居,以丞相府讓宜中,宜中上疏,以為"一辭一受,何以解天下之譏",亦去。遣使數輩遮留之,始至。
shí mìng zhāng shì jié děng sì dào jìn shī, èr chéng xiàng dū du jūn mǎ ér bù chū dū. yuè qǐng yǐ yī chéng xiàng jiàn kǔn wú mén, yǐ hù zhū jiāng bù rán, zé yǐ qǐng xíng. yí zhōng kuì, shǐ yǔ mèng yán shàng shū qǐ xíng biān. shì xià gōng qīng yì bù jué. qī yuè, shì jié děng bīng guǒ bài yú jiāo shān. yuè zòu yán:" shì wú zhòng yú bīng, jīn èr xiāng bìng jiàn dū dū, miào suàn zhǐ shòu, chén bù dé ér zhī. bǐ zhě, liù yuè chū shī, zhū jiāng wú tǒng. chén qǐ bù zhī wú mén jù jīng bù yuǎn, ér bì wèi cǐ qǐng zhě, gài dà dí zài jìng, fēi bì xià zì jiāng zé dà chén kāi dū. jīn shì jié yǐ zhū jiāng xīn lì bù yī ér bài, bù zhī guó jiā shàng kān jǐ bài xié? chén jì bù dé qí zhí, yòu bù dé qí yán, qǐ bà miǎn." bù yǔn.
時命張世傑等四道進師,二丞相都督軍馬而不出督。爚請以一丞相建閫吳門,以護諸將;不然,則已請行。宜中愧,始與夢炎上疏乞行邊。事下公卿議不決。七月,世傑等兵果敗於焦山。爚奏言:"事無重於兵,今二相併建都督,廟算指授,臣不得而知。比者,六月出師,諸將無統。臣豈不知吳門距京不遠,而必為此請者,蓋大敵在境,非陛下自將則大臣開督。今世傑以諸將心力不一而敗,不知國家尚堪幾敗邪?臣既不得其職,又不得其言,乞罷免。"不允。
yuè zi wéi nǎi sǒu jīng xué shēng fú què shàng shū, shù yí zhōng guò shī shù shí shì, qí lüè yǐ wèi:" zhào jìn zhào yǔ jiàn jiē qì chéng dùn, yí zhōng nǎi jiè shǐ guò zhī shuō, yǐ bào sī ēn. líng hú gài qián shuō yǒu jiē yǐ chéng jiàng, nǎi shòu qí bāo jū ér wèi zhī yǔ yì. wén tiān xiáng lǜ bīng qín wáng, xìn chán ér jǔ náo zhī. shì dào sàng shī wù guó, yáng qǐng zhì fá ér yīn yòu zhī. dà bīng báo guó mén, qín wáng zhī shī nǎi liú zhī jīng chéng ér bù qiǎn. zǎi xiàng dāng chū dū, ér wèi suō yóu yù, dì lìng jí yì ér bù xíng. lǚ shī kuí láng zǐ yě xīn, ér shǐ zhī tōng hǎo qǐ méng. zhāng shì jié bù bīng ér yòng zhī yú shuǐ, liú shī yǒng shuǐ bīng ér yòng zhī yú bù, zhǐ shòu shī yí, yīn yǐ bài shì. chén kǒng wù guó jiāng bù zhǐ yú yī sì dào yě."
爚子囗乃嗾京學生伏闕上書,數宜中過失數十事,其略以為:"趙溍、趙與鑒皆棄城遁,宜中乃借使過之說,以報私恩。令狐概、潛說友皆以城降,乃受其包苴而為之羽翼。文天詳率兵勤王,信讒而沮撓之。似道喪師誤國,陽請致罰而陰佑之。大兵薄國門,勤王之師乃留之京城而不遣。宰相當出督,而畏縮猶豫,第令集議而不行。呂師夔狼子野心,而使之通好乞盟。張世傑步兵而用之於水,劉師勇水兵而用之於步,指授失宜,因以敗事。臣恐誤國將不止於一似道也。"
lín ān fǔ bǔ dǎi jīng xué shēng. zhào zhī yì bù zhì. tài huáng tài hòu zì wèi shū yí qí mǔ yáng, shǐ miǎn yù zhī, yí zhōng shǐ qǐ yǐ cí guān rù shì, nǎi bài lǐ quán guān shǐ. shí yuè rén yín, shǐ zào cháo, xún wèi yòu chéng xiàng, rán shì yǐ qù yǐ. yí zhōng cāng huáng fā jīng chéng mín wèi bīng, mín nián shí wǔ yǐ shàng zhě jiē jí zhī, rén jiē yǐ wèi xiào. shí yī yuè, qiǎn zhāng quán hé yǐn yù má shì lóng bīng yuán cháng zhōu, yù yǔ shì lóng jiē zhàn sǐ, quán bù fā yī shǐ, bēn hái. wén tiān xiáng qǐng zhū quán, yí zhōng shì bù wèn. yǐ ér, cháng zhōu pò, bīng báo dú sōng guān, lín yì wàng fēng jiē dùn.
臨安府捕逮京學生。召之亦不至。太皇太后自為書遺其母楊,使勉諭之,宜中始乞以祠官入侍,乃拜醴泉觀使。十月壬寅,始造朝,尋為右丞相,然事已去矣。宜中倉皇發京城民為兵,民年十五以上者皆籍之,人皆以為笑。十一月,遣張全合尹玉、麻士龍兵援常州,玉與士龍皆戰死,全不發一矢,奔還。文天祥請誅全,宜中釋不問。已而,常州破,兵薄獨松關,鄰邑望風皆遁。
yí zhōng qiǎn shǐ rú jūn zhōng qǐng hé bù dé, jí lǜ qún chén rù gōng qǐng qiān dōu, tài huáng tài hòu bù kě. yí zhōng tòng kū qǐng zhī, tài huáng tài hòu nǎi mìng zhuāng qí shēng chē, gěi bǎi guān lù fèi yín. jí mù, yí zhōng bù rù, tài huáng tài hòu nù yuē:" wú chū bù yù qiān, ér dà chén shù yǐ wèi qǐng, gù qī wǒ xié?" tuō zān ěr zhì zhī dì, suì bì gé, qún chén qiú nèi yǐn, jiē bù nà. gài yí zhōng shí yǐ míng rì qiān, cāng zú zòu chén shī shěn ěr.
宜中遣使如軍中請和不得,即率群臣入宮請遷都,太皇太后不可。宜中痛哭請之,太皇太后乃命裝俟升車,給百官路費銀。及暮,宜中不入,太皇太后怒曰:"吾初不欲遷,而大臣數以為請,顧欺我邪?"脫簪珥擲之地,遂閉閣,群臣求內引,皆不納。蓋宜中實以明日遷,倉卒奏陳失審耳。
yí zhōng chū yǔ dà yuán chéng xiàng bó yán qī huì jūn zhōng, jì ér huǐ zhī, bù guǒ wǎng. bó yán jiāng bīng zhì gāo tíng shān, yí zhōng xiāo dùn, lù xiù fū fèng èr wáng rù wēn zhōu, qiǎn rén zhào yí zhōng. yí zhōng zhì wēn zhōu, ér qí mǔ sǐ. zhāng shì jié yú qí guān zhōu zhōng, suì yǔ jù rù mǐn zhōng. yì wáng lì, fù yǐ wèi zuǒ chéng xiàng. jǐng ào zhī bài, yí zhōng yù fèng wáng zǒu zhàn chéng, nǎi xiān rú zhàn chéng yù yì, dù shì bù kě wèi, suì bù fǎn. èr wáng lèi shǐ zhào zhī, zhōng bù zhì. zhì yuán shí jiǔ nián, dà jūn fá zhàn chéng, yí zhōng zǒu xiān, hòu méi yú xiān.
宜中初與大元丞相伯顏期會軍中,既而悔之,不果往。伯顏將兵至皋亭山,宜中宵遁,陸秀夫奉二王入溫州,遣人召宜中。宜中至溫州,而其母死。張世傑舁其棺舟中,遂與俱入閩中。益王立,復以為左丞相。井澳之敗,宜中欲奉王走占城,乃先如占城諭意,度事不可為,遂不反。二王累使召之,終不至。至元十九年,大軍伐占城,宜中走暹,後沒於暹。
yí zhōng wèi rén duō shù shù, shǎo wèi xiàn xué shēng, qí fù wèi lì shòu zāng dāng qíng, yí zhōng shàng shū wēn shǒu wèi kè yú qǐng dài zhī. kè yú yǐ wèi xiá lì, zú zhì zhī fǎ. qí hòu yí zhōng wèi zhè xī tí xíng, kè yú jiāo yíng, yí zhōng bào lǐ bù shū xián, yì yún" bù xià mín chén mǒu', kè yú huáng kǒng bù gǎn shòu, xiù ér xiè zhī. yí zhōng yáng lǐ zhī, ér yīn zhí qí guò, wú suǒ de. qí hòu, kè yú fā jiǎ dé shēng mào jiè guān mù shì, wǔ shì dào, fèi bà jiā jū. yí zhōng rù, nǎi jí yán kè yú jū xiāng bù fǎ shì, shì dào lìng zhāng jiàn hé zhī, biǎn yán zhōu. kè yú zhī sǐ, yí zhōng jǐ zhī wèi duō.
宜中為人多術數,少為縣學生,其父為吏受贓當黥,宜中上書溫守魏克愚請貸之。克愚以為黠吏,卒置之法。其後宜中為浙西提刑,克愚郊迎,宜中報禮不書銜,亦云"部下民陳某',克愚皇恐不敢受,袖而謝之。宜中陽禮之,而陰摭其過,無所得。其後,克愚發賈德生冒借官木事,忤似道,廢罷家居。宜中入,乃極言克愚居鄉不法事,似道令章鑒劾之,貶嚴州。克愚之死,宜中擠之為多。
lùn yuē:" kǒng zǐ yuē:" cái nán, bù qí rán hū?" lǐ zōng zài wèi zhǎng jiǔ, mìng xiāng shí duō qí rén, ruò wú qián zhī zhōng liàng gāng zhí, cái shù rén yān. qián lùn shì suī jìn yú jié, dù zōng zhī lì, móu yì jí zhī, qián yǐ zhèng duì, rén chén huái gù wàng wèi zi sūn dì zhě néng wèi sī yán zāi? chéng yuán fèng jǐn chì ér yǒu yú ér fá fēng jié, shàng wèi jiǎ shì dào suǒ jì. jiāng wàn lǐ wèn xué dé wàng yōu yú zhū chén, bù miǎn wèi shì dào lóng luò, wǎn nián wēi lù fēng, yǐng zhé jiàn bìn chì. shì dài fū bù xìng yǔ quán jiān tóng cháo, zì chù nán yǐ. shì dào dū shì jiāng shàng zhī shī, yǐ guó shì fù wáng yuè zhāng jiàn chén yí zhōng, gài qǔ qí píng shí sù yǔ jǐ zhě. yuè yí zhōng yú qí jì chū, shāo yù zì yì, jí wén qí bài, chéng shì cù zhī. jì ér, èr rén zì wèi máo dùn, sòng shì zhì cǐ, wēi jí cún wáng zhī qiū yě. dāng guó zhě jiāo huān lù lì, yóu jù bù dǎi, suǒ wèi ruò shì, hé wàng qí néng kuāng jì hū. shì dào zhū, yuè sǐ, jiàn dùn, yí zhōng zǒu hǎi dǎo, sòng wáng.
論曰:"孔子曰:"才難,不其然乎?"理宗在位長久,命相實多其人,若吳潛之忠亮剛直,財數人焉。潛論事雖近於訐,度宗之立,謀議及之,潛以正對,人臣懷顧望為子孫地者能為斯言哉?程元鳳謹飭而有餘而乏風節,尚為賈似道所諅。江萬里問學德望優於諸臣,不免為似道籠絡,晚年微露鋒,穎輒見擯斥。士大夫不幸與權奸同朝,自處難矣。似道督視江上之師,以國事付王爚、章鑒、陳宜中,蓋取其平時素與己者。爚、宜中於其既出,稍欲自異,及聞其敗,乘勢蹙之。既而,二人自為矛盾,宋事至此,危急存亡之秋也。當國者交歡戮力,猶懼不逮,所為若是,何望其能匡濟乎。似道誅,爚死,鑒遁,宜中走海島,宋亡。
wén tiān xiáng, zì sòng ruì, yòu zì lǚ shàn, jí zhī jí shuǐ rén yě. tǐ mào fēng wěi, měi xī rú yù, xiù méi ér zhǎng mù, gù pàn yè rán. zì wèi tóng zǐ shí, jiàn xué gōng suǒ cí xiāng xiān shēng ōu yáng xiū yáng bāng yì hú quán xiàng, jiē shì" zhōng", jí xīn rán mù zhī. yuē:" méi bù zǔ dòu qí jiān, fēi fū yě." nián èr shí jǔ jìn shì, duì cè jí yīng diàn. shí lǐ zōng zài wèi jiǔ, zhèng lǐ jìn dài, tiān xiáng yǐ fǎ tiān bù xī wèi duì, qí yán wàn yú, bù wèi gǎo, yī huī ér chéng. dì qīn bá wèi dì yī. kǎo guān wáng yīng lín zòu yuē:" shì juǎn gǔ yì ruò guī jiàn, zhōng gān rú tiě shí, chén gǎn wèi dé rén hè." xún dīng fù yōu, guī.
文天祥,字宋瑞,又字履善,吉之吉水人也。體貌豐偉,美皙如玉,秀眉而長目,顧盼燁然。自為童子時,見學宮所祠鄉先生歐陽修、楊邦乂、胡銓像,皆諡"忠",即欣然慕之。曰:"沒不俎豆其間,非夫也。"年二十舉進士,對策集英殿。時理宗在位久,政理浸怠,天祥以法天不息為對,其言萬餘,不為稿,一揮而成。帝親拔為第一。考官王應麟奏曰:"是卷古誼若龜鑑,忠肝如鐵石,臣敢為得人賀。"尋丁父憂,歸。
kāi qìng chū, dà yuán bīng fá sòng, huàn guān dǒng sòng chén shuō shàng qiān dōu, rén mò gǎn yì qí fēi zhě. tiān xiáng shí rù wèi níng hǎi jūn jié dù pàn guān, shàng shū" qǐ zhǎn sòng chén, yǐ yī rén xīn". bù bào, jí zì miǎn guī. hòu shāo qiān zhì xíng bù láng guān. sòng chén fù rù wèi dōu zhī, tiān xiáng yòu shàng shū jí yán qí zuì, yì bù bào. chū shǒu ruì zhōu, gǎi jiāng xī tí xíng, qiān shàng shū zuǒ sī láng guān, lèi wèi tái chén lùn bà. chú jūn qì jiān jiān quán zhí xué shì yuàn. jiǎ shì dào chēng bìng, qǐ zhì shì, yǐ yào jūn, yǒu zhào bù yǔn. tiān xiáng dāng zhì, yǔ jiē fěng shì dào. shí nèi zhì xiāng chéng jiē chéng gǎo, tiān xiáng bù chéng gǎo, shì dào bù lè, shǐ tái chén zhāng zhì lì hé bà zhī. tiān xiáng jì shù chì, yuán qián ruò shuǐ lì zhì shì, shí nián sān shí qī.
開慶初,大元兵伐宋,宦官董宋臣說上遷都,人莫敢議其非者。天祥時入為寧海軍節度判官,上書"乞斬宋臣,以一人心"。不報,即自免歸。後稍遷至刑部郎官。宋臣復入為都知,天祥又上書極言其罪,亦不報。出守瑞州,改江西提刑,遷尚書左司郎官,累為台臣論罷。除軍器監兼權直學士院。賈似道稱病,乞致仕,以要君,有詔不允。天祥當制,語皆諷似道。時內製相承皆呈稿,天祥不呈稿,似道不樂,使台臣張志立劾罷之。天祥既數斥,援錢若水例致仕,時年三十七。
xián chún jiǔ nián, qǐ wèi hú nán tí xíng, yīn jiàn gù xiāng jiāng wàn lǐ. wàn lǐ sù qí tiān xiáng zhì jié, yǔ jí guó shì, qiǎo rán yuē:" wú lǎo yǐ, guān tiān shí rén shì dāng yǒu biàn, wú yuè rén duō yǐ, shì dào zhī zé, qí zài jūn hū? jūn qí miǎn zhī." shí nián, gǎi zhī gàn zhōu.
咸淳九年,起為湖南提刑,因見故相江萬里。萬里素奇天祥志節,語及國事,愀然曰:"吾老矣,觀天時人事當有變,吾閱人多矣,世道之責,其在君乎?君其勉之。"十年,改知贛州。
dé yòu chū, jiāng shàng bào jí, zhào tiān xià qín wáng. tiān xiáng pěng zhào tì qì, shǐ chén jì zhōu fā jùn zhōng háo jié, bìng jié xī dòng mán, shǐ fāng xìng zhào jí zhōu bīng, zhū háo jié jiē yīng, yǒu zhòng wàn rén. shì wén, yǐ jiāng xī tí xíng ān fǔ shǐ zhào rù wèi. qí yǒu zhǐ zhī, yuē:" jīn dà bīng sān dào gǔ xíng, pò jiāo jī, báo nèi dì, jūn yǐ wū hé wàn yú fù zhī, shì hé yì qū qún yáng ér bó měng hǔ." tiān xiáng yuē:" wú yì zhī qí rán yě. dì guó jiā yǎng yù chén shù sān bǎi yú nián, yī dàn yǒu jí, zhēng tiān xià bīng, wú yī rén yī qí rù guān zhě, wú shēn hèn yú cǐ, gù bù zì liàng lì, ér yǐ shēn xùn zhī, shù tiān xià zhōng chén yì shì jiāng yǒu wén fēng ér qǐ zhě. yì shèng zhě móu lì, rén zhòng zhě gōng jì, rú cǐ zé shè jì yóu kě bǎo yě."
德祐初,江上報急,詔天下勤王。天祥捧詔涕泣,使陳繼周發郡中豪傑,並結溪峒蠻,使方興召吉州兵,諸豪傑皆應,有眾萬人。事聞,以江西提刑安撫使召入衛。其友止之,曰:"今大兵三道鼓行,破郊畿,薄內地,君以烏合萬餘赴之,是何異驅群羊而搏猛虎。"天祥曰:"吾亦知其然也。第國家養育臣庶三百餘年,一旦有急,征天下兵,無一人一騎入關者,吾深恨於此,故不自量力,而以身徇之,庶天下忠臣義士將有聞風而起者。義勝者謀立,人眾者功濟,如此則社稷猶可保也。"
tiān xiáng xìng háo huá, píng shēng zì fèng shén hòu, shēng jì mǎn qián. zhì shì, tòng zì biǎn sǔn, jǐn yǐ jiā zī wèi jūn fèi. měi yǔ bīn zuǒ yǔ jí shí shì, zhé liú tì, fǔ jǐ yán yuē:" lè rén zhī lè zhě yōu rén zhī yōu, shí rén zhī shí zhě sǐ rén zhī shì." bā yuè, tiān xiáng tí bīng zhì lín ān, chú zhī píng jiāng fǔ. shí yǐ chéng xiàng yí zhōng wèi hái cháo, bù qiǎn. shí yuè, yí zhōng zhì, shǐ qiǎn zhī. cháo yì fāng zhuó lǚ shī mèng wèi bīng bù shàng shū, fēng lǚ wén dé hé yì jùn wáng, yù lài yǐ qiú hǎo. shī mèng yì yǎn jiǎn zì sì.
天祥性豪華,平生自奉甚厚,聲伎滿前。至是,痛自貶損,盡以家貲為軍費。每與賓佐語及時事,輒流涕,撫幾言曰:"樂人之樂者憂人之憂,食人之食者死人之事。"八月,天祥提兵至臨安,除知平江府。時以丞相宜中未還朝,不遣。十月,宜中至,始遣之。朝議方擢呂師孟為兵部尚書,封呂文德和義郡王,欲賴以求好。師孟益偃蹇自肆。
tiān xiáng bì cí, shàng shū yán:" cháo tíng gū xī qiān zhì zhī yì duō, fèn fā gāng duàn zhī yì shǎo, qǐ zhǎn shī mèng xìn gǔ, yǐ zuò jiāng shì zhī qì." qiě yán:" sòng chéng wǔ jì zhī luàn, xuē fān zhèn, jiàn jùn yì, yī shí suī zú yǐ jiǎo wěi dà zhī bì, rán guó yì yǐ jìn ruò. gù dí zhì yī zhōu zé pò yī zhōu, zhì yī xiàn zé pò yī xiàn, zhōng yuán lù shěn, tòng huǐ hé jí. jīn yí fēn tiān xià wèi sì zhèn, jiàn dū dū tǒng yù yú qí zhōng. yǐ guǎng xī yì hú nán ér jiàn kǔn yú zhǎng shā yǐ guǎng dōng yì jiāng xī ér jiàn kǔn yú lóng xìng yǐ fú jiàn yì jiāng dōng ér jiàn kǔn yú fān yáng yǐ huái xī yì huái dōng ér jiàn kǔn yú yáng zhōu. zé zhǎng shā qǔ è, lóng xìng qǔ qí huáng, fān yáng qǔ jiāng dōng, yáng zhōu qǔ liǎng huái, shǐ qí dì dà lì zhòng, zú yǐ kàng dí. yuē rì qí fèn, yǒu jìn wú tuì, rì yè yǐ tú zhī, bǐ bèi duō lì fēn, pí yú bèn mìng, ér wú mín zhī háo jié zhě yòu cì jiān chū yú qí zhōng, rú cǐ zé dí bù nán què yě." shí yì yǐ tiān xiáng lùn kuò yuǎn, shū zòu bù bào.
天祥陛辭,上疏言:"朝廷姑息牽制之意多,奮發剛斷之義少,乞斬師孟釁鼓,以作將士之氣。"且言:"宋懲五季之亂,削藩鎮,建郡邑,一時雖足以矯尾大之弊,然國亦以浸弱。故敵至一州則破一州,至一縣則破一縣,中原陸沈,痛悔何及。今宜分天下為四鎮,建都督統御於其中。以廣西益湖南而建閫於長沙;以廣東益江西而建閫於隆興;以福建益江東而建閫於番陽;以淮西益淮東而建閫於揚州。責長沙取鄂,隆興取蘄、黃,番陽取江東,揚州取兩淮,使其地大力眾,足以抗敵。約日齊奮,有進無退,日夜以圖之,彼備多力分,疲於奔命,而吾民之豪傑者又伺間出於其中,如此則敵不難卻也。"時議以天祥論闊遠,書奏不報。
shí yuè, tiān xiáng rù píng jiāng, dà yuán bīng yǐ fā jīn líng rù cháng zhōu yǐ. tiān xiáng qiǎn qí jiāng zhū huá yǐn yù má shì lóng yǔ zhāng quán yuán cháng, zhì yú qiáo, shì lóng zhàn sǐ, zhū huá yǐ guǎng jūn zhàn wǔ mù, bài jī, yù jūn yì bài, zhēng dù shuǐ, wǎn quán jūn zhōu, quán jūn duàn qí zhǐ, jiē nì sǐ, yù yǐ cán bīng wǔ bǎi rén yè zhàn, bǐ dàn jiē méi. quán bù fā yī shǐ, zǒu guī. dà yuán bīng pò cháng zhōu, rù dú sōng guān. yí zhōng mèng yán zhào tiān xiáng, qì píng jiāng, shǒu yú háng.
十月,天祥入平江,大元兵已發金陵入常州矣。天祥遣其將朱華、尹玉、麻士龍與張全援常,至虞橋,士龍戰死,朱華以廣軍戰五牧,敗績,玉軍亦敗,爭渡水,挽全軍舟,全軍斷其指,皆溺死,玉以殘兵五百人夜戰,比旦皆沒。全不發一矢,走歸。大元兵破常州,入獨松關。宜中、夢炎召天祥,棄平江,守餘杭。
míng nián zhēng yuè, chú zhī lín ān fǔ. wèi jǐ, sòng jiàng, yí zhōng shì jié jiē qù. réng chú tiān xiáng shū mì shǐ. xún chú yòu chéng xiàng jiān shū mì shǐ, shǐ rú jūn zhōng qǐng hé, yǔ dà yuán chéng xiàng bó yán kàng lùn gāo tíng shān. chéng xiàng nù jū zhī, xié zuǒ chéng xiàng wú jiān yòu chéng xiàng jiǎ yú qìng zhī shū mì yuàn shì xiè táng qiān shū shū mì yuàn shì jiā xuàn wēng tóng qiān shū shū mì yuàn shì liú jié, běi zhì zhèn jiāng. tiān xiáng yǔ qí kè dù hǔ shí èr rén, yè wáng rù zhēn zhōu. miáo zài chéng chū yíng, xǐ qiě qì yuē:" liǎng huái bīng zú yǐ xìng fù, tè èr kǔn xiǎo xì, bù néng hé cóng ěr." tiān xiáng wèn:" jì jiāng ān chū?" zài chéng yuē:" jīn xiān yuē huái xī bīng qū jiàn kāng, bǐ bì xī lì yǐ hàn wú xī bīng. zhǐ huī dōng zhū jiāng, yǐ tōng tài bīng gōng wān tóu, yǐ gāo yóu bǎo yīng huái ān bīng gōng yáng zi qiáo, yǐ yáng bīng gōng guā bù, wú yǐ zhōu shī zhí dǎo zhèn jiāng, tóng rì dà jǔ. wān tóu yáng zi qiáo jiē yán jiāng cuì bīng, qiě rì yè wàng wǒ shī zhī zhì, gōng zhī jí xià. hé gōng guā bù zhī sān miàn, wú zì jiāng zhōng yī miàn báo zhī, suī yǒu zhì zhě bù néng wèi zhī móu yǐ. guā bù jì jǔ, yǐ dōng bīng rù jīng kǒu, xī bīng rù jīn líng, yào zhè guī lù, qí dà shuài kě zuò zhì yě." tiān xiáng dà chēng shàn, jí yǐ shū yí èr zhì zhì, qiǎn shǐ sì chū yuē jié.
明年正月,除知臨安府。未幾,宋降,宜中、世傑皆去。仍除天祥樞密使。尋除右丞相兼樞密使,使如軍中請和,與大元丞相伯顏抗論皋亭山。丞相怒拘之,偕左丞相吳堅、右丞相賈餘慶、知樞密院事謝堂、簽書樞密院事家鉉翁、同簽書樞密院事劉岊,北至鎮江。天祥與其客杜滸十二人,夜亡入真州。苗再成出迎,喜且泣曰:"兩淮兵足以興復,特二閫小隙,不能合從耳。"天祥問:"計將安出?"再成曰:"今先約淮西兵趨建康,彼必悉力以捍吾西兵。指揮東諸將,以通、泰兵攻灣頭,以高郵、寶應、淮安兵攻楊子橋,以揚兵攻瓜步,吾以舟師直搗鎮江,同日大舉。灣頭、楊子橋皆沿江脆兵,且日夜望我師之至,攻之即下。合攻瓜步之三面,吾自江中一面薄之,雖有智者不能為之謀矣。瓜步既舉,以東兵入京口,西兵入金陵,要浙歸路,其大帥可坐致也。"天祥大稱善,即以書遺二制置,遣使四出約結。
tiān xiáng wèi zhì shí, yáng yǒu tuō guī bīng yán:" mì qiǎn yī chéng xiàng rù zhēn zhōu shuō jiàng yǐ." tíng zhī xìn zhī, yǐ wèi tiān xiáng lái shuō jiàng yě. shǐ zài chéng jí shā zhī. zài chéng bù rěn, dài tiān xiáng chū xiāng chéng lěi, yǐ zhì sī wén shì zhī, bì zhī mén wài. jiǔ zhī, fù qiǎn èr lù fēn chān tiān xiáng, guǒ shuō jiàng zhě jí shā zhī. èr lù fēn yǔ tiān xiáng yǔ, jiàn qí zhōng yì, yì bù rěn shā, yǐ bīng èr shí rén dào zhī yáng, sì gǔ dǐ chéng xià, wén hòu mén zhě tán, zhì zhì sī xià lìng bèi wén chéng xiàng shén jí, zhòng xiāng gù tǔ shé, nǎi dōng rù hǎi dào, yù bīng, fú huán dǔ zhōng de miǎn. rán yì jī mò néng qǐ, cóng qiáo zhě qǐ dé yú sǎn gēng. xíng rù bǎn qiáo, bīng yòu zhì, zhòng zǒu fú cóng xiǎo zhōng, bīng rù suǒ zhī, zhí dù hǔ jīn yīng ér qù. yú hòu zhāng qìng shǐ zhōng mù, shēn bèi èr chuàng, tiān xiáng ǒu bù jiàn huò. hǔ yīng jiě suǒ huái jīn yǔ zú, huò miǎn, mù èr qiáo zhě yǐ kuì hé tiān xiáng zhì gāo yóu, fàn hǎi zhì wēn zhōu.
天祥未至時,揚有脫歸兵言:"密遣一丞相入真州說降矣。"庭芝信之,以為天祥來說降也。使再成亟殺之。再成不忍,紿天祥出相城壘,以制司文示之,閉之門外。久之,復遣二路分覘天祥,果說降者即殺之。二路分與天祥語,見其忠義,亦不忍殺,以兵二十人道之揚,四鼓抵城下,聞候門者談,制置司下令備文丞相甚急,眾相顧吐舌,乃東入海道,遇兵,伏環堵中得免。然亦飢莫能起,從樵者乞得余糝羹。行入板橋,兵又至,眾走伏叢筱中,兵入索之,執杜滸、金應而去。虞候張慶矢中目,身被二創,天祥偶不見獲。滸、應解所懷金與卒,獲免,募二樵者以蕢荷天祥至高郵,泛海至溫州。
wén yì wáng wèi lì, nǎi shàng biǎo quàn jìn, yǐ guān wén diàn xué shì shì dú zhào zhì fú, bài yòu chéng xiàng. xún yǔ yí zhōng děng yì bù hé. qī yuè, nǎi yǐ tóng dū du chū jiāng xī, suì xíng, shōu bīng rù tīng zhōu. shí yuè, qiǎn cān móu zhào shí shǎng zī yì zhào mèng yíng jiāng yī jūn qǔ níng dōu, cān zàn wú jùn jiāng yī jūn qǔ yú dōu, liú zhū xiāo míng zhé chén zi jìng jiē zì jiāng xī qǐ bīng lái huì. zōu sù yǐ zhāo yù fù shǐ jù bīng níng dōu, dà yuán bīng gōng zhī, sù bīng bài, tóng qǐ shì zhě liú qīn jū huá shū yán sī lì yán qǐ yán jiē sǐ. wǔ gāng jiào shòu luó kāi lǐ, qǐ bīng fù yǒng fēng xiàn, yǐ ér bīng bài bèi zhí, sǐ yú yù. tiān xiáng wén kāi lǐ sǐ, zhì fú kū zhī āi.
聞益王未立,乃上表勸進,以觀文殿學士、侍讀召至福,拜右丞相。尋與宜中等議不合。七月,乃以同都督出江西,遂行,收兵入汀州。十月,遣參謀趙時賞、諮議趙孟溁將一軍取寧都,參贊吳浚將一軍取雩都,劉洙、蕭明哲、陳子敬皆自江西起兵來會。鄒洬以招諭副使聚兵寧都,大元兵攻之,洬兵敗,同起事者劉欽、鞠華叔、顏斯立、顏起岩皆死。武岡教授羅開禮,起兵復永豐縣,已而兵敗被執,死於獄。天祥聞開禮死,制服哭之哀。
zhì yuán shí sì nián zhēng yuè, dà yuán bīng rù tīng zhōu, tiān xiáng suì yí zhāng zhōu, qǐ rù wèi. shí shǎng mèng yíng yì tí bīng guī, dú jùn bīng bù zhì. wèi jǐ, jùn jiàng, lái shuō tiān xiáng. tiān xiáng fù jùn, yì shā zhī. sì yuè, rù méi zhōu, dōu tǒng wáng fú qián hàn yīng bá hù, zhǎn yǐ xùn. wǔ yuè, chū jiāng xī, rù huì chāng. liù yuè, rù xìng guó xiàn. qī yuè, qiǎn cān móu zhāng biàn jiān jūn zhào shí shǎng zhào mèng yíng děng shèng bīng báo gàn chéng, zōu sù yǐ gàn zhū xiàn bīng dǎo yǒng fēng, qí fù lí guì dá yǐ jí zhū xiàn bīng gōng tài hé. jí bā xiàn fù qí bàn, wéi gàn bù xià. lín hóng zhū jùn, jiē sòng kuǎn. tán zhào fán zhāng hǔ zhāng táng xióng guì liú dòu yuán wú xī shì chén zi quán wáng mèng yīng qǐ bīng shào yǒng jiān, fù shù xiàn, fǔ zhōu hé shí děng jiē qǐ bīng yīng tiān xiáng. fēn níng wǔ níng jiàn chāng sān xiàn háo jié, jiē qiǎn rén rú jūn zhōng shòu yuē shù.
至元十四年正月,大元兵入汀州,天祥遂移漳州,乞入衛。時賞、孟溁亦提兵歸,獨浚兵不至。未幾,浚降,來說天祥。天祥縛浚,縊殺之。四月,入梅州,都統王福、錢漢英跋扈,斬以徇。五月,出江西,入會昌。六月,入興國縣。七月,遣參謀張汴、監軍趙時賞、趙孟溁等盛兵薄贛城,鄒洬以贛諸縣兵搗永豐,其副黎貴達以吉諸縣兵攻泰和。吉八縣復其半,惟贛不下。臨洪諸郡,皆送款。潭趙璠、張虎、張唐、熊桂、劉斗元、吳希奭、陳子全、王夢應起兵邵、永間,複數縣,撫州何時等皆起兵應天祥。分寧、武寧、建昌三縣豪傑,皆遣人如軍中受約束。
jiāng xī xuān wèi shǐ lǐ héng qiǎn bīng yuán gàn zhōu, ér zì jiāng bīng gōng tiān xiáng yú xìng guó. tiān xiáng bù yì héng bīng cù zhì, nǎi yǐn bīng zǒu, jí zōu sù yú yǒng fēng. sù bīng xiān kuì, héng qióng zhuī tiān xiáng fāng shí lǐng. gǒng xìn jù zhàn, jiàn bèi tǐ, sǐ zhī. zhì kōng kēng, jūn shì jiē kuì, tiān xiáng qī qiè zǐ nǚ jiē jiàn zhí. shí shǎng zuò jiān yú, hòu bīng wèn wèi shuí, shí shǎng yuē" wǒ xìng wén", zhòng yǐ wèi tiān xiáng, qín zhī ér guī, tiān xiáng yǐ cǐ dé yì qù.
江西宣慰使李恆遣兵援贛州,而自將兵攻天祥於興國。天祥不意恆兵猝至,乃引兵走,即鄒洬於永豐。洬兵先潰,恆窮追天祥方石嶺。鞏信拒戰,箭被體,死之。至空坑,軍士皆潰,天祥妻妾子女皆見執。時賞坐肩輿,後兵問謂誰,時賞曰"我姓文",眾以為天祥,禽之而歸,天祥以此得逸去。
sūn lǔ mù péng zhèn lóng zhāng biàn sǐ yú bīng, móu cháo zōng zì yì sǐ. wú wén bǐng lín dòng liú zhū jiē bèi zhí guī lóng xìng. shí shǎng fèn mà bù qū, yǒu xì léi zhì zhě, zhé huī qù, yún:" xiǎo xiǎo qiān tīng guān ěr, zhí cǐ hé wèi?" yóu shì de tuō zhě shén zhòng. lín xíng, zhū pō zì biàn, shí shǎng kǒu qī yuē:" sǐ ěr, hé bì rán?" yú shì dòng wén bǐng xiāo jìng fū xiāo dào fū jiē bù miǎn.
孫{鹵木}、彭震龍、張汴死於兵,繆朝宗自縊死。吳文炳、林棟、劉洙皆被執歸隆興。時賞奮罵不屈,有繫纍至者,輒麾去,云:"小小簽廳官耳,執此何為?"由是得脫者甚眾。臨刑,洙頗自辯,時賞〈口七〉曰:"死耳,何必然?"於是棟、文炳、蕭敬夫、蕭燾夫皆不免。
tiān xiáng shōu cán bīng bēn xún zhōu, zhù nán lǐng. lí guì dá qián móu jiàng, zhí ér shā zhī. zhì yuán shí wǔ nián sān yuè, jìn tún lì jiāng pǔ. liù yuè, rù chuán ào. yì wáng cú, wèi wáng jì lì. tiān xiáng shàng biǎo zì hé, qǐ rù cháo, bù xǔ. bā yuè, jiā tiān xiáng shǎo bǎo xìn guó gōng. jūn zhōng yì qiě qǐ, bīng shì sǐ zhě shù bǎi rén. tiān xiáng wéi yī zi, yǔ qí mǔ jiē sǐ. shí yī yuè, jìn tún cháo yáng xiàn. cháo zhōu dào chén yì liú xìng shù pàn fù, wèi cháo rén hài. tiān xiáng gōng zǒu yì, zhí xìng zhū zhī. shí èr yuè, qū nán lǐng, zōu sù liú zi jùn yòu zì jiāng xī qǐ bīng lái, zài gōng yì dǎng, yì nǎi qián dào yuán shuài zhāng hóng fàn bīng jì cháo yáng. tiān xiáng fāng fàn wǔ pō lǐng, zhāng hóng fàn bīng tū zhì, zhòng bù jí zhàn, jiē dùn shǒu fú cǎo mǎng. tiān xiáng cāng huáng chū zǒu, qiān hù wáng wéi yì qián zhí zhī. tiān xiáng tūn nǎo zi, bù sǐ. zōu sù zì jǐng, zhòng fú rù nán lǐng sǐ. guān shǔ shì zú dé tuō kōng kēng zhě, zhì shì liú zi jùn chén lóng fù xiāo míng zhé xiāo zī jiē sǐ, dù hǔ bèi zhí, yǐ yōu sǐ. wéi zhào mèng yíng dùn, zhāng táng xióng guì wú xī shì chén zi quán bīng bài bèi huò, jù sǐ yān. táng, guǎng hàn zhāng shì hòu yě.
天祥收殘兵奔循州,駐南嶺。黎貴達潛謀降,執而殺之。至元十五年三月,進屯麗江浦。六月,入船澳。益王殂,衛王繼立。天祥上表自劾,乞入朝,不許。八月,加天祥少保、信國公。軍中疫且起,兵士死者數百人。天祥惟一子,與其母皆死。十一月,進屯潮陽縣。潮州盜陳懿、劉興數叛附,為潮人害。天祥攻走懿,執興誅之。十二月,趨南嶺,鄒洬、劉子俊又自江西起兵來,再攻懿黨,懿乃潛道元帥張弘范兵濟潮陽。天祥方飯五坡嶺,張弘范兵突至,眾不及戰,皆頓首伏草莽。天祥倉皇出走,千戶王惟義前執之。天祥吞腦子,不死。鄒洬自頸,眾扶入南嶺死。官屬士卒得脫空坑者,至是劉子俊、陳龍復、蕭明哲、蕭資皆死,杜滸被執,以憂死。惟趙孟溁遁,張唐、熊桂、吳希奭、陳子全兵敗被獲,俱死焉。唐,廣漢張栻後也。
tiān xiáng zhì cháo yáng, jiàn hóng fàn, zuǒ yòu mìng zhī bài, bù bài, hóng fàn suì yǐ kè lǐ jiàn zhī, yǔ jù rù yá shān, shǐ wèi shū zhāo zhāng shì jié. tiān xiáng yuē:" wú bù néng hàn fù mǔ, nǎi jiào rén pàn fù mǔ, kě hū?" suǒ zhī gù, nǎi shū suǒ guò líng dīng yáng shī yǔ zhī. qí mò yǒu yún:" rén shēng zì gǔ shuí wú sǐ, liú qǔ dān xīn zhào hàn qīng." hóng fàn xiào ér zhì zhī. yá shān pò, jūn zhōng zhì jiǔ dà huì, hóng fàn yuē:" guó wáng, chéng xiàng zhōng xiào jǐn yǐ, néng gǎi xīn yǐ shì sòng zhě shì huáng shàng, jiāng bù shī wèi zǎi xiàng yě." tiān xiáng xuàn rán chū tì, yuē:" guó wáng bù néng jiù, wèi rén chén zhě sǐ yǒu yú zuì, kuàng gǎn táo qí sǐ ér èr qí xīn hū." hóng fàn yì zhī, qiǎn shǐ hù sòng tiān xiáng zhì jīng shī.
天祥至潮陽,見弘范,左右命之拜,不拜,弘范遂以客禮見之,與俱入厓山,使為書招張世傑。天祥曰:"吾不能捍父母,乃教人叛父母,可乎?"索之固,乃書所過《零丁洋詩》與之。其末有云:"人生自古誰無死,留取丹心照汗青。"弘范笑而置之。厓山破,軍中置酒大會,弘范曰:"國亡,丞相忠孝盡矣,能改心以事宋者事皇上,將不失為宰相也。"天祥泫然出涕,曰:"國亡不能救,為人臣者死有餘罪,況敢逃其死而二其心乎。"弘范義之,遣使護送天祥至京師。
tiān xiáng zài dào, bù shí bā rì, bù sǐ, jí fù shí. zhì yàn, guǎn rén gōng zhāng shén shèng, tiān xiáng bù qǐn chù, zuò dá dàn. suì yí bīng mǎ sī, shè zú yǐ shǒu zhī. shí shì zǔ huáng dì duō qiú cái nán guān, wáng jī wēng yán:" nán rén wú rú tiān xiáng zhě." suì qiǎn jī wēng yù zhǐ, tiān xiáng yuē:" guó wáng, wú fēn yī sǐ yǐ. tǎng yuán kuān jiǎ, dé yǐ huáng guān guī gù xiāng, tā rì yǐ fāng wài bèi gù wèn, kě yě. ruò jù guān zhī, fēi zhí wáng guó zhī dài fū bù kě yǔ tú cún, jǔ qí píng shēng ér jǐn qì zhī, jiāng yān yòng wǒ?" jī wēng yù hé sòng guān xiè chāng yuán děng shí rén qǐng shì tiān xiáng wèi dào shì, liú mèng yán bù kě, yuē" tiān xiáng chū, fù hào zhào jiāng nán, zhì wú shí rén yú hé dì!" shì suì yǐ. tiān xiáng zài yàn fán sān nián, shàng zhī tiān xiáng zhōng bù qū yě, yǔ zǎi xiàng yì shì zhī, yǒu yǐ tiān xiáng qǐ bīng jiāng xī shì wèi yán zhě, bù guǒ shì.
天祥在道,不食八日,不死,即復食。至燕,館人供張甚盛,天祥不寢處,坐達旦。遂移兵馬司,設卒以守之。時世祖皇帝多求才南官,王積翁言:"南人無如天祥者。"遂遣積翁諭旨,天祥曰:"國亡,吾分一死矣。儻緣寬假,得以黃冠歸故鄉,他日以方外備顧問,可也。若遽官之,非直亡國之大夫不可與圖存,舉其平生而盡棄之,將焉用我?"積翁欲合宋官謝昌元等十人請釋天祥為道士,留夢炎不可,曰"天祥出,復號召江南,置吾十人於何地!"事遂已。天祥在燕凡三年,上知天祥終不屈也,與宰相議釋之,有以天祥起兵江西事為言者,不果釋。
zhì yuán shí jiǔ nián, yǒu mǐn sēng yán tǔ xīng fàn dì zuò, yí yǒu biàn. wèi jǐ, zhōng shān yǒu kuáng rén zì chēng" sòng zhǔ", yǒu bīng qiān rén, yù qǔ wén chéng xiàng. jīng chéng yì yǒu nì míng shū, yán mǒu rì shāo suō chéng wěi, lǜ liǎng yì bīng wèi luàn, chéng xiàng kě wú yōu zhě. shí dào xīn shā zuǒ chéng xiàng ā hé mǎ, mìng chè chéng wěi, qiān yíng guó gōng jí sòng zōng shì kāi píng, yí chéng xiàng zhě tiān xiáng yě. zhào rù yù zhī yuē:" rǔ hé yuàn?" tiān xiáng duì yuē:" tiān xiáng shòu sòng ēn, wèi zǎi xiàng, ān shì èr xìng? yuàn cì zhī yī sǐ zú yǐ." rán yóu bù rěn, jù huī zhī tuì. yán zhě lì zàn cóng tiān xiáng zhī qǐng, cóng zhī. é yǒu zhào shǐ zhǐ zhī, tiān xiáng sǐ yǐ. tiān xiáng lín xíng shū cóng róng, wèi lì zú yuē:" wú shì bì yǐ." nán xiāng bài ér sǐ. shù rì, qí qī ōu yáng shì shōu qí shī, miàn rú shēng, nián sì shí qī. qí yī dài zhōng yǒu zàn yuē:" kǒng yuē chéng rén, mèng yuē qǔ yì, wéi qí yì jǐn, suǒ yǐ rén zhì. dú shèng xián shū, suǒ xué hé shì, ér jīn ér hòu, shù jǐ wú kuì."
至元十九年,有閩僧言土星犯帝坐,疑有變。未幾,中山有狂人自稱"宋主",有兵千人,欲取文丞相。京城亦有匿名書,言某日燒蓑城葦,率兩翼兵為亂,丞相可無憂者。時盜新殺左丞相阿合馬,命撤城葦,遷瀛國公及宋宗室開平,疑丞相者天祥也。召入諭之曰:"汝何願?"天祥對曰:"天祥受宋恩,為宰相,安事二姓?願賜之一死足矣。"然猶不忍,遽麾之退。言者力贊從天祥之請,從之。俄有詔使止之,天祥死矣。天祥臨刑殊從容,謂吏卒曰:"吾事畢矣。"南鄉拜而死。數日,其妻歐陽氏收其屍,面如生,年四十七。其衣帶中有贊曰:"孔曰成仁,孟曰取義,惟其義盡,所以仁至。讀聖賢書,所學何事,而今而後,庶幾無愧。"
lùn yuē: zì gǔ zhì shì, yù xìn dà yì yú tiān xià zhě, bù yǐ chéng bài lì dùn dòng qí xīn, jūn zǐ mìng zhī yuē" rén", yǐ qí hé tiān lǐ zhī zhèng, jí rén xīn zhī ān ěr. shāng zhī shuāi, zhōu yǒu dài dé, méng jīn zhī shī bù qī ér huì zhě bā bǎi guó. bó yí shū qí yǐ liǎng nán zǐ yù kòu mǎ ér zhǐ zhī, sān chǐ tóng zǐ zhī qí bù kě. tā rì, kǒng zǐ xián zhī, zé yuē:" qiú rén ér dé rén." sòng zhì dé yòu wáng yǐ, wén tiān xiáng wǎng lái bīng jiān, chū yù yǐ kǒu shé cún zhī, shì jì wú chéng, fèng liǎng càn wáng qí qū lǐng hǎi, yǐ tú xìng fù, bīng bài shēn zhí. wǒ shì zǔ huáng dì yǐ tiān dì yǒu róng zhī liàng, jì zhuàng qí jié, yòu xī qí cái, liú zhī shù nián, rú hǔ sì zài xiá, bǎi jì xún zhī, zhōng bù kě dé. guān qí cóng róng fú zhì, jiù sǐ rú guī, shì qí suǒ yù yǒu shèn yú shēng zhě, kě bù wèi zhī" rén" zāi. sòng sān bǎi yú nián, qǔ shì zhī kē, mò shèng yú jìn shì, jìn shì mò shèng yú lún kuí. zì tiān xiáng sǐ, shì zhī hǎo wèi gāo lùn zhě, wèi kē mù bù zú yǐ dé wěi rén, qǐ qí rán hū!
論曰:自古志士,欲信大義於天下者,不以成敗利鈍動其心,君子命之曰"仁",以其合天理之正,即人心之安爾。商之衰,周有代德,盟津之師不期而會者八百國。伯夷、叔齊以兩男子欲扣馬而止之,三尺童子知其不可。他日,孔子賢之,則曰:"求仁而得仁。"宋至德祐亡矣,文天祥往來兵間,初欲以口舌存之,事既無成,奉兩孱王崎嶇嶺海,以圖興復,兵敗身執。我世祖皇帝以天地有容之量,既壯其節,又惜其才,留之數年,如虎兕在柙,百計馴之,終不可得。觀其從容伏質,就死如歸,是其所欲有甚於生者,可不謂之"仁"哉。宋三百餘年,取士之科,莫盛於進士,進士莫盛於倫魁。自天祥死,世之好為高論者,謂科目不足以得偉人,豈其然乎!