shí huò xià yī huì jì
◎食貨下一(會計)
sòng huò cái zhī zhì, duō yīn yú táng. zì tiān bǎo yǐ hòu, tiān xià duō shì, hù kǒu diāo hào, zū shuì rì xuē, fǎ jì biàn ér yòng bù gěi, gù xìng lì zhě jìn, ér zhēng liǎn míng é fán yǐ. fāng zhèn wò zhòng bīng, jiē liú cái fù zì shàn, qí shàng gòng shū xiān. wǔ dài jiāng jìng bī cù, fān zhèn yì qiáng, lǜ lìng bù qǔ zhǔ chǎng yuàn, qí shǔ sān sī zhě, bǔ dà lì yǐ lín zhī, shū é zhī wài yì sī yǒu yān.
宋貨財之制,多因於唐。自天寶以後,天下多事,戶口凋耗,租稅日削,法既變而用不給,故興利者進,而征斂名額繁矣。方鎮握重兵,皆留財賦自贍,其上供殊鮮。五代疆境逼蹙,藩鎮益強,率令部曲主場、院,其屬三司者,補大吏以臨之,輸額之外亦私有焉。
tài zǔ zhōu zhī qí bì, jí shòu mìng, wù huī yuǎn lüè, xiū jiàn fǎ chéng, shì zhī yǐ jiàn. jiàn lóng zhōng, mù shǒu lái cháo, yóu bù gòng fèng yǐ zhù jūn shí. qián dé sān nián, shǐ zhào zhū zhōu zhī dù jīng fèi wài, fán jīn bó xī sòng què xià, wú huò zhàn liú. shí fān jùn yǒu què, shāo mìng wén chén quán zhī suǒ zài chǎng wù, huò qiǎn jīng cháo guān tíng chén jiān lín. yú shì wài quán shǐ xuē, ér lì guī gōng shàng, tiáo jìn wén bù jiàn wèi jīng mì. zhū zhōu tōng pàn guān dào rèn, jiē xū gōng yuè zhàng jí suǒ liè guān wù, lì bù dé yǐ shòu qí jiān. zhǔ kù lì sān nián yī yì. shì zhēng dì kè yán qū zhī lèi, tōng pàn guān bīng mǎ dōu jiān xiàn lìng děng bìng qīn lín zhī, jiàn yuè jí gōng sān sī, zhì mǎn jiào qí diàn zuì, qī yǐn zhě zhì yú fǎ. mù gào zhě, shǎng qián sān shí wàn. ér xiǎo mín qiú cái bào yuàn, sù sòng fán rǎo, wèi jǐ, chú mù gào zhī jìn.
太祖周知其弊,及受命,務恢遠略,修建法程,示之以漸。建隆中,牧守來朝,猶不貢奉以助軍實。乾德三年,始詔諸州支度經費外,凡金帛悉送闕下,毋或占留。時藩郡有闕,稍命文臣權知所在場務,或遣京朝官廷臣監臨。於是外權始削,而利歸公上,條禁文簿漸為精密。諸州通判官到任,皆須躬閱帳籍所列官物,吏不得以售其奸。主庫吏三年一易。市征、地課、鹽曲之類,通判官、兵馬都監、縣令等並親臨之,見月籍供三司,秩滿較其殿最,欺隱者置於法。募告者,賞錢三十萬。而小民求財報怨,訴訟煩擾,未幾,除募告之禁。
xiān shì, chá yán què gū kè é shǎo zhě, mù háo mín zhǔ zhī. mín duō zēng é qiú lì, suì gèng huāng jiǎn, shāng lǚ bù xíng, zhì kuī cháng kè, nǎi jí qí zī chǎn yǐ cháng. tài zōng shǐ zhào yǐ kāi bǎo bā nián wèi é, jì yòu lǜ qí wèi jūn, nǎi qiǎn shǐ fēn yì zhū zhōu, tóng zhǎng lì cái dìng. fán zuǒ cáng jí zhū kù shòu nà zhū zhōu shàng gòng jūn shū jīn yín sī bó jì tā wù, lìng jiān lín guān jǐn shì zhī. qī ér duō qǔ, zhǔ chēng cáng lì jiē zhǎn, jiān lín guān yì zhòng zhì qí zuì. bà sān sī dà jiāng jí jūn jiāng zhǔ zhū zhōu què kè, mìng shǐ chén fēn zhǎng. zhǎng wù guān lì kuī kè dāng fá, zhǎng lì yǐ xià fēn děng lián zuò. yōng xī èr nián, lìng sān fēn gōu yuàn jiū běn bù xiàn shī guān qián, jí bǎi qiān shǎng yǐ shí zhī yī, zhì wǔ qiān guàn zhě qiān qí zhí.
先是,茶鹽榷酤課額少者,募豪民主之。民多增額求利,歲更荒儉,商旅不行,至虧常課,乃籍其貲產以償。太宗始詔以開寶八年為額,既又慮其未均,乃遣使分詣諸州,同長吏裁定。凡左藏及諸庫受納諸州上供均輸金銀、絲帛暨他物,令監臨官謹視之。欺而多取,主稱、藏吏皆斬,監臨官亦重置其罪。罷三司大將及軍將主諸州榷課,命使臣分掌。掌務官吏虧課當罰,長吏以下分等連坐。雍熙二年,令三分勾院糾本部陷失官錢,及百千賞以十之一,至五千貫者遷其職。
chún huà yuán nián zhào yuē:" zhōu shè sī huì zhī zhí, yǐ yī suì wèi zhǔn hàn zhì shàng jì zhī fǎ, yǐ sān nián wèi qī. suǒ yǐ xiáng zhī guó yòng zhī yíng xū, dà xíng qún lì zhī zhū shǎng, sī nǎi jiù diǎn, qí kě fèi hū? sān sī zì jīn měi suì jù jiàn guǎn jīn yín qián bó jūn chǔ děng bù yǐ wén." sì nián, gǎi sān sī wèi zǒng jì sī, zuǒ yòu dà jì fēn zhǎng shí dào cái fù. lìng jīng dōng xī nán běi gè yǐ wǔ shí zhōu wèi lǜ, měi zhōu jūn suì jì jīn yín qián zēng bó chú sù děng fèi, zhú lù guān bào zǒng jì sī, zǒng jì sī zhì bù, zuǒ yòu jì shǐ tōng jì zhì cái gěi, yú zhōu yì rú zhī. wèi jǐ, fù wèi sān bù.
淳化元年詔曰:"周設司會之職,以一歲為準;漢制上計之法,以三年為期。所以詳知國用之盈虛,大行群吏之誅賞,斯乃舊典,其可廢乎?三司自今每歲具見管金銀、錢帛、軍儲等簿以聞。"四年,改三司為總計司,左右大計分掌十道財賦。令京東西南北各以五十州為率,每州軍歲計金銀、錢、繒帛、芻粟等費,逐路關報總計司,總計司置簿,左右計使通計置裁給,余州亦如之。未幾,復為三部。
sòng jù bīng jīng shī, wài zhōu wú liú cái, tiān xià zhī yòng xī chū sān sī, gù qí fèi jìn duō. tài zōng zī zī shù wù, huò qīn wèi cái jué. yǒu sī cháng yán yóu yī yì mù sǔn pò zhě shù wàn duàn, dì lìng zhǔ zhī, rǎn yǐ zá sè, zhì qí zhì shù qiān. diào tuì cái gěi yáo wù wèi xīn, bǐ zé qí kě yòng zhě zào shí wù shù qiān shì. qí ài mín xī fèi lèi cǐ.
宋聚兵京師,外州無留財,天下支用悉出三司,故其費浸多。太宗孜孜庶務,或親為裁決。有司嘗言油衣、帟幕損破者數萬段,帝令煮之,染以雜色,制旗幟數千。調退材給窯務為薪,俾擇其可用者造什物數千事。其愛民惜費類此。
zhēn zōng sì wèi, zhào sān sī jīng dù chá yán jiǔ shuì yǐ chōng suì yòng, wù zēng fù liǎn yǐ kùn lí yuán. shì shí tiáo jìn yù mì, jiào kè yǐ zū é qián jiè dì nián xiāng cān. jǐng dé chū, què wù lián suì zēng xiàn, sān sī jí qǔ duō shōu zhě wèi é. dì lǜ huò zhì póu kè, zhào fán zēng é bǐ zòu. shàng fēng zhě yán:" zhū lù suì kè zēng xiàn, zhī zhōu tōng pàn jiē shū lì wèi kè zuì, yǒu kuī zhě zé wú fá." nǎi lìng zhū lù chá yán jiǔ shuì jí zhū chǎng wù, zì jīn zǒng yī suì zhī kè, hé wèi yī, yǐ é jiào zhī. yǒu kuī zé jì fēn shù, zhī zhōu tōng pàn jiǎn jiān guān yī děng kē fá, zhōu sī diǎn lì jiǎn zhuān diǎn yī děng lùn, dà chén jí wǔ chén zhī zhōu jūn zhě zhǐ fá tōng pàn yǐ xià.
真宗嗣位,詔三司經度茶、鹽、酒稅以充歲用,勿增賦斂以困黎元。是時條禁愈密,較課以租額前界遞年相參。景德初,榷務連歲增羨,三司即取多收者為額。帝慮或致掊克,詔凡增額比奏。上封者言:"諸路歲課增羨,知州、通判皆書歷為課最,有虧者則無罰。"乃令諸路茶、鹽、酒稅及諸場務,自今總一歲之課,合為一,以額較之。有虧則計分數,知州、通判減監官一等科罰,州司典吏減專典一等論,大臣及武臣知州軍者止罰通判以下。
zhì dào mò, tiān xià zǒng rù mín qián èr qiān èr bǎi èr shí sì wàn wǔ qiān bā bǎi. sān suì yī qīn sì jiāo qiū, jì mín qián cháng wǔ bǎi yú wàn, dà bàn yǐ jīn yín líng qǐ shī chóu píng qí zhí gěi zhī. tiān xǐ mò, shàng gòng wéi qián bó zēng duō, yú yǐ yí yòng pō jiǎn jiù shù, ér tiān xià zǒng rù yī wàn wǔ qiān bā shí wǔ wàn yī bǎi, chū yī wàn èr qiān liù bǎi qī shí qī wàn wǔ qiān èr bǎi, ér yíng shù bù yù yān. jǐng dé jiāo sì qī bǎi yú wàn, dōng fēng bā bǎi yú wàn, sì fén shàng bǎo cè yòu zēng èr shí wàn. dīng wèi wèi sān sī shǐ, zhe jǐng dé huì jì lù yǐ xiàn, lín tè lǐng shǐ, yì jì wèi zhī. fán jǔ dà lǐ, yǒu sī jiē jí dāng shí suǒ fèi yǐ wén, bì yōu zhào jiǎng zhī.
至道末,天下總入緡錢二千二百二十四萬五千八百。三歲一親祀郊丘,計緡錢常五百餘萬,大半以金銀、綾綺、絁綢平其直給之。天禧末,上供惟錢帛增多,余以移用頗減舊數,而天下總入一萬五千八十五萬一百,出一萬二千六百七十七萬五千二百,而贏數不預焉。景德郊祀七百餘萬,東封八百餘萬,祀汾、上寶冊又增二十萬。丁謂為三司使,著《景德會計錄》以獻,林特領使,亦繼為之。凡舉大禮,有司皆籍當時所費以聞,必優詔獎之。
chū, wú shǔ jiāng nán jīng hú nán yuè jiē hào fù qiáng, xiāng jì jiàng fù, tài zǔ tài zōng yīn qí xù cáng, shǒu yǐ gōng jiǎn jiǎn yì. tiān xià shēng chǐ shàng guǎ, ér yǎng bīng wèi shén fān, rèn guān wèi shén rǒng, fó lǎo zhī tú wèi shén chì wài wú jīn zēng zhī yí, bǎi xìng yì gè ān qí shēng, bù wèi qiǎo wěi fàng chǐ, gù shàng xià gěi zú, fǔ kù xiàn yì. chéng píng jì jiǔ, hù kǒu suì zēng, bīng jí yì guǎng, lì yuán yì zhòng. fó lǎo wài guó hào dù zhōng tǔ, xiàn guān zhī fèi shù bèi yú xī, bǎi xìng yì shāo zòng chǐ, ér shàng xià shǐ kùn yú cái yǐ.
初,吳、蜀、江南、荊湖、南粵皆號富強,相繼降附,太祖、太宗因其蓄藏,守以恭儉簡易。天下生齒尚寡,而養兵未甚蕃,任官未甚冗,佛老之徒未甚熾;外無金繒之遺,百姓亦各安其生,不為巧偽放侈,故上下給足,府庫羨溢。承平既久,戶口歲增,兵籍益廣,吏員益眾。佛老、外國耗蠹中土,縣官之費數倍於昔,百姓亦稍縱侈,而上下始困於財矣。
rén zōng chéng zhī, jīng fèi jìn guǎng. tiān shèng chū, shǒu mìng yǒu sī qǔ jǐng dé yī suì yòng dù, jiào tiān xǐ suǒ chū, shěng qí bù jí zhě. zì xiáng fú tiān shū yī chū, zhāi jiào mí fèi shén zhòng, jīng chéng zhī nèi, yī xī shù chù, zhì shì, shǐ dà cái sǔn. jīng shī yíng zào, duō nèi shì chuán zhǐ hū suǒ, fèi wú yì jí. dì yǔ tài hòu zhī qí bì, zhào zì jīn yíng zào suǒ xū, xiān xià sān sī dù gōng fèi rán hòu gěi. yòu jiǎn nèi wài gōng guān qīng wèi zú jí gōng jiàng, fēn lì zhū jūn bā zuò sī. jiù diàn zhí yǐ shàng, suī yòu wèi rèn cháo yè, yù qián yuán zhǎng níng jié jiē cì fú, zhì shì yì bà gěi. gù shì, shàng zūn hào shì hào, suí cè bǎo wù bìng yòng huáng jīn. dì yuē:" xiān dì tài hòu yòng huáng jīn, ruò zhèn suǒ yù, zhǐ yòng tú jīn." shí dòng zhēn gōng shòu níng guān xiāng jì zāi, zǎi xiàng zhāng zhī bái qǐng bà bù jí yíng zào, yǐ dá tiān jiè. jí huá zhōu sāi jué hé, yù shǐ zhī zá wáng zōng fù yǐ wèi yán. jì ér yù qīng zhāo yīng gōng zāi, suì zhào yù zhōng wài, bù fù shàn xiū. zì shì dào jiā zhī fèng yǒu jié, tǔ mù zhī fèi shěng yǐ.
仁宗承之,經費浸廣。天聖初,首命有司取景德一歲用度,較天禧所出,省其不急者。自祥符天書一出,齋醮糜費甚眾,京城之內,一夕數處,至是,始大裁損。京師營造,多內侍傳旨呼索,費無藝極。帝與太后知其弊,詔自今營造所須,先下三司度功費然後給。又減內外宮觀清衛卒及工匠,分隸諸軍、八作司。舊殿直已上,雖幼未任朝謁,遇乾元、長寧節皆賜服,至是亦罷給。故事,上尊號、諡號,隨冊寶物並用黃金。帝曰:"先帝、太后用黃金,若朕所御,止用塗金。"時洞真宮、壽寧觀相繼災,宰相張知白請罷不急營造,以答天戒。及滑州塞決河,御史知雜王鬷復以為言。既而玉清昭應宮災,遂詔諭中外,不復繕修。自是道家之奉有節,土木之費省矣。
dì tiān zī gōng jiǎn, yóu wù yuē jǐ yǐ xiān tiān xià, yǒu sī yán lì zhě, duō bìn bù qǔ. wén mín zhī yǒu jí kǔ, suī hòu lì, shě zhī wú suǒ ài. gòng xiàn zhēn yì, gù shì yǒu zhě, huò bà zhī. shān lín chuān zé bēi chí zhī lì, jiǔ yǔ mín gòng zhě, lǚ chì yǒu sī wú zhé jìn zhǐ. zhì yú zhōu xiàn zhēng qǔ kē xì, juān jiǎn gài bù kě shèng shù.
帝天資恭儉,尤務約己以先天下,有司言利者,多擯不取。聞民之有疾苦,雖厚利,舍之無所愛。貢獻珍異,故事有者,或罷之。山林、川澤、陂池之利,久與民共者,屢敕有司毋輒禁止。至於州縣征取苛細,蠲減蓋不可勝數。
zhì bǎo yuán zhōng, shǎn xī yòng bīng, diào dù bǎi chū, xiàn guān zhī fèi yì guǎng. tiān zhāng gé shì dú jiǎ chāng cháo yán:" chén cháng zhì jī yì, yì yǒu jìn bīng sān qiān, ér liú wàn hù fù shū, jǐn néng qǔ zú, jiāo sì qìng shǎng, nǎi chū zì nèi fǔ. jì jiāng huái suì yùn liáng liù bǎi yú wàn shí, yǐ yī suì zhī rù, jǐn néng chōng qī yuè zhī yòng, sān fēn èr zài jūn lǚ, yī zài rǒng shí, xiān suǒ xù jù, bù yíng shù zài. tiān xià jiǔ wú shì, ér cái bù cáng yú guó, yòu bù zài mín, tǎng yǒu shuǐ hàn jūn róng zhī jí, jì jiāng ān chū?" yú shì yì shěng rǒng fèi. yòu sī jiàn hán qí yán:" shěng fèi dāng zì yè tíng shǐ. qǐng zhào sān sī qǔ xiān cháo jí jìn suì cì yǔ rì fèi zhī shù, cái wèi zhōng zhì, wú míng zhě yī qiè bà zhī." nǎi lìng rù nèi nèi shì shěng yù yào yuàn nèi dōng mén sī cái dìng, yǒu sī bù yù yān.
至寶元中,陝西用兵,調度百出,縣官之費益廣。天章閣侍讀賈昌朝言:"臣嘗治畿邑,邑有禁兵三千,而留萬戶賦輸,僅能取足,郊祀慶賞,乃出自內府。計江、淮歲運糧六百餘萬石,以一歲之入,僅能充期月之用,三分二在軍旅,一在冗食,先所蓄聚,不盈數載。天下久無事,而財不藏於國,又不在民,儻有水旱軍戎之急,計將安出?"於是議省冗費。右司諫韓琦言:"省費當自掖庭始。請詔三司取先朝及近歲賜予日費之數,裁為中制,無名者一切罷之。"乃令入內內侍省、御藥院、內東門司裁定,有司不預焉。
yì zhě huò yù sǔn lì bīng fèng cì. dì wèi:" lù lǐn jiē yǒu dìng zhì, wú jù biàn gèng yǐ yáo rén xīn." yǐn zhū zài shǎn xī, qǐng wèi yù jué zhī fǎ, yì bù guǒ xíng. qí hòu xī bīng jiǔ bù jiě, cái yòng yì qū, nèi chū zhào shū:" jiǎn huáng hòu zhì zōng shì fù jiāo cí bàn cì, zhe wèi shì huáng hòu pín yù jìn fèng qián yuán jié huí cì wù jiē jiǎn bàn, zōng shì wài mìng fù huí cì quán bà." yú shì huáng hòu pín yù gè shàng fèng qián wǔ yuè yǐ zhù jūn fèi, zōng shì cì shǐ yǐ shàng, yì nà gōng shǐ qián zhī bàn. jīng wáng yuán yǎn jǐn nà gōng shǐ qián, zhào gěi qí bàn, hòu yǐ yuán yǎn shū fù, quán gěi rú gù. dì yì mìng bà zuǒ cáng kù yuè jìn qián yī qiān èr bǎi mín. gōng qīng jìn chén yǐ cì jiǎn jiāo cí suǒ cì yín juàn, jiù sì qiān sān qiān zhě sǔn yī qiān, qiān sǔn sān bǎi, sān bǎi sǔn bǎi, bǎi sǔn èr shí, jiē zhe wèi shì.
議者或欲損吏兵奉賜。帝謂:"祿廩皆有定製,毋遽變更以搖人心。"尹洙在陝西,請為鬻爵之法,亦不果行。其後西兵久不解,財用益屈,內出詔書:"減皇后至宗室婦郊祠半賜,著為式;皇后、嬪御進奉乾元節回賜物皆減半,宗室、外命婦回賜權罷。"於是皇后、嬪御各上奉錢五月以助軍費,宗室刺史已上,亦納公使錢之半。荊王元儼盡納公使錢,詔給其半,後以元儼叔父,全給如故。帝亦命罷左藏庫月進錢一千二百緡。公卿、近臣以次減郊祠所賜銀絹,舊四千、三千者損一千,千損三百,三百損百,百損二十,皆著為式。
sān sī shǐ wáng yáo chén qǔ shǎn xī hé běi hé dōng sān lù wèi yòng bīng jí yòng bīng hòu suì chū rù cái yòng zhī shù, huì jì yǐ wén. bǎo yuán yuán nián wèi yòng bīng, sān lù chū rù qián bó liáng cǎo: shǎn xī rù yī qiān jiǔ bǎi qī shí bā wàn, chū èr qiān yī bǎi wǔ shí yī wàn hé běi rù èr qiān yī shí sì wàn, chū yī qiān bā bǎi èr shí sān wàn hé dōng rù yī qiān sān shí bā wàn, chū bā bǎi wǔ shí jiǔ wàn. yòng bīng hòu, shǎn xī rù sān qiān sān bǎi jiǔ shí wàn, chū sān qiān sān bǎi liù shí sān wàn, gài shì hé dōng běi yóu jù, yǐ bīng tún shǎn xī tè duō gù yě. yòu jì jīng shī chū rù jīn bó: bǎo yuán yuán nián, rù yī qiān jiǔ bǎi wǔ shí wàn, chū èr qiān yī bǎi bā shí wǔ wàn, shì suì jiāo cí, gù chū rù zhī shù shì cháng suì wèi duō qìng lì èr nián, rù èr qiān jiǔ bǎi èr shí jiǔ wàn, chū èr qiān liù bǎi yī shí qī wàn, ér qí shù jiē bù yù yān.
三司使王堯臣取陝西、河北、河東三路未用兵及用兵後歲出入財用之數,會計以聞。寶元元年未用兵,三路出入錢帛糧草:陝西入一千九百七十八萬,出二千一百五十一萬;河北入二千一十四萬,出一千八百二十三萬;河東入一千三十八萬,出八百五十九萬。用兵後,陝西入三千三百九十萬,出三千三百六十三萬,蓋視河東、北尤劇,以兵屯陝西特多故也。又計京師出入金帛:寶元元年,入一千九百五十萬,出二千一百八十五萬,是歲郊祠,故出入之數視常歲為多;慶曆二年,入二千九百二十九萬,出二千六百一十七萬,而奇數皆不預焉。
huì yuán hào qǐng chén, cháo tíng yì yǐ yàn bīng, qū yì fǔ nà, suì cì zēng chá zēng zhì èr shí wǔ wàn ér qì dān yāo gē dì, fù zēng suì yí zhì wǔ shí wàn, zì shì suì fèi mí yǒu suǒ jiā. xī bīng jì bà, ér diào yòng wú suǒ jiǎn, nǎi xià zhào qiè zé biān chén jí zhuǎn yùn sī qù yì cái jié, shāo xǐ shù bīng hái nèi dì. mìng sān sī hù bù fù shǐ bāo zhěng xíng hé běi, yǔ biān chén zhuǎn yùn sī yì bà shěng rǒng guān, tài jūn shì zhī bù rèn yì zhě. zhào hàn lín xué shì chéng zhǐ wáng yáo chén děng jiào jìn suì tiān xià cái fù chū rù zhī shù, xiāng cān hào dēng. huáng yòu yuán nián, rù yī yì èr qiān liù bǎi èr shí wǔ wàn yī qiān jiǔ bǎi liù shí sì, ér suǒ chū wú yú. yáo chén děng wèi shū qī juǎn shàng zhī, sòng sān sī, qǔ yī suì zhōng shù yǐ wèi dìng shì. chū, zhēn zōng shí, nèi wài bīng jiǔ shí yī wàn èr qiān, zōng shì lì yuán shòu lù zhě jiǔ qiān qī bǎi bā shí wǔ. bǎo yuán yǐ hòu, mù bīng yì guǎng, zōng shì fán yǎn, lì yuán suì zēng. zhì shì, bīng yī bǎi èr shí wǔ wàn jiǔ qiān, zōng shì lì yuán shòu lù zhě wàn wǔ qiān sì bǎi sì shí sān, lù lǐn fèng cì cóng ér zēng guǎng. jí jǐng dé zhōng, sì nán jiāo, nèi wài shǎng lài jīn bó mín qián zǒng liù bǎi yī wàn. zhì shì, xiǎng míng táng, zēng zhì yī qiān èr bǎi yú wàn, gù yòng dù bù dé bù qū.
會元昊請臣,朝廷亦已厭兵,屈意撫納,歲賜繒、茶增至二十五萬;而契丹邀割地,復增歲遺至五十萬,自是歲費彌有所加。西兵既罷,而調用無所減,乃下詔切責邊臣及轉運司趣議裁節,稍徙戍兵還內地。命三司戶部副使包拯行河北,與邊臣、轉運司議罷省冗官,汰軍士之不任役者。詔翰林學士承旨王堯臣等較近歲天下財賦出入之數,相參耗登。皇祐元年,入一億二千六百二十五萬一千九百六十四,而所出無餘。堯臣等為書七卷上之,送三司,取一歲中數以為定式。初,真宗時,內外兵九十一萬二千,宗室、吏員受祿者九千七百八十五。寶元以後,募兵益廣,宗室蕃衍,吏員歲增。至是,兵一百二十五萬九千,宗室、吏員受祿者萬五千四百四十三,祿廩奉賜從而增廣。及景德中,祀南郊,內外賞賚金帛、緡錢總六百一萬。至是,饗明堂,增至一千二百餘萬,故用度不得不屈。
zhì hé zhōng, jiàn guān fàn zhèn shàng shū yuē:" bì xià měi yù shuǐ hàn zhī zāi, bì lù lì yǎng tiān, tòng zì kè zé, ér lì bù chēng zhí, bì xià yōu qín yú shàng, rén mín chóu tàn yú xià. jīn suì wú mài, cháo tíng wèi fàng shuì miǎn yì jí fā cāng lǐn zhěng dài, cún xù zhī ēn bù wèi bù zhì. rán rén mín liú lí, fù mǔ qī zǐ bù xiāng bǎo zhě, píng jū wú shì shí, bù shǎo kuān qí lì yì, qīng qí zū fù suì dà shú, mín bù dé zhōng suì zhī bǎo jí yǒu xiǎo qiàn, suī jiā chóng fàng, yǐ bù jí shì. cǐ wú tā, zhòng liǎn zhī zhèng zài qián yě. guó jiā zì shǎn xī yòng bīng yǐ lái, fù yì fán zhòng. jí jìn nián, zhuǎn yùn shǐ fù yú cháng fù wài jìn xiàn qián yǐ zhù nán jiāo, qí yú wú míng liǎn lǜ bù kě shèng jì."
至和中,諫官范鎮上疏曰:"陛下每遇水旱之災,必露立仰天,痛自刻責,而吏不稱職,陛下憂勤於上,人民愁嘆於下。今歲無麥,朝廷為放稅免役及發倉廩拯貸,存恤之恩不為不至。然人民流離,父母妻子不相保者,平居無事時,不少寬其力役,輕其租賦;歲大熟,民不得終歲之飽;及有小歉,雖加重放,已不及事。此無他,重斂之政在前也。國家自陝西用兵以來,賦役煩重。及近年,轉運使復於常賦外進羨錢以助南郊,其餘無名斂率不可勝計。"
yòu yán:" gǔ zhě zhǒng zǎi zhì guó yòng, jīn zhōng shū zhǔ mín, shū mì zhǔ bīng, sān sī zhǔ cái, gè bù xiāng zhī. gù cái yǐ guì ér shū mì yuàn yì bīng bù yǐ, mín yǐ kùn ér sān sī qǔ cái bù yǐ. zhōng shū shì mín zhī kùn, ér bù zhī shǐ shū mì jiǎn bīng sān sī kuān cái zhě, zhì guó yòng zhī zhí bù zài zhōng shū yě. yuàn shǐ zhōng shū shū mì tōng zhī bīng mín cái lì dà jì, yǔ sān sī liàng qí chū rù, zhì wèi guó yòng, zé tiān xià mín lì shù jǐ shǎo kuān." rán zì tiān shèng yǐ lái, dì yǐ jīng fèi wèi lǜ, lǚ mìng guān cái jié, ér yǒu sī bù néng chéng shàng zhī yì, zú wú suǒ jiàn míng.
又言:"古者冢宰制國用,今中書主民,樞密主兵,三司主財,各不相知。故財已匱而樞密院益兵不已,民已困而三司取財不已。中書視民之困,而不知使樞密減兵、三司寬財者,制國用之職不在中書也。願使中書、樞密通知兵民財利大計,與三司量其出入,制為國用,則天下民力庶幾少寬。"然自天聖以來,帝以經費為慮,屢命官裁節,而有司不能承上之意,卒無所建明。
zhì píng zhōng, bīng shù shǎo sǔn, lì jí zhě yóu bǎi shí liù wàn èr qiān, zōng shì lì yuán shì huáng yòu wú lǜ zēng shí zhī sān. yīng zōng yǐ qín jiǎn zì chì, rán xiǎng guó rì qiǎn, yú jīng jì fǎ dù suǒ wèi xiá yān. zhì píng èr nián, nèi wài rù yī yì yī qiān liù bǎi shí sān wàn bā qiān sì bǎi wǔ, chū yī yì èr qiān sān shí sì wàn sān qiān yī bǎi qī shí sì, fēi cháng chū zhě yòu yī qiān yī bǎi wǔ shí èr wàn yī qiān èr bǎi qī shí bā. shì suì, zhū lù jī yī yì liù qiān èr shí jiǔ wàn èr qiān jiǔ shí sān, ér jīng shī bù yù yān.
治平中,兵數少損,隸籍者猶百十六萬二千,宗室、吏員視皇祐無慮增十之三。英宗以勤儉自飭,然享國日淺,於經紀法度所未暇焉。治平二年,內外入一億一千六百十三萬八千四百五,出一億二千三十四萬三千一百七十四,非常出者又一千一百五十二萬一千二百七十八。是歲,諸路積一億六千二十九萬二千九十三,而京師不預焉。
shén zōng sì wèi, yóu xiān lǐ cái. xī níng chū, mìng hàn lín xué shì sī mǎ guāng děng zhì jú kàn xiáng cái jiǎn guó yòng zhì dù, réng qǔ qìng lì èr nián shù, bǐ jīn zhī fèi bù tóng zhě, kāi xī yǐ wén. hòu shù rì, guāng dēng duì yán:" guó yòng bù zú, zài yòng dù dà shē, shǎng cì bù jié, zōng shì fán duō, guān zhí rǒng làn, jūn lǚ bù jīng. bì xū bì xià yǔ liǎng fǔ dà chén jí sān sī guān lì, shēn sī jiù bì zhī shù, mó yǐ suì yuè, shù jǐ yǒu xiào, fēi yú chén yī zhāo yī xī suǒ néng cái jiǎn." dì suì bà cái jiǎn jú, dàn xià sān sī gòng xī.
神宗嗣位,尤先理財。熙寧初,命翰林學士司馬光等置局看詳裁減國用制度,仍取慶曆二年數,比今支費不同者,開析以聞。後數日,光登對言:"國用不足,在用度大奢,賞賜不節,宗室繁多,官職冗濫,軍旅不精。必須陛下與兩府大臣及三司官吏,深思救弊之術,磨以歲月,庶幾有效,非愚臣一朝一夕所能裁減。"帝遂罷裁減局,但下三司共析。
wáng ān shí zhí zhèng, yì zhì sān sī tiáo lì sī, jiǎng xiū qián gǔ zhī fǎ. dì yīn lùn cuò zhì zhī yí, yán:" jīn cái fù fēi bù duō, dàn yòng bù jié, hé yóu gěi zú? gōng zhōng yī sī shēn zhī fèng yǒu jí bā shí qiān zhě, jià yī gōng zhǔ zhì fèi qī shí wàn mín, shěn guì fēi liào qián yuè bā bǎi mín. wén tài zōng shí gōng rén wéi xì zào chóu chān, yuán dé huáng hòu cháng yòng jīn xiàn yuán chān, tài zōng nù qí shē. rén zōng chū dìng gōng zhǔ fèng liào, yǐ wèn xiàn mù, zài sān shǐ yán chū jǐn dé wǔ guàn ěr, yì shí zhōng gōng yuè yǒu zhǐ qī bǎi qián zhě." shí tiān xià chéng píng, dì fāng jīng lüè sì yí, gù měi yǐ cái yòng bù gěi wèi yōu. rì yǔ dà chén jiǎng qiú qí gù, mìng guān kǎo sān sī bù jí, shāng liáng jīng jiǔ fèi zhì zhī yí, fán yī suì yòng dù jí jiāo sì dà fèi, jiē biān zhe dìng shì.
王安石執政,議置三司條例司,講修錢穀之法。帝因論措置之宜,言:"今財賦非不多,但用不節,何由給足?宮中一私身之奉有及八十千者,嫁一公主至費七十萬緡,沈貴妃料錢月八百緡。聞太宗時宮人惟系皂綢襜,元德皇后嘗用金線緣襜,太宗怒其奢。仁宗初定公主奉料,以問獻穆,再三始言初僅得五貫爾,異時中宮月有止七百錢者。"時天下承平,帝方經略四夷,故每以財用不給為憂。日與大臣講求其故,命官考三司簿籍,商量經久廢置之宜,凡一歲用度及郊祀大費,皆編著定式。
yǒu sī qǐng zào lóng tú tiān zhāng gé fù lán kǎn qīng zhān sì bǎi jiǔ shí. dì wèi:" jìn zhōng zhū diàn lán kǎn lǜ gù bì, bù bì fù yě." jì ér bìng yán fú gōng fù kǎn zhān bà zhī. hòu lǚ jiā wèn fù jiàn yì shěng yí luán sī gōng jìn zhòng cǎi bó. shì suì, zhào nèi wài wù gěi tǔ mù gōng zuò, fēi liǎng gōng cāng lǐn wǔ kù, jiē bà shěng. sān nián, yí luán sī què zhān sān qiān, sān sī qǐng mìng hé dōng zhì zhī. dì yuē:" niú yáng sī jī máo shù wàn jīn, jiē tóng fèn rǎng, sān sī bù qǔ yú cǐ, ér yù qín yuǎn mín hū?" jīn zhōu suì gòng bān zhú lián, jiǎn zhōu suì gòng mián chóu, ān zhōu shì hóng huā wàn jīn, zǐ zhōu shì lù èr qiān jīn, dì jiē yǐ dào yuǎn rǎo mín, jí mìng tíng bà.
有司請造龍圖、天章閣覆欄檻青氈四百九十。帝謂:"禁中諸殿欄檻率故弊,不必覆也。"既而並延福宮覆檻氈罷之。後呂嘉問復建議省儀鸞司供禁中彩帛。是歲,詔內外勿給土木工作,非兩宮、倉廩、武庫,皆罷省。三年,儀鸞司闕氈三千,三司請命河東制之。帝曰:"牛羊司積毛數萬斤,皆同糞壤,三司不取於此,而欲勤遠民乎?"金州歲貢班竹簾,簡州歲貢綿綢,安州市紅花萬斤,梓州市碌二千斤,帝皆以道遠擾民,亟命停罷。
zhì zhì sī yán:" zhū lù kē zhì shàng gòng yáng, mín fèi qián jǐ bèi, ér hé běi què chǎng bó mǎi qì dān yáng suì shù wàn, lù yuǎn, dǐ jīng jiē shòu è hào sǐ, gōng sī fèi qián sì shí yú wàn mín." zhào zhù zuò zuǒ láng chéng bó wén fǎng lì hài. bó wén mù mín yǒu bǎo rèn zhě, yǐ chǎn wèi dǐ, guān yù gěi qián, yuē qī xiàn kǒu shù jīn zhòng yǐ shū. mín duō lè cóng, suì jì chōng zú. fán gōng yù shàn jí sì jì yǔ fàn yòng zhě, jiē bié qí láo zhàn, yǐ sān qiān wèi é, suǒ cái shěng rǒng fèi shí zhī sì. qí hòu, yòu yòng lǚ jiā wèn liú yǒng yuān zhī yán, zhì zào cáng bīng, yǐ shěng gōng fèi.
制置司言:"諸路科置上供羊,民費錢幾倍,而河北榷場博買契丹羊歲數萬,路遠,抵京皆瘦惡耗死,公私費錢四十餘萬緡。"詔著作佐郎程博文訪利害。博文募民有保任者,以產為抵,官預給錢,約期限、口數、斤重以輸。民多樂從,歲計充足。凡供御膳及祀祭與泛用者,皆別其牢棧,以三千為額,所裁省冗費十之四。其後,又用呂嘉問、劉永淵之言,治灶藏冰,以省工費。
dì cháng huàn zēng zhì guān sī fèi cái. wáng ān shí wèi zēng zhì guān sī, suǒ yǐ shěng fèi. dì yuē:" gǔ zhě shén yī ér shuì, jīn qǔ cái bǎi duān." ān shí wèi gǔ fēi tè shén yī ér yǐ. dì yòu yǐ cāng lì gěi jūn shí, duō qīn dào, zhào zú qí gài liàng, yán lì zhū cāng gài qǔ fǎ. zhōng shū yīn qǐng zēng zhū cāng zhǔ diǎn yì rén lù zhì yī wàn bā qiān jiǔ bǎi mín, qiě jǐn zēng xuǎn rén zhī lù, jūn qí duō guǎ. lìng lù zēng zhì shí wǔ qiān sī lǐ zhì bù wèi, fáng tuán jūn jiān tuī pàn guān zēng zhì shí èr qiān. qí hòu yòu zēng zhōng shū shěn guān dōng xī sān bān yuàn shū mì yuàn sān sī lì bù liú nèi quán nán cáo kāi fēng fǔ lì lù, shòu cái zhě yǐ cāng fǎ lùn. ān shí gài yù jǐn lù tiān xià zhī lì, dì yǐ yì fǎ wèi jiù, huǎn qí yì. sān sī shàng xīn zēng lì lù shù: jīng shī suì zēng sì shí yī wàn sān qiān sì bǎi yú mín, jiān sī zhū zhōu liù shí bā wàn jiǔ qiān bā bǎi yú mín. shí zhǔ xīn fǎ zhě jiē wèi lì lù jì hòu, zé rén zhī zì zhòng, bù gǎn mào fǎ, kě yǐ shěng xíng. rán liáng lì shí guǎ, qiú qǔ rú gù, wǎng wǎng xiàn zhòng pì, yì zhě bù yǐ wèi shàn.
帝嘗患增置官司費財。王安石謂增置官司,所以省費。帝曰:"古者什一而稅,今取財百端。"安石謂古非特什一而已。帝又以倉吏給軍食,多侵盜,詔足其概量,嚴立諸倉丐取法。中書因請增諸倉主典、役人祿至一萬八千九百緡,且盡增選人之祿,均其多寡。令、祿增至十五千;司理至簿、尉,防團軍監推、判官增至十二千。其後又增中書、審官東西、三班院、樞密院、三司、吏部流內銓、南曹、開封府吏祿,受財者以倉法論。安石蓋欲盡祿天下之吏,帝以役法未就,緩其議。三司上新增吏祿數:京師歲增四十一萬三千四百餘緡,監司、諸州六十八萬九千八百餘緡。時主新法者皆謂吏祿既厚,則人知自重,不敢冒法,可以省刑。然良吏實寡,賕取如故,往往陷重辟,議者不以為善。
chū, shǎn xī yòng bīng, fán fèi mín qián qī bǎi yú wàn. dì yǐ wèn wáng ān shí, ān shí yuē:" chǔ jiàn zhōng kǎo shěn qǐ bù shū, jì yī dào bàn suì fèi qián yín chóu juàn qiān èr bǎi wàn guàn pǐ liǎng." dì yīn yù zhī shǎn xī suì yòng qián gǔ jīn bó jí zēng kuī fán shù, nǎi zhào xuē xiàng tiáo shàng. wáng ān shí yǐ wèi rǎo, lì qǐng bà zhī, zhǐ zhào sān sī zhàng sī huì jì xī níng liù nián tiān xià cái yòng chū rù zhī shù yǐ wén.
初,陝西用兵,凡費緡錢七百餘萬。帝以問王安石,安石曰:"楚建中考沈起簿書,計一道半歲費錢銀綢絹千二百萬貫、匹、兩。"帝因欲知陝西歲用錢穀、金帛及增虧凡數,乃詔薛向條上。王安石以為擾,力請罷之,止詔三司帳司會計熙寧六年天下財用出入之數以聞。
hán jiàng jì xiāng, jiàn yán:" sān sī zǒng tiān xià cái fù, qǐng xuǎn guān zhì sī, yǐ tiān xià hù kǒu rén dīng shuì fù chǎng wù kēng yě hé dù fáng yuán zhī lèi zū é nián kè, jí yí lù qián gǔ chū rù zhī shù, qù qí zhòng fù, suì bǐ jiào zēng kuī fèi zhì jí xiàn yú héng fèi. jì yíng què zhī chù, shǐ yǒu wú xiāng tōng, ér yǐ rèn zhí néng fǒu wèi chù zhì, zé guó jì dà gāng kě yǐ xǐng chá." sān sī shǐ zhāng dūn yì yǐ wèi yán, nǎi zhào zhì sān sī huì jì sī, yǐ jiàng tí jǔ. qí hòu yī zhōu yí lù huì jì shì chéng, shàng zhī, yú wèi jiù xù, wèi jǐ suì bà.
韓絳既相,建言:"三司總天下財賦,請選官置司,以天下戶口、人丁、稅賦、場務、坑冶、河渡、房園之類租額年課,及一路錢穀出入之數,去其重複,歲比較增虧、廢置及羨餘、橫費。計贏闕之處,使有無相通,而以任職能否為黜陟,則國計大綱可以省察。"三司使章惇亦以為言,乃詔置三司會計司,以絳提舉。其後一州一路會計式成,上之,余未就緒,未幾遂罷。
yuán fēng guān zhì jì xíng, sān sī suǒ zhǎng zhí wù sàn yú liù cáo zhū sì jiān. yuán yòu chū, sī mǎ guāng yán:" jīn hù bù shàng shū, jiù sān sī shǐ zhī rèn, zuǒ cáo lì shàng shū, yòu cáo bù lì yān. tiān xià zhī cái fēn ér wèi èr, shì bǐ yǒu yú, shì cǐ bù zú, bù dé yí yòng. yí lìng shàng shū jiān lǐng zuǒ yòu cáo, shì láng fēn zhí ér zhì, jiù sān sī suǒ zhǎng qián gǔ cái yòng shì, yǒu sàn yú wǔ cáo jí zhū sì jiān zhě, bìng guī hù bù." suì zhào shàng shū shěng lì fǎ.
元豐官制既行,三司所掌職務散於六曹、諸寺監。元祐初,司馬光言:"今戶部尚書,舊三司使之任,左曹隸尚書,右曹不隸焉。天下之財分而為二,視彼有餘,視此不足,不得移用。宜令尚書兼領左右曹,侍郎分職而治,舊三司所掌錢穀財用事,有散於五曹及諸寺、監者,並歸戶部。"遂詔尚書省立法。
yǒu sī qǐng yǐ fǔ jiè zhū lù zài jīng kù wù jí cháng píng děng wén zhàng xī guī hù bù. chū, xī níng wǔ nián, huàn tiān xià wén zhàng zhī fán, mìng céng bù shān dìng fǎ shì. bù yīn qǐng xuǎn lì yú sān sī zhuān wèi yī sī, zhàng sī zhī zhì shǐ cǐ. zhì yuán fēng sān nián, shǒu wěi qī bā nián, suǒ shè guān lì jǐn liù bǎi rén, fèi qián sān shí jiǔ wàn mín, ér gōu mó chū shī xiàn qián zhǐ wàn mín. cháo tíng zhī qí wú yì, suì bà zhàng sī, shǐ zhōu jùn yīng shàng shěng zhàng jiē guī zhuǎn yùn sī, wéi qián bó liáng cǎo jiǔ qū shāng shuì děng bié wèi jì zhàng shàng hù bù. zhì shì, lìng hù bù jǐn shōu zhū lù wén zhàng. sū zhé shí wèi jiàn guān, wèi tú yì fēn fēn, qǐng rú jiù wèi biàn. bù xíng.
有司請以府界、諸路在京庫務及常平等文帳悉歸戶部。初,熙寧五年,患天下文帳之繁,命曾布刪定法式。布因請選吏於三司顓為一司,帳司之置始此。至元豐三年,首尾七八年,所設官吏僅六百人,費錢三十九萬緡,而勾磨出失陷錢止萬緡。朝廷知其無益,遂罷帳司,使州郡應上省帳皆歸轉運司,惟錢帛、糧草、酒麴、商稅等別為計帳上戶部。至是,令戶部盡收諸路文帳。蘇轍時為諫官,謂徒益紛紛,請如舊為便。不行。
sān nián, hù bù shàng shū hán zhōng yàn shì láng sū zhé hán zōng dào yán:" wén wǔ bǎi guān zōng shì zhī fān, yī bèi huáng yòu, sì bèi jǐng dé, bān xíng xuǎn rén xū lì lǜ jiē zēng yì, ér liǎng shuì zhēng tuī shān zé zhī lì, yǔ jiù wú yǐ xiāng guò. zhì píng xī níng zhī jiān, yīn shí lì zhèng, fán gǎi guān zhě zì sān suì ér wèi sì suì, rèn zǐ zhě zì yī suì yī rén ér wèi sān suì yī rén zì sān suì yī rén ér wèi liù suì yī rén, zōng shì zì tǎn miǎn yǐ shàng jiàn shā ēn lǐ, cǐ zé jīn rì zhī chéng fǎ. qǐ jiǎn huì bǎo yuán qìng lì jiā yòu gù shì, zhì sī xuǎn guān gòng yì." zhào hù bù qǔ yīng gàn cái yòng, chú zhū bān zhū jūn liào qián yī cì shǎng gěi tè zhī rú jiù wài, yú fèi bìng cái shěng. yòu zhào:" fāng jiāng cái sǔn bā liú, yǐ qīng qǔ shì zhī lù. mìng jīn hòu yù shèng jié dà lǐ shēng chén, tài huáng tài hòu huáng tài hòu huáng tài fēi suǒ de ēn zé, bìng sì fēn jiǎn yī." yú shì shàng zì zōng shì guì jìn, xià zhì guān cáo xū lì, páng jí gōng shì xiè qì, jiē mìng cái sǔn. jiǔ zhī, shì wèi jiù. yì zhě wèi cái jiǎn fú fèi suǒ xì suì kē jí, shén sǔn guó tǐ. yú shì yǐ yì wèi xíng zhě yī qiè qǐn zhī. hòu nǎi zhào:" yuán yòu cái sǔn chú shòu zhèng rèn yǐ xià fèng lù, shī cháo tíng yōu lǐ, jiàn tiáo xī chú zhī, xún yuán fēng jiù zhì."
三年,戶部尚書韓忠彥、侍郎蘇轍、韓宗道言:"文武百官、宗室之蕃,一倍皇祐,四倍景德,班行、選人、胥吏率皆增益,而兩稅、征推、山澤之利,與舊無以相過。治平、熙寧之間,因時立政,凡改官者自三歲而為四歲,任子者自一歲一人而為三歲一人、自三歲一人而為六歲一人,宗室自袒免以上漸殺恩禮,此則今日之成法。乞檢會寶元、慶曆、嘉祐故事,置司選官共議。"詔戶部取應干財用,除諸班諸軍料錢、衣賜、賞給、特支如舊外,余費並裁省。又詔:"方將裁損八流,以清取士之路。命今後遇聖節、大禮、生辰,太皇太后、皇太后、皇太妃所得恩澤,並四分減一。"於是上自宗室貴近,下至官曹胥吏,旁及宮室械器,皆命裁損。久之,事未就。議者謂裁減浮費所細碎苛急,甚損國體。於是已議未行者一切寢之。後乃詔:"元祐裁損除授正任以下奉祿,失朝廷優禮,見條悉除之,循元豐舊制。"
yuán fēng gōu kǎo yǐn lòu yí qián, dū jí yī fēn zhě shǎng sān lí. zì yuán yòu gǎi fǎ, shǎng báo ér lì dài, suì fù qí jiù. shí yì cái sǔn lì lù, lì shěng cáo sì jiān zhě, zhǐ yǐ yuán fēng sān nián qián shù wèi é, ér lì sān xǐng zhě, fán jiān lǐng yīn shì bié gěi bìng jiù qǐng bìng bà. liú zhì suì qǐ xī bà chuàng zēng lì lù, zhào hán wéi děng jiū dù, rán bù guǒ bà. qí hòu yǒu sī jì zhōng dōu lì lù, suì fèi mín qián sān shí èr wàn, zhào yǐ fāng chǎng shuì qián gěi zhī. yú shì lì lù zhī rǒng làn zhě, lǜ duō gé qù yǐ. rán sān xǐng lì yóu yǒu rén shòu sān fèng ér bù gǎi zhě, gù sūn shēng fù yáo yú jiē yǐ wèi yán. zhì shào shèng yuán fú, wù fǎn yuán yòu zhī zhèng, xià zhì liù cáo lì, yì zhào jiē gěi jiàn mín, rú yuán fēng zhī zhì.
元豐鈎考隱漏宜錢,督及一分者賞三厘。自元祐改法,賞薄而吏怠,遂復其舊。時議裁損吏祿,隸省、曹、寺、監者,止以元豐三年錢數為額,而吏三省者,凡兼領因事別給並舊請並罷。劉摯遂乞悉罷創增吏祿,詔韓維等究度,然不果罷。其後有司計中都吏祿,歲費緡錢三十二萬,詔以坊場稅錢給之。於是吏祿之冗濫者,率多革去矣。然三省吏猶有人受三奉而不改者,故孫升、傅堯俞皆以為言。至紹聖、元符,務反元祐之政,下至六曹吏,亦詔皆給見緡,如元豐之制。
xiān shì, jì bà dǎo luò duī duǒ děng jú, yòu bà xī hé lán huì jīng zhì cái yòng sī, jiǎn fàng shì yì qiàn fù jí jī qiàn zū shū, xuǎn guān tǐ liàng chá yán zhī fǎ. shǐ zhě zhī kè bō hài mín, rú wú jū hòu lǚ xiào lián wáng zǐ jīng lǐ cóng, nèi chén zhī shēng shì liǎn yuàn, rú lǐ xiàn sòng yòng chén děng, jiē xiāng jì zhèng qí zuì. jì ér shāo fù jiǎng xiū cái lì. lǐ qīng chén yīn bái dì, jīn zhōng wài qián gǔ jiān jiǒng, hù bù gěi bǎi guān fèng, cháng wú shù yuè zhī bèi. zhāng dūn suì yǐ cái yòng guì fá, zhuān zhǐ wèi sī mǎ guāng lǚ gōng zhe lǚ dà fáng sū zhé zhū rén zhī zuì. zuǒ sī jiàn dí sī yì zòu shū dǐ:" yuán yòu yǐ lǐ cái wèi huì, lì rù míng é lèi duō fèi bà, dū zé zhī fǎ bù jiā yú zài zhí zhī chén, cái lì jì duō sàn shī, qiě jiè dài bǎi chū, ér xī fēng yú jī, yòng zhī jǐ jǐn. fāng jīn nèi wài cái yòng, yuè jì suì huì, suǒ rù bù zú gěi suǒ chū. yuàn xià zhū lù huì yuán yòu yǐ qián suǒ chǔ jīn gǔ jí yì shí cái lì míng é suì rù jīng shù, zhe wèi chéng shì."
先是,既罷導洛、堆垛等局,又罷熙河蘭會經制財用司,減放市易欠負及積欠租輸,選官體量茶鹽之法。使者之刻剝害民,如吳居厚、呂孝廉、王子京、李琮,內臣之生事斂怨,如李憲、宋用臣等,皆相繼正其罪。既而稍復講修財利。李清臣因白帝,今中外錢穀艱窘,戶部給百官奉,常無數月之備。章惇遂以財用匱乏,專指為司馬光、呂公著、呂大防、蘇轍諸人之罪。左司諫翟思亦奏疏詆:"元祐以理財為諱,利入名額類多廢罷,督責之法不加於在職之臣,財利既多散失,且借貸百出,而熙、豐余積,用之幾盡。方今內外財用,月計歲會,所入不足給所出。願下諸路會元祐以前所儲金谷及異時財利名額、歲入經數,著為成式。"
jiàn zhōng jìng guó yuán nián, zhào zhū lù zhuǎn yùn sī yǐ suì rù cái yòng zhì dōu jí, dìng zhū zhōu zū é, qiě jì yí lù fán shù jí yǒu yíng suō, shū qí jí. chóng níng yuán nián, yòu lìng:" suì yǐ qián gǔ chū rù míng shù bào tí xíng sī bǎo yàn, yǐ shàng hù bù hù bù suì tiáo zhū lù zhuǎn yùn shǐ cái fù kuī yíng, yǐ xíng shǎng fá. zhū lù wú é qián wù, lì shì xià tí xíng sī, kuò sān nián wài wèi fā shù, qī yǐ yī jì wén zòu." èr nián, guān lì wéi fù shàng gòng qián wù, yǐ fēn shù wèi kē zuì zhī děng, bù jí jiǔ fēn zhě zuì yǐ tú, duō zhě gèng jiā zhī. suì shǒu zé liè cì nián zhī shù, wén yú cáo sī, kǎo shí shēn bù. yòu yǐ dū xiàn wèi yán, gèng yī jì wèi yī yuè. rán guó zhī jīng fèi, wǎng wǎng bù gěi.
建中靖國元年,詔諸路轉運司以歲入財用置都籍,定諸州租額,且計一路凡數;即有贏縮,書其籍。崇寧元年,又令:"歲以錢穀出入名數報提刑司保驗,以上戶部;戶部歲條諸路轉運使財賦虧贏,以行賞罰。諸路無額錢物,立式下提刑司,括三年外未發數,期以一季聞奏。"二年,官吏違負上供錢物,以分數為科罪之等,不及九分者罪以徒,多者更加之。歲首則列次年之數,聞於漕司,考實申部。又以督限未嚴,更一季為一月。然國之經費,往往不給。
wǔ nián, zhào shěng bà guān jú, mìng hù bù shì láng xǔ jǐ zhuān qiè tí jǔ cuò zhì. cái bà kāi fēng fǔ zhòng lù tōng yǐn guān kè sī bìng jiē dào sī é wài bīng shì, jí bà zài jīng liào cì qián sān shí bā chù.
五年,詔省罷官局,命戶部侍郎許幾專切提舉措置。裁罷開封府重祿通引官客司並街道司額外兵士,及罷在京料次錢三十八處。
dà guān sān nián, bà zhū lù zhōu jūn jiàn gòng liù shàng jú gòng fèng wù míng jiàn sì bǎi sì shí yú, cún zhě cái shí yī èr, jiǎn shù shí èr, tíng gòng liù. hù bù shì láng fàn tǎn yán:" hù bù suì rù yǒu xiàn, zhī yòng wú qióng, yī suì zhī rù, jǐn le sān jì, yú yǎng cháo tíng yīng fù. jīn suì zhī qiǎn, jiào zhī qù nián yòu fèi bǎi wàn." yǒu zhào juān jiǎn cái fù, mìng yù shǐ zhōng chéng zhāng kè gōng yǔ wú jū hòu xǔ jǐ děng zhì jú yì lùn. kè gōng kàng yán:" guān rǒng zhě tài, fèng hòu zhě jiǎn, jīn guān jiào zhī yuán yòu yǐ duō shí bèi, guó yòng ān dé bù fá. qǐ jiāng jié dù shǐ xià zhì yáo jùn cì shǐ, chú jūn gōng zhuǎn shòu zhě, gè jiǎn fèng bàn, rán hòu xián màn jú wù gōng jì mò zuò, yì yí jiǎn shěng. zì guì jí jiàn, zì jìn jí yuǎn, xíng zhī gōng dāng, rén zì wú cí." shí lùn wěi zhī.
大觀三年,罷諸路州軍見貢六上局供奉物名件四百四十餘,存者才十一二,減數十二,停貢六。戶部侍郎范坦言:"戶部歲入有限,支用無窮,一歲之入,僅了三季,余仰朝廷應付。今歲支遣,較之去年又費百萬。"有詔鐫減財賦,命御史中丞張克公與吳居厚、許幾等置局議論。克公抗言:"官冗者汰,奉厚者減,今官較之元祐已多十倍,國用安得不乏。乞將節度使下至遙郡刺史,除軍功轉授者,各減奉半,然後閒慢局務、工伎末作,亦宜減省。自貴及賤,自近及遠,行之公當,人自無詞。"時論韙之。
shí zhū lù zhuǎn yùn sī lèi yǐ fá gào, zhào hù bù biān cì yī suì cái yòng chū nà zhī shù, zhū lù zhōu xiàn gè wèi dōu jí, yǐ dài kǎo jiào gōng bù jīn yín tóng qiān shuǐ yín zhū shā děng, yì yán zhàng jí zhī fǎ lìng zhū lù gè tiáo sān shí nián yǐ hái yī suì chū rù jí fàn yòng zhī shù. chū, bǐ bù zhǎng gōu jī tiān xià wén zhàng, lì xí tōu duò, zì chóng níng zhì zhèng hé, jī wéi jī shù fán èr qiān liù bǎi qī shí yǒu yú. yú shì shēn chì liù cáo, yǐ jū dū yī suì duō guǎ wèi sì jiān shǎng fá.
時諸路轉運司類以乏告,詔戶部編次一歲財用出納之數,諸路州縣各為都籍,以待考較;工部金、銀、銅、鉛、水銀、硃砂等,亦嚴帳籍之法;令諸路各條三十年以還一歲出入及泛用之數。初,比部掌勾稽天下文帳,吏習偷惰,自崇寧至政和,稽違積數凡二千六百七十有餘。於是申敕六曹,以拘督一歲多寡為寺、監賞罰。
zhèng hé qī nián, mìng hù bù cān jī xī fēng jí jīn cái yòng yǒu yú bù zú zhī shù, yòu lì páng tōng gé, lìng zhū lù cáo sī gè tiáo yuán fēng shào shèng chóng níng zhèng hé yī suì cái yòng chū rù duō guǎ lái shàng. huái nán cáo chén zhāng gēn yán:" tiān xià zhī fèi, mò dà yú tǔ mù zhī gōng. qí cì rú rén chén cì dì, yī dì wú lǜ shù shí wàn mín, shāo zēng xióng lì, fēi bǎi wàn bù kě. zuǒ mìng rú zhào pǔ, dìng cè rú hán qí, bù wén jùn yǔ diāo qiáng, tiě nǐ gōng shěng, nài hé bō mín fū suǐ, wèi sī yì zhī fèng hū? qí cì rú tián chǎn fáng láng, suī bù ruò cì dì zhī duō, rán rì xuē yuè juān, suǒ zài wú jǐ. yòu rú jīn bó yǐ gōng yī shí zhī hǎo cì, yǒu bù kě yǐ zhě, ér yì bù kě bù jié. zhì rú cì dài, qí zhí suī bù guò shù bǎi mín, rán tiān xià jīn bǎo mí fèi rì jiǔ, fū qǐ yì dé? jīn nǎi lài jí pū lì, shǐ hùn xiáo gōng qīng jiān, guì jiàn xián bù xiào, mò zhī biàn yě. rú yǐ wèi zuǒ yòu qū zǒu zhī rén, bù yù qí mò shòu, dāng bié wèi zhì dù, yǐ shì děng wēi." shū zòu, bù xǐng.
政和七年,命戶部參稽熙、豐及今財用有餘不足之數,又立旁通格,令諸路漕司各條元豐、紹聖、崇寧、政和一歲財用出入多寡來上。淮南漕臣張根言:"天下之費,莫大於土木之功。其次如人臣賜第,一第無慮數十萬緡,稍增雄麗,非百萬不可。佐命如趙普,定策如韓琦,不聞峻宇雕牆,僣擬宮省,奈何剝民膚髓,為廝役之奉乎?其次如田產、房廊,雖不若賜第之多,然日削月朘,所在無幾。又如金帛以供一時之好賜,有不可已者,而亦不可不節。至如賜帶,其直雖不過數百緡,然天下金寶糜費日久,夫豈易得?今乃賚及仆隸,使混淆公卿間,貴賤、賢不肖,莫之辨也。如以為左右趨走之人,不欲其墨綬,當別為制度,以示等威。"疏奏,不省。
zhòng hé chū, bà jiǎng huà jīng fèi jú. yǒu sī yì gōu shōu bái dì, jìn què tiě huò, fāng tián zēng shuì, què gū zēng jià, liàng shōu cù xī, hé běi tiān zhé shuì mǐ děng. é lǜ sāo rǎo, xī bà zhī, bìng fén qí tiáo yuē. wèi jǐ, yòu zhì yù mín jú, mìng cài jīng tí jǔ, xú chù rén xiáng dìng. jīng dà bù yuè, xún yì bà. xuān hé yuán nián, yǐ zuǒ cáng kù kuī méi yī bǎi qī shí jiǔ wàn yǒu qí, nǎi bié zào dōu jí, cuī xiá sī tài fǔ sì zuǒ cáng kù hù xiāng gōu kǎo, yǐ jué jiān bì.
重和初,罷講畫經費局。有司議勾收白地,禁榷鐵貨,方田增稅,榷酤增價,量收醋息,河北添折稅米等。俄慮騷擾,悉罷之,並焚其條約。未幾,又置裕民局,命蔡京提舉,徐處仁詳定。京大不悅,尋亦罷。宣和元年,以左藏庫虧沒一百七十九萬有奇,乃別造都籍,催轄司、太府寺、左藏庫互相鈎考,以絕奸弊。
dì chū jí wèi, sī jié rǒng fèi, zhōng dōu lì zhòng fù zēng gěi jí fàn làn yuán é, bìng zhào cái sǔn. hòu yuàn cháng jì zēng qì diàn yǔ, jì yòng jīn bó wǔ shí liù wàn qī qiān. dì yuē:" yòng jīn wèi bó, yǐ shì tǔ mù, yī huài bù kě fù shōu, shén wáng wèi yě." lìng nèi shì shěng fá qǐng zhě. jí cài jīng wèi xiāng, zēng xiū cái lì zhī zhèng, wù yǐ chǐ mí huò rén zhǔ, dòng yǐ zhōu guān wéi wáng bù huì wèi shuō, měi jí qián cháo xī cái shěng fèi zhě, bì yǐ wèi lòu. zhì yú tǔ mù yíng zào, lǜ yù dù qián guī ér chǐ hòu guān. yuán fēng gǎi guān zhì, zài jīng guān sī gōng gěi zhī shù, jiē bìng wèi zhí qián, shì jiā yòu zhì píng shí fù lù yōu yǐ. jīng gèng zēng gōng gěi shí liào děng qián, yú shì zǎi zhí jiē rán. jīng jì bà xiāng, dì è qí biàn luàn fǎ dù, jiāng jǐn gèng gé. mìng hù bù shì láng xǔ jǐ cái sǔn fú fèi jí bǎi guān làn lù, xī xún yuán fēng zhī jiù, zǎi zhí yì tīng cí suǒ zēng fèng. jīng bù biàn, yǔ qí dǎng chàng yán:" jiǎn fèng fēi zhì shì shì. sī mǎ guāng qǐng tīng zǎi chén cí nán jiāo gěi cì, shén zōng zú bù yǔn, qiě zēng xuǎn rén jí shù rén zài guān zhě zhī fèng. dì yǐ jì shù wèi shì, dāng fèng chéng shén zōng." yóu shì guān lì fèng gěi bìng réng jiù, ér zǎi zhí yì zēng rú gù. chū, zǎi zhí zhǎng shí yì jiē yǒu cháng shù. zhì shì, pǐn mù wēi duō, yǒu gōng shǐ fá zhī zhī bié, tái shěng sì jiān yòu zēng chú qián. shì yù shǐ máo zhù cháng zòu lùn zhī, bù xíng. cài jīng fù dé zhèng, yán zhě suì yǐ cái sǔn lù lǐn wèi jǐ zuì, jǐ zuò duó zhí.
帝初即位,思節冗費,中都吏重複增給及泛濫員額,並詔裁損。後苑嘗計增葺殿宇,計用金箔五十六萬七千。帝曰:"用金為箔,以飾土木,一壞不可復收,甚亡謂也。"令內侍省罰請者。及蔡京為相,增修財利之政,務以侈靡惑人主,動以《周官》惟王不會為說,每及前朝惜財省費者,必以為陋。至於土木營造,率欲度前規而侈後觀。元豐改官制,在京官司供給之數,皆並為職錢,視嘉祐、治平時賦祿優矣。京更增供給、食料等錢,於是宰執皆然。京既罷相,帝惡其變亂法度,將盡更革。命戶部侍郎許幾裁損浮費及百官濫祿,悉循元豐之舊,宰執亦聽辭所增奉。京不便,與其黨倡言:"減奉非治世事。司馬光請聽宰臣辭南郊給賜,神宗卒不允,且增選人及庶人在官者之奉。帝以繼述為事,當奉承神宗。"由是官吏奉給並仍舊,而宰執亦增如故。初,宰執掌食亦皆有常數。至是,品目偎多,有公使、乏支之別,台、省、寺、監又增廚錢。侍御史毛注嘗奏論之,不行。蔡京復得政,言者遂以裁損祿廩為幾罪,幾坐奪職。
yú shí tiān xià jiǔ píng, lì yuán rǒng yì, jié dù shǐ zhì bā shí yú yuán, liú hòu guān chá xià jí yáo jùn cì shǐ duō zhì shù qiān yuán, xué shì dài zhì zhōng wài bǎi wǔ shí yuán. jīng yòu zhuān yòng fēng hēng yù dà zhī shuō, yú yuè dì yì, shǐ guǎng chá lì, suì yǐ yī bǎi wàn mín jìn yù, yǐ jīng chéng suǒ zhǔ zhī. qí hòu yòu yǒu yīng fèng sī yù qián shēng huó suǒ yíng shàn suǒ sū háng zào zuò jú yù qián rén chuán suǒ, qí míng zá chū, dà shuài zhēng yǐ qí chǐ wèi gōng. suì yùn huā shí gāng, yī shí zhī fèi, mín jiān zhì yòng sān shí wàn mín. jiān lì páng yuán, móu qǔ wú yì, mín bù shèng bì. yòng dù rì fán, zuǒ cáng kù yì shí yuè fèi mín qián sān shí liù wàn, zhì shì, yǎn wèi yī bǎi èr shí wàn.
於時天下久平,吏員冗溢,節度使至八十餘員,留後、觀察下及遙郡刺史多至數千員,學士、待制中外百五十員。京又專用豐亨豫大之說,諛悅帝意,始廣茶利,歲以一百萬緡進御,以京城所主之。其後又有應奉司、御前生活所、營繕所、蘇杭造作局、御前人船所,其名雜出,大率爭以奇侈為功。歲運花石綱,一石之費,民間至用三十萬緡。奸吏旁緣,牟取無藝,民不勝弊。用度日繁,左藏庫異時月費緡錢三十六萬,至是,衍為一百二十萬。
yòu sān xǐng mì yuàn lì yuán wěi zá, yǒu guān zhì zhōng dài fū, yī shēn ér jiān shí yú fèng, gù dāng shí yì zhě yǒu" fèng rù chāo yuè cóng bān, pǐn zhì jǐ yú zhí zhèng" zhī yán. yòu zēng zhì jiān jú, lǐ zhì míng táng, xiáng dìng guó cháo huì yào jiǔ yù tú zhì yī sī chì lìng zhī lèi, zhí zhì fán wěi, lǐn gěi wú dù. shì yù shǐ huáng bǎo guāng lùn qí bì, dì shàn zhī ér wèi xíng é ér zhào yún: dāng fēng hēng yù dà zhī shí, wèi shuāi luàn jiǎn sǔn zhī jì", zì shì hǎn gǎn yán zhě. rán lì lù fàn mào yǐ jí, yǐ shǐ yuàn yán zhī, gōng jiǎn lì sān xǐng jǐ qiān rén. cài jīng yòu dòng yǐ bǐ tiē yú què huò wù zhī shǎng gěi, yǒu yī zhǐ zhì wàn mín zhě. jīng suǒ qīn sī, yǐ qiān wàn jì, cháo lùn xuān rán. nǎi zhào sān xǐng shū mì yuàn lì é yòng yuán fēng fǎ, qí suì cì xī cái zhī, shí xī rán yǐ wèi kuài. chén liáo shàng yán:" zhū zhōu yù tiān níng jié, chú gōng shǐ wài, bié gěi xì shěng qián, chōng xī yàn zhī yòng. dú zhū lù jiān sī xǔ zhī zhú sī qián wù, yī yán zhī zhuàn, yǒu jí shù bǎi qiān zhě, fú chǐ xiāng kuā, wú yǒu yì jí." zì shì zhào:" yù tiān níng jié yàn, jiù yīng gěi qián zhě, fā yùn jiān sī měi sī bù dé guò sān bǎi guàn, yú měi sī bù dé guò èr bǎi guàn, yǐ shàng jiù gěi shù shǎo zhě, zhǐ yī jiù."
又三省、密院吏員猥雜,有官至中大夫,一身而兼十餘俸,故當時議者有"俸入超越從班,品秩幾於執政"之言。又增置兼局,禮制、明堂,詳定《國朝會要》、《九域圖志》、《一司敕令》之類,職秩繁委,廩給無度。侍御史黃葆光論其弊,帝善之而未行;俄而詔云:當豐亨豫大之時,為衰亂減損之計",自是罕敢言者。然吏祿泛冒已極,以史院言之,供檢吏三省幾千人。蔡京又動以筆帖於榷貨務支賞給,有一紙至萬緡者。京所侵私,以千萬計,朝論喧然。乃詔三省、樞密院吏額用元豐法,其歲賜悉裁之,時翕然以為快。臣僚上言:"諸州遇天寧節,除公使外,別給系省錢,充錫宴之用。獨諸路監司許支逐司錢物,一筵之饌,有及數百千者,浮侈相夸,無有藝極。"自是詔:"遇天寧節宴,舊應給錢者,發運、監司每司不得過三百貫,余每司不得過二百貫,以上舊給數少者,止依舊。"
zì chóng níng yǐ lái, yán lì zhī chén dài xī qiū háo, yán biàn zhōu xiàn chuàng zēng zhèn shān yǐ móu shuì lì. guān mài shí tàn zēng èr shí yú chǎng, ér tiān xià shì yì wù, tàn jiē guān zì mài. míng pǐn suǒ suì, zé yǒu sì jiǎo pù chuáng zhà mó shuǐ mó miào tú táo shā jīn děng qián, bù dé ér jǐn jì yě. xuān hé yǐ hòu, wáng fǔ zhuān zhǔ yīng fèng, póu bō héng fù, yǐ xiàn wèi gōng. lǐng nán chuān shǔ nóng mín bēi fá qián, bà xué zhì xué shì sī shàn xué qián, jiē guī yīng fèng sī. suǒ rù suī duō, guó yòng rì guì.
自崇寧以來,言利之臣殆析秋毫,沿汴州縣創增鎮柵以牟稅利。官賣石炭增二十餘場,而天下市易務,炭皆官自賣。名品瑣碎,則有四腳鋪床、榨磨、水磨、廟圖、淘沙金等錢,不得而盡記也。宣和以後,王黼專主應奉,掊剝橫賦,以羨為功。嶺南、川蜀農民陂罰錢,罷學制學事司贍學錢,皆歸應奉司。所入雖多,國用日匱。
liù nián, shàng shū zuǒ chéng yǔ wén cuì zhōng yán:
六年,尚書左丞宇文粹中言:
" jìn suì nán fá mán liáo, běi shàn yōu yàn, guān shǎn mián mào biān shì rì qǐ, shān dōng hé běi kòu dào qiè fā. fù liǎn suì rù yǒu xiàn, zhī wú fán huǒ, yī qiè qǔ zú yú mín. shǎn xī shàng hù duō qì chǎn ér jū jīng shī, hé dōng fù rén duō qì chǎn ér rù chuān shǔ. hé běi yì pī tiān xià, ér cán zhī jiē fèi shān dōng pín zāo dà shuǐ, ér gēng zhǒng shī shí tā lù qǔ bàn mù qián, bù wù cún xù. gǔ mài wèi dēng, yǐ xiān biào dí suì fù yǐ nà, fù lǐ qiàn fù. tuō yīng fèng ér mǎi zhēn yì qí bǎo, qiàn mín jī zhě yí lù zhì shù shí wàn jì jià shàng gòng ér zhī wén xiù jǐn qǐ, yì gōng nǚ zhě yī jùn zhì bǎi yú rén.
"近歲南伐蠻獠,北贍幽燕,關陝、綿、茂邊事日起,山東、河北寇盜竊發。賦斂歲入有限,支梧繁夥,一切取足於民。陝西上戶多棄產而居京師,河東富人多棄產而入川蜀。河北衣被天下,而蠶織皆廢;山東頻遭大水,而耕種失時;他路取辦目前,不務存恤。谷麥未登,已先俵糴;歲賦已納,復理欠負。托應奉而買珍異奇寶,欠民積者一路至數十萬計;價上供而織文繡錦綺,役工女者一郡至百餘人。
bì xià qín xù mín yǐn, zhào lìng shù xià, xī wèi xū wén. mín bù liáo shēng, bù wéi kòu dào fán zī, qiè kǒng zāi yì shù qǐ. zǔ zōng zhī shí, guó jì suǒ yǎng, jiē yǒu shí shù. yǒu é shàng gòng sì bǎi wàn, wú é shàng gòng èr bǎi wàn, jīng shī shāng shuì diàn zhái wù dǐ dāng suǒ zhū chù zá shōu qián yī bǎi yú wàn. sān sī yǐ qī bǎi wàn zhī rù, gōng yī nián zhī fèi, ér chǔ qí yú yǐ dài bù cè zhī yòng. yòu yǒu jiě chí yán chāo jìn fán shì bó yí lì, nèi shàn jīng shī, wài shí biān bǐ, jiān yù shuǐ hàn, suí yǐ zhèn jì, gài liàng rù wèi chū, pèi rán yǒu yú. jìn nián zhū jú wù yīng fèng děng sī jié bō shàng gòng, ér fán fù lù fēn yī suì suǒ rù, yì bù fū é. rán chuàng zhì shū jú zhě bǐ zhí shì guān zhī shù wèi duō, jiǎn jì xiū zào zhě bǐ shí yòng zhī wù zēng bèi, qí tā wàng hào bǎi chū, bù kě shèng shù. ruò fēi tòng xíng cái jiǎn, lǜ zhì zhě wú yǐ shàn qí hòu."
陛下勤恤民隱,詔令數下,悉為虛文。民不聊生,不惟寇盜繁滋,竊恐災異數起。祖宗之時,國計所仰,皆有實數。有額上供四百萬,無額上供二百萬,京師商稅、店宅務、抵當所諸處雜收錢一百餘萬。三司以七百萬之入,供一年之費,而儲其餘以待不測之用。又有解池鹽鈔、晉礬、市舶遺利,內贍京師,外實邊鄙,間遇水旱,隨以振濟,蓋量入為出,沛然有餘。近年諸局務、應奉等司截撥上供,而繁富路分一歲所入,亦不敷額。然創置書局者比職事官之數為多,檢計修造者比實用之物增倍,其他妄耗百出,不可勝數。若非痛行裁減,慮智者無以善其後。"
jiǔ zhī, nǎi zhào cài yōu děng jiù shàng shū shěng zhì jiǎng yì cái lì sī, chú chá fǎ yǐ yǒu dìng zhì, yú bìng jiǎng jiū tiáo shàng. yōu qǐng: nèi shì zhí zhǎng, shì gàn gōng jìn, yīng cái shěng zhě, wěi tóng guàn qǔ zhǐ. shí guàn yǐ guǎng yáng jùn wáng lǐng yòu fǔ gù yě. yú shì bù jí zhī wù, wú míng zhī fèi, xī yì cái shěng. dì yì zì bà zhū lù yīng fèng guān lì, shěng liù shàng suì gòng.
久之,乃詔蔡攸等就尚書省置講議財利司,除茶法已有定製,余並講究條上。攸請:內侍職掌,事干宮禁,應裁省者,委童貫取旨。時貫以廣陽郡王領右府故也。於是不急之務,無名之費,悉議裁省。帝亦自罷諸路應奉官吏,省六尚歲貢。
qī nián, zhào zhū lù shuài chén jiān sī gè tiáo suǒ bù dāng cái shěng fán mù yǐ wén. hòu yuàn shū yì jú děng yuè shěng shí jiǔ wàn mín, suì kě shěng èr bǎi èr shí wàn. yīng fèng sī suǒ guǎn zhū sè kē míng qián shù nèi: liǎng zhè lù qián páng dìng tiē xī qián, hú cháng wēn xiù zhōu wú é shàng gòng qián, huái nán lù tiān jiǔ qián děng, bìng xíng jié jié, gèng bù chōng yīng fèng zhī yòng. shí èr yuè, zhào yuē:" bǐ nián kuān dà zhī zhào shù xià, cái shěng zhī lìng lǚ xíng. yǒu sī biàn wén ér shí huì bù zhì, gài yuán rèn yòng fēi rén, xìng zuò shì duān, dù hào bāng cái. jiǎ chōng shàng zhī míng, jì yíng sī zhī yù, yú duó bǎi xìng, wú suǒ bù zhì. zhèn sù yè tòng dào, sī yǒu yǐ fǔ xún wèi ān zhī. yīng chá yán lì é jié jué. yīng fèng sī liǎng zhè zhū lù zhì jú jí huā shí gāng děng, zhū lù fēi fàn shàng gòng pāo jiàng wù sè, yán fú gōng xī chéng suǒ zū kè, nèi wài xiū zào zhū chù cǎi zhuó mù zhí zhì zào jú suǒ, bìng bà. zhū jú jí xī chéng suǒ jiàn guǎn qián wù bìng fù yǒu sī, qí jū shōu dào bǎi xìng dì shàng, bìng gěi hái jiù diàn rén. jiǎn yè tíng yòng dù, jiǎn shì cóng guān yǐ shàng yuè lǐn, jí bà zhū jiān jú, yǐ shàng bìng lìng yǒu sī jù suǒ de shù bō chōng zhū lù dí běn, jí zhuāng chōng mù bīng shǎng jūn zhī yòng. yīng zhāi jiào dào chǎng, chú jiù fǎ hé yǒu wài, bìng bà dào guān jí bō cì gōng guān děng fáng qián tián tǔ zhī lèi. liù shàng, bìng yī zǔ zōng fǎ. bà dà chéng fǔ, bà jiào xué suǒ, bà jiào fāng é wài rén. bà xíng xìng jú, bà cǎi shí suǒ, bà dài zhào é wài rén. bà dōu chá chǎng, yī jiù guī cháo tíng. hé fāng fēi wēi jí fàn kē miǎn fū qián bìng bà."
七年,詔諸路帥臣、監司各條所部當裁省凡目以聞。後苑書藝局等月省十九萬緡,歲可省二百二十萬。應奉司所管諸色窠名錢數內:兩浙路錢旁定帖息錢,湖、常、溫、秀州無額上供錢,淮南路添酒錢等,並行截節,更不充應奉支用。十二月,詔曰:"比年寬大之詔數下,裁省之令屢行。有司便文而實惠不至,蓋緣任用非人,興作事端,蠹耗邦財。假充上之名,濟營私之欲,漁奪百姓,無所不至。朕夙夜痛悼,思有以撫循慰安之。應茶鹽立額結絕。應奉司兩浙諸路置局及花石綱等,諸路非泛上供拋降物色,延福宮西城所租課,內外修造諸處采斫木植、製造局所,並罷。諸局及西城所見管錢物並付有司,其拘收到百姓地上,並給還舊佃人。減掖庭用度,減侍從官以上月廩,及罷諸兼局,以上並令有司據所得數撥充諸路糴本,及樁充募兵賞軍之用。應齋醮道場,除舊法合有外,並罷道官及撥賜宮觀等房錢、田土之類。六尚,並依祖宗法。罷大晟府,罷教學所,罷教坊額外人。罷行幸局,罷採石所,罷待詔額外人。罷都茶場,依舊歸朝廷。河坊非危急泛科、免夫錢並罷。"
shì shí tiān xià cái yòng suì rù, yǒu yù qián qián wù cháo tíng qián wù hù bù qián wù, qí cuò zhì póu liǎn qǔ suǒ zhī yòng, gè bù xiāng zhī. tiān xià cái fù duō wèi jìn zhōng sī cái, shàng yì xià lòu, ér mín zhòng kùn. yán zhě qǐng lìng hù bù zhōu zhī dà shù, ér bù shī yíng xū huǎn jí zhī yí. shàng zhì gōng jìn suǒ xū, xià dǎi lì zú lǐn xì, yī qiè fù zhī yǒu sī, gé yǐ fǎ dù, shì tiān xià yǐ zhì gōng. zhào kě. hù bù shàng shū niè shān yì qǐng yǐ xī fēng hòu zēng zhì tiān gěi, rú é wài yī guān nèi zhōng zhū gé fēn wèi cì zhǔ guǎn wén zì děng shǐ chén fú yuán líng yīng zhū guān qīng wèi zú hòu fēi qī lǐ jí wén wǔ chén liáo zhī jiā mǔ qī fēng guó tài fū rén jùn tài fū rén děng qǐng gěi, bìng tiān gěi shí liào chá tāng děng qián sì shí wàn bā qiān jiǔ bǎi yú mín, fán xī fēng wú fǎ gāi zài zhě bà zhī.
是時天下財用歲入,有御前錢物、朝廷錢物、戶部錢物,其措置裒斂、取索支用,各不相知。天下財賦多為禁中私財,上溢下漏,而民重困。言者請令戶部周知大數,而不失盈虛緩急之宜。上至宮禁所須,下逮吏卒廩餼,一切付之有司,格以法度,示天下以至公。詔可。戶部尚書聶山亦請以熙、豐後增置添給,如額外醫官、內中諸閣分位次主管文字等使臣、福源靈應諸觀清衛卒、后妃戚里及文武臣僚之家母妻封國太夫人郡太夫人等請給,並添給食料、茶湯等錢四十萬八千九百餘緡,凡熙、豐無法該載者罷之。
jìng kāng yuán nián, zhào yuē:" zhèn tuō yú zhào shù zhī shàng, yǒng niàn mín wéi bāng běn, sī suǒ yǐ mǐn xù ān dìng zhī. nǎi zhě, jiǎn chéng yú fú yù, fàng gōng nǚ, bà yuàn yòu, fén wán hǎo zhī wù, wù yǐ shuài xiān tiān xià jiǎn rǒng guān, chéng làn shǎng, tài tān lì, wèi mín chú hài. fāng zhào jiǎn shàng gòng shōu mǎi zhī é, juān yǒu sī fán kē zhī lìng, qīng xíng báo fù, wù ān yuán yuán ér tián lǐ zhī jiān, chóu tòng wèi sū, tǎng bù juān gé, hé yǐ jìng mín! jīn xún zhuó shù yán, shū tī zhòng bì, jǔ qí gāng mù, yǐ shòu sì fāng. zhào dào, jiān sī jùn shǒu qí xī lì fèng xíng yīng mín suǒ jí kǔ, bù zài cǐ zhào, xǔ tuī lèi wén zòu." yú shì fán dāng shí kē kè fán xì yī qiè bù biàn yú mín zhě jiē bà.
靖康元年,詔曰:"朕托於兆庶之上,永念民惟邦本,思所以閔恤安定之。乃者,減乘輿服御,放宮女,罷苑囿,焚玩好之物,務以率先天下;減冗官,澄濫賞,汰貪吏,為民除害。方詔減上供收買之額,蠲有司煩苛之令,輕刑薄賦,務安元元;而田裡之間,愁痛未蘇,儻不蠲革,何以靖民!今詢酌庶言,疏剔眾弊,舉其綱目,以授四方。詔到,監司、郡守其悉力奉行;應民所疾苦,不在此詔,許推類聞奏。"於是凡當時苛刻煩細、一切不便於民者皆罷。
gāo zōng jiàn yán yuán nián, zhào:" zhū lù wú é shàng gòng qián, yī jiù fǎ, gèng bù lì é." sān nián èr yuè, jiǎn wù zhōu shàng gòng é luó èr wàn bā qiān pǐ, zhe wèi dìng zhì. bā yuè, jiǎn fú jiàn guǎng nán lù suì mǎi shàng gòng yín sān fēn zhī yī. shào xìng èr nián, bà zhèn jiāng fǔ yù fú luó, shěng qián qī wàn mín, zhù liú guāng shì jūn. sì nián èr yuè, zhào:" zhū lù zhōu xiàn tiān shēn jié lǐ wù, bìng zhì chǎng hé mǎi, wú dé yì pèi yú mín." shí yǒu yī yuè, miǎn huái nán zhōu jūn dà lǐ juàn. wǔ nián, yǐ sì chuān shàng gòng qián bó yī jiù liú yǐ shàn jūn. shí yī nián, shǐ mìng sì chuān shàng gòng luó fù shū nèi cáng, qí hòu líng shā juàn xī rú zhī. sì lù tiān shēn jié dà lǐ juàn jí shàng gòng chóu líng jǐn qǐ, gòng jiǔ wàn wǔ qiān bā bǎi pǐ.
高宗建炎元年,詔:"諸路無額上供錢,依舊法,更不立額。"三年二月,減婺州上供額羅二萬八千匹,著為定製。八月,減福建、廣南路歲買上供銀三分之一。紹興二年,罷鎮江府御服羅,省錢七萬緡,助劉光世軍。四年二月,詔:"諸路州縣天申節禮物,並置場和買,毋得抑配於民。"十有一月,免淮南州軍大禮絹。五年,以四川上供錢帛依舊留以贍軍。十一年,始命四川上供羅復輸內藏,其後綾、紗、絹悉如之。(四路天申節大禮絹及上供綢、綾、錦、綺,共九萬五千八百匹。)
chún xī wǔ nián, hú běi cáo chén liú tūn yán:" è yuè hàn yáng zì shào xìng jiǔ nián suǒ shōu fù cái, shí fēn wèi lǜ, chǔ yī fēn chōng shàng gòng shǐ, shí sān nián nián zēng èr fēn. è zhōu yuán chǔ yī fēn, qián yī wàn jiǔ qiān wǔ bǎi qī shí mín, jīn yǐ zēng zhì yī shí èr wàn jiǔ qiān yú mín yuè zhōu wǔ qiān bā bǎi yú mín, jīn zēng zhì sì wàn èr qiān yī bǎi yú mín hàn yáng sān qiān qī bǎi mín, jīn zēng zhì èr wàn èr qiān sān bǎi yú mín. mín lì diāo bì, wú suǒ cóng chū." yú shì yǐ jiàn zēng qián shù lì é, yǐ hòu quán miǎn dì zēng. zhào kuí zhōu lù jiǔ zhōu bǎi xìng kē mǎi shàng gòng jīn yín juàn, zì chún xī liù nián wèi shǐ jǐn miǎn. shí liù nián, juān liǎng huái zhōu jūn hé fā shàng gòng zhū kē míng qián wù, jí biān quán miǎn, cì biān zhǎn miǎn yī nián.
淳熙五年,湖北漕臣劉焞言:"鄂、岳、漢陽自紹興九年所收賦財,十分為率,儲一分充上供始,十三年年增二分。鄂州元儲一分,錢一萬九千五百七十緡,今已增至一十二萬九千餘緡;岳州五千八百餘緡,今增至四萬二千一百餘緡;漢陽三千七百緡,今增至二萬二千三百餘緡。民力凋弊,無所從出。"於是以見增錢數立額,已後權免遞增。詔夔州路九州百姓科買上供金、銀、絹,自淳熙六年為始盡免。十六年,蠲兩淮州軍合發上供諸窠名錢物,極邊全免,次邊展免一年。
shào dìng yuán nián, jiāng zhè zhū zhōu jūn zhé shū shàng gòng wù bó qián shù, chú hé qǐ qīng huò, bìng yòng qián huì zhōng bàn lù bù tōng shuǐ, yuàn yǐ yín zhé shū zhě tīng, liǎng bù guò sān guàn sān bǎi wén. liǎng zhè jiāng dōng gòng sì bǎi yī shí sān wàn bā qiān liù bǎi yī shí èr guàn yǒu qí, bìng shū sòng zuǒ cáng xī kù.
紹定元年,江、浙諸州軍折輸上供物帛錢數,除合起輕貨,並用錢、會中半;路不通水,願以銀折輸者聽,兩不過三貫三百文。兩浙、江東共四百一十三萬八千六百一十二貫有奇,並輸送左藏西庫。
xián chún liù nián, dōu shěng yán:" nán dù yǐ lái, zhū lù shàng gòng shù zhòng, zì jiā dìng zhì jiā xī, qǐ jié zhī shù suī jiǎn, ér zhōu xiàn yóu yǐ dà shù jū cuī, hài jí bǎi xìng." yǒu zhǐ:" zì xián chún qī nián wèi shǐ, yín qián guān huì yòng xián chún sān nián qǐ jié zhōng shù jū cuī, chóu juàn sī mián líng luó yòng xián chún èr nián qǐ jié zhōng shù jū cuī. qián guān huì zi èr qiān sì bǎi jiǔ shí wǔ wàn bā qiān qī bǎi sì shí bā guàn, yín yī shí liù wàn jiǔ qiān liù bǎi sì shí sān liǎng, chóu sì wàn yī qiān sì bǎi sān shí bā pǐ, juàn qī shí sān wàn qī qiān bā bǎi liù shí pǐ, sī jiǔ wàn wǔ qiān sān bǎi sān shí sān liǎng, mián yī bǎi wǔ wàn qī qiān jiǔ bǎi èr shí wǔ liǎng, líng wǔ qiān yī bǎi qī shí jiǔ pǐ, luó qī qiān sān bǎi wǔ shí wǔ pǐ, hù bù biàn dié zhū lù, shì jīn suǒ jiǎn dìng é qǐ cuī."
咸淳六年,都省言:"南渡以來,諸路上供數重,自嘉定至嘉熙,起截之數雖減,而州縣猶以大數拘催,害及百姓。"有旨:"自咸淳七年為始,銀、錢、關、會用咸淳三年起截中數拘催,綢、絹、絲、綿、綾、羅用咸淳二年起截中數拘催。錢、關、會子二千四百九十五萬八千七百四十八貫,銀一十六萬九千六百四十三兩,綢四萬一千四百三十八匹,絹七十三萬七千八百六十匹,絲九萬五千三百三十三兩,綿一百五萬七千九百二十五兩,綾五千一百七十九匹,羅七千三百五十五匹,戶部遍牒諸路,視今所減定額起催。"
suǒ wèi jīng zǒng zhì qián zhě, xuān hé mò, chén hēng bó yǐ fā yùn jiān jīng zhì shǐ, yīn yǐ wèi míng. jiàn yán èr nián, gāo zōng zài yáng zhōu, sì fāng gòng fù bù yǐ qī zhì, hù bù shàng shū lǚ yí hào hàn lín xué shì yè mèng dé děng yán:" hēng bó yǐ dōng nán yòng bīng, cháng shè jīng zhì sī, qǔ liàng tiān jiǔ qián jí zēng yī fēn shuì qián, tóu zi mài qì děng qián, liǎn zhī yú xì, ér jī zhī shén zhòng. jí wèi hé běi zhuǎn yùn shǐ, yòu xíng yú jīng dōng xī, yī suì dé qián jìn èr bǎi wàn mín, suǒ bǔ bù xì. jīn ruò xíng yú zhū lù zhōu jūn, suì rù wú lǜ shù bǎi wàn jì. biān shì wèi níng, gǒu bù chū cǐ, huǎn jí bì zhì bào liǎn. yǔ qí liǎn yú cāng zú, hé ruò jī yú xì wēi." yú shì yǐ tiān jiǔ qián tiān mài zāo qián diǎn mài tián zhái zēng yá shuì qián guān yuán děng qǐng gěi tóu zi qián lóu diàn wù zēng sān fēn fáng qián, lìng liǎng zhè jiāng dōng xī jīng hú nán běi fú jiàn èr guǎng shōu chōng jīng zhì qián, yǐ xiàn chén lǐng zhī, tōng pàn liǎn zhī, jì zhōng shū sòng. shào xìng wǔ nián, cān zhèng mèng yǔ tí lǐng cuò zhì cái yòng, qǐng yǐ zǒng zhì sī wèi míng, yòu yīn jīng zhì zhī é zēng xī ér wèi zǒng zhì qián, ér zǒng zhì qián zì cǐ shǐ yǐ.
所謂經總制錢者,宣和末,陳亨伯以發運兼經制使,因以為名。建炎二年,高宗在揚州,四方貢賦不以期至,戶部尚書呂頤浩、翰林學士葉夢得等言:"亨伯以東南用兵,嘗設經制司,取量添酒錢及增一分稅錢,頭子、賣契等錢,斂之於細,而積之甚眾。及為河北轉運使,又行於京東西,一歲得錢近二百萬緡,所補不細。今若行於諸路州軍,歲入無慮數百萬計。邊事未寧,苟不出此,緩急必致暴斂。與其斂於倉卒,曷若積於細微。"於是以添酒錢、添賣糟錢、典賣田宅增牙稅錢、官員等請給頭子錢、樓店務增三分房錢,令兩浙、江東西、荊湖南北、福建、二廣收充經制錢,以憲臣領之,通判斂之,季終輸送。紹興五年,參政孟庾提領措置財用,請以總制司為名,又因經制之額增析而為總制錢,而總制錢自此始矣。
cái yòng sī yán:" zhū lù zhōu xiàn chū nà xì shěng qián suǒ shōu tóu zi qián, guàn shōu qián èr shí sān wén shěng, nèi yī shí wén shěng zuò jīng zhì qǐ fā shàng gòng, yú yī shí sān wén chōng běn lù jùn xiàn bìng cáo sī yòng. jīn yù lìng zhū lù zhōu xiàn zá shuì chū nà qián guàn shōu tóu zi qián shàng, liàng zēng zuò èr shí sān wén zú. chú cáo sī jí zhōu jiù hé dé yī shí sān wén shěng, yú jǐn rù jīng zhì kē míng zhàng nèi, qǐ fā zhù jūn." jiāng xī tí jǔ sī yán:" cháng píng qián wù, jiù fǎ guàn shōu tóu zi qián wǔ wén zú. jīn dāng yī zhū sè qián lì, zēng zuò èr shí sān wén zú, chú wǔ wén yī jiù fǎ zhī yòng, yú zēng dào qián yǔ jīng zhì sī bié zuò kē míng shū sòng."
財用司言:"諸路州縣出納系省錢所收頭子錢,貫收錢二十三文省,內一十文省作經制起發上供,餘一十三文充本路郡縣並漕司用。今欲令諸路州縣雜稅出納錢貫收頭子錢上,量增作二十三文足。除漕司及州舊合得一十三文省,余盡入經制窠名帳內,起發助軍。"江西提舉司言:"常平錢物,舊法貫收頭子錢五文足。今當依諸色錢例,增作二十三文足,除五文依舊法支用,余增到錢與經制司別作窠名輸送。"
jiǔ nián, jiàn yì dài fū céng tǒng shàng shū yán:" jīng zhì shǐ běn hù bù zhī zhí, gèng zhì yī sī, wú yì yú shì. rú chuàng gōng gěi jiǔ kù, yì shì yīn duó shěng sī zhī lì. ruò wèi jiān sī jùn xiàn wéi fǎ fèi lìng, bié jiàn cǐ sī àn zhī, zé yòu bù rán. fū cháo tíng zhì jiān sī yǐ xiá zhōu jùn, lì shěng bù yǐ xiá jiān sī, zǔ zōng zhì yě. shuì fù shī shí, dāng wèn zhuǎn yùn sī cháng píng qián gǔ shī xiàn, dāng wèn tí jǔ sī. ruò shǐ jīng zhì sī néng shì shì jiǎn chá, zé suī hù bù bǎn cáo, yì kě fèi yǐ. qiě zì zhì sī yǐ lái, cáo sī zhī yí yòng, xiàn sī zhī zāng fá, jiān sī zhī wàng zhī, gù wèi cháng shǎo gé qí bì. bà zhī biàn." shū zòu, bù xǐng. shí liù nián, yǐ zhū lù suì qǔ jīng zǒng zhì qián, běn lù tí xíng bìng jiǎn fǎ gàn bàn guān jū cuī, suì zhōng tōng niǔ yǐ kè diàn zuì. èr shí yī nián, yǐ shǒu cuì tóng jiǎn chá. èr shí jiǔ nián, zhào zhuān yǐ tōng pàn zhǔ zhī.
九年,諫議大夫曾統上疏言:"經制使本戶部之職,更置一司,無益於事。如創供給酒庫,亦是陰奪省司之利。若謂監司、郡縣違法廢令,別建此司按之,則又不然。夫朝廷置監司以轄州郡,立省部以轄監司,祖宗制也。稅賦失實,當問轉運司;常平錢穀失陷,當問提舉司。若使經制司能事事檢察,則雖戶部版曹,亦可廢矣。且自置司以來,漕司之移用,憲司之贓罰,監司之妄支,固未嘗少革其弊。罷之便。"疏奏,不省。十六年,以諸路歲取經總制錢,本路提刑並檢法幹辦官拘催,歲終通紐以課殿最。二十一年,以守、倅同檢察。二十九年,詔專以通判主之。
qián dào yuán nián, zhào:" zhū lù zhōu xiàn chū nà, guàn tiān shōu qián yī shí sān wén shěng, chōng jīng zǒng zhì qián, yǐ suǒ zēng qián bié shū zuǒ cáng xī kù, bǔ zhù jīng fèi." zì shì jīng zǒng zhì qián měi qiān shōu wǔ shí liù wén yǐ. rán yù bīng xiōng, yì shí yǒu juān miǎn. sān nián, fù yǐ shǒu cuì gòng zhǎng zhī.
乾道元年,詔:"諸路州縣出納,貫添收錢一十三文省,充經總制錢,以所增錢別輸左藏西庫,補助經費。"自是經總制錢每千收五十六文矣。然遇兵凶,亦時有蠲免。三年,復以守、倅共掌之。
chún xī shí liù nián, guāng zōng jí wèi, jiǎn jiāng dōng xī fú jiàn huái dōng zhè xī jīng zǒng zhì qián yī shí qī wàn yī qiān mín. shào xī èr nián, zhào píng jiāng fǔ hé fā jīng zǒng zhì qián suì jiǎn èr wàn mín. jiā dìng shí qī nián, zhào juān jiā dìng shí wǔ nián zhōng yǐ qián suǒ kuī qián shù. duān píng sān nián, zhào:" zhū lù zhōu jūn yīn zāi shāng jiǎn fàng miáo mǐ, wú shōu jīng zǒng zhì tóu zi kān hé zhū mò děng qián zì jīn yǐ fàng miáo mǐ, suí miáo dài nà qián bìng yǔ chú fàng."
淳熙十六年,光宗即位,減江東西、福建、淮東、浙西經總制錢一十七萬一千緡。紹熙二年,詔平江府合發經總制錢歲減二萬緡。嘉定十七年,詔蠲嘉定十五年終以前所虧錢數。端平三年,詔:"諸路州軍因災傷檢放苗米,毋收經總制頭子、勘合朱墨等錢;自今已放苗米,隨苗帶納錢並與除放。"
suǒ wèi yuè zhuāng qián zhě, shǐ yú shào xìng zhī èr nián. shí hán shì zhōng zhù jūn jiàn kāng, zǎi xiàng lǚ yí hào zhū shèng fēi yì jīn jiāng dōng cáo chén yuè zhuāng fā dà jūn qián shí wàn mín, yǐ cháo tíng shàng gòng jīng zhì jí cáo sī yí yòng děng qián gōng yì. dāng shí cáo sī bù liàng zhōu jūn zhī lì, yī lì jūn kē, jì yǒu piān zhòng zhī bì, shàng gòng jīng zhì, wú é tiān jiǔ qián bìng zhēng lì qián, shàn jūn jiǔ xī qián, cháng píng qián, jí zhū sī fēng zhuāng bù fēng zhuāng xì shěng bù xì shěng qián, jiē shì cháo tíng kē míng yě. yú shì jùn xiàn héng liǎn, zhū jī sī lèi, jiāng dōng xī zhī hài yóu shén. shí qī nián, zhào zhōu jùn yǐ kuān shèng qián chōng yuè zhuāng, yǐ kuān mín lì, suì jiǎn jiāng dōng xī zhī qián èr shí qī wàn qī qiān mín yǒu qí.
所謂月樁錢者,始於紹興之二年。時韓世忠駐軍建康,宰相呂頤浩、朱勝非議今江東漕臣月樁發大軍錢十萬緡,以朝廷上供經制及漕司移用等錢供億。當時漕司不量州軍之力,一例均科,既有偏重之弊,(上供經制,無額添酒錢並爭利錢,贍軍酒息錢,常平錢,及諸司封樁不封樁、系省不系省錢,皆是朝廷窠名也。)於是郡縣橫斂,銖積絲累,江東、西之害尤甚。十七年,詔州郡以寬剩錢充月樁,以寬民力,遂減江東、西之錢二十七萬七千緡有奇。
yòu yǒu suǒ wèi bǎn zhàng qián zhě, yì jūn xìng hòu suǒ chuàng yě. rú shū mǐ zé zēng shōu hào shèng, jiāo qián bó zé duō shōu mí fèi, xìng fù rén zhī fàn fǎ ér zhòng qí fá, zì xū lì zhī shòu qiú ér kè qí rù, suǒ dào zāng zé bù cháng shī zhǔ, jiǎn cái chǎn zé bù jí bēi yòu, wáng sēng jué hù bù qí hé shí ér rù guān, táo chǎn fèi tián bù yǔ xiāo chú ér yì nà, tā rú cǐ lèi, bù kě biàn jǔ. zhōu xiàn zhī lì gù zhī qí fēi fǎ, rán yǐ bǎn zhàng qián é tài zhòng, suī yù bù héng qǔ yú mín, bù kě dé yǐ.
又有所謂板帳錢者,亦軍興後所創也。如輸米則增收耗剩,交錢帛則多收糜費,幸富人之犯法而重其罰,恣胥吏之受賕而課其入,索盜贓則不償失主,檢財產則不及卑幼,亡僧、絕戶不俟核實而入官,逃產、廢田不與消除而抑納,他如此類,不可遍舉。州縣之吏固知其非法,然以版帳錢額太重,雖欲不橫取於民,不可得已。
fán huò cái bù lǐng yú yǒu sī zhě, zé yǒu nèi cáng kù, gài tiān zǐ zhī bié cáng yě. xiàn guān yǒu jù fèi, zuǒ cáng zhī jī bù zú gěi, zé fā nèi cáng zuǒ zhī. sòng chū, zhū zhōu gòng fù jiē shū zuǒ cáng kù, jí qǔ jīng hú, dìng bā shǔ, píng lǐng nán jiāng nán, zhū guó zhēn bǎo jīn bó jǐn rù nèi fǔ. chū, tài zǔ yǐ tǎng zàng yíng yì, yòu yú jiǎng wǔ diàn hòu bié wèi nèi kù, cháng wèi:" jūn lǚ jī jǐn dāng yù wèi zhī bèi, bù kě lín shì hòu liǎn yú mín.
凡貨財不領於有司者,則有內藏庫,蓋天子之別藏也。縣官有鉅費,左藏之積不足給,則發內藏佐之。宋初,諸州貢賦皆輸左藏庫,及取荊湖,定巴蜀,平嶺南、江南,諸國珍寶、金帛盡入內府。初,太祖以帑藏盈溢,又於講武殿後別為內庫,嘗謂:"軍旅、饑饉當預為之備,不可臨事厚斂於民。
tài zōng sì wèi, zhāng quán wú yuè xiāng cì xiàn dì, yòu xià tài yuán, chǔ jī yì hòu, fēn zuǒ cáng kù wèi nèi cáng kù, lìng nèi cáng kù shǐ dí yì děng yú zuǒ cáng kù zé shàng líng luó děng wù bié zào zhàng jí, yuè shēn shū mì yuàn gǎi jiǎng wǔ diàn hòu kù wèi jǐng fú diàn kù, bǐ lì nèi cáng. qí hòu nǎi lìng jiǎn nà zhū zhōu shàng gòng wù, jù yuè zhàng yú nèi dōng mén jìn rù, wài tíng bù dé yù qí shì. dì yīn wèi zuǒ yòu yuē:" cǐ gài lǜ sī jì zhī chén bù néng jié yuē, yì shí yòng dù yǒu què, fù fù lǜ yú mín, zhèn bù yǐ cǐ zì gòng shì hào yě."
太宗嗣位,漳泉、吳越相次獻地,又下太原,儲積益厚,分左藏庫為內藏庫,令內藏庫使翟裔等於左藏庫擇上綾羅等物別造帳籍,月申樞密院;改講武殿後庫為景福殿庫,俾隸內藏。其後乃令揀納諸州上供物,具月帳於內東門進入,外庭不得預其事。帝因謂左右曰:"此蓋慮司計之臣不能節約,異時用度有闕,復賦率於民,朕不以此自供嗜好也。"
zì qián dé kāi bǎo yǐ lái, yòng bīng jí shuǐ hàn zhèn gěi qìng zé cì lài yǒu sī jì dù zhī suǒ què zhě, bì jí qí shù yǐ dài yú nèi cáng, hòu kè fù yǒu yú, jí cháng zhī. chún huà hòu èr shí wǔ nián jiān, suì dài bǎi wàn, yǒu zhì sān bǎi wàn zhě. lèi suì bù néng cháng, zé chú qí jí.
自乾德、開寶以來,用兵及水旱振給、慶澤賜賚、有司計度之所闕者,必籍其數以貸於內藏,候課賦有餘,即償之。淳化後二十五年間,歲貸百萬,有至三百萬者。累歲不能償,則除其籍。
jǐng dé sì nián, yòu yǐ xīn yī kù wèi nèi cáng xī kù. chū, liú chéng guī cháng zhǎng kù, jīng zhì duō qí suǒ zhì, yòu tuī jiū zhì kù yǐ lái chū nà, zào dōu zhàng jí xū zhī, lǚ jiā shǎng yān. zhēn zōng zài lín xìng, zuò míng kè shí. dà zhōng xiáng fú wǔ nián, chóng xiū kù wū, zēng guǎng qí dì. jì ér yòu yǐ xiāng yào kù yí luán sī wū yì zhī, fēn wèi sì kù: jīn yín yī kù, zhū yù xiāng yào yī kù, jǐn bó yī kù, qián yī kù. jīn yín zhū bǎo yǒu shí sè, qián yǒu xīn jiù èr sè, jǐn bó shí sān sè, xiāng yào qī sè. tiān xǐ èr nián, yòu chū nèi cáng mín qián èr bǎi wàn gěi sān sī.
景德四年,又以新衣庫為內藏西庫。初,劉承珪嘗掌庫,經制多其所置,又推究置庫以來出納,造都帳及《須知》,屢加賞焉。真宗再臨幸,作銘刻石。大中祥符五年,重修庫屋,增廣其地。既而又以香藥庫、儀鸞司屋益之,分為四庫:金銀一庫,珠玉、香藥一庫,錦帛一庫,錢一庫。金銀、珠寶有十色,錢有新舊二色,錦帛十三色,香藥七色。天禧二年,又出內藏緡錢二百萬給三司。
tiān shèng yǐ hòu, bīng shī shuǐ hàn fèi wú cháng shù, sān suì yī lài jūn shì, chū qián bǎi wàn mín, chóu juàn bǎi wàn pǐ, yín sān shí wàn liǎng, jǐn qǐ lù tāi tòu bèi líng luó shā hú hé wǔ shí wàn pǐ, yǐ zuǒ sān sī. yòu suì rù ráo chí jiāng jiàn xīn zhù mín qián yī bǎi qī wàn, ér chì jiù xù mín qián liù shí wàn yú zuǒ cáng kù, lǜ yǐ wèi cháng. yì shí sān sī yòng dù bù zú, bì qǐng dài yú nèi cáng, zhé dé zhī, qí míng wèi dài, shí hǎn néng cháng. jǐng yòu zhōng, nèi cáng kù zhǔ zhě yán:" suì chì mín qián liù shí wàn zhù sān sī, zì tiān xǐ sān nián shǐ. jì míng dào èr nián jù jīn cái sì nián, ér suǒ dài qián bó jiǔ bǎi yī shí qī wàn." zài tài zōng shí sān sī suǒ dài shén zhòng, jiǔ bù néng cháng, zhì qìng lì zhōng, zhào xī juān zhī. gài nèi cáng suì rù jīn bó, huáng yòu zhōng, èr bǎi liù shí wǔ wàn qī qiān yī shí yī zhì píng yī bǎi jiǔ shí sān wàn sān qiān wǔ bǎi wǔ shí sì. qí chū yǐ zhù jīng fèi, qián hòu bù kě shèng shù, zhì yú chǔ jī yíng suō, zé yǒu sī mò de xiáng yān.
天聖以後,兵師、水旱費無常數,三歲一賚軍士,出錢百萬緡,綢絹百萬匹,銀三十萬兩,錦綺、鹿胎、透背、綾羅紗縠合五十萬匹,以佐三司。又歲入饒、池、江、建新鑄緡錢一百七萬,而斥舊蓄緡錢六十萬於左藏庫,率以為常。異時三司用度不足,必請貸於內藏,輒得之,其名為貸,實罕能償。景祐中,內藏庫主者言:"歲斥緡錢六十萬助三司,自天禧三年始。計明道二年距今才四年,而所貸錢帛九百一十七萬。"在太宗時三司所貸甚眾,久不能償,至慶曆中,詔悉蠲之。蓋內藏歲入金帛,皇祐中,二百六十五萬七千一十一;治平一百九十三萬三千五百五十四。其出以助經費,前後不可勝數,至於儲積贏縮,則有司莫得詳焉。
shén zōng lín yù zhī chū, zhào lì suì shū nèi cáng qián bó zhī é, shì qìng lì shàng gòng wèi shù. cháng wèi fǔ chén yuē:" bǐ yuè nèi cáng kù jí, wén jù ér yǐ, cái huò chū rù, chū wú guān fáng. jiù yǐ lóng nǎo zhēn zhū yù yú què huò wù, shù nián bù shū zhí, yì bù gōu kǎo. cháng wén tài zōng shí nèi cáng cái kù, měi qiān jì yòng yī yá qián jì zhī. fán míng wù bù tóng, suǒ yòng qián sè yì yì, tā rén mò néng xiǎo, xiá ér zhì zhī yù gé, yǐ cān yàn zhàng jí zhōng dìng shù. wǎn nián, chū qí qián shì zhēn zōng yuē:' shàn bǎo cǐ zú yǐ.' jīn shǒu nèi cáng chén, jiē bù xiǎo zhàng jí guān fáng zhī fǎ." jí mìng gàn dāng yù yào lǐ shùn jǔ lǐng qí shì. jì zhào zhū lù jīn yín shū nèi cáng kù zhě, suì yǐ zhàng shàng sān sī jū cuī. yuán fēng yǐ lái, yòu zhào zhū lù jīn bó mín qián shū nèi kù zhě, wěi tí diǎn xíng yù sī dū qù, ruò sān sī fā yùn sī shàn liú zhě, zuò zhī. chāo fā fāng chǎng qián wù jì shì yì wù, zhí fù nèi cáng kù jì zhàng fēng zhuāng. dāng shū nèi kù jīn bó mín qián, yú qī huò tā yòng zhě, rú shàn yòng fēng zhuāng qián fǎ.
神宗臨御之初,詔立歲輸內藏錢帛之額,視慶曆上供為數。嘗謂輔臣曰:"比閱內藏庫籍,文具而已,財貨出入,初無關防。舊以龍腦、珍珠鬻於榷貨務,數年不輸直,亦不鈎考。嘗聞太宗時內藏財庫,每千計用一牙錢記之。凡名物不同,所用錢色亦異,他人莫能曉,匣而置之御閣,以參驗帳籍中定數。晚年,出其錢示真宗曰:'善保此足矣。'今守內藏臣,皆不曉帳籍關防之法。"即命幹當御藥李舜舉領其事。繼詔諸路金銀輸內藏庫者,歲以帳上三司拘催。元豐以來,又詔諸路金帛、緡錢輸內庫者,委提點刑獄司督趣,若三司、發運司擅留者,坐之。超發坊場錢勿寄市易務,直赴內藏庫寄帳封樁。當輸內庫金帛、緡錢,逾期或他用者,如擅用封樁錢法。
chū, yì zǔ cháng yù jī jiān bó èr bǎi wàn yì dí rén shǒu, yòu bié chǔ yú jǐng fú diàn. yuán fēng chū, nǎi gèng jǐng fú diàn kù míng, zì zhì shī yǐ jiē zhī yuē:" wǔ jì shī tú, xiǎn yǔn kǒng chì, yì zǔ zào bāng, sī yǒu chéng ài, yuán shè nèi fǔ, jī yǐ mù shì, céng sūn bǎo zhī, gǎn wàng jué zhì." yī zì yī kù yǐ hào zhī, fán sān shí èr kù. hòu jī xiàn yíng wèi èr shí kù, yòu jiē shī yuē:" měi qián xī tì xīn, wàng yì zūn yí yè, gù yǔ bù wǔ zī, hé rì chéng róng jié."
初,藝祖嘗欲積縑帛二百萬易敵人首,又別儲於景福殿。元豐初,乃更景福殿庫名,自製詩以揭之曰:"五季失圖,玁狁孔熾,藝祖造邦,思有懲艾,爰設內府,基以募士,曾孫保之,敢忘厥志。"一字一庫以號之,凡三十二庫。後積羨贏為二十庫,又揭詩曰:"每虔夕惕心,妄意遵遺業,顧予不武姿,何日成戎捷。"
yuán yòu yuán nián, jiān chá yù shǐ shàng guān jūn yán:" zì xīn guān zhì, gài yǒu yì hé lǐ cái zhī jú zǒng yú yī sī, gù yǐ jīn bù yòu cáo zhǔ xíng nèi cáng shòu nà, ér fèng chén nèi cáng kù shòu nà yòu lì tài fǔ sì. rán àn qí suǒ lǐng, bù guò guān tōng suǒ rù míng shù, wèi zhī jū cuī ér yǐ, zhī yòng duō guǎ, bù dé zhuǎn zhì. zǒng lǐng zhī zhě, zhǐ zhōng guān shù shí rén, bǐ wéi zhī jǐn jiōng yào tú chuāng yǒu, yǐ wèi gù mì ěr, yòu ān néng gōu kǎo qí chū rù duō shǎo, yǔ fū suǒ xù zhī shù zāi? yí yīn guān zhì zhī yì, lìng hù bù tài fǔ sì, yú nèi cáng zhū kù jiē dé jiǎn chá." míng nián, zhào nèi cáng kù wù tīng yǐ duō guǎ xiāng chú. zhì kù bǎi yú nián, zhì shì shǐ biān yuè yún.
元祐元年,監察御史上官均言:"自新官制,蓋有意合理財之局總於一司,故以金部右曹主行內藏受納,而奉宸內藏庫受納又隸太府寺。然按其所領,不過關通所入名數,為之拘催而已,支用多寡,不得轉質。總領之者,止中官數十人,彼惟知謹扃鑰、塗窗牖,以為固密爾,又安能鈎考其出入多少,與夫所蓄之數哉?宜因官制之意,令戶部、太府寺,於內藏諸庫皆得檢察。"明年,詔內藏庫物聽以多寡相除。置庫百餘年,至是始編閱雲。
chóng níng yuán nián, zhào:" zǔ zōng zhì nèi cáng kù zhù jīng fèi yú cái, suǒ yǐ mù shì wēi dí, zhèn fá gù běn, jiē yǒu chéng fǎ. bǐ suì guān sī xiè chí, qīn dù hào jiǎn, wù zài xié lì zūn shǒu, wú lìng piān fèi." yú shì mìng cāng bù láng zhōng qiū kuò xíng zhū lù qū mó. sān nián, zhōng shū zòu:" xī níng zhī zhì, jiāng nán zhū lù jīn yín kè lì bìng shū nèi tǎng. yuán yòu zhōng, hù bù shàng shū lǐ cháng yú zhōng yǐ sān fēn zhù zhuǎn yùn sī, zhì nèi tǎng jiàn yǐ kuī jiǎn." nǎi zhào zhū lù xīn jiù kēng yě suǒ shōu kè lì jīn yín bìng shū nèi tǎng, rú xī níng zhī jiù. hòu yòu rù yú dà guān dōng kù. xún mìng réng jiù yǐ qī fēn shū nèi tǎng, yú gěi zhuǎn yùn sī. xuān hé liù nián, shēn jié liú jiè duì nèi tǎng qián wù zhī zhì.
崇寧元年,詔:"祖宗置內藏庫貯經費余財,所以募士威敵,振乏固本,皆有成法。比歲官司懈馳,侵蠹耗減,務在協力遵守,無令偏廢。"於是命倉部郎中丘括行諸路驅磨。三年,中書奏:"熙寧之制,江南諸路金銀課利並輸內帑。元祐中,戶部尚書李常於中以三分助轉運司,致內帑漸以虧減。"乃詔諸路新舊坑冶所收課利金銀並輸內帑,如熙寧之舊。後又入於大觀東庫。尋命仍舊以七分輸內帑,余給轉運司。宣和六年,申截留、借兌內帑錢物之制。
shí yòu yǒu yuán fēng kù, zé zá chǔ zhū sī xiàn yú qián. zhū dào què gū chǎng, jiù yǐ chóu yá qián zhī péi bèi guān fèi zhě, xī níng yì fǎ xíng, nǎi tīng mín zēng zhí yǐ shòu, qǔ qí jià gěi yá qián. jiǔ zhī, fāng chǎng qián yì duō, sī nóng qǐng suì fā bǎi wàn mín shū zhōng dōu. yuán fēng sān nián, suì yú sī nóng sì nán zuò yuán fēng kù zhù zhī, yǐ dài fēi cháng zhī yòng.
時又有元豐庫,則雜儲諸司羨餘錢。諸道榷酤場,舊以酧衙前之陪備官費者,熙寧役法行,乃聽民增直以售,取其價給衙前。久之,坊場錢益多,司農請歲發百萬緡輸中都。元豐三年,遂於司農寺南作元豐庫貯之,以待非常之用。
yuán yòu yuán nián, yòu sī jiàn sū zhé lùn hé běi bǎo jiǎ zhī hài, yīn yán:" yuán fēng jí nèi kù cái wù shān wěi, jiē xiān dì duō fāng xù cáng, yǐ bèi huǎn jí. ruò jī ér bù yòng, yǔ dōng hàn xī yuán qián, táng zhī qióng lín dà yíng èr kù hé yì? yuàn yǐ sān shí wàn mín mù bǎo jiǎ wèi jūn." xún yòng qí yì. yuán yòu sān nián, gǎi fēng zhuāng qián wù kù wèi yuán yòu kù. wèi jǐ, fēn yuán fēng kù wèi yuán fēng nán běi kù. shù yuè, yǐ běi kù wèi sī kōng lǚ gōng zhe xiè, fēng zhuāng bìng fù nán kù réng jiù. yuán fēng liù nián, zhào suì yǐ nèi cáng kù mín qián wǔ shí wàn zhuāng yuán fēng kù, bǔ zhù jūn fèi. chóng níng yǐ hòu, zhū lù fēng zhuāng jìn jūn què é gěi sān lù wài, yǔ cháng píng fāng chǎng miǎn yì chóu juàn tiē shū dōng běi yán qián, jí yù mài zài guān tián wū qián, yīng qián shōu zhuāng guǎn fēng zhuāng quán tiān jiǔ qián qīn zhàn fáng láng bái dì qián gōng shǐ kù yí lì děng qián, bìng shū yuán fēng kù. bié yòu zhì dà guān kù, zhì tóng yuán fēng, dàn fēn dōng xī zhī bié. zuì hòu, jiàn xuān hé kù, yǒu quán huò bì yú fú yù yù shí qì gòng děng míng, gài cài tāo yù xiào wáng fǔ yǐ yīng fèng sī gòng xiàn yào chǒng, shì bù zú jì.
元祐元年,右司諫蘇轍論河北保甲之害,因言:"元豐及內庫財物山委,皆先帝多方蓄藏,以備緩急。若積而不用,與東漢西園錢,唐之瓊林、大盈二庫何異?願以三十萬緡募保甲為軍。"尋用其議。元祐三年,改封樁錢物庫為元祐庫。未幾,分元豐庫為元丰南、北庫。數月,以北庫為司空呂公著廨,封樁並附南庫仍舊。元豐六年,詔歲以內藏庫緡錢五十萬樁元豐庫,補助軍費。崇寧以後,諸路封樁禁軍闕額給三路外,與常平、坊場、免役、綢絹、貼輸東北鹽錢,及鬻賣在官田屋錢,應前收樁管封樁權添酒錢、侵占房廊白地錢、公使庫遺利等錢,並輸元豐庫。別又置大觀庫,制同元豐,但分東西之別。最後,建宣和庫,有泉貨、弊余、服御、玉食、器貢等名,蓋蔡絛欲效王黼以應奉司貢獻要寵,事不足紀。
jìng kāng yuán nián, zhào zhū lù gōng shǐ kù jí shén xiāo gōng jīn yín qì mǐn, suǒ zài jǐn shū yuán fēng kù. hù bù shàng shū niè shān zhé qǔ yuán fēng kù běi zhū, zǎi xiàng wú mǐn bái dì, yán:" cháo tíng yǒu yuán fēng dà guān kù, yóu zài bì xià yǒu nèi cáng kù. cháo tíng yǒu què yòng, xū yú nèi cáng, bì děi zhǐ rán hòu gǎn qǔ, hù bù qǐ kě shàn qǔ cháo tíng kù wù wù zāi? ruò rén rén dé shàn qǔ kù wù, zé gāng jì luàn yǐ." qīn zōng rán zhī.
靖康元年,詔諸路公使庫及神霄宮金銀器皿,所在盡輸元豐庫。戶部尚書聶山輒取元豐庫北珠,宰相吳敏白帝,言:"朝廷有元豐、大觀庫,猶在陛下有內藏庫。朝廷有闕用,需於內藏,必得旨然後敢取,戶部豈可擅取朝廷庫務物哉?若人人得擅取庫物,則綱紀亂矣。"欽宗然之。
nán dù, nèi cáng zhū kù huò cái zhī shù suī bù jí qián, rán bīng xìng yòng fá, yì shí qǔ yǐ wèi zhù. qí jí zhàng zhī xiáng mò de ér kǎo, zé yǐ hòu sòng shǐ duō què yún.
南渡,內藏諸庫貨財之數雖不及前,然兵興用乏,亦時取以為助。其籍帳之詳莫得而考,則以後宋史多闕雲。