huá tuó zhāng zhòng jǐng wú tài yī jù lí kè fàn guāng lù xú wén bó xú sì bó fù jiǎ bìng lǐ zǐ yù xú zhī cái zhēn quán sūn sī miǎo xǔ yì zōng qín míng hè lú yuán qīn zhōu yǔn yuán yáng xuán liàng zhào xuán jǐng zhāng wén zhòng hǎo gōng jǐng cuī wù
華佗 張仲景 吳太醫 句驪客 范光祿 徐文伯 徐嗣伯 腹瘕病 李子豫 徐之才 甄權 孫思邈 許裔宗 秦鳴鶴 盧元欽 周允元 楊玄亮 趙玄景 張文仲 郝公景 崔務
huá tuó
華佗
wèi huá tuó shàn yī. cháng yǒu jùn shǒu bìng shén, tuó guò zhī. jùn shǒu lìng tuó zhěn hòu, tuó tuì, wèi qí zǐ yuē: shǐ jūn bìng yǒu yì yú cháng, jī yū xuè zài fù zhōng. dāng jí nù ǒu xuè, jí néng qù jí. bù ěr wú shēng yǐ. zi néng jǐn yán jiā jūn píng xī zhī zhi, wú shū ér zé zhī. qí zǐ yuē: ruò huò yù, hé wèi bù yán? yú shì jù yǐ fù cóng lái suǒ wèi guāi wù zhě, jǐn shì tuó. tuó liú shū zé mà zhī. fù dà nù, fā lì bǔ tuó. tuó bù zhì, suì ǒu hēi xuè shēng yú, qí jí nǎi píng. yòu yǒu nǚ zǐ jí měi lì, guò shí bù jià. yǐ yòu xī cháng huàn yī chuāng, nóng shuǐ bù jué. huá tuó guò. qí fù wèn zhī, tuó yuē: shǐ rén chéng mǎ, qiān yī lì sè gǒu zǒu sān shí lǐ, guī ér rè jié yòu zú, zhù chuāng shàng. é yǒu yī chì shé cóng chuāng chū, ér rù quǎn zú zhōng, qí jí suì píng. chū dú yì zhì
魏華佗善醫。嘗有郡守病甚,佗過之。郡守令佗診候,佗退,謂其子曰:使君病有異於常,積淤血在腹中。當極怒嘔血,即能去疾。不爾無生矣。子能盡言家君平昔之俧,吾疏而責之。其子曰:若獲愈,何謂不言?於是具以父從來所為乖誤者,盡示佗。佗留書責罵之。父大怒,發吏捕佗。佗不至,遂嘔黑血升余,其疾乃平。又有女子極美麗,過時不嫁。以右膝常患一瘡,膿水不絕。華佗過。其父問之,佗曰:使人乘馬,牽一栗色狗走三十里,歸而熱截右足,柱瘡上。俄有一赤蛇從瘡出,而入犬足中,其疾遂平。(出《獨異志》)
yòu hòu hàn mò, yǒu rén dé xīn fù jiǎ bìng, zhòu yè qiē tòng. lín zhōng, chì qí zǐ yuē: wú qì jué hòu, kě pōu shì zhī. qí zi bù rěn wéi yán, pōu zhī, dé yī tóng qiāng, róng shù hé xǔ. hòu huá tuó wén qí bìng ér jiě zhī. yīn chū jīn xiāng zhōng yào, yǐ tóu qiāng, qiāng jí chéng jiǔ yān. chū zhì guài
又後漢末,有人得心腹瘕病,晝夜切痛。臨終,敕其子曰:吾氣絕後,可剖視之。其子不忍違言,剖之,得一銅槍,容數合許。後華佗聞其病而解之。因出巾箱中藥,以投槍,槍即成酒焉。(出《志恠》)
zhāng zhòng jǐng
張仲景
hé yóng miào yǒu zhī rén zhī jiàn. chū jùn zhāng zhòng jǐng zǒng jiǎo zào yóng. yóng wèi yuē: jūn yòng sī jīng mì, ér yùn bù néng gāo, jiāng wèi liáng yī yǐ. zhòng jǐng hòu guǒ yǒu qí shù. wáng zhòng xuān nián shí qī shí guò zhòng jǐng, zhòng jǐng wèi zhī yuē: jūn tǐ yǒu bìng, yí fú wǔ shí tāng. ruò bù zhì, nián jí sān shí, dāng méi luò. zhòng xuān yǐ qí shē yuǎn bù zhì. hòu zhì sān shí, guǒ jué méi luò. qí jīng rú bǐ, shì xián tàn yóng zhī zhī rén. chū xiǎo shuō
何顒妙有知人之鑑。初郡張仲景總角造顒。顒謂曰:君用思精密,而韻不能高,將為良醫矣。仲景後果有奇術。王仲宣年十七時過仲景,仲景謂之曰:君體有病,宜服五石湯。若不治,年及三十,當眉落。仲宣以其賒遠不治。後至三十,果覺眉落。其精如比,世咸嘆顒之知人。(出《小說》)
wú tài yī
吳太醫
wú sūn hé chǒng dèng fū rén. cháng zuì wǔ rú yì, wù shāng dèng jiá, xuè liú, jiāo wǎn mí kǔ. mìng tài yī hé yào. yán dé bái tǎ suǐ zá yù yǔ hǔ pò xiè, dāng miè cǐ hén. hé yǐ bǎi jīn gòu dé bái tǎ, nǎi hé gāo. hǔ pò tài duō, jí chà, hén bù miè, zuǒ jiá yǒu chì diǎn rú zhì. chū yǒu yáng zá zǔ
吳孫和寵鄧夫人。嘗醉舞如意,誤傷鄧頰,血流,嬌惋彌苦。命太醫合藥。言得白獺髓、雜玉與琥珀屑,當滅此痕。和以百金購得白獺,乃合膏。琥珀太多,及差,痕不滅,左頰有赤點如痣。(出《酉陽雜俎》)
jù lí kè
句驪客
wèi shí yǒu jù lí kè shàn yòng zhēn. qǔ cùn fā, zhǎn wèi shí yú duàn, yǐ zhēn guàn qǔ zhī, yán fā zhōng xū yě. qí miào rú cǐ. chū yǒu yáng zá zǔ
魏時有句驪客善用針。取寸發,斬為十餘段,以針貫取之,言發中虛也。其妙如此。(出《酉陽雜俎》)
fàn guāng lù
范光祿
yǒu fàn guāng lù zhě dé bìng, liǎng jiǎo bìng zhǒng, bù néng yǐn shí. hū yǒu yī rén. bù zì tōng míng, jìng rù zhāi zhōng. zuò yú guāng lù zhī cè. guāng lù wèi yuē: xiān bù shí jūn, nà de jiàn yì? dá yún: fú shǐ wǒ lái lǐ jūn bìng yě. guāng lù suì fèi yī shì zhī. yīn chū zhēn chū zhēn yuán zuò yǐ dāo, jù míng chāo běn gǎi. zhēn zhǒng shàng. shū hū zhī jiān, dùn zhēn liǎng jiǎo jí páng guāng bǎi yú xià, chū huáng nóng shuǐ sān shēng xǔ ér qù. zhì míng rì, bìng wú zhēn shāng ér huàn jiàn yù. chū qí xié lù
有范光祿者得病,兩腳並腫,不能飲食。忽有一人。不自通名,徑入齋中。坐於光祿之側。光祿謂曰:先不識君,那得見詣?答云:佛使我來理君病也。光祿遂廢衣示之。因出針(出針原作以刀,據明抄本改。)針腫上。倏忽之間,頓針兩腳及膀胱百餘下,出黃膿水三升許而去。至明日,並無針傷而患漸愈。(出《齊諧錄》)
xú wén bó
徐文伯
sòng xú wén bó cháng yǔ sòng shǎo dì chū lè yóu yuàn mén, féng fù rén yǒu shēn. dì yì shàn zhěn hòu, zhěn zhī yuē: shì nǚ yě. wèn wén bó, bó yuē: yī nán yī nǚ, nán zài zuǒ biān, qīng hēi sè, xíng xiǎo yú nǚ. dì xìng jí, lìng pōu zhī. wén bó cè rán yuē: chén qǐng zhēn zhī, bì luò. biàn zhēn zú tài yīn, bǔ shǒu yáng míng. tāi yīng zhēn ér luò, guǒ xiào rú yán. wén bó yǒu xué xíng, bù qū gōng qīng, bù yǐ yī zì yè, wèi zhāng róng suǒ shàn, lì wèi tài shān tài shǒu. wén bó zǔ xī zhī hǎo huáng lǎo, yǐn yú qín wàng shān. yǒu dào shì guò qǐ yǐn, liú yī hú lú zǐ yuē: jūn zǐ sūn yí yǐ cǐ dào shù jiù shì, dāng dé èr qiān dàn. xī kāi shì zhī, nǎi biǎn què yī jīng yī juàn. yīn jīng xué zhī, suì míng zhèn hǎi nèi. shì zhì pú yáng tài shǒu. zi qiū fū wèi shè yáng lìng, cháng yǒu guǐ shēn yín, shēng shén còu kǔ. qiū fū wèn yuē: rǔ shì guǐ yě, hé suǒ xū? guǐ yuē: wǒ xìng hú sī, jiā zài dōng yáng. huàn yāo tòng ér sǐ. suī wèi guǐ, téng tòng yóu bù kě rěn. wén jūn shàn shù, yuàn jiàn jiù jì. qiū fū yuē: rǔ shì guǐ, wú xíng, yún hé cuò zhì? guǐ yuē: jūn dàn fù chú zuò rén. àn kǒng xué xué yuán zuò dìng, jù míng chāo běn gǎi zhēn zhī. qiū fū rú qí yán, wèi zhēn sì chù, yòu zhēn jiān jǐng sān chù, shè jì ér mái zhī. míng rì, jiàn yī rén lái xiè yuē: méng jūn liáo jí, fù wèi shè jì, chú jī jiě jí, gǎn huì shí duō. hū rán bù jiàn. dāng dài fú qí tōng líng. chū tán sǒu
宋徐文伯嘗與宋少帝出樂游苑門,逢婦人有娠。帝亦善診候,診之曰:是女也。問文伯,伯曰:一男一女,男在左邊,青黑色,形小於女。帝性急,令剖之。文伯惻然曰:臣請針之,必落。便針足太陰,補手陽明。胎應針而落,果效如言。文伯有學行,不屈公卿,不以醫自業,為張融所善,歷位泰山太守。文伯祖熙之好黃老,隱於秦望山。有道士過乞飲,留一胡蘆子曰:君子孫宜以此道術救世,當得二千石。熙開視之,乃扁鵲醫經一卷。因精學之,遂名振海內。仕至濮陽太守。子秋夫為射陽令,嘗有鬼呻吟,聲甚湊苦。秋夫問曰:汝是鬼也,何所須?鬼曰:我姓斛斯,家在東陽。患腰痛而死。雖為鬼,疼痛猶不可忍。聞君善術,願見救濟。秋夫曰:汝是鬼,無形,云何措治?鬼曰:君但縛芻作人。按孔穴(穴原作定,據明抄本改)針之。秋夫如其言,為針四處,又針肩井三處,設祭而埋之。明日,見一人來謝曰:蒙君療疾,復為設祭,除飢解疾,感惠實多。忽然不見。當代服其通靈。(出《談藪》)
yòu sòng míng dì gōng rén huàn yāo téng qiān xīn, fā jí qì jué. zhòng yī yǐ wèi ròu zhèng. xú wén bó yuē: cǐ fā jiǎ yě. yǐ yóu guàn zhī, zé tǔ wù rú fā. shāo shāo yǐn zhī, zhǎng sān chǐ, tóu yǐ chéng shé. néng dòng, xuán zhù shàng, shuǐ dī jǐn, yī fā ér yǐ. bìng jí yù. chū tán sǒu
又宋明帝宮人患腰疼牽心,發即氣絕。眾醫以為肉症。徐文伯曰:此發瘕也。以油灌之,則吐物如發。稍稍引之,長三尺,頭已成蛇。能動,懸柱上,水滴盡,一發而已。病即愈。(出《談藪》)
xú sì bó
徐嗣伯
xú sì bó zì dé shào, shàn qīng yán, jīng yú yī shù. céng yǒu yī yù, huàn zhì yū, jī nián bù chà. sì bó wèi zhī zhěn jí yuē: cǐ shī zhù yě, dāng xū sǐ rén zhěn zhǔ fú zhī kě yù. yú shì jiù gǔ zhǒng zhōng de yī zhěn, zhěn yǐ bàn biān fǔ quē, fú zhī jí chà. hòu mò líng rén zhāng jǐng nián shí wǔ, fù zhàng miàn huáng, zhòng yī bù liáo. yǐ wèn sì bó, sì bó yuē: cǐ shí huí ěr, dāng yǐ sǐ rén zhěn zhǔ fú zhī. yī yǔ, zhǔ zhěn yǐ fú zhī, dé dà lì, chū chū zì yuán quē, jù míng chāo běn bǔ huí chóng, tóu jiān rú shí zhě wǔ liù shēng xǔ, bìng jí chà. hòu shěn sēng yì yǎn tòng, yòu duō jiàn guǐ wù. yǐ wèn zhī, sì bó yuē: xié qì rù gān, kě mì sǐ rén zhěn zhǔ fú zhī. jìng, kě mái zhěn yú gù chù. rú qí yán yòu yù. wáng yàn zhī ér wèn zhī yuē: sān bìng bù tóng, ér jiē yòng sǐ rén zhěn liáo zhī, jù chà hé yě? dá yuē: shī zhù zhě, guǐ qì yě. fú ér wèi qǐ, gù lìng rén chén zhì. de sǐ rén zhěn cù zhī, hún qì fēi yuè, bù fù fù tǐ, gù shī zhù kě chà. shí huí zhě, yī liáo jí pì. huí chóng zhuǎn jiān, shì jiān yào bù néng chú, suǒ yǐ xū guǐ wù qū zhī, rán hòu kě sàn yě. fū xié qì rù gān, gù shǐ yǎn tòng ér jiàn wǎng liǎng. yīng xū xié wù yǐ diào qí qì, yīn ér qù zhī, suǒ yǐ lìng mái yú gù chù yě. yàn shēn tàn qí shén miào. chū nán shǐ
徐嗣伯字德紹,善清言,精於醫術。曾有一嫗,患滯淤,積年不差。嗣伯為之診疾曰:此屍注也,當須死人枕煮服之可愈。於是就古塚中得一枕,枕以半邊腐缺,服之即差。後秣陵人張景年十五,腹脹面黃,眾醫不療。以問嗣伯,嗣伯曰:此石蛔耳,當以死人枕煮服之。依語,煮枕以服之,得大利,出(出字原缺,據明抄本補)蛔蟲,頭堅如石者五六升許,病即差。後沈僧翼眼痛,又多見鬼物。以問之,嗣伯曰:邪氣入肝,可覓死人枕煮服之。竟,可埋枕於故處。如其言又愈。王晏知而問之曰:三病不同,而皆用死人枕療之,俱差何也?答曰:屍注者,鬼氣也。伏而未起,故令人沉滯。得死人枕促之,魂氣飛越,不復附體,故屍注可差。石蛔者,醫療即僻。蛔蟲轉堅,世間藥不能除,所以須鬼物驅之,然後可散也。夫邪氣入肝,故使眼痛而見魍魎。應須邪物以釣其氣,因而去之,所以令埋於故處也。晏深嘆其神妙。(出《南史》)
fù jiǎ bìng
腹瘕病
xī yǒu yī rén, yǔ nú tóng shí dé fù jiǎ bìng. nú jì sǐ, lìng pōu fù shì zhī, dé yī bái biē. nǎi shì yǐ zhū yào jiāo guàn zhī, bìng nèi yào yú fù zhōng, xī wú sǔn dòng, nǎi xì biē yú chuáng jiǎo. hū yǒu yī kè lái kàn zhī. chéng yī bái mǎ, jì ér mǎ nì jiàn biē. biē nǎi huáng hài. jí zǒu bì zhī. jì xì zhī, bù dé qù, nǎi suō cáng tóu jǐng zú yān. bìng zhě chá zhī, wèi qí zǐ yuē: wú bìng huò kě yǐ jiù yǐ. nǎi shì yǐ bái mǎ nì guàn biē. xū yú xiāo chéng shuǐ yān. bìng zhě suì dùn fú shēng yú bái mǎ nì, bìng què huò rán chú yù. chū xù sōu shén jì
昔有一人,與奴同時得腹瘕病。奴既死,令剖腹視之,得一白鱉。乃試以諸藥澆灌之,並內藥於腹中,悉無損動,乃係鱉於床腳。忽有一客來看之。乘一白馬,既而馬溺濺鱉。鱉乃惶駭。疾走避之。既系之,不得去,乃縮藏頭頸足焉。病者察之,謂其子曰:吾病或可以救矣。乃試以白馬溺灌鱉。須臾消成水焉。病者遂頓服升余白馬溺,病卻豁然除愈。(出《續搜神記》)
lǐ zǐ yù
李子豫
xǔ yǒng wèi yù zhōu cì shǐ, zhèn lì yáng. qí dì dé bìng, xīn fù jiān tòng. jū yī yè, hū wén píng fēng hòu yǒu guǐ yán: hé bù sù shā zhī? míng rì, lǐ zǐ yù dāng yǐ chì wán dǎ rǔ, rǔ jí sǐ yǐ. jí dàn, suì shǐ rén yíng zi yù. jí zhì, bìng zhě hū wén fù zhōng yǒu shēn yín zhī shēng. zi yù suì yú jīn xiāng zhōng chū bā dú chì wán yǔ fú zhī. xū yú, fù zhōng léi míng jiǎo jiǎo yuán zuò péng, jù míng chāo běn gǎi zhuǎn. dà lì., suǒ bìng jí yù. chū xù sōu shén jì
許永為豫州刺史,鎮歷陽。其弟得病,心腹堅痛。居一夜,忽聞屏風後有鬼言:何不速殺之?明日,李子豫當以赤丸打汝,汝即死矣。及旦,遂使人迎子豫。即至,病者忽聞腹中有呻吟之聲。子豫遂於巾箱中出八毒赤丸與服之。須臾,腹中雷鳴絞(絞原作彭,據明抄本改)轉。大利。,所病即愈。(出《續搜神記》)
xú zhī cái
徐之才
běi qí yòu pú shè xú zhī cái shàn yī shù. shí yǒu rén huàn jiǎo gēn zhǒng tòng, zhū yī mò néng shí zhī. kuī zhī yuē: há jīng jí yě. dé zhī dāng yóu chéng chuán rù hǎi, chuí jiǎo shuǐ zhōng. jí zhě yuē: shí céng rú cǐ. wèi gē zhī, dé há zi èr gè, rú yú jiá. chū tài yuán gù shì
北齊右僕射徐之才善醫術。時有人患腳跟腫痛,諸醫莫能識之。窺之曰:蛤精疾也。得之當由乘船入海,垂腳水中。疾者曰:實曾如此。為割之,得蛤子二個,如榆莢。(出《太原故事》)
zhēn quán
甄權
zhēn quán jīng jiū yī shù, wèi tiān xià zuì. nián yī bǎi sān suì, táng tài zōng xìng qí zhái, bài cháo sàn dài fū. chū tán bīn lù
甄權精究醫術,為天下最。年一百三歲,唐太宗幸其宅,拜朝散大夫。(出《譚賓錄》)
sūn sī miǎo
孫思邈
táng dèng wáng yuán yù, gāo zǔ dì shí bā zǐ yě. hǎo xué, shàn tán míng lǐ, yǔ diǎn qiān lú zhào lín wèi bù yī zhī jiāo. cháng chēng yuē: guǎ rén zhī xiàng rú yě. zhào lín fàn yáng rén, wèi xīn dū wèi, yīn rǎn è è yuán zuò huàn, jù míng chāo běn gǎi jí, jū yú yáng dí zhī jù cí shān, zhe shì jí wén jí wǔ bēi. yǎ yǒu sāo rén zhī fēng, jìng zì chén yú yǐng shuǐ ér sǐ. zhào lín yù jū yú jīng chéng pó yáng gōng zhǔ zhī fèi fǔ. xiǎn qìng sān nián, zhào zhēng tài bái shān yǐn shì sūn sī miǎo. yì jū cǐ fǔ. sī mào huá yuán rén, nián jiǔ shí yú, ér shì tīng bù shuāi. zhào lín zì shāng nián cái qiáng shì, chén jí kùn bèi, nǎi zuò jí lí shù fù, yǐ fèn qí bǐng shòu zhī bù tóng. cí shén měi lì. sī miǎo jì yǒu tuī bù dǎo yǎng zhī shù. zhào lín yǔ dāng shí zhī míng zhī shì sòng lìng wén mèng shēn. jiē zhí shī zī zhī lǐ. cháng wèn sī mào yuē: míng yī yù jí. qí dào hé yě? sī miǎo yuē: wú wén shàn yán tiān zhě, bì zhì yú rén. shàn yán rén zhě, bì běn yú tiān. gù tiān yǒu sì shí wǔ xíng, rì yuè xiàng tuī, hán shǔ dié dài. qí zhuǎn yùn yě. hé ér wèi yǔ, nù ér wèi fēng, sàn ér wèi lù, luàn ér wèi wù, níng ér wèi shuāng xuě, zhāng ér wèi hóng ní. cǐ tiān zhī cháng shù yě. rén yǒu sì zhī wǔ zàng, yī jué yī mèi, hū xī tǔ nà, jīng qì wǎng lái. liú ér wèi róng wèi, zhāng ér wèi qì sè, fā ér wèi yīn shēng, cǐ yì rén zhī cháng shù yě. yáng yòng qí jīng, yīn yòng qí xíng. tiān rén zhī suǒ tóng yě. jí qí shī yě, zhēng zé wèi rè, fǒu zé shēng hán, jié ér wèi liú zhuì, gé ér wèi yōng jū, bēn ér wèi chuǎn fá, jié ér wèi jiāo kū. zhěn fā hū miàn, biàn dòng hū xíng. tuī cǐ yǐ jí tiān dì, yì rú zhī. gù wǔ wěi yíng suō, xīng chén cuò xíng, rì yuè báo shí, huì bèi liú fēi. cǐ tiān dì zhī wēi zhěn yě. hán shǔ bù shí, cǐ tiān dì zhī zhēng fǒu yě. shí lì tǔ yǒng, cǐ tiān dì zhī liú zhuì yě. shān bēng dì xiàn, cǐ tiān dì zhī yōng jū yě. bēn fēng bào yǔ, cǐ tiān dì zhī chuǎn fá yě. yǔ zé bù jiàng, chuān zé hé jié. cǐ tiān dì zhī jiāo kū yě. liáng yī dǎo zhī yǐ yào shí, jiù zhī yǐ zhēn jiǔ. shèng rén hé zhī yǐ zhì dé, fǔ zhī yǐ rén shì. gù tǐ yǒu kě xiāo zhī jí, tiān yǒu kě xiāo zhī zāi. tōng hū shù yě. zhào lín yuē: rén shì rú hé? sī miǎo yuē: dǎn yù dà ér xīn yù xiǎo, zhì yù yuán ér xíng yù fāng. zhào lín yuē: hé wèi yě? sī miǎo yuē: xīn wèi wǔ zàng zhī jūn. jūn yǐ gōng shùn wèi zhǔ, gù xīn yù xiǎo. dǎn wèi wǔ zàng zhī jiāng. jiāng yǐ guǒ jué wèi wù, gù dǎn yù dà. zhì zhě dòng xiàng tiān, gù yù yuán. rén zhě jìng xiàng dì, gù yù fāng. shī yuē:' rú lín shēn yuān, rú lǚ bó bīng, wèi xiǎo xīn yě. jiū jiū wǔ fū, gōng hóu gān chéng, wèi dà dǎn yě.' chuán yuē:' bù wèi lì huí, bù wèi yì jiù, rén zhī fāng yě. yì yuē:' jiàn jǐ ér zuò, bù qí zhōng rì, zhì zhī yuán yě.' zhào lín yòu wèn: yǎng xìng zhī dào, qí yào hé yě. sī miǎo yuē: tiān dào yǒu yíng quē, rén shì duō tún è. gǒu bù zì shèn ér néng jì yú è zhě, wèi zhī yǒu yě. gù yǎng xìng zhī shì, xiān zhī zì shèn. zì shèn zhě, héng yǐ yōu wèi wèi běn. jīng yuē:' rén bù wèi wēi, tiān wēi zhì yǐ.' yōu wèi zhě, sǐ shēng zhī mén, cún wáng zhī yóu, huò fú zhī běn, jí xiōng zhī yuán. gù shì wú yōu wèi zé rén yì bù lì, nóng wú yōu wèi zé jià sè bù zī, gōng wú yōu wèi zé guī jǔ bù shè, shāng wú yōu wèi zé huò zhí bù yíng, zi wú yōu wèi zé xiào jìng bù dǔ, fù wú yōu wèi zé cí ài bù zhe, chén wú yōu wèi zé xūn yōng bù jiàn, jūn wú yōu wèi zé shè jì bù ān. gù yǎng xìng zhě, shī qí yōu wèi zé xīn luàn ér bù lǐ, xíng zào ér bù níng, shén sàn ér qì yuè, zhì dàng ér yì hūn. yīng shēng zhě sǐ, yīng cún zhě wáng, yīng chéng zhě bài, yīng jí zhě xiōng. fū yōu wèi zhě, qí yóu shuǐ huǒ bù kě zàn wàng yě. rén wú yōu wèi, zǐ dì wèi qíng dí, qī qiè wèi kòu chóu. shì gù tài shàng wèi dào, qí cì wèi tiān, qí cì wèi wù, qí cì wèi rén, qí cì wèi shēn. yōu yú shēn zhě, bù jū yú rén, wèi yú jǐ zhě, bù zhì yú bǐ. shèn yú xiǎo zhě, bù jù yú dà. jiè yú jìn zhě, bù jù yú yuǎn. néng zhī cǐ zhě, shuǐ xíng jiāo lóng bù néng hài, lù xíng hǔ sì bù néng shāng. wǔ bīng bù néng jí, yì lì bù néng rǎn. chán zéi bù néng bàng, dú shì bù jiā hài. zhī cǐ zé rén shì bì yǐ. sī miǎo xún shòu chéng wù láng, zhí shàng yào jú. yǐ yǒng chún chū zú, yí lìng báo zàng. bù shè míng qì, jì sì wú shēng láo. sǐ jīng yuè yú. yán sè bù biàn. jǔ shī jiù mù. rú kōng yī yān. zhuàn qiān jīn fāng sān shí juǎn xíng yú dài. chū tán bīn lù
唐鄧王元裕,高祖第十八子也。好學,善談名理,與典簽盧照鄰為布衣之交。常稱曰:寡人之相如也。照鄰范陽人,為新都尉,因染惡(惡原作患,據明抄本改)疾,居於陽翟之具茨山,著釋《疾文》及《五悲》。雅有騷人之風,竟自沉於潁水而死。照鄰寓居於京城鄱陽公主之廢府。顯慶三年,詔征太白山隱士孫思邈。亦居此府。思貌華原人,年九十餘,而視聽不衰。照鄰自傷年才強仕,沉疾困備,乃作《蒺藜樹賦》,以份其稟受之不同。詞甚美麗。思邈既有推步導養之術。照鄰與當時知名之士宋令文、孟詵。皆執師資之禮。嘗問思貌曰:名醫愈疾。其道何也?思邈曰:吾聞善言天者,必質於人。善言人者,必本於天。故天有四時五形,日月相推,寒暑迭代。其轉運也。和而為雨,怒而為風,散而為露,亂而為霧,凝而為霜雪,張而為虹霓。此天之常數也。人有四肢五臟,一覺一寐,呼吸吐納,精氣往來。流而為榮衛,彰而為氣色,發而為音聲,此亦人之常數也。陽用其精,陰用其形。天人之所同也。及其失也,蒸則為熱,否則生寒,結而為瘤贅,隔而為癰疽,奔而為喘乏,竭而為焦枯。診發乎面,變動乎形。推此以及天地,亦如之。故五緯盈縮,星辰錯行,日月薄蝕,彗孛流飛。此天地之危診也。寒暑不時,此天地之蒸否也。石立土踴,此天地之瘤贅也。山崩地陷,此天地之癰疽也。奔風暴雨,此天地之喘乏也。雨澤不降,川澤涸竭。此天地之焦枯也。良醫導之以藥石,救之以針灸。聖人和之以至德,輔之以人事。故體有可消之疾,天有可消之災。通乎數也。照鄰曰:人事如何?思邈曰:膽欲大而心欲小,智欲圓而行欲方。照鄰曰:何謂也?思邈曰:心為五臟之君。君以恭順為主,故心欲小。膽為五臟之將。將以果決為務,故膽欲大。智者動象天,故欲圓。仁者靜象地,故欲方。《詩》曰:'如臨深淵,如履薄冰,為小心也。赳赳武夫,公侯干城,為大膽也。'《傳》曰:'不為利回,不為義疚,仁之方也。《易》曰:'見幾而作,不俟終日,智之圓也。'照鄰又問:養性之道,其要何也。思邈曰:天道有盈缺,人事多屯厄。苟不自慎而能濟於厄者,未之有也。故養性之士,先知自慎。自慎者,恆以憂畏為本。《經》曰:'人不畏威,天威至矣。'憂畏者,死生之門,存亡之由,禍福之本,吉凶之源。故士無憂畏則仁義不立,農無憂畏則稼穡不滋,工無憂畏則規矩不設,商無憂畏則貨殖不盈,子無憂畏則孝敬不篤,父無憂畏則慈愛不著,臣無憂畏則勛庸不建,君無憂畏則社稷不安。故養性者,失其憂畏則心亂而不理,形躁而不寧,神散而氣越,志盪而意昏。應生者死,應存者亡,應成者敗,應吉者凶。夫憂畏者,其猶水火不可暫忘也。人無憂畏,子弟為勍敵,妻妾為寇讎。是故太上畏道,其次畏天,其次畏物,其次畏人,其次畏身。憂於身者,不拘於人,畏於己者,不制於彼。慎於小者,不懼於大。戒於近者,不懼於遠。能知此者,水行蛟龍不能害,陸行虎兕不能傷。五兵不能及,疫癘不能染。讒賊不能謗,毒螫不加害。知此則人事畢矣。思邈尋授承務郎,直尚藥局。以永淳初卒,遺令薄葬。不設冥器,祭祀無牲牢。死經月余。顏色不變。舉屍就木。如空衣焉。撰《千金方》三十卷行於代。(出《譚賓錄》)
xǔ yì zōng
許裔宗
xǔ yì zōng míng yī ruò shén. rén wèi zhī yuē: hé bù zhe shū, yǐ yí jiāng lái? yì zōng yuē: yī nǎi yì yě, zài rén sī lǜ. yòu mài hòu yōu xuán, shén nán bié. yì zhī suǒ jiě, kǒu mò néng xuān. gǔ zhī míng shǒu, wéi shì bié mài. mài jì jīng bié, rán hòu shí bìng. bìng zhī yú yào, yǒu zhèng xiāng dāng zhě. wéi xū yòng yī wèi, zhí gōng bǐ bìng, jí lì kě yù. jīn bù néng bié mài, mò shí bìng yuán, yǐ qíng yì dù, duō ān yào wèi. pì zhī yú liè, bù zhī tù chù, duō fā rén mǎ, kōng guǎng zhē wéi. huò jì yī rén ǒu rán féng yě. yǐ cǐ liáo bìng, bù yì shū hū. mài zhī shēn qù, jì bù kě yán, gù bù néng zhù shù. chū tán bīn lù
許裔宗名醫若神。人謂之曰:何不著書,以貽將來?裔宗曰:醫乃意也,在人思慮。又脈候幽玄,甚難別。意之所解,口莫能宣。古之名手,唯是別脈。脈既精別,然後識病。病之於藥,有正相當者。唯須用一味,直攻彼病,即立可愈。今不能別脈,莫識病源,以情億度,多安藥味。譬之於獵,不知兔處,多發人馬,空廣遮圍。或冀一人偶然逢也。以此療病,不亦疏乎。脈之深趣,既不可言,故不能著述。(出《譚賓錄》)
qín míng hè
秦鳴鶴
táng gāo zōng kǔ fēng xuàn, tóu mù bù néng shì. zhào shì yī qín míng hè zhěn zhī. qín yuē: fēng dú shàng gōng, ruò cì tóu chū shǎo xuè, yù yǐ. tiān hòu zì lián zhōng nù yuē: cǐ kě zhǎn yě. tiān zǐ tóu shàng, qǐ shì chū xuè chù yé? míng hè kòu tóu qǐng mìng. shàng yuē: yī rén yì bìng, lǐ bù jiā zuì. qiě wú tóu zhòng mèn, dài bù néng rěn, chū xuè wèi bì bù jiā. zhèn yì jué yǐ. mìng cì zhī. míng hè cì bǎi huì jí nǎo hù chū xuè. shàng yuē: wú yǎn míng yǐ. yán wèi bì, hòu zì lián zhōng dǐng lǐ yǐ xiè zhī yuē: cǐ tiān cì wǒ shī yě. gōng fù zēng bǎo yǐ yí zhī. chū tán bīn lù
唐高宗苦風眩,頭目不能視。召侍醫秦鳴鶴診之。秦曰:風毒上攻,若刺頭出少血,愈矣。天后自簾中怒曰:此可斬也。天子頭上,豈是出血處耶?鳴鶴叩頭請命。上曰:醫人議病,理不加罪。且吾頭重悶,殆不能忍,出血未必不佳。朕意決矣。命刺之。鳴鶴刺百會及腦戶出血。上曰:吾眼明矣。言未畢,後自簾中頂禮以謝之曰:此天賜我師也。躬負繒寶以遺之。(出《譚賓錄》)
lú yuán qīn
盧元欽
quán zhōu yǒu kè lú yuán qīn rǎn dà fēng, wéi bí gēn wèi dào. shǔ wǔ yuè wǔ rì, guān qǔ rán shé dǎn yù jìn, huò yán ròu kě zhì fēng, suì qǔ yī jié shé ròu shí zhī. sān wǔ rì dùn jiàn kě, bǎi rì píng fù. chū cháo yě qiān zài
泉州有客盧元欽染大風,唯鼻根未倒。屬五月五日,官取蚺蛇膽欲進,或言肉可治風,遂取一截蛇肉食之。三五日頓漸可,百日平復。(出《朝野僉載》)
yòu shāng zhōu yǒu rén huàn dà fēng, jiā rén è zhī, shān zhōng wèi qǐ máo shè. yǒu wū shé zhuì jiǔ yīng zhōng, bìng rén bù zhī, yǐn jiǔ jiàn chà. yīng dǐ jiàn shé gǔ, fāng zhī qí yóu yě. chū cháo yě qiān zài
又商州有人患大風,家人惡之,山中為起茅舍。有烏蛇墜酒罌中,病人不知,飲酒漸差。罌底見蛇骨,方知其由也。(出《朝野僉載》)
zhōu yǔn yuán
周允元
zé tiān shí, fèng gé shì láng zhōu yǔn yuán cháo bà rù gé. tài píng gōng zhǔ huàn yī yī rén zì guāng zhèng mén rù, jiàn yī guǐ cuō yǔn yuán tóu, èr guǐ chí bàng suí qí hòu, zhí chū jǐng yùn mén. yī bái gōng zhǔ, gōng zhǔ zòu zhī. shàng lìng gěi shǐ chān wèn. zài gé wú shì, shí qì hái fáng, wǔ hòu rú cè. zhǎng cān diǎn guài qí jiǔ, sī wǎng hòu zhī. yǔn yuán bó miàn yú cè shàng, mù zhí shì bù yǔ, kǒu zhōng xián luò. gěi shǐ zòu zhī. shàng wèn yī yuē: cǐ kě dé jǐ shí? duì yuē: huǎn zhě sān rì, jí zhě yī rì. shàng yǔ jǐn bèi fù zhī, bìng chuáng yú sòng zhái. zhǐ yè bàn ér zú. shàng zì wèi shī yǐ dào zhī. chū cháo yě qiān zài
則天時,鳳閣侍郎周允元朝罷入閣。太平公主喚一醫人自光政門入,見一鬼撮允元頭,二鬼持棒隨其後,直出景運門。醫白公主,公主奏之。上令給使覘問。在閣無事,食訖還房,午後如廁。長參典怪其久,思往候之。允元踣面於廁上,目直視不語,口中涎落。給使奏之。上問醫曰:此可得幾時?對曰:緩者三日,急者一日。上與錦被覆之,並床舁送宅。止夜半而卒。上自為詩以悼之。(出《朝野僉載》)
yáng xuán liàng
楊玄亮
jiǔ shì nián zhōng, xiāng zhōu rén yáng xuán liàng nián èr shí yú, yú qián zhōu wèn shān guān yōng lì. zhòu mèng jiàn tiān zūn yún: wǒ táng shě pò huài, rǔ wèi wǒ xiū zào, qiǎn rǔ néng yī yī qiè bìng. wù ér shuō zhī. shì liáo wú bù yù zhě. gàn xiàn lǐ zhèng bèi yǒu zhǒng, dà rú quán. liàng yǐ dāo gē zhī, shù rì píng fù. liáo bìng rì huò shí qiān. zào tiān zūn táng chéng, liáo bìng jiàn jiàn wú xiào. chū cháo yě qiān zài
久視年中,襄州人楊玄亮年二十餘,於虔州汶山觀庸力。晝夢見天尊云:我堂舍破壞,汝為我修造,遣汝能醫一切病。寤而說之。試療無不愈者。贛縣裡正背有腫,大如拳。亮以刀割之,數日平復。療病日獲十千。造天尊堂成,療病漸漸無效。(出《朝野僉載》)
zhào xuán jǐng
趙玄景
rú yì nián zhōng, luò zhōu rén zhào xuán jǐng bìng zú, wǔ rì ér sū yún. jiàn yī sēng yǔ yī mù zhǎng chǐ yú. jiào yuē: rén yǒu bìng zhě, rǔ yǐ cǐ mù zhǔ zhī jí yù. xuán jǐng dé jiàn jī shàng chǐ, nǎi shì sēng suǒ yǔ zhě. shì jiāng liáo bìng, zhǔ zhī lì chà. mén tíng měi rì shù bǎi rén. yù shǐ mǎ zhī jǐ yǐ qí jù zhòng, zhuī zhī jìn zuǒ tái. bìng zhě mǎn yú tái mén. zé tiān wén zhī, zhào zhào yuán zuò zhuī, jù míng chāo běn gǎi rù nèi. gōng rén bìng, zhǔ zhī jí yù. fàng chū, rèn jiù bìng bǎi xìng. shù yuè yǐ hòu, dé qián qī bǎi yú guàn. hòu jiàn jiàn wú yàn, suì jué. chū cháo yě qiān zài
如意年中,洛州人趙玄景病卒,五日而蘇雲。見一僧與一木長尺余。教曰:人有病者,汝以此木拄之即愈。玄景得見機上尺,乃是僧所與者。試將療病,拄之立差。門庭每日數百人。御史馬知己以其聚眾,追之禁左台。病者滿於台門。則天聞之,召(召原作追,據明抄本改)入內。宮人病,拄之即愈。放出,任救病百姓。數月以後,得錢七百餘貫。後漸漸無驗,遂絕。(出《朝野僉載》)
zhāng wén zhòng
張文仲
luò zhōu yǒu shì rén huàn yīng bìng, yǔ jí hóu zhōng yīng zhī. yǐ wèn shàn yī zhāng wén zhòng. zhāng jīng yè sī zhī, nǎi dé yī fǎ. jí qǔ běn cǎo, lìng dú zhī. jiē yīng, zhì qí suǒ wèi zhě, jí bù yán. zhòng nǎi lù qǔ yào, hé hé wèi wán. fú zhī, yīng shí ér zhǐ. yī yún, wèn yī sū chéng yún. chū cháo yě qiān zài
洛州有士人患應病,語即喉中應之。以問善醫張文仲。張經夜思之,乃得一法。即取《本草》,令讀之。皆應,至其所畏者,即不言。仲乃錄取藥,合和為丸。服之,應時而止。一雲,問醫蘇澄雲。(出《朝野僉載》)
hǎo gōng jǐng
郝公景
hǎo gōng jǐng yú tài shān cǎi yào, jīng shì guò. yǒu jiàn guǐ zhě, guài qún guǐ jiàn gōng jǐng, jiē zǒu bì zhī. suì qǔ yào hé wèi shā guǐ wán, yǒu bìng huàn zhě, fú zhī chà. chū cháo yě qiān zài
郝公景於泰山採藥,經市過。有見鬼者,怪群鬼見公景,皆走避之。遂取藥和為殺鬼丸,有病患者,服之差。(出《朝野僉載》)
cuī wù
崔務
dìng zhōu rén cuī wù zhuì mǎ zhé zú. yī lìng qǔ tóng mò, hé jiǔ fú zhī, suì quán píng. nǎi wáng hòu shí yú nián, gǎi zàng, shì qí jìng gǔ zhé chù, tóng mò shù zhī. chū cháo yě qiān zài
定州人崔務墜馬折足。醫令取銅末,和酒服之,遂痊平。乃亡後十餘年,改葬,視其脛骨折處,銅末束之。(出《朝野僉載》)