yīng yīng chuán
莺莺传
yīng yīng chuán yuán zhěn zhuàn
莺莺传 (元稹撰)
táng zhēn yuán zhōng, yǒu zhāng shēng zhě, xìng wēn mào, měi fēng róng, nèi bǐng jiān gū, fēi lǐ bù kě rù. huò péng cóng yóu yàn, rǎo zá qí jiān, tā rén jiē xiōng xiōng quán quán, ruò jiāng bù jí zhāng shēng róng shùn ér yǐ, zhōng bù néng luàn. yǐ shì nián èr shí sān, wèi cháng jìn nǚ sè. zhī zhě jí zhī, xiè ér yán yuē:" dēng tú zǐ fēi hào sè zhě, shì yǒu xiōng xíng. yú zhēn hào sè zhě, ér shì bù wǒ zhí. hé yǐ yán zhī? dà fán wù zhī yóu zhě, wèi cháng bù liú lián yú xīn, shì zhī qí fēi wàng qíng zhě yě." jí zhě shí zhī. wú jǐ hé, zhāng shēng yóu yú pú, pú zhī dōng shí yú lǐ, yǒu sēng shè yuē pǔ jiù sì, zhāng shēng yù yān. shì yǒu cuī shì shuāng fù, jiāng guī cháng ān, lù chū yú pú, yì zhǐ zī sì. cuī shì fù, zhèng nǚ yě zhāng chū yú zhèng, xù qí qīn, nǎi yì pài zhī cóng mǔ. shì suì, hún jiān hōng yú pú, yǒu zhōng rén dīng wén yǎ, bù shàn yú jūn, jūn rén yīn sàng ér rǎo, dà lüè pú rén. cuī shì zhī jiā, cái chǎn shén hòu, duō nú pú, lǚ yù huáng hài, bù zhī suǒ tuō. xiān shì zhāng yǔ pú jiāng zhī dǎng yǒu shàn, qǐng lì hù zhī, suì bù jí yú nán. shí yú rì, lián shǐ dù què jiāng tiān zǐ mìng yǐ zǒng róng jié, lìng yú jūn, jūn yóu shì jí. zhèng hòu zhāng zhī dé shén, yīn shì zhuàn yǐ mìng zhāng, zhōng táng yàn zhī. fù wèi zhāng yuē:" yí zhī gū lí wèi wáng, tí xié yòu zhì, bù xìng shǔ shī tú dà kuì, shí bù bǎo qí shēn, ruò zi yòu nǚ, yóu jūn zhī shēng, qǐ kě bǐ cháng ēn zāi? jīn bǐ yǐ rén xiōng lǐ fèng jiàn, jì suǒ yǐ bào ēn yě." mìng qí zi, yuē huān láng, kě shí yú suì, róng shén wēn měi. cì mìng nǚ:" chū bài ěr xiōng, ěr xiōng huó ěr." jiǔ zhī cí jí, zhèng nù yuē:" zhāng xiōng bǎo ěr zhī mìng, bù rán, ěr qiě lǔ yǐ, néng fù yuǎn xián hū?" jiǔ zhī nǎi zhì, cháng fú suì róng, bù jiā xīn shì. chuí huán jiē dài, shuāng liǎn xiāo hóng ér yǐ, yán sè yàn yì, guāng huī dòng rén. zhāng jīng wèi zhī lǐ, yīn zuò zhèng páng. yǐ zhèng zhī yì ér jiàn yě, níng dì yuàn jué, ruò bù shèng qí tǐ zhě. wèn qí nián jì, zhèng yuē:" jīn tiān zǐ jiǎ zǐ suì zhī qī yuè, zhōng yú zhēn yuán gēng chén, shēng nián shí qī yǐ." zhāng shēng shāo yǐ cí dǎo zhī, bú duì, zhōng xí ér bà. zhāng zì shì huò zhī, yuàn zhì qí qíng, wú yóu de yě. cuī zhī bì yuē hóng niáng, shēng sī wèi zhī lǐ zhě shù sì, chéng jiàn suì dào qí zhōng. bì guǒ jīng jǔ, tiǎn rán ér bēn, zhāng shēng huǐ zhī. yì rì, bì fù zhì, zhāng shēng nǎi xiū ér xiè zhī, bù fù yún suǒ qiú yǐ. bì yīn wèi zhāng yuē:" láng zhī yán, suǒ bù gǎn yán, yì bù gǎn xiè. rán ér cuī zhī yīn zú, jūn suǒ xiáng yě, hé bù yīn qí dé ér qiú qǔ yān?" zhāng yuē:" yú shǐ zì hái tí, xìng bù gǒu hé. huò shí kù qǐ jiān jū, céng mò liú pàn. bù wéi dāng nián, zhōng yǒu suǒ bì. zuó rì yī xí jiān, jǐ bù zì chí. shù rì lái, xíng wàng zhǐ, shí wàng bǎo, kǒng bù néng yú dàn mù. ruò yīn méi shì ér qǔ, nà cǎi wèn míng, zé sān shù yuè jiān, suǒ wǒ yú kū yú zhī sì yǐ. ěr qí wèi wǒ hé?" bì yuē:" cuī zhī zhēn shèn zì bǎo, suī suǒ zūn bù kě yǐ fēi yǔ fàn zhī, xià rén zhī móu, gù nán rù yǐ. rán ér shàn zhǔ wén, wǎng wǎng chén yín zhāng jù, yuàn mù zhě jiǔ zhī. jūn shì wèi yù qíng shī yǐ luàn zhī, bù rán zé wú yóu yě." zhāng dà xǐ, lì zhuì chūn cí èr shǒu yǐ shòu zhī. shì xī, hóng niáng fù zhì, chí cǎi jiān yǐ shòu zhāng yuē:" cuī suǒ mìng yě." tí qí piān yuē míng yuè sān wǔ yè, qí cí yuē:" dài yuè xī xiāng xià, jìn fēng hù bàn kāi. fú qiáng huā yǐng dòng, yí shì yù rén lái." zhāng yì wēi yù qí zhǐ, shì xī, suì èr yuè xún yǒu sì rì yǐ. cuī zhī dōng yǒu xìng huā yī zhū, pān yuán kě yú. jì wàng zhī xī, zhāng yīn tī qí shù ér yú yān, dá yú xī xiāng, zé hù bàn kāi yǐ. hóng niáng qǐn yú chuáng, shēng yīn jīng zhī. hóng niáng hài yuē:" láng hé yǐ zhì?" zhāng yīn dài zhī yuē:" cuī shì zhī jiān zhào wǒ yě, ěr wèi wǒ gào zhī." wú jǐ, hóng niáng fù lái, lián yuē:" zhì yǐ! zhì yǐ!" zhāng shēng qiě xǐ qiě hài, bì wèi huò jì. jí cuī zhì, zé duān fú yán róng, dà shù zhāng yuē:" xiōng zhī ēn, huó wǒ zhī jiā, hòu yǐ. shì yǐ cí mǔ yǐ ruò zi yòu nǚ jiàn tuō. nài hé yīn bù lìng zhī bì, zhì yín yì zhī cí, shǐ yǐ hù rén zhī luàn wèi yì, ér zhōng lüè luàn yǐ qiú zhī, shì yǐ luàn yì luàn, qí qù jǐ hé? shì yù qǐn qí cí, zé bǎo rén zhī jiān, bú yì míng zhī yú mǔ, zé bèi rén zhī huì, bù xiáng jiāng jì yú bì pú, yòu jù bù dé fā qí zhēn chéng. shì yòng tuō duǎn zhāng, yuàn zì chén qǐ, yóu jù xiōng zhī jiàn nán, shì yòng bǐ mí zhī cí, yǐ qiú qí bì zhì. fēi lǐ zhī dòng, néng bù kuì xīn, tè yuàn yǐ lǐ zì chí, wú jí yú luàn." yán bì, fān rán ér shì. zhāng zì shī zhě jiǔ zhī, fù yú ér chū, yú shì jué wàng. shù xī, zhāng shēng lín xuān dú qǐn, hū yǒu rén jué zhī. jīng hài ér qǐ, zé hóng niáng liǎn qīn xié zhěn ér zhì. fǔ zhāng yuē:" zhì yǐ! zhì yǐ! shuì hé wéi zāi?" bìng zhěn zhòng qīn ér qù. zhāng shēng shì mù wēi zuò jiǔ zhī, yóu yí mèng mèi, rán ér xiū jǐn yǐ qí. é ér hóng niáng pěng cuī shì ér zhì, zhì zé jiāo xiū róng yě, lì bù néng yùn zhī tǐ, nǎng shí duān zhuāng, bù fù tóng yǐ. shì xī xún yǒu bā rì yě, xié yuè jīng yíng, yōu huī bàn chuáng. zhāng shēng piāo piāo rán, qiě yí shén xiān zhī tú, bù wèi cóng rén jiān zhì yǐ. yǒu qǐng, sì zhōng míng, tiān jiàng xiǎo, hóng niáng cù qù. cuī shì jiāo tí wǎn zhuǎn, hóng niáng yòu pěng zhī ér qù, zhōng xī wú yī yán. zhāng shēng biàn sè ér xìng, zì yí yuē:" qǐ qí mèng xié?" jí míng, dǔ zhuāng zài bì, xiāng zài yī, lèi guāng yíng yíng rán, yóu yíng yú yīn xí ér yǐ. shì hòu yòu shí yú rì, yǎo bù fù zhī. zhāng shēng fù huì zhēn shī sān shí yùn, wèi bì, ér hóng niáng shì zhì. yīn shòu zhī, yǐ yí cuī shì. zì shì fù róng zhī, cháo yǐn ér chū, mù yǐn ér rù, tóng ān yú nǎng suǒ wèi xī xiāng zhě, jǐ yī yuè yǐ. zhāng shēng cháng jí zhèng shì zhī qíng, zé yuē:" wǒ míng chāo běn" wǒ" zuò" zhī" bù kě nài hé yǐ, yīn yù jiù chéng zhī." wú hé, zhāng shēng jiāng zhī cháng ān, xiān yǐ qíng yù zhī. cuī shì wǎn wú nán cí, rán ér chóu yuàn zhī róng dòng rén yǐ. jiāng xíng zhī zài xī, bù kě fù jiàn, ér zhāng shēng suì xī xià. shù yuè, fù yóu yú pú, huì yú cuī shì zhě yòu lěi yuè. cuī shì shén gōng dāo zhá, shàn zhǔ wén, qiú suǒ zài sān, zhōng bù kě jiàn. wǎng wǎng zhāng shēng zì yǐ wén tiāo, yì bù shèn dǔ lǎn. dà lüè cuī zhī chū rén zhě, yì bì qióng jí, ér mào ruò bù zhī yán zé mǐn biàn, ér guǎ yú chóu duì. dài zhāng zhī yì shén hòu, rán wèi cháng yǐ cí jì zhī. shí chóu yàn yōu suì, héng ruò bù shí xǐ yùn zhī róng, yì hǎn xíng jiàn. yì shí dú yè cāo qín, chóu nòng qī cè, zhāng qiè tīng zhī, qiú zhī, zé zhōng bù fù gǔ yǐ. yǐ shì yù huò zhī. zhāng shēng é yǐ wén diào jí qī, yòu dāng xī qù. dāng qù zhī xī, bù fù zì yán qí qíng, chóu tàn yú cuī shì zhī cè. cuī yǐ yīn zhī jiāng jué yǐ, gōng mào yí shēng, xú wèi zhāng yuē:" shǐ luàn zhī, zhōng qì zhī, gù qí yí yǐ, yú bù gǎn hèn. bì yě jūn luàn zhī, jūn zhōng zhī, jūn zhī huì yě zé mò shēn zhī shì, qí yǒu zhōng yǐ, yòu hé bì shēn gǎn yú cǐ xíng? rán ér jūn jì bù yì, wú yǐ fèng níng. jūn cháng wèi wǒ shàn gǔ qín, xiàng shí xiū yán, suǒ bù néng jí. jīn qiě wǎng yǐ, jì jūn cǐ chéng." yīn mìng fú qín, gǔ ní cháng yǔ yī xù, bù shù shēng, āi yīn yuàn luàn, bù fù zhī qí shì qū yě. zuǒ yòu jiē xū xī, cuī yì jù zhǐ zhī. tóu qín, qì xià liú lián, qū guī zhèng suǒ, suì bù fù zhì. míng dàn ér zhāng xíng. míng nián, wén zhàn bù shèng, zhāng suì zhǐ yú jīng, yīn yí shū yú cuī, yǐ guǎng qí yì. cuī shì jiān bào zhī cí, cū zài yú cǐ. yuē:" pěng lǎn lái wèn, fǔ ài guò shēn, ér nǚ zhī qíng, bēi xǐ jiāo jí. jiān huì huā shèng yī hé, kǒu zhī wǔ cùn, zhì yào shǒu gāo chún zhī shì. suī hé shū ēn, shuí fù wèi róng? dǔ wù zēng huái, dàn jī bēi tàn ěr. fú chéng shǐ yú jīng zhōng jiù yè, jìn xiū zhī dào, gù zài biàn ān. dàn hèn pì lòu zhī rén, yǒng yǐ xiá qì, mìng yě rú cǐ, zhī fù hé yán? zì qù qiū yǐ lái, cháng hū hū rú yǒu suǒ shī, yú xuān huá zhī xià, huò miǎn wèi yǔ xiào, xián xiāo zì chǔ, wú bù lèi líng. nǎi zhì mèng qǐn zhī jiān, yì duō gǎn yàn. lí yōu zhī sī, chóu móu qiǎn quǎn, zàn ruò xún cháng yōu huì wèi zhōng, jīng hún yǐ duàn. suī bàn qīn rú nuǎn, ér sī zhī shén yáo. yī zuó bài cí, shū yú jiù suì. cháng ān xíng lè zhī dì, chù xù qiān qíng, hé xìng bù wàng yōu wēi, juàn niàn wú yì. bǐ bó zhī zhì, wú yǐ fèng chóu. zhì yú zhōng shǐ zhī méng, zé gù bù tè. bǐ xī zhōng biǎo xiāng yīn, huò tóng yàn chù, bì pú jiàn yòu, suì zhì sī chéng, ér nǚ zhī xīn, bù néng zì gù. jūn zǐ yǒu yuán qín zhī tiāo, bǐ rén wú tóu suō zhī jù. jí jiàn qǐn xí, yì shèng yì shēn, yú lòu zhī qíng, yǒng wèi zhōng tuō. qǐ qī jì jiàn jūn zǐ, ér bù néng dìng qíng, zhì yǒu zì xiàn zhī xiū, bù fù míng shì jīn zé. méi shēn yǒng hèn, hán tàn hé yán? tǎng rén rén yòng xīn, fǔ suì yōu miǎo suī sǐ zhī rì, yóu shēng zhī nián. rú huò dá shì lüè qíng, shě xiǎo cóng dà, yǐ xiān pèi wèi chǒu xíng, yǐ yào méng wèi kě qī. zé dāng gǔ huà xíng xiāo, dān chéng bù mǐn yīn fēng wěi lù, yóu tuō qīng chén. cún méi zhī chéng, yán jǐn yú cǐ lín zhǐ wū yè, qíng bù néng shēn. qiān wàn zhēn zhòng! zhēn zhòng qiān wàn! yù huán yī méi, shì ér yīng nián suǒ nòng, jì chōng jūn zǐ xià tǐ suǒ pèi. yù qǔ qí jiān rùn bù yú, huán qǔ qí zhōng shǐ bù jué. jiān luàn sī yī qú, wén zhú chá niǎn zǐ yī méi. cǐ shù wù bù zú jiàn zhēn, yì zhě yù jūn zǐ rú yù zhī zhēn, bì zhì rú huán bù jiě, lèi hén zài zhú, chóu xù yíng sī, yīn wù dá qíng, yǒng yǐ wéi hǎo ěr. xīn ěr shēn xiá, bài huì wú qī, yōu fèn suǒ zhōng, qiān lǐ shén hé. qiān wàn zhēn zhòng! chūn fēng duō lì, qiáng fàn wèi jiā. shèn yán zì bǎo, wú yǐ bǐ wèi shēn niàn." zhāng shēng fà qí shū yú suǒ zhī, yóu shì shí rén duō wén zhī. suǒ shàn yáng jù yuán hǎo shǔ cí, yīn wèi fù cuī niáng shī yī jué yún:" qīng rùn pān láng yù bù rú, zhōng tíng huì cǎo xuě xiāo chū. fēng liú cái zǐ duō chūn sī, cháng duàn xiāo niáng yī zhǐ shū." hé nán yuán zhěn, yì xù shēng huì zhēn shī sān shí yùn. shī yuē. wēi yuè tòu lián lóng, yíng guāng dù bì kōng. yáo tiān chū piāo miǎo, dī shù jiàn cōng lóng. lóng chuī guò tíng zhú, luán gē fú jǐng tóng. luó xiāo chuí bó wù, huán pèi xiǎng qīng fēng. jiàng jié suí jīn mǔ, yún xīn pěng yù tóng. gēng shēn rén qiāo qiāo, chén huì yǔ méng méng. zhū yíng guāng wén lǚ, huā míng yǐn xiù lóng. yáo chāi xíng cǎi fèng, luó pèi yǎn dān hóng. yán zì yáo huá pǔ, jiāng cháo bì yù gōng. yīn yóu luò chéng běi, ǒu xiàng sòng jiā dōng. xì diào chū wēi jù, róu qíng yǐ àn tōng. dī huán chán yǐng dòng, huí bù yù chén méng. zhuǎn miàn liú huā xuě, dēng chuáng bào qǐ cóng. yuān yāng jiāo jǐng wǔ, fěi cuì hé huān lóng. méi dài xiū piān jù, chún zhū nuǎn gèng róng. qì qīng lán ruǐ fù, fū rùn yù jī fēng. wú lì yōng yí wàn, duō jiāo ài liǎn gōng. hàn liú zhū diǎn diǎn, fā luàn lǜ cōng cōng. fāng xǐ qiān nián huì, é wén wǔ yè qióng. liú lián shí yǒu hèn, qiǎn quǎn yì nán zhōng. màn liǎn hán chóu tài, fāng cí shì sù zhōng. zèng huán míng yùn hé, liú jié biǎo xīn tóng. tí fěn liú xiāo jìng, cán dēng yuǎn àn chóng. huá guāng yóu rǎn rǎn, xù rì jiàn tóng tóng. chéng wù hái guī luò, chuī xiāo yì shàng sōng. yī xiāng yóu rǎn shè, zhěn nì shàng cán hóng. mì mì lín táng cǎo, piāo piāo sī zhǔ péng. sù qín míng yuàn hè, qīng hàn wàng guī hóng. hǎi kuò chéng nán dù, tiān gāo bù yì chōng. xíng yún wú chǔ suǒ, xiāo shǐ zài lóu zhōng. zhāng zhī yǒu wén zhī zhě, mò bù sǒng yì zhī, rán ér zhāng zhì yì jué yǐ. zhěn tè yǔ zhāng hòu, yīn zhēng qí cí. zhāng yuē:" dà fán tiān zhī suǒ mìng yóu wù yě, bù yāo qí shēn, bì yāo yú rén. shǐ cuī shì zi yù hé fù guì, chéng chǒng jiāo, bù wéi yún, bù wéi yǔ, wèi jiāo wèi chī, wú bù zhī qí suǒ biàn huà yǐ. xī yīn zhī xīn, zhōu zhī yōu, jù bǎi wàn zhī guó, qí shì shén hòu. rán ér yī nǚ zǐ bài zhī, kuì qí zhòng, tú qí shēn, zhì jīn wèi tiān xià lù xiào. yǔ zhī dé bù zú yǐ shèng yāo niè, shì yòng rěn qíng." yú shí zuò zhě jiē wèi shēn tàn. hòu suì yú, cuī yǐ wěi shēn yú rén, zhāng yì yǒu suǒ qǔ. shì jīng suǒ jū, nǎi yīn qí fū yán yú cuī, qiú yǐ wài xiōng jiàn. fū yǔ zhī, ér cuī zhōng bù wéi chū. zhāng yuàn niàn zhī chéng, dòng yú yán sè, cuī zhī zhī, qián fù yī zhāng cí yuē:" zì cóng xiāo shòu jiǎn róng guāng, wàn zhuǎn qiān huí lǎn xià chuáng. bù wéi páng rén xiū bù qǐ, wèi láng qiáo cuì què xiū láng." jìng bù zhī jiàn. hòu shù rì, zhāng shēng jiāng xíng, yòu fù yī zhāng yǐ xiè jué yún:" qì zhì jīn hé dào, dāng shí qiě zì qīn. hái jiāng jiù shí yì, lián qǔ yǎn qián rén." zì shì jué bù fù zhī yǐ. shí rén duō xǔ zhāng wéi shàn bǔ guò zhě. yǔ cháng yǔ péng huì zhī zhōng, wǎng wǎng jí cǐ yì zhě, fū shǐ zhī zhě bù wéi, wèi zhī zhě bù huò. zhēn yuán suì jiǔ yuè, zhí shì lǐ gōng chuí, sù yú yǔ jìng ān lǐ dì, yǔ jí yú shì. gōng chuí zhuō rán chēng yì, suì wèi yīng yīng gē yǐ chuán zhī. cuī shì xiǎo míng yīng yīng, gōng chuí yǐ mìng piān.
唐贞元中,有张生者,性温茂,美风容,内秉坚孤,非礼不可入。或朋从游宴,扰杂其间,他人皆汹汹拳拳,若将不及;张生容顺而已,终不能乱。以是年二十三,未尝近女色。知者诘之,谢而言曰:“登徒子非好色者,是有凶行。余真好色者,而适不我值。何以言之?大凡物之尤者,未尝不留连于心,是知其非忘情者也。”诘者识之。无几何,张生游于蒲,蒲之东十余里,有僧舍曰普救寺,张生寓焉。适有崔氏孀妇,将归长安,路出于蒲,亦止兹寺。崔氏妇,郑女也;张出于郑,绪其亲,乃异派之从母。是岁,浑瑊薨于蒲,有中人丁文雅,不善于军,军人因丧而扰,大掠蒲人。崔氏之家,财产甚厚,多奴仆,旅寓惶骇,不知所托。先是张与蒲将之党有善,请吏护之,遂不及于难。十余日,廉使杜确将天子命以总戎节,令于军,军由是戢。郑厚张之德甚,因饰馔以命张,中堂宴之。复谓张曰:“姨之孤嫠未亡,提携幼稚,不幸属师徒大溃,实不保其身,弱子幼女,犹君之生,岂可比常恩哉?今俾以仁兄礼奉见,冀所以报恩也。”命其子,曰欢郎,可十余岁,容甚温美。次命女:“出拜尔兄,尔兄活尔。”久之辞疾,郑怒曰:“张兄保尔之命,不然,尔且掳矣,能复远嫌乎?”久之乃至,常服睟容,不加新饰。垂鬟接黛,双脸销红而已,颜色艳异,光辉动人。张惊为之礼,因坐郑旁。以郑之抑而见也,凝睇怨绝,若不胜其体者。问其年纪,郑曰:“今天子甲子岁之七月,终于贞元庚辰,生年十七矣。”张生稍以词导之,不对,终席而罢。张自是惑之,愿致其情,无由得也。崔之婢曰红娘,生私为之礼者数四,乘间遂道其衷。婢果惊沮,腆然而奔,张生悔之。翼日,婢复至,张生乃羞而谢之,不复云所求矣。婢因谓张曰:“郎之言,所不敢言,亦不敢泄。然而崔之姻族,君所详也,何不因其德而求娶焉?”张曰:“余始自孩提,性不苟合。或时绔绮间居,曾莫流盼。不为当年,终有所蔽。昨日一席间,几不自持。数日来,行忘止,食忘饱,恐不能逾旦暮。若因媒氏而娶,纳采问名,则三数月间,索我于枯鱼之肆矣。尔其谓我何?”婢曰:“崔之贞慎自保,虽所尊不可以非语犯之,下人之谋,固难入矣。然而善属文,往往沉吟章句,怨慕者久之。君试为喻情诗以乱之,不然则无由也。”张大喜,立缀春词二首以授之。是夕,红娘复至,持彩笺以授张曰:“崔所命也。”题其篇曰《明月三五夜》,其词曰:“待月西厢下,近风户半开。拂墙花影动,疑是玉人来。”张亦微喻其旨,是夕,岁二月旬有四日矣。崔之东有杏花一株,攀援可逾。既望之夕,张因梯其树而逾焉,达于西厢,则户半开矣。红娘寝于床,生因惊之。红娘骇曰:“郎何以至?”张因绐之曰:“崔氏之笺召我也,尔为我告之。”无几,红娘复来,连曰:“至矣!至矣!”张生且喜且骇,必谓获济。及崔至,则端服严容,大数张曰:“兄之恩,活我之家,厚矣。是以慈母以弱子幼女见托。奈何因不令之婢,致淫逸之词,始以护人之乱为义,而终掠乱以求之,是以乱易乱,其去几何?试欲寝其词,则保人之奸,不义;明之于母,则背人之惠,不祥;将寄与婢仆,又惧不得发其真诚。是用托短章,愿自陈启,犹惧兄之见难,是用鄙靡之词,以求其必至。非礼之动,能不愧心,特愿以礼自持,无及于乱。”言毕,翻然而逝。张自失者久之,复逾而出,于是绝望。数夕,张生临轩独寝,忽有人觉之。惊骇而起,则红娘敛衾携枕而至。抚张曰:“至矣!至矣!睡何为哉?”并枕重衾而去。张生拭目危坐久之,犹疑梦寐,然而修谨以俟。俄而红娘捧崔氏而至,至则娇羞融冶,力不能运支体,曩时端庄,不复同矣。是夕旬有八日也,斜月晶莹,幽辉半床。张生飘飘然,且疑神仙之徒,不谓从人间至矣。有顷,寺钟鸣,天将晓,红娘促去。崔氏娇啼宛转,红娘又捧之而去,终夕无一言。张生辨色而兴,自疑曰:“岂其梦邪?”及明,睹妆在臂,香在衣,泪光荧荧然,犹莹于茵席而已。是后又十余日,杳不复知。张生赋《会真诗》三十韵,未毕,而红娘适至。因授之,以贻崔氏。自是复容之,朝隐而出,暮隐而入,同安于曩所谓西厢者,几一月矣。张生常诘郑氏之情,则曰:“我(明抄本“我”作“知”)不可奈何矣,因欲就成之。”无何,张生将之长安,先以情喻之。崔氏宛无难词,然而愁怨之容动人矣。将行之再夕,不可复见,而张生遂西下。数月,复游于蒲,会于崔氏者又累月。崔氏甚工刀札,善属文,求索再三,终不可见。往往张生自以文挑,亦不甚睹览。大略崔之出人者,艺必穷极,而貌若不知;言则敏辩,而寡于酬对。待张之意甚厚,然未尝以词继之。时愁艳幽邃,恒若不识;喜愠之容,亦罕形见。异时独夜操琴,愁弄凄恻,张窃听之,求之,则终不复鼓矣。以是愈惑之。张生俄以文调及期,又当西去。当去之夕,不复自言其情,愁叹于崔氏之侧。崔已阴知将诀矣,恭貌怡声,徐谓张曰:“始乱之,终弃之,固其宜矣,愚不敢恨。必也君乱之,君终之,君之惠也;则殁身之誓,其有终矣,又何必深感于此行?然而君既不怿,无以奉宁。君常谓我善鼓琴,向时羞颜,所不能及。今且往矣,既君此诚。”因命拂琴,鼓《霓裳羽衣序》,不数声,哀音怨乱,不复知其是曲也。左右皆嘘唏,崔亦遽止之。投琴,泣下流连,趋归郑所,遂不复至。明旦而张行。明年,文战不胜,张遂止于京,因贻书于崔,以广其意。崔氏缄报之词,粗载于此。曰:“捧览来问,抚爱过深,儿女之情,悲喜交集。兼惠花胜一合,口脂五寸,致耀首膏唇之饰。虽荷殊恩,谁复为容?睹物增怀,但积悲叹耳。伏承使于京中就业,进修之道,固在便安。但恨僻陋之人,永以遐弃,命也如此,知复何言?自去秋已来,常忽忽如有所失,于喧哗之下,或勉为语笑,闲宵自处,无不泪零。乃至梦寝之间,亦多感咽。离忧之思,绸缪缱绻,暂若寻常;幽会未终,惊魂已断。虽半衾如暖,而思之甚遥。一昨拜辞,倏逾旧岁。长安行乐之地,触绪牵情,何幸不忘幽微,眷念无斁。鄙薄之志,无以奉酬。至于终始之盟,则固不忒。鄙昔中表相因,或同宴处,婢仆见诱,遂致私诚,儿女之心,不能自固。君子有援琴之挑,鄙人无投梭之拒。及荐寝席,义盛意深,愚陋之情,永谓终托。岂期既见君子,而不能定情,致有自献之羞,不复明侍巾帻。没身永恨,含叹何言?倘仁人用心,俯遂幽眇;虽死之日,犹生之年。如或达士略情,舍小从大,以先配为丑行,以要盟为可欺。则当骨化形销,丹诚不泯;因风委露,犹托清尘。存没之诚,言尽于此;临纸呜咽,情不能申。千万珍重!珍重千万!玉环一枚,是儿婴年所弄,寄充君子下体所佩。玉取其坚润不渝,环取其终使不绝。兼乱丝一絇,文竹茶碾子一枚。此数物不足见珍,意者欲君子如玉之真,弊志如环不解,泪痕在竹,愁绪萦丝,因物达情,永以为好耳。心迩身遐,拜会无期,幽愤所钟,千里神合。千万珍重!春风多厉,强饭为嘉。慎言自保,无以鄙为深念。”张生发其书于所知,由是时人多闻之。所善杨巨源好属词,因为赋《崔娘诗》一绝云:“清润潘郎玉不如,中庭蕙草雪销初。风流才子多春思,肠断萧娘一纸书。”河南元稹,亦续生《会真诗》三十韵。诗曰。微月透帘栊,萤光度碧空。遥天初缥缈,低树渐葱胧。龙吹过庭竹,鸾歌拂井桐。罗绡垂薄雾,环珮响轻风。绛节随金母,云心捧玉童。更深人悄悄,晨会雨濛濛。珠莹光文履,花明隐绣龙。瑶钗行彩凤,罗帔掩丹虹。言自瑶华浦,将朝碧玉宫。因游洛城北,偶向宋家东。戏调初微拒,柔情已暗通。低鬟蝉影动,回步玉尘蒙。转面流花雪,登床抱绮丛。鸳鸯交颈舞,翡翠合欢笼。眉黛羞偏聚,唇朱暖更融。气清兰蕊馥,肤润玉肌丰。无力佣移腕,多娇爱敛躬。汗流珠点点,发乱绿葱葱。方喜千年会,俄闻五夜穷。留连时有恨,缱绻意难终。慢脸含愁态,芳词誓素衷。赠环明运合,留结表心同。啼粉流宵镜,残灯远暗虫。华光犹苒苒,旭日渐瞳瞳。乘鹜还归洛,吹箫亦上嵩。衣香犹染麝,枕腻尚残红。幂幂临塘草,飘飘思渚蓬。素琴鸣怨鹤,清汉望归鸿。海阔诚难渡,天高不易冲。行云无处所,萧史在楼中。张之友闻之者,莫不耸异之,然而张志亦绝矣。稹特与张厚,因征其词。张曰:“大凡天之所命尤物也,不妖其身,必妖于人。使崔氏子遇合富贵,乘宠娇,不为云,不为雨,为蛟为螭,吾不知其所变化矣。昔殷之辛,周之幽,据百万之国,其势甚厚。然而一女子败之,溃其众,屠其身,至今为天下僇笑。予之德不足以胜妖孽,是用忍情。”于时坐者皆为深叹。后岁余,崔已委身于人,张亦有所娶。适经所居,乃因其夫言于崔,求以外兄见。夫语之,而崔终不为出。张怨念之诚,动于颜色,崔知之,潜赋一章词曰:“自从消瘦减容光,万转千回懒下床。不为旁人羞不起,为郎憔悴却羞郎。”竟不之见。后数日,张生将行,又赋一章以谢绝云:“弃置今何道,当时且自亲。还将旧时意,怜取眼前人。”自是绝不复知矣。时人多许张为善补过者。予常与朋会之中,往往及此意者,夫使知者不为,为之者不惑。贞元岁九月,执事李公垂,宿于予靖安里第,语及于是。公垂卓然称异,遂为《莺莺歌》以传之。崔氏小名莺莺,公垂以命篇。