lǐ mì
李泌
lǐ mì
李泌
lǐ mì zì zhǎng yuán, zhào jùn zhōng shān rén yě. liù dài zǔ bì, táng tài shī. fù chéng xiū, táng wú fáng lìng. xiū qǔ rǔ nán zhōu shì.
李泌字長源,趙郡中山人也。六代祖弼,唐太師。父承休,唐吳房令。休娶汝南周氏。
chū, zhōu shì shàng yòu, yǒu yì sēng sēng jiā sì shàng lái, jiàn ér qí zhī. qiě yuē: cǐ nǚ hòu dāng guī lǐ shì, ér shēng sān zi, qí zuì xiǎo zhě, shèn wù yǐ zǐ yī yī zhī, dāng qǐ jiā jīn zǐ, wèi dì wáng shī. jí zhōu shì jì shēn mì, fán sān zhōu nián, fāng wù ér shēng.
初,周氏尚幼,有異僧僧伽泗上來,見而奇之。且曰:「此女後當歸李氏,而生三子,其最小者,慎勿以紫衣衣之,當起家金紫,為帝王師。」及周氏既娠泌,凡三周年,方寤而生。
mì shēng ér fā zhì yú méi. xiān shì zhōu měi chǎn, bì lèi rì kùn bèi, wéi miǎn mì dú wú yàng, yóu shì xiǎo zì wèi shùn.
泌生而發至於眉。先是周每產,必累日困憊,唯娩泌獨無恙,由是小字為順。
mì yòu ér cōng mǐn, shū yī lǎn bì néng sòng, liù qī suì xué shǔ wén.
泌幼而聰敏,書一覽必能誦,六七歲學屬文。
kāi yuán shí liù nián, xuán zōng yù lóu dà pú, yè yú lóu xià zhì gāo zuò, zhào sān jiào jiǎng lùn. mì gū zǐ yuán chù, nián jiǔ suì, qián qiú gū bèi rú fú, yè shēng gāo zuò, cí biàn fēng qǐ, tán zhě jiē qū. xuán zōng qí zhī, zhào rù lóu zhōng, wèn xìng míng. nǎi yuē: bàn qiān zhī sūn, yí qí ruò shì. yīn wèn wài gèng yǒu qí tóng rú ér zhě hū. duì yuē: jiù zǐ shùn, nián qī suì, néng fù mǐn jié. wèn qí zhái jū suǒ zài, mìng zhòng rén qián cì yú mén, bào zhī yǐ rù, jiè wù lìng qí jiā zhī.
開元十六年,玄宗御樓大酺,夜於樓下置高坐,召三教講論。泌姑子員俶,年九歲,潛求姑備儒服,夜升高坐,詞辨鋒起,譚者皆屈。玄宗奇之,召入樓中,問姓名。乃曰:「半千之孫,宜其若是。」因問外更有奇童如兒者乎。對曰:「舅子順,年七歲,能賦敏捷。」問其宅居所在,命中人潛伺於門,抱之以入,戒勿令其家知。
xuán zōng fāng yǔ zhāng shuō guān qí, zhōng rén bào mì zhì. chù yǔ liú yàn, xié zài dì cè. jí xuán zōng jiàn mì, wèi shuō yuē: hòu lái zhě yǔ qián ér jué shū, yí zhuàng zhēn guó qì yě. shuō yuē: chéng rán. suì mìng shuō shì wèi shī. jí lìng yǒng fāng yuán dòng jìng. mì yuē. yuàn wén qí zhuàng. shuō yīng yuē: fāng rú qí jú, yuán rú qí zǐ, dòng rú qí shēng, jìng rú qí sǐ. shuō yǐ qí yòu, réng jiào zhī yuē: dàn kě yǐ yì xū zuò, bù dé gèng shí dào qí zì. mì yuē: suí yì jí shén yì ěr. xuán zōng xiào yuē: jīng shén quán dà yú shēn. mì nǎi yán yuē: fāng rú xíng yì, yuán rú yòng zhì, dòng rú chěng cái, jìng rú suì yì. shuō yīn hè yuē: shèng dài jiā ruì yě. xuán zōng dà yuè, bào yú huái, fǔ qí tóu, mìng guǒ ěr dàn zhī. suì sòng zhōng wáng yuàn, liǎng yuè fāng guī. réng cì yī wù jí cǎi shù shí. qiě yù qí jiā yuē: nián xiǎo, kǒng yú ér yǒu sǔn, wèi néng yǔ guān. dāng shàn shì zhī, nǎi guó qì yě.
玄宗方與張說觀棋,中人抱泌至。俶與劉晏,偕在帝側。及玄宗見泌,謂說曰:「後來者與前兒絕殊,儀狀真國器也。」說曰:「誠然。」遂命說試為詩。即令詠方圓動靜。泌曰。願聞其狀。說應曰:「方如棋局,圓如棋子,動如棋生,靜如棋死。」說以其幼,仍教之曰:「但可以意虛作,不得更實道棋字。」泌曰:「隨意即甚易耳。」玄宗笑曰:「精神全大於身。」泌乃言曰:「方如行義,圓如用智,動如逞才,靜如遂意。」說因賀曰:「聖代嘉瑞也。」玄宗大悅,抱於懷,撫其頭,命果餌啗之。遂送忠王院,兩月方歸。仍賜衣物及綵數十。且諭其家曰:「年小,恐於兒有損,未能與官。當善視之,乃國器也。」
yóu shì zhāng shuō yāo zhì qí zhái, mìng qí zi jūn jì, xiāng yǔ ruò shī yǒu, qíng yì shén xiá. zhāng jiǔ líng hè zhī zhāng zhāng tíng guī wéi xū xīn, yī jiàn jiē qīng xīn ài zhòng. hè zhī zhāng cháng yuē: cǐ féng zǐ mù rú qiū shuǐ, bì dāng bài qīng xiàng. zhāng shuō yuē: zuó zhě shàng yù guān zhī. mǒu yán wèi kě. gài xī zhī, dài qí chéng qì ěr.
由是張說邀至其宅,命其子均、垍,相與若師友,情義甚狎。張九齡、賀知章、張庭珪、韋虛心,一見皆傾心愛重。賀知章嘗曰:「此捀子目如秋水,必當拜卿相。」張說曰:「昨者上欲官之。某言未可。蓋惜之,待其成器耳。」
dāng qí wèi ér tóng shí, shēn qīng, néng yú píng fēng shàng lì, xūn lóng shàng xíng. dào zhě yún: nián shí wǔ bì bái rì shēng tiān.
當其為兒童時,身輕,能於屏風上立,薰籠上行。道者云:「年十五必白日升天。」
fù mǔ bǎo xī, qīn zú lián ài, wén zhī, jiē ruò yǒu shèn è yě. yī dàn kōng zhōng yǒu yì xiāng zhī qì, jí yīn lè zhī shēng, lǐ gōng zhī xuè shǔ, bì yíng mà zhī.
父母保惜,親族憐愛,聞之,皆若有甚厄也。一旦空中有異香之氣,及音樂之聲,李公之血屬,必迎罵之。
zhì qí nián bā yuè shí wǔ rì, shēng gē zài shì, shí yǒu cǎi yún guà yú tíng shù. lǐ gōng zhī qīn ài, nǎi duō dǎo suàn jiǔ, zhì shù hú, cì qí yì yīn qí xiāng zhì, qián lìng rén dēng wū, yǐ jù biāo yáng nóng suàn pō zhī, xiāng lè suì sàn, zì cǐ gèng bù fù zhì.
至其年八月十五日,笙歌在室,時有彩雲掛於庭樹。李公之親愛,乃多搗蒜韭,至數斛,伺其異音奇香至,潛令人登屋,以巨杓颺濃蒜潑之,香樂遂散,自此更不復至。
hòu èr nián, fù zhǎng gē xíng yuē: tiān fù wú, dì zài wú, tiān dì shēng wú yǒu yì wú. bù rán jué lì shēng tiān qú, bù rán míng kē yóu dì dū. yān néng bù guì fù bù qù, kōng zuò áng cáng yī zhàng fū. yī zhàng fū xī yī zhàng fū, píng shēng zhì qì shì liáng tú. qǐng jūn kàn qǔ bǎi nián shì, yè jiù piān zhōu fàn wǔ hú. shī chéng, chuán xiě zhī zhě mò bù chēng shǎng. zhāng jiǔ líng jiàn, dú jiè zhī yuē: zǎo dé měi míng, bì yǒu suǒ zhé. yí zì tāo huì, sī jǐn shàn yǐ. cáng qì yú shēn, gǔ rén suǒ zhòng, kuàng tóng zǐ yé! dàn dāng wèi shī yǐ shǎng fēng jǐng, yǒng gǔ xián, wù zì yáng jǐ wèi miào. mì qì xiè zhī.
後二年,賦長歌行曰:「天覆吾,地載吾,天地生吾有意無。不然絕粒升天衢,不然鳴珂游帝都。焉能不貴復不去,空作昂藏一丈夫。一丈夫兮一丈夫,平生志氣是良圖。請君看取百年事,業就扁舟泛五湖。」詩成,傳寫之者莫不稱賞。張九齡見,獨誡之曰:「早得美名,必有所折。宜自韜晦,斯盡善矣。藏器於身,古人所重,況童子耶!但當為詩以賞風景,詠古賢,勿自揚己為妙。」泌泣謝之。
ěr hòu wèi wén, bù fù zì yán. jiǔ líng yóu xǐ qí yǒu xīn, yán qián tú bù kě liàng yě. yòu cháng yǐ zhí yán zēng fěng jiǔ líng. jiǔ líng gǎn zhī. suì hū wèi xiǎo yǒu. jiǔ líng chū jīng zhōu, yāo zhì jùn jīng nián, jiù yú dōng dōu yì yè. suì yóu héng shān sōng shān. yīn yù shén xiān huán zhēn rén xiàn mén zǐ ān qī xiān shēng jiàng zhī. yǔ chē chuáng jié, liú yún shén guāng, zhào zhuó shān gǔ, jiāng shǔ nǎi qù, réng shòu yǐ zhǎng shēng yǔ huà fú ěr zhī dào. qiě jiè zhī yuē: tài shàng yǒu mìng, yǐ guó zuò zhōng wēi, cháo tíng duō nán, yí yǐ wén wǔ zhī dào, zuǒ yòu rén zhǔ, gōng jí shēng líng, rán hòu kě dēng zhēn tuō xǐ ěr. zì shì duō jué lì yàn qì, xiū huáng guāng gǔ shén zhī yào.
爾後為文,不復自言。九齡尤喜其有心,言前途不可量也。又嘗以直言矰諷九齡。九齡感之。遂呼為小友。九齡出荊州,邀至郡經年,就於東都肄業。遂游衡山、嵩山。因遇神仙桓真人、羨門子、安期先生降之。羽車幢節,流雲神光,照灼山谷,將曙乃去,仍授以長生羽化服餌之道。且戒之曰:「太上有命,以國祚中危,朝廷多難,宜以文武之道,佐佑人主,功及生靈,然後可登真脫屣耳。」自是多絕粒咽氣,修黃光穀神之要。
jí guī jīng shī, níng wáng yán yú dì. yù zhēn gōng zhǔ yǐ dì hū zhī, tè jiā jìng yì. cháng fù shī, bì bō yú wáng gōng lè zhāng. jí dīng fù yōu, jué shí chái huǐ. fú què, fù yóu sōng huá zhōng nán, bù gù míng lù.
及歸京師,寧王延於第。玉真公主以弟呼之,特加敬異。常賦詩,必播於王公樂章。及丁父憂,絕食柴毀。服闋,復游嵩華終南,不顧名祿。
tiān bǎo shí zài, xuán zōng fǎng zhào rù nèi, xiàn míng táng jiǔ dǐng yì. yīng zhì zuò huáng táng shèng zuò wén, duō jiǎng dào tán jīng.
天寶十載,玄宗訪召入內,獻《明堂九鼎》議。應製作《皇唐聖祚》文,多講道談經。
sù zōng wèi tài zǐ, chì yǔ tài zǐ zhū wáng wèi bù yī jiāo, wèi yáng guó zhōng suǒ jì, yǐ qí suǒ zuò gǎn yù shī, bàng yì shí zhèng, gòu ér xiàn zhī, zhào yú qí chūn jùn ān zhì.
肅宗為太子,敕與太子諸王為布衣交,為楊國忠所忌,以其所作感遇詩,謗議時政,構而陷之,詔於蘄春郡安置。
tiān bǎo shí èr zài, mǔ zhōu wáng, guī jiā, tài zǐ zhū wáng jiē shǐ diào jì. xún lù shān xiàn tóng guān, xuán zōng sù zōng fēn dào xún shòu, mì cháng qiè fù shī, yǒu kuāng fù yì. guó wáng jù wèi hé luò jié dù shǐ, shǐ rén qiú mì yú sōng shǎo jiān. huì sù zōng shǒu zhá zhì, guó wáng bèi chē mǎ sòng zhì líng wǔ. sù zōng yán yú wò nèi, dòng jìng gù wèn, guī huà dà jì, suì fù liǎng dōu. mì yǔ shàng qǐn zé duì tà, chū zé lián biāo.
天寶十二載,母周亡,歸家,太子諸王皆使弔祭。尋祿山陷潼關,玄宗肅宗分道巡狩,泌嘗竊賦詩,有匡復意。虢王巨為河洛節度使,使人求泌於嵩少間。會肅宗手札至,虢王備車馬送至靈武。肅宗延於臥內,動靜顧問,規畫大計,遂復兩都。泌與上寢則對榻,出則聯鑣。
dài zōng shí wèi guǎng píng wáng, lǐng tiān xià bīng mǎ yuán shuài, zhào shòu shì móu jūn guó tiān xià bīng mǎ yuán shuài fǔ xíng jūn zhǎng shǐ pàn xíng jūn shì, réng yú jìn zhōng ān zhì. cuī yuán fáng guǎn zì shǔ zhì, cè sù zōng wèi huáng dì, bìng cì mì shǒu zhào yī mǎ zhěn bèi děng.
代宗時為廣平王,領天下兵馬元帥,詔授侍謀軍國天下兵馬元帥府行軍長史、判行軍事,仍于禁中安置。崔圓、房琯自蜀至,冊肅宗為皇帝,並賜泌手詔衣馬枕被等。
jì lì dà gōng, ér xìng chén lǐ fǔ guó hài qí néng, jiāng bù lì zhī. yīn biǎo qǐ yóu héng yuè. yōu zhào xǔ zhī, gěi yǐ sān pǐn lù fèng. shān jū lěi nián, yè wèi kòu suǒ hài, tóu zhī shēn gǔ zhōng. jí míng, nǎi pān yuán tā jìng ér chū. wèi gǎo yè suǒ jí, lüè wú suǒ sǔn.
既立大功,而幸臣李輔國害其能,將不利之。因表乞游衡岳。優詔許之,給以三品祿俸。山居累年,夜為寇所害,投之深谷中。及明,乃攀緣他徑而出。為槁葉所藉,略無所損。
chū, sù zōng zhī zài líng wǔ yě, cháng yōu zhū jiāng lǐ guō děng, jiē yǐ wèi sān gōng zǎi xiàng, chóng zhòng jì jí, lǜ shōu fù hòu wú yǐ fù wèi shǎng yě. mì duì yuē: qián dài jué yǐ bào gōng, guān yǐ rèn néng. zì yáo shùn yǐ zhì sān dài, jiē suǒ bù yì. jīn shōu fù hòu, ruò shǎng yǐ máo tǔ, bù guò èr sān bǎi hù yī xiǎo zhōu, qǐ nán zhì hū? sù zōng yuē: shén shàn. yīn yuē: ruò chén zhī suǒ yuàn, zé tè yǔ tā rén yì. sù zōng yuē: hé yě? mì yuē: chén jué lì wú jiā, lù wèi yǔ máo tǔ, jiē fēi suǒ yù. wèi bì xià wéi wò yùn chóu, shōu jīng shī hòu, dàn zhěn tiān zǐ xī shuì yī jué, shǐ yǒu sī zòu kè xīng fàn dì zuò, yī dòng tiān wén zú yǐ. sù zōng dà xiào.
初,肅宗之在靈武也,常憂諸將李郭等,皆已為三公宰相,崇重既極,慮收復後無以復為賞也。泌對曰:「前代爵以報功,官以任能。自堯舜以至三代,皆所不易。今收復後,若賞以茅土,不過二三百戶一小州,豈難制乎?」肅宗曰:「甚善。」因曰:「若臣之所願,則特與他人異。」肅宗曰:「何也?」泌曰:「臣絕粒無家,祿位與茅土,皆非所欲。為陛下帷幄運籌,收京師後,但枕天子膝睡一覺,使有司奏客星犯帝座,一動天文足矣。」肅宗大笑。
jí nán xìng fú fēng, měi dùn, bì lìng mì lǐng yuán shuài bīng xiān fā qīng xíng gōng, shōu guǎn yào, zòu bào, rán hòu sù zōng zhì. zhì bǎo dìng jùn, mì shāo xiè, xiān yú běn yuàn mèi. sù zōng lái rù yuàn, bù lìng rén jīng zhī, dēng chuáng, pěng mì shǒu zhì yú xī. liáng jiǔ fāng jué. shàng yuē: tiān zǐ xī yǐ zhěn yǐ, kè fù zhī qī, dāng zài hé shí? kě cù cháng zhī. mì jù qǐ xiè ēn. sù zōng chí zhī bù xǔ. yīn duì yuē: shì xíng yě, yǐ chén guān zhī, jiǎ jiǔ miào zhī líng, chéng yī rén zhī wēi, dāng rú jùn míng, bì bǎo dìng yǐ.
及南幸扶風,每頓,必令泌領元帥兵先發清行宮,收管鑰,奏報,然後肅宗至。至保定郡,泌稍懈,先於本院寐。肅宗來入院,不令人驚之,登床,捧泌首置於膝。良久方覺。上曰:「天子膝已枕矣,克復之期,當在何時?可促償之。」泌遽起謝恩。肅宗持之不許。因對曰:「是行也,以臣觀之,假九廟之靈,乘一人之威,當如郡名,必保定矣。」
jì dá fú fēng, xún rì ér xī yù hé lǒng zhī shī jiē huì, jiāng huái yōng diào yì xiāng jì ér zhì, sù zōng dà yuè. yòu sù zōng cháng yè zuò, zhào yǐng wáng děng sān dì, tóng yú dì lú jì tǎn shàng shí, yǐ mì duō jué lì, sù zōng měi zì wèi shāo èr lí yǐ cì mì, shí yǐng wáng chí ēn gù qiú, sù zōng bù yǔ, yuē: rǔ bǎo shí ròu, xiān shēng jué lì, hé nǎi zhēng cǐ yé! yǐng wáng yuē: chén děng shì dà jiā xīn, hé nǎi piān yé! bù rán, sān dì gòng qǐ yī kē. sù zōng yì bù xǔ, bié mìng tā guǒ yǐ cì zhī. wáng děng yòu yuē: chén děng yǐ dà jiā zì shāo gù qǐ, tā guǒ hé yòng? yīn yuē: xiān shēng ēn wò rú cǐ, chén děng qǐng lián jù, yǐ wèi tā nián gù shì.
既達扶風,旬日而西域河隴之師皆會,江淮庸調亦相繼而至,肅宗大悅。又肅宗嘗夜坐,召穎王等三弟,同於地爐罽毯上食,以泌多絕粒,肅宗每自為燒二梨以賜泌,時穎王持恩固求,肅宗不與,曰:「汝飽食肉,先生絕粒,何乃爭此耶!」穎王曰:「臣等試大家心,何乃偏耶!不然,三弟共乞一顆。」肅宗亦不許,別命他果以賜之。王等又曰:「臣等以大家自燒故乞,他果何用?」因曰:「先生恩渥如此,臣等請聯句,以為他年故事。」
yǐng wáng yuē: xiān shēng nián jǐ xǔ, yán sè shì tóng ér.
穎王曰:「先生年幾許,顏色似童兒。」
qí cì xìn wáng yuē: yè bào jiǔ xiān gǔ, cháo pī yī pǐn yī.
其次信王曰:「夜抱九仙骨,朝披一品衣。」
qí cì yì wáng yuē: bù shí qiān zhōng sù, wéi cān liǎng kē lí.
其次益王曰:「不食千鍾粟,唯餐兩顆梨。」
jì ér sān wáng qǐng chéng zhī. sù zōng yīn yuē: tiān shēng cǐ jiān qì, zhù wǒ huà wú wèi.
既而三王請成之。肅宗因曰:「天生此間氣,助我化無為。」
mì qǐ xiè. sù zōng yòu bù xǔ yuē: rǔ zhī jū shān yě, qī dùn yōu lín, bù jiāo rén shì jū nèi yě, mì móu kuāng jiù, dòng hé xuán jī, shè jì zhī zhèn yě. mì ēn wò lóng yì, gù yuán zài fǔ guó zhī bèi, jí zhī ruò chóu.
泌起謝。肅宗又不許曰:汝之居山也,棲遁幽林,不交人事;居內也,密謀匡救,動合玄機,社稷之鎮也。泌恩渥隆異,故元載、輔國之輩,嫉之若仇。
dài zōng jí wèi, lèi yǒu bān yáng, zhōng shǐ páng wǔ yú dào, bié hào tiān zhù fēng zhōng yuè xiān shēng, cì cháo tiān yù jiǎn. yǐ ér zhēng rù hàn lín. yuán zài zòu yǐ cháo sàn dài fū jiǎn xiào mì shū shǎo jiān, wèi jiāng xī guān chá pàn guān. zài fú zhū, zhuī fù jīng shī, yòu wèi cháng gǔn suǒ jí, chú chǔ zhōu cì shǐ. wèi xíng, gǎi fēng lǎng èr zhōu tuán liàn shǐ, jiān yù shǐ zhōng chéng, yòu gǎi shòu háng zhōu, suǒ zhì chēng lǐ. xìng yuán chū, zhēng fù xíng zài, qiān zuǒ sàn qí cháng shì, xún chú shǎn fǔ zhǎng shǐ, chōng chōng yuán zuò xiān, jù táng shū yī sān mì chuán gǎi. shǎn guó fáng yù shǐ. chén xǔ shù zú sān qiān, zì jīng xī táo guī, zhì shǎn zhōu jiè, mì qián shī xiǎn ài, jǐn pò zhī. yòu kāi sān mén lù yùn yī shí bā lǐ, cáo mǐ wú dǐ zhù zhī huàn, dà jì jīng shī. èr nián liù yuè. jiù bài zhōng shū shì láng píng zhāng shì, jiā chóng wén guǎn dà xué shì, xiū guó shǐ, fēng yè hóu.
代宗即位,累有頒鍚,中使旁午於道,別號天柱峰中嶽先生,賜朝天玉簡。已而征入翰林。元載奏以朝散大夫檢校秘書少監,為江西觀察判官。載伏誅,追復京師,又為常袞所嫉,除楚州刺史。未行,改豐、朗二州團練使,兼御史中丞,又改授杭州,所至稱理。興元初,征赴行在,遷左散騎常侍,尋除陝府長史,充(「充」原作「先」,據唐書一三○泌傳改。)陝虢防禦使。陳許戍卒三千,自京西逃歸,至陝州界,泌潛師險隘,盡破之。又開三門陸運一十八里,漕米無砥柱之患,大濟京師。二年六月。就拜中書侍郎平章事,加崇文館大學士,修國史,封鄴侯。
shí shùn zōng zài chūn gōng, fēi xiāo shì mǔ gào guó gōng zhǔ, jiāo tōng yú wài, shàng yí qí yǒu tā zhì, lián zuò biǎn chù zhě shù rén, huáng chǔ wēi jù, mì zhōu xuán chén zòu, dé zōng yì nǎi jiě, pō yǒu dǎng zhèng zhī fēng.
時順宗在春宮,妃蕭氏母郜國公主,交通於外,上疑其有他志,連坐貶黜者數人,皇儲危懼,泌周旋陳奏,德宗意乃解,頗有讜正之風。
wǔ nián chūn, dé zōng yǐ èr yuè yī rì wèi zhōng hé jié, mì zòu jīn yǒu sī shàng nóng shū, xiàn zhǒng lù zhī zhǒng, wáng gōng qī lǐ shàng chūn fú, shì shù nǎi gè xiāng wèn xùn, mì yòu zuò zhōng hé jiǔ, jì gōu máng shén, yǐ qí nián gǔ, zhì jīn xíng zhī. mì kuàng dá mǐn biàn, hǎo dà yán. zì chū rù zhōng jìn, lèi wèi quán chén suǒ jǐ, héng yóu zhì miǎn, zhōng yǐ yán lùn zòng héng, shàng wù shèng zhǔ, yǐ jī xiàng wèi.
五年春,德宗以二月一日為中和節,泌奏今有司上農書,獻穜稑之種,王公戚里上春服,士庶乃各相問訊,泌又作中和酒,祭勾芒神,以祈年穀,至今行之。泌曠達敏辨,好大言。自出入中禁,累為權臣所擠,恆由智免,終以言論縱橫,上悟聖主,以躋相位。
shì suì sān yuè hōng, zèng tài zǐ tài fù.
是歲三月薨,贈太子太傅。
shì yuè zhōng shǐ lín yuǎn, yú lán guān nì lǚ yù mì, dān qí cháng fú, yán zàn wǎng héng shān, huà sì cháo zhī zhòng yù, cǎn rán jiǔ zhī ér bié. yuǎn dào zhǎng ān, fāng wén qí hōng. dé zōng wén zhī, yóu jiā chuàng yì. yuē: xiān shēng zì yán, dāng kuāng zuǒ sì shèng ér fù tuō xǐ yě, sī yán yàn yǐ.
是月中使林遠,於藍關逆旅遇泌,單騎常服,言暫往衡山,話四朝之重遇,慘然久之而別。遠到長安,方聞其薨。德宗聞之,尤加愴異。曰:「先生自言,當匡佐四聖而復脫屣也,斯言驗矣。」
mì zì dīng jiā jiān, wú fù míng huàn zhī jì, fú qì xiū dào, zhōu yóu míng shān, yì nán yuè zhāng xiān shēng shòu lù. dé zōng zhuī shì zhāng wèi xuán hé xiān shēng. yòu yǔ míng zàn chán shī yóu, zhe míng xīn lùn. míng zàn shì tú wèi zhī lǎn cán, mì cháng dú shū héng yuè sì, yì qí suǒ wèi, yuē: fēi fán rén yě, tīng qí zhōng xiāo fàn chàng, xiǎng chè shān lín.
泌自丁家艱,無復名宦之冀,服氣修道,週遊名山,詣南嶽張先生受錄。德宗追諡張為玄和先生。又與明瓚禪師游,著《明心論》。明瓚釋徒謂之懶殘,泌嘗讀書衡岳寺,異其所為,曰:「非凡人也,聽其中宵梵唱,響徹山林。」
mì pō zhī yīn, néng biàn xiū qī, wèi lǎn cán jīng yīn, xiān qī chuàng ér hòu xǐ yuè, bì zhé zhuì zhī rén, shí zhì jiāng qù yǐ. hòu zhōng yè, qián wǎng yè zhī. lǎn cán mìng zuò, bō huǒ chū yù yǐ xiàn zhī. wèi mì yuē: shèn wù duō yán, lǐng qǔ shí nián zǎi xiàng. mì bài ér tuì.
泌頗知音,能辯休戚,謂懶殘經音,先悽愴而後喜悅,必謫墜之人,時至將去矣。」候中夜,潛往謁之。懶殘命坐,撥火出芋以餡之。謂泌曰:「慎勿多言,領取十年宰相。」泌拜而退。
tiān bǎo bā zài, zài biǎo xiōng zhèng shū zé jiā, yǐ jué lì duō suì, shēn qīng, néng zì píng fēng shàng, yǐn zhǐ shǐ qì, chuī zhú kě miè. měi dǎo yǐn, gǔ jié jiē shān rán yǒu shēng, shí rén wèi zhī suǒ zi gǔ. zài zhèng jiā shí, hū liǎng rì míng rán, bù zhī rén shì. jì wù, jiàn shēn zì dǐng yǒng chū sān èr cùn, bàng yǒu líng xiān, huī shǒu dòng mù, rú xiāng miǎn zhù zhě, rú zì zú jí dǐng. nǎi niàn yán dà shì wèi bì, fù yǒu tíng wéi zhī liàn, yuàn zhōng jiā shì. yú shì zài bàng zhě jiē jiàn yī rén, yí zhuàng shèn jù, yì guān rú dì wáng zhě, qián yǒu fù rén, lǐ fú ér guì. rú dì wáng zhě zé yuē: qíng zhī wèi dé, yīn yù lìng lái, shǐ láo líng xiān zhī zhòng. guì zhě duì yuē: bù rán, qiě jiào yī jìn tiān zǐ. yú shì suì wù.
天寶八載,在表兄鄭叔則家,已絕粒多歲,身輕,能自屏風上,引指使氣,吹燭可滅。每導引,骨節皆珊然有聲,時人謂之鎖子骨。在鄭家時,忽兩日冥然,不知人事。既寤,見身自頂踴出三二寸,傍有靈仙,揮手動目,如相勉助者,如自足及頂。乃念言大事未畢,復有庭闈之戀,願終家事。於是在傍者皆見一人,儀狀甚巨,衣冠如帝王者,前有婦人,禮服而跪。如帝王者責曰:「情之未得,因欲令來,使勞靈仙之重。」跪者對曰:「不然,且教伊近天子。」於是遂寤。
hòu èr suì, wèi xuán zōng suǒ zhào. hòu cháng yǒu yǐn zhě bā rén, róng fú shén yì, lái guò zhèng jiā, shù zì yán xiān fǎ yán bèi, shì wú bù zhì. lín qù tàn yuē: sú yuán jìng wèi jǐn, kě xī xīn yǔ gǔ ěr. mì qiú suí qù. yuē: bù kě! gū yǔ tā wèi què zǎi xiàng ěr. chū mén bù fù jiàn. yīn zuò bā gōng shī xù zhī. fù yǒu yǐn zhě, xié yī nán liù qī suì lái guò, yún: yǒu gù, xū nán xíng, xún yuè dāng hái. yuán cǐ nán yǒu lì jí, jì tóng shì dào zhě, yuàn qiě jì zhī. yòu liú yī hán yuē: ruò jí bù qǐ, wàng yǐ cǐ yì zhī. jì xǔ, nǎi wèn nán yuē: bù jiāo liú cǐ dé hū? yuē: kě. suì qù. mì qiú yào liáo zhī, zhōng bù yù. bā jiǔ rì ér cú, jí yǐ hán shèng, yì tíng zhōng qiáng wēi jià xià. lěi yuè, qí rén jìng bù huí, shì fā hán shì zhī. yǒu yī hēi shí, tiān rán zhōng fāng, shàng yǒu zì rú zhuī huà yún: shén zhēn liàn xíng nián wèi zú, huà wèi wǒ zi gōng xiāng xù. chéng xiàng yì zhī kè xuán yù, xiān lù hé zhǎng sǐ hé cù.
後二歲,為玄宗所召。後常有隱者八人,容服甚異,來過鄭家,數自言仙法嚴備,事無不至。臨去嘆曰:「俗緣竟未盡,可惜心與骨耳。」泌求隨去。曰:「不可!姑與他為卻宰相耳。」出門不復見。因作八公詩敘之。復有隱者,攜一男六七歲來過,云:「有故,須南行,旬月當還。緣此男有痢疾,既同是道者,願且寄之。」又留一函曰:「若疾不起,望以此瘞之。」既許,乃問男曰:「不驕留此得乎?」曰:「可。」遂去。泌求藥療之,終不愈。八九日而殂,即以函盛,瘞庭中薔薇架下。累月,其人竟不回,試發函視之。有一黑石,天然中方,上有字如錐畫云:「神真鍊形年未足,化為我子功相續。丞相瘞之刻玄玉,仙路何長死何促。」
mì měi fǎng yǐn xuǎn yì, cǎi guài mù pán zhī, chí yǐ yǐn jū, hào yuē yǎng hé, rén zhì jīn xiào ér wèi zhī, nǎi zuò yǎng hé piān, yǐ xiàn sù zōng. mì qù sān sì zài, èr shèng dēng xiá, dài zōng jiàn zuò, nǎi zhào zhuī zhì què, shě yú péng lái diàn yán xǐ gé. yóu gěi shì yǐ shàng jí fāng zhèn chú jiàng, jiàng zì yuán quē, jù míng chāo běn bǔ. dài zōng bì lìng shāng liáng. jūn guó dà shì, yì jiē mì cān jué. yīn yǔ jí jiàn níng wáng líng wǔ zhī gōng, qǐng jiā zèng tài zǐ. dài zōng gǎn dào jiǔ zhī, yún: wú dì zhī gōng, fēi xiān shēng zé shì rén bù zhī, qǐ zhǐ zèng tài zǐ yě! jí chì yú péng yuán yíng sàng, zèng chéng tiān huáng dì, zàng qí líng. yǐn zhì chéng mén, zòu yǐ lóng ér bù dòng, dài zōng zì péng lái yuàn wèi yuē: wú dì shì yù jiàn xiān shēng. yí sù wǎng lèi zhù, jiān xuān zhèn yì. qiě wú dì dìng cè dà gōng, zhuī jiā dà hào. shí rén wèi zhī, kě zuò yī wén, yǐ chuán bù xiǔ, yòng wèi xuán hún. mì yuē: yǐ fā yǐn yǐ. tā wén bù jí zuò, wǎn gē cí kě hū? dài zōng yuē: kě. jí yú yù qián zhì zhī, cí shén qī chuàng. dài zōng lǎn zhī ér qì, mìng zhòng rén chí shòu wǎn zhě. mì zhì, xuān dài zōng mìng zhù lèi, gē cǐ èr zhāng. yú shì lóng chūn xíng jí rú fēng, dōu rén guān zhī, mò bù gǎn tì.
泌每訪隱選異,采怪木蟠枝,持以隱居,號曰養和,人至今效而為之,乃作《養和篇》,以獻肅宗。泌去三四載,二聖登遐,代宗踐祚,乃詔追至闕,舍於蓬萊殿延喜閣。由給事以上及方鎮除降,(「降」字原缺,據明抄本補。)代宗必令商量。軍國大事,亦皆泌參決。因語及建寧王靈武之功,請加贈太子。代宗感悼久之,云:「吾弟之功,非先生則世人不知,豈止贈太子也!」即敕於彭原迎喪,贈承天皇帝,葬齊陵。引至城門,奏以龍輀不動,代宗自蓬萊院謂曰:「吾弟似欲見先生。宜速往酹祝,兼宣朕意。且吾弟定策大功,追加大號。時人未知,可作一文,以傳不朽,用慰玄魂。」泌曰:「已發引矣。他文不及作,輓歌詞可乎?」代宗曰:「可。」即於御前制之,詞甚悽愴。代宗覽之而泣,命中人弛授挽者。泌至,宣代宗命祝酹,歌此二章。於是龍輴行疾如風,都人觀之,莫不感涕。
xiān shì, jiàn níng wáng tán, yǒu jiān nán dìng cè zhī gōng, yú dài zōng wèi dì. rén huò zèn yú sù zōng yún: yǒu tú sì hài xiōng zhī xīn. suì yù hài. jí sù zōng zhuī wù tán wú zuì, mì lǜ fù jí zhū wáng, yīn shì yán yuē: xī gāo zōng yǒu zi bā rén, huáng zǔ ruì zōng zuì yòu. wǔ hòu shēng zhě, zì wèi xíng dì, gù huáng zǔ dì sì. zhǎng yuē xiào jìng huáng dì, jiān guó ér rén míng, wèi wǔ hòu suǒ jì ér zhèn zhī. cì yuē yōng wáng xián, wèi tài zǐ, zhōng zōng ruì zōng cháng suǒ bù ān, chén xī yōu jù, suī fù mǔ zhī qián, wú yóu gǎn yán, nǎi zuò huáng tái zhāi cí, lìng lè rén gē zhī, yù wēi wù fù mǔ zhī yì, jì tiān huáng tiān hòu wén zhī. gē yuē: zhǒng guā huáng tái xià, guā shú zi lí lí. yī zhāi shǐ guā hǎo, zài zhāi lìng guā xī. sān zhāi yóu shàng kě, sì zhāi bào màn guī. rán tài zǐ jìng yì liú fèi, zhōng yú qián zhōu. jiàn níng zhī shì, yǐ yī zhāi yǐ, shèn wú zài zhāi. sù zōng yuē: xiān shēng zhōng yú zōng shè, yōu zhèn jiā shì, yán jiē wèi guó guī jìng, qǐ kě zàn lí zhèn yé?
先是,建寧王倓,有艱難定策之功,於代宗為弟。人或譖於肅宗云:「有圖嗣害兄之心。」遂遇害。及肅宗追悟倓無罪,泌慮復及諸王,因事言曰:「昔高宗有子八人,皇祖睿宗最幼。武后生者,自為行第,故皇祖第四。長曰孝敬皇帝,監國而仁明,為武后所忌而鴆之。次曰雍王賢,為太子,中宗、睿宗常所不安,晨夕憂懼,雖父母之前,無由敢言,乃作黃台摘詞,令樂人歌之,欲微悟父母之意,冀天皇天后聞之。歌曰:「種瓜黃台下,瓜熟子離離。一摘使瓜好,再摘令瓜稀。三摘猶尚可,四摘抱蔓歸。然太子竟亦流廢,終於黔州。建寧之事,已一摘矣,慎無再摘。」肅宗曰:「先生忠於宗社,憂朕家事,言皆為國龜鏡,豈可暫離朕耶?」
shí xuán zōng yǒu gào, zhǐ yào jiàn nán yī dào zì fèng, wèi yì běi huí. mì qǐng sù zōng fèng biǎo, qǐng guī dōng gōng. cì zuò gōng chén biǎo, shù mǎ wéi líng wǔ zhī shì, qǐng shàng huáng hái jīng. chū sù zōng biǎo zhì, xuán zōng pái huái biǎo jué. jí gōng chén biǎo zhì, nǎi dà xǐ yuē: wú fāng dé wèi tiān zǐ fù. xià gào dìng xíng rì, qiě yuē: bì lǐ mì yě. sù zōng zhào mì, qiě qì qiě xǐ yuē: shàng huáng yǐ xià zhào hái jīng, jiē qīng lì yě.
時玄宗有誥,只要劍南一道自奉,未議北回。泌請肅宗奉表,請歸東宮。次作功臣表,述馬嵬靈武之事,請上皇還京。初肅宗表至,玄宗徘徊表決。及功臣表至,乃大喜曰:「吾方得為天子父。」下誥定行日,且曰:「必李泌也。」肅宗召泌,且泣且喜曰:「上皇已下詔還京,皆卿力也。」
yòu tiān bǎo mò, yuán wài láng dòu tíng zhī fēn sī luò yì, cháng jìng shì bo zhě hú lú shēng. měi yán jí xiōng, wú bù zhōng zhě. yī dàn líng chén, shēng zhì dòu mén, pō shén jiē tàn. tíng zhī qǐng wèn, liáng jiǔ nǎi yán: jūn jiā dà huò jiāng chéng. jǔ jiā tí qì, qǐng wèn qiú shēng zhī lù. shēng yuē: ruò fēi yù zhōng huáng jūn, dàn jiàn guǐ gǔ zi, yì kě wú huàn yǐ. shēng nǎi jù shù xíng mào fú shì, réng jiè yǐ jiā xún qiú zhī. yú shì yǔ kūn dì qún cóng nú pú, xiǎo xī qiú fǎng, dài biàn luò xià.
又天寶末,員外郎竇庭芝分司洛邑,常敬事卜者葫蘆生。每言吉凶,無不中者。一旦凌晨,生至竇門,頗甚嗟嘆。庭芝請問,良久乃言:「君家大禍將成。」舉家啼泣,請問求生之路。生曰:「若非遇中黃君,但見鬼谷子,亦可無患矣。」生乃具述形貌服飾,仍戒以浹旬求之。於是與昆弟群從奴僕,曉夕求訪,殆遍洛下。
shí mì jū yú hé qīng, yīn shěng qīn yǒu, cè jiǎn rù luò, zhì zhōng qiáo, yù jīng yǐn bì dào. suǒ chéng luó hū jīng yì ér zǒu, jìng rù tíng zhī suǒ jū, yǔ pū zhě gòng zào qí mén. chē mǎ luó liè jiāng chū, hū jiàn mì, jiē jīng è ér tuì. é yǒu rén yún: fēn sī dòu yuán wài zhái, suǒ shī luó shōu zài mǎ jiù, qǐng kè rù zuò, zhǔ rén dāng yuàn xiū yè. mì bù dé yǐ jiù qí tīng. tíng zhī jí chū, jiàng jiē zài bài. yán jiē yīn qín, suì zhì xìn sù. zhì yú qī zǐ, xián bèi jiā rén zhī lǐ. shù rì gào qù, zèng yí shū hòu. dàn yún: zāo yù zhī chén, yuàn yǐ yī jiā fèng tuō.
時泌居於河清,因省親友,策蹇入洛,至中橋,遇京尹避道。所乘騾忽驚軼而走,徑入庭芝所居,與仆者共造其門。車馬羅列將出,忽見泌,皆驚愕而退。俄有人云:「分司竇員外宅,所失騾收在馬廄,請客入座,主人當願修謁。」泌不得已就其廳。庭芝即出,降階載拜。延接殷勤,遂至信宿。至於妻子,咸備家人之禮。數日告去,贈遺殊厚。但云:「遭遇之辰,願以一家奉托。」
shí mì jū yú hé qīng, xìn shǐ páng wǔ yú dào. tíng zhī chū yǔ mì xiāng zhí, hú lú shēng shì zài qí jiā, yún: jì yù sī rén, wú fù yōu yǐ. jí zhū cǐ gòu nì, tíng zhī fāng lián chá shǎn xī, chē jià chū xìng fèng tiān, suì yú zéi tíng guī kuǎn. luán yú fǎn zhèng, dé zōng shǒu lìng zhū zhī. shí mì zì nán yuè zhēng hái xíng zài, biàn wèi zǎi xiàng. yīn dì chén liáo zuì zhuàng, suì qǐng tíng zhī jiǎn sǐ. dé zōng yì bù jiě, yún: qīng yǐ wèi níng wáng yīn yì yé? níng wáng yǐ tíng zhī mèi wèi fēi, yǐ cǐ lùn zhī, yóu wèi bù kě. rán mò yǒu tā shì, bǐ qí quán fǒu. qīng dàn yán zhī. yú shì jù yǐ qián shì wén. yóu shì tè yuán qí zuì. mì shǐ zòu, shàng mì qiǎn zhōng shǐ chéng chuán, yú shǎn wèn zhī. tíng zhī lù zòu qí shì. dé zōng yuē: yán zhōng huáng jūn, gài zhǐ zhèn yé? wèi zhī hū qīng wèi guǐ gǔ zi, hé yě? huò yuē: mì xiān yíng zài hé qīng gǔ qián guǐ gǔ, kǒng yǐ cǐ yán zhī yě. xìng yuán sì nián èr yuè, dé zōng wèi mì yuē: zhèn jí wèi yǐ lái, zǎi xiàng jiē xū gū xī, bù dé yǔ qí jiào liàng lǐ dào. zì yòng qīng yǐ lái, fāng huō zhèn yì, shì nǎi tiān shòu qīng yú zhèn ěr. suī yí wú qí jì, fù shuō lín yǔ, hé kě yǐ jí zī! qí jūn móu xiāng yè, zài rú guó shǐ shì jī zhōng shǐ, jù yè hóu chuán. mì yǒu jí èr shí juǎn, xíng yú shì. chū yè hóu wài chuán
時泌居於河清,信使旁午於道。庭芝初與泌相值,葫蘆生適在其家,云:「既遇斯人,無復憂矣。」及朱泚構逆,庭芝方廉察陝西,車駕出幸奉天,遂於賊庭歸款。鑾輿反正,德宗首令誅之。時泌自南嶽徵還行在,便為宰相。因第臣僚罪狀,遂請庭芝減死。德宗意不解,云:「卿以為寧王姻懿耶?寧王以庭芝妹為妃,以此論之,尤為不可。然莫有他事,俾其全否。卿但言之。」於是具以前事聞。由是特原其罪。泌始奏,上密遣中使乘傳,於陝問之。庭芝錄奏其事。德宗曰:「言中黃君,蓋指朕耶?未知呼卿為鬼谷子,何也?」或曰:「泌先塋在河清谷前鬼谷,恐以此言之也。」興元四年二月,德宗謂泌曰:「朕即位以來,宰相皆須姑息,不得與其較量理道。自用卿以來,方豁朕意,是乃天授卿於朕耳。雖夷吾騏驥,傅說霖雨,何可以及茲!」其軍謀相業,載如國史;事跡終始,具鄴侯傳。泌有集二十卷,行於世。(出《鄴侯外傳》)