shí huò xià yī kuài jì
◎食货下一(会计)
sòng huò cái zhī zhì, duō yīn yú táng. zì tiān bǎo yǐ hòu, tiān xià duō shì, hù kǒu diāo hào, zū shuì rì xuē, fǎ jì biàn ér yòng bù gěi, gù xìng lì zhě jìn, ér zhēng liǎn míng é fán yǐ. fāng zhèn wò zhòng bīng, jiē liú cái fù zì shàn, qí shàng gòng shū xiān. wǔ dài jiāng jìng bī cù, fān zhèn yì qiáng, lǜ lìng bù qǔ zhǔ cháng yuàn, qí shǔ sān sī zhě, bǔ dà lì yǐ lín zhī, shū é zhī wài yì sī yǒu yān.
宋货财之制,多因于唐。自天宝以后,天下多事,户口凋耗,租税日削,法既变而用不给,故兴利者进,而征敛名额繁矣。方镇握重兵,皆留财赋自赡,其上供殊鲜。五代疆境逼蹙,藩镇益强,率令部曲主场、院,其属三司者,补大吏以临之,输额之外亦私有焉。
tài zǔ zhōu zhī qí bì, jí shòu mìng, wù huī yuǎn lüè, xiū jiàn fǎ chéng, shì zhī yǐ jiàn. jiàn lóng zhōng, mù shǒu lái zhāo, yóu bù gòng fèng yǐ zhù jūn shí. qián dé sān nián, shǐ zhào zhū zhōu zhī dù jīng fèi wài, fán jīn bó xī sòng què xià, wú huò zhàn liú. shí fān jùn yǒu quē, shāo mìng wén chén quán zhī suǒ zài chǎng wù, huò qiǎn jīng cháo guān tíng chén jiān lín. yú shì wài quán shǐ xuē, ér lì guī gōng shàng, tiáo jìn wén bù jiàn wèi jīng mì. zhū zhōu tōng pàn guān dào rèn, jiē xū gōng yuè zhàng jí suǒ liè guān wù, lì bù dé yǐ shòu qí jiān. zhǔ kù lì sān nián yī yì. shì zhēng dì kè yán qū zhī lèi, tōng pàn guān bīng mǎ dōu jiān xiàn lìng děng bìng qīn lín zhī, jiàn yuè jí gōng sān sī, zhì mǎn jiào qí diàn zuì, qī yǐn zhě zhì yú fǎ. mù gào zhě, shǎng qián sān shí wàn. ér xiǎo mín qiú cái bào yuàn, sù sòng fán rǎo, wèi jǐ, chú mù gào zhī jìn.
太祖周知其弊,及受命,务恢远略,修建法程,示之以渐。建隆中,牧守来朝,犹不贡奉以助军实。乾德三年,始诏诸州支度经费外,凡金帛悉送阙下,毋或占留。时藩郡有阙,稍命文臣权知所在场务,或遣京朝官廷臣监临。于是外权始削,而利归公上,条禁文簿渐为精密。诸州通判官到任,皆须躬阅帐籍所列官物,吏不得以售其奸。主库吏三年一易。市征、地课、盐曲之类,通判官、兵马都监、县令等并亲临之,见月籍供三司,秩满较其殿最,欺隐者置于法。募告者,赏钱三十万。而小民求财报怨,诉讼烦扰,未几,除募告之禁。
xiān shì, chá yán què gū kè é shǎo zhě, mù háo mín zhǔ zhī. mín duō zēng é qiú lì, suì gèng huāng jiǎn, shāng lǚ bù xíng, zhì kuī cháng kè, nǎi jí qí zī chǎn yǐ cháng. tài zōng shǐ zhào yǐ kāi bǎo bā nián wèi é, jì yòu lǜ qí wèi jūn, nǎi qiǎn shǐ fēn yì zhū zhōu, tóng zhǎng lì cái dìng. fán zuǒ cáng jí zhū kù shòu nà zhū zhōu shàng gòng jūn shū jīn yín sī bó jì tā wù, lìng jiān lín guān jǐn shì zhī. qī ér duō qǔ, zhǔ chēng cáng lì jiē zhǎn, jiān lín guān yì zhòng zhì qí zuì. bà sān sī dà jiàng jí jūn jiāng zhǔ zhū zhōu què kè, mìng shǐ chén fēn zhǎng. zhǎng wù guān lì kuī kè dāng fá, zhǎng lì yǐ xià fēn děng lián zuò. yōng xī èr nián, lìng sān fēn gōu yuàn jiū běn bù xiàn shī guān qián, jí bǎi qiān shǎng yǐ shí zhī yī, zhì wǔ qiān guàn zhě qiān qí zhí.
先是,茶盐榷酤课额少者,募豪民主之。民多增额求利,岁更荒俭,商旅不行,至亏常课,乃籍其赀产以偿。太宗始诏以开宝八年为额,既又虑其未均,乃遣使分诣诸州,同长吏裁定。凡左藏及诸库受纳诸州上供均输金银、丝帛暨他物,令监临官谨视之。欺而多取,主称、藏吏皆斩,监临官亦重置其罪。罢三司大将及军将主诸州榷课,命使臣分掌。掌务官吏亏课当罚,长吏以下分等连坐。雍熙二年,令三分勾院纠本部陷失官钱,及百千赏以十之一,至五千贯者迁其职。
chún huà yuán nián zhào yuē:" zhōu shè sī huì zhī zhí, yǐ yī suì wéi zhǔn hàn zhì shàng jì zhī fǎ, yǐ sān nián wéi qī. suǒ yǐ xiáng zhī guó yòng zhī yíng xū, dà xíng qún lì zhī zhū shǎng, sī nǎi jiù diǎn, qí kě fèi hū? sān sī zì jīn měi suì jù jiàn guǎn jīn yín qián bó jūn chǔ děng bù yǐ wén." sì nián, gǎi sān sī wèi zǒng jì sī, zuǒ yòu dà jì fēn zhǎng shí dào cái fù. lìng jīng dōng xī nán běi gè yǐ wǔ shí zhōu wèi lǜ, měi zhōu jūn suì jì jīn yín qián zēng bó chú sù děng fèi, zhú lù guān bào zǒng jì sī, zǒng jì sī zhì bù, zuǒ yòu jì shǐ tōng jì zhì cái gěi, yú zhōu yì rú zhī. wèi jǐ, fù wèi sān bù.
淳化元年诏曰:"周设司会之职,以一岁为准;汉制上计之法,以三年为期。所以详知国用之盈虚,大行群吏之诛赏,斯乃旧典,其可废乎?三司自今每岁具见管金银、钱帛、军储等簿以闻。"四年,改三司为总计司,左右大计分掌十道财赋。令京东西南北各以五十州为率,每州军岁计金银、钱、缯帛、刍粟等费,逐路关报总计司,总计司置簿,左右计使通计置裁给,余州亦如之。未几,复为三部。
sòng jù bīng jīng shī, wài zhōu wú liú cái, tiān xià zhī yòng xī chū sān sī, gù qí fèi jìn duō. tài zōng zī zī shù wù, huò qīn wèi cái jué. yǒu sī cháng yán yóu yī yì mù sǔn pò zhě shù wàn duàn, dì lìng zhǔ zhī, rǎn yǐ zá sè, zhì qí zhì shù qiān. diào tuì cái gěi yáo wù wèi xīn, bǐ zé qí kě yòng zhě zào shí wù shù qiān shì. qí ài mín xī fèi lèi cǐ.
宋聚兵京师,外州无留财,天下支用悉出三司,故其费浸多。太宗孜孜庶务,或亲为裁决。有司尝言油衣、帟幕损破者数万段,帝令煮之,染以杂色,制旗帜数千。调退材给窑务为薪,俾择其可用者造什物数千事。其爱民惜费类此。
zhēn zōng sì wèi, zhào sān sī jīng dù chá yán jiǔ shuì yǐ chōng suì yòng, wù zēng fù liǎn yǐ kùn lí yuán. shì shí tiáo jìn yù mì, jiào kè yǐ zū é qián jiè dì nián xiāng cān. jǐng dé chū, què wù lián suì zēng xiàn, sān sī jí qǔ duō shōu zhě wèi é. dì lǜ huò zhì póu kè, zhào fán zēng é bǐ zòu. shàng fēng zhě yán:" zhū lù suì kè zēng xiàn, zhī zhōu tōng pàn jiē shū lì wèi kè zuì, yǒu kuī zhě zé wú fá." nǎi lìng zhū lù chá yán jiǔ shuì jí zhū chǎng wù, zì jīn zǒng yī suì zhī kè, hé wéi yī, yǐ é jiào zhī. yǒu kuī zé jì fēn shù, zhī zhōu tōng pàn jiǎn jiān guān yī děng kē fá, zhōu sī diǎn lì jiǎn zhuān diǎn yī děng lùn, dà chén jí wǔ chén zhī zhōu jūn zhě zhǐ fá tōng pàn yǐ xià.
真宗嗣位,诏三司经度茶、盐、酒税以充岁用,勿增赋敛以困黎元。是时条禁愈密,较课以租额前界递年相参。景德初,榷务连岁增羡,三司即取多收者为额。帝虑或致掊克,诏凡增额比奏。上封者言:"诸路岁课增羡,知州、通判皆书历为课最,有亏者则无罚。"乃令诸路茶、盐、酒税及诸场务,自今总一岁之课,合为一,以额较之。有亏则计分数,知州、通判减监官一等科罚,州司典吏减专典一等论,大臣及武臣知州军者止罚通判以下。
zhì dào mò, tiān xià zǒng rù mín qián èr qiān èr bǎi èr shí sì wàn wǔ qiān bā bǎi. sān suì yī qīn sì jiāo qiū, jì mín qián cháng wǔ bǎi yú wàn, dà bàn yǐ jīn yín líng qǐ shī chóu píng qí zhí gěi zhī. tiān xǐ mò, shàng gòng wéi qián bó zēng duō, yú yǐ yí yòng pō jiǎn jiù shù, ér tiān xià zǒng rù yī wàn wǔ qiān bā shí wǔ wàn yī bǎi, chū yī wàn èr qiān liù bǎi qī shí qī wàn wǔ qiān èr bǎi, ér yíng shù bù yù yān. jǐng dé jiāo sì qī bǎi yú wàn, dōng fēng bā bǎi yú wàn, sì fén shàng bǎo cè yòu zēng èr shí wàn. dīng wèi wèi sān sī shǐ, zhe jǐng dé kuài jì lù yǐ xiàn, lín tè lǐng shǐ, yì jì wèi zhī. fán jǔ dà lǐ, yǒu sī jiē jí dāng shí suǒ fèi yǐ wén, bì yōu zhào jiǎng zhī.
至道末,天下总入缗钱二千二百二十四万五千八百。三岁一亲祀郊丘,计缗钱常五百余万,大半以金银、绫绮、絁绸平其直给之。天禧末,上供惟钱帛增多,余以移用颇减旧数,而天下总入一万五千八十五万一百,出一万二千六百七十七万五千二百,而赢数不预焉。景德郊祀七百余万,东封八百余万,祀汾、上宝册又增二十万。丁谓为三司使,著《景德会计录》以献,林特领使,亦继为之。凡举大礼,有司皆籍当时所费以闻,必优诏奖之。
chū, wú shǔ jiāng nán jīng hú nán yuè jiē hào fù qiáng, xiāng jì jiàng fù, tài zǔ tài zōng yīn qí xù cáng, shǒu yǐ gōng jiǎn jiǎn yì. tiān xià shēng chǐ shàng guǎ, ér yǎng bīng wèi shén fān, rèn guān wèi shén rǒng, fó lǎo zhī tú wèi shén chì wài wú jīn zēng zhī yí, bǎi xìng yì gè ān qí shēng, bù wéi qiǎo wěi fàng chǐ, gù shàng xià gěi zú, fǔ kù xiàn yì. chéng píng jì jiǔ, hù kǒu suì zēng, bīng jí yì guǎng, lì yuán yì zhòng. fó lǎo wài guó hào dù zhōng tǔ, xiàn guān zhī fèi shù bèi yú xī, bǎi xìng yì shāo zòng chǐ, ér shàng xià shǐ kùn yú cái yǐ.
初,吴、蜀、江南、荆湖、南粤皆号富强,相继降附,太祖、太宗因其蓄藏,守以恭俭简易。天下生齿尚寡,而养兵未甚蕃,任官未甚冗,佛老之徒未甚炽;外无金缯之遗,百姓亦各安其生,不为巧伪放侈,故上下给足,府库羡溢。承平既久,户口岁增,兵籍益广,吏员益众。佛老、外国耗蠹中土,县官之费数倍于昔,百姓亦稍纵侈,而上下始困于财矣。
rén zōng chéng zhī, jīng fèi jìn guǎng. tiān shèng chū, shǒu mìng yǒu sī qǔ jǐng dé yī suì yòng dù, jiào tiān xǐ suǒ chū, shěng qí bù jí zhě. zì xiáng fú tiān shū yī chū, zhāi jiào mí fèi shén zhòng, jīng chéng zhī nèi, yī xī shù chù, zhì shì, shǐ dà cái sǔn. jīng shī yíng zào, duō nèi shì chuán zhǐ hū suǒ, fèi wú yì jí. dì yǔ tài hòu zhī qí bì, zhào zì jīn yíng zào suǒ xū, xiān xià sān sī dù gōng fèi rán hòu gěi. yòu jiǎn nèi wài gōng guàn qīng wèi zú jí gōng jiàng, fēn lì zhū jūn bā zuò sī. jiù diàn zhí yǐ shàng, suī yòu wèi rèn cháo yè, yù qián yuán cháng níng jié jiē cì fú, zhì shì yì bà gěi. gù shì, shàng zūn hào shì hào, suí cè bǎo wù bìng yòng huáng jīn. dì yuē:" xiān dì tài hòu yòng huáng jīn, ruò zhèn suǒ yù, zhǐ yòng tú jīn." shí dòng zhēn gōng shòu níng guān xiāng jì zāi, zǎi xiàng zhāng zhī bái qǐng bà bù jí yíng zào, yǐ dá tiān jiè. jí huá zhōu sāi jué hé, yù shǐ zhī zá wáng zōng fù yǐ wéi yán. jì ér yù qīng zhāo yīng gōng zāi, suì zhào yù zhōng wài, bù fù shàn xiū. zì shì dào jiā zhī fèng yǒu jié, tǔ mù zhī fèi shěng yǐ.
仁宗承之,经费浸广。天圣初,首命有司取景德一岁用度,较天禧所出,省其不急者。自祥符天书一出,斋醮糜费甚众,京城之内,一夕数处,至是,始大裁损。京师营造,多内侍传旨呼索,费无艺极。帝与太后知其弊,诏自今营造所须,先下三司度功费然后给。又减内外宫观清卫卒及工匠,分隶诸军、八作司。旧殿直已上,虽幼未任朝谒,遇乾元、长宁节皆赐服,至是亦罢给。故事,上尊号、谥号,随册宝物并用黄金。帝曰:"先帝、太后用黄金,若朕所御,止用涂金。"时洞真宫、寿宁观相继灾,宰相张知白请罢不急营造,以答天戒。及滑州塞决河,御史知杂王鬷复以为言。既而玉清昭应宫灾,遂诏谕中外,不复缮修。自是道家之奉有节,土木之费省矣。
dì tiān zī gōng jiǎn, yóu wù yuē jǐ yǐ xiān tiān xià, yǒu sī yán lì zhě, duō bìn bù qǔ. wén mín zhī yǒu jí kǔ, suī hòu lì, shě zhī wú suǒ ài. gòng xiàn zhēn yì, gù shì yǒu zhě, huò bà zhī. shān lín chuān zé bēi chí zhī lì, jiǔ yǔ mín gòng zhě, lǚ chì yǒu sī wú zhé jìn zhǐ. zhì yú zhōu xiàn zhēng qǔ kē xì, juān jiǎn gài bù kě shèng shǔ.
帝天资恭俭,尤务约己以先天下,有司言利者,多摈不取。闻民之有疾苦,虽厚利,舍之无所爱。贡献珍异,故事有者,或罢之。山林、川泽、陂池之利,久与民共者,屡敕有司毋辄禁止。至于州县征取苛细,蠲减盖不可胜数。
zhì bǎo yuán zhōng, shǎn xī yòng bīng, diào dù bǎi chū, xiàn guān zhī fèi yì guǎng. tiān zhāng gé shì dú jiǎ chāng cháo yán:" chén cháng zhì jī yì, yì yǒu jìn bīng sān qiān, ér liú wàn hù fù shū, jǐn néng qǔ zú, jiāo sì qìng shǎng, nǎi chū zì nèi fǔ. jì jiāng huái suì yùn liáng liù bǎi yú wàn dàn, yǐ yī suì zhī rù, jǐn néng chōng qī yuè zhī yòng, sān fēn èr zài jūn lǚ, yī zài rǒng shí, xiān suǒ xù jù, bù yíng shù zài. tiān xià jiǔ wú shì, ér cái bù cáng yú guó, yòu bù zài mín, tǎng yǒu shuǐ hàn jūn róng zhī jí, jì jiāng ān chū?" yú shì yì shěng rǒng fèi. yòu sī jiàn hán qí yán:" shěng fèi dāng zì yè tíng shǐ. qǐng zhào sān sī qǔ xiān cháo jí jìn suì cì yǔ rì fèi zhī shù, cái wèi zhōng zhì, wú míng zhě yī qiè bà zhī." nǎi lìng rù nèi nèi shì shěng yù yào yuàn nèi dōng mén sī cái dìng, yǒu sī bù yù yān.
至宝元中,陕西用兵,调度百出,县官之费益广。天章阁侍读贾昌朝言:"臣尝治畿邑,邑有禁兵三千,而留万户赋输,仅能取足,郊祀庆赏,乃出自内府。计江、淮岁运粮六百余万石,以一岁之入,仅能充期月之用,三分二在军旅,一在冗食,先所蓄聚,不盈数载。天下久无事,而财不藏于国,又不在民,傥有水旱军戎之急,计将安出?"于是议省冗费。右司谏韩琦言:"省费当自掖庭始。请诏三司取先朝及近岁赐予日费之数,裁为中制,无名者一切罢之。"乃令入内内侍省、御药院、内东门司裁定,有司不预焉。
yì zhě huò yù sǔn lì bīng fèng cì. dì wèi:" lù lǐn jiē yǒu dìng zhì, wú jù biàn gēng yǐ yáo rén xīn." yǐn zhū zài shǎn xī, qǐng wèi yù jué zhī fǎ, yì bù guǒ xíng. qí hòu xī bīng jiǔ bù jiě, cái yòng yì qū, nèi chū zhào shū:" jiǎn huáng hòu zhì zōng shì fù jiāo cí bàn cì, zhe wèi shì huáng hòu pín yù jìn fèng qián yuán jié huí cì wù jiē jiǎn bàn, zōng shì wài mìng fù huí cì quán bà." yú shì huáng hòu pín yù gè shàng fèng qián wǔ yuè yǐ zhù jūn fèi, zōng shì cì shǐ yǐ shàng, yì nà gōng shǐ qián zhī bàn. jīng wáng yuán yǎn jǐn nà gōng shǐ qián, zhào gěi qí bàn, hòu yǐ yuán yǎn shū fù, quán gěi rú gù. dì yì mìng bà zuǒ cáng kù yuè jìn qián yī qiān èr bǎi mín. gōng qīng jìn chén yǐ cì jiǎn jiāo cí suǒ cì yín juàn, jiù sì qiān sān qiān zhě sǔn yī qiān, qiān sǔn sān bǎi, sān bǎi sǔn bǎi, bǎi sǔn èr shí, jiē zhe wèi shì.
议者或欲损吏兵奉赐。帝谓:"禄廪皆有定制,毋遽变更以摇人心。"尹洙在陕西,请为鬻爵之法,亦不果行。其后西兵久不解,财用益屈,内出诏书:"减皇后至宗室妇郊祠半赐,著为式;皇后、嫔御进奉乾元节回赐物皆减半,宗室、外命妇回赐权罢。"于是皇后、嫔御各上奉钱五月以助军费,宗室刺史已上,亦纳公使钱之半。荆王元俨尽纳公使钱,诏给其半,后以元俨叔父,全给如故。帝亦命罢左藏库月进钱一千二百缗。公卿、近臣以次减郊祠所赐银绢,旧四千、三千者损一千,千损三百,三百损百,百损二十,皆著为式。
sān sī shǐ wáng yáo chén qǔ shǎn xī hé běi hé dōng sān lù wèi yòng bīng jí yòng bīng hòu suì chū rù cái yòng zhī shù, kuài jì yǐ wén. bǎo yuán yuán nián wèi yòng bīng, sān lù chū rù qián bó liáng cǎo: shǎn xī rù yī qiān jiǔ bǎi qī shí bā wàn, chū èr qiān yī bǎi wǔ shí yī wàn hé běi rù èr qiān yī shí sì wàn, chū yī qiān bā bǎi èr shí sān wàn hé dōng rù yī qiān sān shí bā wàn, chū bā bǎi wǔ shí jiǔ wàn. yòng bīng hòu, shǎn xī rù sān qiān sān bǎi jiǔ shí wàn, chū sān qiān sān bǎi liù shí sān wàn, gài shì hé dōng běi yóu jù, yǐ bīng tún shǎn xī tè duō gù yě. yòu jì jīng shī chū rù jīn bó: bǎo yuán yuán nián, rù yī qiān jiǔ bǎi wǔ shí wàn, chū èr qiān yī bǎi bā shí wǔ wàn, shì suì jiāo cí, gù chū rù zhī shù shì cháng suì wèi duō qìng lì èr nián, rù èr qiān jiǔ bǎi èr shí jiǔ wàn, chū èr qiān liù bǎi yī shí qī wàn, ér jī shù jiē bù yù yān.
三司使王尧臣取陕西、河北、河东三路未用兵及用兵后岁出入财用之数,会计以闻。宝元元年未用兵,三路出入钱帛粮草:陕西入一千九百七十八万,出二千一百五十一万;河北入二千一十四万,出一千八百二十三万;河东入一千三十八万,出八百五十九万。用兵后,陕西入三千三百九十万,出三千三百六十三万,盖视河东、北尤剧,以兵屯陕西特多故也。又计京师出入金帛:宝元元年,入一千九百五十万,出二千一百八十五万,是岁郊祠,故出入之数视常岁为多;庆历二年,入二千九百二十九万,出二千六百一十七万,而奇数皆不预焉。
huì yuán hào qǐng chén, cháo tíng yì yǐ yàn bīng, qū yì fǔ nà, suì cì zēng chá zēng zhì èr shí wǔ wàn ér qì dān yāo gē dì, fù zēng suì yí zhì wǔ shí wàn, zì shì suì fèi mí yǒu suǒ jiā. xī bīng jì bà, ér diào yòng wú suǒ jiǎn, nǎi xià zhào qiè zé biān chén jí zhuǎn yùn sī qù yì cái jié, shāo xǐ shù bīng hái nèi dì. mìng sān sī hù bù fù shǐ bāo zhěng xíng hé běi, yǔ biān chén zhuǎn yùn sī yì bà shěng rǒng guān, tài jūn shì zhī bù rèn yì zhě. zhào hàn lín xué shì chéng zhǐ wáng yáo chén děng jiào jìn suì tiān xià cái fù chū rù zhī shù, xiāng cān hào dēng. huáng yòu yuán nián, rù yī yì èr qiān liù bǎi èr shí wǔ wàn yī qiān jiǔ bǎi liù shí sì, ér suǒ chū wú yú. yáo chén děng wéi shū qī juǎn shàng zhī, sòng sān sī, qǔ yī suì zhōng shù yǐ wéi dìng shì. chū, zhēn zōng shí, nèi wài bīng jiǔ shí yī wàn èr qiān, zōng shì lì yuán shòu lù zhě jiǔ qiān qī bǎi bā shí wǔ. bǎo yuán yǐ hòu, mù bīng yì guǎng, zōng shì fán yǎn, lì yuán suì zēng. zhì shì, bīng yī bǎi èr shí wǔ wàn jiǔ qiān, zōng shì lì yuán shòu lù zhě wàn wǔ qiān sì bǎi sì shí sān, lù lǐn fèng cì cóng ér zēng guǎng. jí jǐng dé zhōng, sì nán jiāo, nèi wài shǎng lài jīn bó mín qián zǒng liù bǎi yī wàn. zhì shì, xiǎng míng táng, zēng zhì yī qiān èr bǎi yú wàn, gù yòng dù bù dé bù qū.
会元昊请臣,朝廷亦已厌兵,屈意抚纳,岁赐缯、茶增至二十五万;而契丹邀割地,复增岁遗至五十万,自是岁费弥有所加。西兵既罢,而调用无所减,乃下诏切责边臣及转运司趣议裁节,稍徙戍兵还内地。命三司户部副使包拯行河北,与边臣、转运司议罢省冗官,汰军士之不任役者。诏翰林学士承旨王尧臣等较近岁天下财赋出入之数,相参耗登。皇祐元年,入一亿二千六百二十五万一千九百六十四,而所出无余。尧臣等为书七卷上之,送三司,取一岁中数以为定式。初,真宗时,内外兵九十一万二千,宗室、吏员受禄者九千七百八十五。宝元以后,募兵益广,宗室蕃衍,吏员岁增。至是,兵一百二十五万九千,宗室、吏员受禄者万五千四百四十三,禄廪奉赐从而增广。及景德中,祀南郊,内外赏赉金帛、缗钱总六百一万。至是,飨明堂,增至一千二百余万,故用度不得不屈。
zhì hé zhōng, jiàn guān fàn zhèn shàng shū yuē:" bì xià měi yù shuǐ hàn zhī zāi, bì lù lì yǎng tiān, tòng zì kè zé, ér lì bù chèn zhí, bì xià yōu qín yú shàng, rén mín chóu tàn yú xià. jīn suì wú mài, cháo tíng wèi fàng shuì miǎn yì jí fā cāng lǐn zhěng dài, cún xù zhī ēn bù wéi bù zhì. rán rén mín liú lí, fù mǔ qī zǐ bù xiāng bǎo zhě, píng jū wú shì shí, bù shǎo kuān qí lì yì, qīng qí zū fù suì dà shú, mín bù dé zhōng suì zhī bǎo jí yǒu xiǎo qiàn, suī jiā chóng fàng, yǐ bù jí shì. cǐ wú tā, zhòng liǎn zhī zhèng zài qián yě. guó jiā zì shǎn xī yòng bīng yǐ lái, fù yì fán zhòng. jí jìn nián, zhuǎn yùn shǐ fù yú cháng fù wài jìn xiàn qián yǐ zhù nán jiāo, qí yú wú míng liǎn lǜ bù kě shèng jì."
至和中,谏官范镇上疏曰:"陛下每遇水旱之灾,必露立仰天,痛自刻责,而吏不称职,陛下忧勤于上,人民愁叹于下。今岁无麦,朝廷为放税免役及发仓廪拯贷,存恤之恩不为不至。然人民流离,父母妻子不相保者,平居无事时,不少宽其力役,轻其租赋;岁大熟,民不得终岁之饱;及有小歉,虽加重放,已不及事。此无他,重敛之政在前也。国家自陕西用兵以来,赋役烦重。及近年,转运使复于常赋外进羡钱以助南郊,其余无名敛率不可胜计。"
yòu yán:" gǔ zhě zhǒng zǎi zhì guó yòng, jīn zhōng shū zhǔ mín, shū mì zhǔ bīng, sān sī zhǔ cái, gè bù xiāng zhī. gù cái yǐ kuì ér shū mì yuàn yì bīng bù yǐ, mín yǐ kùn ér sān sī qǔ cái bù yǐ. zhōng shū shì mín zhī kùn, ér bù zhī shǐ shū mì jiǎn bīng sān sī kuān cái zhě, zhì guó yòng zhī zhí bù zài zhōng shū yě. yuàn shǐ zhōng shū shū mì tōng zhī bīng mín cái lì dà jì, yǔ sān sī liàng qí chū rù, zhì wèi guó yòng, zé tiān xià mín lì shù jī shǎo kuān." rán zì tiān shèng yǐ lái, dì yǐ jīng fèi wèi lǜ, lǚ mìng guān cái jié, ér yǒu sī bù néng chéng shàng zhī yì, zú wú suǒ jiàn míng.
又言:"古者冢宰制国用,今中书主民,枢密主兵,三司主财,各不相知。故财已匮而枢密院益兵不已,民已困而三司取财不已。中书视民之困,而不知使枢密减兵、三司宽财者,制国用之职不在中书也。愿使中书、枢密通知兵民财利大计,与三司量其出入,制为国用,则天下民力庶几少宽。"然自天圣以来,帝以经费为虑,屡命官裁节,而有司不能承上之意,卒无所建明。
zhì píng zhōng, bīng shù shǎo sǔn, lì jí zhě yóu bǎi shí liù wàn èr qiān, zōng shì lì yuán shì huáng yòu wú lǜ zēng shí zhī sān. yīng zōng yǐ qín jiǎn zì chì, rán xiǎng guó rì qiǎn, yú jīng jì fǎ dù suǒ wèi xiá yān. zhì píng èr nián, nèi wài rù yī yì yī qiān liù bǎi shí sān wàn bā qiān sì bǎi wǔ, chū yī yì èr qiān sān shí sì wàn sān qiān yī bǎi qī shí sì, fēi cháng chū zhě yòu yī qiān yī bǎi wǔ shí èr wàn yī qiān èr bǎi qī shí bā. shì suì, zhū lù jī yī yì liù qiān èr shí jiǔ wàn èr qiān jiǔ shí sān, ér jīng shī bù yù yān.
治平中,兵数少损,隶籍者犹百十六万二千,宗室、吏员视皇祐无虑增十之三。英宗以勤俭自饬,然享国日浅,于经纪法度所未暇焉。治平二年,内外入一亿一千六百十三万八千四百五,出一亿二千三十四万三千一百七十四,非常出者又一千一百五十二万一千二百七十八。是岁,诸路积一亿六千二十九万二千九十三,而京师不预焉。
shén zōng sì wèi, yóu xiān lǐ cái. xī níng chū, mìng hàn lín xué shì sī mǎ guāng děng zhì jú kàn xiáng cái jiǎn guó yòng zhì dù, réng qǔ qìng lì èr nián shù, bǐ jīn zhī fèi bù tóng zhě, kāi xī yǐ wén. hòu shù rì, guāng dēng duì yán:" guó yòng bù zú, zài yòng dù dà shē, shǎng cì bù jié, zōng shì fán duō, guān zhí rǒng làn, jūn lǚ bù jīng. bì xū bì xià yǔ liǎng fǔ dà chén jí sān sī guān lì, shēn sī jiù bì zhī shù, mó yǐ suì yuè, shù jī yǒu xiào, fēi yú chén yī zhāo yī xī suǒ néng cái jiǎn." dì suì bà cái jiǎn jú, dàn xià sān sī gòng xī.
神宗嗣位,尤先理财。熙宁初,命翰林学士司马光等置局看详裁减国用制度,仍取庆历二年数,比今支费不同者,开析以闻。后数日,光登对言:"国用不足,在用度大奢,赏赐不节,宗室繁多,官职冗滥,军旅不精。必须陛下与两府大臣及三司官吏,深思救弊之术,磨以岁月,庶几有效,非愚臣一朝一夕所能裁减。"帝遂罢裁减局,但下三司共析。
wáng ān shí zhí zhèng, yì zhì sān sī tiáo lì sī, jiǎng xiū qián gǔ zhī fǎ. dì yīn lùn cuò zhì zhī yí, yán:" jīn cái fù fēi bù duō, dàn yòng bù jié, hé yóu gěi zú? gōng zhōng yī sī shēn zhī fèng yǒu jí bā shí qiān zhě, jià yī gōng zhǔ zhì fèi qī shí wàn mín, shěn guì fēi liào qián yuè bā bǎi mín. wén tài zōng shí gōng rén wéi xì zào chóu chān, yuán dé huáng hòu cháng yòng jīn xiàn yuán chān, tài zōng nù qí shē. rén zōng chū dìng gōng zhǔ fèng liào, yǐ wèn xiàn mù, zài sān shǐ yán chū jǐn dé wǔ guàn ěr, yì shí zhōng gōng yuè yǒu zhǐ qī bǎi qián zhě." shí tiān xià chéng píng, dì fāng jīng lüè sì yí, gù měi yǐ cái yòng bù gěi wèi yōu. rì yǔ dà chén jiǎng qiú qí gù, mìng guān kǎo sān sī bù jí, shāng liáng jīng jiǔ fèi zhì zhī yí, fán yī suì yòng dù jí jiāo sì dà fèi, jiē biān zhù dìng shì.
王安石执政,议置三司条例司,讲修钱谷之法。帝因论措置之宜,言:"今财赋非不多,但用不节,何由给足?宫中一私身之奉有及八十千者,嫁一公主至费七十万缗,沈贵妃料钱月八百缗。闻太宗时宫人惟系皂绸襜,元德皇后尝用金线缘襜,太宗怒其奢。仁宗初定公主奉料,以问献穆,再三始言初仅得五贯尔,异时中宫月有止七百钱者。"时天下承平,帝方经略四夷,故每以财用不给为忧。日与大臣讲求其故,命官考三司簿籍,商量经久废置之宜,凡一岁用度及郊祀大费,皆编著定式。
yǒu sī qǐng zào lóng tú tiān zhāng gé fù lán kǎn qīng zhān sì bǎi jiǔ shí. dì wèi:" jìn zhōng zhū diàn lán kǎn lǜ gù bì, bù bì fù yě." jì ér bìng yán fú gōng fù kǎn zhān bà zhī. hòu lǚ jiā wèn fù jiàn yì shěng yí luán sī gōng jìn zhòng cǎi bó. shì suì, zhào nèi wài wù gěi tǔ mù gōng zuò, fēi liǎng gōng cāng lǐn wǔ kù, jiē bà shěng. sān nián, yí luán sī quē zhān sān qiān, sān sī qǐng mìng hé dōng zhì zhī. dì yuē:" niú yáng sī jī máo shù wàn jīn, jiē tóng fèn rǎng, sān sī bù qǔ yú cǐ, ér yù qín yuǎn mín hū?" jīn zhōu suì gòng bān zhú lián, jiǎn zhōu suì gòng mián chóu, ān zhōu shì hóng huā wàn jīn, zǐ zhōu shì lù èr qiān jīn, dì jiē yǐ dào yuǎn rǎo mín, jí mìng tíng bà.
有司请造龙图、天章阁覆栏槛青毡四百九十。帝谓:"禁中诸殿栏槛率故弊,不必覆也。"既而并延福宫覆槛毡罢之。后吕嘉问复建议省仪鸾司供禁中彩帛。是岁,诏内外勿给土木工作,非两宫、仓廪、武库,皆罢省。三年,仪鸾司阙毡三千,三司请命河东制之。帝曰:"牛羊司积毛数万斤,皆同粪壤,三司不取于此,而欲勤远民乎?"金州岁贡班竹帘,简州岁贡绵绸,安州市红花万斤,梓州市碌二千斤,帝皆以道远扰民,亟命停罢。
zhì zhì sī yán:" zhū lù kē zhì shàng gòng yáng, mín fèi qián jǐ bèi, ér hé běi què chǎng bó mǎi qì dān yáng suì shù wàn, lù yuǎn, dǐ jīng jiē shòu è hào sǐ, gōng sī fèi qián sì shí yú wàn mín." zhào zhù zuò zuǒ láng chéng bó wén fǎng lì hài. bó wén mù mín yǒu bǎo rèn zhě, yǐ chǎn wèi dǐ, guān yù gěi qián, yuē qī xiàn kǒu shù jīn zhòng yǐ shū. mín duō lè cóng, suì jì chōng zú. fán gōng yù shàn jí sì jì yǔ fàn yòng zhě, jiē bié qí láo zhàn, yǐ sān qiān wèi é, suǒ cái shěng rǒng fèi shí zhī sì. qí hòu, yòu yòng lǚ jiā wèn liú yǒng yuān zhī yán, zhì zào cáng bīng, yǐ shěng gōng fèi.
制置司言:"诸路科置上供羊,民费钱几倍,而河北榷场博买契丹羊岁数万,路远,抵京皆瘦恶耗死,公私费钱四十余万缗。"诏著作佐郎程博文访利害。博文募民有保任者,以产为抵,官预给钱,约期限、口数、斤重以输。民多乐从,岁计充足。凡供御膳及祀祭与泛用者,皆别其牢栈,以三千为额,所裁省冗费十之四。其后,又用吕嘉问、刘永渊之言,治灶藏冰,以省工费。
dì cháng huàn zēng zhì guān sī fèi cái. wáng ān shí wèi zēng zhì guān sī, suǒ yǐ shěng fèi. dì yuē:" gǔ zhě shén yī ér shuì, jīn qǔ cái bǎi duān." ān shí wèi gǔ fēi tè shén yī ér yǐ. dì yòu yǐ cāng lì gěi jūn shí, duō qīn dào, zhào zú qí gài liàng, yán lì zhū cāng gài qǔ fǎ. zhōng shū yīn qǐng zēng zhū cāng zhǔ diǎn yì rén lù zhì yī wàn bā qiān jiǔ bǎi mín, qiě jǐn zēng xuǎn rén zhī lù, jūn qí duō guǎ. lìng lù zēng zhì shí wǔ qiān sī lǐ zhì bù wèi, fáng tuán jūn jiān tuī pàn guān zēng zhì shí èr qiān. qí hòu yòu zēng zhōng shū shěn guān dōng xī sān bān yuàn shū mì yuàn sān sī lì bù liú nèi quán nán cáo kāi fēng fǔ lì lù, shòu cái zhě yǐ cāng fǎ lùn. ān shí gài yù jǐn lù tiān xià zhī lì, dì yǐ yì fǎ wèi jiù, huǎn qí yì. sān sī shàng xīn zēng lì lù shù: jīng shī suì zēng sì shí yī wàn sān qiān sì bǎi yú mín, jiān sī zhū zhōu liù shí bā wàn jiǔ qiān bā bǎi yú mín. shí zhǔ xīn fǎ zhě jiē wèi lì lù jì hòu, zé rén zhī zì zhòng, bù gǎn mào fǎ, kě yǐ shěng xíng. rán liáng lì shí guǎ, qiú qǔ rú gù, wǎng wǎng xiàn zhòng pì, yì zhě bù yǐ wéi shàn.
帝尝患增置官司费财。王安石谓增置官司,所以省费。帝曰:"古者什一而税,今取财百端。"安石谓古非特什一而已。帝又以仓吏给军食,多侵盗,诏足其概量,严立诸仓丐取法。中书因请增诸仓主典、役人禄至一万八千九百缗,且尽增选人之禄,均其多寡。令、禄增至十五千;司理至簿、尉,防团军监推、判官增至十二千。其后又增中书、审官东西、三班院、枢密院、三司、吏部流内铨、南曹、开封府吏禄,受财者以仓法论。安石盖欲尽禄天下之吏,帝以役法未就,缓其议。三司上新增吏禄数:京师岁增四十一万三千四百余缗,监司、诸州六十八万九千八百余缗。时主新法者皆谓吏禄既厚,则人知自重,不敢冒法,可以省刑。然良吏实寡,赇取如故,往往陷重辟,议者不以为善。
chū, shǎn xī yòng bīng, fán fèi mín qián qī bǎi yú wàn. dì yǐ wèn wáng ān shí, ān shí yuē:" chǔ jiàn zhōng kǎo shěn qǐ bù shū, jì yī dào bàn suì fèi qián yín chóu juàn qiān èr bǎi wàn guàn pǐ liǎng." dì yīn yù zhī shǎn xī suì yòng qián gǔ jīn bó jí zēng kuī fán shù, nǎi zhào xuē xiàng tiáo shàng. wáng ān shí yǐ wéi rǎo, lì qǐng bà zhī, zhǐ zhào sān sī zhàng sī kuài jì xī níng liù nián tiān xià cái yòng chū rù zhī shù yǐ wén.
初,陕西用兵,凡费缗钱七百余万。帝以问王安石,安石曰:"楚建中考沈起簿书,计一道半岁费钱银绸绢千二百万贯、匹、两。"帝因欲知陕西岁用钱谷、金帛及增亏凡数,乃诏薛向条上。王安石以为扰,力请罢之,止诏三司帐司会计熙宁六年天下财用出入之数以闻。
hán jiàng jì xiāng, jiàn yán:" sān sī zǒng tiān xià cái fù, qǐng xuǎn guān zhì sī, yǐ tiān xià hù kǒu rén dīng shuì fù chǎng wù kēng yě hé dù fáng yuán zhī lèi zū é nián kè, jí yí lù qián gǔ chū rù zhī shù, qù qí chóng fù, suì bǐ jiào zēng kuī fèi zhì jí xiàn yú héng fèi. jì yíng quē zhī chù, shǐ yǒu wú xiāng tōng, ér yǐ rèn zhí néng fǒu wèi chù zhì, zé guó jì dà gāng kě yǐ xǐng chá." sān sī shǐ zhāng dūn yì yǐ wéi yán, nǎi zhào zhì sān sī kuài jì sī, yǐ jiàng tí jǔ. qí hòu yī zhōu yí lù kuài jì shì chéng, shàng zhī, yú wèi jiù xù, wèi jǐ suì bà.
韩绛既相,建言:"三司总天下财赋,请选官置司,以天下户口、人丁、税赋、场务、坑冶、河渡、房园之类租额年课,及一路钱谷出入之数,去其重复,岁比较增亏、废置及羡余、横费。计赢阙之处,使有无相通,而以任职能否为黜陟,则国计大纲可以省察。"三司使章惇亦以为言,乃诏置三司会计司,以绛提举。其后一州一路会计式成,上之,余未就绪,未几遂罢。
yuán fēng guān zhì jì xíng, sān sī suǒ zhǎng zhí wù sàn yú liù cáo zhū sì jiān. yuán yòu chū, sī mǎ guāng yán:" jīn hù bù shàng shū, jiù sān sī shǐ zhī rèn, zuǒ cáo lì shàng shū, yòu cáo bù lì yān. tiān xià zhī cái fēn ér wèi èr, shì bǐ yǒu yú, shì cǐ bù zú, bù dé yí yòng. yí lìng shàng shū jiān lǐng zuǒ yòu cáo, shì láng fēn zhí ér zhì, jiù sān sī suǒ zhǎng qián gǔ cái yòng shì, yǒu sàn yú wǔ cáo jí zhū sì jiān zhě, bìng guī hù bù." suì zhào shàng shū shěng lì fǎ.
元丰官制既行,三司所掌职务散于六曹、诸寺监。元祐初,司马光言:"今户部尚书,旧三司使之任,左曹隶尚书,右曹不隶焉。天下之财分而为二,视彼有余,视此不足,不得移用。宜令尚书兼领左右曹,侍郎分职而治,旧三司所掌钱谷财用事,有散于五曹及诸寺、监者,并归户部。"遂诏尚书省立法。
yǒu sī qǐng yǐ fǔ jiè zhū lù zài jīng kù wù jí cháng píng děng wén zhàng xī guī hù bù. chū, xī níng wǔ nián, huàn tiān xià wén zhàng zhī fán, mìng céng bù shān dìng fǎ shì. bù yīn qǐng xuǎn lì yú sān sī zhuān wèi yī sī, zhàng sī zhī zhì shǐ cǐ. zhì yuán fēng sān nián, shǒu wěi qī bā nián, suǒ shè guān lì jǐn liù bǎi rén, fèi qián sān shí jiǔ wàn mín, ér gōu mó chū shī xiàn qián zhǐ wàn mín. cháo tíng zhī qí wú yì, suì bà zhàng sī, shǐ zhōu jùn yīng shàng shěng zhàng jiē guī zhuǎn yùn sī, wéi qián bó liáng cǎo jiǔ qū shāng shuì děng bié wèi jì zhàng shàng hù bù. zhì shì, lìng hù bù jǐn shōu zhū lù wén zhàng. sū zhé shí wéi jiàn guān, wèi tú yì fēn fēn, qǐng rú jiù wèi biàn. bù xíng.
有司请以府界、诸路在京库务及常平等文帐悉归户部。初,熙宁五年,患天下文帐之繁,命曾布删定法式。布因请选吏于三司颛为一司,帐司之置始此。至元丰三年,首尾七八年,所设官吏仅六百人,费钱三十九万缗,而勾磨出失陷钱止万缗。朝廷知其无益,遂罢帐司,使州郡应上省帐皆归转运司,惟钱帛、粮草、酒曲、商税等别为计帐上户部。至是,令户部尽收诸路文帐。苏辙时为谏官,谓徒益纷纷,请如旧为便。不行。
sān nián, hù bù shàng shū hán zhōng yàn shì láng sū zhé hán zōng dào yán:" wén wǔ bǎi guān zōng shì zhī fān, yī bèi huáng yòu, sì bèi jǐng dé, bān xíng xuǎn rén xū lì lǜ jiē zēng yì, ér liǎng shuì zhēng tuī shān zé zhī lì, yǔ jiù wú yǐ xiāng guò. zhì píng xī níng zhī jiān, yīn shí lì zhèng, fán gǎi guān zhě zì sān suì ér wèi sì suì, rèn zǐ zhě zì yī suì yī rén ér wèi sān suì yī rén zì sān suì yī rén ér wèi liù suì yī rén, zōng shì zì tǎn miǎn yǐ shàng jiàn shā ēn lǐ, cǐ zé jīn rì zhī chéng fǎ. qǐ jiǎn huì bǎo yuán qìng lì jiā yòu gù shì, zhì sī xuǎn guān gòng yì." zhào hù bù qǔ yīng gàn cái yòng, chú zhū bān zhū jūn liào qián yī cì shǎng gěi tè zhī rú jiù wài, yú fèi bìng cái shěng. yòu zhào:" fāng jiāng cái sǔn bā liú, yǐ qīng qǔ shì zhī lù. mìng jīn hòu yù shèng jié dà lǐ shēng chén, tài huáng tài hòu huáng tài hòu huáng tài fēi suǒ de ēn zé, bìng sì fēn jiǎn yī." yú shì shàng zì zōng shì guì jìn, xià zhì guān cáo xū lì, páng jí gōng shì xiè qì, jiē mìng cái sǔn. jiǔ zhī, shì wèi jiù. yì zhě wèi cái jiǎn fú fèi suǒ xì suì kē jí, shén sǔn guó tǐ. yú shì yǐ yì wèi xíng zhě yī qiè qǐn zhī. hòu nǎi zhào:" yuán yòu cái sǔn chú shòu zhèng rèn yǐ xià fèng lù, shī cháo tíng yōu lǐ, jiàn tiáo xī chú zhī, xún yuán fēng jiù zhì."
三年,户部尚书韩忠彦、侍郎苏辙、韩宗道言:"文武百官、宗室之蕃,一倍皇祐,四倍景德,班行、选人、胥吏率皆增益,而两税、征推、山泽之利,与旧无以相过。治平、熙宁之间,因时立政,凡改官者自三岁而为四岁,任子者自一岁一人而为三岁一人、自三岁一人而为六岁一人,宗室自袒免以上渐杀恩礼,此则今日之成法。乞检会宝元、庆历、嘉祐故事,置司选官共议。"诏户部取应干财用,除诸班诸军料钱、衣赐、赏给、特支如旧外,余费并裁省。又诏:"方将裁损八流,以清取士之路。命今后遇圣节、大礼、生辰,太皇太后、皇太后、皇太妃所得恩泽,并四分减一。"于是上自宗室贵近,下至官曹胥吏,旁及宫室械器,皆命裁损。久之,事未就。议者谓裁减浮费所细碎苛急,甚损国体。于是已议未行者一切寝之。后乃诏:"元祐裁损除授正任以下奉禄,失朝廷优礼,见条悉除之,循元丰旧制。"
yuán fēng gōu kǎo yǐn lòu yí qián, dū jí yī fēn zhě shǎng sān lí. zì yuán yòu gǎi fǎ, shǎng báo ér lì dài, suì fù qí jiù. shí yì cái sǔn lì lù, lì shěng cáo sì jiān zhě, zhǐ yǐ yuán fēng sān nián qián shù wèi é, ér lì sān xǐng zhě, fán jiān lǐng yīn shì bié gěi bìng jiù qǐng bìng bà. liú zhì suì qǐ xī bà chuàng zēng lì lù, zhào hán wéi děng jiū dù, rán bù guǒ bà. qí hòu yǒu sī jì zhōng dōu lì lù, suì fèi mín qián sān shí èr wàn, zhào yǐ fāng chǎng shuì qián gěi zhī. yú shì lì lù zhī rǒng làn zhě, lǜ duō gé qù yǐ. rán sān xǐng lì yóu yǒu rén shòu sān fèng ér bù gǎi zhě, gù sūn shēng fù yáo yú jiē yǐ wéi yán. zhì shào shèng yuán fú, wù fǎn yuán yòu zhī zhèng, xià zhì liù cáo lì, yì zhào jiē gěi jiàn mín, rú yuán fēng zhī zhì.
元丰钩考隐漏宜钱,督及一分者赏三厘。自元祐改法,赏薄而吏怠,遂复其旧。时议裁损吏禄,隶省、曹、寺、监者,止以元丰三年钱数为额,而吏三省者,凡兼领因事别给并旧请并罢。刘挚遂乞悉罢创增吏禄,诏韩维等究度,然不果罢。其后有司计中都吏禄,岁费缗钱三十二万,诏以坊场税钱给之。于是吏禄之冗滥者,率多革去矣。然三省吏犹有人受三奉而不改者,故孙升、傅尧俞皆以为言。至绍圣、元符,务反元祐之政,下至六曹吏,亦诏皆给见缗,如元丰之制。
xiān shì, jì bà dǎo luò duī duǒ děng jú, yòu bà xī hé lán huì jīng zhì cái yòng sī, jiǎn fàng shì yì qiàn fù jí jī qiàn zū shū, xuǎn guān tǐ liàng chá yán zhī fǎ. shǐ zhě zhī kè bō hài mín, rú wú jū hòu lǚ xiào lián wáng zǐ jīng lǐ cóng, nèi chén zhī shēng shì liǎn yuàn, rú lǐ xiàn sòng yòng chén děng, jiē xiāng jì zhèng qí zuì. jì ér shāo fù jiǎng xiū cái lì. lǐ qīng chén yīn bái dì, jīn zhōng wài qián gǔ jiān jiǒng, hù bù gěi bǎi guān fèng, cháng wú shù yuè zhī bèi. zhāng dūn suì yǐ cái yòng kuì fá, zhuān zhǐ wèi sī mǎ guāng lǚ gōng zhe lǚ dà fáng sū zhé zhū rén zhī zuì. zuǒ sī jiàn dí sī yì zòu shū dǐ:" yuán yòu yǐ lǐ cái wèi huì, lì rù míng é lèi duō fèi bà, dū zé zhī fǎ bù jiā yú zài zhí zhī chén, cái lì jì duō sàn shī, qiě jiè dài bǎi chū, ér xī fēng yú jī, yòng zhī jǐ jǐn. fāng jīn nèi wài cái yòng, yuè jì suì huì, suǒ rù bù zú gěi suǒ chū. yuàn xià zhū lù huì yuán yòu yǐ qián suǒ chǔ jīn gǔ jí yì shí cái lì míng é suì rù jīng shù, zhe wèi chéng shì."
先是,既罢导洛、堆垛等局,又罢熙河兰会经制财用司,减放市易欠负及积欠租输,选官体量茶盐之法。使者之刻剥害民,如吴居厚、吕孝廉、王子京、李琮,内臣之生事敛怨,如李宪、宋用臣等,皆相继正其罪。既而稍复讲修财利。李清臣因白帝,今中外钱谷艰窘,户部给百官奉,常无数月之备。章惇遂以财用匮乏,专指为司马光、吕公著、吕大防、苏辙诸人之罪。左司谏翟思亦奏疏诋:"元祐以理财为讳,利入名额类多废罢,督责之法不加于在职之臣,财利既多散失,且借贷百出,而熙、丰余积,用之几尽。方今内外财用,月计岁会,所入不足给所出。愿下诸路会元祐以前所储金谷及异时财利名额、岁入经数,著为成式。"
jiàn zhōng jìng guó yuán nián, zhào zhū lù zhuǎn yùn sī yǐ suì rù cái yòng zhì dōu jí, dìng zhū zhōu zū é, qiě jì yí lù fán shù jí yǒu yíng suō, shū qí jí. chóng níng yuán nián, yòu lìng:" suì yǐ qián gǔ chū rù míng shù bào tí xíng sī bǎo yàn, yǐ shàng hù bù hù bù suì tiáo zhū lù zhuǎn yùn shǐ cái fù kuī yíng, yǐ xíng shǎng fá. zhū lù wú é qián wù, lì shì xià tí xíng sī, kuò sān nián wài wèi fā shù, qī yǐ yī jì wén zòu." èr nián, guān lì wéi fù shàng gòng qián wù, yǐ fēn shù wèi kē zuì zhī děng, bù jí jiǔ fēn zhě zuì yǐ tú, duō zhě gèng jiā zhī. suì shǒu zé liè cì nián zhī shù, wén yú cáo sī, kǎo shí shēn bù. yòu yǐ dū xiàn wèi yán, gèng yī jì wèi yī yuè. rán guó zhī jīng fèi, wǎng wǎng bù gěi.
建中靖国元年,诏诸路转运司以岁入财用置都籍,定诸州租额,且计一路凡数;即有赢缩,书其籍。崇宁元年,又令:"岁以钱谷出入名数报提刑司保验,以上户部;户部岁条诸路转运使财赋亏赢,以行赏罚。诸路无额钱物,立式下提刑司,括三年外未发数,期以一季闻奏。"二年,官吏违负上供钱物,以分数为科罪之等,不及九分者罪以徒,多者更加之。岁首则列次年之数,闻于漕司,考实申部。又以督限未严,更一季为一月。然国之经费,往往不给。
wǔ nián, zhào shěng bà guān jú, mìng hù bù shì láng xǔ jǐ zhuān qiè tí jǔ cuò zhì. cái bà kāi fēng fǔ zhòng lù tōng yǐn guān kè sī bìng jiē dào sī é wài bīng shì, jí bà zài jīng liào cì qián sān shí bā chù.
五年,诏省罢官局,命户部侍郎许几专切提举措置。裁罢开封府重禄通引官客司并街道司额外兵士,及罢在京料次钱三十八处。
dà guān sān nián, bà zhū lù zhōu jūn jiàn gòng liù shàng jú gòng fèng wù míng jiàn sì bǎi sì shí yú, cún zhě cái shí yī èr, jiǎn shù shí èr, tíng gòng liù. hù bù shì láng fàn tǎn yán:" hù bù suì rù yǒu xiàn, zhī yòng wú qióng, yī suì zhī rù, jǐn le sān jì, yú yǎng cháo tíng yìng fù. jīn suì zhī qiǎn, jiào zhī qù nián yòu fèi bǎi wàn." yǒu zhào juān jiǎn cái fù, mìng yù shǐ zhōng chéng zhāng kè gōng yǔ wú jū hòu xǔ jǐ děng zhì jú yì lùn. kè gōng kàng yán:" guān rǒng zhě tài, fèng hòu zhě jiǎn, jīn guān jiào zhī yuán yòu yǐ duō shí bèi, guó yòng ān dé bù fá. qǐ jiāng jié dù shǐ xià zhì yáo jùn cì shǐ, chú jūn gōng zhuǎn shòu zhě, gè jiǎn fèng bàn, rán hòu xián màn jú wù gōng jì mò zuò, yì yí jiǎn shěng. zì guì jí jiàn, zì jìn jí yuǎn, xíng zhī gōng dāng, rén zì wú cí." shí lùn wěi zhī.
大观三年,罢诸路州军见贡六上局供奉物名件四百四十余,存者才十一二,减数十二,停贡六。户部侍郎范坦言:"户部岁入有限,支用无穷,一岁之入,仅了三季,余仰朝廷应付。今岁支遣,较之去年又费百万。"有诏镌减财赋,命御史中丞张克公与吴居厚、许几等置局议论。克公抗言:"官冗者汰,奉厚者减,今官较之元祐已多十倍,国用安得不乏。乞将节度使下至遥郡刺史,除军功转授者,各减奉半,然后闲慢局务、工伎末作,亦宜减省。自贵及贱,自近及远,行之公当,人自无词。"时论韪之。
shí zhū lù zhuǎn yùn sī lèi yǐ fá gào, zhào hù bù biān cì yī suì cái yòng chū nà zhī shù, zhū lù zhōu xiàn gè wèi dōu jí, yǐ dài kǎo jiào gōng bù jīn yín tóng qiān shuǐ yín zhū shā děng, yì yán zhàng jí zhī fǎ lìng zhū lù gè tiáo sān shí nián yǐ huán yī suì chū rù jí fàn yòng zhī shù. chū, bǐ bù zhǎng gōu jī tiān xià wén zhàng, lì xí tōu duò, zì chóng níng zhì zhèng hé, jī wéi jī shù fán èr qiān liù bǎi qī shí yǒu yú. yú shì shēn chì liù cáo, yǐ jū dū yī suì duō guǎ wèi sì jiān shǎng fá.
时诸路转运司类以乏告,诏户部编次一岁财用出纳之数,诸路州县各为都籍,以待考较;工部金、银、铜、铅、水银、朱砂等,亦严帐籍之法;令诸路各条三十年以还一岁出入及泛用之数。初,比部掌勾稽天下文帐,吏习偷惰,自崇宁至政和,稽违积数凡二千六百七十有余。于是申敕六曹,以拘督一岁多寡为寺、监赏罚。
zhèng hé qī nián, mìng hù bù cān jī xī fēng jí jīn cái yòng yǒu yú bù zú zhī shù, yòu lì páng tōng gé, lìng zhū lù cáo sī gè tiáo yuán fēng shào shèng chóng níng zhèng hé yī suì cái yòng chū rù duō guǎ lái shàng. huái nán cáo chén zhāng gēn yán:" tiān xià zhī fèi, mò dà yú tǔ mù zhī gōng. qí cì rú rén chén cì dì, yī dì wú lǜ shù shí wàn mín, shāo zēng xióng lì, fēi bǎi wàn bù kě. zuǒ mìng rú zhào pǔ, dìng cè rú hán qí, bù wén jùn yǔ diāo qiáng, tiě nǐ gōng shěng, nài hé bō mín fū suǐ, wèi sī yì zhī fèng hū? qí cì rú tián chǎn fáng láng, suī bù ruò cì dì zhī duō, rán rì xuē yuè juān, suǒ zài wú jǐ. yòu rú jīn bó yǐ gōng yī shí zhī hǎo cì, yǒu bù kě yǐ zhě, ér yì bù kě bù jié. zhì rú cì dài, qí zhí suī bù guò shù bǎi mín, rán tiān xià jīn bǎo mí fèi rì jiǔ, fū qǐ yì dé? jīn nǎi lài jí pū lì, shǐ hùn xiáo gōng qīng jiān, guì jiàn xián bù xiào, mò zhī biàn yě. rú yǐ wéi zuǒ yòu qū zǒu zhī rén, bù yù qí mò shòu, dāng bié wèi zhì dù, yǐ shì děng wēi." shū zòu, bù xǐng.
政和七年,命户部参稽熙、丰及今财用有余不足之数,又立旁通格,令诸路漕司各条元丰、绍圣、崇宁、政和一岁财用出入多寡来上。淮南漕臣张根言:"天下之费,莫大于土木之功。其次如人臣赐第,一第无虑数十万缗,稍增雄丽,非百万不可。佐命如赵普,定策如韩琦,不闻峻宇雕墙,僣拟宫省,奈何剥民肤髓,为厮役之奉乎?其次如田产、房廊,虽不若赐第之多,然日削月朘,所在无几。又如金帛以供一时之好赐,有不可已者,而亦不可不节。至如赐带,其直虽不过数百缗,然天下金宝糜费日久,夫岂易得?今乃赉及仆隶,使混淆公卿间,贵贱、贤不肖,莫之辨也。如以为左右趋走之人,不欲其墨绶,当别为制度,以示等威。"疏奏,不省。
zhòng hé chū, bà jiǎng huà jīng fèi jú. yǒu sī yì gōu shōu bái dì, jìn què tiě huò, fāng tián zēng shuì, què gū zēng jià, liàng shōu cù xī, hé běi tiān zhé shuì mǐ děng. é lǜ sāo rǎo, xī bà zhī, bìng fén qí tiáo yuē. wèi jǐ, yòu zhì yù mín jú, mìng cài jīng tí jǔ, xú chù rén xiáng dìng. jīng dà bù yuè, xún yì bà. xuān hé yuán nián, yǐ zuǒ cáng kù kuī méi yī bǎi qī shí jiǔ wàn yǒu qí, nǎi bié zào dōu jí, cuī xiá sī tài fǔ sì zuǒ cáng kù hù xiāng gōu kǎo, yǐ jué jiān bì.
重和初,罢讲画经费局。有司议勾收白地,禁榷铁货,方田增税,榷酤增价,量收醋息,河北添折税米等。俄虑骚扰,悉罢之,并焚其条约。未几,又置裕民局,命蔡京提举,徐处仁详定。京大不悦,寻亦罢。宣和元年,以左藏库亏没一百七十九万有奇,乃别造都籍,催辖司、太府寺、左藏库互相钩考,以绝奸弊。
dì chū jí wèi, sī jié rǒng fèi, zhōng dōu lì chóng fù zēng gěi jí fàn làn yuán é, bìng zhào cái sǔn. hòu yuàn cháng jì zēng qì diàn yǔ, jì yòng jīn bó wǔ shí liù wàn qī qiān. dì yuē:" yòng jīn wèi bó, yǐ shì tǔ mù, yī huài bù kě fù shōu, shén wáng wèi yě." lìng nèi shì shěng fá qǐng zhě. jí cài jīng wèi xiāng, zēng xiū cái lì zhī zhèng, wù yǐ chǐ mí huò rén zhǔ, dòng yǐ zhōu guān wéi wáng bú huì wèi shuō, měi jí qián cháo xī cái shěng fèi zhě, bì yǐ wéi lòu. zhì yú tǔ mù yíng zào, lǜ yù dù qián guī ér chǐ hòu guān. yuán fēng gǎi guān zhì, zài jīng guān sī gōng jǐ zhī shù, jiē bìng wèi zhí qián, shì jiā yòu zhì píng shí fù lù yōu yǐ. jīng gèng zēng gōng jǐ shí liào děng qián, yú shì zǎi zhí jiē rán. jīng jì bà xiāng, dì è qí biàn luàn fǎ dù, jiāng jǐn gèng gé. mìng hù bù shì láng xǔ jǐ cái sǔn fú fèi jí bǎi guān làn lù, xī xún yuán fēng zhī jiù, zǎi zhí yì tīng cí suǒ zēng fèng. jīng bù biàn, yǔ qí dǎng chàng yán:" jiǎn fèng fēi zhì shì shì. sī mǎ guāng qǐng tīng zǎi chén cí nán jiāo gěi cì, shén zōng zú bù yǔn, qiě zēng xuǎn rén jí shù rén zài guān zhě zhī fèng. dì yǐ jì shù wèi shì, dāng fèng chéng shén zōng." yóu shì guān lì fèng gěi bìng réng jiù, ér zǎi zhí yì zēng rú gù. chū, zǎi zhí zhǎng shí yì jiē yǒu cháng shù. zhì shì, pǐn mù wēi duō, yǒu gōng shǐ fá zhī zhī bié, tái shěng sì jiān yòu zēng chú qián. shì yù shǐ máo zhù cháng zòu lùn zhī, bù xíng. cài jīng fù dé zhèng, yán zhě suì yǐ cái sǔn lù lǐn wèi jǐ zuì, jǐ zuò duó zhí.
帝初即位,思节冗费,中都吏重复增给及泛滥员额,并诏裁损。后苑尝计增葺殿宇,计用金箔五十六万七千。帝曰:"用金为箔,以饰土木,一坏不可复收,甚亡谓也。"令内侍省罚请者。及蔡京为相,增修财利之政,务以侈靡惑人主,动以《周官》惟王不会为说,每及前朝惜财省费者,必以为陋。至于土木营造,率欲度前规而侈后观。元丰改官制,在京官司供给之数,皆并为职钱,视嘉祐、治平时赋禄优矣。京更增供给、食料等钱,于是宰执皆然。京既罢相,帝恶其变乱法度,将尽更革。命户部侍郎许几裁损浮费及百官滥禄,悉循元丰之旧,宰执亦听辞所增奉。京不便,与其党倡言:"减奉非治世事。司马光请听宰臣辞南郊给赐,神宗卒不允,且增选人及庶人在官者之奉。帝以继述为事,当奉承神宗。"由是官吏奉给并仍旧,而宰执亦增如故。初,宰执掌食亦皆有常数。至是,品目偎多,有公使、乏支之别,台、省、寺、监又增厨钱。侍御史毛注尝奏论之,不行。蔡京复得政,言者遂以裁损禄廪为几罪,几坐夺职。
yú shí tiān xià jiǔ píng, lì yuán rǒng yì, jié dù shǐ zhì bā shí yú yuán, liú hòu guān chá xià jí yáo jùn cì shǐ duō zhì shù qiān yuán, xué shì dài zhì zhōng wài bǎi wǔ shí yuán. jīng yòu zhuān yòng fēng hēng yù dà zhī shuō, yú yuè dì yì, shǐ guǎng chá lì, suì yǐ yī bǎi wàn mín jìn yù, yǐ jīng chéng suǒ zhǔ zhī. qí hòu yòu yǒu yīng fèng sī yù qián shēng huó suǒ yíng shàn suǒ sū háng zào zuò jú yù qián rén chuán suǒ, qí míng zá chū, dà shuài zhēng yǐ qí chǐ wèi gōng. suì yùn huā shí gāng, yī shí zhī fèi, mín jiān zhì yòng sān shí wàn mín. jiān lì páng yuán, móu qǔ wú yì, mín bù shèng bì. yòng dù rì fán, zuǒ cáng kù yì shí yuè fèi mín qián sān shí liù wàn, zhì shì, yǎn wèi yī bǎi èr shí wàn.
于时天下久平,吏员冗溢,节度使至八十余员,留后、观察下及遥郡刺史多至数千员,学士、待制中外百五十员。京又专用丰亨豫大之说,谀悦帝意,始广茶利,岁以一百万缗进御,以京城所主之。其后又有应奉司、御前生活所、营缮所、苏杭造作局、御前人船所,其名杂出,大率争以奇侈为功。岁运花石纲,一石之费,民间至用三十万缗。奸吏旁缘,牟取无艺,民不胜弊。用度日繁,左藏库异时月费缗钱三十六万,至是,衍为一百二十万。
yòu sān xǐng mì yuàn lì yuán wěi zá, yǒu guān zhì zhōng dài fū, yī shēn ér jiān shí yú fèng, gù dāng shí yì zhě yǒu" fèng rù chāo yuè cóng bān, pǐn zhì jǐ yú zhí zhèng" zhī yán. yòu zēng zhì jiān jú, lǐ zhì míng táng, xiáng dìng guó cháo huì yào jiǔ yù tú zhì yī sī chì lìng zhī lèi, zhí zhì fán wěi, lǐn gěi wú dù. shì yù shǐ huáng bǎo guāng lùn qí bì, dì shàn zhī ér wèi xíng é ér zhào yún: dāng fēng hēng yù dà zhī shí, wèi shuāi luàn jiǎn sǔn zhī jì", zì shì hǎn gǎn yán zhě. rán lì lù fàn mào yǐ jí, yǐ shǐ yuàn yán zhī, gōng jiǎn lì sān xǐng jǐ qiān rén. cài jīng yòu dòng yǐ bǐ tiē yú què huò wù zhī shǎng gěi, yǒu yī zhǐ zhì wàn mín zhě. jīng suǒ qīn sī, yǐ qiān wàn jì, cháo lùn xuān rán. nǎi zhào sān xǐng shū mì yuàn lì é yòng yuán fēng fǎ, qí suì cì xī cái zhī, shí xī rán yǐ wéi kuài. chén liáo shàng yán:" zhū zhōu yù tiān níng jié, chú gōng shǐ wài, bié gěi xì shěng qián, chōng xī yàn zhī yòng. dú zhū lù jiān sī xǔ zhī zhú sī qián wù, yī yán zhī zhuàn, yǒu jí shù bǎi qiān zhě, fú chǐ xiāng kuā, wú yǒu yì jí." zì shì zhào:" yù tiān níng jié yàn, jiù yìng gěi qián zhě, fā yùn jiān sī měi sī bù dé guò sān bǎi guàn, yú měi sī bù dé guò èr bǎi guàn, yǐ shàng jiù gěi shù shǎo zhě, zhǐ yī jiù."
又三省、密院吏员猥杂,有官至中大夫,一身而兼十余俸,故当时议者有"俸入超越从班,品秩几于执政"之言。又增置兼局,礼制、明堂,详定《国朝会要》、《九域图志》、《一司敕令》之类,职秩繁委,廪给无度。侍御史黄葆光论其弊,帝善之而未行;俄而诏云:当丰亨豫大之时,为衰乱减损之计",自是罕敢言者。然吏禄泛冒已极,以史院言之,供检吏三省几千人。蔡京又动以笔帖于榷货务支赏给,有一纸至万缗者。京所侵私,以千万计,朝论喧然。乃诏三省、枢密院吏额用元丰法,其岁赐悉裁之,时翕然以为快。臣僚上言:"诸州遇天宁节,除公使外,别给系省钱,充锡宴之用。独诸路监司许支逐司钱物,一筵之馔,有及数百千者,浮侈相夸,无有艺极。"自是诏:"遇天宁节宴,旧应给钱者,发运、监司每司不得过三百贯,余每司不得过二百贯,以上旧给数少者,止依旧。"
zì chóng níng yǐ lái, yán lì zhī chén dài xī qiū háo, yán biàn zhōu xiàn chuàng zēng zhèn zhà yǐ móu shuì lì. guān mài shí tàn zēng èr shí yú chǎng, ér tiān xià shì yì wù, tàn jiē guān zì mài. míng pǐn suǒ suì, zé yǒu sì jiǎo pū chuáng zhà mó shuǐ mó miào tú táo shā jīn děng qián, bù dé ér jǐn jì yě. xuān hé yǐ hòu, wáng fǔ zhuān zhǔ yīng fèng, póu bō héng fù, yǐ xiàn wèi gōng. lǐng nán chuān shǔ nóng mín bēi fá qián, bà xué zhì xué shì sī shàn xué qián, jiē guī yīng fèng sī. suǒ rù suī duō, guó yòng rì kuì.
自崇宁以来,言利之臣殆析秋毫,沿汴州县创增镇栅以牟税利。官卖石炭增二十余场,而天下市易务,炭皆官自卖。名品琐碎,则有四脚铺床、榨磨、水磨、庙图、淘沙金等钱,不得而尽记也。宣和以后,王黼专主应奉,掊剥横赋,以羡为功。岭南、川蜀农民陂罚钱,罢学制学事司赡学钱,皆归应奉司。所入虽多,国用日匮。
liù nián, shàng shū zuǒ chéng yǔ wén cuì zhōng yán:
六年,尚书左丞宇文粹中言:
" jìn suì nán fá mán liáo, běi shàn yōu yàn, guān shǎn mián mào biān shì rì qǐ, shān dōng hé běi kòu dào qiè fā. fù liǎn suì rù yǒu xiàn, zhī wú fán huǒ, yī qiè qǔ zú yú mín. shǎn xī shàng hù duō qì chǎn ér jū jīng shī, hé dōng fù rén duō qì chǎn ér rù chuān shǔ. hé běi yì pī tiān xià, ér cán zhī jiē fèi shān dōng pín zāo dà shuǐ, ér gēng zhòng shī shí tā lù qǔ bàn mù qián, bù wù cún xù. gǔ mài wèi dēng, yǐ xiān biào dí suì fù yǐ nà, fù lǐ qiàn fù. tuō yīng fèng ér mǎi zhēn yì qí bǎo, qiàn mín jī zhě yí lù zhì shù shí wàn jì jià shàng gòng ér zhī wén xiù jǐn qǐ, yì gōng nǚ zhě yī jùn zhì bǎi yú rén.
"近岁南伐蛮獠,北赡幽燕,关陕、绵、茂边事日起,山东、河北寇盗窃发。赋敛岁入有限,支梧繁夥,一切取足于民。陕西上户多弃产而居京师,河东富人多弃产而入川蜀。河北衣被天下,而蚕织皆废;山东频遭大水,而耕种失时;他路取办目前,不务存恤。谷麦未登,已先俵籴;岁赋已纳,复理欠负。托应奉而买珍异奇宝,欠民积者一路至数十万计;价上供而织文绣锦绮,役工女者一郡至百余人。
bì xià qín xù mín yǐn, zhào lìng shù xià, xī wèi xū wén. mín bù liáo shēng, bù wéi kòu dào fán zī, qiè kǒng zāi yì shù qǐ. zǔ zōng zhī shí, guó jì suǒ yǎng, jiē yǒu shí shù. yǒu é shàng gòng sì bǎi wàn, wú é shàng gòng èr bǎi wàn, jīng shī shāng shuì diàn zhái wù dǐ dāng suǒ zhū chù zá shōu qián yī bǎi yú wàn. sān sī yǐ qī bǎi wàn zhī rù, gōng yī nián zhī fèi, ér chǔ qí yú yǐ dài bù cè zhī yòng. yòu yǒu jiě chí yán chāo jìn fán shì bó yí lì, nèi shàn jīng shī, wài shí biān bǐ, jiān yù shuǐ hàn, suí yǐ zhèn jì, gài liàng rù wéi chū, pèi rán yǒu yú. jìn nián zhū jú wù yīng fèng děng sī jié bō shàng gòng, ér fán fù lù fēn yī suì suǒ rù, yì bù fū é. rán chuàng zhì shū jú zhě bǐ zhí shì guān zhī shù wèi duō, jiǎn jì xiū zào zhě bǐ shí yòng zhī wù zēng bèi, qí tā wàng hào bǎi chū, bù kě shèng shǔ. ruò fēi tòng xíng cái jiǎn, lǜ zhì zhě wú yǐ shàn qí hòu."
陛下勤恤民隐,诏令数下,悉为虚文。民不聊生,不惟寇盗繁滋,窃恐灾异数起。祖宗之时,国计所仰,皆有实数。有额上供四百万,无额上供二百万,京师商税、店宅务、抵当所诸处杂收钱一百余万。三司以七百万之入,供一年之费,而储其余以待不测之用。又有解池盐钞、晋矾、市舶遗利,内赡京师,外实边鄙,间遇水旱,随以振济,盖量入为出,沛然有余。近年诸局务、应奉等司截拨上供,而繁富路分一岁所入,亦不敷额。然创置书局者比职事官之数为多,检计修造者比实用之物增倍,其他妄耗百出,不可胜数。若非痛行裁减,虑智者无以善其后。"
jiǔ zhī, nǎi zhào cài yōu děng jiù shàng shū shěng zhì jiǎng yì cái lì sī, chú chá fǎ yǐ yǒu dìng zhì, yú bìng jiǎng jiū tiáo shàng. yōu qǐng: nèi shì zhí zhǎng, shì gàn gōng jìn, yīng cái shěng zhě, wěi tóng guàn qǔ zhǐ. shí guàn yǐ guǎng yáng jùn wáng lǐng yòu fǔ gù yě. yú shì bù jí zhī wù, wú míng zhī fèi, xī yì cái shěng. dì yì zì bà zhū lù yīng fèng guān lì, shěng liù shàng suì gòng.
久之,乃诏蔡攸等就尚书省置讲议财利司,除茶法已有定制,余并讲究条上。攸请:内侍职掌,事干宫禁,应裁省者,委童贯取旨。时贯以广阳郡王领右府故也。于是不急之务,无名之费,悉议裁省。帝亦自罢诸路应奉官吏,省六尚岁贡。
qī nián, zhào zhū lù shuài chén jiān sī gè tiáo suǒ bù dāng cái shěng fán mù yǐ wén. hòu yuàn shū yì jú děng yuè shěng shí jiǔ wàn mín, suì kě shěng èr bǎi èr shí wàn. yīng fèng sī suǒ guǎn zhū sè kē míng qián shù nèi: liǎng zhè lù qián páng dìng tiē xī qián, hú cháng wēn xiù zhōu wú é shàng gòng qián, huái nán lù tiān jiǔ qián děng, bìng xíng jié jié, gèng bù chōng yīng fèng zhī yòng. shí èr yuè, zhào yuē:" bǐ nián kuān dà zhī zhào shù xià, cái shěng zhī lìng lǚ xíng. yǒu sī biàn wén ér shí huì bù zhì, gài yuán rèn yòng fēi rén, xìng zuò shì duān, dù hào bāng cái. jiǎ chōng shàng zhī míng, jì yíng sī zhī yù, yú duó bǎi xìng, wú suǒ bù zhì. zhèn sù yè tòng dào, sī yǒu yǐ fǔ xún wèi ān zhī. yīng chá yán lì é jié jué. yīng fèng sī liǎng zhè zhū lù zhì jú jí huā shí gāng děng, zhū lù fēi fàn shàng gòng pāo jiàng wù sè, yán fú gōng xī chéng suǒ zū kè, nèi wài xiū zào zhū chù cǎi zhuó mù zhí zhì zào jú suǒ, bìng bà. zhū jú jí xī chéng suǒ jiàn guǎn qián wù bìng fù yǒu sī, qí jū shōu dào bǎi xìng dì shàng, bìng gěi hái jiù diàn rén. jiǎn yè tíng yòng dù, jiǎn shì cóng guān yǐ shàng yuè lǐn, jí bà zhū jiān jú, yǐ shàng bìng lìng yǒu sī jù suǒ de shù bō chōng zhū lù dí běn, jí zhuāng chōng mù bīng shǎng jūn zhī yòng. yīng zhāi jiào dào chǎng, chú jiù fǎ hé yǒu wài, bìng bà dào guān jí bō cì gōng guàn děng fáng qián tián tǔ zhī lèi. liù shàng, bìng yī zǔ zōng fǎ. bà dà chéng fǔ, bà jiào xué suǒ, bà jiào fāng é wài rén. bà xíng xìng jú, bà cǎi shí suǒ, bà dài zhào é wài rén. bà dōu chá chǎng, yī jiù guī cháo tíng. hé fāng fēi wēi jí fàn kē miǎn fū qián bìng bà."
七年,诏诸路帅臣、监司各条所部当裁省凡目以闻。后苑书艺局等月省十九万缗,岁可省二百二十万。应奉司所管诸色窠名钱数内:两浙路钱旁定帖息钱,湖、常、温、秀州无额上供钱,淮南路添酒钱等,并行截节,更不充应奉支用。十二月,诏曰:"比年宽大之诏数下,裁省之令屡行。有司便文而实惠不至,盖缘任用非人,兴作事端,蠹耗邦财。假充上之名,济营私之欲,渔夺百姓,无所不至。朕夙夜痛悼,思有以抚循慰安之。应茶盐立额结绝。应奉司两浙诸路置局及花石纲等,诸路非泛上供抛降物色,延福宫西城所租课,内外修造诸处采斫木植、制造局所,并罢。诸局及西城所见管钱物并付有司,其拘收到百姓地上,并给还旧佃人。减掖庭用度,减侍从官以上月廪,及罢诸兼局,以上并令有司据所得数拨充诸路籴本,及桩充募兵赏军之用。应斋醮道场,除旧法合有外,并罢道官及拨赐宫观等房钱、田土之类。六尚,并依祖宗法。罢大晟府,罢教学所,罢教坊额外人。罢行幸局,罢采石所,罢待诏额外人。罢都茶场,依旧归朝廷。河坊非危急泛科、免夫钱并罢。"
shì shí tiān xià cái yòng suì rù, yǒu yù qián qián wù cháo tíng qián wù hù bù qián wù, qí cuò zhì póu liǎn qǔ suǒ zhī yòng, gè bù xiāng zhī. tiān xià cái fù duō wèi jìn zhōng sī cái, shàng yì xià lòu, ér mín zhòng kùn. yán zhě qǐng lìng hù bù zhōu zhī dà shù, ér bù shī yíng xū huǎn jí zhī yí. shàng zhì gōng jìn suǒ xū, xià dǎi lì zú lǐn xì, yī qiè fù zhī yǒu sī, gé yǐ fǎ dù, shì tiān xià yǐ zhì gōng. zhào kě. hù bù shàng shū niè shān yì qǐng yǐ xī fēng hòu zēng zhì tiān gěi, rú é wài yī guān nèi zhōng zhū gé fēn wèi cì zhǔ guǎn wén zì děng shǐ chén fú yuán líng yìng zhū guān qīng wèi zú hòu fēi qī lǐ jí wén wǔ chén liáo zhī jiā mǔ qī fēng guó tài fū rén jùn tài fū rén děng qǐng gěi, bìng tiān gěi shí liào chá tāng děng qián sì shí wàn bā qiān jiǔ bǎi yú mín, fán xī fēng wú fǎ gāi zài zhě bà zhī.
是时天下财用岁入,有御前钱物、朝廷钱物、户部钱物,其措置裒敛、取索支用,各不相知。天下财赋多为禁中私财,上溢下漏,而民重困。言者请令户部周知大数,而不失盈虚缓急之宜。上至宫禁所须,下逮吏卒廪饩,一切付之有司,格以法度,示天下以至公。诏可。户部尚书聂山亦请以熙、丰后增置添给,如额外医官、内中诸阁分位次主管文字等使臣、福源灵应诸观清卫卒、后妃戚里及文武臣僚之家母妻封国太夫人郡太夫人等请给,并添给食料、茶汤等钱四十万八千九百余缗,凡熙、丰无法该载者罢之。
jìng kāng yuán nián, zhào yuē:" zhèn tuō yú zhào shù zhī shàng, yǒng niàn mín wéi bāng běn, sī suǒ yǐ mǐn xù ān dìng zhī. nǎi zhě, jiǎn shèng yú fú yù, fàng gōng nǚ, bà yuàn yòu, fén wán hǎo zhī wù, wù yǐ shuài xiān tiān xià jiǎn rǒng guān, chéng làn shǎng, tài tān lì, wèi mín chú hài. fāng zhào jiǎn shàng gòng shōu mǎi zhī é, juān yǒu sī fán kē zhī lìng, qīng xíng báo fù, wù ān yuán yuán ér tián lǐ zhī jiān, chóu tòng wèi sū, tǎng bù juān gé, hé yǐ jìng mín! jīn xún zhuó shù yán, shū tī zhòng bì, jǔ qí gāng mù, yǐ shòu sì fāng. zhào dào, jiān sī jùn shǒu qí xī lì fèng xíng yīng mín suǒ jí kǔ, bù zài cǐ zhào, xǔ tuī lèi wén zòu." yú shì fán dāng shí kē kè fán xì yī qiè bù biàn yú mín zhě jiē bà.
靖康元年,诏曰:"朕托于兆庶之上,永念民惟邦本,思所以闵恤安定之。乃者,减乘舆服御,放宫女,罢苑囿,焚玩好之物,务以率先天下;减冗官,澄滥赏,汰贪吏,为民除害。方诏减上供收买之额,蠲有司烦苛之令,轻刑薄赋,务安元元;而田里之间,愁痛未苏,傥不蠲革,何以靖民!今询酌庶言,疏剔众弊,举其纲目,以授四方。诏到,监司、郡守其悉力奉行;应民所疾苦,不在此诏,许推类闻奏。"于是凡当时苛刻烦细、一切不便于民者皆罢。
gāo zōng jiàn yán yuán nián, zhào:" zhū lù wú é shàng gòng qián, yī jiù fǎ, gèng bù lì é." sān nián èr yuè, jiǎn wù zhōu shàng gòng é luó èr wàn bā qiān pǐ, zhe wèi dìng zhì. bā yuè, jiǎn fú jiàn guǎng nán lù suì mǎi shàng gòng yín sān fēn zhī yī. shào xīng èr nián, bà zhèn jiāng fǔ yù fú luó, shěng qián qī wàn mín, zhù liú guāng shì jūn. sì nián èr yuè, zhào:" zhū lù zhōu xiàn tiān shēn jié lǐ wù, bìng zhì chǎng hé mǎi, wú dé yì pèi yú mín." shí yǒu yī yuè, miǎn huái nán zhōu jūn dà lǐ juàn. wǔ nián, yǐ sì chuān shàng gòng qián bó yī jiù liú yǐ shàn jūn. shí yī nián, shǐ mìng sì chuān shàng gòng luó fù shū nèi cáng, qí hòu líng shā juàn xī rú zhī. sì lù tiān shēn jié dà lǐ juàn jí shàng gòng chóu líng jǐn qǐ, gòng jiǔ wàn wǔ qiān bā bǎi pǐ.
高宗建炎元年,诏:"诸路无额上供钱,依旧法,更不立额。"三年二月,减婺州上供额罗二万八千匹,著为定制。八月,减福建、广南路岁买上供银三分之一。绍兴二年,罢镇江府御服罗,省钱七万缗,助刘光世军。四年二月,诏:"诸路州县天申节礼物,并置场和买,毋得抑配于民。"十有一月,免淮南州军大礼绢。五年,以四川上供钱帛依旧留以赡军。十一年,始命四川上供罗复输内藏,其后绫、纱、绢悉如之。(四路天申节大礼绢及上供绸、绫、锦、绮,共九万五千八百匹。)
chún xī wǔ nián, hú běi cáo chén liú tūn yán:" è yuè hàn yáng zì shào xīng jiǔ nián suǒ shōu fù cái, shí fēn wéi lǜ, chǔ yī fēn chōng shàng gòng shǐ, shí sān nián nián zēng èr fēn. è zhōu yuán chǔ yī fēn, qián yī wàn jiǔ qiān wǔ bǎi qī shí mín, jīn yǐ zēng zhì yī shí èr wàn jiǔ qiān yú mín yuè zhōu wǔ qiān bā bǎi yú mín, jīn zēng zhì sì wàn èr qiān yī bǎi yú mín hàn yáng sān qiān qī bǎi mín, jīn zēng zhì èr wàn èr qiān sān bǎi yú mín. mín lì diāo bì, wú suǒ cóng chū." yú shì yǐ jiàn zēng qián shù lì é, yǐ hòu quán miǎn dì zēng. zhào kuí zhōu lù jiǔ zhōu bǎi xìng kē mǎi shàng gòng jīn yín juàn, zì chún xī liù nián wèi shǐ jǐn miǎn. shí liù nián, juān liǎng huái zhōu jūn hé fā shàng gòng zhū kē míng qián wù, jí biān quán miǎn, cì biān zhǎn miǎn yī nián.
淳熙五年,湖北漕臣刘焞言:"鄂、岳、汉阳自绍兴九年所收赋财,十分为率,储一分充上供始,十三年年增二分。鄂州元储一分,钱一万九千五百七十缗,今已增至一十二万九千余缗;岳州五千八百余缗,今增至四万二千一百余缗;汉阳三千七百缗,今增至二万二千三百余缗。民力凋弊,无所从出。"于是以见增钱数立额,已后权免递增。诏夔州路九州百姓科买上供金、银、绢,自淳熙六年为始尽免。十六年,蠲两淮州军合发上供诸窠名钱物,极边全免,次边展免一年。
shào dìng yuán nián, jiāng zhè zhū zhōu jūn zhé shū shàng gòng wù bó qián shù, chú hé qǐ qīng huò, bìng yòng qián huì zhōng bàn lù bù tōng shuǐ, yuàn yǐ yín zhé shū zhě tīng, liǎng bù guò sān guàn sān bǎi wén. liǎng zhè jiāng dōng gòng sì bǎi yī shí sān wàn bā qiān liù bǎi yī shí èr guàn yǒu qí, bìng shū sòng zuǒ cáng xī kù.
绍定元年,江、浙诸州军折输上供物帛钱数,除合起轻货,并用钱、会中半;路不通水,愿以银折输者听,两不过三贯三百文。两浙、江东共四百一十三万八千六百一十二贯有奇,并输送左藏西库。
xián chún liù nián, dōu shěng yán:" nán dù yǐ lái, zhū lù shàng gòng shù zhòng, zì jiā dìng zhì jiā xī, qǐ jié zhī shù suī jiǎn, ér zhōu xiàn yóu yǐ dà shù jū cuī, hài jí bǎi xìng." yǒu zhǐ:" zì xián chún qī nián wèi shǐ, yín qián guān huì yòng xián chún sān nián qǐ jié zhōng shù jū cuī, chóu juàn sī mián líng luó yòng xián chún èr nián qǐ jié zhōng shù jū cuī. qián guān huì zǐ èr qiān sì bǎi jiǔ shí wǔ wàn bā qiān qī bǎi sì shí bā guàn, yín yī shí liù wàn jiǔ qiān liù bǎi sì shí sān liǎng, chóu sì wàn yī qiān sì bǎi sān shí bā pǐ, juàn qī shí sān wàn qī qiān bā bǎi liù shí pǐ, sī jiǔ wàn wǔ qiān sān bǎi sān shí sān liǎng, mián yī bǎi wǔ wàn qī qiān jiǔ bǎi èr shí wǔ liǎng, líng wǔ qiān yī bǎi qī shí jiǔ pǐ, luó qī qiān sān bǎi wǔ shí wǔ pǐ, hù bù biàn dié zhū lù, shì jīn suǒ jiǎn dìng é qǐ cuī."
咸淳六年,都省言:"南渡以来,诸路上供数重,自嘉定至嘉熙,起截之数虽减,而州县犹以大数拘催,害及百姓。"有旨:"自咸淳七年为始,银、钱、关、会用咸淳三年起截中数拘催,绸、绢、丝、绵、绫、罗用咸淳二年起截中数拘催。钱、关、会子二千四百九十五万八千七百四十八贯,银一十六万九千六百四十三两,绸四万一千四百三十八匹,绢七十三万七千八百六十匹,丝九万五千三百三十三两,绵一百五万七千九百二十五两,绫五千一百七十九匹,罗七千三百五十五匹,户部遍牒诸路,视今所减定额起催。"
suǒ wèi jīng zǒng zhì qián zhě, xuān hé mò, chén hēng bó yǐ fā yùn jiān jīng zhì shǐ, yīn yǐ wéi míng. jiàn yán èr nián, gāo zōng zài yáng zhōu, sì fāng gòng fù bù yǐ qī zhì, hù bù shàng shū lǚ yí hào hàn lín xué shì yè mèng dé děng yán:" hēng bó yǐ dōng nán yòng bīng, cháng shè jīng zhì sī, qǔ liàng tiān jiǔ qián jí zēng yī fēn shuì qián, tóu zi mài qì děng qián, liǎn zhī yú xì, ér jī zhī shén zhòng. jí wèi hé běi zhuǎn yùn shǐ, yòu xíng yú jīng dōng xī, yī suì dé qián jìn èr bǎi wàn mín, suǒ bǔ bù xì. jīn ruò xíng yú zhū lù zhōu jūn, suì rù wú lǜ shù bǎi wàn jì. biān shì wèi níng, gǒu bù chū cǐ, huǎn jí bì zhì bào liǎn. yǔ qí liǎn yú cāng cù, hé ruò jī yú xì wēi." yú shì yǐ tiān jiǔ qián tiān mài zāo qián diǎn mài tián zhái zēng yá shuì qián guān yuán děng qǐng gěi tóu zi qián lóu diàn wù zēng sān fēn fáng qián, lìng liǎng zhè jiāng dōng xī jīng hú nán běi fú jiàn èr guǎng shōu chōng jīng zhì qián, yǐ xiàn chén lǐng zhī, tōng pàn liǎn zhī, jì zhōng shū sòng. shào xīng wǔ nián, cān zhèng mèng yǔ tí lǐng cuò zhì cái yòng, qǐng yǐ zǒng zhì sī wéi míng, yòu yīn jīng zhì zhī é zēng xī ér wèi zǒng zhì qián, ér zǒng zhì qián zì cǐ shǐ yǐ.
所谓经总制钱者,宣和末,陈亨伯以发运兼经制使,因以为名。建炎二年,高宗在扬州,四方贡赋不以期至,户部尚书吕颐浩、翰林学士叶梦得等言:"亨伯以东南用兵,尝设经制司,取量添酒钱及增一分税钱,头子、卖契等钱,敛之于细,而积之甚众。及为河北转运使,又行于京东西,一岁得钱近二百万缗,所补不细。今若行于诸路州军,岁入无虑数百万计。边事未宁,苟不出此,缓急必致暴敛。与其敛于仓卒,曷若积于细微。"于是以添酒钱、添卖糟钱、典卖田宅增牙税钱、官员等请给头子钱、楼店务增三分房钱,令两浙、江东西、荆湖南北、福建、二广收充经制钱,以宪臣领之,通判敛之,季终输送。绍兴五年,参政孟庾提领措置财用,请以总制司为名,又因经制之额增析而为总制钱,而总制钱自此始矣。
cái yòng sī yán:" zhū lù zhōu xiàn chū nà xì shěng qián suǒ shōu tóu zi qián, guàn shōu qián èr shí sān wén shěng, nèi yī shí wén shěng zuò jīng zhì qǐ fā shàng gòng, yú yī shí sān wén chōng běn lù jùn xiàn bìng cáo sī yòng. jīn yù lìng zhū lù zhōu xiàn zá shuì chū nà qián guàn shōu tóu zi qián shàng, liàng zēng zuò èr shí sān wén zú. chú cáo sī jí zhōu jiù hé dé yī shí sān wén shěng, yú jǐn rù jīng zhì kē míng zhàng nèi, qǐ fā zhù jūn." jiāng xī tí jǔ sī yán:" cháng píng qián wù, jiù fǎ guàn shōu tóu zi qián wǔ wén zú. jīn dāng yī zhū sè qián lì, zēng zuò èr shí sān wén zú, chú wǔ wén yī jiù fǎ zhī yòng, yú zēng dào qián yǔ jīng zhì sī bié zuò kē míng shū sòng."
财用司言:"诸路州县出纳系省钱所收头子钱,贯收钱二十三文省,内一十文省作经制起发上供,余一十三文充本路郡县并漕司用。今欲令诸路州县杂税出纳钱贯收头子钱上,量增作二十三文足。除漕司及州旧合得一十三文省,余尽入经制窠名帐内,起发助军。"江西提举司言:"常平钱物,旧法贯收头子钱五文足。今当依诸色钱例,增作二十三文足,除五文依旧法支用,余增到钱与经制司别作窠名输送。"
jiǔ nián, jiàn yì dài fū céng tǒng shàng shū yán:" jīng zhì shǐ běn hù bù zhī zhí, gèng zhì yī sī, wú yì yú shì. rú chuàng gōng jǐ jiǔ kù, yì shì yīn duó shěng sī zhī lì. ruò wèi jiān sī jùn xiàn wéi fǎ fèi lìng, bié jiàn cǐ sī àn zhī, zé yòu bù rán. fū cháo tíng zhì jiān sī yǐ xiá zhōu jùn, lì shěng bù yǐ xiá jiān sī, zǔ zōng zhì yě. shuì fù shī shí, dāng wèn zhuǎn yùn sī cháng píng qián gǔ shī xiàn, dāng wèn tí jǔ sī. ruò shǐ jīng zhì sī néng shì shì jiǎn chá, zé suī hù bù bǎn cáo, yì kě fèi yǐ. qiě zì zhì sī yǐ lái, cáo sī zhī yí yòng, xiàn sī zhī zāng fá, jiān sī zhī wàng zhī, gù wèi cháng shǎo gé qí bì. bà zhī biàn." shū zòu, bù xǐng. shí liù nián, yǐ zhū lù suì qǔ jīng zǒng zhì qián, běn lù tí xíng bìng jiǎn fǎ gàn bàn guān jū cuī, suì zhōng tōng niǔ yǐ kè diàn zuì. èr shí yī nián, yǐ shǒu cuì tóng jiǎn chá. èr shí jiǔ nián, zhào zhuān yǐ tōng pàn zhǔ zhī.
九年,谏议大夫曾统上疏言:"经制使本户部之职,更置一司,无益于事。如创供给酒库,亦是阴夺省司之利。若谓监司、郡县违法废令,别建此司按之,则又不然。夫朝廷置监司以辖州郡,立省部以辖监司,祖宗制也。税赋失实,当问转运司;常平钱谷失陷,当问提举司。若使经制司能事事检察,则虽户部版曹,亦可废矣。且自置司以来,漕司之移用,宪司之赃罚,监司之妄支,固未尝少革其弊。罢之便。"疏奏,不省。十六年,以诸路岁取经总制钱,本路提刑并检法干办官拘催,岁终通纽以课殿最。二十一年,以守、倅同检察。二十九年,诏专以通判主之。
qián dào yuán nián, zhào:" zhū lù zhōu xiàn chū nà, guàn tiān shōu qián yī shí sān wén shěng, chōng jīng zǒng zhì qián, yǐ suǒ zēng qián bié shū zuǒ cáng xī kù, bǔ zhù jīng fèi." zì shì jīng zǒng zhì qián měi qiān shōu wǔ shí liù wén yǐ. rán yù bīng xiōng, yì shí yǒu juān miǎn. sān nián, fù yǐ shǒu cuì gòng zhǎng zhī.
乾道元年,诏:"诸路州县出纳,贯添收钱一十三文省,充经总制钱,以所增钱别输左藏西库,补助经费。"自是经总制钱每千收五十六文矣。然遇兵凶,亦时有蠲免。三年,复以守、倅共掌之。
chún xī shí liù nián, guāng zōng jí wèi, jiǎn jiāng dōng xī fú jiàn huái dōng zhè xī jīng zǒng zhì qián yī shí qī wàn yī qiān mín. shào xī èr nián, zhào píng jiāng fǔ hé fā jīng zǒng zhì qián suì jiǎn èr wàn mín. jiā dìng shí qī nián, zhào juān jiā dìng shí wǔ nián zhōng yǐ qián suǒ kuī qián shù. duān píng sān nián, zhào:" zhū lù zhōu jūn yīn zāi shāng jiǎn fàng miáo mǐ, wú shōu jīng zǒng zhì tóu zi kān hé zhū mò děng qián zì jīn yǐ fàng miáo mǐ, suí miáo dài nà qián bìng yǔ chú fàng."
淳熙十六年,光宗即位,减江东西、福建、淮东、浙西经总制钱一十七万一千缗。绍熙二年,诏平江府合发经总制钱岁减二万缗。嘉定十七年,诏蠲嘉定十五年终以前所亏钱数。端平三年,诏:"诸路州军因灾伤检放苗米,毋收经总制头子、勘合朱墨等钱;自今已放苗米,随苗带纳钱并与除放。"
suǒ wèi yuè zhuāng qián zhě, shǐ yú shào xīng zhī èr nián. shí hán shì zhōng zhù jūn jiàn kāng, zǎi xiàng lǚ yí hào zhū shèng fēi yì jīn jiāng dōng cáo chén yuè zhuāng fā dà jūn qián shí wàn mín, yǐ cháo tíng shàng gòng jīng zhì jí cáo sī yí yòng děng qián gōng yì. dāng shí cáo sī bù liàng zhōu jūn zhī lì, yī lì jūn kē, jì yǒu piān zhòng zhī bì, shàng gòng jīng zhì, wú é tiān jiǔ qián bìng zhēng lì qián, shàn jūn jiǔ xī qián, cháng píng qián, jí zhū sī fēng zhuāng bù fēng zhuāng xì shěng bù xì shěng qián, jiē shì cháo tíng kē míng yě. yú shì jùn xiàn héng liǎn, zhū jī sī lèi, jiāng dōng xī zhī hài yóu shén. shí qī nián, zhào zhōu jùn yǐ kuān shèng qián chōng yuè zhuāng, yǐ kuān mín lì, suì jiǎn jiāng dōng xī zhī qián èr shí qī wàn qī qiān mín yǒu qí.
所谓月桩钱者,始于绍兴之二年。时韩世忠驻军建康,宰相吕颐浩、朱胜非议今江东漕臣月桩发大军钱十万缗,以朝廷上供经制及漕司移用等钱供亿。当时漕司不量州军之力,一例均科,既有偏重之弊,(上供经制,无额添酒钱并争利钱,赡军酒息钱,常平钱,及诸司封桩不封桩、系省不系省钱,皆是朝廷窠名也。)于是郡县横敛,铢积丝累,江东、西之害尤甚。十七年,诏州郡以宽剩钱充月桩,以宽民力,遂减江东、西之钱二十七万七千缗有奇。
yòu yǒu suǒ wèi bǎn zhàng qián zhě, yì jūn xìng hòu suǒ chuàng yě. rú shū mǐ zé zēng shōu hào shèng, jiāo qián bó zé duō shōu mí fèi, xìng fù rén zhī fàn fǎ ér zhòng qí fá, zì xū lì zhī shòu qiú ér kè qí rù, suǒ dào zāng zé bù cháng shī zhǔ, jiǎn cái chǎn zé bù jí bēi yòu, wáng sēng jué hù bù qí hé shí ér rù guān, táo chǎn fèi tián bù yǔ xiāo chú ér yì nà, tā rú cǐ lèi, bù kě biàn jǔ. zhōu xiàn zhī lì gù zhī qí fēi fǎ, rán yǐ bǎn zhàng qián é tài zhòng, suī yù bù héng qǔ yú mín, bù kě dé yǐ.
又有所谓板帐钱者,亦军兴后所创也。如输米则增收耗剩,交钱帛则多收糜费,幸富人之犯法而重其罚,恣胥吏之受赇而课其入,索盗赃则不偿失主,检财产则不及卑幼,亡僧、绝户不俟核实而入官,逃产、废田不与消除而抑纳,他如此类,不可遍举。州县之吏固知其非法,然以版帐钱额太重,虽欲不横取于民,不可得已。
fán huò cái bù lǐng yú yǒu sī zhě, zé yǒu nèi cáng kù, gài tiān zǐ zhī bié cáng yě. xiàn guān yǒu jù fèi, zuǒ cáng zhī jī bù zú gěi, zé fā nèi cáng zuǒ zhī. sòng chū, zhū zhōu gòng fù jiē shū zuǒ cáng kù, jí qǔ jīng hú, dìng bā shǔ, píng lǐng nán jiāng nán, zhū guó zhēn bǎo jīn bó jǐn rù nèi fǔ. chū, tài zǔ yǐ tǎng zàng yíng yì, yòu yú jiǎng wǔ diàn hòu bié wèi nèi kù, cháng wèi:" jūn lǚ jī jǐn dāng yù wèi zhī bèi, bù kě lín shì hòu liǎn yú mín.
凡货财不领于有司者,则有内藏库,盖天子之别藏也。县官有钜费,左藏之积不足给,则发内藏佐之。宋初,诸州贡赋皆输左藏库,及取荆湖,定巴蜀,平岭南、江南,诸国珍宝、金帛尽入内府。初,太祖以帑藏盈溢,又于讲武殿后别为内库,尝谓:"军旅、饥馑当预为之备,不可临事厚敛于民。
tài zōng sì wèi, zhāng quán wú yuè xiāng cì xiàn dì, yòu xià tài yuán, chǔ jī yì hòu, fēn zuǒ cáng kù wèi nèi cáng kù, lìng nèi cáng kù shǐ dí yì děng yú zuǒ cáng kù zé shàng líng luó děng wù bié zào zhàng jí, yuè shēn shū mì yuàn gǎi jiǎng wǔ diàn hòu kù wèi jǐng fú diàn kù, bǐ lì nèi cáng. qí hòu nǎi lìng jiǎn nà zhū zhōu shàng gòng wù, jù yuè zhàng yú nèi dōng mén jìn rù, wài tíng bù dé yù qí shì. dì yīn wèi zuǒ yòu yuē:" cǐ gài lǜ sī jì zhī chén bù néng jié yuē, yì shí yòng dù yǒu quē, fù fù lǜ yú mín, zhèn bù yǐ cǐ zì gòng shì hào yě."
太宗嗣位,漳泉、吴越相次献地,又下太原,储积益厚,分左藏库为内藏库,令内藏库使翟裔等于左藏库择上绫罗等物别造帐籍,月申枢密院;改讲武殿后库为景福殿库,俾隶内藏。其后乃令拣纳诸州上供物,具月帐于内东门进入,外庭不得预其事。帝因谓左右曰:"此盖虑司计之臣不能节约,异时用度有阙,复赋率于民,朕不以此自供嗜好也。"
zì qián dé kāi bǎo yǐ lái, yòng bīng jí shuǐ hàn zhèn gěi qìng zé cì lài yǒu sī jì dù zhī suǒ quē zhě, bì jí qí shù yǐ dài yú nèi cáng, hòu kè fù yǒu yú, jí cháng zhī. chún huà hòu èr shí wǔ nián jiān, suì dài bǎi wàn, yǒu zhì sān bǎi wàn zhě. lèi suì bù néng cháng, zé chú qí jí.
自乾德、开宝以来,用兵及水旱振给、庆泽赐赉、有司计度之所阙者,必籍其数以贷于内藏,候课赋有余,即偿之。淳化后二十五年间,岁贷百万,有至三百万者。累岁不能偿,则除其籍。
jǐng dé sì nián, yòu yǐ xīn yī kù wèi nèi cáng xī kù. chū, liú chéng guī cháng zhǎng kù, jīng zhì duō qí suǒ zhì, yòu tuī jiū zhì kù yǐ lái chū nà, zào dōu zhàng jí xū zhī, lǚ jiā shǎng yān. zhēn zōng zài lín xìng, zuò míng kè shí. dà zhōng xiáng fú wǔ nián, chóng xiū kù wū, zēng guǎng qí dì. jì ér yòu yǐ xiāng yào kù yí luán sī wū yì zhī, fēn wéi sì kù: jīn yín yī kù, zhū yù xiāng yào yī kù, jǐn bó yī kù, qián yī kù. jīn yín zhū bǎo yǒu shí sè, qián yǒu xīn jiù èr sè, jǐn bó shí sān sè, xiāng yào qī sè. tiān xǐ èr nián, yòu chū nèi cáng mín qián èr bǎi wàn gěi sān sī.
景德四年,又以新衣库为内藏西库。初,刘承珪尝掌库,经制多其所置,又推究置库以来出纳,造都帐及《须知》,屡加赏焉。真宗再临幸,作铭刻石。大中祥符五年,重修库屋,增广其地。既而又以香药库、仪鸾司屋益之,分为四库:金银一库,珠玉、香药一库,锦帛一库,钱一库。金银、珠宝有十色,钱有新旧二色,锦帛十三色,香药七色。天禧二年,又出内藏缗钱二百万给三司。
tiān shèng yǐ hòu, bīng shī shuǐ hàn fèi wú cháng shù, sān suì yī lài jūn shì, chū qián bǎi wàn mín, chóu juàn bǎi wàn pǐ, yín sān shí wàn liǎng, jǐn qǐ lù tāi tòu bèi líng luó shā hú hé wǔ shí wàn pǐ, yǐ zuǒ sān sī. yòu suì rù ráo chí jiāng jiàn xīn zhù mín qián yī bǎi qī wàn, ér chì jiù xù mín qián liù shí wàn yú zuǒ cáng kù, shuài yǐ wéi cháng. yì shí sān sī yòng dù bù zú, bì qǐng dài yú nèi cáng, zhé dé zhī, qí míng wéi dài, shí hǎn néng cháng. jǐng yòu zhōng, nèi cáng kù zhǔ zhě yán:" suì chì mín qián liù shí wàn zhù sān sī, zì tiān xǐ sān nián shǐ. jì míng dào èr nián jù jīn cái sì nián, ér suǒ dài qián bó jiǔ bǎi yī shí qī wàn." zài tài zōng shí sān sī suǒ dài shén zhòng, jiǔ bù néng cháng, zhì qìng lì zhōng, zhào xī juān zhī. gài nèi cáng suì rù jīn bó, huáng yòu zhōng, èr bǎi liù shí wǔ wàn qī qiān yī shí yī zhì píng yī bǎi jiǔ shí sān wàn sān qiān wǔ bǎi wǔ shí sì. qí chū yǐ zhù jīng fèi, qián hòu bù kě shèng shǔ, zhì yú chǔ jī yíng suō, zé yǒu sī mò de xiáng yān.
天圣以后,兵师、水旱费无常数,三岁一赉军士,出钱百万缗,绸绢百万匹,银三十万两,锦绮、鹿胎、透背、绫罗纱縠合五十万匹,以佐三司。又岁入饶、池、江、建新铸缗钱一百七万,而斥旧蓄缗钱六十万于左藏库,率以为常。异时三司用度不足,必请贷于内藏,辄得之,其名为贷,实罕能偿。景祐中,内藏库主者言:"岁斥缗钱六十万助三司,自天禧三年始。计明道二年距今才四年,而所贷钱帛九百一十七万。"在太宗时三司所贷甚众,久不能偿,至庆历中,诏悉蠲之。盖内藏岁入金帛,皇祐中,二百六十五万七千一十一;治平一百九十三万三千五百五十四。其出以助经费,前后不可胜数,至于储积赢缩,则有司莫得详焉。
shén zōng lín yù zhī chū, zhào lì suì shū nèi cáng qián bó zhī é, shì qìng lì shàng gòng wéi shù. cháng wèi fǔ chén yuē:" bǐ yuè nèi cáng kù jí, wén jù ér yǐ, cái huò chū rù, chū wú guān fáng. jiù yǐ lóng nǎo zhēn zhū yù yú què huò wù, shù nián bù shū zhí, yì bù gōu kǎo. cháng wén tài zōng shí nèi cáng cái kù, měi qiān jì yòng yī yá qián jì zhī. fán míng wù bù tóng, suǒ yòng qián sè yì yì, tā rén mò néng xiǎo, xiá ér zhì zhī yù gé, yǐ cān yàn zhàng jí zhōng dìng shù. wǎn nián, chū qí qián shì zhēn zōng yuē:' shàn bǎo cǐ zú yǐ.' jīn shǒu nèi cáng chén, jiē bù xiǎo zhàng jí guān fáng zhī fǎ." jí mìng gàn dāng yù yào lǐ shùn jǔ lǐng qí shì. jì zhào zhū lù jīn yín shū nèi cáng kù zhě, suì yǐ zhàng shàng sān sī jū cuī. yuán fēng yǐ lái, yòu zhào zhū lù jīn bó mín qián shū nèi kù zhě, wěi tí diǎn xíng yù sī dū qù, ruò sān sī fā yùn sī shàn liú zhě, zuò zhī. chāo fā fāng chǎng qián wù jì shì yì wù, zhí fù nèi cáng kù jì zhàng fēng zhuāng. dāng shū nèi kù jīn bó mín qián, yú qī huò tā yòng zhě, rú shàn yòng fēng zhuāng qián fǎ.
神宗临御之初,诏立岁输内藏钱帛之额,视庆历上供为数。尝谓辅臣曰:"比阅内藏库籍,文具而已,财货出入,初无关防。旧以龙脑、珍珠鬻于榷货务,数年不输直,亦不钩考。尝闻太宗时内藏财库,每千计用一牙钱记之。凡名物不同,所用钱色亦异,他人莫能晓,匣而置之御阁,以参验帐籍中定数。晚年,出其钱示真宗曰:'善保此足矣。'今守内藏臣,皆不晓帐籍关防之法。"即命干当御药李舜举领其事。继诏诸路金银输内藏库者,岁以帐上三司拘催。元丰以来,又诏诸路金帛、缗钱输内库者,委提点刑狱司督趣,若三司、发运司擅留者,坐之。超发坊场钱勿寄市易务,直赴内藏库寄帐封桩。当输内库金帛、缗钱,逾期或他用者,如擅用封桩钱法。
chū, yì zǔ cháng yù jī jiān bó èr bǎi wàn yì dí rén shǒu, yòu bié chǔ yú jǐng fú diàn. yuán fēng chū, nǎi gèng jǐng fú diàn kù míng, zì zhì shī yǐ jiē zhī yuē:" wǔ jì shī tú, xiǎn yǔn kǒng chì, yì zǔ zào bāng, sī yǒu chéng ài, yuán shè nèi fǔ, jī yǐ mù shì, zēng sūn bǎo zhī, gǎn wàng jué zhì." yī zì yī kù yǐ hào zhī, fán sān shí èr kù. hòu jī xiàn yíng wèi èr shí kù, yòu jiē shī yuē:" měi qián xī tì xīn, wàng yì zūn yí yè, gù yǔ bù wǔ zī, hé rì chéng róng jié."
初,艺祖尝欲积缣帛二百万易敌人首,又别储于景福殿。元丰初,乃更景福殿库名,自制诗以揭之曰:"五季失图,玁狁孔炽,艺祖造邦,思有惩艾,爰设内府,基以募士,曾孙保之,敢忘厥志。"一字一库以号之,凡三十二库。后积羡赢为二十库,又揭诗曰:"每虔夕惕心,妄意遵遗业,顾予不武姿,何日成戎捷。"
yuán yòu yuán nián, jiān chá yù shǐ shàng guān jūn yán:" zì xīn guān zhì, gài yǒu yì hé lǐ cái zhī jú zǒng yú yī sī, gù yǐ jīn bù yòu cáo zhǔ xíng nèi cáng shòu nà, ér fèng chén nèi cáng kù shòu nà yòu lì tài fǔ sì. rán àn qí suǒ lǐng, bù guò guān tōng suǒ rù míng shù, wèi zhī jū cuī ér yǐ, zhī yòng duō guǎ, bù dé zhuǎn zhì. zǒng lǐng zhī zhě, zhǐ zhōng guān shù shí rén, bǐ wéi zhī jǐn jiōng yào tú chuāng yǒu, yǐ wéi gù mì ěr, yòu ān néng gōu kǎo qí chū rù duō shǎo, yǔ fū suǒ xù zhī shù zāi? yí yīn guān zhì zhī yì, lìng hù bù tài fǔ sì, yú nèi cáng zhū kù jiē dé jiǎn chá." míng nián, zhào nèi cáng kù wù tīng yǐ duō guǎ xiāng chú. zhì kù bǎi yú nián, zhì shì shǐ biān yuè yún.
元祐元年,监察御史上官均言:"自新官制,盖有意合理财之局总于一司,故以金部右曹主行内藏受纳,而奉宸内藏库受纳又隶太府寺。然按其所领,不过关通所入名数,为之拘催而已,支用多寡,不得转质。总领之者,止中官数十人,彼惟知谨扃钥、涂窗牖,以为固密尔,又安能钩考其出入多少,与夫所蓄之数哉?宜因官制之意,令户部、太府寺,于内藏诸库皆得检察。"明年,诏内藏库物听以多寡相除。置库百余年,至是始编阅云。
chóng níng yuán nián, zhào:" zǔ zōng zhì nèi cáng kù zhù jīng fèi yú cái, suǒ yǐ mù shì wēi dí, zhèn fá gù běn, jiē yǒu chéng fǎ. bǐ suì guān sī xiè chí, qīn dù hào jiǎn, wù zài xié lì zūn shǒu, wú lìng piān fèi." yú shì mìng cāng bù láng zhōng qiū kuò xíng zhū lù qū mó. sān nián, zhōng shū zòu:" xī níng zhī zhì, jiāng nán zhū lù jīn yín kè lì bìng shū nèi tǎng. yuán yòu zhōng, hù bù shàng shū lǐ cháng yú zhōng yǐ sān fēn zhù zhuǎn yùn sī, zhì nèi tǎng jiàn yǐ kuī jiǎn." nǎi zhào zhū lù xīn jiù kēng yě suǒ shōu kè lì jīn yín bìng shū nèi tǎng, rú xī níng zhī jiù. hòu yòu rù yú dà guān dōng kù. xún mìng réng jiù yǐ qī fēn shū nèi tǎng, yú gěi zhuǎn yùn sī. xuān hé liù nián, shēn jié liú jiè duì nèi tǎng qián wù zhī zhì.
崇宁元年,诏:"祖宗置内藏库贮经费余财,所以募士威敌,振乏固本,皆有成法。比岁官司懈驰,侵蠹耗减,务在协力遵守,无令偏废。"于是命仓部郎中丘括行诸路驱磨。三年,中书奏:"熙宁之制,江南诸路金银课利并输内帑。元祐中,户部尚书李常于中以三分助转运司,致内帑渐以亏减。"乃诏诸路新旧坑冶所收课利金银并输内帑,如熙宁之旧。后又入于大观东库。寻命仍旧以七分输内帑,余给转运司。宣和六年,申截留、借兑内帑钱物之制。
shí yòu yǒu yuán fēng kù, zé zá chǔ zhū sī xiàn yú qián. zhū dào què gū chǎng, jiù yǐ chóu yá qián zhī péi bèi guān fèi zhě, xī níng yì fǎ xíng, nǎi tīng mín zēng zhí yǐ shòu, qǔ qí jià gěi yá qián. jiǔ zhī, fāng chǎng qián yì duō, sī nóng qǐng suì fā bǎi wàn mín shū zhōng dōu. yuán fēng sān nián, suì yú sī nóng sì nán zuò yuán fēng kù zhù zhī, yǐ dài fēi cháng zhī yòng.
时又有元丰库,则杂储诸司羡余钱。诸道榷酤场,旧以酧衙前之陪备官费者,熙宁役法行,乃听民增直以售,取其价给衙前。久之,坊场钱益多,司农请岁发百万缗输中都。元丰三年,遂于司农寺南作元丰库贮之,以待非常之用。
yuán yòu yuán nián, yòu sī jiàn sū zhé lùn hé běi bǎo jiǎ zhī hài, yīn yán:" yuán fēng jí nèi kù cái wù shān wěi, jiē xiān dì duō fāng xù cáng, yǐ bèi huǎn jí. ruò jī ér bù yòng, yǔ dōng hàn xī yuán qián, táng zhī qióng lín dà yíng èr kù hé yì? yuàn yǐ sān shí wàn mín mù bǎo jiǎ wèi jūn." xún yòng qí yì. yuán yòu sān nián, gǎi fēng zhuāng qián wù kù wèi yuán yòu kù. wèi jǐ, fēn yuán fēng kù wèi yuán fēng nán běi kù. shù yuè, yǐ běi kù wèi sī kōng lǚ gōng zhe xiè, fēng zhuāng bìng fù nán kù réng jiù. yuán fēng liù nián, zhào suì yǐ nèi cáng kù mín qián wǔ shí wàn zhuāng yuán fēng kù, bǔ zhù jūn fèi. chóng níng yǐ hòu, zhū lù fēng zhuāng jìn jūn quē é gěi sān lù wài, yǔ cháng píng fāng chǎng miǎn yì chóu juàn tiē shū dōng běi yán qián, jí yù mài zài guān tián wū qián, yīng qián shōu zhuāng guǎn fēng zhuāng quán tiān jiǔ qián qīn zhàn fáng láng bái dì qián gōng shǐ kù yí lì děng qián, bìng shū yuán fēng kù. bié yòu zhì dà guān kù, zhì tóng yuán fēng, dàn fēn dōng xī zhī bié. zuì hòu, jiàn xuān hé kù, yǒu quán huò bì yú fú yù yù shí qì gòng děng míng, gài cài tāo yù xiào wáng fǔ yǐ yīng fèng sī gòng xiàn yào chǒng, shì bù zú jì.
元祐元年,右司谏苏辙论河北保甲之害,因言:"元丰及内库财物山委,皆先帝多方蓄藏,以备缓急。若积而不用,与东汉西园钱,唐之琼林、大盈二库何异?愿以三十万缗募保甲为军。"寻用其议。元祐三年,改封桩钱物库为元祐库。未几,分元丰库为元丰南、北库。数月,以北库为司空吕公著廨,封桩并附南库仍旧。元丰六年,诏岁以内藏库缗钱五十万桩元丰库,补助军费。崇宁以后,诸路封桩禁军阙额给三路外,与常平、坊场、免役、绸绢、贴输东北盐钱,及鬻卖在官田屋钱,应前收桩管封桩权添酒钱、侵占房廊白地钱、公使库遗利等钱,并输元丰库。别又置大观库,制同元丰,但分东西之别。最后,建宣和库,有泉货、弊余、服御、玉食、器贡等名,盖蔡绦欲效王黼以应奉司贡献要宠,事不足纪。
jìng kāng yuán nián, zhào zhū lù gōng shǐ kù jí shén xiāo gōng jīn yín qì mǐn, suǒ zài jǐn shū yuán fēng kù. hù bù shàng shū niè shān zhé qǔ yuán fēng kù běi zhū, zǎi xiàng wú mǐn bái dì, yán:" cháo tíng yǒu yuán fēng dà guān kù, yóu zài bì xià yǒu nèi cáng kù. cháo tíng yǒu quē yòng, xū yú nèi cáng, bì děi zhǐ rán hòu gǎn qǔ, hù bù qǐ kě shàn qǔ cháo tíng kù wù wù zāi? ruò rén rén dé shàn qǔ kù wù, zé gāng jì luàn yǐ." qīn zōng rán zhī.
靖康元年,诏诸路公使库及神霄宫金银器皿,所在尽输元丰库。户部尚书聂山辄取元丰库北珠,宰相吴敏白帝,言:"朝廷有元丰、大观库,犹在陛下有内藏库。朝廷有阙用,需于内藏,必得旨然后敢取,户部岂可擅取朝廷库务物哉?若人人得擅取库物,则纲纪乱矣。"钦宗然之。
nán dù, nèi cáng zhū kù huò cái zhī shù suī bù jí qián, rán bīng xìng yòng fá, yì shí qǔ yǐ wéi zhù. qí jí zhàng zhī xiáng mò de ér kǎo, zé yǐ hòu sòng shǐ duō quē yún.
南渡,内藏诸库货财之数虽不及前,然兵兴用乏,亦时取以为助。其籍帐之详莫得而考,则以后宋史多阙云。