lǐ mì
李泌
lǐ mì
李泌
lǐ mì zì cháng yuán, zhào jùn zhōng shān rén yě. liù dài zǔ bì, táng tài shī. fù chéng xiū, táng wú fáng lìng. xiū qǔ rǔ nán zhōu shì.
李泌字长源,赵郡中山人也。六代祖弼,唐太师。父承休,唐吴房令。休娶汝南周氏。
chū, zhōu shì shàng yòu, yǒu yì sēng sēng jiā sì shàng lái, jiàn ér qí zhī. qiě yuē:" cǐ nǚ hòu dāng guī lǐ shì, ér shēng sān zi, qí zuì xiǎo zhě, shèn wù yǐ zǐ yī yī zhī, dāng qǐ jiā jīn zǐ, wèi dì wáng shī." jí zhōu shì jì shēn mì, fán sān zhōu nián, fāng wù ér shēng.
初,周氏尚幼,有异僧僧伽泗上来,见而奇之。且曰:“此女后当归李氏,而生三子,其最小者,慎勿以紫衣衣之,当起家金紫,为帝王师。”及周氏既娠泌,凡三周年,方寤而生。
mì shēng ér fā zhì yú méi. xiān shì zhōu měi chǎn, bì lèi rì kùn bèi, wéi miǎn mì dú wú yàng, yóu shì xiǎo zì wèi shùn.
泌生而发至于眉。先是周每产,必累日困惫,唯娩泌独无恙,由是小字为顺。
mì yòu ér cōng mǐn, shū yī lǎn bì néng sòng, liù qī suì xué zhǔ wén.
泌幼而聪敏,书一览必能诵,六七岁学属文。
kāi yuán shí liù nián, xuán zōng yù lóu dà pú, yè yú lóu xià zhì gāo zuò, zhào sān jiào jiǎng lùn. mì gū zǐ yuán chù, nián jiǔ suì, qián qiú gū bèi rú fú, yè shēng gāo zuò, cí biàn fēng qǐ, tán zhě jiē qū. xuán zōng qí zhī, zhào rù lóu zhōng, wèn xìng míng. nǎi yuē:" bàn qiān zhī sūn, yí qí ruò shì." yīn wèn wài gèng yǒu qí tóng rú ér zhě hū. duì yuē:" jiù zǐ shùn, nián qī suì, néng fù mǐn jié." wèn qí zhái jū suǒ zài, mìng zhòng rén qián cì yú mén, bào zhī yǐ rù, jiè wù lìng qí jiā zhī.
开元十六年,玄宗御楼大酺,夜于楼下置高坐,召三教讲论。泌姑子员俶,年九岁,潜求姑备儒服,夜升高坐,词辨锋起,谭者皆屈。玄宗奇之,召入楼中,问姓名。乃曰:“半千之孙,宜其若是。”因问外更有奇童如儿者乎。对曰:“舅子顺,年七岁,能赋敏捷。”问其宅居所在,命中人潜伺于门,抱之以入,戒勿令其家知。
xuán zōng fāng yǔ zhāng shuō guān qí, zhōng rén bào mì zhì. chù yǔ liú yàn, xié zài dì cè. jí xuán zōng jiàn mì, wèi shuō yuē:" hòu lái zhě yǔ qián ér jué shū, yí zhuàng zhēn guó qì yě." shuō yuē:" chéng rán." suì mìng shuō shì wèi shī. jí lìng yǒng fāng yuán dòng jìng. mì yuē. yuàn wén qí zhuàng. shuō yīng yuē:" fāng rú qí jú, yuán rú qí zǐ, dòng rú qí shēng, jìng rú qí sǐ." shuō yǐ qí yòu, réng jiào zhī yuē:" dàn kě yǐ yì xū zuò, bù dé gèng shí dào qí zì." mì yuē:" suí yì jí shén yì ěr." xuán zōng xiào yuē:" jīng shén quán dà yú shēn." mì nǎi yán yuē:" fāng rú xíng yì, yuán rú yòng zhì, dòng rú chěng cái, jìng rú suì yì." shuō yīn hè yuē:" shèng dài jiā ruì yě." xuán zōng dà yuè, bào yú huái, fǔ qí tóu, mìng guǒ ěr dàn zhī. suì sòng zhōng wáng yuàn, liǎng yuè fāng guī. réng cì yī wù jí cǎi shù shí. qiě yù qí jiā yuē:" nián xiǎo, kǒng yú ér yǒu sǔn, wèi néng yǔ guān. dāng shàn shì zhī, nǎi guó qì yě."
玄宗方与张说观棋,中人抱泌至。俶与刘晏,偕在帝侧。及玄宗见泌,谓说曰:“后来者与前儿绝殊,仪状真国器也。”说曰:“诚然。”遂命说试为诗。即令詠方圆动静。泌曰。愿闻其状。说应曰:“方如棋局,圆如棋子,动如棋生,静如棋死。”说以其幼,仍教之曰:“但可以意虚作,不得更实道棋字。”泌曰:“随意即甚易耳。”玄宗笑曰:“精神全大于身。”泌乃言曰:“方如行义,圆如用智,动如逞才,静如遂意。”说因贺曰:“圣代嘉瑞也。”玄宗大悦,抱于怀,抚其头,命果饵啗之。遂送忠王院,两月方归。仍赐衣物及綵数十。且谕其家曰:“年小,恐于儿有损,未能与官。当善视之,乃国器也。”
yóu shì zhāng shuō yāo zhì qí zhái, mìng qí zi jūn jì, xiāng yǔ ruò shī yǒu, qíng yì shén xiá. zhāng jiǔ líng hè zhī zhāng zhāng tíng guī wéi xū xīn, yī jiàn jiē qīng xīn ài zhòng. hè zhī zhāng cháng yuē:" cǐ féng zǐ mù rú qiū shuǐ, bì dāng bài qīng xiàng." zhāng shuō yuē:" zuó zhě shàng yù guān zhī. mǒu yán wèi kě. gài xī zhī, dài qí chéng qì ěr."
由是张说邀至其宅,命其子均、垍,相与若师友,情义甚狎。张九龄、贺知章、张庭珪、韦虚心,一见皆倾心爱重。贺知章尝曰:“此捀子目如秋水,必当拜卿相。”张说曰:“昨者上欲官之。某言未可。盖惜之,待其成器耳。”
dāng qí wèi ér tóng shí, shēn qīng, néng yú píng fēng shàng lì, xūn lóng shàng xíng. dào zhě yún:" nián shí wǔ bì bái rì shēng tiān."
当其为儿童时,身轻,能于屏风上立,薰笼上行。道者云:“年十五必白日升天。”
fù mǔ bǎo xī, qīn zú lián ài, wén zhī, jiē ruò yǒu shèn è yě. yī dàn kōng zhōng yǒu yì xiāng zhī qì, jí yīn yuè zhī shēng, lǐ gōng zhī xuè shǔ, bì yíng mà zhī.
父母保惜,亲族怜爱,闻之,皆若有甚厄也。一旦空中有异香之气,及音乐之声,李公之血属,必迎骂之。
zhì qí nián bā yuè shí wǔ rì, shēng gē zài shì, shí yǒu cǎi yún guà yú tíng shù. lǐ gōng zhī qīn ài, nǎi duō dǎo suàn jiǔ, zhì shù hú, cì qí yì yīn qí xiāng zhì, qián lìng rén dēng wū, yǐ jù biāo yáng nóng suàn pō zhī, xiāng lè suì sàn, zì cǐ gèng bù fù zhì.
至其年八月十五日,笙歌在室,时有彩云挂于庭树。李公之亲爱,乃多捣蒜韭,至数斛,伺其异音奇香至,潜令人登屋,以巨杓飏浓蒜泼之,香乐遂散,自此更不复至。
hòu èr nián, fù cháng gē xíng yuē:" tiān fù wú, dì zài wú, tiān dì shēng wú yǒu yì wú. bù rán jué lì shēng tiān qú, bù rán míng kē yóu dì dū. yān néng bù guì fù bù qù, kōng zuò áng cáng yī zhàng fū. yī zhàng fū xī yī zhàng fū, píng shēng zhì qì shì liáng tú. qǐng jūn kàn qǔ bǎi nián shì, yè jiù piān zhōu fàn wǔ hú." shī chéng, chuán xiě zhī zhě mò bù chēng shǎng. zhāng jiǔ líng jiàn, dú jiè zhī yuē:" zǎo dé měi míng, bì yǒu suǒ zhé. yí zì tāo huì, sī jǐn shàn yǐ. cáng qì yú shēn, gǔ rén suǒ zhòng, kuàng tóng zǐ yé! dàn dāng wèi shī yǐ shǎng fēng jǐng, yǒng gǔ xián, wù zì yáng jǐ wèi miào." mì qì xiè zhī.
后二年,赋长歌行曰:“天覆吾,地载吾,天地生吾有意无。不然绝粒升天衢,不然鸣珂游帝都。焉能不贵复不去,空作昂藏一丈夫。一丈夫兮一丈夫,平生志气是良图。请君看取百年事,业就扁舟泛五湖。”诗成,传写之者莫不称赏。张九龄见,独诫之曰:“早得美名,必有所折。宜自韬晦,斯尽善矣。藏器于身,古人所重,况童子耶!但当为诗以赏风景,詠古贤,勿自扬己为妙。”泌泣谢之。
ěr hòu wéi wén, bù fù zì yán. jiǔ líng yóu xǐ qí yǒu xīn, yán qián tú bù kě liàng yě. yòu cháng yǐ zhí yán zēng fěng jiǔ líng. jiǔ líng gǎn zhī. suì hū wèi xiǎo yǒu. jiǔ líng chū jīng zhōu, yāo zhì jùn jīng nián, jiù yú dōng dōu yì yè. suì yóu héng shān sōng shān. yīn yù shén xiān huán zhēn rén xiàn mén zǐ ān qī xiān shēng jiàng zhī. yǔ chē chuáng jié, liú yún shén guāng, zhào zhuó shān gǔ, jiāng shǔ nǎi qù, réng shòu yǐ cháng shēng yǔ huà fú ěr zhī dào. qiě jiè zhī yuē:" tài shàng yǒu mìng, yǐ guó zuò zhōng wēi, cháo tíng duō nàn, yí yǐ wén wǔ zhī dào, zuǒ yòu rén zhǔ, gōng jí shēng líng, rán hòu kě dēng zhēn tuō xǐ ěr." zì shì duō jué lì yàn qì, xiū huáng guāng gǔ shén zhī yào.
尔后为文,不复自言。九龄尤喜其有心,言前途不可量也。又尝以直言矰讽九龄。九龄感之。遂呼为小友。九龄出荆州,邀至郡经年,就于东都肄业。遂游衡山、嵩山。因遇神仙桓真人、羡门子、安期先生降之。羽车幢节,流云神光,照灼山谷,将曙乃去,仍授以长生羽化服饵之道。且戒之曰:“太上有命,以国祚中危,朝廷多难,宜以文武之道,佐佑人主,功及生灵,然后可登真脱屣耳。”自是多绝粒咽气,修黄光谷神之要。
jí guī jīng shī, níng wáng yán yú dì. yù zhēn gōng zhǔ yǐ dì hū zhī, tè jiā jìng yì. cháng fù shī, bì bō yú wáng gōng yuè zhāng. jí dīng fù yōu, jué shí chái huǐ. fú què, fù yóu sōng huá zhōng nán, bù gù míng lù.
及归京师,宁王延于第。玉真公主以弟呼之,特加敬异。常赋诗,必播于王公乐章。及丁父忧,绝食柴毁。服阕,复游嵩华终南,不顾名禄。
tiān bǎo shí zài, xuán zōng fǎng zhào rù nèi, xiàn míng táng jiǔ dǐng yì. yìng zhì zuò huáng táng shèng zuò wén, duō jiǎng dào tán jīng.
天宝十载,玄宗访召入内,献《明堂九鼎》议。应制作《皇唐圣祚》文,多讲道谈经。
sù zōng wèi tài zǐ, chì yǔ tài zǐ zhū wáng wèi bù yī jiāo, wèi yáng guó zhōng suǒ jì, yǐ qí suǒ zuò gǎn yù shī, bàng yì shí zhèng, gòu ér xiàn zhī, zhào yú qí chūn jùn ān zhì.
肃宗为太子,敕与太子诸王为布衣交,为杨国忠所忌,以其所作感遇诗,谤议时政,构而陷之,诏于蕲春郡安置。
tiān bǎo shí èr zài, mǔ zhōu wáng, guī jiā, tài zǐ zhū wáng jiē shǐ diào jì. xún lù shān xiàn tóng guān, xuán zōng sù zōng fēn dào xún shòu, mì cháng qiè fù shī, yǒu kuāng fù yì. guó wáng jù wèi hé luò jié dù shǐ, shǐ rén qiú mì yú sōng shǎo jiàn. huì sù zōng shǒu zhá zhì, guó wáng bèi chē mǎ sòng zhì líng wǔ. sù zōng yán yú wò nèi, dòng jìng gù wèn, guī huà dà jì, suì fù liǎng dū. mì yǔ shàng qǐn zé duì tà, chū zé lián biāo.
天宝十二载,母周亡,归家,太子诸王皆使吊祭。寻禄山陷潼关,玄宗肃宗分道巡狩,泌尝窃赋诗,有匡复意。虢王巨为河洛节度使,使人求泌于嵩少间。会肃宗手札至,虢王备车马送至灵武。肃宗延于卧内,动静顾问,规画大计,遂复两都。泌与上寝则对榻,出则联镳。
dài zōng shí wéi guǎng píng wáng, lǐng tiān xià bīng mǎ yuán shuài, zhào shòu shì móu jūn guó tiān xià bīng mǎ yuán shuài fǔ xíng jūn zhǎng shǐ pàn xíng jūn shì, réng yú jìn zhōng ān zhì. cuī yuán fáng guǎn zì shǔ zhì, cè sù zōng wèi huáng dì, bìng cì mì shǒu zhào yī mǎ zhěn bèi děng.
代宗时为广平王,领天下兵马元帅,诏授侍谋军国天下兵马元帅府行军长史、判行军事,仍于禁中安置。崔圆、房琯自蜀至,册肃宗为皇帝,并赐泌手诏衣马枕被等。
jì lì dà gōng, ér xìng chén lǐ fǔ guó hài qí néng, jiāng bù lì zhī. yīn biǎo qǐ yóu héng yuè. yōu zhào xǔ zhī, gěi yǐ sān pǐn lù fèng. shān jū lěi nián, yè wèi kòu suǒ hài, tóu zhī shēn gǔ zhōng. jí míng, nǎi pān yuán tā jìng ér chū. wèi gǎo yè suǒ jí, lüè wú suǒ sǔn.
既立大功,而幸臣李辅国害其能,将不利之。因表乞游衡岳。优诏许之,给以三品禄俸。山居累年,夜为寇所害,投之深谷中。及明,乃攀缘他径而出。为槁叶所藉,略无所损。
chū, sù zōng zhī zài líng wǔ yě, cháng yōu zhū jiàng lǐ guō děng, jiē yǐ wèi sān gōng zǎi xiàng, chóng zhòng jì jí, lǜ shōu fù hòu wú yǐ fù wèi shǎng yě. mì duì yuē:" qián dài jué yǐ bào gōng, guān yǐ rèn néng. zì yáo shùn yǐ zhì sān dài, jiē suǒ bù yì. jīn shōu fù hòu, ruò shǎng yǐ máo tǔ, bù guò èr sān bǎi hù yī xiǎo zhōu, qǐ nán zhì hū?" sù zōng yuē:" shén shàn." yīn yuē:" ruò chén zhī suǒ yuàn, zé tè yǔ tā rén yì." sù zōng yuē:" hé yě?" mì yuē:" chén jué lì wú jiā, lù wèi yǔ máo tǔ, jiē fēi suǒ yù. wèi bì xià wéi wò yùn chóu, shōu jīng shī hòu, dàn zhěn tiān zǐ xī shuì yī jiào, shǐ yǒu sī zòu kè xīng fàn dì zuò, yī dòng tiān wén zú yǐ." sù zōng dà xiào.
初,肃宗之在灵武也,常忧诸将李郭等,皆已为三公宰相,崇重既极,虑收复后无以复为赏也。泌对曰:“前代爵以报功,官以任能。自尧舜以至三代,皆所不易。今收复后,若赏以茅土,不过二三百户一小州,岂难制乎?”肃宗曰:“甚善。”因曰:“若臣之所愿,则特与他人异。”肃宗曰:“何也?”泌曰:“臣绝粒无家,禄位与茅土,皆非所欲。为陛下帷幄运筹,收京师后,但枕天子膝睡一觉,使有司奏客星犯帝座,一动天文足矣。”肃宗大笑。
jí nán xìng fú fēng, měi dùn, bì lìng mì lǐng yuán shuài bīng xiān fā qīng xíng gōng, shōu guǎn yào, zòu bào, rán hòu sù zōng zhì. zhì bǎo dìng jùn, mì shāo xiè, xiān yú běn yuàn mèi. sù zōng lái rù yuàn, bù lìng rén jīng zhī, dēng chuáng, pěng mì shǒu zhì yú xī. liáng jiǔ fāng jué. shàng yuē:" tiān zǐ xī yǐ zhěn yǐ, kè fù zhī qī, dāng zài hé shí? kě cù cháng zhī." mì jù qǐ xiè ēn. sù zōng chí zhī bù xǔ. yīn duì yuē:" shì xíng yě, yǐ chén guān zhī, jiǎ jiǔ miào zhī líng, chéng yī rén zhī wēi, dāng rú jùn míng, bì bǎo dìng yǐ."
及南幸扶风,每顿,必令泌领元帅兵先发清行宫,收管钥,奏报,然后肃宗至。至保定郡,泌稍懈,先于本院寐。肃宗来入院,不令人惊之,登床,捧泌首置于膝。良久方觉。上曰:“天子膝已枕矣,克复之期,当在何时?可促偿之。”泌遽起谢恩。肃宗持之不许。因对曰:“是行也,以臣观之,假九庙之灵,乘一人之威,当如郡名,必保定矣。”
jì dá fú fēng, xún rì ér xī yù hé lǒng zhī shī jiē huì, jiāng huái yōng diào yì xiāng jì ér zhì, sù zōng dà yuè. yòu sù zōng cháng yè zuò, zhào yǐng wáng děng sān dì, tóng yú dì lú jì tǎn shàng shí, yǐ mì duō jué lì, sù zōng měi zì wèi shāo èr lí yǐ cì mì, shí yǐng wáng chí ēn gù qiú, sù zōng bù yǔ, yuē:" rǔ bǎo shí ròu, xiān shēng jué lì, hé nǎi zhēng cǐ yé!" yǐng wáng yuē:" chén děng shì dà jiā xīn, hé nǎi piān yé! bù rán, sān dì gòng qǐ yī kē." sù zōng yì bù xǔ, bié mìng tā guǒ yǐ cì zhī. wáng děng yòu yuē:" chén děng yǐ dà jiā zì shāo gù qǐ, tā guǒ hé yòng?" yīn yuē:" xiān shēng ēn wò rú cǐ, chén děng qǐng lián jù, yǐ wéi tā nián gù shì."
既达扶风,旬日而西域河陇之师皆会,江淮庸调亦相继而至,肃宗大悦。又肃宗尝夜坐,召颖王等三弟,同于地炉罽毯上食,以泌多绝粒,肃宗每自为烧二梨以赐泌,时颖王持恩固求,肃宗不与,曰:“汝饱食肉,先生绝粒,何乃争此耶!”颖王曰:“臣等试大家心,何乃偏耶!不然,三弟共乞一颗。”肃宗亦不许,别命他果以赐之。王等又曰:“臣等以大家自烧故乞,他果何用?”因曰:“先生恩渥如此,臣等请联句,以为他年故事。”
yǐng wáng yuē:" xiān shēng nián jǐ xǔ, yán sè shì tóng ér."
颖王曰:“先生年几许,颜色似童儿。”
qí cì xìn wáng yuē:" yè bào jiǔ xiān gǔ, cháo pī yī pǐn yī."
其次信王曰:“夜抱九仙骨,朝披一品衣。”
qí cì yì wáng yuē:" bù shí qiān zhōng sù, wéi cān liǎng kē lí."
其次益王曰:“不食千钟粟,唯餐两颗梨。”
jì ér sān wáng qǐng chéng zhī. sù zōng yīn yuē:" tiān shēng cǐ jiān qì, zhù wǒ huà wú wéi."
既而三王请成之。肃宗因曰:“天生此间气,助我化无为。”
mì qǐ xiè. sù zōng yòu bù xǔ yuē: rǔ zhī jū shān yě, qī dùn yōu lín, bù jiāo rén shì jū nèi yě, mì móu kuāng jiù, dòng hé xuán jī, shè jì zhī zhèn yě. mì ēn wò lóng yì, gù yuán zài fǔ guó zhī bèi, jí zhī ruò chóu.
泌起谢。肃宗又不许曰:汝之居山也,栖遁幽林,不交人事;居内也,密谋匡救,动合玄机,社稷之镇也。泌恩渥隆异,故元载、辅国之辈,嫉之若仇。
dài zōng jí wèi, lèi yǒu bān yáng, zhōng shǐ páng wǔ yú dào, bié hào tiān zhù fēng zhōng yuè xiān shēng, cì cháo tiān yù jiǎn. yǐ ér zhēng rù hàn lín. yuán zài zòu yǐ cháo sàn dài fū jiǎn jiào mì shū shǎo jiān, wèi jiāng xī guān chá pàn guān. zài fú zhū, zhuī fù jīng shī, yòu wèi cháng gǔn suǒ jí, chú chǔ zhōu cì shǐ. wèi xíng, gǎi fēng lǎng èr zhōu tuán liàn shǐ, jiān yù shǐ zhōng chéng, yòu gǎi shòu háng zhōu, suǒ zhì chēng lǐ. xìng yuán chū, zhēng fù xíng zài, qiān zuǒ sàn qí cháng shì, xún chú shǎn fǔ zhǎng shǐ, chōng" chōng" yuán zuò" xiān", jù táng shū yī sān mì chuán gǎi. shǎn guó fáng yù shǐ. chén xǔ shù zú sān qiān, zì jīng xī táo guī, zhì shǎn zhōu jiè, mì qián shī xiǎn ài, jǐn pò zhī. yòu kāi sān mén lù yùn yī shí bā lǐ, cáo mǐ wú dǐ zhù zhī huàn, dà jì jīng shī. èr nián liù yuè. jiù bài zhōng shū shì láng píng zhāng shì, jiā chóng wén guǎn dà xué shì, xiū guó shǐ, fēng yè hóu.
代宗即位,累有颁钖,中使旁午于道,别号天柱峰中岳先生,赐朝天玉简。已而征入翰林。元载奏以朝散大夫检校秘书少监,为江西观察判官。载伏诛,追复京师,又为常衮所嫉,除楚州刺史。未行,改丰、朗二州团练使,兼御史中丞,又改授杭州,所至称理。兴元初,征赴行在,迁左散骑常侍,寻除陕府长史,充(“充”原作“先”,据唐书一三○泌传改。)陕虢防御使。陈许戍卒三千,自京西逃归,至陕州界,泌潜师险隘,尽破之。又开三门陆运一十八里,漕米无砥柱之患,大济京师。二年六月。就拜中书侍郎平章事,加崇文馆大学士,修国史,封邺侯。
shí shùn zōng zài chūn gōng, fēi xiāo shì mǔ gào guó gōng zhǔ, jiāo tōng yú wài, shàng yí qí yǒu tā zhì, lián zuò biǎn chù zhě shù rén, huáng chǔ wēi jù, mì zhōu xuán chén zòu, dé zōng yì nǎi jiě, pō yǒu dǎng zhèng zhī fēng.
时顺宗在春宫,妃萧氏母郜国公主,交通于外,上疑其有他志,连坐贬黜者数人,皇储危惧,泌周旋陈奏,德宗意乃解,颇有谠正之风。
wǔ nián chūn, dé zōng yǐ èr yuè yī rì wèi zhōng hé jié, mì zòu jīn yǒu sī shàng nóng shū, xiàn zhǒng lù zhī zhǒng, wáng gōng qī lǐ shàng chūn fú, shì shù nǎi gè xiāng wèn xùn, mì yòu zuò zhōng hé jiǔ, jì gōu máng shén, yǐ qí nián gǔ, zhì jīn xíng zhī. mì kuàng dá mǐn biàn, hǎo dà yán. zì chū rù zhōng jìn, lèi wèi quán chén suǒ jǐ, héng yóu zhì miǎn, zhōng yǐ yán lùn zòng héng, shàng wù shèng zhǔ, yǐ jī xiàng wèi.
五年春,德宗以二月一日为中和节,泌奏今有司上农书,献穜稑之种,王公戚里上春服,士庶乃各相问讯,泌又作中和酒,祭勾芒神,以祈年谷,至今行之。泌旷达敏辨,好大言。自出入中禁,累为权臣所挤,恒由智免,终以言论纵横,上悟圣主,以跻相位。
shì suì sān yuè hōng, zèng tài zǐ tài fù.
是岁三月薨,赠太子太傅。
shì yuè zhōng shǐ lín yuǎn, yú lán guān nì lǚ yù mì, dān qí cháng fú, yán zàn wǎng héng shān, huà sì cháo zhī zhòng yù, cǎn rán jiǔ zhī ér bié. yuǎn dào cháng ān, fāng wén qí hōng. dé zōng wén zhī, yóu jiā chuàng yì. yuē:" xiān shēng zì yán, dāng kuāng zuǒ sì shèng ér fù tuō xǐ yě, sī yán yàn yǐ."
是月中使林远,于蓝关逆旅遇泌,单骑常服,言暂往衡山,话四朝之重遇,惨然久之而别。远到长安,方闻其薨。德宗闻之,尤加怆异。曰:“先生自言,当匡佐四圣而复脱屣也,斯言验矣。”
mì zì dīng jiā jiān, wú fù míng huàn zhī jì, fú qì xiū dào, zhōu yóu míng shān, yì nán yuè zhāng xiān shēng shòu lù. dé zōng zhuī shì zhāng wèi xuán hé xiān shēng. yòu yǔ míng zàn chán shī yóu, zhe míng xīn lùn. míng zàn shì tú wèi zhī lǎn cán, mì cháng dú shū héng yuè sì, yì qí suǒ wéi, yuē:" fēi fán rén yě, tīng qí zhōng xiāo fàn chàng, xiǎng chè shān lín."
泌自丁家艰,无复名宦之冀,服气修道,周游名山,诣南岳张先生受录。德宗追谥张为玄和先生。又与明瓒禅师游,著《明心论》。明瓒释徒谓之懒残,泌尝读书衡岳寺,异其所为,曰:“非凡人也,听其中宵梵唱,响彻山林。”
mì pō zhī yīn, néng biàn xiū qī, wèi lǎn cán jīng yīn, xiān qī chuàng ér hòu xǐ yuè, bì zhé zhuì zhī rén, shí zhì jiāng qù yǐ." hòu zhōng yè, qián wǎng yè zhī. lǎn cán mìng zuò, bō huǒ chū yù yǐ xiàn zhī. wèi mì yuē:" shèn wù duō yán, lǐng qǔ shí nián zǎi xiàng." mì bài ér tuì.
泌颇知音,能辩休戚,谓懒残经音,先凄怆而后喜悦,必谪坠之人,时至将去矣。”候中夜,潜往谒之。懒残命坐,拨火出芋以馅之。谓泌曰:“慎勿多言,领取十年宰相。”泌拜而退。
tiān bǎo bā zài, zài biǎo xiōng zhèng shū zé jiā, yǐ jué lì duō suì, shēn qīng, néng zì píng fēng shàng, yǐn zhǐ shǐ qì, chuī zhú kě miè. měi dǎo yǐn, gǔ jié jiē shān rán yǒu shēng, shí rén wèi zhī suǒ zǐ gǔ. zài zhèng jiā shí, hū liǎng rì míng rán, bù zhī rén shì. jì wù, jiàn shēn zì dǐng yǒng chū sān èr cùn, bàng yǒu líng xiān, huī shǒu dòng mù, rú xiāng miǎn zhù zhě, rú zì zú jí dǐng. nǎi niàn yán dà shì wèi bì, fù yǒu tíng wéi zhī liàn, yuàn zhōng jiā shì. yú shì zài bàng zhě jiē jiàn yī rén, yí zhuàng shèn jù, yì guān rú dì wáng zhě, qián yǒu fù rén, lǐ fú ér guì. rú dì wáng zhě zé yuē:" qíng zhī wèi dé, yīn yù lìng lái, shǐ láo líng xiān zhī zhòng." guì zhě duì yuē:" bù rán, qiě jiào yī jìn tiān zǐ." yú shì suì wù.
天宝八载,在表兄郑叔则家,已绝粒多岁,身轻,能自屏风上,引指使气,吹烛可灭。每导引,骨节皆珊然有声,时人谓之锁子骨。在郑家时,忽两日冥然,不知人事。既寤,见身自顶踊出三二寸,傍有灵仙,挥手动目,如相勉助者,如自足及顶。乃念言大事未毕,复有庭闱之恋,愿终家事。于是在傍者皆见一人,仪状甚巨,衣冠如帝王者,前有妇人,礼服而跪。如帝王者责曰:“情之未得,因欲令来,使劳灵仙之重。”跪者对曰:“不然,且教伊近天子。”于是遂寤。
hòu èr suì, wèi xuán zōng suǒ zhào. hòu cháng yǒu yǐn zhě bā rén, róng fú shén yì, lái guò zhèng jiā, shù zì yán xiān fǎ yán bèi, shì wú bù zhì. lín qù tàn yuē:" sú yuán jìng wèi jǐn, kě xī xīn yǔ gǔ ěr." mì qiú suí qù. yuē:" bù kě! gū yǔ tā wèi què zǎi xiàng ěr." chū mén bù fù jiàn. yīn zuò bā gōng shī xù zhī. fù yǒu yǐn zhě, xié yī nán liù qī suì lái guò, yún:" yǒu gù, xū nán xíng, xún yuè dāng hái. yuán cǐ nán yǒu lì jí, jì tóng shì dào zhě, yuàn qiě jì zhī." yòu liú yī hán yuē:" ruò jí bù qǐ, wàng yǐ cǐ yì zhī." jì xǔ, nǎi wèn nán yuē:" bù jiāo liú cǐ dé hū?" yuē:" kě." suì qù. mì qiú yào liáo zhī, zhōng bù yù. bā jiǔ rì ér cú, jí yǐ hán shèng, yì tíng zhōng qiáng wēi jià xià. lěi yuè, qí rén jìng bù huí, shì fā hán shì zhī. yǒu yī hēi shí, tiān rán zhōng fāng, shàng yǒu zì rú zhuī huà yún:" shén zhēn liàn xíng nián wèi zú, huà wéi wǒ zi gōng xiāng xù. chéng xiàng yì zhī kè xuán yù, xiān lù hé zhǎng sǐ hé cù."
后二岁,为玄宗所召。后常有隐者八人,容服甚异,来过郑家,数自言仙法严备,事无不至。临去叹曰:“俗缘竟未尽,可惜心与骨耳。”泌求随去。曰:“不可!姑与他为却宰相耳。”出门不复见。因作八公诗叙之。复有隐者,携一男六七岁来过,云:“有故,须南行,旬月当还。缘此男有痢疾,既同是道者,愿且寄之。”又留一函曰:“若疾不起,望以此瘗之。”既许,乃问男曰:“不骄留此得乎?”曰:“可。”遂去。泌求药疗之,终不愈。八九日而殂,即以函盛,瘗庭中蔷薇架下。累月,其人竟不回,试发函视之。有一黑石,天然中方,上有字如锥画云:“神真炼形年未足,化为我子功相续。丞相瘗之刻玄玉,仙路何长死何促。”
mì měi fǎng yǐn xuǎn yì, cǎi guài mù pán zhī, chí yǐ yǐn jū, hào yuē yǎng hé, rén zhì jīn xiào ér wèi zhī, nǎi zuò yǎng hé piān, yǐ xiàn sù zōng. mì qù sān sì zài, èr shèng dēng xiá, dài zōng jiàn zuò, nǎi zhào zhuī zhì quē, shě yú péng lái diàn yán xǐ gé. yóu jǐ shì yǐ shàng jí fāng zhèn chú jiàng," jiàng" zì yuán quē, jù míng chāo běn bǔ. dài zōng bì lìng shāng liáng. jūn guó dà shì, yì jiē mì cān jué. yīn yǔ jí jiàn níng wáng líng wǔ zhī gōng, qǐng jiā zèng tài zǐ. dài zōng gǎn dào jiǔ zhī, yún:" wú dì zhī gōng, fēi xiān shēng zé shì rén bù zhī, qǐ zhǐ zèng tài zǐ yě!" jí chì yú péng yuán yíng sàng, zèng chéng tiān huáng dì, zàng qí líng. yǐn zhì chéng mén, zòu yǐ lóng ér bù dòng, dài zōng zì péng lái yuàn wèi yuē:" wú dì shì yù jiàn xiān shēng. yí sù wǎng lèi zhù, jiān xuān zhèn yì. qiě wú dì dìng cè dà gōng, zhuī jiā dà hào. shí rén wèi zhī, kě zuò yī wén, yǐ chuán bù xiǔ, yòng wèi xuán hún." mì yuē:" yǐ fā yǐn yǐ. tā wén bù jí zuò, wǎn gē cí kě hū?" dài zōng yuē:" kě." jí yú yù qián zhì zhī, cí shén qī chuàng. dài zōng lǎn zhī ér qì, mìng zhòng rén chí shòu wǎn zhě. mì zhì, xuān dài zōng mìng zhù lèi, gē cǐ èr zhāng. yú shì lóng chūn xíng jí rú fēng, dōu rén guān zhī, mò bù gǎn tì.
泌每访隐选异,采怪木蟠枝,持以隐居,号曰养和,人至今效而为之,乃作《养和篇》,以献肃宗。泌去三四载,二圣登遐,代宗践祚,乃诏追至阙,舍于蓬莱殿延喜阁。由给事以上及方镇除降,(“降”字原缺,据明抄本补。)代宗必令商量。军国大事,亦皆泌参决。因语及建宁王灵武之功,请加赠太子。代宗感悼久之,云:“吾弟之功,非先生则世人不知,岂止赠太子也!”即敕于彭原迎丧,赠承天皇帝,葬齐陵。引至城门,奏以龙輀不动,代宗自蓬莱院谓曰:“吾弟似欲见先生。宜速往酹祝,兼宣朕意。且吾弟定策大功,追加大号。时人未知,可作一文,以传不朽,用慰玄魂。”泌曰:“已发引矣。他文不及作,挽歌词可乎?”代宗曰:“可。”即于御前制之,词甚凄怆。代宗览之而泣,命中人弛授挽者。泌至,宣代宗命祝酹,歌此二章。于是龙輴行疾如风,都人观之,莫不感涕。
xiān shì, jiàn níng wáng tán, yǒu jiān nán dìng cè zhī gōng, yú dài zōng wèi dì. rén huò zèn yú sù zōng yún:" yǒu tú sì hài xiōng zhī xīn." suì yù hài. jí sù zōng zhuī wù tán wú zuì, mì lǜ fù jí zhū wáng, yīn shì yán yuē:" xī gāo zōng yǒu zi bā rén, huáng zǔ ruì zōng zuì yòu. wǔ hòu shēng zhě, zì wèi xíng dì, gù huáng zǔ dì sì. zhǎng yuē xiào jìng huáng dì, jiān guó ér rén míng, wèi wǔ hòu suǒ jì ér zhèn zhī. cì yuē yōng wáng xián, wèi tài zǐ, zhōng zōng ruì zōng cháng suǒ bù ān, chén xī yōu jù, suī fù mǔ zhī qián, wú yóu gǎn yán, nǎi zuò huáng tái zhāi cí, lìng lè rén gē zhī, yù wēi wù fù mǔ zhī yì, jì tiān huáng tiān hòu wén zhī. gē yuē:" zhòng guā huáng tái xià, guā shú zi lí lí. yī zhāi shǐ guā hǎo, zài zhāi lìng guā xī. sān zhāi yóu shàng kě, sì zhāi bào màn guī. rán tài zǐ jìng yì liú fèi, zhōng yú qián zhōu. jiàn níng zhī shì, yǐ yī zhāi yǐ, shèn wú zài zhāi." sù zōng yuē:" xiān shēng zhōng yú zōng shè, yōu zhèn jiā shì, yán jiē wèi guó guī jìng, qǐ kě zàn lí zhèn yé?"
先是,建宁王倓,有艰难定策之功,于代宗为弟。人或谮于肃宗云:“有图嗣害兄之心。”遂遇害。及肃宗追悟倓无罪,泌虑复及诸王,因事言曰:“昔高宗有子八人,皇祖睿宗最幼。武后生者,自为行第,故皇祖第四。长曰孝敬皇帝,监国而仁明,为武后所忌而鸩之。次曰雍王贤,为太子,中宗、睿宗常所不安,晨夕忧惧,虽父母之前,无由敢言,乃作黄台摘词,令乐人歌之,欲微悟父母之意,冀天皇天后闻之。歌曰:“种瓜黄台下,瓜熟子离离。一摘使瓜好,再摘令瓜稀。三摘犹尚可,四摘抱蔓归。然太子竟亦流废,终于黔州。建宁之事,已一摘矣,慎无再摘。”肃宗曰:“先生忠于宗社,忧朕家事,言皆为国龟镜,岂可暂离朕耶?”
shí xuán zōng yǒu gào, zhǐ yào jiàn nán yī dào zì fèng, wèi yì běi huí. mì qǐng sù zōng fèng biǎo, qǐng guī dōng gōng. cì zuò gōng chén biǎo, shù mǎ wéi líng wǔ zhī shì, qǐng shàng huáng hái jīng. chū sù zōng biǎo zhì, xuán zōng pái huái biǎo jué. jí gōng chén biǎo zhì, nǎi dà xǐ yuē:" wú fāng dé wèi tiān zǐ fù." xià gào dìng xíng rì, qiě yuē:" bì lǐ mì yě." sù zōng zhào mì, qiě qì qiě xǐ yuē:" shàng huáng yǐ xià zhào hái jīng, jiē qīng lì yě."
时玄宗有诰,只要剑南一道自奉,未议北回。泌请肃宗奉表,请归东宫。次作功臣表,述马嵬灵武之事,请上皇还京。初肃宗表至,玄宗徘徊表决。及功臣表至,乃大喜曰:“吾方得为天子父。”下诰定行日,且曰:“必李泌也。”肃宗召泌,且泣且喜曰:“上皇已下诏还京,皆卿力也。”
yòu tiān bǎo mò, yuán wài láng dòu tíng zhī fēn sī luò yì, cháng jìng shì bo zhě hú lú shēng. měi yán jí xiōng, wú bù zhōng zhě. yī dàn líng chén, shēng zhì dòu mén, pō shén jiē tàn. tíng zhī qǐng wèn, liáng jiǔ nǎi yán:" jūn jiā dà huò jiāng chéng." jǔ jiā tí qì, qǐng wèn qiú shēng zhī lù. shēng yuē:" ruò fēi yù zhōng huáng jūn, dàn jiàn guǐ gǔ zi, yì kě wú huàn yǐ." shēng nǎi jù shù xíng mào fú shì, réng jiè yǐ jiā xún qiú zhī. yú shì yǔ kūn dì qún cóng nú pú, xiǎo xī qiú fǎng, dài biàn luò xià.
又天宝末,员外郎窦庭芝分司洛邑,常敬事卜者葫芦生。每言吉凶,无不中者。一旦凌晨,生至窦门,颇甚嗟叹。庭芝请问,良久乃言:“君家大祸将成。”举家啼泣,请问求生之路。生曰:“若非遇中黄君,但见鬼谷子,亦可无患矣。”生乃具述形貌服饰,仍戒以浃旬求之。于是与昆弟群从奴仆,晓夕求访,殆遍洛下。
shí mì jū yú hé qīng, yīn xǐng qīn yǒu, cè jiǎn rù luò, zhì zhōng qiáo, yù jīng yǐn bì dào. suǒ chéng luó hū jīng yì ér zǒu, jìng rù tíng zhī suǒ jū, yǔ pū zhě gòng zào qí mén. chē mǎ luó liè jiāng chū, hū jiàn mì, jiē jīng è ér tuì. é yǒu rén yún:" fēn sī dòu yuán wài zhái, suǒ shī luó shōu zài mǎ jiù, qǐng kè rù zuò, zhǔ rén dāng yuàn xiū yè." mì bù dé yǐ jiù qí tīng. tíng zhī jí chū, jiàng jiē zài bài. yán jiē yīn qín, suì zhì xìn sù. zhì yú qī zǐ, xián bèi jiā rén zhī lǐ. shù rì gào qù, zèng yí shū hòu. dàn yún:" zāo yù zhī chén, yuàn yǐ yī jiā fèng tuō."
时泌居于河清,因省亲友,策蹇入洛,至中桥,遇京尹避道。所乘骡忽惊轶而走,径入庭芝所居,与仆者共造其门。车马罗列将出,忽见泌,皆惊愕而退。俄有人云:“分司窦员外宅,所失骡收在马厩,请客入座,主人当愿修谒。”泌不得已就其厅。庭芝即出,降阶载拜。延接殷勤,遂至信宿。至于妻子,咸备家人之礼。数日告去,赠遗殊厚。但云:“遭遇之辰,愿以一家奉托。”
shí mì jū yú hé qīng, xìn shǐ páng wǔ yú dào. tíng zhī chū yǔ mì xiāng zhí, hú lú shēng shì zài qí jiā, yún:" jì yù sī rén, wú fù yōu yǐ." jí zhū cǐ gòu nì, tíng zhī fāng lián chá shǎn xī, chē jià chū xìng fèng tiān, suì yú zéi tíng guī kuǎn. luán yú fǎn zhèng, dé zōng shǒu lìng zhū zhī. shí mì zì nán yuè zhēng hái xíng zài, biàn wèi zǎi xiàng. yīn dì chén liáo zuì zhuàng, suì qǐng tíng zhī jiǎn sǐ. dé zōng yì bù jiě, yún:" qīng yǐ wéi níng wáng yīn yì yé? níng wáng yǐ tíng zhī mèi wèi fēi, yǐ cǐ lùn zhī, yóu wéi bù kě. rán mò yǒu tā shì, bǐ qí quán fǒu. qīng dàn yán zhī." yú shì jù yǐ qián shì wén. yóu shì tè yuán qí zuì. mì shǐ zòu, shàng mì qiǎn zhōng shǐ chéng chuán, yú shǎn wèn zhī. tíng zhī lù zòu qí shì. dé zōng yuē:" yán zhōng huáng jūn, gài zhǐ zhèn yé? wèi zhī hū qīng wèi guǐ gǔ zi, hé yě?" huò yuē:" mì xiān yíng zài hé qīng gǔ qián guǐ gǔ, kǒng yǐ cǐ yán zhī yě." xìng yuán sì nián èr yuè, dé zōng wèi mì yuē:" zhèn jí wèi yǐ lái, zǎi xiàng jiē xū gū xī, bù dé yǔ qí jiào liàng lǐ dào. zì yòng qīng yǐ lái, fāng huō zhèn yì, shì nǎi tiān shòu qīng yú zhèn ěr. suī yí wú qí jì, fù shuō lín yǔ, hé kě yǐ jí zī!" qí jūn móu xiāng yè, zài rú guó shǐ shì jī zhōng shǐ, jù yè hóu chuán. mì yǒu jí èr shí juǎn, xíng yú shì. chū yè hóu wài zhuàn
时泌居于河清,信使旁午于道。庭芝初与泌相值,葫芦生适在其家,云:“既遇斯人,无复忧矣。”及朱泚构逆,庭芝方廉察陕西,车驾出幸奉天,遂于贼庭归款。銮舆反正,德宗首令诛之。时泌自南岳徵还行在,便为宰相。因第臣僚罪状,遂请庭芝减死。德宗意不解,云:“卿以为宁王姻懿耶?宁王以庭芝妹为妃,以此论之,尤为不可。然莫有他事,俾其全否。卿但言之。”于是具以前事闻。由是特原其罪。泌始奏,上密遣中使乘传,于陕问之。庭芝录奏其事。德宗曰:“言中黄君,盖指朕耶?未知呼卿为鬼谷子,何也?”或曰:“泌先茔在河清谷前鬼谷,恐以此言之也。”兴元四年二月,德宗谓泌曰:“朕即位以来,宰相皆须姑息,不得与其较量理道。自用卿以来,方豁朕意,是乃天授卿于朕耳。虽夷吾骐骥,傅说霖雨,何可以及兹!”其军谋相业,载如国史;事迹终始,具邺侯传。泌有集二十卷,行于世。(出《邺侯外传》)