bīng sì xiāng bīng yī
◎兵四(乡兵一)
shǎn xī bǎo yì hé běi zhōng shùn hé běi shǎn xī qiǎng rén zhài hù hé běi hé dōng qiáng zhuàng hé dōng shǎn xī gōng jiàn shǒu hé běi děng lù gōng jiàn shè
○陕西保毅 河北忠顺 河北陕西强人砦户 河北河东强壮 河东陕西弓箭手 河北等路弓箭社
xiāng bīng zhě, xuǎn zì hù jí, huò tǔ mín yìng mù, zài suǒ tuán jié xùn liàn, yǐ wéi fáng shǒu zhī bīng yě. zhōu guǎng shùn zhōng, diǎn qín zhōu shuì hù chōng bǎo yì jūn, sòng yīn zhī. zì jiàn lóng sì nián, fēn mìng shǐ chén wǎng guān xī dào, lìng diào fā xiāng bīng fù qìng zhōu. xián píng sì nián, lìng shǎn xī xì shuì rén hù jiā chū yī dīng, hào yuē bǎo yì, guān gěi liáng cì, shǐ zhī fēn fān shù shǒu. wǔ nián, shǎn xī yuán biān dīng zhuàng chōng bǎo yì zhě zhì liù wàn bā qiān qī bǎi qī shí wǔ rén. qī yuè, yǐ mù bīng lí qù xiāng tǔ, yǒu shāng hé qi, zhào zhū zhōu diǎn chōng qiáng zhuàng hù zhě, shuì fù zhǐ lìng běn zhōu shū nà, yǒu sī bù dé zhī yí zhī. xiān shì, hé běi zhōng liè xuān yǒng wú rén chéng tì zhě, suī lǎo jí bù dé tíng jí. zhì shì, zhào zì jīn wěi wú jiā yè dài tì zhě, fàng lìng zì biàn. zì shì yǐ zhì tiān xǐ jiān, bìng dài guǎng ruì lǎo bìng zhī bīng, suī fēi qīn shǔ ér yuàn dài zhě tīng. hé běi qiáng zhuàng, kǒng duó qí nóng shí, zé yǐ shí yuè zhì zhēng yuè xún xiū rì zhào jí ér jiào yuè zhī. zhōng liè xuān yǒng guǎng ruì zhī guī nóng ér quē yuán zhě, bìng zì jīng chà bǔ shù yú hé shàng ér suì yuè jiǔ yuǎn zhě, zé tè wèi qiān bǔ pín dú ér wú lì zhào tì zhě, zé lìng zhú chù bǎo míng fàng tíng.
乡兵者,选自户籍,或土民应募,在所团结训练,以为防守之兵也。周广顺中,点秦州税户充保毅军,宋因之。自建隆四年,分命使臣往关西道,令调发乡兵赴庆州。咸平四年,令陕西系税人户家出一丁,号曰保毅,官给粮赐,使之分番戍守。五年,陕西缘边丁壮充保毅者至六万八千七百七十五人。七月,以募兵离去乡土,有伤和气,诏诸州点充强壮户者,税赋止令本州输纳,有司不得支移之。先是,河北忠烈、宣勇无人承替者,虽老疾不得停籍。至是,诏自今委无家业代替者,放令自便。自是以至天禧间,并、代广锐老病之兵,虽非亲属而愿代者听。河北强壮,恐夺其农时,则以十月至正月旬休日召集而教阅之。忠烈、宣勇、广锐之归农而阙员者,并自京差补;戍于河上而岁月久远者,则特为迁补;贫独而无力召替者,则令逐处保明放停。
dàng shì shí, hé běi hé dōng yǒu shén ruì zhōng yǒng qiáng zhuàng, hé běi yǒu zhōng shùn qiǎng rén, shǎn xī yǒu bǎo yì zhài hù qiǎng rén qiǎng rén gōng shǒu, hé dōng shǎn xī yǒu gōng jiàn shǒu, hé běi dōng shǎn xī yǒu yì yǒng, lín zhōu yǒu yì bīng, chuān shǎn yǒu tǔ dīng zhuàng dīng, jīng hú nán běi yǒu nǔ shǒu tǔ dīng, guǎng nán dōng xī yǒu qiāng shǒu tǔ dīng, yōng zhōu yǒu xī dòng zhuàng dīng tǔ dīng, guǎng nán dōng xī yǒu zhuàng dīng.
当是时,河北、河东有神锐、忠勇、强壮,河北有忠顺、强人,陕西有保毅、砦户、强人、强人弓手,河东、陕西有弓箭手,河北东、陕西有义勇,麟州有义兵,川陕有土丁、壮丁,荆湖南、北有弩手、土丁,广南东、西有枪手、土丁,邕州有溪洞壮丁、土丁,广南东、西有壮丁。
dāng rén zōng shí, shén ruì zhōng yǒng qiáng zhuàng jiǔ fèi, zhōng shùn bǎo yì jǐn yǒu cún zhě. kāng dìng chū, zhào hé běi hé dōng tiān jí qiáng zhuàng, hé běi fán èr shí jiǔ wàn sān qiān, hé dōng shí sì wàn sì qiān, jiē yǐ shí xùn liàn. zì xī shī lǚ nǜ, zhèng bīng bù zú, nǎi jí shǎn xī zhī mín, sān dīng xuǎn yī, yǐ wéi xiāng gōng shǒu. wèi jǐ, cì chōng bǎo jié, wèi zhǐ huī yī bǎi bā shí wǔ, fēn shù biān zhōu. xī shī bà, duō jiǎn fàng yān. qìng lì èr nián, jí hé běi qiáng zhuàng, dé èr shí jiǔ wàn wǔ qiān, jiǎn shí zhī qī wèi yì yǒng, qiě jí mín dīng yǐ bǔ qí bù zú. hé dōng jiǎn jí rú hé běi fǎ.
当仁宗时,神锐、忠勇、强壮久废,忠顺、保毅仅有存者。康定初,诏河北、河东添籍强壮,河北凡二十九万三千,河东十四万四千,皆以时训练。自西师屡衄,正兵不足,乃籍陕西之民,三丁选一,以为乡弓手。未几,刺充保捷,为指挥一百八十五,分戍边州。西师罢,多拣放焉。庆历二年,籍河北强壮,得二十九万五千,拣十之七为义勇,且籍民丁以补其不足。河东拣籍如河北法。
qí hòu, yì zhě lùn" yì yǒng wèi hé běi fú bīng, yǐ shí jiǎng xí, wú dài chǔ lǐn, dé gǔ yù bīng yú nóng zhī yì. xī qí shù yú liè jùn, zhǐ yǐ wéi chéng shǒu zhī bèi. chéng néng lìng hé běi xíng jì èr zhōu fēn dōng xī liǎng lù, mìng èr jùn shǒu fèn lǐng, yǐ shí yuè xí, kòu zhì, jí liǎng lù yì yǒng xiáng jí fù yuán, shǐ qí fù bèi shòu dí, zé hé běi sān shí yú suǒ cháng fú ruì bīng yǐ". cháo tíng xià qí yì, hé běi shuài chén lǐ zhāo liàng děng yì yuē:" xī táng zé lù liú hòu lǐ bào zhēn jí hù dīng nán, sān xuǎn qí yī, nóng xì zé fēn cáo jiǎo shè, suì zhōng dū shì, yǐ shì shǎng fá, sān nián jiē shàn shè, jǔ bù nèi dé jìng zú èr wàn. jì wú lǐn fèi, fǔ kù yì shí, nǎi shàn jiǎ bīng wèi zhàn jù, suì xióng shì shān dōng. shì shí, tiān xià chēng zhāo yì bù bīng guān yú zhū jūn, cǐ jìn dài zhī xiǎn xiào, ér huò wèi mín bīng zhǐ kě chéng shǒu, nán bèi zhàn zhèn, fēi tōng lùn yě. dàn dāng wú shì shí, biàn fēn yì yǒng wèi liǎng lù, zhì guān tǒng lǐng, yǐ zhāng yòng bīng zhī shì, wài shǐ dí rén yí ér shēng móu, nèi yì yáo dòng zhòng xīn, fēi jì zhī dé. gū lìng zài suǒ diǎn jí xùn liàn, sān èr nián jiān, wǔ yì shāo jīng, jiàn xí xíng zhèn. yù yǒu jǐng, dé jiāng chén rú bào zhēn zhě tǒng yù, zhì qí zhèn duì, shì yǐ shǎng fá, hé dí bù kě zhàn zāi? zhì yú bù fèn bù liè, liàng dí yīng jī, xì yú lín shí pián yí, yì nán yù tú. kuàng hé běi hé dōng jiē biān zhōu zhī dì, zì zhì yì yǒng, zhōu xiàn yǐ shí àn yuè, ěr mù yǐ shú, xíng gù wú yí." zhào rú suǒ yì.
其后,议者论"义勇为河北伏兵,以时讲习,无待储廪,得古寓兵于农之意。惜其束于列郡,止以为城守之备。诚能令河北邢、冀二州分东西两路,命二郡守分领,以时阅习,寇至,即两路义勇翔集赴援,使其腹背受敌,则河北三十余所常伏锐兵矣"。朝廷下其议,河北帅臣李昭亮等议曰:"昔唐泽潞留后李抱真籍户丁男,三选其一,农隙则分曹角射,岁终都试,以示赏罚,三年皆善射,举部内得劲卒二万。既无廪费,府库益实,乃缮甲兵为战具,遂雄视山东。是时,天下称昭义步兵冠于诸军,此近代之显效,而或谓民兵只可城守,难备战阵,非通论也。但当无事时,便分义勇为两路,置官统领,以张用兵之势,外使敌人疑而生谋,内亦摇动众心,非计之得。姑令在所点集训练,三二年间,武艺稍精,渐习行阵。遇有警,得将臣如抱真者统驭,制其阵队,示以赏罚,何敌不可战哉?至于部分布列,量敌应机,系于临时便宜,亦难预图。况河北、河东皆边州之地,自置义勇,州县以时按阅,耳目已熟,行固无疑。"诏如所议。
zhì píng yuán nián, zǎi xiàng hán qí yán:" gǔ zhě jí mín wèi bīng, shù suī duō ér shàn zhì báo. táng zhì fǔ bīng, zuì wéi jìn zhī, hòu fèi bù néng fù. jīn zhī yì yǒng, hé běi jǐ shí wǔ wàn, hé dōng jǐ bā wàn, yǒng hàn chún shí, chū yú tiān xìng, ér yǒu wù lì zī chǎn, fù mǔ qī zǐ zhī suǒ xì, ruò shāo jiā liàn jiǎn, yǔ táng fǔ bīng hé yì? shǎn xī cháng cì gōng shǒu wèi bǎo jié, hé běi hé dōng shǎn xī, jiē kòng xī běi, shì dāng yī tǐ. qǐng yú shǎn xī zhū zhōu yì diǎn yì yǒng, zhǐ niè shǒu bèi, yī shí bù wú xiǎo rǎo, zhōng chéng cháng lì." tiān zǐ nà qí yán, nǎi qiǎn jí shǎn xī yì yǒng, dé shí sān wàn bā qiān sì bǎi liù shí wǔ rén.
治平元年,宰相韩琦言:"古者籍民为兵,数虽多而赡至薄。唐置府兵,最为近之,后废不能复。今之义勇,河北几十五万,河东几八万,勇悍纯实,出于天性,而有物力资产,父母妻子之所系,若稍加练简,与唐府兵何异?陕西尝刺弓手为保捷,河北、河东、陕西,皆控西北,事当一体。请于陕西诸州亦点义勇,止涅手背,一时不无小扰,终成长利。"天子纳其言,乃遣籍陕西义勇,得十三万八千四百六十五人。
shì shí, jiàn guān sī mǎ guāng lèi zòu, wèi:" shǎn xī qǐng cháng jí xiāng gōng shǒu, shǐ yù yǐ bù qù xiāng lǐ. jì ér niè wèi bǎo jié zhèng bīng, qiǎn shù biān zhōu, qí hòu bù kě yòng, suì tài wèi mín, tú shǐ yí lù sāo rán, ér yú guó wú bǔ. qiě zǔ zōng píng yī hǎi nèi, hé cháng yǒu yì yǒng zāi? zì zhào yuán hào fǎn, zhū jiàng fù shī xiāng jì, zhōng bù néng chū yī lǚ zhī zhòng, shè qū tuō zhī dì. dàng shì shí, sān lù xiāng bīng shù shí wàn, hé cháng dé yī rén zhī lì? yì zhě bì yuē:' hé běi hé dōng bù yòng yī lǐn, dé shèng bīng shù shí wàn, yuè jiào jīng shú, jiē kě yǐ zhàn yòu bīng chū mín jiān, hé yú gǔ zhì.' chén wèi bù rán. bǐ shù shí wàn zhě, xū shù yě yuè jiào jīng shú zhě, wài mào yě bīng chū mín jiān zhě, míng yǔ gǔ tóng ér shí yì. gài zhōu xiàn chéng cháo tíng zhī yì, zhǐ qiú shù duō. yuè jiào zhī rì, guān zhě dàn jiàn qí qí hào xiān míng, zhēng gǔ bèi jù, háng liè yǒu xù, jìn tuì yǒu jié, mò bù yǐ wéi zhēn kě yǐ zhàn. shū bù zhī bǐ yóu jù xì, ruò yù dí, zé wǎ jiě xīng sàn, bù zhī suǒ zhī yǐ. gǔ zhě bīng chū mín jiān, gēng sāng suǒ de, jiē yǐ yī shí qí jiā, gù chù zé fù zú, chū zé jīng ruì. jīn jì fù liǎn nóng mín sù bó yǐ gěi zhèng jūn, yòu jí qí shēn yǐ wéi bīng, shì yī jiā ér gěi èr jiā zhī shì yě. rú cǐ, mín zhī cái lì ān dé bù qū? chén yú yǐ wéi hé běi hé dōng yǐ cì zhī mín, yóu dāng fàng hái, kuàng shǎn xī wèi cì zhī mín hū?" dì fú tīng. yú shì sān lù xiāng bīng, wéi yì yǒng wèi zuì shèng.
是时,谏官司马光累奏,谓:"陕西顷尝籍乡弓手,始谕以不去乡里。既而涅为保捷正兵,遣戍边州,其后不可用,遂汰为民,徒使一路骚然,而于国无补。且祖宗平一海内,曷尝有义勇哉?自赵元昊反,诸将覆师相继,终不能出一旅之众,涉区脱之地。当是时,三路乡兵数十万,何尝得一人之力?议者必曰:'河北、河东不用衣廪,得胜兵数十万,阅教精熟,皆可以战;又兵出民间,合于古制。'臣谓不然。彼数十万者,虚数也;阅教精熟者,外貌也;兵出民间者,名与古同而实异。盖州县承朝廷之意,止求数多。阅教之日,观者但见其旗号鲜明,钲鼓备具,行列有序,进退有节,莫不以为真可以战。殊不知彼犹聚戏,若遇敌,则瓦解星散,不知所之矣。古者兵出民间,耕桑所得,皆以衣食其家,故处则富足,出则精锐。今既赋敛农民粟帛以给正军,又籍其身以为兵,是一家而给二家之事也。如此,民之财力安得不屈?臣愚以为河北、河东已刺之民,犹当放还,况陕西未刺之民乎?"帝弗听。于是三路乡兵,唯义勇为最盛。
xī níng yǐ lái, zé yóu zhòng fān bīng bǎo jiǎ zhī fǎ, yú duō chéng jiù zhì. qián shǐ yán gé, bù fù jù shù, qǔ qí yǒu sǔn yì zhě zhe yú piān. nán dù ér hòu, tǔ yǔ suī bù jí qián, ér bīng zhì duō réng qí gù, fán qí xiāng bīng zhài bīng zhī kě gǎi zhě, jiē fù jiàn yān.
熙宁以来,则尤重蕃兵、保甲之法,余多承旧制。前史沿革,不复具述,取其有损益者著于篇。南渡而后,土宇虽不及前,而兵制多仍其故,凡其乡兵、砦兵之可改者,皆附见焉。
shǎn xī bǎo yì kāi bǎo bā nián, fā wèi zhōu píng liáng pān yuán èr xiàn mín zhì chéng huáng, yīn lì wèi bǎo yì gōng jiàn shǒu, fēn shù zhèn zhài. néng zì zhì mǎ, miǎn yì. táo sǐ, yǐ qīn shǔ dài, yīn zhōu guǎng shùn jiù zhì yě.
陕西保毅 开宝八年,发渭州平凉、潘原二县民治城隍,因立为保毅弓箭手,分戍镇砦。能自置马,免役。逃、死,以亲属代,因周广顺旧制也。
xián píng chū, qín zhōu jí biān zhǐ zhì qiān rén, fēn fān shǒu shù. shàng fān rén yuè gěi mǐ liù dòu, zhòng dōng, cì zhǐ huī shǐ zhì fù dū tóu zǐ líng mián páo, shí jiāng yǐ xià zào líng páo. wǔ nián, diǎn shǎn xī yán biān dīng zhuàng chōng bǎo yì, fán dé liù wàn bā qiān rén. gěi zī liáng, yǔ zhèng bīng tóng shù biān jùn.
咸平初,秦州极边止置千人,分番守戍。上番人月给米六斗,仲冬,赐指挥使至副都头紫绫绵袍,十将以下皂绫袍。五年,点陕西沿边丁壮充保毅,凡得六万八千人。给资粮,与正兵同戍边郡。
qìng lì chū, zhào xī cì wèi bǎo jié jūn, wéi qín zhōu zēng zhì jí sān qiān rén, huán qìng bǎo ān yì gè jí zhì. shì shí, zhū zhōu zǒng liù qiān wǔ bǎi shí bā rén, wèi zhǐ huī sān shí yī.
庆历初,诏悉刺为保捷军,唯秦州增置及三千人,环、庆、保安亦各籍置。是时,诸州总六千五百十八人,为指挥三十一。
huáng yòu wǔ nián, jīng yuán dōu zǒng guǎn chéng kān shàng yán:" shǎn xī bǎo yì, jìn suì zhǐ gěi yì zhōu xiàn, wú fù zé yǐ wǔ jì. zì qíng cì wèi bǎo jié, ér jiā yóu bù miǎn yú bǎo yì zhī jí, huò zhé mài tián chǎn, ér dé chǎn zhě yǐ fēn shù zhù yì. jīn qín zhōu jǐn sān qiān rén, jiǔ fèi nóng yè, qǐng bà qiǎn." zhào zì jīn gǎn sī yì zhě, jì yōng zuò zhī. zhì píng chū, zhào zhì bǎo yì tián chéng míng é zhě, xī jiǎn cì yǐ wéi yì yǒng. xī níng sì nián, zhào fèi qí jūn.
皇祐五年,泾原都总管程戡上言:"陕西保毅,近岁止给役州县,无复责以武技。自黥刺为保捷,而家犹不免于保毅之籍,或折卖田产,而得产者以分数助役。今秦州仅三千人,久废农业,请罢遣。"诏自今敢私役者,计佣坐之。治平初,诏置保毅田承名额者,悉拣刺以为义勇。熙宁四年,诏废其军。
huán qìng zhài hù qiǎng rén gōng shǒu, jiǔ nián, zhào rú jìn jūn fǎ, shàng qí jí, lì yú mǎ jūn sī, lǐn gěi shì zhōng jìn jūn.
环庆砦户、强人弓手,九年,诏如禁军法,上其籍,隶于马军司,廪给视中禁军。
hé běi zhōng shùn zì tài zōng cháo yǐ yíng mò xióng bà zhōu gān níng shùn ān bǎo dìng jūn zhì zhōng shùn, fán sān qiān rén, fēn fān xún jiǎo, lì yán biān zhàn zhào xún jiǎn sī. zì shí yuè xī shàng, rén gěi liáng èr shēng, zhì èr yuè lún bàn yíng nóng. qìng lì qī nián, xià sǒng jiàn yì yǔ zhèng bīng cān shù. bā nián, yǐ shuǐ lì, duō bū wáng zhě, quán yì zhèng bīng dài qí quē é. huáng yòu sì nián, quán fàng yè nóng, hòu bù fù bǔ.
河北忠顺 自太宗朝以瀛、莫、雄、霸州、乾宁、顺安、保定军置忠顺,凡三千人,分番巡徼,隶沿边战棹巡检司。自十月悉上,人给粮二升,至二月轮半营农。庆历七年,夏竦建议与正兵参戍。八年,以水沴,多逋亡者,权益正兵代其阙额。皇祐四年,权放业农,后不复补。
hé běi shǎn xī qiǎng rén zhài hù qiǎng rén gōng shǒu míng hào bù yī. xián píng sì nián, mù hé běi mín ān qì dān dào lù yǒng ruì kě wèi jiān cì zhě chōng qiǎng rén, zhì dū tóu zhǐ huī shǐ. wú shì sàn chù tián yě, kòu zhì zhuī jí, gěi qì jiǎ kǒu liáng shí qián, qiǎn chū sài tōu zhuó zéi lěi, néng zhǎn shǒu jí duó mǎ zhě rú shǎng gé. lǔ huò cái chù jiē bì zhī. qìng lì èr nián, huán zhōu yì mù, niè shǒu bèi, zì bèi róng xiè bìng mǎ, zhì yā guān jiǎ tóu duì zhǎng, hù sì děng yǐ xià miǎn yì, shàng fān fáng shǒu, yuè gěi fèng lǐn. sān nián, jīng yuán lù bèi biān chéng zhài xī zhì.
河北陕西强人、砦户、强人弓手 名号不一。咸平四年,募河北民谙契丹道路、勇锐可为间伺者充强人,置都头、指挥使。无事散处田野,寇至追集,给器甲、口粮、食钱,遣出塞偷斫贼垒,能斩首级、夺马者如赏格。虏获财畜皆畀之。庆历二年,环州亦募,涅手背,自备戎械并马,置押官、甲头、队长,户四等以下免役,上番防守,月给奉廪。三年,泾原路被边城砦悉置。
huán qìng èr zhōu fù yǒu zhài hù, kāng dìng zhōng, yǐ yán biān gōng shǒu niè shǒu bèi chōng, yǒu jǐng zhào jí fáng shù, yǔ bǎo yì gōng shǒu tóng.
环、庆二州复有砦户,康定中,以沿边弓手涅手背充,有警召集防戍,与保毅弓手同。
dà shùn chéng xī gǔ zhài yǒu qiǎng rén gōng shǒu, tiān xǐ qìng lì jiān mù zhì, fān shù wèi xún jiǎo chì hòu, rì gěi liáng. rén fù tián bā shí mǔ, néng zì bèi mǎ zhě yì fù sì shí mǔ. yù fáng qiū, guān gěi qì jiǎ, xià fān suí jūn xùn liàn. wèi zhǐ huī liù.
大顺城、西谷砦有强人弓手,天禧、庆历间募置,番戍为巡徼斥候,日给粮。人赋田八十亩,能自备马者益赋四十亩。遇防秋,官给器甲,下番随军训练。为指挥六。
hé běi hé dōng qiáng zhuàng wǔ dài shí, yíng bà zhū zhōu yǐ zhì. xián píng sān nián, zhào hé běi jiā èr dīng sān dīng jí yī, sì dīng wǔ dīng jí èr, liù dīng qī dīng jí sān, bā dīng yǐ shàng jí sì, wèi qiáng zhuàng. wǔ bǎi rén wéi zhǐ huī, zhì zhǐ huī shǐ bǎi rén wéi dōu, zhì zhèng fù dū tóu èr rén jié jí sì rén. suǒ zài zhì jí, zé shàn qí shè zhě dì bǔ xiào zhǎng, tīng zì zhì mǎ, shèng jiǎ zhě juān qí hù yì. wǔ nián, mù qí yǒng gǎn, tuán jié fù dà jūn wèi zhà, guān gěi kǎi jiǎ. jǐng dé yuán nián, qiǎn shǐ fēn yì hé běi hé dōng jí qiáng zhuàng, jiè kù bīng gěi liáng xùn liàn, fēi yuán biān jí fēn fān dié jiào, kòu zhì xī jí shǒu chéng, kòu tuì yíng nóng.
河北、河东强壮 五代时,瀛、霸诸州已置。咸平三年,诏河北家二丁、三丁籍一,四丁、五丁籍二,六丁、七丁籍三,八丁以上籍四,为强壮。五百人为指挥,置指挥使;百人为都,置正、副都头二人、节级四人。所在置籍,择善骑射者第补校长,听自置马,胜甲者蠲其户役。五年,募其勇敢,团结附大军为栅,官给铠甲。景德元年,遣使分诣河北、河东集强壮,借库兵给粮训练,非缘边即分番迭教,寇至悉集守城,寇退营农。
zhì kāng dìng chū, zhōu xiàn bù fù yuè xí, qí jí duō wáng. nǎi zhào èr lù xuǎn bǔ, zēng qí shù, wéi wǔ bǎo, dié jiū yóu duò jí zuò jiān zhě. èr shí wǔ rén wéi tuán, zhì yā guān sì tuán wèi dōu, zhì zhèng fù dū tóu gè yī rén wǔ dōu wèi zhǐ huī, zhì zhǐ huī shǐ, gè yǐ jiē jí fú shì. nián èr shí xì jí, liù shí miǎn, qǔ jiā rén huò tā hù dài zhī. suì zhēng yuè, xiàn yǐ jí shàng zhōu, zhōu yǐ jí zòu bīng bù, àn jǔ bù rú fǎ zhě. qìng lì èr nián, xī jiǎn yǐ wéi yì yǒng, bù yù zhě shì zhī, ér cún qí jí, yǐ bèi shǒu qì chéng chí. ér hé dōng qiáng zhuàng zì cǐ jìn fèi yǐ.
至康定初,州县不复阅习,其籍多亡。乃诏二路选补,增其数,为伍保,迭纠游惰及作奸者。二十五人为团,置押官;四团为都,置正、副都头各一人;五都为指挥,置指挥使,各以阶级伏事。年二十系籍,六十免,取家人或他户代之。岁正月,县以籍上州,州以籍奏兵部,按举不如法者。庆历二年,悉拣以为义勇,不预者释之,而存其籍,以备守葺城池。而河东强壮自此浸废矣。
qí mù yú hé běi zhě, jiù gěi táng pō hé yū zhī tián, lì bù zú yǐ gēng, zhòng kǔ fān jiào, yìng mù zhě guǎ. xī níng qī nián bà zhī, yǐ qí tián mù mín gēng, hù liǎng qǐng, juān qí fù, yǐ wéi bǎo jiǎ.
其募于河北者,旧给塘泊河淤之田,力不足以耕,重苦番教,应募者寡。熙宁七年罢之,以其田募民耕,户两顷,蠲其赋,以为保甲。
hé dōng shǎn xī gōng jiàn shǒu zhōu guǎng shùn chū, zhèn zhōu zhū xiàn, shí hù qǔ cái yǒng zhě yī rén wéi zhī, yú jiǔ hù zī yǐ qì jiǎ chú liáng. jiàn lóng èr nián, zhào shì zhī, fán yī qiān sì bǎi rén.
河东、陕西弓箭手 周广顺初,镇州诸县,十户取材勇者一人为之,余九户资以器甲刍粮。建隆二年,诏释之,凡一千四百人。
jǐng dé èr nián, zhèn róng jūn cáo wěi yán:" yǒu biān mín yìng mù wèi gōng jiàn shǒu zhě, qǐng gěi yǐ xián tián, juān qí yáo fù, yǒu jǐng, kě cān zhèng bīng wèi qián fēng, ér guān wú zī liáng róng xiè zhī fèi." zhào:" rén gěi tián èr qǐng, chū jiǎ shì yī rén, jí sān qǐng zhě chū zhàn mǎ yī pǐ. shè bǎo shù, liè bù wǔ, bǔ zhǐ huī shǐ yǐ xià, jù bīng yǒu gōng láo zhě, yì bǔ jūn dōu zhǐ huī shǐ, zhì xún jiǎn yǐ tǒng zhī." qí hòu, fū yán huán qìng jīng yuán bìng hé dōng zhōu jūn yì gè mù zhì.
景德二年,镇戎军曹玮言:"有边民应募为弓箭手者,请给以闲田,蠲其徭赋,有警,可参正兵为前锋,而官无资粮戎械之费。"诏:"人给田二顷,出甲士一人,及三顷者出战马一匹。设堡戍,列部伍,补指挥使以下,据兵有功劳者,亦补军都指挥使,置巡检以统之。"其后,鄜延、环庆、泾原并河东州军亦各募置。
qìng lì zhōng, zhū lù zǒng sān wàn èr qiān sì bǎi qī shí sì rén, wèi zhǐ huī yī bǎi jiǔ shí èr. shì shí, hé dōng dōu zhuǎn yùn shǐ ōu yáng xiū yán:" dài zhōu kě lán níng huà huǒ shān jūn bèi biān dì jǐ èr sān wàn qǐng, qǐng mù rén kěn zhòng, chōng gōng jiàn shǒu." zhào xuān fǔ shǐ fàn zhòng yān yì, yǐ wéi biàn. suì yǐ kě lán jūn běi cǎo chéng chuān jìn dì mù rén jù dí jiè shí lǐ wài zhàn gēng, dé èr qiān yú hù, suì shū zū shù wàn hú, zì bèi gōng mǎ, niè shǒu bèi wèi gōng jiàn shǒu. jì yǐ bīng zhōu míng gǎo jǔ yì ér zhǐ.
庆历中,诸路总三万二千四百七十四人,为指挥一百九十二。是时,河东都转运使欧阳修言:"代州、岢岚、宁化、火山军被边地几二三万顷,请募人垦种,充弓箭手。"诏宣抚使范仲淹议,以为便。遂以岢岚军北草城川禁地募人拒敌界十里外占耕,得二千余户,岁输租数万斛,自备弓马,涅手背为弓箭手。既以并州明镐沮议而止。
zhì hé èr nián, hán qí zòu dìng gǎo yì fēi shì, yuē:" xī pān měi huàn qì dān shù rù kòu, suì qū páng biān gēng mín nèi xǐ, gǒu miǎn yī shí shī bèi zhī jiù. qí hòu qì dān jiǎng hé, yīn xún bù fù xǔ rén fù yè, suì míng jìn dì, suì jiǔ wèi róng rén qīn gēng, jiàn shī jiāng jiè. jīn dài zhōu níng huà jūn yǒu jìn dì wàn qǐng, qǐng rú cǎo chéng chuān mù gōng jiàn shǒu, kě dé sì qiān yú hù." xià bīng zhōu fù bì yì. bì qǐng rú qí zòu. zhào jù wèi tiáo, shì shān pō chuān yuán jūn gěi, rén èr qǐng qí zū qiū yī shū, chuān dì mǔ wǔ shēng, bǎn yuán dì mǔ sān shēng, wú zhé biàn kē yáo. réng zhǐ huī jí shān xiǎn wèi wū, yǐ biàn jū zhǐ, bèi zhēng fáng, wú de shàn yì.
至和二年,韩琦奏订镐议非是,曰:"昔潘美患契丹数入寇,遂驱旁边耕民内徙,苟免一时失备之咎。其后契丹讲和,因循不复许人复业,遂名禁地,岁久为戎人侵耕,渐失疆界。今代州、宁化军有禁地万顷,请如草城川募弓箭手,可得四千余户。"下并州富弼议。弼请如琦奏。诏具为条,视山坡川原均给,人二顷;其租秋一输,川地亩五升,坂原地亩三升,毋折变科徭。仍指挥即山险为屋,以便居止,备征防,无得擅役。
xiān shì, lín fǔ fēng zhōu yì yǐ xián tián mù zhì, rén gěi wū, dài kǒu liáng èr shí, ér dé shùn jūn jìng biān zhài háo wài gōng jiàn shǒu yóu wéi jìn yǒng. xià rén lì qí dì, shù lái zhēng zhàn, cháo tíng wèi zhù bǎo shù shǒu. zhì zhì píng mò, hé dōng qī zhōu jūn gōng jiàn shǒu zǒng qī qiān wǔ bǎi rén, shǎn xī shí zhōu jūn bìng zhài hù zǒng sì wàn liù qiān sān bǎi rén. xiān shì, kāng dìng yuán nián, zhào lín fǔ zhōu mù guī yè rén zēng bǔ yì jūn, bǐ gēng běn hù gù dì ér miǎn qí shuì zū. qí zhì yǔ gōng jiàn shǒu lüè tóng, ér bù gěi tián.
先是,麟、府、丰州亦以闲田募置,人给屋,贷口粮二石,而德顺军静边砦壕外弓箭手尤为劲勇。夏人利其地,数来争占,朝廷为筑堡戍守。至治平末,河东七州军弓箭手总七千五百人,陕西十州军并砦户总四万六千三百人。先是,康定元年,诏麟、府州募归业人增补义军,俾耕本户故地而免其税租。其制与弓箭手略同,而不给田。
xī níng èr nián, bīng bù shàng hé dōng qī jùn jiù jí qī qiān wǔ jīn jí qī qiān, shǎn xī shí jùn bìng zhài hù jiù jí sì wàn liù qiān sān bǎi, jīn wéi qín fèng yǒu zhài hù.
熙宁二年,兵部上河东七郡旧籍七千五、今籍七千,陕西十郡并砦户旧籍四万六千三百,今唯秦凤有砦户。
sān nián, qín fèng lù jīng lüè shǐ lǐ shī zhōng yán:" qián nián zhù shú yáng děng bǎo, mù fān bù xiàn dì, zhì gōng jiàn shǒu. qì jīn sān nián, suǒ mù fēi liáng mín, chū wèi cháng tuán jié xùn liàn, jié lì tián shì. jīn dāng zhì tún liè bǎo, wèi zhàn shǒu jì. zhì tún zhī fǎ, bǎi rén wéi tún, shòu tián yú páng sāi bǎo, jiàng xiào lǐng nóng shì, xiū jí jiào wǔ jì. qí niú jù nóng qì qí gǔ zhī shǔ bìng guān yǔ. zhì bǎo zhī fǎ, zhū tún bìng lì, zì jìn jí yuǎn zhù wèi bǎo yǐ bèi kòu zhì, kòu tuì zé xī chū yǎn jī." cóng zhī.
三年,秦凤路经略使李师中言:"前年筑熟羊等堡,募蕃部献地,置弓箭手。迄今三年,所募非良民,初未尝团结训练,竭力田事。今当置屯列堡,为战守计。置屯之法,百人为屯,授田于旁塞堡,将校领农事,休即教武技。其牛具、农器、旗鼓之属并官予。置堡之法,诸屯并力,自近及远筑为堡以备寇至,寇退则悉出掩击。"从之。
wǔ nián, zhào xiè wèi fū yán lù, yǐ qí dì wàn wǔ qiān jiǔ bǎi qǐng, mù hàn fān gōng jiàn shǒu sì qiān jiǔ bǎi rén. dì jiā qí néng shěng mù bīng zhī fèi, bāo shǎng zhī. liù nián, xiè yán xīn mù gōng jiàn shǒu pō xí wǔ jì, qǐng gēng fān dài zhèng bīng guī jīng shī. zhào shěn duó zhī. shí yuè, zhào xī hé lù yǐ gōng tián mù gōng jiàn shǒu, qí páng sāi mín qiáng yǒng yuàn zì zhàn tián, chū zū fù, lián bǎo wǔ, huò yì yǒng yuàn yìng mù, huò mín hù yuàn shòu fān bù dì zhě tīng.
五年,赵禼为鄜延路,以其地万五千九百顷,募汉、蕃弓箭手四千九百人。帝嘉其能省募兵之费,褒赏之。六年,禼言新募弓箭手颇习武技,请更番代正兵归京师。诏审度之。十月,诏熙河路以公田募弓箭手,其旁塞民强勇愿自占田,出租赋,联保伍,或义勇愿应募,或民户愿受蕃部地者听。
qī nián zhēng yuè, dài yù qì xiè wáng zhōng zhèng yì xī hé lù, yǐ tǔ tián mù gōng jiàn shǒu. suǒ mù rén wú jū lù fēn yuǎn jìn, bù yī cháng gé, chà guān zhào mù, réng qīn tí jǔ. sān yuè, wáng sháo yán:" hé zhōu jìn chéng chuān dì zhāo hàn gōng jiàn shǒu wài, qí shān pō dì zhāo fān gōng jiàn shǒu, rén gěi dì yī qǐng, fān guān liǎng qǐng, dà fān guān sān qǐng. réng mù hàn gōng jiàn shǒu děng wéi jiǎ tóu, hòu zhāo jí rén shù, bǔ jié jí rén yuán, yǔ fān guān tóng guǎn gōu. zì lái chū jūn, duō wèi hàn bīng dào shā fān bīng, yǐ wéi shǒu gōng. jīn fān bīng gè yuàn yú zuǒ ěr qián cì' fān bīng' zì." cóng zhī. shí yuè, zhōng shū tiáo lì sī qǐ wǔ lù gōng jiàn shǒu zhài hù, chú fáng tà xún jǐng jí huǎn jí shì xǔ chà fā wài, ruò xiū chéng zhū yì, jí shēn jīng lüè ān fǔ qián xiá sī. qí yǒu shàn chà fā jí kē pèi hé gù zhě, bìng kē wéi zhì zhī zuì. cóng zhī. qí kuí zhōu lù yì jūn guǎng nán qiāng shǒu tǔ dīng dòng dīng hú nán nǔ shǒu fú jiàn xiāng dīng qiāng shǒu, yī cǐ fǎ.
七年正月,带御器械王中正诣熙河路,以土田募弓箭手。所募人毋拘路分远近,不依常格,差官召募,仍亲提举。三月,王韶言:"河州近城川地招汉弓箭手外,其山坡地招蕃弓箭手,人给地一顷,蕃官两顷,大蕃官三顷。仍募汉弓箭手等为甲头,候招及人数,补节级人员,与蕃官同管勾。自来出军,多为汉兵盗杀蕃兵,以为首功。今蕃兵各愿于左耳前刺'蕃兵'字。"从之。十月,中书条例司乞五路弓箭手、砦户,除防拓、巡警及缓急事许差发外,若修城诸役,即申经略安抚、钤辖司。其有擅差发及科配、和雇者,并科违制之罪。从之。其夔州路义军、广南枪手土丁峒丁、湖南弩手、福建乡丁枪手,依此法。
bā nián, zhào jīng yuán lù qī zhù pō jiù liáng shàng xià fān zhèng bīng gōng jiàn shǒu fān bīng yuē qī wàn yú rén fēn wéi wǔ jiāng, bié zhì xī hé cè yìng jiāng fù. shí nián, zhī yán zhōu lǚ huì qīng yán:" zì xī níng wǔ nián, zhāo dào gōng jiàn shǒu, zhǐ shì quán xíng chà bǔ, wèi zēng tuán dìng zhǐ huī. běn sī jiàn jiāng běn lù tuán jié jiāng fēn tuán chéng zhǐ huī dōu fēn, zhì lì jiàng xiào tǒng xiá, jí yú lín shí yì wèi gōu jí." cóng zhī.
八年,诏泾原路七驻泊就粮上下番正兵、弓箭手、蕃兵约七万余人分为五将,别置熙河策应将副。十年,知延州吕惠卿言:"自熙宁五年,招到弓箭手,只是权行差补,未曾团定指挥。本司见将本路团结将分团成指挥都分,置立将校统辖,即于临时易为勾集。"从之。
yuán fēng èr nián, jì yì cuò zhì biān fáng suǒ yán, yǐ jīng yuán lù zhèng bīng hàn fān gōng jiàn shǒu wèi shí yī jiāng, fēn zhù zhū zhōu. cóng zhī.
元丰二年,计议措置边防所言,以泾原路正兵、汉蕃弓箭手为十一将,分驻诸州。从之。
sān nián, zhào:" fán gōng jiàn shǒu bīng qí gè yǐ wǔ shí rén wéi duì, zhì yǐn zhàn qí tóu zuǒ yòu qiàn qí, jí yǐ běn shǔ qiú shǒu jiàng xiào wèi yōng duì, bìng rú zhèng jūn fǎ. fān zhuō shēng fān gǎn yǒng shān hé hù yì rú zhī. fán mù gōng jiàn shǒu fān zhuō shēng qiǎng rén shān hé hù, bù yǐ děng yàng, dì mù yǒu bǎo rèn nián shí qī yǐ shàng gōng shè qī dòu rèn fù dài zhě. fū yán lù xīn jiù fān zhuō shēng huán qìng lù qiǎng rén zhū lù hàn gōng jiàn shǒu fū yán lù guī míng jiè bǎo yì fān hù gōng jiàn shǒu, jiē niè yú shǒu bèi."
三年,诏:"凡弓箭手兵骑各以五十人为队,置引战、旗头、左右傔旗,及以本属酋首将校为拥队,并如正军法。蕃捉生、蕃敢勇、山河户亦如之。凡募弓箭手、蕃捉生、强人、山河户,不以等样,第募有保任、年十七已上、弓射七斗、任负带者。鄜延路新旧蕃捉生、环庆路强人、诸路汉弓箭手、鄜延路归明界保毅蕃户弓箭手,皆涅于手背。"
sì nián, jīng yuán lù jīng lüè sī yán:" běn lù gōng jiàn shǒu quē dì jiǔ qiān qī bǎi qǐng, wèi zhōu lǒng shān yí dài chuān yuán bēi dì sì qiān yú qǐng, kě mù gōng jiàn shǒu èr qiān yú rén, huò bù yuàn yìng mù, qǐ shōu qí dì rù guān." xī hé lù dōu dà jīng zhì sī yán" qǐ yī xī hé jiù lì, xǔ jīng yuán qín fèng lù huán qìng jí xī hé lù gōng jiàn shǒu tóu huàn, réng dài jiù hù tián tǔ, gēng zhòng èr nián, jí shōu rù guān, bié zhāo gōng jiàn shǒu." jiē cóng zhī.
四年,泾原路经略司言:"本路弓箭手阙地九千七百顷,渭州陇山一带川原陂地四千余顷,可募弓箭手二千余人,或不愿应募,乞收其地入官。"熙河路都大经制司言;"乞依熙河旧例,许泾原、秦凤路、环庆及熙河路弓箭手投换,仍带旧户田土,耕种二年,即收入官,别招弓箭手。"皆从之。
wǔ nián zhēng yuè, fū yán lù jīng lüè sī qǐ yǐ xīn shōu fù mǐ zhī wú bǎo yì hé xì fú tú sāi mén wǔ zhài dì zhì hàn fān gōng jiàn shǒu, jí chūn gēng zhòng, qí yuē shù bǔ zhí, bìng yòng jiù tiáo. cóng zhī. èr yuè, zhào tí jǔ xī hé děng lù gōng jiàn shǒu yíng tián fān bù gòng wèi yī sī, lì jīng yuán lù zhì zhì sī. sì yuè, zhào:" fān gōng jiàn shǒu zhèn wáng, yī hàn gōng jiàn shǒu gěi fù. gōng jiàn shǒu chū zhàn, yīn shāng jí bìng léi bù néng zì hái zhě, bìng yī jūn lì cì qí jiā." qī yuè, tí jǔ xī hé lù gōng jiàn shǒu yíng tián fān bù sī kāng shí jiān tí jǔ jǔ yíng tián zhāng dà níng yán:" qǐ yīng xīn shōu fù dì chà guān fēn huà jīng jiè, xuǎn zhī nóng shì xiāng jūn gēng diàn, qǐng yī rén. qí bù yā rén yuán jié jí jí gù zhù rén gōng suì rù shǎng fá, bìng yòng xī hé guān zhuāng fǎ. yú bìng zhāo gōng jiàn shǒu yíng tián, měi wǔ shí qǐng wèi yī yíng, chà ān nóng shì guān yī yuán gàn dāng." cóng zhī.
五年正月,鄜延路经略司乞以新收复米脂、吴堡、义合、细浮图、塞门五砦地置汉蕃弓箭手,及春耕种,其约束补职,并用旧条。从之。二月,诏提举熙河等路弓箭手、营田、蕃部共为一司,隶泾原路制置司。四月,诏:"蕃弓箭手阵亡,依汉弓箭手给赙。弓箭手出战,因伤及病羸不能自还者,并依军例赐其家。"七月,提举熙河路弓箭手营田蕃部司康识、兼提举举营田张大宁言:"乞应新收复地差官分画经界,选知农事厢军耕佃,顷一人。其部押人员、节级及雇助人工岁入赏罚,并用熙河官庄法。余并招弓箭手营田,每五十顷为一营,差谙农事官一员干当。"从之。
liù nián, fū yán lù jīng lüè sī yán:" gōng jiàn shǒu yú jìn lǐ xiàn zhì tián liǎng chù, lì hù jí sì dīng yǐ shàng, qǐ qǔ yī dīng wèi bǎo jiǎ, yī dīng wèi gōng jiàn shǒu, yǒu èr dīng zhì sān dīng, jí qiě lìng chōng gōng jiàn shǒu." zhào bǎo jiǎ yuàn chōng gōng jiàn shǒu zhě tīng, qí jiàn chōng gōng jiàn shǒu yǔ dāng dīng yì, wú dé tuì jiù bǎo jiǎ, shǎn xī hé dōng yì rú zhī.
六年,鄜延路经略司言:"弓箭手于近里县置田两处,立户及四丁已上,乞取一丁为保甲,一丁为弓箭手,有二丁至三丁,即且令充弓箭手。"诏保甲愿充弓箭手者听,其见充弓箭手与当丁役,毋得退就保甲,陕西、河东亦如之。
bā nián, zhào bà qín fèng lù zhì chǎng jí jiào gōng jiàn shǒu, lìng jīng lüè sī jiǎng qiú tǔ rén xí jiào suǒ yí lì fǎ.
八年,诏罢秦凤路置场集教弓箭手,令经略司讲求土人习教所宜立法。
yuán yòu yuán nián, zhào bà tí jǔ xī hé děng lù gōng jiàn yíng tián fān bù sī. sān nián, bīng bù yán:" jīng yuán lù lǒng shān yí dài xì guān dì, lì wéi rén qīn mào, lüè wú sè yì. fēi zì cháo tíng zhì jú zhāo zhì biāo bō, wú yǐ dù jué jiān bì." cóng zhī. qí hòu, diàn qián sī fù dōu zhǐ huī shǐ liú chāng zuò zòu gēn kuò lǒng shān dì fán yī wàn jiǔ bǎi jiǔ shí qǐng, zhāo zhì gōng jiàn shǒu rén mǎ fán wǔ qiān èr bǎi liù shí yī, cì chì shū jiǎng yù. sì nián, zhào jiāng lǒng shān yí dài gōng jiàn shǒu rén mǎ bié zhì yī jiāng guǎn gàn, réng yǐ jīng yuán lù dì shí èr jiāng wéi míng. wǔ nián, zhào hù bù qiǎn guān wǎng xī hé lán mín lù dài sūn lù cuò zhì gōng jiàn shǒu tǔ tián.
元祐元年,诏罢提举熙河等路弓箭营田蕃部司。三年,兵部言:"泾原路陇山一带系官地,例为人侵冒,略无色役。非自朝廷置局招置摽拨,无以杜绝奸弊。"从之。其后,殿前司副都指挥使刘昌祚奏根括陇山地凡一万九百九十顷,招置弓箭手人马凡五千二百六十一,赐敕书奖谕。四年,诏将陇山一带弓箭手人马别置一将管干,仍以泾原路第十二将为名。五年,诏户部遣官往熙河兰岷路代孙路措置弓箭手土田。
shào shèng yuán nián, shū mì yuàn yán:" xī hé lán mín lù jīng lüè sī zòu, běn lù gōng jiàn shǒu, zì zhǎn zhì yǐ lái, lèi jīng zhàn dòu, nèi yǒu zhàn gōng bǔ sān bān chāi shǐ yǐ shàng zhī rén, yù bìng qiǎn guī suǒ shǔ chāi shǐ, réng yǐ qí dì lìng qīn shǔ chéng cì, rú wú, jí bié zhào rén chéng zhī." sān nián zhēng yuè, zhào:" zì jīn hàn fān rén hù tóu gōng jiàn shǒu zhě, guān sī bù dé shōu cì, wéi zhě zhàng yī bǎi." wǔ yuè, zhào zài jīng fǔ jiè zhū lù mǎ jūn qiāng shǒu bìng gǎi chōng gōng jiàn shǒu, jiān xí fān qiāng. sì nián, zhào zhāng xún bā yí zhuān gēn kuò ān xī jīn chéng gāo yú dì qǐng mǔ, kě yǐ zhāo zhì gōng jiàn shǒu ruò gān rén, jù tuán jié yǐ wén.
绍圣元年,枢密院言:"熙河兰岷路经略司奏,本路弓箭手,自展置以来,累经战斗,内有战功补三班差使已上之人,欲并遣归所属差使,仍以其地令亲属承刺,如无,即别召人承之。"三年正月,诏:"自今汉蕃人互投弓箭手者,官司不得收刺,违者杖一百。"五月,诏在京府界、诸路马军枪手并改充弓箭手,兼习蕃枪。四年,诏张询、巴宜专根括安西、金城膏腴地顷亩,可以招置弓箭手若干人,具团结以闻。
yuán fú yuán nián èr yuè, shū mì yuàn yán:" zhōng chuán zòu, jìn wǎng jīng yuán yǔ zhāng jié jiǎng jiū jìn zhù tiān dū shān nán móu děng chù. jīn xiāng dù rú zhǎn zhì qīng nán nè xīn, xū zhì yī jiāng. qǐ quán yú xī qín liǎng lù chuò nà. xīn chéng nèi tǔ tián bìng zhāo gōng jiàn shǒu, réng zhì tí jǔ guān èr yuán. xī qín liǎng lù gōng jiàn shǒu, měi zhǐ huī yǐ sān bǎi rén wéi é, qǐ zuò èr shí zhǐ huī zhāo zhì, bù yī èr nián jiān, xū de shù qiān mín bīng, yǐ chōng wǔ bèi." cóng zhī. qī yuè, zhào:" shǎn xī hé dōng lù xīn chéng zhài hé zhāo gōng jiàn shǒu tóu huàn. qí yuán yòu bā nián sì yuè bù dé zhāo tā lù gōng jiàn shǒu zhǐ huī wù yòng." sān nián, tí jǔ jīng yuán lù gōng jiàn shǒu ān shī wén zhī jīng zhōu, bà tí jǔ gōng jiàn shǒu sī.
元符元年二月,枢密院言:"钟传奏,近往泾原与章楶讲究进筑天都山、南牟等处。今相度如展置青南讷心,须置一将。乞权于熙、秦两路辍那。新城内土田并招弓箭手,仍置提举官二员。熙、秦两路弓箭手,每指挥以三百人为额,乞作二十指挥招置,不一二年间,须得数千民兵,以充武备。"从之。七月,诏:"陕西、河东路新城砦合招弓箭手投换。其元祐八年四月不得招他路弓箭手指挥勿用。"三年,提举泾原路弓箭手安师文知泾州,罢提举弓箭手司。
chóng níng yuán nián jiǔ yuè, shū mì yuàn kān huì:" shǎn xī wǔ lù bìng hé dōng, zì shào shèng kāi chì yǐ lái, jiāng tǔ zhì guǎng, yuǎn zhě shù bǎi lǐ, jìn zhě bù jiǎn bǎi lǐ, bà bīng yǐ lái, wèi zēng cuò zhì. tián duō gāo yú, suī lèi jiàng zhào zhì gōng jiàn shǒu, lèi duō pín fá, huò zhì táo zǒu. zhōu xiàn zhèn zhài wū lì háo mín mào zhàn wò rǎng, lì bù jí yú píng mín, qiě bìng yuán jiù jiāng, qīn zhàn xīn tǔ. jīn qiǎn guān fēn wǎng zhú lù tí jǔ cuò zhì, yīng yuán xīn jiāng tǔ tián, fēn dìng yú jí, zhāo zhì gōng jiàn shǒu, tuī xíng xīn jiàng tiáo fǎ. jiù gōng jiàn shǒu rú yuàn chū diàn xīn jiāng, yì yǎng xiāng dù shī xíng." zhào tāng jǐng rén hé dōng lù, dǒng cǎi qín fèng lù, táo jié fū huán qìng lù, ān shī wén fū yán lù, bìng tí jǔ gōng jiàn shǒu. yuán fú sān nián bà tí jǔ sī, jīn fù zhì.
崇宁元年九月,枢密院勘会:"陕西五路并河东,自绍圣开斥以来,疆土至广,远者数百里,近者不减百里,罢兵以来,未曾措置。田多膏腴,虽累降诏置弓箭手,类多贫乏,或致逃走。州县镇砦污吏豪民冒占沃壤,利不及于平民,且并缘旧疆,侵占新土。今遣官分往逐路提举措置,应缘新疆土田,分定腴瘠,招置弓箭手,推行新降条法。旧弓箭手如愿出佃新疆,亦仰相度施行。"诏汤景仁河东路,董采秦凤路,陶节夫环庆路,安师文鄜延路,并提举弓箭手。(元符三年罢提举司,今复置。)
chóng níng èr nián shí yī yuè, ān shī wén zòu:" jù quán tōng pàn dé shùn jūn shì lú féng yuán shēn, gēn kuò dǎ liang chū sì jiāng dì fēn guǎn xià wǔ zhài xīn zhàn jiù biān háo wài dì gòng sì wàn bā qiān qī bǎi sān shí yī qǐng yǒu qí, qǐ tè cì yōu shǎng." zhào ān shī wén tè shòu zuǒ cháo yì dài fū, chāi qiǎn rú gù lú féng yuán tè shòu cháo qǐng láng.
崇宁二年十一月,安师文奏:"据权通判德顺军事卢逢原申,根括打量出四将地分管下五砦、新占旧边壕外地共四万八千七百三十一顷有奇,乞特赐优赏。"诏安师文特授左朝议大夫,差遣如故;卢逢原特授朝请郎。
èr nián jiǔ yuè, xī hé lù dōu zhuǎn yùn shǐ zhèng jǐn fèng zhào xiāng dù cuò zhì xī hé xīn jiāng biān fáng lì hài, jǐn zòu:" cháo tíng gěi tián yǎng hàn fān gōng jiàn shǒu, běn yǐ fān gǎn biān miàn, shǐ gù lǜ jiā chǎn, rén zì wéi lì. jīn tà jìng yì yuǎn, xī qín hàn fān gōng jiàn shǒu nǎi zài fù lǐ, lǐ hé yí chū. rán rén qíng zhòng qiān, qǐ qiě jiā xuǎn yī dīng, guān gěi kǒu liáng, tuán chéng gēng fū shǐ diàn guān zhuāng. yù chéng shú rì, chú liáng zhǒng wài, bàn rù guān, bàn gěi gēng fū, hòu shāo chéng cì dì, tīng qí suǒ biàn." cóng zhī.
二年九月,熙河路都转运使郑仅奉诏相度措置熙河新疆边防利害,仅奏:"朝廷给田养汉蕃弓箭手,本以藩扞边面,使顾虑家产,人自为力。今拓境益远,熙、秦汉蕃弓箭手乃在腹里,理合移出。然人情重迁,乞且家选一丁,官给口粮,团成耕夫使佃官庄。遇成熟日,除粮种外,半入官,半给耕夫,候稍成次第,听其所便。"从之。
wǔ nián sān yuè, zhào tǐng zhī yán:" huáng shàn zhī fù, suì fèi cháo tíng gōng yì yī qiān wǔ bǎi yú wàn. zhèng jǐn chū jiàn guān zhuāng zhī yì, cháo tíng lìng kuài jì qí suì rù, fán wǔ zhuāng zhī rù, nǎi néng zhī yī zhuāng zhī fèi. gài shàn huáng nǎi xī fān zhī èr xiǎo guó, huáng zhōu wèi zhī miǎo chuān, shàn zhōu wèi zhī qīng táng, yǔ hé nán běn wèi sān guó, qí dì bīn hé, duō wò rǎng. xī sān guó fēn jù shí, mín zhī gōng shū yú qí guó hòu, ér yòu měi zú gè yǒu qiú zhǎng yǐ tǒng lǐng zhī, jiē yī shí shàn zú, qǔ yú suǒ shǔ zhī mín. zì cháo tíng shōu fù yǐ lái, míng wéi shǐ fān mín gè zhàn jiù dì yǐ jū, qí shí lǚ gèng zhàn dòu, shā lù cuàn zhú, suǒ cún wú jǐ. jīn bīng jiàng guān shuài chén zhī zhōu duō zhào xián mín yǐ jū, tān mào zhě huò shòu jīn nǎi yǔ zhī dì, yòu sī qǔ qí yáng mǎ tuó chù, rán wú yī háo zū fù gōng guān. ruò yǐ xī shū yú sān guó zhě bǎi fēn zhī yī rù yú xiàn guān, jí huáng zhōu zī fèi yǒu yú yǐ." dì shēn rán zhī.
五年三月,赵挺之言:"湟、鄯之复,岁费朝廷供亿一千五百余万。郑仅初建官庄之议,朝廷令会计其岁入,凡五庄之入,乃能支一庄之费。盖鄯、湟乃西蕃之二小国,湟州谓之邈川,鄯州谓之青唐,与河南本为三国,其地滨河,多沃壤。昔三国分据时,民之供输于其国厚,而又每族各有酋长以统领之,皆衣食赡足,取于所属之民。自朝廷收复以来,名为使蕃民各占旧地以居,其实屡更战斗,杀戮窜逐,所存无几。今兵将官、帅臣、知州多召闲民以居,贪冒者或受金乃与之地,又私取其羊马驼畜,然无一毫租赋供官。若以昔输于三国者百分之一入于县官,即湟州资费有余矣。"帝深然之。
yì rì, zhī shū mì yuàn zhāng kāng guó rù jiàn, lì yán bù kě shǐ xīn mín chū zū, kǒng zhì rǎo dòng zhòng qíng qiě yán fān mín jì cì shǒu bèi wèi bīng, ān kě gèng chū zū fù. dì yīn xuān yù:" xīn mín bù kě yáo dòng, jiān yǐ lìng duō zhāo gōng jiàn shǒu yǐ." tíng zhī zòu:" gōng jiàn shǒu, guān gěi yǐ dì ér bù chū zū, cǐ zhōng guó fǎ yě. ruò fān bīng, zé qí jiù sú jì shū nà gōng yì zhī wù, chū zhàn yòu rén jiē wèi bīng, fēi gōng jiàn shǒu zhī bǐ. jīn zhāo tíng suǒ fèi bù zī, jīng yíng shù nián, dé cǐ xī fān zhī dì, ruò wú yī háo zhī rù, ér guān lì shù zú kuì xiǎng zhī fèi jiē chū yú cháo tíng, hé jì zhī zhuō yě!" dì yuē:" yǐ lìng yáo xióng jīng huà." shí lèi zhào lìng xióng kuò kòng xián dì, zhào rén gēng kěn chū kè, gù shēn yǐ tǐng zhī suǒ zòu wéi rán. tǐng zhī yòu yún:" shàn huáng zhī fù, qiāng rén lǚ pàn, xī chě luó sā zǒu jiàng xià guó, xià guó nà zhī, shí shí kòu biān, bīng bù jiě yán ér kuì yùn jí jiān. hé dí rù sù, shàn zhōu yǐ měi shí jià zhì qī shí guàn, huáng zhōu wǔ shí yú guàn. gài cāng chǎng lì yú kè rén rù zhōng qǐ qǔ, ér guān lì lì yú qǐng gěi hú dòu, zhōng guān huò lì bǎi bèi, rén rén jiē fù. shì yǐ shàng xià xiāng méng, ér wèi cháo tíng zhī hài."
翌日,知枢密院张康国入见,力言不可使新民出租,恐致扰动众情;且言蕃民既刺手背为兵,安可更出租赋。帝因宣谕:"新民不可摇动,兼已令多招弓箭手矣。"廷之奏:"弓箭手,官给以地而不出租,此中国法也。若蕃兵,则其旧俗既输纳供亿之物,出战又人皆为兵,非弓箭手之比。今朝廷所费不赀,经营数年,得此西蕃之地,若无一毫之入,而官吏、戍卒馈饷之费皆出于朝廷,何计之拙也!"帝曰:"已令姚雄经画。"时累诏令雄括空闲地,召人耕垦出课,故深以挺之所奏为然。挺之又云:"鄯、湟之复,羌人屡叛,溪撦罗撒走降夏国,夏国纳之,时时寇边,兵不解严而馈运极艰。和籴入粟,鄯州以每石价至七十贯,湟州五十余贯。盖仓场利于客人入中乞取,而官吏利于请给斛斗,中官获利百倍,人人皆富。是以上下相蒙,而为朝廷之害。"
xī níng sān nián, xī hé yùn sī yǐ suì jì bù zú, qǐ yǐ guān chá bó dí, měi chá sān jīn yì sù yī hú, qí lì shén bó. cháo tíng wèi chá mǎ sī běn yǐ bó mǎ, bù kě yǐ bó dí, yú chá mǎ sī suì é wài, zēng mǎi chuān chá liǎng bèi chá, cháo tíng bié chū qián èr bǎi wàn gěi zhī, lìng tí xíng sī fēng zhuāng. yòu lìng chá mǎ guān chéng zhī shào jiān lǐng zhuǎn yùn shǐ, yóu shì shù suì biān yòng cū zú. jí tǐng zhī zài xiāng, xī hé cáo sī lǚ shēn yǐ jūn liáng bù zú wèi jí, nǎi lìng huì qù nián pāo jiàng qián shù gòng yī qiān yī bǎi wàn tuó, yī tuó jià zhí sān qiān zhì sì shí qiān, èr bǎi tuó suǒ zhuǎn bù kě shèng jì, jīn nián yǐ jiàng bō yín qián juàn děng gòng jiǔ bǎi wàn, nǎi lìng gèng zhī liǎng bèi chá yī bǎi wàn tuó. zhāng kāng guó tóng jìn chéng, dé zhǐ, nǎi mì jiǎn yuán fēng yǐ lái chá wéi yòng bó mǎ zhǐ huī yǐ jìn. rán kāng guó bù zhī liǎng bèi chá zì fēi bó mǎ zhī shù, ér hé zhí zhōng dèng xún wǔ zá rán hé zhī. yóu shì liǎng bèi chá gèng bù zhī gěi, ér shàn huáng bīng fèi bù gěi yǐ.
熙宁三年,熙河运司以岁计不足,乞以官茶博籴,每茶三斤易粟一斛,其利甚博。朝廷谓茶马司本以博马,不可以博籴,于茶马司岁额外,增买川茶两倍茶,朝廷别出钱二百万给之,令提刑司封桩。又令茶马官程之邵兼领转运使,由是数岁边用粗足。及挺之再相,熙河漕司屡申以军粮不足为急,乃令会去年抛降钱数共一千一百万驮,一驮价直三千至四十千,二百驮所转不可胜计,今年已降拨银、钱、绢等共九百万,乃令更支两倍茶一百万驮。张康国同进呈,得旨,乃密检元丰以来茶惟用博马指挥以进。然康国不知两倍茶自非博马之数,而何执中、邓洵武杂然和之。由是两倍茶更不支给,而鄯、湟兵费不给矣。
qī nián, zhào:" biān dì guǎng ér gēng kěn wèi zhì, gāo yú huāng xián, chú sù xiáng yǒng, suì dí běn bù zī. zuó lèi jiàng zhǐ huī, lìng jīng yuán lù jīng lüè sī yǔ tí jǔ gōng jiàn shǒu sī cuò zhì, zhào rén kāi kěn, yǐ zhù sāi xià jī sù, wèi bèi biān wú qióng zhī lì. fǎng wén tí jǔ gōng jiàn shǒu sī yǔ jīng lüè sī zhí jiàn bù tóng, cuò zhì yì lùn, bù wù hé xié. qí tí jǔ jīng yuán lù gōng jiàn shǒu qián guī shàn kě bà."
七年,诏:"边地广而耕垦未至,膏腴荒闲,刍粟翔踊,岁籴本不赀。昨累降指挥,令泾原路经略司与提举弓箭手司措置,召人开垦,以助塞下积粟,为备边无穷之利。访闻提举弓箭手司与经略司执见不同,措置议论,不务和协。其提举泾原路弓箭手钱归善可罢。"
dà guān sān nián èr yuè, chén liáo yán:" zì fù xī níng zhōu, kuì gěi měi duō, ér chǔ jī wèi guǎng, mǎi jià shù zēng, shì wù suí yǒng, dì lì bù pì, bīng jí bù fū, gài zhāo zhì zhī shù shī jiǎng, quàn lì zhī fǎ wèi xìng yě. qǐ wěi shuài chén jiān sī jiǎng qiú, huò mù huò zhāo, hé wéi ér kě zú gōng jiàn shǒu zhī shù, yǐ qī yú bù quē huò jū huò yòu, hé wéi ér shǐ fān bù zhe yè ér zé yǐ gēng yún. tián jì kěn zé gǔ zì yíng, mù jì chōng ér bīng yì zhèn, shì shōu bān chāo zhī gōng, jǐn chōng guó zhī lì yě." zhào:" xī hé táo mín qián hòu shōu fù, suì yuè shēn jiǔ, dé qí dì ér wèi dé qí lì, dé qí mín ér wèi dé qí yòng. dì lì bù pì, bīng jí bù fū, suì yǎng cháo tíng gōng yì, fēi chí jiǔ zhī dào. kě lìng xiáng jiū běn mò, tiáo huà lái shàng."
大观三年二月,臣僚言:"自复西宁州,馈给每多,而储积未广,买价数增,市物随踊,地利不辟,兵籍不敷,盖招置之术失讲,劝利之法未兴也。乞委帅臣、监司讲求,或募或招,何为而可足弓箭手之数,以期于不阙;或拘或诱,何为而使蕃部著业而责以耕耘。田既垦则谷自盈,募既充而兵益振,是收班超之功,尽充国之利也。"诏:"熙、河、洮、岷前后收复,岁月深久,得其地而未得其利,得其民而未得其用。地利不辟,兵籍不敷,岁仰朝廷供亿,非持久之道。可令详究本末,条画来上。"
zhèng hé sān nián, qín fèng lù jīng lüè ān fǔ shǐ hé cháng zòu:
政和三年,秦凤路经略安抚使何常奏:
zì gǔ xíng shī yòng bīng, huò qí huò bù, lǜ yīn dì xíng. bīng fǎ yuē:" fān bīng wéi jìn mǎ bēn chōng, hàn bīng wéi qiáng nǔ jǐ jiǎo." gài fān cháng yú mǎ, hàn cháng yú nǔ yě. jīn zé bù rán. xī zéi yǒu shān jiān bù luò wèi zhī" bù bá zi" zhě, shàng xià shān pō, chū rù xī rùn, zuì néng yú gāo chāo yuǎn, qīng zú shàn zǒu. yǒu píng xià qí bīng wèi zhī" tiě yào zǐ" zhě, bǎi lǐ ér zǒu, qiān lǐ ér qī, zuì néng shū wǎng hū lái, ruò diàn jī yún fēi. měi yú píng yuán chí chěng zhī chù yù dí, zé duō yòng tiě yào zǐ yǐ wéi chōng mào bēn tū zhī bīng shān gǔ shēn xiǎn zhī chù yù dí, zé duō yòng bù bá zi yǐ wéi jī cì yǎn xí zhī yòng. cǐ xī rén bù qí zhī zhǎng yě. wǒ zhū lù bìng sāi zhī mín, jiē shì gōng jiàn shǒu dì fēn, píng jū yǐ tián liè qí shè wèi néng, huǎn jí yǐ zhuī zhú chí chěng xiāng shàng. yòu yán biān tǔ bīng, xí yú shān chuān, guàn yú chí zhòu. guān dōng shù zú, duō shì yìng nǔ shǒu jí biāo pái shǒu, bù wéi gǎn zéi jìn shǐ, yì kě shǐ zéi mǎ jīng kuì. cǐ zhōng guó bù qí zhī lì yě.
自古行师用兵,或骑或步,率因地形。兵法曰:"蕃兵惟劲马奔冲,汉兵惟强弩掎角。"盖蕃长于马,汉长于弩也。今则不然。西贼有山间部落谓之"步跋子"者,上下山坡,出入溪润,最能逾高超远,轻足善走。有平夏骑兵谓之"铁鹞子"者,百里而走,千里而期,最能倏往忽来,若电击云飞。每于平原驰骋之处遇敌,则多用铁鹞子以为冲冒奔突之兵;山谷深险之处遇敌,则多用步跋子以为击刺掩袭之用。此西人步骑之长也。我诸路并塞之民,皆是弓箭手地分,平居以田猎骑射为能,缓急以追逐驰骋相尚。又沿边土兵,习于山川,惯于驰骤。关东戍卒,多是硬弩手及摽牌手,不惟扞贼劲矢,亦可使贼马惊溃。此中国步骑之利也。
zhì dào zhōng, wáng chāo dīng hǎn děng tǎo jì qiān, shì shí mǎ shàng yòng nǔ, yù zéi zé wàn nǔ qí fā, zéi bù néng cuò shǒu zú ér dùn. yòu yuán fēng jiān, liú chāng zuò děng qū líng zhōu, zéi zhòng shǒu ài, guān jūn bù néng jìn. yú shì yòng pái zi wèi xiān fēng, zéi xià mǎ lín guān jūn, qí shì shén shèng, chāng zuò děng nǎi yǐ pái zi tī tiào shǎn shuò, zhèn yǐ xiǎng huán, zéi mǎ jīng kuì. ruò yù zéi yú shān lín xiǎn ài zhī chù, xiān yǐ pái zi zéi, cì yǐ jìn gōng qiáng nǔ yǔ shén bì gōng shè zéi xiān fēng, zé shǐ bù xū fā, ér jiē chuān xīn dá yì yǐ. huò yù zéi yú píng yuán guǎng yě zhī jiān, zé mǎ shàng yòng nǔ cuán shè, kě yǐ yī fà ér jǐn yì. jiān pái zi yǔ mǎ shàng yòng nǔ, jiē yǐ shì zhī xiào, bù kě bù jiǎng. qián suǒ wèi jìn mǎ bēn chōng, qiáng nǔ jǐ jiǎo, qí lì liǎng de zhī, ér zéi zhī bù bá zi yǔ tiě yào zǐ jiē bù zú pò yě. yòu bù bīng zhī zhōng, bì xiān zé qí kuí jiàn cái lì zhī zú, jiē yòng zhǎn mǎ dāo, bié yǐ yī jiāng tǒng zhī, rú táng lǐ sì yè yòng mò dāo fǎ. yù tiě yào zǐ chōng tū, huò lüè wǒ zhèn jiǎo, huò jiàn tà wǒ bù rén, zé yòng zhǎn mǎ dāo yǐ jìn, shì qǔ shèng zhī yī qí yě.
至道中,王超、丁罕等讨继迁,是时马上用弩,遇贼则万弩齐发,贼不能措手足而遁。又元丰间,刘昌祚等趋灵州,贼众守隘,官军不能进。于是用牌子为先锋,贼下马临官军,其势甚盛,昌祚等乃以牌子踢跳闪烁,振以响环,贼马惊溃。若遇贼于山林险隘之处,先以牌子贼,次以劲弓强弩与神臂弓射贼先锋,则矢不虚发,而皆穿心达臆矣。或遇贼于平原广野之间,则马上用弩攒射,可以一发而尽殪。兼牌子与马上用弩,皆已试之效,不可不讲。前所谓劲马奔冲,强弩掎角,其利两得之,而贼之步跋子与铁鹞子皆不足破也。又步兵之中,必先择其魁健材力之卒,皆用斩马刀,别以一将统之,如唐李嗣业用陌刀法。遇铁鹞子冲突,或掠我阵脚,或践踏我步人,则用斩马刀以进,是取胜之一奇也。
zhào shū mì yuàn zhá yǔ zhū lù jīng lüè sī.
诏枢密院札与诸路经略司。
sì nián, zhào:" xī qiāng jiǔ wèi biān huàn, zhà pàn zhà fú, jué zhà bù cháng. qǐng zài xiān cháo, shǐ zhě zài tíng, yóu huò fàn jìng. jīn zhí yǎng jī suì, lǚ jī jiǔ kùn, suī shì biǎo yǐ jìn, qiāng yí zhī xìng bù bǎo qí wǎng. xiū bèi yù yú wú shì zhī shí, jiè bù yú yú cuì jù zhī jì, zhèng zài jīn rì. kě lìng shǎn xī hé dōng lù shuài chén xùn liàn bīng wǔ, chú zhì jūn qì, shàn xiū lóu lǔ, shōu jī chú liáng, cháng ruò kòu zhì. bù kě wèi yǐ jìn shì biǎo, zhé huò chí dài, duò qí jiān móu. suǒ yǒu gōng jiàn shǒu fān bīng, cháng lìng yōu xù, táo wáng zhě kě sù zhāo bǔ, pín fá zhě yì lìng dài jiè. jiàng zuǒ piān bì, rú huò ruǎn nuò shī zhí, jù míng yǐ wén, huò kòu zhì shī shì, bìng xíng jūn fǎ."
四年,诏:"西羌久为边患,乍叛乍服,谲诈不常。顷在先朝,使者在廷,犹或犯境。今植养积岁,屡饥久困,虽誓表已进,羌夷之性不保其往。修备御于无事之时,戒不虞于萃聚之际,正在今日。可令陕西、河东路帅臣训练兵伍,除治军器,缮修楼橹,收积刍粮,常若寇至。不可谓已进誓表,辄或弛怠,堕其奸谋。所有弓箭手、蕃兵,常令优恤,逃亡者可速招补,贫乏者亦令贷借。将佐偏裨,如或软懦失职,具名以闻,或寇至失事,并行军法。"
wǔ nián èr yuè, zhào:" shǎn xī hé dōng zhú lù, zì shào shèng kāi tuò biān jiāng yǐ lái, jí xī níng huáng kuò táo zhōu jī shí děng chù xīn biān, gè yǒu bāo zhàn liáng tián, bìng hé zhāo zhì gōng jiàn shǒu, yǐ wéi biān fáng lí luò. zhì jīn lěi nián, kuàng tǔ shàng duō, yìng mù rén shù wèi guǎng. gài yuán zì bà zhuān zhì tí jǔ guān lì shǔ jīng lüè sī, shì quán bù zhuān, pō shī cuò zhì. gēn kuò dǎ liang cuī dū kāi kěn lǐ duàn jiāo qīn děng zhí shì, jǐn zài jí biān, shuài chén wú yóu qīn dào. jí jīn xià rén tōng gòng, biān bǐ ān jìng. ruò bù chéng cǐ wěi guān wǎng lái dū zé, duō fāng zhāo cì gōng jiàn shǒu kěn pì xián tián, bǔ zhù biān jì, yǐ kuān fēi wǎn zhī láo, qiè lǜ yīn xún jìn jiǔ, kuàng tǔ yù duō, xiāo hào mín bīng rén é, yǒu hài biān fáng dà jì. jiān tí jǔ wén chén wán xí hàn mò, duō wù ān yǎng, hǎn néng chōng mào hán shǔ. kě lìng shǎn xī hé dōng zhú lù, bìng fù zhì tí jǔ gōng jiàn shǒu sī, réng gè xuǎn chà wǔ chén yī yuán chōng, lǐ rèn qǐng gěi ēn shù děng bìng yī tí jǔ bǎo jiǎ tiáo lì shī xíng. měi lù gè zhì gàn dāng gōng shì shǐ chén èr yuán. réng měi suì lìng shū mì yuàn qǔ suǒ zhú lù zhāo dào gōng jiàn shǒu bìng kāi kěn guò dì tǔ, bǐ jiào yōu liè diàn zuì, qǔ zhǐ chù zhì. hé cuò zhì shì jié, suǒ chà guān tiáo huà yǐ wén."
五年二月,诏:"陕西、河东逐路,自绍圣开拓边疆以来,及西宁、湟、廓、洮州、积石等处新边,各有包占良田,并合招置弓箭手,以为边防篱落。至今累年,旷土尚多,应募人数未广。盖缘自罢专置提举官隶属经略司,事权不专,颇失措置。根括打量、催督开垦、理断交侵等职事,尽在极边,帅臣无由亲到。即今夏人通贡,边鄙安静。若不乘此委官往来督责,多方招刺弓箭手垦辟闲田,补助边计,以宽飞輓之劳,窃虑因循浸久,旷土愈多,销耗民兵人额,有害边防大计。兼提举文臣玩习翰墨,多务安养,罕能冲冒寒暑。可令陕西、河东逐路,并复置提举弓箭手司,仍各选差武臣一员充,理任、请给、恩数等并依提举保甲条例施行。每路各置干当公事使臣二员。仍每岁令枢密院取索逐路招到弓箭手并开垦过地土,比较优劣殿最,取旨黜陟。合措置事节,所差官条画以闻。"
bā yuè, shū mì yuàn yán:" yù jiāng jìn lǐ gōng jiàn shǒu dì, dàn yǒu zhēng sòng qīn mào zhī chù, bìng xíng dǎ liang, shù jī dù jué qīn mào zhī bì." cóng zhī. shì yuè, tí jǔ hé dōng lù gōng jiàn shǒu sī zòu:" běn sī tǐ fǎng dé yán biān zhōu jūn zhú chù zhāo zhì gōng jiàn shǒu, duō jiāng rén hù jiù yòng gōng kāi gēng zhī dì zhǐ shè chǎn duó, qí jiù diàn rén suì zhì shī yè. qiě suǒ chū zū, jǐn bǐ diàn hù wǔ fēn zhī yī, yú gōng sī jù bù biàn. jīn yù jiāng xì guān zhuāng tún tián yǐ yǒu rén zū diàn jí wǔ nián zhě, bìng bù zài zhāo zhì gōng jiàn shǒu qǐng shè zhī xiàn. qí hé dōng lù chá fǎng sī chū bù yǐ biān fáng mín bīng wéi zhòng, gū xī diàn hù, zhì yǒu cǐ bì. yù qǐ yīng xī níng bā nián yǐ qián rén hù zū diàn guān tián, bìng xiān qǔ wèn diàn rén, rú yuàn tóu cì gōng jiàn shǒu, měi chū yī dīng, xǔ yī tiáo gěi jiàn diàn tián èr qǐng wǔ shí mǔ chōng rén mǎ dì, ruò bù yuàn chōng gōng jiàn shǒu, jí chū dīng wài shàng yǒu qǐng zhàn bù jìn dì tǔ, jí jū shōu rù guān." cóng zhī.
八月,枢密院言:"欲将近里弓箭手地,但有争讼侵冒之处,并行打量,庶几杜绝侵冒之弊。"从之。是月,提举河东路弓箭手司奏:"本司体访得沿边州军逐处招置弓箭手,多将人户旧用工开耕之地指射刬夺,其旧佃人遂至失业。且所出租,仅比佃户五分之一,于公私俱不便。今欲将系官庄屯田已有人租佃及五年者,并不在招置弓箭手请射之限。其河东路察访司初不以边防民兵为重,姑息佃户,致有此弊。欲乞应熙宁八年以前人户租佃官田,并先取问佃人,如愿投刺弓箭手,每出一丁,许依条给见佃田二顷五十亩充人马地,若不愿充弓箭手,及出丁外尚有请占不尽地土,即拘收入官。"从之。
shí yī yuè, biān fáng sī zòu:" jù tí jǔ xī hé lán huáng lù gōng jiàn shǒu hé guàn shēn: hàn rén mǎi tián cháng duō, bǐ yuán dǎ liang, qí rén yì bù zì ān, shǒu chén yǐ jí yī qiān yú qǐng. ruò zhāo gōng jiàn shǒu, jí kě dé wǔ bǎi rén ruò nà zū shuì, měi mǔ sān dòu wǔ shēng cǎo èr shù, yī suì jiān yì kě dé mǐ sān wàn wǔ qiān dàn cǎo èr shí wàn shù. jīn xiāng dù yù jiāng hàn rén zhì mǎi dào fān bù tǔ tián yuàn wèi gōng jiàn shǒu zhě, liǎng qǐng yǐ shàng cì yī míng, sì qǐng yǐ shàng cì liǎng míng. rú yuàn zhě, yī tiáo lì dìng zū shuì shū nà. qí qiǎo wèi yǐng zhàn zhě, zhòng wèi jìn zhǐ." cóng zhī.
十一月,边防司奏:"据提举熙河兰湟路弓箭手何灌申:汉人买田常多,比缘打量,其人亦不自安,首陈已及一千余顷。若招弓箭手,即可得五百人;若纳租税,每亩三斗五升、草二束,一岁间亦可得米三万五千石、草二十万束。今相度欲将汉人置买到蕃部土田愿为弓箭手者,两顷已上刺一名,四顷已上刺两名。如愿者,依条立定租税输纳。其巧为影占者,重为禁止。"从之。
qī nián sān yuè, zhào:" xī hé shàn huáng zì kāi tuò yǐ lái, jiāng tǔ suī guǎng ér dì lì xī guī shǔ qiāng, guān bīng lì lù yǎng jǐ xiàn guān, bù kě wèi hòu jì. yǎng běn lù shuài chén xiāng dù, yǐ qián liáng chá cǎi huò yǐ qiāng rén suǒ shì zhī wù, yǔ zhī mào yì tián tǔ. tián tǔ jì duō, jí zhāo zhì gōng jiàn shǒu, rù gēng chū zhàn, yǐ gù biān yǔ."
七年三月,诏:"熙、河、鄯、湟自开拓以来,疆土虽广而地利悉归属羌,官兵吏禄仰给县官,不可为后计。仰本路帅臣相度,以钱粮茶彩或以羌人所嗜之物,与之贸易田土。田土既多,即招置弓箭手,入耕出战,以固边圉。"
xuān hé liù nián qī yuè, zhào:" yǐ jiàng chǔ fèn, shǎn xī zuó yīn dì zhèn cuī tā wū yǔ, yīn ér sǐ shāng gōng jiàn shǒu, nèi hé chéng xí rén, sù jù bǎo míng wén zòu."
宣和六年七月,诏:"已降处分,陕西昨因地震摧塌屋宇,因而死伤弓箭手,内合承袭人,速具保明闻奏。"
jìng kāng yuán nián èr yuè, chén liáo yán:" shǎn xī shì gōng jiàn shǒu wèi guó fān lí, jiù lì shuài fǔ, bǐ nián shǐ zhì tí jǔ gōng jiàn shǒu guān, wù qǔ shù duō, zì yǐ wéi gōng. zì shì xuǎn liàn bù jīng, suì shǐ fǎ zhì jìn huài. yù qǐ xiáng zhuó, bà tí jǔ guān, yǐ gōng jiàn shǒu fù lì shuài sī, wù qiú yǐ zhèn biān shēng." zhào cóng zhī, hé dōng lù yī cǐ. sì yuè, shū mì yuàn zòu:" shǎn xī hé dōng zhú lù hàn gōng jiàn shǒu zì lái bìng gěi féi ráo tián, jìn nián yǐ lái, duō jiāng jiù rén yǐ gěi tián fēn bāi, zhāo cì xīn rén. gài yuán tí jǔ guān tān shǎng qī bì, wù yào shù duō, wàng xíng zhāo cì, wú yǐ jī quàn. cháo tíng jìn yǐ bà tí jǔ guān, jīn fù lì shuài sī suǒ xiá, kuàng dāng jīn biān shì quán jí mín bīng, ruò bù zǎo jì, shēn lǜ wù shì." zhào lìng shǎn xī wǔ lù zhì zhì shǐ qián gài jí shǎn xī hé dōng zhú lù shuài chén xiāng dù cuò zhì, jiāng yǐ fēn bāi gōng jiàn shǒu tián tǔ, yī jiù gǎi zhèng bō hái, suǒ yǒu xīn zhāo dào rén bié xíng gěi dì, wù yào jūn jì. réng yǎng shuài chén yán qiè fèng xíng. shì yuè, xú chù rén yòu zòu, zhào bìng sòng xiáng yì sī.
靖康元年二月,臣僚言:"陕西恃弓箭手为国藩篱,旧隶帅府,比年始置提举弓箭手官,务取数多,自以为功。自是选练不精,遂使法制浸坏。欲乞详酌,罢提举官,以弓箭手复隶帅司,务求以振边声。"诏从之,河东路依此。四月,枢密院奏:"陕西、河东逐路汉弓箭手自来并给肥饶田,近年以来,多将旧人已给田分擘,招刺新人。盖缘提举官贪赏欺蔽,务要数多,妄行招刺,无以激劝。朝廷近已罢提举官,今复隶帅司所辖,况当今边事全藉民兵,若不早计,深虑误事。"诏令陕西五路制置使钱盖及陕西、河东逐路帅臣相度措置,将已分擘弓箭手田土,依旧改正拨还,所有新招到人别行给地,务要均济。仍仰帅臣严切奉行。是月,徐处仁又奏,诏并送详议司。
xī níng wǔ nián, jīng yuán lù jīng lüè sī cài tǐng yán:" jīng yuán yǒng gǎn sān bǎi sì shí sì rén, jiǔ bù jiǎn liàn, tú yǒu xū míng. chén wěi èr jiàng lǐng jì yì diǎn yuè, xiào qí qí shè néng fǒu shēng chú, bǔ yǒu gōng zhě yǐ wéi duì zhǎng, mù jí sāi bó jūn zi cháng lì zhàn zhèn zhě bǔ qí quē. yì mù shú hù fān bù yǐ wéi fān yǒng gǎn, fán yī qiān sān bǎi bā shí rén, qí yī qiān yī bǎi jiǔ shí sì pǐ, wǎn gōng yī shí, chí zhú jī cì rú fǎ. qí yǒu gōng zhě shòu yǒng gǎn xià děng fèng, yú yù diào fā, zé rén gěi fèng sān bǎi, yì yǐ chú liáng." zhào zhū lù rú tǐng yán xíng zhī.
熙宁五年,泾原路经略司蔡挺言:"泾原勇敢三百四十四人,久不拣练,徒有虚名。臣委二将领季一点阅,校其骑射能否升除,补有功者以为队长,募极塞博军子尝历战阵者补其阙。益募熟户蕃部以为蕃勇敢,凡一千三百八十人,骑一千一百九十四匹,挽弓一石,驰逐击刺如法。其有功者受勇敢下等奉,余遇调发,则人给奉三百,益以刍粮。"诏诸路如挺言行之。
liù nián, shū mì yuàn yán:" yǒng gǎn xiào yòng jiē yǐ cái wǔ yìng mù cóng jūn, lǐn shí jì yōu, zhàn mǎ róng xiè zhī jù jiē chū gōng shàng, píng shí yòu dé yǐ jiā jū, yǐ láo xiào shǎng zhě fán sì bǔ ér zhì jiè zhí, xiào gōng jiàn shǒu jiǎn shí zī, yān sù xiāng yuǎn, shén fēi cháo tíng dì gōng jūn shǎng zhī yì. qǐng zì jīn hé dōng fū yán qín fèng huán qìng xī hé lù gè yǐ sān bǎi, jīng yuán lù yǐ wǔ bǎi wèi é. dì yī děng bù shè gōng yī shí yī dòu, mǎ shè jiǔ dòu, fèng qián qiān dì èr děng yǐ xià dì jiǎn yī dòu, fèng qī bǎi zhì wǔ bǎi. jì shǒu yuè shì yú jīng lüè sī, shè qīn jí yě zhàn zhōng zhě yǒu shǎng, quán bù zhōng zhě xuē qí fèng, cì jì yòu bù zhōng zhě bà zhī. zhàn yǒu gōng zhě yǐ bā děng dìng shǎng: yī gěi gōng jù, èr yǐ wéi duì zhǎng, sān shǒu quē jūn jiāng, sì jūn jiāng, wǔ diàn shì, liù sān bān jiè chà, qī chāi shǐ, bā jiè zhí. qí gōng jiàn shǒu yǒu gōng, yì yǐ bā děng dìng shǎng: yī yā guān, chéng jú èr jiāng, yú hòu, shí jiāng sān fù bīng mǎ shǐ, jūn shǐ sì fù zhǐ huī shǐ wǔ dōu yú hòu liù dōu zhǐ huī shǐ qī sān bān chāi shǐ bā jiè zhí. jí yǐ quē pái lián zhě cì qiān.
六年,枢密院言:"勇敢效用皆以材武应募从军,廪食既优,战马戎械之具皆出公上,平时又得以家居,以劳效赏者凡四补而至借职,校弓箭手减十资,淹速相远,甚非朝廷第功均赏之意。请自今河东、鄜延、秦凤、环庆、熙河路各以三百,泾原路以五百为额。第一等步射弓一石一斗,马射九斗,奉钱千;第二等以下递减一斗,奉七百至五百。季首阅试于经略司,射亲及野战中者有赏,全不中者削其奉,次季又不中者罢之。战有功者以八等定赏:一、给公据,二、以为队长,三、守阙军将,四、军将,五、殿侍,六、三班借差,七、差使,八、借职。其弓箭手有功,亦以八等定赏:一、押官,承局;二、将,虞候,十将;三、副兵马使,军使;四、副指挥使;五、都虞候;六、都指挥使;七、三班差使;八、借职。即以阙排连者次迁。
yuán fēng sān nián, zhào jīng yuán lù mù yǒng gǎn rú fū yán lù, yǐ bǎi rén wéi é. zì shì yǐ hòu, fān bù yì zhòng, ér gōng jiàn shǒu duō fān bīng yǐ.
元丰三年,诏泾原路募勇敢如鄜延路,以百人为额。自是以后,蕃部益众,而弓箭手多蕃兵矣。
gōng jiàn shè hé běi jiù yǒu zhī. xī níng sān nián shí èr yuè, zhī dìng zhōu téng fǔ yán:" hé běi zhōu xiàn jìn shān gǔ chù, mín jiān gè yǒu gōng jiàn shè jí liè shè rén, xí guàn biàn lì, yǔ yí rén wú yì. yù qǐ xià běn dào zhú zhōu xiàn, bìng lìng mù zhū sè gōng rén jí chéng guō xiāng cūn bǎi xìng yǒu wǔ yǒng yuàn xí gōng jiàn zhě, zì wèi zhī shè. měi suì zhī chūn, zhǎng lì jiù yuè shì zhī. běi rén jìn hàn, huǎn jí kě yòng." cóng zhī.
弓箭社 河北旧有之。熙宁三年十二月,知定州滕甫言:"河北州县近山谷处,民间各有弓箭社及猎射人,习惯便利,与夷人无异。欲乞下本道逐州县,并令募诸色公人及城郭乡村百姓有武勇愿习弓箭者,自为之社。每岁之春,长吏就阅试之。北人劲悍,缓急可用。"从之。
yuán yòu bā nián shí yī yuè, zhī dìng zhōu sū shì yán:
元祐八年十一月,知定州苏轼言:
běi biān jiǔ hé, hé shuò wú shì. yán biān zhū jùn, jūn zhèng shǎo chí, jiāng jiāo zú duò, huǎn jí kǒng bù kě yòng wǔ yì jūn zhuāng, jiē bù dǎi shǎn xī hé dōng yuǎn shén. suī jù jí mù biān fáng shì shì, sān wǔ nián jiān bì wú jǐng jí, rán jū ān lǜ wēi, yǒu guó zhī cháng, bèi shì bù sù jiǎng, nán yǐ yìng biàn. chén guān zǔ zōng yǐ lái, yán biān yào hài, tún jù zhòng bīng, zhǐ yǐ zhuàng guó wēi ér xiāo dí móu, gài suǒ wèi xiān shēng hòu shí, xíng gé shì jìn zhī dào ěr. ruò jìn qǔ shēn rù, jiāo fēng liǎng zhèn, yóu dāng zá yòng jìn lǚ. zhì yú píng rì bǎo jìng, bèi yù xiǎo kòu, jí xū zhuān yòng jí biān tǔ rén. cǐ gǔ jīn bù yì zhī lùn yě.
北边久和,河朔无事。沿边诸郡,军政少驰,将骄卒惰,缓急恐不可用;武艺军装,皆不逮陕西、河东远甚。虽据即目边防事势,三五年间必无警急,然居安虑危,有国之常,备事不素讲,难以应变。臣观祖宗以来,沿边要害,屯聚重兵,止以壮国威而消敌谋,盖所谓先声后实,形格势禁之道耳。若进取深入,交锋两阵,犹当杂用禁旅。至于平日保境,备御小寇,即须专用极边土人。此古今不易之论也。
cháo cuò yǔ hàn wén dì huà bèi biān cè, bù guò èr shì: qí yī yuē xǐ yuǎn fāng yǐ shí kōng xū, qí èr yuē zhì biān xiàn yǐ bèi dí guó. bǎo yuán qìng lì zhōng, zhào yuán hào fǎn, tún bīng sì shí yú wàn, zhāo cì xuān yì bǎo jié èr shí wǔ wàn rén, jiē bù dé qí yòng, zú wú chéng gōng. fàn zhòng yān liú shān chéng zhǒng shì héng děng zhuān wù zhěng jī fān hàn shú hù gōng jiàn shǒu, suǒ yǐ fēng zhí qí jiā dǐ lì qí rén zhě fēi yī dào. fān lí jì chéng, zéi lái wú suǒ de, gù yuán hào fù chén. jīn hé shuò xī lù bèi biān zhōu jūn, zì chán yuān jiǎng hé yǐ lái, bǎi xìng zì xiāng tuán jié wèi gōng jiàn shè, bù lùn jiā yè gāo xià, hù chū yī rén. yòu zì xiāng tuī zé jiā zī wǔ yì zhòng suǒ fú zhě wèi shè tóu shè fù lù shì, wèi zhī tóu mù. dài gōng ér chú, pèi jiàn ér qiáo, chū rù shān bǎn, yǐn shí zhǎng jì yǔ dí guó tóng. sī lì shǎng fá, yán yú guān fǔ, fēn fān xún luó, pù wū xiāng wàng, ruò tòu lòu běi zéi jí běn tǔ qiáng dào bù huò, qí dāng fān rén jiē yǒu zhòng fá. yù qí jǐng jí, jī gǔ, qǐng kè kě zhì qiān rén. qì jiǎ ān mǎ, cháng ruò kòu zhì. gài qīn qī fén mù suǒ zài, rén zì wéi zhàn, dí shēn wèi zhī. xiān cháo míng chén shuài dìng zhōu zhě hán qí páng jí, jiē jiā yì fǔ xún qí rén, yǐ wéi zhǎo yá ěr mù zhī yòng, ér jí yòu zēng sǔn qí yuē shù shǎng fá.
晁错与汉文帝画备边策,不过二事:其一曰徙远方以实空虚,其二曰制边县以备敌国。宝元、庆历中,赵元昊反,屯兵四十余万,招刺宣毅、保捷二十五万人,皆不得其用,卒无成功。范仲淹、刘{山成}、种世衡等专务整缉蕃汉熟户、弓箭手,所以封殖其家、砥砺其人者非一道。藩篱既成,贼来无所得,故元昊复臣。今河朔西路被边州军,自澶渊讲和以来,百姓自相团结为弓箭社,不论家业高下,户出一人。又自相推择家资武艺众所服者为社头、社副、录事,谓之头目。带弓而锄,佩剑而樵,出入山坂,饮食长技与敌国同。私立赏罚,严于官府,分番巡逻,铺屋相望,若透漏北贼及本土强盗不获,其当番人皆有重罚。遇其警急,击鼓,顷刻可致千人。器甲鞍马,常若寇至。盖亲戚坟墓所在,人自为战,敌深畏之。先朝名臣帅定州者韩琦、庞籍,皆加意拊循其人,以为爪牙耳目之用,而籍又增损其约束赏罚。
xī níng liù nián, xíng bǎo jiǎ fǎ, qiáng zhuàng gōng jiàn shè bìng xíng fèi bà. xī níng qī nián, yīng liǎng dì gōng shū rén hù, chú yuán yǒu gōng jiàn shè qiáng zhuàng bìng yì yǒng zhī lèi bìng yī jiù cún liú wài, gèng bù biān pái bǎo jiǎ. kàn xiáng shàng jiàn liǎng cì shèng zhǐ, chú liǎng dì gōng shū cūn fēn fāng xǔ yī jiù zhì gōng jiàn shè, qí yú bìng hé fèi bà. suī yǒu shàng jiàn zhǐ huī, gōng sī xiāng chéng, yuán bù fèi bà, zhǐ shì lìng gōng jiàn shè liǎng dīng yǐ shàng rén hù jiān chōng bǎo jiǎ, yǐ zhì zhú bǔ běn jiè jí tā dào zéi, bìng jiē qū shǐ gōng jiàn shè rén hù yòng mìng zhuō shā. jiàn jīn zhōu xiàn, quán jí cǐ děng yín yè fáng tà, zhuó jiàn gōng jiàn shè shí wèi biān fáng yào yòng, qí shì jué bù kě fèi. dàn yǐ jiān chōng bǎo jiǎ zhī gù, zhào jí zhuī hū, láo fèi shī yè, jīn suī míng mù jù cún, zé qí shí yòng, bù dǎi wǎng rì.
熙宁六年,行保甲法,强壮、弓箭社并行废罢。熙宁七年,应两地供输人户,除元有弓箭社、强壮并义勇之类并依旧存留外,更不编排保甲。看详上件两次圣旨,除两地供输村分方许依旧置弓箭社,其余并合废罢。虽有上件指挥,公私相承,元不废罢,只是令弓箭社两丁以上人户兼充保甲,以至逐捕本界及他盗贼,并皆驱使弓箭社人户用命捉杀。见今州县,全藉此等寅夜防拓,灼见弓箭社实为边防要用,其势决不可废。但以兼充保甲之故,召集追呼,劳费失业,今虽名目俱存,责其实用,不逮往日。
chén qiè wèi shǎn xī hé dōng gōng jiàn shǒu, guān gěi liáng tián, yǐ bèi jiǎ mǎ. jīn hé shuò yán biān gōng jiàn shè, jiē shì rén hù zǔ yè tián chǎn, guān wú sī háo zhī sǔn, ér juān qū hàn biān, qì jiǎ ān mǎ yǔ shǎn xī hé dōng wú yì, kǔ lè xiāng yuǎn, wèi jǐn qí yòng. jìn rì bà zhōu wén ān xiàn jí zhēn dìng fǔ běi zhài, jiē yǒu běi zéi jīng jié rén hù, bǔ dào guān lì gǒng shǒu xiàng shì, wú rú zhī hé, yǐ yàn jìn jūn gōng shǒu jiē bù dé lì. xiàng shǐ zhōu xiàn zhú chù jiē yǒu gōng jiàn shè, rén hù zhì mìng jìn lì, zé běi zéi qǐ gǎn qīng fàn biān zhài, rú rù wú rén zhī jìng? chén yǐ jiè chì běn lù jiāng lì, shēn yán shǎng fá, jiā yì fǔ xún qí rén, zhé fù shí yòng páng jí jiù zòu yuē shù, shāo jiā zēng sǔn, bié lì tiáo mù. yù qǐ cháo tíng lì fǎ, shǎo cì yōu yì, míng shè shǎng fá, yǐ shì chéng quàn. jīn yǐ mì qiè qǔ huì dào běn lù jí biān dìng bǎo liǎng zhōu ān sù guǎng xìn shùn ān sān jūn biān miàn qī xiàn yī zhài nèi guǎn zì lái tuán jié gōng jiàn shè wǔ bǎi bā shí bā shè, liù bǎi wǔ shí yī huǒ, gòng jì sān wàn yī qiān sì bǎi yī shí yī rén. ruò cháo tíng yǐ wéi kě xíng, lì fǎ zhī hòu, gèng chì jiāng lì cháng jiā fǔ xún, shǐ sān wàn yú rén fēn fān zhòu yè xún luó, dào biān xiǎo kòu lái jí qín huò, bù zhì niǔ xin quǎn yǐ shēng róng xīn. ér shì jiē xún jiù, wú suǒ gǎi zuò, dí bù yí wèi, wú yóu shēng shì, yǒu lì wú hài, jiào rán kě jiàn.
臣窃谓陕西、河东弓箭手,官给良田,以备甲马。今河朔沿边弓箭社,皆是人户祖业田产,官无丝毫之损,而捐躯捍边,器甲鞍马与陕西、河东无异,苦乐相远,未尽其用。近日霸州文安县及真定府北砦,皆有北贼惊劫人户,捕盗官吏拱手相视,无如之何,以验禁军、弓手皆不得力。向使州县逐处皆有弓箭社,人户致命尽力,则北贼岂敢轻犯边砦,如入无人之境?臣已戒饬本路将吏,申严赏罚,加意拊循其人,辄复拾用庞籍旧奏约束,稍加增损,别立条目。欲乞朝廷立法,少赐优异,明设赏罚,以示惩劝。今已密切取会到本路极边定、保两州、安肃、广信、顺安三军边面七县一砦内管自来团结弓箭社五百八十八社,六百五十一火,共计三万一千四百一十一人。若朝廷以为可行,立法之后,更敕将吏常加拊循,使三万余人分番昼夜巡逻,盗边小寇来即擒获,不至狃忄犬以生戎心。而事皆循旧,无所改作,敌不疑畏,无由生事,有利无害,较然可见。
zòu fán liǎng shàng, jiē bù bào.
奏凡两上,皆不报。
zhèng hé liù nián, zhào:" hé běi lù yǒu gōng jiàn shè xiàn fēn, yǐ lìng jiě fā yì děng. qí zhú lù xiàn lìng zuǒ, qí suì zhōng jiào yuè yì děng, shuài sī jù yōu liè zhī zuì, gè qǔ zhǐ shǎng fá, yǐ wéi quàn jǔ. réng jù wèi lìng." yòu gāo yáng guān lù ān fǔ sī yán:" dà guān sān nián gōng jiàn shè rén yī bǎo jiǎ fǎ zhèng hé bǎo jiǎ gé jiào zuì yōu liè, xiàn lìng gè jiǎn zhǎn mó kān nián yǒu chà." zhào yī bǎo jiǎ gé shǎng fá shī xíng.
政和六年,诏:"河北路有弓箭社县分,已令解发异等。其逐路县令佐,俟岁终教阅异等,帅司具优劣之最,各取旨赏罚,以为劝沮。仍具为令。"又高阳关路安抚司言:"大观三年弓箭社人依《保甲法》、《政和保甲格》较最优劣,县令各减展磨勘年有差。"诏依《保甲格》赏罚施行。
xuān hé qī nián èr yuè, chén liáo yán:
宣和七年二月,臣僚言:
wǎng nián xī lù tí xíng liáng yáng zǔ zòu qǐng quàn yòu mín hù chōng gōng jiàn shè, jì xià dōng lù lìng fǎng xī lù lì zhāo yòu. yuán lì fǎ zhī yì, bù guò shǐ xiāng mín zì yuàn rù shè zhě yuè xí wǔ bèi, wèi yù zéi zhī jù ěr. nài hé yāo gōng shēng shì zhī rén, wéi yǐ rù shè zhī mín zhòng duō wèi gōng, hòu wū cháo tíng ér liǎn yuàn yú mín, dū zé zhōu xiàn jí yú xīng huǒ, qǔ wǔ děng zhī jí jiǎ yǐ ér cì zhī, jiā zhì hù dào, zhuī xū pò xié. xī qū zhī rù shè, gèng wú miǎn zhě. fǎ shǐ xíng yú xī lù, xī lù jì yǐ mào shòu hòu shǎng, yú shì dōng lù xiàn sī qián hòu lùn liè, dàn mán zī shén. jìn zhě dōng lù zhī zòu, shù zhì èr shí sì wàn yī qiān qī bǎi rén, wǔ yì yōu zhǎng zhě yī shí yī wàn liù qiān, qiě yún bǐ zhī xī lù jǐn duō yī bèi. bì xià zhuó zhī qí bù rán, suī mìng shuài chén yǔ lián fǎng shǐ zhě hé shí, bǐ ān kěn yǐ shí wén hū? jīn dōng lù xiàn sī guān shǔ yǔ dēng zī liǎng zhōu dāng zhí guān, zuò zēng zhì zhě jǐ èr shí rén, ér xiàn lìng zuǒ bù jí yān. bù zhī chū rù qiān mò jiān quàn yòu zhě shuí yú? cǐ qí dàn mán kě zhī yǐ. shěn rú suǒ zòu, shān dōng zhī kòu, hé lěi yuè yān shí wèi jiàn tiǎn miè zāi? zé qí suǒ zòu èr shí sì wàn yǔ shí yī wàn, dài xū yǒu míng, bù zú yǐ hàn zéi míng yǐ! dà dǐ yīn yuán zhuī rǎo, mín bù kān qí láo, zé lǎo ruò zhuǎn xǐ dào lù, qiáng zhuàng qǐ wèi dào zéi, cǐ yì zhì kòu zhī yī duān yě.
往年西路提刑梁扬祖奏请劝诱民户充弓箭社,继下东路令仿西路例招诱。原立法之意,不过使乡民自愿入社者阅习武备,为御贼之具尔。奈何邀功生事之人,唯以入社之民众多为功,厚诬朝廷而敛怨于民,督责州县急于星火,取五等之籍甲乙而次之,家至户到,追胥迫胁。悉驱之入社,更无免者。法始行于西路,西路既已冒受厚赏,于是东路宪司前后论列,诞谩滋甚。近者东路之奏,数至二十四万一千七百人,武艺优长者一十一万六千,且云比之西路仅多一倍。陛下灼知其不然,虽命帅臣与廉访使者核实,彼安肯以实闻乎?今东路宪司官属与登、淄两州当职官,坐增秩者几二十人,而县令、佐不及焉。不知出入阡陌间劝诱者谁欤?此其诞谩可知矣。审如所奏,山东之寇,何累月淹时未见殄灭哉?则其所奏二十四万与十一万,殆虚有名,不足以捍贼明矣!大抵因缘追扰,民不堪其劳,则老弱转徙道路,强壮起为盗贼,此亦致寇之一端也。
jìn zhě yǎng fán bì xià qiǎn jiàng chū shī, shòu yǐ fāng lüè, yòu mìng jìn chén chí zhào fǔ yù, zhì yú fā nèi kù zhī cáng, zhuǎn huái diān zhī sù yǐ zhèn gěi zhī, kuān miǎn qí shuì zū, dàng yòu qí zuì lì, dīng níng xiān xī, wǎng bù qū jǐn. fāng jiāng guī fú tián mǔ, yǐ wéi qiān shàn yuǎn zuì zhī mín, jù kě yǐ qí suǒ shén bìng rǎo zhī xié? qiě sī yǒu bīng qì, zài lǜ zhī jìn shén yán. sān lù bǎo wǔ zhī fǎ, suī yú nóng xì yǐ jiǎng wǔ shì, rán yóu shì bì zé bīng qì cáng yú guān fǔ. jīn gōng jiàn shè yī qiè bīng qì, mín jiē zì cáng yú jiā, bù jǐ yú jiè kòu zāi? wàng bì xià duàn zì shèng xīn, bà jīng dōng gōng jiàn shè zhī míng, suǒ cáng bīng qì xī sòng zhī guān, shǐ mín dé miǎn fēi shí zhuī hū pò xié zhī rǎo, yǐ ān qí shēng. yīng liǎng lù yuán gōng jiàn shè tuī ēn zhě bìng zhuī duó gǎi zhèng, shǒu yì zhī rén zhòng cì chù zé, hòu wèi zòu qǐng dàn mán, yì qǐ tè cì shī xíng, shù jī qún xià sǒng jù, bù gǎn wàng jìn qū shuō, yǐ sì qí jiān, shí jīn rì zhī xiān wù yě.
近者仰烦陛下遣将出师,授以方略,又命近臣持诏抚谕,至于发内库之藏,转淮甸之粟以振给之,宽免其税租,荡宥其罪戾,丁宁纤悉,罔不曲尽。方将归伏田亩,以为迁善远罪之民,讵可以其所甚病扰之邪?且私有兵器,在律之禁甚严。三路保伍之法,虽于农隙以讲武事,然犹事毕则兵器藏于官府。今弓箭社一切兵器,民皆自藏于家,不几于借寇哉?望陛下断自圣心,罢京东弓箭社之名,所藏兵器悉送之官,使民得免非时追呼迫胁之扰,以安其生。应两路缘弓箭社推恩者并追夺改正,首议之人重赐黜责,后为奏请诞谩,亦乞特赐施行,庶几群下悚惧,不敢妄进曲说,以肆其奸,实今日之先务也。
zhào bìng yī zòu, liáng yáng zǔ luò zhí, bīng qì bìng jū rù guān, gōng jiàn shè rén yī yǐ jiàng zhǐ huī fàng sàn.
诏并依奏,梁扬祖落职,兵器并拘入官,弓箭社人依已降指挥放散。