bīng sì xiāng bīng yī
◎兵四(鄉兵一)
shǎn xī bǎo yì hé běi zhōng shùn hé běi shǎn xī qiáng rén zhài hù hé běi hé dōng qiáng zhuàng hé dōng shǎn xī gōng jiàn shǒu hé běi děng lù gōng jiàn shè
○陝西保毅 河北忠順 河北陝西強人砦戶 河北河東強壯 河東陝西弓箭手 河北等路弓箭社
xiāng bīng zhě, xuǎn zì hù jí, huò tǔ mín yīng mù, zài suǒ tuán jié xùn liàn, yǐ wèi fáng shǒu zhī bīng yě. zhōu guǎng shùn zhōng, diǎn qín zhōu shuì hù chōng bǎo yì jūn, sòng yīn zhī. zì jiàn lóng sì nián, fēn mìng shǐ chén wǎng guān xī dào, lìng diào fā xiāng bīng fù qìng zhōu. xián píng sì nián, lìng shǎn xī xì shuì rén hù jiā chū yī dīng, hào yuē bǎo yì, guān gěi liáng cì, shǐ zhī fēn fān shù shǒu. wǔ nián, shǎn xī yuán biān dīng zhuàng chōng bǎo yì zhě zhì liù wàn bā qiān qī bǎi qī shí wǔ rén. qī yuè, yǐ mù bīng lí qù xiāng tǔ, yǒu shāng hé qì, zhào zhū zhōu diǎn chōng qiáng zhuàng hù zhě, shuì fù zhǐ lìng běn zhōu shū nà, yǒu sī bù dé zhī yí zhī. xiān shì, hé běi zhōng liè xuān yǒng wú rén chéng tì zhě, suī lǎo jí bù dé tíng jí. zhì shì, zhào zì jīn wěi wú jiā yè dài tì zhě, fàng lìng zì biàn. zì shì yǐ zhì tiān xǐ jiān, bìng dài guǎng ruì lǎo bìng zhī bīng, suī fēi qīn shǔ ér yuàn dài zhě tīng. hé běi qiáng zhuàng, kǒng duó qí nóng shí, zé yǐ shí yuè zhì zhēng yuè xún xiū rì zhào jí ér jiào yuè zhī. zhōng liè xuān yǒng guǎng ruì zhī guī nóng ér què yuán zhě, bìng zì jīng chà bǔ shù yú hé shàng ér suì yuè jiǔ yuǎn zhě, zé tè wèi qiān bǔ pín dú ér wú lì zhào tì zhě, zé lìng zhú chù bǎo míng fàng tíng.
鄉兵者,選自戶籍,或土民應募,在所團結訓練,以為防守之兵也。周廣順中,點秦州稅戶充保毅軍,宋因之。自建隆四年,分命使臣往關西道,令調發鄉兵赴慶州。咸平四年,令陝西系稅人戶家出一丁,號曰保毅,官給糧賜,使之分番戍守。五年,陝西緣邊丁壯充保毅者至六萬八千七百七十五人。七月,以募兵離去鄉土,有傷和氣,詔諸州點充強壯戶者,稅賦止令本州輸納,有司不得支移之。先是,河北忠烈、宣勇無人承替者,雖老疾不得停籍。至是,詔自今委無家業代替者,放令自便。自是以至天禧間,並、代廣銳老病之兵,雖非親屬而願代者聽。河北強壯,恐奪其農時,則以十月至正月旬休日召集而教閱之。忠烈、宣勇、廣銳之歸農而闕員者,並自京差補;戍於河上而歲月久遠者,則特為遷補;貧獨而無力召替者,則令逐處保明放停。
dāng shì shí, hé běi hé dōng yǒu shén ruì zhōng yǒng qiáng zhuàng, hé běi yǒu zhōng shùn qiáng rén, shǎn xī yǒu bǎo yì zhài hù qiáng rén qiáng rén gōng shǒu, hé dōng shǎn xī yǒu gōng jiàn shǒu, hé běi dōng shǎn xī yǒu yì yǒng, lín zhōu yǒu yì bīng, chuān shǎn yǒu tǔ dīng zhuàng dīng, jīng hú nán běi yǒu nǔ shǒu tǔ dīng, guǎng nán dōng xī yǒu qiāng shǒu tǔ dīng, yōng zhōu yǒu xī dòng zhuàng dīng tǔ dīng, guǎng nán dōng xī yǒu zhuàng dīng.
當是時,河北、河東有神銳、忠勇、強壯,河北有忠順、強人,陝西有保毅、砦戶、強人、強人弓手,河東、陝西有弓箭手,河北東、陝西有義勇,麟州有義兵,川陝有土丁、壯丁,荊湖南、北有弩手、土丁,廣南東、西有槍手、土丁,邕州有溪洞壯丁、土丁,廣南東、西有壯丁。
dāng rén zōng shí, shén ruì zhōng yǒng qiáng zhuàng jiǔ fèi, zhōng shùn bǎo yì jǐn yǒu cún zhě. kāng dìng chū, zhào hé běi hé dōng tiān jí qiáng zhuàng, hé běi fán èr shí jiǔ wàn sān qiān, hé dōng shí sì wàn sì qiān, jiē yǐ shí xùn liàn. zì xī shī lǚ nǜ, zhèng bīng bù zú, nǎi jí shǎn xī zhī mín, sān dīng xuǎn yī, yǐ wèi xiāng gōng shǒu. wèi jǐ, cì chōng bǎo jié, wèi zhǐ huī yī bǎi bā shí wǔ, fēn shù biān zhōu. xī shī bà, duō jiǎn fàng yān. qìng lì èr nián, jí hé běi qiáng zhuàng, dé èr shí jiǔ wàn wǔ qiān, jiǎn shí zhī qī wèi yì yǒng, qiě jí mín dīng yǐ bǔ qí bù zú. hé dōng jiǎn jí rú hé běi fǎ.
當仁宗時,神銳、忠勇、強壯久廢,忠順、保毅僅有存者。康定初,詔河北、河東添籍強壯,河北凡二十九萬三千,河東十四萬四千,皆以時訓練。自西師屢衄,正兵不足,乃籍陝西之民,三丁選一,以為鄉弓手。未幾,刺充保捷,為指揮一百八十五,分戍邊州。西師罷,多揀放焉。慶曆二年,籍河北強壯,得二十九萬五千,揀十之七為義勇,且籍民丁以補其不足。河東揀籍如河北法。
qí hòu, yì zhě lùn" yì yǒng wèi hé běi fú bīng, yǐ shí jiǎng xí, wú dài chǔ lǐn, dé gǔ yù bīng yú nóng zhī yì. xī qí shù yú liè jùn, zhǐ yǐ wèi chéng shǒu zhī bèi. chéng néng lìng hé běi xíng jì èr zhōu fēn dōng xī liǎng lù, mìng èr jùn shǒu fèn lǐng, yǐ shí yuè xí, kòu zhì, jí liǎng lù yì yǒng xiáng jí fù yuán, shǐ qí fù bèi shòu dí, zé hé běi sān shí yú suǒ cháng fú ruì bīng yǐ". cháo tíng xià qí yì, hé běi shuài chén lǐ zhāo liàng děng yì yuē:" xī táng zé lù liú hòu lǐ bào zhēn jí hù dīng nán, sān xuǎn qí yī, nóng xì zé fēn cáo jiǎo shè, suì zhōng dōu shì, yǐ shì shǎng fá, sān nián jiē shàn shè, jǔ bù nèi dé jìn zú èr wàn. jì wú lǐn fèi, fǔ kù yì shí, nǎi shàn jiǎ bīng wèi zhàn jù, suì xióng shì shān dōng. shì shí, tiān xià chēng zhāo yì bù bīng guān yú zhū jūn, cǐ jìn dài zhī xiǎn xiào, ér huò wèi mín bīng zhǐ kě chéng shǒu, nán bèi zhàn zhèn, fēi tōng lùn yě. dàn dāng wú shì shí, biàn fēn yì yǒng wèi liǎng lù, zhì guān tǒng lǐng, yǐ zhāng yòng bīng zhī shì, wài shǐ dí rén yí ér shēng móu, nèi yì yáo dòng zhòng xīn, fēi jì zhī dé. gū lìng zài suǒ diǎn jí xùn liàn, sān èr nián jiān, wǔ yì shāo jīng, jiàn xí xíng zhèn. yù yǒu jǐng, dé jiāng chén rú bào zhēn zhě tǒng yù, zhì qí zhèn duì, shì yǐ shǎng fá, hé dí bù kě zhàn zāi? zhì yú bù fèn bù liè, liàng dí yīng jī, xì yú lín shí pián yí, yì nán yù tú. kuàng hé běi hé dōng jiē biān zhōu zhī dì, zì zhì yì yǒng, zhōu xiàn yǐ shí àn yuè, ěr mù yǐ shú, xíng gù wú yí." zhào rú suǒ yì.
其後,議者論"義勇為河北伏兵,以時講習,無待儲廩,得古寓兵於農之意。惜其束於列郡,止以為城守之備。誠能令河北邢、冀二州分東西兩路,命二郡守分領,以時閱習,寇至,即兩路義勇翔集赴援,使其腹背受敵,則河北三十餘所常伏銳兵矣"。朝廷下其議,河北帥臣李昭亮等議曰:"昔唐澤潞留後李抱真籍戶丁男,三選其一,農隙則分曹角射,歲終都試,以示賞罰,三年皆善射,舉部內得勁卒二萬。既無廩費,府庫益實,乃繕甲兵為戰具,遂雄視山東。是時,天下稱昭義步兵冠於諸軍,此近代之顯效,而或謂民兵只可城守,難備戰陣,非通論也。但當無事時,便分義勇為兩路,置官統領,以張用兵之勢,外使敵人疑而生謀,內亦搖動眾心,非計之得。姑令在所點集訓練,三二年間,武藝稍精,漸習行陣。遇有警,得將臣如抱真者統馭,制其陣隊,示以賞罰,何敵不可戰哉?至於部分布列,量敵應機,繫於臨時便宜,亦難預圖。況河北、河東皆邊州之地,自置義勇,州縣以時按閱,耳目已熟,行固無疑。"詔如所議。
zhì píng yuán nián, zǎi xiàng hán qí yán:" gǔ zhě jí mín wèi bīng, shù suī duō ér shàn zhì báo. táng zhì fǔ bīng, zuì wèi jìn zhī, hòu fèi bù néng fù. jīn zhī yì yǒng, hé běi jǐ shí wǔ wàn, hé dōng jǐ bā wàn, yǒng hàn chún shí, chū yú tiān xìng, ér yǒu wù lì zī chǎn, fù mǔ qī zǐ zhī suǒ xì, ruò shāo jiā liàn jiǎn, yǔ táng fǔ bīng hé yì? shǎn xī cháng cì gōng shǒu wèi bǎo jié, hé běi hé dōng shǎn xī, jiē kòng xī běi, shì dāng yī tǐ. qǐng yú shǎn xī zhū zhōu yì diǎn yì yǒng, zhǐ niè shǒu bèi, yī shí bù wú xiǎo rǎo, zhōng chéng zhǎng lì." tiān zǐ nà qí yán, nǎi qiǎn jí shǎn xī yì yǒng, dé shí sān wàn bā qiān sì bǎi liù shí wǔ rén.
治平元年,宰相韓琦言:"古者籍民為兵,數雖多而贍至薄。唐置府兵,最為近之,後廢不能復。今之義勇,河北幾十五萬,河東幾八萬,勇悍純實,出於天性,而有物力資產,父母妻子之所系,若稍加練簡,與唐府兵何異?陝西嘗刺弓手為保捷,河北、河東、陝西,皆控西北,事當一體。請於陝西諸州亦點義勇,止涅手背,一時不無小擾,終成長利。"天子納其言,乃遣籍陝西義勇,得十三萬八千四百六十五人。
shì shí, jiàn guān sī mǎ guāng lèi zòu, wèi:" shǎn xī qǐng cháng jí xiāng gōng shǒu, shǐ yù yǐ bù qù xiāng lǐ. jì ér niè wèi bǎo jié zhèng bīng, qiǎn shù biān zhōu, qí hòu bù kě yòng, suì tài wèi mín, tú shǐ yí lù sāo rán, ér yú guó wú bǔ. qiě zǔ zōng píng yī hǎi nèi, hé cháng yǒu yì yǒng zāi? zì zhào yuán hào fǎn, zhū jiāng fù shī xiāng jì, zhōng bù néng chū yī lǚ zhī zhòng, shè qū tuō zhī dì. dāng shì shí, sān lù xiāng bīng shù shí wàn, hé cháng dé yī rén zhī lì? yì zhě bì yuē:' hé běi hé dōng bù yòng yī lǐn, dé shèng bīng shù shí wàn, yuè jiào jīng shú, jiē kě yǐ zhàn yòu bīng chū mín jiān, hé yú gǔ zhì.' chén wèi bù rán. bǐ shù shí wàn zhě, xū shù yě yuè jiào jīng shú zhě, wài mào yě bīng chū mín jiān zhě, míng yǔ gǔ tóng ér shí yì. gài zhōu xiàn chéng cháo tíng zhī yì, zhǐ qiú shù duō. yuè jiào zhī rì, guān zhě dàn jiàn qí qí hào xiān míng, zhēng gǔ bèi jù, háng liè yǒu xù, jìn tuì yǒu jié, mò bù yǐ wèi zhēn kě yǐ zhàn. shū bù zhī bǐ yóu jù xì, ruò yù dí, zé wǎ jiě xīng sàn, bù zhī suǒ zhī yǐ. gǔ zhě bīng chū mín jiān, gēng sāng suǒ de, jiē yǐ yī shí qí jiā, gù chù zé fù zú, chū zé jīng ruì. jīn jì fù liǎn nóng mín sù bó yǐ gěi zhèng jūn, yòu jí qí shēn yǐ wèi bīng, shì yī jiā ér gěi èr jiā zhī shì yě. rú cǐ, mín zhī cái lì ān dé bù qū? chén yú yǐ wèi hé běi hé dōng yǐ cì zhī mín, yóu dāng fàng hái, kuàng shǎn xī wèi cì zhī mín hū?" dì fú tīng. yú shì sān lù xiāng bīng, wéi yì yǒng wèi zuì shèng.
是時,諫官司馬光累奏,謂:"陝西頃嘗籍鄉弓手,始諭以不去鄉里。既而涅為保捷正兵,遣戍邊州,其後不可用,遂汰為民,徒使一路騷然,而於國無補。且祖宗平一海內,曷嘗有義勇哉?自趙元昊反,諸將覆師相繼,終不能出一旅之眾,涉區脫之地。當是時,三路鄉兵數十萬,何嘗得一人之力?議者必曰:'河北、河東不用衣廩,得勝兵數十萬,閱教精熟,皆可以戰;又兵出民間,合於古制。'臣謂不然。彼數十萬者,虛數也;閱教精熟者,外貌也;兵出民間者,名與古同而實異。蓋州縣承朝廷之意,止求數多。閱教之日,觀者但見其旗號鮮明,鉦鼓備具,行列有序,進退有節,莫不以為真可以戰。殊不知彼猶聚戲,若遇敵,則瓦解星散,不知所之矣。古者兵出民間,耕桑所得,皆以衣食其家,故處則富足,出則精銳。今既賦斂農民粟帛以給正軍,又籍其身以為兵,是一家而給二家之事也。如此,民之財力安得不屈?臣愚以為河北、河東已刺之民,猶當放還,況陝西未刺之民乎?"帝弗聽。於是三路鄉兵,唯義勇為最盛。
xī níng yǐ lái, zé yóu zhòng fān bīng bǎo jiǎ zhī fǎ, yú duō chéng jiù zhì. qián shǐ yán gé, bù fù jù shù, qǔ qí yǒu sǔn yì zhě zhe yú piān. nán dù ér hòu, tǔ yǔ suī bù jí qián, ér bīng zhì duō réng qí gù, fán qí xiāng bīng zhài bīng zhī kě gǎi zhě, jiē fù jiàn yān.
熙寧以來,則尤重蕃兵、保甲之法,余多承舊制。前史沿革,不復具述,取其有損益者著於篇。南渡而後,土宇雖不及前,而兵制多仍其故,凡其鄉兵、砦兵之可改者,皆附見焉。
shǎn xī bǎo yì kāi bǎo bā nián, fā wèi zhōu píng liáng pān yuán èr xiàn mín zhì chéng huáng, yīn lì wèi bǎo yì gōng jiàn shǒu, fēn shù zhèn zhài. néng zì zhì mǎ, miǎn yì. táo sǐ, yǐ qīn shǔ dài, yīn zhōu guǎng shùn jiù zhì yě.
陝西保毅 開寶八年,發渭州平涼、潘原二縣民治城隍,因立為保毅弓箭手,分戍鎮砦。能自置馬,免役。逃、死,以親屬代,因周廣順舊制也。
xián píng chū, qín zhōu jí biān zhǐ zhì qiān rén, fēn fān shǒu shù. shàng fān rén yuè gěi mǐ liù dòu, zhòng dōng, cì zhǐ huī shǐ zhì fù dōu tóu zǐ líng mián páo, shí jiāng yǐ xià zào líng páo. wǔ nián, diǎn shǎn xī yán biān dīng zhuàng chōng bǎo yì, fán dé liù wàn bā qiān rén. gěi zī liáng, yǔ zhèng bīng tóng shù biān jùn.
咸平初,秦州極邊止置千人,分番守戍。上番人月給米六斗,仲冬,賜指揮使至副都頭紫綾綿袍,十將以下皂綾袍。五年,點陝西沿邊丁壯充保毅,凡得六萬八千人。給資糧,與正兵同戍邊郡。
qìng lì chū, zhào xī cì wèi bǎo jié jūn, wéi qín zhōu zēng zhì jí sān qiān rén, huán qìng bǎo ān yì gè jí zhì. shì shí, zhū zhōu zǒng liù qiān wǔ bǎi shí bā rén, wèi zhǐ huī sān shí yī.
慶曆初,詔悉刺為保捷軍,唯秦州增置及三千人,環、慶、保安亦各籍置。是時,諸州總六千五百十八人,為指揮三十一。
huáng yòu wǔ nián, jīng yuán dōu zǒng guǎn chéng kān shàng yán:" shǎn xī bǎo yì, jìn suì zhǐ gěi yì zhōu xiàn, wú fù zé yǐ wǔ jì. zì qíng cì wèi bǎo jié, ér jiā yóu bù miǎn yú bǎo yì zhī jí, huò zhé mài tián chǎn, ér dé chǎn zhě yǐ fēn shù zhù yì. jīn qín zhōu jǐn sān qiān rén, jiǔ fèi nóng yè, qǐng bà qiǎn." zhào zì jīn gǎn sī yì zhě, jì yōng zuò zhī. zhì píng chū, zhào zhì bǎo yì tián chéng míng é zhě, xī jiǎn cì yǐ wèi yì yǒng. xī níng sì nián, zhào fèi qí jūn.
皇祐五年,涇原都總管程戡上言:"陝西保毅,近歲止給役州縣,無復責以武技。自黥刺為保捷,而家猶不免於保毅之籍,或折賣田產,而得產者以分數助役。今秦州僅三千人,久廢農業,請罷遣。"詔自今敢私役者,計傭坐之。治平初,詔置保毅田承名額者,悉揀刺以為義勇。熙寧四年,詔廢其軍。
huán qìng zhài hù qiáng rén gōng shǒu, jiǔ nián, zhào rú jìn jūn fǎ, shàng qí jí, lì yú mǎ jūn sī, lǐn gěi shì zhōng jìn jūn.
環慶砦戶、強人弓手,九年,詔如禁軍法,上其籍,隸於馬軍司,廩給視中禁軍。
hé běi zhōng shùn zì tài zōng cháo yǐ yíng mò xióng bà zhōu gān níng shùn ān bǎo dìng jūn zhì zhōng shùn, fán sān qiān rén, fēn fān xún jiǎo, lì yán biān zhàn zhào xún jiǎn sī. zì shí yuè xī shàng, rén gěi liáng èr shēng, zhì èr yuè lún bàn yíng nóng. qìng lì qī nián, xià sǒng jiàn yì yǔ zhèng bīng cān shù. bā nián, yǐ shuǐ lì, duō bū wáng zhě, quán yì zhèng bīng dài qí què é. huáng yòu sì nián, quán fàng yè nóng, hòu bù fù bǔ.
河北忠順 自太宗朝以瀛、莫、雄、霸州、乾寧、順安、保定軍置忠順,凡三千人,分番巡徼,隸沿邊戰棹巡檢司。自十月悉上,人給糧二升,至二月輪半營農。慶曆七年,夏竦建議與正兵參戍。八年,以水沴,多逋亡者,權益正兵代其闕額。皇祐四年,權放業農,後不復補。
hé běi shǎn xī qiáng rén zhài hù qiáng rén gōng shǒu míng hào bù yī. xián píng sì nián, mù hé běi mín ān qì dān dào lù yǒng ruì kě wèi jiān cì zhě chōng qiáng rén, zhì dōu tóu zhǐ huī shǐ. wú shì sàn chù tián yě, kòu zhì zhuī jí, gěi qì jiǎ kǒu liáng shí qián, qiǎn chū sài tōu zhuó zéi lěi, néng zhǎn shǒu jí duó mǎ zhě rú shǎng gé. lǔ huò cái chù jiē bì zhī. qìng lì èr nián, huán zhōu yì mù, niè shǒu bèi, zì bèi róng xiè bìng mǎ, zhì yā guān jiǎ tóu duì zhǎng, hù sì děng yǐ xià miǎn yì, shàng fān fáng shǒu, yuè gěi fèng lǐn. sān nián, jīng yuán lù bèi biān chéng zhài xī zhì.
河北陝西強人、砦戶、強人弓手 名號不一。咸平四年,募河北民諳契丹道路、勇銳可為間伺者充強人,置都頭、指揮使。無事散處田野,寇至追集,給器甲、口糧、食錢,遣出塞偷斫賊壘,能斬首級、奪馬者如賞格。虜獲財畜皆畀之。慶曆二年,環州亦募,涅手背,自備戎械並馬,置押官、甲頭、隊長,戶四等以下免役,上番防守,月給奉廩。三年,涇原路被邊城砦悉置。
huán qìng èr zhōu fù yǒu zhài hù, kāng dìng zhōng, yǐ yán biān gōng shǒu niè shǒu bèi chōng, yǒu jǐng zhào jí fáng shù, yǔ bǎo yì gōng shǒu tóng.
環、慶二州復有砦戶,康定中,以沿邊弓手涅手背充,有警召集防戍,與保毅弓手同。
dà shùn chéng xī gǔ zhài yǒu qiáng rén gōng shǒu, tiān xǐ qìng lì jiān mù zhì, fān shù wèi xún jiǎo chì hòu, rì gěi liáng. rén fù tián bā shí mǔ, néng zì bèi mǎ zhě yì fù sì shí mǔ. yù fáng qiū, guān gěi qì jiǎ, xià fān suí jūn xùn liàn. wèi zhǐ huī liù.
大順城、西谷砦有強人弓手,天禧、慶曆間募置,番戍為巡徼斥候,日給糧。人賦田八十畝,能自備馬者益賦四十畝。遇防秋,官給器甲,下番隨軍訓練。為指揮六。
hé běi hé dōng qiáng zhuàng wǔ dài shí, yíng bà zhū zhōu yǐ zhì. xián píng sān nián, zhào hé běi jiā èr dīng sān dīng jí yī, sì dīng wǔ dīng jí èr, liù dīng qī dīng jí sān, bā dīng yǐ shàng jí sì, wèi qiáng zhuàng. wǔ bǎi rén wèi zhǐ huī, zhì zhǐ huī shǐ bǎi rén wèi dōu, zhì zhèng fù dōu tóu èr rén jié jí sì rén. suǒ zài zhì jí, zé shàn qí shè zhě dì bǔ xiào zhǎng, tīng zì zhì mǎ, shèng jiǎ zhě juān qí hù yì. wǔ nián, mù qí yǒng gǎn, tuán jié fù dà jūn wèi shān, guān gěi kǎi jiǎ. jǐng dé yuán nián, qiǎn shǐ fēn yì hé běi hé dōng jí qiáng zhuàng, jiè kù bīng gěi liáng xùn liàn, fēi yuán biān jí fēn fān dié jiào, kòu zhì xī jí shǒu chéng, kòu tuì yíng nóng.
河北、河東強壯 五代時,瀛、霸諸州已置。咸平三年,詔河北家二丁、三丁籍一,四丁、五丁籍二,六丁、七丁籍三,八丁以上籍四,為強壯。五百人為指揮,置指揮使;百人為都,置正、副都頭二人、節級四人。所在置籍,擇善騎射者第補校長,聽自置馬,勝甲者蠲其戶役。五年,募其勇敢,團結附大軍為柵,官給鎧甲。景德元年,遣使分詣河北、河東集強壯,借庫兵給糧訓練,非緣邊即分番迭教,寇至悉集守城,寇退營農。
zhì kāng dìng chū, zhōu xiàn bù fù yuè xí, qí jí duō wáng. nǎi zhào èr lù xuǎn bǔ, zēng qí shù, wèi wǔ bǎo, dié jiū yóu duò jí zuò jiān zhě. èr shí wǔ rén wèi tuán, zhì yā guān sì tuán wèi dōu, zhì zhèng fù dōu tóu gè yī rén wǔ dōu wèi zhǐ huī, zhì zhǐ huī shǐ, gè yǐ jiē jí fú shì. nián èr shí xì jí, liù shí miǎn, qǔ jiā rén huò tā hù dài zhī. suì zhēng yuè, xiàn yǐ jí shàng zhōu, zhōu yǐ jí zòu bīng bù, àn jǔ bù rú fǎ zhě. qìng lì èr nián, xī jiǎn yǐ wèi yì yǒng, bù yù zhě shì zhī, ér cún qí jí, yǐ bèi shǒu qì chéng chí. ér hé dōng qiáng zhuàng zì cǐ jìn fèi yǐ.
至康定初,州縣不複閱習,其籍多亡。乃詔二路選補,增其數,為伍保,迭糾游惰及作奸者。二十五人為團,置押官;四團為都,置正、副都頭各一人;五都為指揮,置指揮使,各以階級伏事。年二十系籍,六十免,取家人或他戶代之。歲正月,縣以籍上州,州以籍奏兵部,按舉不如法者。慶曆二年,悉揀以為義勇,不預者釋之,而存其籍,以備守葺城池。而河東強壯自此浸廢矣。
qí mù yú hé běi zhě, jiù gěi táng pō hé yū zhī tián, lì bù zú yǐ gēng, zhòng kǔ fān jiào, yīng mù zhě guǎ. xī níng qī nián bà zhī, yǐ qí tián mù mín gēng, hù liǎng qǐng, juān qí fù, yǐ wèi bǎo jiǎ.
其募於河北者,舊給塘泊河淤之田,力不足以耕,重苦番教,應募者寡。熙寧七年罷之,以其田募民耕,戶兩頃,蠲其賦,以為保甲。
hé dōng shǎn xī gōng jiàn shǒu zhōu guǎng shùn chū, zhèn zhōu zhū xiàn, shí hù qǔ cái yǒng zhě yī rén wèi zhī, yú jiǔ hù zī yǐ qì jiǎ chú liáng. jiàn lóng èr nián, zhào shì zhī, fán yī qiān sì bǎi rén.
河東、陝西弓箭手 周廣順初,鎮州諸縣,十戶取材勇者一人為之,餘九戶資以器甲芻糧。建隆二年,詔釋之,凡一千四百人。
jǐng dé èr nián, zhèn róng jūn cáo wěi yán:" yǒu biān mín yīng mù wèi gōng jiàn shǒu zhě, qǐng gěi yǐ xián tián, juān qí yáo fù, yǒu jǐng, kě cān zhèng bīng wèi qián fēng, ér guān wú zī liáng róng xiè zhī fèi." zhào:" rén gěi tián èr qǐng, chū jiǎ shì yī rén, jí sān qǐng zhě chū zhàn mǎ yī pǐ. shè bǎo shù, liè bù wǔ, bǔ zhǐ huī shǐ yǐ xià, jù bīng yǒu gōng láo zhě, yì bǔ jūn dōu zhǐ huī shǐ, zhì xún jiǎn yǐ tǒng zhī." qí hòu, fū yán huán qìng jīng yuán bìng hé dōng zhōu jūn yì gè mù zhì.
景德二年,鎮戎軍曹瑋言:"有邊民應募為弓箭手者,請給以閒田,蠲其徭賦,有警,可參正兵為前鋒,而官無資糧戎械之費。"詔:"人給田二頃,出甲士一人,及三頃者出戰馬一匹。設堡戍,列部伍,補指揮使以下,據兵有功勞者,亦補軍都指揮使,置巡檢以統之。"其後,鄜延、環慶、涇原並河東州軍亦各募置。
qìng lì zhōng, zhū lù zǒng sān wàn èr qiān sì bǎi qī shí sì rén, wèi zhǐ huī yī bǎi jiǔ shí èr. shì shí, hé dōng dōu zhuǎn yùn shǐ ōu yáng xiū yán:" dài zhōu kě lán níng huà huǒ shān jūn bèi biān dì jǐ èr sān wàn qǐng, qǐng mù rén kěn zhǒng, chōng gōng jiàn shǒu." zhào xuān fǔ shǐ fàn zhòng yān yì, yǐ wèi biàn. suì yǐ kě lán jūn běi cǎo chéng chuān jìn dì mù rén jù dí jiè shí lǐ wài zhàn gēng, dé èr qiān yú hù, suì shū zū shù wàn hú, zì bèi gōng mǎ, niè shǒu bèi wèi gōng jiàn shǒu. jì yǐ bīng zhōu míng hào jǔ yì ér zhǐ.
慶曆中,諸路總三萬二千四百七十四人,為指揮一百九十二。是時,河東都轉運使歐陽修言:"代州、岢嵐、寧化、火山軍被邊地幾二三萬頃,請募人墾種,充弓箭手。"詔宣撫使范仲淹議,以為便。遂以岢嵐軍北草城川禁地募人拒敵界十里外占耕,得二千餘戶,歲輸租數萬斛,自備弓馬,涅手背為弓箭手。既以并州明鎬沮議而止。
zhì hé èr nián, hán qí zòu dìng hào yì fēi shì, yuē:" xī pān měi huàn qì dān shù rù kòu, suì qū páng biān gēng mín nèi xǐ, gǒu miǎn yī shí shī bèi zhī jiù. qí hòu qì dān jiǎng hé, yīn xún bù fù xǔ rén fù yè, suì míng jìn dì, suì jiǔ wèi róng rén qīn gēng, jiàn shī jiāng jiè. jīn dài zhōu níng huà jūn yǒu jìn dì wàn qǐng, qǐng rú cǎo chéng chuān mù gōng jiàn shǒu, kě dé sì qiān yú hù." xià bīng zhōu fù bì yì. bì qǐng rú qí zòu. zhào jù wèi tiáo, shì shān pō chuān yuán jūn gěi, rén èr qǐng qí zū qiū yī shū, chuān dì mǔ wǔ shēng, bǎn yuán dì mǔ sān shēng, wú zhé biàn kē yáo. réng zhǐ huī jí shān xiǎn wèi wū, yǐ biàn jū zhǐ, bèi zhēng fáng, wú dé shàn yì.
至和二年,韓琦奏訂鎬議非是,曰:"昔潘美患契丹數入寇,遂驅旁邊耕民內徙,苟免一時失備之咎。其後契丹講和,因循不復許人復業,遂名禁地,歲久為戎人侵耕,漸失疆界。今代州、寧化軍有禁地萬頃,請如草城川募弓箭手,可得四千餘戶。"下并州富弼議。弼請如琦奏。詔具為條,視山坡川原均給,人二頃;其租秋一輸,川地畝五升,坂原地畝三升,毋折變科徭。仍指揮即山險為屋,以便居止,備征防,無得擅役。
xiān shì, lín fǔ fēng zhōu yì yǐ xián tián mù zhì, rén gěi wū, dài kǒu liáng èr shí, ér dé shùn jūn jìng biān zhài háo wài gōng jiàn shǒu yóu wèi jìn yǒng. xià rén lì qí dì, shù lái zhēng zhàn, cháo tíng wèi zhú bǎo shù shǒu. zhì zhì píng mò, hé dōng qī zhōu jūn gōng jiàn shǒu zǒng qī qiān wǔ bǎi rén, shǎn xī shí zhōu jūn bìng zhài hù zǒng sì wàn liù qiān sān bǎi rén. xiān shì, kāng dìng yuán nián, zhào lín fǔ zhōu mù guī yè rén zēng bǔ yì jūn, bǐ gēng běn hù gù dì ér miǎn qí shuì zū. qí zhì yǔ gōng jiàn shǒu lüè tóng, ér bù gěi tián.
先是,麟、府、豐州亦以閒田募置,人給屋,貸口糧二石,而德順軍靜邊砦壕外弓箭手尤為勁勇。夏人利其地,數來爭占,朝廷為築堡戍守。至治平末,河東七州軍弓箭手總七千五百人,陝西十州軍並砦戶總四萬六千三百人。先是,康定元年,詔麟、府州募歸業人增補義軍,俾耕本戶故地而免其稅租。其制與弓箭手略同,而不給田。
xī níng èr nián, bīng bù shàng hé dōng qī jùn jiù jí qī qiān wǔ jīn jí qī qiān, shǎn xī shí jùn bìng zhài hù jiù jí sì wàn liù qiān sān bǎi, jīn wéi qín fèng yǒu zhài hù.
熙寧二年,兵部上河東七郡舊籍七千五、今籍七千,陝西十郡並砦戶舊籍四萬六千三百,今唯秦鳳有砦戶。
sān nián, qín fèng lù jīng lüè shǐ lǐ shī zhōng yán:" qián nián zhú shú yáng děng bǎo, mù fān bù xiàn dì, zhì gōng jiàn shǒu. qì jīn sān nián, suǒ mù fēi liáng mín, chū wèi cháng tuán jié xùn liàn, jié lì tián shì. jīn dāng zhì tún liè bǎo, wèi zhàn shǒu jì. zhì tún zhī fǎ, bǎi rén wèi tún, shòu tián yú páng sāi bǎo, jiāng xiào lǐng nóng shì, xiū jí jiào wǔ jì. qí niú jù nóng qì qí gǔ zhī shǔ bìng guān yǔ. zhì bǎo zhī fǎ, zhū tún bìng lì, zì jìn jí yuǎn zhú wèi bǎo yǐ bèi kòu zhì, kòu tuì zé xī chū yǎn jī." cóng zhī.
三年,秦鳳路經略使李師中言:"前年築熟羊等堡,募蕃部獻地,置弓箭手。迄今三年,所募非良民,初未嘗團結訓練,竭力田事。今當置屯列堡,為戰守計。置屯之法,百人為屯,授田於旁塞堡,將校領農事,休即教武技。其牛具、農器、旗鼓之屬並官予。置堡之法,諸屯併力,自近及遠築為堡以備寇至,寇退則悉出掩擊。"從之。
wǔ nián, zhào xiè wèi fū yán lù, yǐ qí dì wàn wǔ qiān jiǔ bǎi qǐng, mù hàn fān gōng jiàn shǒu sì qiān jiǔ bǎi rén. dì jiā qí néng shěng mù bīng zhī fèi, bāo shǎng zhī. liù nián, xiè yán xīn mù gōng jiàn shǒu pō xí wǔ jì, qǐng gēng fān dài zhèng bīng guī jīng shī. zhào shěn dù zhī. shí yuè, zhào xī hé lù yǐ gōng tián mù gōng jiàn shǒu, qí páng sāi mín qiáng yǒng yuàn zì zhàn tián, chū zū fù, lián bǎo wǔ, huò yì yǒng yuàn yīng mù, huò mín hù yuàn shòu fān bù dì zhě tīng.
五年,趙禼為鄜延路,以其地萬五千九百頃,募漢、蕃弓箭手四千九百人。帝嘉其能省募兵之費,褒賞之。六年,禼言新募弓箭手頗習武技,請更番代正兵歸京師。詔審度之。十月,詔熙河路以公田募弓箭手,其旁塞民強勇願自占田,出租賦,聯保伍,或義勇願應募,或民戶願受蕃部地者聽。
qī nián zhēng yuè, dài yù qì xiè wáng zhōng zhèng yì xī hé lù, yǐ tǔ tián mù gōng jiàn shǒu. suǒ mù rén wú jū lù fēn yuǎn jìn, bù yī cháng gé, chà guān zhào mù, réng qīn tí jǔ. sān yuè, wáng sháo yán:" hé zhōu jìn chéng chuān dì zhāo hàn gōng jiàn shǒu wài, qí shān pō dì zhāo fān gōng jiàn shǒu, rén gěi dì yī qǐng, fān guān liǎng qǐng, dà fān guān sān qǐng. réng mù hàn gōng jiàn shǒu děng wèi jiǎ tóu, hòu zhāo jí rén shù, bǔ jié jí rén yuán, yǔ fān guān tóng guǎn gōu. zì lái chū jūn, duō wèi hàn bīng dào shā fān bīng, yǐ wèi shǒu gōng. jīn fān bīng gè yuàn yú zuǒ ěr qián cì' fān bīng' zì." cóng zhī. shí yuè, zhōng shū tiáo lì sī qǐ wǔ lù gōng jiàn shǒu zhài hù, chú fáng tà xún jǐng jí huǎn jí shì xǔ chà fā wài, ruò xiū chéng zhū yì, jí shēn jīng lüè ān fǔ qián xiá sī. qí yǒu shàn chà fā jí kē pèi hé gù zhě, bìng kē wéi zhì zhī zuì. cóng zhī. qí kuí zhōu lù yì jūn guǎng nán qiāng shǒu tǔ dīng dòng dīng hú nán nǔ shǒu fú jiàn xiāng dīng qiāng shǒu, yī cǐ fǎ.
七年正月,帶御器械王中正詣熙河路,以土田募弓箭手。所募人毋拘路分遠近,不依常格,差官召募,仍親提舉。三月,王韶言:"河州近城川地招漢弓箭手外,其山坡地招蕃弓箭手,人給地一頃,蕃官兩頃,大蕃官三頃。仍募漢弓箭手等為甲頭,候招及人數,補節級人員,與蕃官同管勾。自來出軍,多為漢兵盜殺蕃兵,以為首功。今蕃兵各願於左耳前刺'蕃兵'字。"從之。十月,中書條例司乞五路弓箭手、砦戶,除防拓、巡警及緩急事許差發外,若修城諸役,即申經略安撫、鈐轄司。其有擅差發及科配、和雇者,併科違制之罪。從之。其夔州路義軍、廣南槍手土丁峒丁、湖南弩手、福建鄉丁槍手,依此法。
bā nián, zhào jīng yuán lù qī zhù pō jiù liáng shàng xià fān zhèng bīng gōng jiàn shǒu fān bīng yuē qī wàn yú rén fēn wèi wǔ jiāng, bié zhì xī hé cè yīng jiāng fù. shí nián, zhī yán zhōu lǚ huì qīng yán:" zì xī níng wǔ nián, zhāo dào gōng jiàn shǒu, zhǐ shì quán xíng chà bǔ, wèi zēng tuán dìng zhǐ huī. běn sī jiàn jiāng běn lù tuán jié jiāng fēn tuán chéng zhǐ huī dōu fēn, zhì lì jiāng xiào tǒng xiá, jí yú lín shí yì wèi gōu jí." cóng zhī.
八年,詔涇原路七駐泊就糧上下番正兵、弓箭手、蕃兵約七萬餘人分為五將,別置熙河策應將副。十年,知延州呂惠卿言:"自熙寧五年,招到弓箭手,只是權行差補,未曾團定指揮。本司見將本路團結將分團成指揮都分,置立將校統轄,即於臨時易為勾集。"從之。
yuán fēng èr nián, jì yì cuò zhì biān fáng suǒ yán, yǐ jīng yuán lù zhèng bīng hàn fān gōng jiàn shǒu wèi shí yī jiāng, fēn zhù zhū zhōu. cóng zhī.
元豐二年,計議措置邊防所言,以涇原路正兵、漢蕃弓箭手為十一將,分駐諸州。從之。
sān nián, zhào:" fán gōng jiàn shǒu bīng qí gè yǐ wǔ shí rén wèi duì, zhì yǐn zhàn qí tóu zuǒ yòu qiàn qí, jí yǐ běn shǔ qiú shǒu jiāng xiào wèi yōng duì, bìng rú zhèng jūn fǎ. fān zhuō shēng fān gǎn yǒng shān hé hù yì rú zhī. fán mù gōng jiàn shǒu fān zhuō shēng qiáng rén shān hé hù, bù yǐ děng yàng, dì mù yǒu bǎo rèn nián shí qī yǐ shàng gōng shè qī dòu rèn fù dài zhě. fū yán lù xīn jiù fān zhuō shēng huán qìng lù qiáng rén zhū lù hàn gōng jiàn shǒu fū yán lù guī míng jiè bǎo yì fān hù gōng jiàn shǒu, jiē niè yú shǒu bèi."
三年,詔:"凡弓箭手兵騎各以五十人為隊,置引戰、旗頭、左右傔旗,及以本屬酋首將校為擁隊,並如正軍法。蕃捉生、蕃敢勇、山河戶亦如之。凡募弓箭手、蕃捉生、強人、山河戶,不以等樣,第募有保任、年十七已上、弓射七斗、任負帶者。鄜延路新舊蕃捉生、環慶路強人、諸路漢弓箭手、鄜延路歸明界保毅蕃戶弓箭手,皆涅於手背。"
sì nián, jīng yuán lù jīng lüè sī yán:" běn lù gōng jiàn shǒu què dì jiǔ qiān qī bǎi qǐng, wèi zhōu lǒng shān yī dài chuān yuán bēi dì sì qiān yú qǐng, kě mù gōng jiàn shǒu èr qiān yú rén, huò bù yuàn yīng mù, qǐ shōu qí dì rù guān." xī hé lù dōu dà jīng zhì sī yán" qǐ yī xī hé jiù lì, xǔ jīng yuán qín fèng lù huán qìng jí xī hé lù gōng jiàn shǒu tóu huàn, réng dài jiù hù tián tǔ, gēng zhǒng èr nián, jí shōu rù guān, bié zhāo gōng jiàn shǒu." jiē cóng zhī.
四年,涇原路經略司言:"本路弓箭手闕地九千七百頃,渭州隴山一帶川原陂地四千餘頃,可募弓箭手二千餘人,或不願應募,乞收其地入官。"熙河路都大經制司言;"乞依熙河舊例,許涇原、秦鳳路、環慶及熙河路弓箭手投換,仍帶舊戶田土,耕種二年,即收入官,別招弓箭手。"皆從之。
wǔ nián zhēng yuè, fū yán lù jīng lüè sī qǐ yǐ xīn shōu fù mǐ zhī wú bǎo yì hé xì fú tú sāi mén wǔ zhài dì zhì hàn fān gōng jiàn shǒu, jí chūn gēng zhǒng, qí yuē shù bǔ zhí, bìng yòng jiù tiáo. cóng zhī. èr yuè, zhào tí jǔ xī hé děng lù gōng jiàn shǒu yíng tián fān bù gòng wèi yī sī, lì jīng yuán lù zhì zhì sī. sì yuè, zhào:" fān gōng jiàn shǒu zhèn wáng, yī hàn gōng jiàn shǒu gěi fù. gōng jiàn shǒu chū zhàn, yīn shāng jí bìng léi bù néng zì hái zhě, bìng yī jūn lì cì qí jiā." qī yuè, tí jǔ xī hé lù gōng jiàn shǒu yíng tián fān bù sī kāng shí jiān tí jǔ jǔ yíng tián zhāng dà níng yán:" qǐ yīng xīn shōu fù dì chà guān fēn huà jīng jiè, xuǎn zhī nóng shì xiāng jūn gēng diàn, qǐng yī rén. qí bù yā rén yuán jié jí jí gù zhù rén gōng suì rù shǎng fá, bìng yòng xī hé guān zhuāng fǎ. yú bìng zhāo gōng jiàn shǒu yíng tián, měi wǔ shí qǐng wèi yī yíng, chà ān nóng shì guān yī yuán gàn dāng." cóng zhī.
五年正月,鄜延路經略司乞以新收復米脂、吳堡、義合、細浮圖、塞門五砦地置漢蕃弓箭手,及春耕種,其約束補職,並用舊條。從之。二月,詔提舉熙河等路弓箭手、營田、蕃部共為一司,隸涇原路制置司。四月,詔:"蕃弓箭手陣亡,依漢弓箭手給賻。弓箭手出戰,因傷及病羸不能自還者,並依軍例賜其家。"七月,提舉熙河路弓箭手營田蕃部司康識、兼提舉舉營田張大寧言:"乞應新收復地差官分畫經界,選知農事廂軍耕佃,頃一人。其部押人員、節級及雇助人工歲入賞罰,並用熙河官莊法。余並招弓箭手營田,每五十頃為一營,差諳農事官一員幹當。"從之。
liù nián, fū yán lù jīng lüè sī yán:" gōng jiàn shǒu yú jìn lǐ xiàn zhì tián liǎng chù, lì hù jí sì dīng yǐ shàng, qǐ qǔ yī dīng wèi bǎo jiǎ, yī dīng wèi gōng jiàn shǒu, yǒu èr dīng zhì sān dīng, jí qiě lìng chōng gōng jiàn shǒu." zhào bǎo jiǎ yuàn chōng gōng jiàn shǒu zhě tīng, qí jiàn chōng gōng jiàn shǒu yǔ dāng dīng yì, wú dé tuì jiù bǎo jiǎ, shǎn xī hé dōng yì rú zhī.
六年,鄜延路經略司言:"弓箭手於近里縣置田兩處,立戶及四丁已上,乞取一丁為保甲,一丁為弓箭手,有二丁至三丁,即且令充弓箭手。"詔保甲願充弓箭手者聽,其見充弓箭手與當丁役,毋得退就保甲,陝西、河東亦如之。
bā nián, zhào bà qín fèng lù zhì chǎng jí jiào gōng jiàn shǒu, lìng jīng lüè sī jiǎng qiú tǔ rén xí jiào suǒ yí lì fǎ.
八年,詔罷秦鳳路置場集教弓箭手,令經略司講求土人習教所宜立法。
yuán yòu yuán nián, zhào bà tí jǔ xī hé děng lù gōng jiàn yíng tián fān bù sī. sān nián, bīng bù yán:" jīng yuán lù lǒng shān yī dài xì guān dì, lì wèi rén qīn mào, lüè wú sè yì. fēi zì cháo tíng zhì jú zhāo zhì biāo bō, wú yǐ dù jué jiān bì." cóng zhī. qí hòu, diàn qián sī fù dōu zhǐ huī shǐ liú chāng zuò zòu gēn kuò lǒng shān dì fán yī wàn jiǔ bǎi jiǔ shí qǐng, zhāo zhì gōng jiàn shǒu rén mǎ fán wǔ qiān èr bǎi liù shí yī, cì chì shū jiǎng yù. sì nián, zhào jiāng lǒng shān yī dài gōng jiàn shǒu rén mǎ bié zhì yī jiāng guǎn gàn, réng yǐ jīng yuán lù dì shí èr jiāng wèi míng. wǔ nián, zhào hù bù qiǎn guān wǎng xī hé lán mín lù dài sūn lù cuò zhì gōng jiàn shǒu tǔ tián.
元祐元年,詔罷提舉熙河等路弓箭營田蕃部司。三年,兵部言:"涇原路隴山一帶系官地,例為人侵冒,略無色役。非自朝廷置局招置摽撥,無以杜絕奸弊。"從之。其後,殿前司副都指揮使劉昌祚奏根括隴山地凡一萬九百九十頃,招置弓箭手人馬凡五千二百六十一,賜敕書獎諭。四年,詔將隴山一帶弓箭手人馬別置一將管幹,仍以涇原路第十二將為名。五年,詔戶部遣官往熙河蘭岷路代孫路措置弓箭手土田。
shào shèng yuán nián, shū mì yuàn yán:" xī hé lán mín lù jīng lüè sī zòu, běn lù gōng jiàn shǒu, zì zhǎn zhì yǐ lái, lèi jīng zhàn dòu, nèi yǒu zhàn gōng bǔ sān bān chāi shǐ yǐ shàng zhī rén, yù bìng qiǎn guī suǒ shǔ chāi shǐ, réng yǐ qí dì lìng qīn shǔ chéng cì, rú wú, jí bié zhào rén chéng zhī." sān nián zhēng yuè, zhào:" zì jīn hàn fān rén hù tóu gōng jiàn shǒu zhě, guān sī bù dé shōu cì, wéi zhě zhàng yī bǎi." wǔ yuè, zhào zài jīng fǔ jiè zhū lù mǎ jūn qiāng shǒu bìng gǎi chōng gōng jiàn shǒu, jiān xí fān qiāng. sì nián, zhào zhāng xún bā yí zhuān gēn kuò ān xī jīn chéng gāo yú dì qǐng mǔ, kě yǐ zhāo zhì gōng jiàn shǒu ruò gān rén, jù tuán jié yǐ wén.
紹聖元年,樞密院言:"熙河蘭岷路經略司奏,本路弓箭手,自展置以來,累經戰鬥,內有戰功補三班差使已上之人,欲並遣歸所屬差使,仍以其地令親屬承刺,如無,即別召人承之。"三年正月,詔:"自今漢蕃人互投弓箭手者,官司不得收刺,違者杖一百。"五月,詔在京府界、諸路馬軍槍手並改充弓箭手,兼習蕃槍。四年,詔張詢、巴宜專根括安西、金城膏腴地頃畝,可以招置弓箭手若干人,具團結以聞。
yuán fú yuán nián èr yuè, shū mì yuàn yán:" zhōng chuán zòu, jìn wǎng jīng yuán yǔ zhāng jié jiǎng jiū jìn zhú tiān dū shān nán móu děng chù. jīn xiāng dù rú zhǎn zhì qīng nán nè xīn, xū zhì yī jiāng. qǐ quán yú xī qín liǎng lù chuò nà. xīn chéng nèi tǔ tián bìng zhāo gōng jiàn shǒu, réng zhì tí jǔ guān èr yuán. xī qín liǎng lù gōng jiàn shǒu, měi zhǐ huī yǐ sān bǎi rén wèi é, qǐ zuò èr shí zhǐ huī zhāo zhì, bù yī èr nián jiān, xū dé shù qiān mín bīng, yǐ chōng wǔ bèi." cóng zhī. qī yuè, zhào:" shǎn xī hé dōng lù xīn chéng zhài hé zhāo gōng jiàn shǒu tóu huàn. qí yuán yòu bā nián sì yuè bù dé zhāo tā lù gōng jiàn shǒu zhǐ huī wù yòng." sān nián, tí jǔ jīng yuán lù gōng jiàn shǒu ān shī wén zhī jīng zhōu, bà tí jǔ gōng jiàn shǒu sī.
元符元年二月,樞密院言:"鍾傳奏,近往涇原與章楶講究進築天都山、南牟等處。今相度如展置青南訥心,須置一將。乞權於熙、秦兩路輟那。新城內土田並招弓箭手,仍置提舉官二員。熙、秦兩路弓箭手,每指揮以三百人為額,乞作二十指揮招置,不一二年間,須得數千民兵,以充武備。"從之。七月,詔:"陝西、河東路新城砦合招弓箭手投換。其元祐八年四月不得招他路弓箭手指揮勿用。"三年,提舉涇原路弓箭手安師文知涇州,罷提舉弓箭手司。
chóng níng yuán nián jiǔ yuè, shū mì yuàn kān huì:" shǎn xī wǔ lù bìng hé dōng, zì shào shèng kāi chì yǐ lái, jiāng tǔ zhì guǎng, yuǎn zhě shù bǎi lǐ, jìn zhě bù jiǎn bǎi lǐ, bà bīng yǐ lái, wèi zēng cuò zhì. tián duō gāo yú, suī lèi jiàng zhào zhì gōng jiàn shǒu, lèi duō pín fá, huò zhì táo zǒu. zhōu xiàn zhèn zhài wū lì háo mín mào zhàn wò rǎng, lì bù jí yú píng mín, qiě bìng yuán jiù jiāng, qīn zhàn xīn tǔ. jīn qiǎn guān fēn wǎng zhú lù tí jǔ cuò zhì, yīng yuán xīn jiāng tǔ tián, fēn dìng yú jí, zhāo zhì gōng jiàn shǒu, tuī xíng xīn jiàng tiáo fǎ. jiù gōng jiàn shǒu rú yuàn chū diàn xīn jiāng, yì yǎng xiāng dù shī xíng." zhào tāng jǐng rén hé dōng lù, dǒng cǎi qín fèng lù, táo jié fū huán qìng lù, ān shī wén fū yán lù, bìng tí jǔ gōng jiàn shǒu. yuán fú sān nián bà tí jǔ sī, jīn fù zhì.
崇寧元年九月,樞密院勘會:"陝西五路並河東,自紹聖開斥以來,疆土至廣,遠者數百里,近者不減百里,罷兵以來,未曾措置。田多膏腴,雖累降詔置弓箭手,類多貧乏,或致逃走。州縣鎮砦污吏豪民冒占沃壤,利不及於平民,且並緣舊疆,侵占新土。今遣官分往逐路提舉措置,應緣新疆土田,分定腴瘠,招置弓箭手,推行新降條法。舊弓箭手如願出佃新疆,亦仰相度施行。"詔湯景仁河東路,董采秦鳳路,陶節夫環慶路,安師文鄜延路,並提舉弓箭手。(元符三年罷提舉司,今復置。)
chóng níng èr nián shí yī yuè, ān shī wén zòu:" jù quán tōng pàn dé shùn jūn shì lú féng yuán shēn, gēn kuò dǎ liang chū sì jiāng dì fēn guǎn xià wǔ zhài xīn zhàn jiù biān háo wài dì gòng sì wàn bā qiān qī bǎi sān shí yī qǐng yǒu qí, qǐ tè cì yōu shǎng." zhào ān shī wén tè shòu zuǒ cháo yì dài fū, chāi qiǎn rú gù lú féng yuán tè shòu cháo qǐng láng.
崇寧二年十一月,安師文奏:"據權通判德順軍事盧逢原申,根括打量出四將地分管下五砦、新占舊邊壕外地共四萬八千七百三十一頃有奇,乞特賜優賞。"詔安師文特授左朝議大夫,差遣如故;盧逢原特授朝請郎。
èr nián jiǔ yuè, xī hé lù dōu zhuǎn yùn shǐ zhèng jǐn fèng zhào xiāng dù cuò zhì xī hé xīn jiāng biān fáng lì hài, jǐn zòu:" cháo tíng gěi tián yǎng hàn fān gōng jiàn shǒu, běn yǐ fān gǎn biān miàn, shǐ gù lǜ jiā chǎn, rén zì wèi lì. jīn tà jìng yì yuǎn, xī qín hàn fān gōng jiàn shǒu nǎi zài fù lǐ, lǐ hé yí chū. rán rén qíng zhòng qiān, qǐ qiě jiā xuǎn yī dīng, guān gěi kǒu liáng, tuán chéng gēng fū shǐ diàn guān zhuāng. yù chéng shú rì, chú liáng zhǒng wài, bàn rù guān, bàn gěi gēng fū, hòu shāo chéng cì dì, tīng qí suǒ biàn." cóng zhī.
二年九月,熙河路都轉運使鄭僅奉詔相度措置熙河新疆邊防利害,僅奏:"朝廷給田養漢蕃弓箭手,本以藩扞邊面,使顧慮家產,人自為力。今拓境益遠,熙、秦漢蕃弓箭手乃在腹里,理合移出。然人情重遷,乞且家選一丁,官給口糧,團成耕夫使佃官莊。遇成熟日,除糧種外,半入官,半給耕夫,候稍成次第,聽其所便。"從之。
wǔ nián sān yuè, zhào tǐng zhī yán:" huáng shàn zhī fù, suì fèi cháo tíng gōng yì yī qiān wǔ bǎi yú wàn. zhèng jǐn chū jiàn guān zhuāng zhī yì, cháo tíng lìng huì jì qí suì rù, fán wǔ zhuāng zhī rù, nǎi néng zhī yī zhuāng zhī fèi. gài shàn huáng nǎi xī fān zhī èr xiǎo guó, huáng zhōu wèi zhī miǎo chuān, shàn zhōu wèi zhī qīng táng, yǔ hé nán běn wèi sān guó, qí dì bīn hé, duō wò rǎng. xī sān guó fēn jù shí, mín zhī gōng shū yú qí guó hòu, ér yòu měi zú gè yǒu qiú zhǎng yǐ tǒng lǐng zhī, jiē yī shí shàn zú, qǔ yú suǒ shǔ zhī mín. zì cháo tíng shōu fù yǐ lái, míng wèi shǐ fān mín gè zhàn jiù dì yǐ jū, qí shí lǚ gèng zhàn dòu, shā lù cuàn zhú, suǒ cún wú jǐ. jīn bīng jiāng guān shuài chén zhī zhōu duō zhào xián mín yǐ jū, tān mào zhě huò shòu jīn nǎi yǔ zhī dì, yòu sī qǔ qí yáng mǎ tuó chù, rán wú yī háo zū fù gōng guān. ruò yǐ xī shū yú sān guó zhě bǎi fēn zhī yī rù yú xiàn guān, jí huáng zhōu zī fèi yǒu yú yǐ." dì shēn rán zhī.
五年三月,趙挺之言:"湟、鄯之復,歲費朝廷供億一千五百餘萬。鄭僅初建官莊之議,朝廷令會計其歲入,凡五莊之入,乃能支一莊之費。蓋鄯、湟乃西蕃之二小國,湟州謂之邈川,鄯州謂之青唐,與河南本為三國,其地濱河,多沃壤。昔三國分據時,民之供輸於其國厚,而又每族各有酋長以統領之,皆衣食贍足,取於所屬之民。自朝廷收復以來,名為使蕃民各占舊地以居,其實屢更戰鬥,殺戮竄逐,所存無幾。今兵將官、帥臣、知州多召閒民以居,貪冒者或受金乃與之地,又私取其羊馬駝畜,然無一毫租賦供官。若以昔輸於三國者百分之一入於縣官,即湟州資費有餘矣。"帝深然之。
yì rì, zhī shū mì yuàn zhāng kāng guó rù jiàn, lì yán bù kě shǐ xīn mín chū zū, kǒng zhì rǎo dòng zhòng qíng qiě yán fān mín jì cì shǒu bèi wèi bīng, ān kě gèng chū zū fù. dì yīn xuān yù:" xīn mín bù kě yáo dòng, jiān yǐ lìng duō zhāo gōng jiàn shǒu yǐ." tíng zhī zòu:" gōng jiàn shǒu, guān gěi yǐ dì ér bù chū zū, cǐ zhōng guó fǎ yě. ruò fān bīng, zé qí jiù sú jì shū nà gōng yì zhī wù, chū zhàn yòu rén jiē wèi bīng, fēi gōng jiàn shǒu zhī bǐ. jīn zhāo tíng suǒ fèi bù zī, jīng yíng shù nián, dé cǐ xī fān zhī dì, ruò wú yī háo zhī rù, ér guān lì shù zú kuì xiǎng zhī fèi jiē chū yú cháo tíng, hé jì zhī zhuō yě!" dì yuē:" yǐ lìng yáo xióng jīng huà." shí lèi zhào lìng xióng kuò kōng xián dì, zhào rén gēng kěn chū kè, gù shēn yǐ tǐng zhī suǒ zòu wèi rán. tǐng zhī yòu yún:" shàn huáng zhī fù, qiāng rén lǚ pàn, xī chě luó sā zǒu jiàng xià guó, xià guó nà zhī, shí shí kòu biān, bīng bù jiě yán ér kuì yùn jí jiān. hé dí rù sù, shàn zhōu yǐ měi shí jià zhì qī shí guàn, huáng zhōu wǔ shí yú guàn. gài cāng chǎng lì yú kè rén rù zhōng qǐ qǔ, ér guān lì lì yú qǐng gěi hú dòu, zhōng guān huò lì bǎi bèi, rén rén jiē fù. shì yǐ shàng xià xiāng méng, ér wèi cháo tíng zhī hài."
翌日,知樞密院張康國入見,力言不可使新民出租,恐致擾動眾情;且言蕃民既刺手背為兵,安可更出租賦。帝因宣諭:"新民不可搖動,兼已令多招弓箭手矣。"廷之奏:"弓箭手,官給以地而不出租,此中國法也。若蕃兵,則其舊俗既輸納供億之物,出戰又人皆為兵,非弓箭手之比。今朝廷所費不貲,經營數年,得此西蕃之地,若無一毫之入,而官吏、戍卒饋餉之費皆出於朝廷,何計之拙也!"帝曰:"已令姚雄經畫。"時累詔令雄括空閒地,召人耕墾出課,故深以挺之所奏為然。挺之又云:"鄯、湟之復,羌人屢叛,溪撦羅撒走降夏國,夏國納之,時時寇邊,兵不解嚴而饋運極艱。和糴入粟,鄯州以每石價至七十貫,湟州五十餘貫。蓋倉場利於客人入中乞取,而官吏利於請給斛斗,中官獲利百倍,人人皆富。是以上下相蒙,而為朝廷之害。"
xī níng sān nián, xī hé yùn sī yǐ suì jì bù zú, qǐ yǐ guān chá bó dí, měi chá sān jīn yì sù yī hú, qí lì shén bó. cháo tíng wèi chá mǎ sī běn yǐ bó mǎ, bù kě yǐ bó dí, yú chá mǎ sī suì é wài, zēng mǎi chuān chá liǎng bèi chá, cháo tíng bié chū qián èr bǎi wàn gěi zhī, lìng tí xíng sī fēng zhuāng. yòu lìng chá mǎ guān chéng zhī shào jiān lǐng zhuǎn yùn shǐ, yóu shì shù suì biān yòng cū zú. jí tǐng zhī zài xiāng, xī hé cáo sī lǚ shēn yǐ jūn liáng bù zú wèi jí, nǎi lìng huì qù nián pāo jiàng qián shù gòng yī qiān yī bǎi wàn tuó, yī tuó jià zhí sān qiān zhì sì shí qiān, èr bǎi tuó suǒ zhuǎn bù kě shèng jì, jīn nián yǐ jiàng bō yín qián juàn děng gòng jiǔ bǎi wàn, nǎi lìng gèng zhī liǎng bèi chá yī bǎi wàn tuó. zhāng kāng guó tóng jìn chéng, dé zhǐ, nǎi mì jiǎn yuán fēng yǐ lái chá wéi yòng bó mǎ zhǐ huī yǐ jìn. rán kāng guó bù zhī liǎng bèi chá zì fēi bó mǎ zhī shù, ér hé zhí zhōng dèng xún wǔ zá rán hé zhī. yóu shì liǎng bèi chá gèng bù zhī gěi, ér shàn huáng bīng fèi bù gěi yǐ.
熙寧三年,熙河運司以歲計不足,乞以官茶博糴,每茶三斤易粟一斛,其利甚博。朝廷謂茶馬司本以博馬,不可以博糴,於茶馬司歲額外,增買川茶兩倍茶,朝廷別出錢二百萬給之,令提刑司封樁。又令茶馬官程之邵兼領轉運使,由是數歲邊用粗足。及挺之再相,熙河漕司屢申以軍糧不足為急,乃令會去年拋降錢數共一千一百萬馱,一馱價直三千至四十千,二百馱所轉不可勝計,今年已降撥銀、錢、絹等共九百萬,乃令更支兩倍茶一百萬馱。張康國同進呈,得旨,乃密檢元豐以來茶惟用博馬指揮以進。然康國不知兩倍茶自非博馬之數,而何執中、鄧洵武雜然和之。由是兩倍茶更不支給,而鄯、湟兵費不給矣。
qī nián, zhào:" biān dì guǎng ér gēng kěn wèi zhì, gāo yú huāng xián, chú sù xiáng yǒng, suì dí běn bù zī. zuó lèi jiàng zhǐ huī, lìng jīng yuán lù jīng lüè sī yǔ tí jǔ gōng jiàn shǒu sī cuò zhì, zhào rén kāi kěn, yǐ zhù sāi xià jī sù, wèi bèi biān wú qióng zhī lì. fǎng wén tí jǔ gōng jiàn shǒu sī yǔ jīng lüè sī zhí jiàn bù tóng, cuò zhì yì lùn, bù wù hé xié. qí tí jǔ jīng yuán lù gōng jiàn shǒu qián guī shàn kě bà."
七年,詔:"邊地廣而耕墾未至,膏腴荒閒,芻粟翔踴,歲糴本不貲。昨累降指揮,令涇原路經略司與提舉弓箭手司措置,召人開墾,以助塞下積粟,為備邊無窮之利。訪聞提舉弓箭手司與經略司執見不同,措置議論,不務和協。其提舉涇原路弓箭手錢歸善可罷。"
dà guān sān nián èr yuè, chén liáo yán:" zì fù xī níng zhōu, kuì gěi měi duō, ér chǔ jī wèi guǎng, mǎi jià shù zēng, shì wù suí yǒng, dì lì bù pì, bīng jí bù fū, gài zhāo zhì zhī shù shī jiǎng, quàn lì zhī fǎ wèi xìng yě. qǐ wěi shuài chén jiān sī jiǎng qiú, huò mù huò zhāo, hé wèi ér kě zú gōng jiàn shǒu zhī shù, yǐ qī yú bù què huò jū huò yòu, hé wèi ér shǐ fān bù zhe yè ér zé yǐ gēng yún. tián jì kěn zé gǔ zì yíng, mù jì chōng ér bīng yì zhèn, shì shōu bān chāo zhī gōng, jǐn chōng guó zhī lì yě." zhào:" xī hé táo mín qián hòu shōu fù, suì yuè shēn jiǔ, dé qí dì ér wèi dé qí lì, dé qí mín ér wèi dé qí yòng. dì lì bù pì, bīng jí bù fū, suì yǎng cháo tíng gōng yì, fēi chí jiǔ zhī dào. kě lìng xiáng jiū běn mò, tiáo huà lái shàng."
大觀三年二月,臣僚言:"自復西寧州,饋給每多,而儲積未廣,買價數增,市物隨踴,地利不辟,兵籍不敷,蓋招置之術失講,勸利之法未興也。乞委帥臣、監司講求,或募或招,何為而可足弓箭手之數,以期於不闕;或拘或誘,何為而使蕃部著業而責以耕耘。田既墾則谷自盈,募既充而兵益振,是收班超之功,盡充國之利也。"詔:"熙、河、洮、岷前後收復,歲月深久,得其地而未得其利,得其民而未得其用。地利不辟,兵籍不敷,歲仰朝廷供億,非持久之道。可令詳究本末,條畫來上。"
zhèng hé sān nián, qín fèng lù jīng lüè ān fǔ shǐ hé cháng zòu:
政和三年,秦鳳路經略安撫使何常奏:
zì gǔ xíng shī yòng bīng, huò qí huò bù, lǜ yīn dì xíng. bīng fǎ yuē:" fān bīng wéi jìn mǎ bēn chōng, hàn bīng wéi qiáng nǔ jǐ jiǎo." gài fān zhǎng yú mǎ, hàn zhǎng yú nǔ yě. jīn zé bù rán. xī zéi yǒu shān jiān bù luò wèi zhī" bù bá zi" zhě, shàng xià shān pō, chū rù xī rùn, zuì néng yú gāo chāo yuǎn, qīng zú shàn zǒu. yǒu píng xià qí bīng wèi zhī" tiě yào zi" zhě, bǎi lǐ ér zǒu, qiān lǐ ér qī, zuì néng shū wǎng hū lái, ruò diàn jī yún fēi. měi yú píng yuán chí chěng zhī chù yù dí, zé duō yòng tiě yào zi yǐ wèi chōng mào bēn tū zhī bīng shān gǔ shēn xiǎn zhī chù yù dí, zé duō yòng bù bá zi yǐ wèi jī cì yǎn xí zhī yòng. cǐ xī rén bù qí zhī zhǎng yě. wǒ zhū lù bìng sāi zhī mín, jiē shì gōng jiàn shǒu dì fēn, píng jū yǐ tián liè qí shè wèi néng, huǎn jí yǐ zhuī zhú chí chěng xiāng shàng. yòu yán biān tǔ bīng, xí yú shān chuān, guàn yú chí zhòu. guān dōng shù zú, duō shì yìng nǔ shǒu jí biāo pái shǒu, bù wéi gǎn zéi jìn shǐ, yì kě shǐ zéi mǎ jīng kuì. cǐ zhōng guó bù qí zhī lì yě.
自古行師用兵,或騎或步,率因地形。兵法曰:"蕃兵惟勁馬奔沖,漢兵惟強弩掎角。"蓋蕃長於馬,漢長於弩也。今則不然。西賊有山間部落謂之"步跋子"者,上下山坡,出入溪潤,最能逾高超遠,輕足善走。有平夏騎兵謂之"鐵鷂子"者,百里而走,千里而期,最能倏往忽來,若電擊雲飛。每於平原馳騁之處遇敵,則多用鐵鷂子以為沖冒奔突之兵;山谷深險之處遇敵,則多用步跋子以為擊刺掩襲之用。此西人步騎之長也。我諸路並塞之民,皆是弓箭手地分,平居以田獵騎射為能,緩急以追逐馳騁相尚。又沿邊土兵,習於山川,慣於馳驟。關東戍卒,多是硬弩手及摽牌手,不惟扞賊勁矢,亦可使賊馬驚潰。此中國步騎之利也。
zhì dào zhōng, wáng chāo dīng hǎn děng tǎo jì qiān, shì shí mǎ shàng yòng nǔ, yù zéi zé wàn nǔ qí fā, zéi bù néng cuò shǒu zú ér dùn. yòu yuán fēng jiān, liú chāng zuò děng qū líng zhōu, zéi zhòng shǒu ài, guān jūn bù néng jìn. yú shì yòng pái zi wèi xiān fēng, zéi xià mǎ lín guān jūn, qí shì shén shèng, chāng zuò děng nǎi yǐ pái zi tī tiào shǎn shuò, zhèn yǐ xiǎng huán, zéi mǎ jīng kuì. ruò yù zéi yú shān lín xiǎn ài zhī chù, xiān yǐ pái zi zéi, cì yǐ jìn gōng qiáng nǔ yǔ shén bì gōng shè zéi xiān fēng, zé shǐ bù xū fā, ér jiē chuān xīn dá yì yǐ. huò yù zéi yú píng yuán guǎng yě zhī jiān, zé mǎ shàng yòng nǔ zǎn shè, kě yǐ yī fā ér jǐn yì. jiān pái zi yǔ mǎ shàng yòng nǔ, jiē yǐ shì zhī xiào, bù kě bù jiǎng. qián suǒ wèi jìn mǎ bēn chōng, qiáng nǔ jǐ jiǎo, qí lì liǎng dé zhī, ér zéi zhī bù bá zi yǔ tiě yào zi jiē bù zú pò yě. yòu bù bīng zhī zhōng, bì xiān zé qí kuí jiàn cái lì zhī zú, jiē yòng zhǎn mǎ dāo, bié yǐ yī jiāng tǒng zhī, rú táng lǐ sì yè yòng mò dāo fǎ. yù tiě yào zi chōng tū, huò lüè wǒ zhèn jiǎo, huò jiàn tà wǒ bù rén, zé yòng zhǎn mǎ dāo yǐ jìn, shì qǔ shèng zhī yī qí yě.
至道中,王超、丁罕等討繼遷,是時馬上用弩,遇賊則萬弩齊發,賊不能措手足而遁。又元豐間,劉昌祚等趨靈州,賊眾守隘,官軍不能進。於是用牌子為先鋒,賊下馬臨官軍,其勢甚盛,昌祚等乃以牌子踢跳閃爍,振以響環,賊馬驚潰。若遇賊於山林險隘之處,先以牌子賊,次以勁弓強弩與神臂弓射賊先鋒,則矢不虛發,而皆穿心達臆矣。或遇賊於平原廣野之間,則馬上用弩攢射,可以一發而盡殪。兼牌子與馬上用弩,皆已試之效,不可不講。前所謂勁馬奔沖,強弩掎角,其利兩得之,而賊之步跋子與鐵鷂子皆不足破也。又步兵之中,必先擇其魁健材力之卒,皆用斬馬刀,別以一將統之,如唐李嗣業用陌刀法。遇鐵鷂子衝突,或掠我陣腳,或踐踏我步人,則用斬馬刀以進,是取勝之一奇也。
zhào shū mì yuàn zhá yǔ zhū lù jīng lüè sī.
詔樞密院札與諸路經略司。
sì nián, zhào:" xī qiāng jiǔ wèi biān huàn, zhà pàn zhà fú, jué zhà bù cháng. qǐng zài xiān cháo, shǐ zhě zài tíng, yóu huò fàn jìng. jīn zhí yǎng jī suì, lǚ jī jiǔ kùn, suī shì biǎo yǐ jìn, qiāng yí zhī xìng bù bǎo qí wǎng. xiū bèi yù yú wú shì zhī shí, jiè bù yú yú cuì jù zhī jì, zhèng zài jīn rì. kě lìng shǎn xī hé dōng lù shuài chén xùn liàn bīng wǔ, chú zhì jūn qì, shàn xiū lóu lǔ, shōu jī chú liáng, cháng ruò kòu zhì. bù kě wèi yǐ jìn shì biǎo, zhé huò chí dài, duò qí jiān móu. suǒ yǒu gōng jiàn shǒu fān bīng, cháng lìng yōu xù, táo wáng zhě kě sù zhāo bǔ, pín fá zhě yì lìng dài jiè. jiāng zuǒ piān bì, rú huò ruǎn nuò shī zhí, jù míng yǐ wén, huò kòu zhì shī shì, bìng xíng jūn fǎ."
四年,詔:"西羌久為邊患,乍叛乍服,譎詐不常。頃在先朝,使者在廷,猶或犯境。今植養積歲,屢飢久困,雖誓表已進,羌夷之性不保其往。修備御於無事之時,戒不虞於萃聚之際,正在今日。可令陝西、河東路帥臣訓練兵伍,除治軍器,繕修樓櫓,收積芻糧,常若寇至。不可謂已進誓表,輒或弛怠,墮其奸謀。所有弓箭手、蕃兵,常令優恤,逃亡者可速招補,貧乏者亦令貸借。將佐偏裨,如或軟懦失職,具名以聞,或寇至失事,並行軍法。"
wǔ nián èr yuè, zhào:" shǎn xī hé dōng zhú lù, zì shào shèng kāi tà biān jiāng yǐ lái, jí xī níng huáng kuò táo zhōu jī shí děng chù xīn biān, gè yǒu bāo zhàn liáng tián, bìng hé zhāo zhì gōng jiàn shǒu, yǐ wèi biān fáng lí luò. zhì jīn lěi nián, kuàng tǔ shàng duō, yīng mù rén shù wèi guǎng. gài yuán zì bà zhuān zhì tí jǔ guān lì shǔ jīng lüè sī, shì quán bù zhuān, pō shī cuò zhì. gēn kuò dǎ liang cuī dū kāi kěn lǐ duàn jiāo qīn děng zhí shì, jǐn zài jí biān, shuài chén wú yóu qīn dào. jí jīn xià rén tōng gòng, biān bǐ ān jìng. ruò bù chéng cǐ wěi guān wǎng lái dū zé, duō fāng zhāo cì gōng jiàn shǒu kěn pì xián tián, bǔ zhù biān jì, yǐ kuān fēi wǎn zhī láo, qiè lǜ yīn xún jìn jiǔ, kuàng tǔ yù duō, xiāo hào mín bīng rén é, yǒu hài biān fáng dà jì. jiān tí jǔ wén chén wán xí hàn mò, duō wù ān yǎng, hǎn néng chōng mào hán shǔ. kě lìng shǎn xī hé dōng zhú lù, bìng fù zhì tí jǔ gōng jiàn shǒu sī, réng gè xuǎn chà wǔ chén yī yuán chōng, lǐ rèn qǐng gěi ēn shù děng bìng yī tí jǔ bǎo jiǎ tiáo lì shī xíng. měi lù gè zhì gàn dāng gōng shì shǐ chén èr yuán. réng měi suì lìng shū mì yuàn qǔ suǒ zhú lù zhāo dào gōng jiàn shǒu bìng kāi kěn guò dì tǔ, bǐ jiào yōu liè diàn zuì, qǔ zhǐ chù zhì. hé cuò zhì shì jié, suǒ chà guān tiáo huà yǐ wén."
五年二月,詔:"陝西、河東逐路,自紹聖開拓邊疆以來,及西寧、湟、廓、洮州、積石等處新邊,各有包占良田,併合招置弓箭手,以為邊防籬落。至今累年,曠土尚多,應募人數未廣。蓋緣自罷專置提舉官隸屬經略司,事權不專,頗失措置。根括打量、催督開墾、理斷交侵等職事,盡在極邊,帥臣無由親到。即今夏人通貢,邊鄙安靜。若不乘此委官往來督責,多方招刺弓箭手墾闢閒田,補助邊計,以寬飛輓之勞,竊慮因循浸久,曠土愈多,銷耗民兵人額,有害邊防大計。兼提舉文臣玩習翰墨,多務安養,罕能沖冒寒暑。可令陝西、河東逐路,並復置提舉弓箭手司,仍各選差武臣一員充,理任、請給、恩數等並依提舉保甲條例施行。每路各置幹當公事使臣二員。仍每歲令樞密院取索逐路招到弓箭手並開墾過地土,比較優劣殿最,取旨黜陟。合措置事節,所差官條畫以聞。"
bā yuè, shū mì yuàn yán:" yù jiāng jìn lǐ gōng jiàn shǒu dì, dàn yǒu zhēng sòng qīn mào zhī chù, bìng xíng dǎ liang, shù jǐ dù jué qīn mào zhī bì." cóng zhī. shì yuè, tí jǔ hé dōng lù gōng jiàn shǒu sī zòu:" běn sī tǐ fǎng dé yán biān zhōu jūn zhú chù zhāo zhì gōng jiàn shǒu, duō jiāng rén hù jiù yòng gōng kāi gēng zhī dì zhǐ shè chǎn duó, qí jiù diàn rén suì zhì shī yè. qiě suǒ chū zū, jǐn bǐ diàn hù wǔ fēn zhī yī, yú gōng sī jù bù biàn. jīn yù jiāng xì guān zhuāng tún tián yǐ yǒu rén zū diàn jí wǔ nián zhě, bìng bù zài zhāo zhì gōng jiàn shǒu qǐng shè zhī xiàn. qí hé dōng lù chá fǎng sī chū bù yǐ biān fáng mín bīng wèi zhòng, gū xī diàn hù, zhì yǒu cǐ bì. yù qǐ yīng xī níng bā nián yǐ qián rén hù zū diàn guān tián, bìng xiān qǔ wèn diàn rén, rú yuàn tóu cì gōng jiàn shǒu, měi chū yī dīng, xǔ yī tiáo gěi jiàn diàn tián èr qǐng wǔ shí mǔ chōng rén mǎ dì, ruò bù yuàn chōng gōng jiàn shǒu, jí chū dīng wài shàng yǒu qǐng zhàn bù jǐn dì tǔ, jí jū shōu rù guān." cóng zhī.
八月,樞密院言:"欲將近里弓箭手地,但有爭訟侵冒之處,並行打量,庶幾杜絕侵冒之弊。"從之。是月,提舉河東路弓箭手司奏:"本司體訪得沿邊州軍逐處招置弓箭手,多將人戶舊用工開耕之地指射剗奪,其舊佃人遂至失業。且所出租,僅比佃戶五分之一,於公私俱不便。今欲將系官莊屯田已有人租佃及五年者,並不在招置弓箭手請射之限。其河東路察訪司初不以邊防民兵為重,姑息佃戶,致有此弊。欲乞應熙寧八年以前人戶租佃官田,並先取問佃人,如願投刺弓箭手,每出一丁,許依條給見佃田二頃五十畝充人馬地,若不願充弓箭手,及出丁外尚有請占不盡地土,即拘收入官。"從之。
shí yī yuè, biān fáng sī zòu:" jù tí jǔ xī hé lán huáng lù gōng jiàn shǒu hé guàn shēn: hàn rén mǎi tián cháng duō, bǐ yuán dǎ liang, qí rén yì bù zì ān, shǒu chén yǐ jí yī qiān yú qǐng. ruò zhāo gōng jiàn shǒu, jí kě dé wǔ bǎi rén ruò nà zū shuì, měi mǔ sān dòu wǔ shēng cǎo èr shù, yī suì jiān yì kě dé mǐ sān wàn wǔ qiān dàn cǎo èr shí wàn shù. jīn xiāng dù yù jiāng hàn rén zhì mǎi dào fān bù tǔ tián yuàn wèi gōng jiàn shǒu zhě, liǎng qǐng yǐ shàng cì yī míng, sì qǐng yǐ shàng cì liǎng míng. rú yuàn zhě, yī tiáo lì dìng zū shuì shū nà. qí qiǎo wèi yǐng zhàn zhě, zhòng wèi jìn zhǐ." cóng zhī.
十一月,邊防司奏:"據提舉熙河蘭湟路弓箭手何灌申:漢人買田常多,比緣打量,其人亦不自安,首陳已及一千餘頃。若招弓箭手,即可得五百人;若納租稅,每畝三斗五升、草二束,一歲間亦可得米三萬五千石、草二十萬束。今相度欲將漢人置買到蕃部土田願為弓箭手者,兩頃已上刺一名,四頃已上刺兩名。如願者,依條立定租稅輸納。其巧為影占者,重為禁止。"從之。
qī nián sān yuè, zhào:" xī hé shàn huáng zì kāi tà yǐ lái, jiāng tǔ suī guǎng ér dì lì xī guī shǔ qiāng, guān bīng lì lù yǎng gěi xiàn guān, bù kě wèi hòu jì. yǎng běn lù shuài chén xiāng dù, yǐ qián liáng chá cǎi huò yǐ qiāng rén suǒ shì zhī wù, yǔ zhī mào yì tián tǔ. tián tǔ jì duō, jí zhāo zhì gōng jiàn shǒu, rù gēng chū zhàn, yǐ gù biān yǔ."
七年三月,詔:"熙、河、鄯、湟自開拓以來,疆土雖廣而地利悉歸屬羌,官兵吏祿仰給縣官,不可為後計。仰本路帥臣相度,以錢糧茶彩或以羌人所嗜之物,與之貿易田土。田土既多,即招置弓箭手,入耕出戰,以固邊圉。"
xuān hé liù nián qī yuè, zhào:" yǐ jiàng chù fēn, shǎn xī zuó yīn dì zhèn cuī tā wū yǔ, yīn ér sǐ shāng gōng jiàn shǒu, nèi hé chéng xí rén, sù jù bǎo míng wén zòu."
宣和六年七月,詔:"已降處分,陝西昨因地震摧塌屋宇,因而死傷弓箭手,內合承襲人,速具保明聞奏。"
jìng kāng yuán nián èr yuè, chén liáo yán:" shǎn xī shì gōng jiàn shǒu wèi guó fān lí, jiù lì shuài fǔ, bǐ nián shǐ zhì tí jǔ gōng jiàn shǒu guān, wù qǔ shù duō, zì yǐ wèi gōng. zì shì xuǎn liàn bù jīng, suì shǐ fǎ zhì jìn huài. yù qǐ xiáng zhuó, bà tí jǔ guān, yǐ gōng jiàn shǒu fù lì shuài sī, wù qiú yǐ zhèn biān shēng." zhào cóng zhī, hé dōng lù yī cǐ. sì yuè, shū mì yuàn zòu:" shǎn xī hé dōng zhú lù hàn gōng jiàn shǒu zì lái bìng gěi féi ráo tián, jìn nián yǐ lái, duō jiāng jiù rén yǐ gěi tián fēn bāi, zhāo cì xīn rén. gài yuán tí jǔ guān tān shǎng qī bì, wù yào shù duō, wàng xíng zhāo cì, wú yǐ jī quàn. cháo tíng jìn yǐ bà tí jǔ guān, jīn fù lì shuài sī suǒ xiá, kuàng dāng jīn biān shì quán jí mín bīng, ruò bù zǎo jì, shēn lǜ wù shì." zhào lìng shǎn xī wǔ lù zhì zhì shǐ qián gài jí shǎn xī hé dōng zhú lù shuài chén xiāng dù cuò zhì, jiāng yǐ fēn bāi gōng jiàn shǒu tián tǔ, yī jiù gǎi zhèng bō hái, suǒ yǒu xīn zhāo dào rén bié xíng gěi dì, wù yào jūn jì. réng yǎng shuài chén yán qiè fèng xíng. shì yuè, xú chù rén yòu zòu, zhào bìng sòng xiáng yì sī.
靖康元年二月,臣僚言:"陝西恃弓箭手為國藩籬,舊隸帥府,比年始置提舉弓箭手官,務取數多,自以為功。自是選練不精,遂使法制浸壞。欲乞詳酌,罷提舉官,以弓箭手復隸帥司,務求以振邊聲。"詔從之,河東路依此。四月,樞密院奏:"陝西、河東逐路漢弓箭手自來並給肥饒田,近年以來,多將舊人已給田分擘,招刺新人。蓋緣提舉官貪賞欺蔽,務要數多,妄行招刺,無以激勸。朝廷近已罷提舉官,今復隸帥司所轄,況當今邊事全藉民兵,若不早計,深慮誤事。"詔令陝西五路制置使錢蓋及陝西、河東逐路帥臣相度措置,將已分擘弓箭手田土,依舊改正撥還,所有新招到人別行給地,務要均濟。仍仰帥臣嚴切奉行。是月,徐處仁又奏,詔並送詳議司。
xī níng wǔ nián, jīng yuán lù jīng lüè sī cài tǐng yán:" jīng yuán yǒng gǎn sān bǎi sì shí sì rén, jiǔ bù jiǎn liàn, tú yǒu xū míng. chén wěi èr jiāng lǐng jì yī diǎn yuè, xiào qí qí shè néng fǒu shēng chú, bǔ yǒu gōng zhě yǐ wèi duì zhǎng, mù jí sāi bó jūn zi cháng lì zhàn zhèn zhě bǔ qí què. yì mù shú hù fān bù yǐ wèi fān yǒng gǎn, fán yī qiān sān bǎi bā shí rén, qí yī qiān yī bǎi jiǔ shí sì pǐ, wǎn gōng yī shí, chí zhú jī cì rú fǎ. qí yǒu gōng zhě shòu yǒng gǎn xià děng fèng, yú yù diào fā, zé rén gěi fèng sān bǎi, yì yǐ chú liáng." zhào zhū lù rú tǐng yán xíng zhī.
熙寧五年,涇原路經略司蔡挺言:"涇原勇敢三百四十四人,久不揀練,徒有虛名。臣委二將領季一點閱,校其騎射能否升除,補有功者以為隊長,募極塞博軍子嘗歷戰陣者補其闕。益募熟戶蕃部以為蕃勇敢,凡一千三百八十人,騎一千一百九十四匹,挽弓一石,馳逐擊刺如法。其有功者受勇敢下等奉,余遇調發,則人給奉三百,益以芻糧。"詔諸路如挺言行之。
liù nián, shū mì yuàn yán:" yǒng gǎn xiào yòng jiē yǐ cái wǔ yīng mù cóng jūn, lǐn shí jì yōu, zhàn mǎ róng xiè zhī jù jiē chū gōng shàng, píng shí yòu dé yǐ jiā jū, yǐ láo xiào shǎng zhě fán sì bǔ ér zhì jiè zhí, xiào gōng jiàn shǒu jiǎn shí zī, yān sù xiāng yuǎn, shén fēi cháo tíng dì gōng jūn shǎng zhī yì. qǐng zì jīn hé dōng fū yán qín fèng huán qìng xī hé lù gè yǐ sān bǎi, jīng yuán lù yǐ wǔ bǎi wèi é. dì yī děng bù shè gōng yī shí yī dòu, mǎ shè jiǔ dòu, fèng qián qiān dì èr děng yǐ xià dì jiǎn yī dòu, fèng qī bǎi zhì wǔ bǎi. jì shǒu yuè shì yú jīng lüè sī, shè qīn jí yě zhàn zhōng zhě yǒu shǎng, quán bù zhōng zhě xuē qí fèng, cì jì yòu bù zhōng zhě bà zhī. zhàn yǒu gōng zhě yǐ bā děng dìng shǎng: yī gěi gōng jù, èr yǐ wèi duì zhǎng, sān shǒu què jūn jiāng, sì jūn jiāng, wǔ diàn shì, liù sān bān jiè chà, qī chāi shǐ, bā jiè zhí. qí gōng jiàn shǒu yǒu gōng, yì yǐ bā děng dìng shǎng: yī yā guān, chéng jú èr jiāng, yú hòu, shí jiāng sān fù bīng mǎ shǐ, jūn shǐ sì fù zhǐ huī shǐ wǔ dōu yú hòu liù dōu zhǐ huī shǐ qī sān bān chāi shǐ bā jiè zhí. jí yǐ què pái lián zhě cì qiān.
六年,樞密院言:"勇敢效用皆以材武應募從軍,廩食既優,戰馬戎械之具皆出公上,平時又得以家居,以勞效賞者凡四補而至借職,校弓箭手減十資,淹速相遠,甚非朝廷第功均賞之意。請自今河東、鄜延、秦鳳、環慶、熙河路各以三百,涇原路以五百為額。第一等步射弓一石一斗,馬射九斗,奉錢千;第二等以下遞減一斗,奉七百至五百。季首閱試於經略司,射親及野戰中者有賞,全不中者削其奉,次季又不中者罷之。戰有功者以八等定賞:一、給公據,二、以為隊長,三、守闕軍將,四、軍將,五、殿侍,六、三班借差,七、差使,八、借職。其弓箭手有功,亦以八等定賞:一、押官,承局;二、將,虞候,十將;三、副兵馬使,軍使;四、副指揮使;五、都虞候;六、都指揮使;七、三班差使;八、借職。即以闕排連者次遷。
yuán fēng sān nián, zhào jīng yuán lù mù yǒng gǎn rú fū yán lù, yǐ bǎi rén wèi é. zì shì yǐ hòu, fān bù yì zhòng, ér gōng jiàn shǒu duō fān bīng yǐ.
元豐三年,詔涇原路募勇敢如鄜延路,以百人為額。自是以後,蕃部益眾,而弓箭手多蕃兵矣。
gōng jiàn shè hé běi jiù yǒu zhī. xī níng sān nián shí èr yuè, zhī dìng zhōu téng fǔ yán:" hé běi zhōu xiàn jìn shān gǔ chù, mín jiān gè yǒu gōng jiàn shè jí liè shè rén, xí guàn biàn lì, yǔ yí rén wú yì. yù qǐ xià běn dào zhú zhōu xiàn, bìng lìng mù zhū sè gōng rén jí chéng guō xiāng cūn bǎi xìng yǒu wǔ yǒng yuàn xí gōng jiàn zhě, zì wèi zhī shè. měi suì zhī chūn, zhǎng lì jiù yuè shì zhī. běi rén jìn hàn, huǎn jí kě yòng." cóng zhī.
弓箭社 河北舊有之。熙寧三年十二月,知定州滕甫言:"河北州縣近山谷處,民間各有弓箭社及獵射人,習慣便利,與夷人無異。欲乞下本道逐州縣,並令募諸色公人及城郭鄉村百姓有武勇願習弓箭者,自為之社。每歲之春,長吏就閱試之。北人勁悍,緩急可用。"從之。
yuán yòu bā nián shí yī yuè, zhī dìng zhōu sū shì yán:
元祐八年十一月,知定州蘇軾言:
běi biān jiǔ hé, hé shuò wú shì. yán biān zhū jùn, jūn zhèng shǎo chí, jiāng jiāo zú duò, huǎn jí kǒng bù kě yòng wǔ yì jūn zhuāng, jiē bù dǎi shǎn xī hé dōng yuǎn shén. suī jù jí mù biān fáng shì shì, sān wǔ nián jiān bì wú jǐng jí, rán jū ān lǜ wēi, yǒu guó zhī cháng, bèi shì bù sù jiǎng, nán yǐ yīng biàn. chén guān zǔ zōng yǐ lái, yán biān yào hài, tún jù zhòng bīng, zhǐ yǐ zhuàng guó wēi ér xiāo dí móu, gài suǒ wèi xiān shēng hòu shí, xíng gé shì jìn zhī dào ěr. ruò jìn qǔ shēn rù, jiāo fēng liǎng zhèn, yóu dāng zá yòng jìn lǚ. zhì yú píng rì bǎo jìng, bèi yù xiǎo kòu, jí xū zhuān yòng jí biān tǔ rén. cǐ gǔ jīn bù yì zhī lùn yě.
北邊久和,河朔無事。沿邊諸郡,軍政少馳,將驕卒惰,緩急恐不可用;武藝軍裝,皆不逮陝西、河東遠甚。雖據即目邊防事勢,三五年間必無警急,然居安慮危,有國之常,備事不素講,難以應變。臣觀祖宗以來,沿邊要害,屯聚重兵,止以壯國威而消敵謀,蓋所謂先聲後實,形格勢禁之道耳。若進取深入,交鋒兩陣,猶當雜用禁旅。至於平日保境,備御小寇,即須專用極邊土人。此古今不易之論也。
cháo cuò yǔ hàn wén dì huà bèi biān cè, bù guò èr shì: qí yī yuē xǐ yuǎn fāng yǐ shí kōng xū, qí èr yuē zhì biān xiàn yǐ bèi dí guó. bǎo yuán qìng lì zhōng, zhào yuán hào fǎn, tún bīng sì shí yú wàn, zhāo cì xuān yì bǎo jié èr shí wǔ wàn rén, jiē bù dé qí yòng, zú wú chéng gōng. fàn zhòng yān liú shān chéng zhǒng shì héng děng zhuān wù zhěng jī fān hàn shú hù gōng jiàn shǒu, suǒ yǐ fēng zhí qí jiā dǐ lì qí rén zhě fēi yī dào. fān lí jì chéng, zéi lái wú suǒ de, gù yuán hào fù chén. jīn hé shuò xī lù bèi biān zhōu jūn, zì chán yuān jiǎng hé yǐ lái, bǎi xìng zì xiāng tuán jié wèi gōng jiàn shè, bù lùn jiā yè gāo xià, hù chū yī rén. yòu zì xiāng tuī zé jiā zī wǔ yì zhòng suǒ fú zhě wèi shè tóu shè fù lù shì, wèi zhī tóu mù. dài gōng ér chú, pèi jiàn ér qiáo, chū rù shān bǎn, yǐn shí zhǎng jì yǔ dí guó tóng. sī lì shǎng fá, yán yú guān fǔ, fēn fān xún luó, pù wū xiāng wàng, ruò tòu lòu běi zéi jí běn tǔ qiáng dào bù huò, qí dāng fān rén jiē yǒu zhòng fá. yù qí jǐng jí, jī gǔ, qǐng kè kě zhì qiān rén. qì jiǎ ān mǎ, cháng ruò kòu zhì. gài qīn qī fén mù suǒ zài, rén zì wèi zhàn, dí shēn wèi zhī. xiān cháo míng chén shuài dìng zhōu zhě hán qí páng jí, jiē jiā yì fǔ xún qí rén, yǐ wèi zhǎo yá ěr mù zhī yòng, ér jí yòu zēng sǔn qí yuē shù shǎng fá.
晁錯與漢文帝畫備邊策,不過二事:其一曰徙遠方以實空虛,其二曰制邊縣以備敵國。寶元、慶曆中,趙元昊反,屯兵四十餘萬,招刺宣毅、保捷二十五萬人,皆不得其用,卒無成功。范仲淹、劉{山成}、種世衡等專務整緝蕃漢熟戶、弓箭手,所以封殖其家、砥礪其人者非一道。藩籬既成,賊來無所得,故元昊復臣。今河朔西路被邊州軍,自澶淵講和以來,百姓自相團結為弓箭社,不論家業高下,戶出一人。又自相推擇家資武藝眾所服者為社頭、社副、錄事,謂之頭目。帶弓而鋤,佩劍而樵,出入山坂,飲食長技與敵國同。私立賞罰,嚴於官府,分番巡邏,鋪屋相望,若透漏北賊及本土強盜不獲,其當番人皆有重罰。遇其警急,擊鼓,頃刻可致千人。器甲鞍馬,常若寇至。蓋親戚墳墓所在,人自為戰,敵深畏之。先朝名臣帥定州者韓琦、龐籍,皆加意拊循其人,以為爪牙耳目之用,而籍又增損其約束賞罰。
xī níng liù nián, xíng bǎo jiǎ fǎ, qiáng zhuàng gōng jiàn shè bìng xíng fèi bà. xī níng qī nián, yīng liǎng dì gōng shū rén hù, chú yuán yǒu gōng jiàn shè qiáng zhuàng bìng yì yǒng zhī lèi bìng yī jiù cún liú wài, gèng bù biān pái bǎo jiǎ. kàn xiáng shàng jiàn liǎng cì shèng zhǐ, chú liǎng dì gōng shū cūn fēn fāng xǔ yī jiù zhì gōng jiàn shè, qí yú bìng hé fèi bà. suī yǒu shàng jiàn zhǐ huī, gōng sī xiāng chéng, yuán bù fèi bà, zhǐ shì lìng gōng jiàn shè liǎng dīng yǐ shàng rén hù jiān chōng bǎo jiǎ, yǐ zhì zhú bǔ běn jiè jí tā dào zéi, bìng jiē qū shǐ gōng jiàn shè rén hù yòng mìng zhuō shā. jiàn jīn zhōu xiàn, quán jí cǐ děng yín yè fáng tà, zhuó jiàn gōng jiàn shè shí wèi biān fáng yào yòng, qí shì jué bù kě fèi. dàn yǐ jiān chōng bǎo jiǎ zhī gù, zhào jí zhuī hū, láo fèi shī yè, jīn suī míng mù jù cún, zé qí shí yòng, bù dǎi wǎng rì.
熙寧六年,行保甲法,強壯、弓箭社並行廢罷。熙寧七年,應兩地供輸人戶,除元有弓箭社、強壯並義勇之類並依舊存留外,更不編排保甲。看詳上件兩次聖旨,除兩地供輸村分方許依舊置弓箭社,其餘併合廢罷。雖有上件指揮,公私相承,元不廢罷,只是令弓箭社兩丁以上人戶兼充保甲,以至逐捕本界及他盜賊,並皆驅使弓箭社人戶用命捉殺。見今州縣,全藉此等寅夜防拓,灼見弓箭社實為邊防要用,其勢決不可廢。但以兼充保甲之故,召集追呼,勞費失業,今雖名目俱存,責其實用,不逮往日。
chén qiè wèi shǎn xī hé dōng gōng jiàn shǒu, guān gěi liáng tián, yǐ bèi jiǎ mǎ. jīn hé shuò yán biān gōng jiàn shè, jiē shì rén hù zǔ yè tián chǎn, guān wú sī háo zhī sǔn, ér juān qū hàn biān, qì jiǎ ān mǎ yǔ shǎn xī hé dōng wú yì, kǔ lè xiāng yuǎn, wèi jǐn qí yòng. jìn rì bà zhōu wén ān xiàn jí zhēn dìng fǔ běi zhài, jiē yǒu běi zéi jīng jié rén hù, bǔ dào guān lì gǒng shǒu xiàng shì, wú rú zhī hé, yǐ yàn jìn jūn gōng shǒu jiē bù dé lì. xiàng shǐ zhōu xiàn zhú chù jiē yǒu gōng jiàn shè, rén hù zhì mìng jǐn lì, zé běi zéi qǐ gǎn qīng fàn biān zhài, rú rù wú rén zhī jìng? chén yǐ jiè chì běn lù jiāng lì, shēn yán shǎng fá, jiā yì fǔ xún qí rén, zhé fù shí yòng páng jí jiù zòu yuē shù, shāo jiā zēng sǔn, bié lì tiáo mù. yù qǐ cháo tíng lì fǎ, shǎo cì yōu yì, míng shè shǎng fá, yǐ shì chéng quàn. jīn yǐ mì qiè qǔ huì dào běn lù jí biān dìng bǎo liǎng zhōu ān sù guǎng xìn shùn ān sān jūn biān miàn qī xiàn yī zhài nèi guǎn zì lái tuán jié gōng jiàn shè wǔ bǎi bā shí bā shè, liù bǎi wǔ shí yī huǒ, gòng jì sān wàn yī qiān sì bǎi yī shí yī rén. ruò cháo tíng yǐ wèi kě xíng, lì fǎ zhī hòu, gèng chì jiāng lì cháng jiā fǔ xún, shǐ sān wàn yú rén fēn fān zhòu yè xún luó, dào biān xiǎo kòu lái jí qín huò, bù zhì niǔ xin quǎn yǐ shēng róng xīn. ér shì jiē xún jiù, wú suǒ gǎi zuò, dí bù yí wèi, wú yóu shēng shì, yǒu lì wú hài, jiào rán kě jiàn.
臣竊謂陝西、河東弓箭手,官給良田,以備甲馬。今河朔沿邊弓箭社,皆是人戶祖業田產,官無絲毫之損,而捐軀捍邊,器甲鞍馬與陝西、河東無異,苦樂相遠,未盡其用。近日霸州文安縣及真定府北砦,皆有北賊驚劫人戶,捕盜官吏拱手相視,無如之何,以驗禁軍、弓手皆不得力。向使州縣逐處皆有弓箭社,人戶致命盡力,則北賊豈敢輕犯邊砦,如入無人之境?臣已戒飭本路將吏,申嚴賞罰,加意拊循其人,輒復拾用龐籍舊奏約束,稍加增損,別立條目。欲乞朝廷立法,少賜優異,明設賞罰,以示懲勸。今已密切取會到本路極邊定、保兩州、安肅、廣信、順安三軍邊面七縣一砦內管自來團結弓箭社五百八十八社,六百五十一火,共計三萬一千四百一十一人。若朝廷以為可行,立法之後,更敕將吏常加拊循,使三萬餘人分番晝夜巡邏,盜邊小寇來即擒獲,不至狃忄犬以生戎心。而事皆循舊,無所改作,敵不疑畏,無由生事,有利無害,較然可見。
zòu fán liǎng shàng, jiē bù bào.
奏凡兩上,皆不報。
zhèng hé liù nián, zhào:" hé běi lù yǒu gōng jiàn shè xiàn fēn, yǐ lìng jiě fā yì děng. qí zhú lù xiàn lìng zuǒ, qí suì zhōng jiào yuè yì děng, shuài sī jù yōu liè zhī zuì, gè qǔ zhǐ shǎng fá, yǐ wèi quàn jǔ. réng jù wèi lìng." yòu gāo yáng guān lù ān fǔ sī yán:" dà guān sān nián gōng jiàn shè rén yī bǎo jiǎ fǎ zhèng hé bǎo jiǎ gé jiào zuì yōu liè, xiàn lìng gè jiǎn zhǎn mó kān nián yǒu chà." zhào yī bǎo jiǎ gé shǎng fá shī xíng.
政和六年,詔:"河北路有弓箭社縣分,已令解發異等。其逐路縣令佐,俟歲終教閱異等,帥司具優劣之最,各取旨賞罰,以為勸沮。仍具為令。"又高陽關路安撫司言:"大觀三年弓箭社人依《保甲法》、《政和保甲格》較最優劣,縣令各減展磨勘年有差。"詔依《保甲格》賞罰施行。
xuān hé qī nián èr yuè, chén liáo yán:
宣和七年二月,臣僚言:
wǎng nián xī lù tí xíng liáng yáng zǔ zòu qǐng quàn yòu mín hù chōng gōng jiàn shè, jì xià dōng lù lìng fǎng xī lù lì zhāo yòu. yuán lì fǎ zhī yì, bù guò shǐ xiāng mín zì yuàn rù shè zhě yuè xí wǔ bèi, wèi yù zéi zhī jù ěr. nài hé yāo gōng shēng shì zhī rén, wéi yǐ rù shè zhī mín zhòng duō wèi gōng, hòu wū cháo tíng ér liǎn yuàn yú mín, dū zé zhōu xiàn jí yú xīng huǒ, qǔ wǔ děng zhī jí jiǎ yǐ ér cì zhī, jiā zhì hù dào, zhuī xū pò xié. xī qū zhī rù shè, gèng wú miǎn zhě. fǎ shǐ xíng yú xī lù, xī lù jì yǐ mào shòu hòu shǎng, yú shì dōng lù xiàn sī qián hòu lùn liè, dàn mán zī shén. jìn zhě dōng lù zhī zòu, shù zhì èr shí sì wàn yī qiān qī bǎi rén, wǔ yì yōu zhǎng zhě yī shí yī wàn liù qiān, qiě yún bǐ zhī xī lù jǐn duō yī bèi. bì xià zhuó zhī qí bù rán, suī mìng shuài chén yǔ lián fǎng shǐ zhě hé shí, bǐ ān kěn yǐ shí wén hū? jīn dōng lù xiàn sī guān shǔ yǔ dēng zī liǎng zhōu dāng zhí guān, zuò zēng zhì zhě jǐ èr shí rén, ér xiàn lìng zuǒ bù jí yān. bù zhī chū rù qiān mò jiān quàn yòu zhě shuí yú? cǐ qí dàn mán kě zhī yǐ. shěn rú suǒ zòu, shān dōng zhī kòu, hé lěi yuè yān shí wèi jiàn tiǎn miè zāi? zé qí suǒ zòu èr shí sì wàn yǔ shí yī wàn, dài xū yǒu míng, bù zú yǐ hàn zéi míng yǐ! dà dǐ yīn yuán zhuī rǎo, mín bù kān qí láo, zé lǎo ruò zhuǎn xǐ dào lù, qiáng zhuàng qǐ wèi dào zéi, cǐ yì zhì kòu zhī yī duān yě.
往年西路提刑梁揚祖奏請勸誘民戶充弓箭社,繼下東路令仿西路例招誘。原立法之意,不過使鄉民自願入社者閱習武備,為御賊之具爾。奈何邀功生事之人,唯以入社之民眾多為功,厚誣朝廷而斂怨於民,督責州縣急於星火,取五等之籍甲乙而次之,家至戶到,追胥迫脅。悉驅之入社,更無免者。法始行於西路,西路既已冒受厚賞,於是東路憲司前後論列,誕謾滋甚。近者東路之奏,數至二十四萬一千七百人,武藝優長者一十一萬六千,且雲比之西路僅多一倍。陛下灼知其不然,雖命帥臣與廉訪使者核實,彼安肯以實聞乎?今東路憲司官屬與登、淄兩州當職官,坐增秩者幾二十人,而縣令、佐不及焉。不知出入阡陌間勸誘者誰歟?此其誕謾可知矣。審如所奏,山東之寇,何累月淹時未見殄滅哉?則其所奏二十四萬與十一萬,殆虛有名,不足以捍賊明矣!大抵因緣追擾,民不堪其勞,則老弱轉徙道路,強壯起為盜賊,此亦致寇之一端也。
jìn zhě yǎng fán bì xià qiǎn jiāng chū shī, shòu yǐ fāng lüè, yòu mìng jìn chén chí zhào fǔ yù, zhì yú fā nèi kù zhī cáng, zhuǎn huái diān zhī sù yǐ zhèn gěi zhī, kuān miǎn qí shuì zū, dàng yòu qí zuì lì, dīng níng xiān xī, wǎng bù qū jǐn. fāng jiāng guī fú tián mǔ, yǐ wèi qiān shàn yuǎn zuì zhī mín, jù kě yǐ qí suǒ shén bìng rǎo zhī xié? qiě sī yǒu bīng qì, zài lǜ zhī jìn shén yán. sān lù bǎo wǔ zhī fǎ, suī yú nóng xì yǐ jiǎng wǔ shì, rán yóu shì bì zé bīng qì cáng yú guān fǔ. jīn gōng jiàn shè yī qiè bīng qì, mín jiē zì cáng yú jiā, bù jǐ yú jiè kòu zāi? wàng bì xià duàn zì shèng xīn, bà jīng dōng gōng jiàn shè zhī míng, suǒ cáng bīng qì xī sòng zhī guān, shǐ mín dé miǎn fēi shí zhuī hū pò xié zhī rǎo, yǐ ān qí shēng. yīng liǎng lù yuán gōng jiàn shè tuī ēn zhě bìng zhuī duó gǎi zhèng, shǒu yì zhī rén zhòng cì chù zé, hòu wèi zòu qǐng dàn mán, yì qǐ tè cì shī xíng, shù jǐ qún xià sǒng jù, bù gǎn wàng jìn qū shuō, yǐ sì qí jiān, shí jīn rì zhī xiān wù yě.
近者仰煩陛下遣將出師,授以方略,又命近臣持詔撫諭,至於發內庫之藏,轉淮甸之粟以振給之,寬免其稅租,盪宥其罪戾,丁寧纖悉,罔不曲盡。方將歸伏田畝,以為遷善遠罪之民,詎可以其所甚病擾之邪?且私有兵器,在律之禁甚嚴。三路保伍之法,雖於農隙以講武事,然猶事畢則兵器藏於官府。今弓箭社一切兵器,民皆自藏於家,不幾於借寇哉?望陛下斷自聖心,罷京東弓箭社之名,所藏兵器悉送之官,使民得免非時追呼迫脅之擾,以安其生。應兩路緣弓箭社推恩者並追奪改正,首議之人重賜黜責,後為奏請誕謾,亦乞特賜施行,庶幾群下悚懼,不敢妄進曲說,以肆其奸,實今日之先務也。
zhào bìng yī zòu, liáng yáng zǔ luò zhí, bīng qì bìng jū rù guān, gōng jiàn shè rén yī yǐ jiàng zhǐ huī fàng sàn.
詔並依奏,梁揚祖落職,兵器並拘入官,弓箭社人依已降指揮放散。