cháng
○常
shì míng yuē: jiǔ qí zhī míng, rì yuè wèi cháng. huà rì yuè yú qí duān, tiān zǐ suǒ jiàn, yán cháng míng yě.
《釋名》曰:九旗之名,日月為常。畫日月於其端,天子所建,言常明也。
shàng shū jūn yá yuē: wéi nǎi zǔ nǎi fù, shì dǔ zhōng zhēn, fú láo wáng jiā, jué yǒu chéng jī, jì yú tài cháng.
《尚書·君牙》曰:惟乃祖乃父,世篤忠貞,服勞王家,厥有成績,紀於太常。
zhōu lǐ yuē: rì yuè wèi cháng, shí èr liú.
《周禮》曰:日月為常,十二旒。
hé tú yuē: fēng hòu yuē:" yǔ gào rǔ dì zhī wǔ qí: dōng fāng fǎ qīng lóng yuē qí, nán fāng fǎ chì niǎo yuē shǔ, xī fāng fǎ bái hǔ yuē diǎn, běi fāng fǎ xuán shé yuē qí, zhōng yāng fǎ huáng lóng yuē cháng.
《河圖》曰:風后曰:"予告汝帝之五旗:東方法青龍曰旗,南方法赤鳥曰鼠,西方法白虎曰典,北方法玄蛇曰旂,中央法黃龍曰常。
guó yǔ yuē: wú wáng huì jìn yú huáng chí. wú wáng bái cháng bái qí, chì cháng chì qí.
《國語》曰:吳王會晉於黃池。吳王白常白旂,赤常赤旗。
wén xuǎn yuē: jiàn chén liú zhī tài cháng.
《文選》曰:建辰旒之太常。
yòu yuē: jiàn tài cháng xī fēi々.
又曰:建太常兮裶々。
qí
○旂
shì míng yuē: jiāo lóng wèi qí, qí, qí yě. huà zuò liǎng lóng xiāng yī yǐ yě. tōng yǐ yī chì sè wèi zhī, wú wén cǎi. zhū hóu suǒ jiàn yě.
《釋名》曰:交龍為旂,旂,奇也。畫作兩龍相依倚也。通以一赤色為之,無文采。諸侯所建也。
ěr yǎ yuē: yǒu líng yuē qí. guō pú zhù yuē: xuán líng gān tóu, huà jiāo lóng yú liú.
《爾雅》曰:有鈴曰旂。(郭璞注曰:懸鈴竿頭,畫交龍於旒。)
shī yuē: wáng xī hán hóu, shū qí suī zhāng. lóng qí yáng yáng, hé líng yāng yāng.
《詩》曰:王錫韓侯,淑旗綏章。龍旂陽陽,和鈴央央。
yòu yuē: qí zhào yāng yāng.
又曰:旂旐央央。
lǐ jì yuè lìng yuē: tiān zǐ chūn zài qīng qí, xià zài chì qí, qiū zài bái qí, dōng zài xuán qí.
《禮記·月令》曰:天子春載青旂,夏載赤旂,秋載白旂,冬載玄旗。
zhōu lǐ yuē: jiāo lóng wèi jiǔ qí, zhū hóu suǒ jiàn.
《周禮》曰:交龍為九旂,諸侯所建。
zuǒ chuán yuē: zhōu fēn lǔ dà lù dà qí.
《左傳》曰:周分魯大路大旂。
yòu yuē: sān chén qí qí, zhāo qí míng yě. sān chén: rì yuè xīng yě.
又曰:三辰旂旗,昭其明也。(三辰:日、月、星也。)
zhān
○旃
shì míng yuē: zhān, zhàn yě. zhàn zhàn gōng sì ér yǐ. sān gū suǒ jiàn, xiàng wú shì yě.
《釋名》曰:旃,戰也。戰戰恭巳而已。三孤所建,象無事也。
shuō wén yuē: zhān, qū bǐng yě. suǒ yǐ zhāo shì zhòng yě.
《說文》曰:旃,曲柄也。所以招士眾也。
shì běn yuē: huáng dì zuò zhān.
《世本》曰:黃帝作旃。
ěr yǎ yuē: yīn zhāng yuē zhān. guō pú yuē: yǐ bái liàn wèi shū, yīn qí wén zhāng, bù fù huà yě.
《爾雅》曰:因章曰旃。(郭璞曰:以白練為疏,因其文章,不復畫也。)
zhōu lǐ yuē: tōng bó wèi zhān. dà chì yě. zhōu zhēng chì wú suǒ shì, gū qīng suǒ jiàn yě.
《周禮》曰:通帛為旃。(大赤也。周正赤無所飾,孤卿所建也。)
zuǒ chuán yuē: chéng pú zhī zhàn, wáng dà pèi zhī zuǒ zhān. zhān qí míng fán. zhào yuē zhān. qí mán jiān mìng, dāng cǐ zhī shì ér bù zhì wèi shì, jūn lìng yě. sī mǎ shā zhī yǐ xùn yú zhū hóu.
《左傳》曰:城濮之戰,亡大旆之左旃。(旃旗名繁。旐曰旃。)祁瞞奸命,(當此之事而不治為事,軍令也。)司馬殺之以殉於諸侯。
hàn shū yuē: tián fén qián táng luó zhōng gǔ, lì qū zhān. rú chún yuē: tōng bái wèi zhān, sū lín yuē: bǐng shàng qū yě.
《漢書》曰:田蚡前堂羅鍾鼓,立曲旃。(如淳曰:通白為旃,蘇林曰:柄上曲也。)
mèng zǐ yuē: zhāo shù rén yǐ zhān. tián yě.
《孟子》曰:招庶人以旃。(田也。)
xī jīng fù yuē: hóng zhān ní máo.
《西京賦》曰:虹旃霓旄。
yòu yuē: shù xiū zhān.
又曰:樹修旃。
shàng lín fù yuē: lì lì tiān zhī qí, yè shāo xīng zhī zhān.
《上林賦》曰:立歷天之旂,曳梢星之旃。
wù
○物
shì míng yuē: zá bó wèi wù, yǐ zá sè zhuì qí biān wèi chì wěi yě. jiāng shuài zhī suǒ jiàn yě.
《釋名》曰:雜帛為物,以雜色綴其邊為翅尾也。將帥之所建也。
lǐ hán wén jiā yuē: zhì dù wèi kē, wù yīng yǐ yí, míng wù yǐ lèi gǎn qí fāng yě.
《禮含文嘉》曰:制度為科,物應以宜,明物以類感其方也。
zuǒ chuán yuē: wěi áo wèi zǎi, zé chǔ zhī lìng diǎn, jūn xíng, yòu yuán, zuǒ zhuī rù, yòu zhě, xiá wèi jūn bèi zuǒ zhě, zhuī cǎo wèi sù bèi. qián máo lǜ wú, rú jīn chì hòu chí jiàng jí bái fān, jiàn qí zéi jǔ jiàng fān, jiàn bù zéi jǔ bái fān. bèi bù yú, yǒu wú máo, míng yě. huò yǐ yún: chǔ yǐ máo wèi qí zhì yě. zhōng quán, hòu jìn, zhōng jūn zhì móu, hòu yǐ jīng bīng wèi diàn ěr. bǎi guān xiàng wù ér dòng, jūn zhèng bù jiè ér bèi, néng yòng bīng yǐ.
《左傳》曰:蒍敖為宰,擇楚之令典,軍行,右轅,左追蓐,(右者,俠為軍備;左者,追草為宿備。)前茅慮無,(如今斥候持絳及白幡,見騎賊舉絳幡,見步賊舉白幡。備不虞,有無茅,明也。或以云:楚以茅為旗幟也。)中權,後勁,(中軍制謀,後以精兵為殿耳。)百官象物而動,軍政不戒而備,能用兵矣。
qí
○旗
shì míng yuē: xióng hǔ wèi qí, qī yě. jiāng jūn suǒ jiàn, xiàng qí měng rú xióng hǔ, yǔ zhòng qī qí xià yě.
《釋名》曰:熊虎為旗,期也。將軍所建,象其猛如熊虎,與眾期其下也。
lǐ jì yuē: lóng qí jiǔ liú, tiān zǐ zhī jīng yě.
《禮記》曰:龍旂九旒,天子之旍也。
yòu yuē: xíng qián zhū niǎo ér hòu xuán wǔ, zuǒ qīng lóng ér yòu bái hǔ. zhāo yáo zài shàng, jí jìn qí nù. zhù yuē: yǐ cǐ sì shòu wèi jūn zhèn, xiàng tiān yě. huà zhāo yáo xīng yú jīng qí shàng, yǐ qǐ jū jiān jìn jūn zhī wēi nù.
又曰:行前朱鳥而後玄武,左青龍而右白虎。招搖在上,急勁其怒。(注曰:以此四獸為軍陣,象天也。畫招搖星於旌旗上,以起居堅勁軍之威怒。)
zhōu lǐ yuē: sī cháng zhǎng jiǔ qí zhī wù, míng gè yǒu shǔ, yǐ dài guó shì. rì yuè wèi cháng, jiāo lóng wèi qí, tōng bó wèi zhān, zá bó wèi wù, xióng hǔ wèi qí, niǎo sǔn wèi yú, guī shé wèi zhào, jīn yǔ wèi suì, xī yǔ wèi jīng. wù míng yuē: yǒu huà yì wù, zé yì míng yě.
《周禮》曰:司常掌九旗之物,名各有屬,以待國事。日月為常,交龍為旂,通帛為旃,雜帛為物,熊虎為旗,鳥隼為旟,龜蛇為旐,金羽為旞,析羽為旌。(《物名》曰:有畫異物,則異名也。)
yòu yuē: lóng qí jiǔ yóu yǐ xiàng dà huǒ yě. jiāo lóng wèi qí, zhū hóu suǒ jiàn yě. dà huǒ cāng lóng, sù zhī xīn yě. qí shǔ jī wěi jiǔ xīng yě. niǎo yú qī yóu, yǐ xiàng chún huǒ yě. niǎo sǔn wèi yú, zhōu lǐ zhī suǒ jiàn yě. chún huǒ zhū niǎo, sù zhī liǔ yě, qí shǔ yǒu qī xīng yě. xióng qí liù yóu, yǐ xiàng cān fá. xióng hǔ wèi qí, shī dōu zhī suǒ jiàn yě. fá shǔ bái hǔ, sù yǔ cān lián tǐ ér liù xīng yě. guī shé sì yóu, yǐ xiàng yíng shì yě. guī shé wèi zhào, jù bǐ zhī suǒ jiàn yíng shì lì wǔ sù yě. yǔ dōng bì lián tǐ ér sì xīng yě. hú jīng wǎng shǐ yǐ xiàng hú. jìn lǐ yuē: hòu shì zài lóng qí hú dú, zé jīng qí zhī shǔ jiē yǒu hú. hú yǐ zhāng shān zhī, fú yǒu yī, wèi zhī dú. yòu wèi shǐ xiàng hú xīng, yǒu shǐ xiàng yāo xīng, yǒu wǎng shǐ. wǎng shǐ zhě, shé xíng yǒu wěi. yóu cǐ yún, wǎng shǐ, gài huà zhī yě. dú, yīn dú.
又曰:龍旂九斿以象大火也。(交龍為旗,諸侯所建也。大火倉龍,宿之心也。其屬箕尾九星也。)鳥旟七斿,以象鶉火也。(鳥隼為旟,州里之所建也。鶉火朱鳥,宿之柳也,其屬有七星也。)熊旗六斿,以象參伐。(熊虎為旗,師都之所建也。伐屬白虎,宿與參連體而六星也。)龜蛇四斿,以象營室也。(龜蛇為旐,具鄙之所建營室立武宿也。與東壁連體而四星也。)弧旌枉矢以象弧。(《覲禮》曰:侯氏載龍旂弧韣,則旌旗之屬皆有弧。弧以張縿之,幅有衣,謂之韣。又為矢象弧星,有矢象妖星,有枉矢。枉史者,蛇行有尾。由此雲,枉矢,蓋畫之也。韣,音獨。)
zuǒ chuán yuē: shì yún fú zhèn zhèn, qǔ guó zhī qí. shì yún, yīn jūn.
《左傳》曰:礻勻服振振,取虢之旗。(礻勻,音均。)
yòu yuē: sān chén qí qí, zhāo qí míng yě. zhù: rì yuè xīng yě.
又曰:三辰旂旗,昭其明也。(註:日、月、星也。)
yòu yuē: dí rén fá wèi, wèi yì gōng zhàn yú xíng zé. wèi shī bài jī. miè wèi. wèi hóu bù qù qí, shì yǐ shén bài.
又曰:狄人伐衛,衛懿公戰於滎澤。衛師敗績。滅衛。衛侯不去旗,是以甚敗。
yòu yuē: yuè fá wú. wáng sūn mí yōng jiàn gū miè zhī qí yuē:" wú fù zhī qí yě, bù kě yǐ jiàn chóu ér wù shā."
又曰:越伐吳。王孫彌庸見姑蔑之旗曰:"吾父之旗也,不可以見讎而勿殺。"
yòu yuē: zhèng rén jī jiǎn zi zhōng jiān, bì yú chē zhōng, huò qí fēng qí. fēng qí, qí míng.
又曰:鄭人擊簡子中肩,斃於車中,獲其蜂旗。(蜂旗,旗名。)
yòu yuē: gōng sūn páng yǐ tú wǔ bǎi rén xiāo gōng zhèng shī, qǔ fēng qí yú zi yáo zhī mù xià.
又曰:公孫龐以徒五百人宵攻鄭師,取蜂旗於子姚之幕下。
yòu yuē: zhèng fá xǔ, yǐng kǎo shū qǔ zhèng bó zhī qí máo hú yǐ xiān dēng. zǐ dōu zì xià shè zhī, diān.
又曰:鄭伐許,穎考叔取鄭伯之旗蝥弧以先登。子都自下射之,顛。
shǐ jì yuē: lǐ sī shàng shū yún:" jīn bì xià jiàn cuì fèng zhī qí, shù líng tuó zhī gǔ."
《史記》曰:李斯上書云:"今陛下建翠鳳之旗,樹靈鼉之鼓。"
hàn shū jiāo sì zhì yuē: wǔ dì jiāng fá nán yuè, yǐ bān jīng huà fān rì yuè běi dǒu dēng lóng, yǐ xiàng tài yī.
《漢書·郊祀志》曰:武帝將伐南越,以班荊畫幡日月北斗登龍,以象太一。
dōng guān hàn jì yuē: gěng yǎn zhuī zhāng bù, bù bēn píng shòu, nǎi ròu tǎn fù fǔ zhì yú jūn mén. ér yǎn lè bīng rù jù qí chéng, shù shí èr jùn qí gǔ, lìng bù bīng gè yǐ bù rén yì qí xià. zhòng xiàng shí yú wàn, zī zhòng qī qiān yú, ér jiē bà qiǎn guī xiāng lǐ.
《東觀漢記》曰:耿弇追張步,步奔平壽,乃肉袒負斧鑕於軍門。而弇勒兵入據其城,樹十二郡旗鼓,令步兵各以部人詣旗下。眾向十餘萬,輜重七千餘,而皆罷遣歸鄉里。
shěn yuē sòng shū yú fú zhì yuē: wǔ qí zhě, wǔ sè gè yī qí. yǐ mù niú chéng qí xià, gài qǔ fù zhòng ér ān wěn yě. wǔ qí chán gān jí lǐ jì dé chē jié jīng bù huà shì yě. róng shì nǎi sàn zhī. yòu wǔ chē suī jīng chuí shū zhī yě.
沈約《宋書·輿服志》曰:五旗者,五色各一旗。以木牛承其下,蓋取負重而安穩也。五旗纏竿即禮記德車結旌不畫飾也。戎事乃散之。又武車綏旌垂舒之也。
běi shǐ yuē: lú bì cháng shì suí wén, jí shòu chán mìng. bì qīng gōng yīn diǎn sù wèi. bì nǎi zòu gǎi zhōu fá qí zhì, gèng wèi jiā míng, qí qīng lóng zōu yú zhū què xuán wǔ qiān qiū wàn suì zhī qí, jiē bì suǒ chuàng yě.
《北史》曰:盧賁嘗事隋文,及受禪命。賁清宮因典宿衛。賁乃奏改周伐旗幟,更為嘉名,其青龍、騶虞、朱雀、玄武、千秋萬歲之旗,皆賁所創也。
suí shū yuē: fán qí: tài cháng huà sān chén, rì yuè wǔ xīng. qí huà qīng lóng, huáng dì shēng lóng, zhū hóu jiāo lóng. yú huà zhū què, jīng huà huáng lín, qí huà bái shòu, zhào huà xuán wǔ, jiē jiā yún qì. qí zhān wù zài jūn yì huà qí shì hào, jiā zhī yǐ yún qì, huī zhì yì rú. tōng bó wèi zhān, zá bó wèi wù. zài jūn yì huà qí rén guān yǔ xìng míng zhī shì hào, huī zhì yì shū zhī, huà qí suǒ shū zhī lì. jīng jié yòu huà bái shòu, ér zhé yǔ yú qí shàng.
《隋書》曰:凡旗:太常畫三辰,(日、月、五星。)旂畫青龍,(皇帝升龍,諸侯交龍。)旟畫朱雀,旌畫黃麟,旗畫白獸,旐畫玄武,皆加雲氣。其旃物在軍亦畫其事號,加之以雲氣,徽幟亦如。(通帛為旃,雜帛為物。在軍亦畫其人官與姓名之事號,徽幟亦書之,畫其所書之例。)旌節又畫白獸,而折羽於其上。
yòu yuē: sī cháng zhǎng qí wù zhī cáng, tōng bó zhī qí liù yǐ gōng jiāo qiū zhī sì: yī yuē cāng qí, èr yuē qīng qí, sān yuē zhū qí, sì yuē huáng qí, wǔ yuē bái qí, liù yuē xuán qí. huà huì zhī qí liù yǐ chōng wáng lù zhī děng, yī yuē sān chén zhī cháng, èr yuē qīng lóng zhī qí, sān yuē zhū niǎo zhī yú, sì yuē huáng lín zhī jīng, wǔ yuē bái shòu zhī qí, liù yuē xuán wǔ zhī zhào. jiē zuǒ jiàn qí ér yòu jiàn tà jǐ. tà, tā là qiè.
又曰:司常掌旗物之藏,通帛之旗六以供郊丘之祀:一曰蒼旗,二曰青旗,三曰朱旗,四曰黃旗,五曰白旗,六曰玄旗。畫繢之旗六以充王路之等,一曰三辰之常,二曰青龍之旗,三曰朱鳥之旟,四曰黃麟之旌,五曰白獸之旗,六曰玄武之旐。皆左建旗而右建榻戟。(榻,它臘切。)
yòu yuē: yǒu jì qí sì yǐ shī jūn lǚ: yī yuē huī yǐ gōng jūn jiāng, èr yuē suì yǐ gōng shī shuài, sān yuē zhào yǐ gōng lǚ shī, sì yuē pèi yǐ gōng cuì zhǎng.
又曰:有繼旗四以施軍旅:一曰麾以供軍將,二曰旞以供師帥,三曰旐以供旅師,四曰旆以供倅長。
táng shū yuē: yuán hé zhōng, huái nán jié dù shǐ mǎ zǒng jìn wú yuán jì jīng qí qī bǎi sān shí jiǔ shì.
《唐書》曰:元和中,淮南節度使馬總進吳元濟旌旗七百三十九事。
jiā yǔ yuē: zǐ lù yán zhì yún:" yuàn dé jīng qí bīn fēn, xià pán yú dì."
《家語》曰:子路言志云:"願得旌旗繽紛,下蟠於地。"
shī tuī duó zāi yuē: shàng chū hào lìng ér huà tiān xià, zhèn léi qǐ ér jīng zhé, dǔ qí gǔ, dòng sān jūn, hài guān qí qián, dòng huà ér tiān, qíng kě jiàn yǐ.
《詩推度災》曰:上出號令而化天下,震雷起而驚蟄,睹旗鼓,動三軍,駭觀其前,動化而天,情可見矣。
zhàn guó cè yuē: jiàn qī xīng zhī qí, tiān zǐ zhī wèi yě.
《戰國策》曰:建七星之旗,天子之位也。
mù tiān zǐ chuán yuē: rì yuè zhī qí, qī xīng zhī wén. jīn liú shàng huà rì yuè jí běi dǒu xīng yě.
《穆天子傳》曰:日月之旗,七星之文。(今旒上畫日月及北斗星也。)
zhōu qiān chē fú zá jì yuē: jìn yuán huáng shǐ zhì wǔ niú zhī qí, shè qīng zài zuǒ, huáng zài zhōng.
周遷《車服雜記》曰:晉元皇始制五牛之旗,設青在左,黃在中。
liù tāo yuē: wǔ wáng fá zhòu, xuán zhòu zhī shǒu yú bái qí.
《六韜》曰:武王伐紂,懸紂之首於白旗。
gǔ sī mǎ jūn fǎ yuē: xià hòu shì xuán shǒu rén zhī zhí yě, yīn yuē bái tiān zhī yì yě, zhōu yuē huáng dì zhī dào yě, jīng shǒu yǒu líng yuē qí. sān wáng suǒ yǐ lì, bù shī tiān dì rén zhī dào yě. zhāng xià yǐ rì yuè shàng míng yě, yīn yǐ hǔ shàng wēi yě, zhōu yǐ lóng shàng wén yě. zhāng, huà shì yě. sān wáng huà gè yǒu suǒ fǎ yě.
《古司馬軍法》曰:夏后氏玄首人之執也,殷曰白天之義也,周曰黃地之道也,(旌首有鈴曰旂。三王所以立,不失天地人之道也。)章夏以日月上明也,殷以虎上威也,周以龍上文也。(章,畫飾也。三王畫各有所法也。)
hǎo méng zhàn yuē: qí shàng yǒu guāng, rén zhǔ dà xǐ, yán nián yì shòu.
《郝萌占》曰:旗上有光,人主大喜,延年益壽。
huáng shí gōng sān lüè yuē: yù zhī dí xíng sè kě shèng zhī fú, xiān zhàn yǐ èr shí bā qí. jiǎo rén qīng yī chì qí dōng fāng qī rén, zhēng rén chì yī huáng qí nán fāng qī rén. shāng rén bái yī hēi qí xī fāng qī rén, yǔ rén hēi yī qīng qí běi fāng qī rén. fán èr shí bā qí, xiàng èr shí bā xiù.
黃石公《三略》曰:欲知敵形色可勝之符,先戰以二十八騎。角人青衣赤旗東方七人,徵人赤衣黃旗南方七人。商人白衣黑旗西方七人,羽人黑衣青旗北方七人。凡二十八騎,象二十八宿。
jūn lìng yuē: wén léi gǔ yīn jǔ bái chuáng jiàng qí, dà xiǎo chuán jiē jìn zhàn, bù jìn zhě zhǎn. wén jīn yīn jǔ qīng qí, chuán jiē zhǐ, bù zhǐ zhě zhǎn.
《軍令》曰:聞雷鼓音舉白幢絳旗,大小船皆進戰,不進者斬。聞金音舉青旗,船皆止,不止者斬。
wáng sūn zǐ yuē: jié zhòu huò fàng nán cháo, huò tóu xuán chì qí, sī wú tā, bù jié cái ér bào rén yě.
《王孫子》曰:桀紂或放南巢,或頭懸赤旗,斯無它,不節財而暴人也。
sūn zǐ yuē: yán bù xiāng wén gù wèi gǔ duó, shì bù xiāng jiàn gù wèi jīng qí, fū jīn gǔ jīng qí suǒ yǐ yī mín zhī ěr mù yě.
《孫子》曰:言不相聞故為鼓鐸,視不相見故為旌旗,夫金鼓旌旗所以一民之耳目也。
yòu yuē: wú yào zhèng zhèng zhī qí, wú jī táng táng zhī zhèn.
又曰:無要正正之旗,無擊堂堂之陣。
liè zǐ yuē: huáng dì yǔ yán dì zhàn, yǐ diāo hé yīng yuān wèi qí zhì.
《列子》曰:黃帝與炎帝戰,以雕鶡鷹鳶為旗幟。
suí cháo zǐ yuē: tiān cì wǔ wáng huáng niǎo zhī qí yǐ fá yīn.
《隋巢子》曰:天賜武王黃鳥之旗以伐殷。
huái nán zǐ yuē: fán guó yǒu nán, jūn zì gōng zhào jiāng zhào zhī yuē:" shè jì zhī mìng zài jiāng jūn shēn, jīn guó yǒu nán, yuàn zi jiāng ér yīng zhī." jiāng jūn shòu mìng, nǎi lìng zhù shǐ tài bo zhāi sān rì, zhī tài miào zuān líng guī, bo jí rì, yǐ shòu qí gǔ.
《淮南子》曰:凡國有難,君自宮召將詔之曰:"社稷之命在將軍身,今國有難,願子將而應之。"將軍受命,乃令祝史太卜齋三日,之太廟鑽靈龜,卜吉日,以受旗鼓。
chǔ cí yuē: jià lóng zhōu xī chéng léi, zhōu, chē xuān yě. zài yún qí xī wēi yí.
《楚辭》曰:駕龍輈兮乘雷,(輈,車軒也。)載雲旗兮逶迤。
yòu yuē: chéng huí fēng xī zài yún qí.
又曰:乘迴風兮載雲旗。
yòu yuē: yáng huì xīng yǐ wèi qí.
又曰:揚彗星以為旗。
yòu yuē: chéng chì bào xī hú cóng wén lí, xīn yí chē xī jié guì qí.
又曰:乘赤豹兮狐從文貍,新夷車兮結桂旗。
sòng yù gāo táng fù yuē: miǎn xī ruò yāo jī, yáng mèi zhāng rì ér wàng suǒ sī. hū xī ruò jià sì mǎ, jiàn yǔ qí.
宋玉《高唐賦》曰:眄兮若妖姬,揚袂鄣日而望所思。忽兮若駕駟馬,建羽旗。
xiàng rú shàng lín fù yuē: mí yú xū zhī ráo zhān, yǐ yú xū wèi zhān bǐng, qū chí zhú zhàn yě. yè míng yuè zhī zhū qí. yǐ míng zhū zhuì shì zhān.
相如《上林賦》曰:靡魚須之橈旃,(以魚須為旃柄,驅馳逐戰也。)曳明月之珠旗。(以明珠綴飾旃。)
wáng chén jiàn xíng fù yuē: yè zhāo yáo zhī xiū qí, ruò wān hóng zhī chuí tiān.
王沉《餞行賦》曰:曳招搖之修旗,若蜿虹之垂天。
cuī yīn dōng xún sòng yuē: shēng jiǔ lóng zhī huá qí.
崔駰《東巡頌》曰:升九龍之華旗。
wén xuǎn yuē: yún qí fú ní.
《文選》曰:雲旗拂霓。
yòu yuē: yá fēn bīn.
又曰:牙紛繽。
yòu yuē: jīng qí fú tiān.
又曰:旌旗拂天。
yòu yuē: jiē gān wèi qí.
又曰:揭竿為旗。
yòu yuē: yè huì xīng zhī fēi qí.
又曰:曳彗星之飛旗。
yòu yuē: zhū qí suǒ fú, jiǔ tǔ pī rǎng.
又曰:朱旗所拂,九土披攘。
yòu yuē: zhū qí jiàng tiān.
又曰:朱旗絳天。
yòu yuē: jiàn zhù gū. zhù gū, qí míng.
又曰:建祝姑。(祝姑,旗名。)
yòu yuē: qīng xiá zá guì qí.
又曰:青霞雜桂旗。
yú
○旟
shì míng yuē: niǎo sǔn wèi yú. yú, yù yě. jūn lì suǒ jiàn yě. jí jí qū shì zé yǒu chēng yù yě.
《釋名》曰:鳥隼為旟。旟,譽也。軍吏所建也。急疾趨事則有稱譽也。
ěr yǎ yuē: cuò gé niǎo yuē yú. guō pú zhù yuē: cǐ wèi quán bō niǎo pí máo zhì zhī gān tóu yě. jiù shuō kè gé niǎo zhì gān shǒu yě. sūn shū áo yún: gé, jí yě. yán huà jí jí zhī niǎo yú liú yě. zhōu guān niǎo sǔn wèi yú yě. àn lǐ jì zhèng xuán yún, zài zhī yǐ shì zhòng, jí cǐ lèi yě. shū yún: niǎo zhàn mù gé. shī yún: rú zài wū niǎo niǎo sī gé. jīng shǒu niǎo zhě, zì shì niǎo zhī pí máo, míng yǐ.
《爾雅》曰:錯革鳥曰旟。(郭璞注曰:此謂全剝鳥皮毛置之竿頭也。舊說刻革鳥置竿首也。孫叔敖云:革,急也。言畫急疾之鳥於旒也。《周官》鳥隼為旟也。按《禮記》鄭玄雲,載之以示眾,即此類也。《書》云:鳥戰目革。《詩》云:如載嗚蔦鳥斯革。旌首鳥者,自是鳥之皮毛,明矣。)
shī yuē: jié jié gàn yú, zài jùn zhī dōu.
《詩》曰:孑孑干旟,在浚之都。
yòu yuē: bǐ yú zhào sī, hú bù pèi pèi? pèi, liú chuí yě.
又曰:彼旟旐斯,胡不旆旆?(旆,旒垂也。)
zhōu lǐ yuē: niǎo sǔn wèi yú, zhōu lǐ suǒ jiàn yě. zhōu zhǎng zhī shǔ
《周禮》曰:鳥隼為旟,州里所建也。(州長之屬)
zhào
○旐
shì míng yuē: guī shé wèi zhào, zhào yě. guī zhī qì zhào zhī jí xiōng, jiàn zhī yú hòu, chá dù shì yí zhī xíng zhào yě.
《釋名》曰:龜蛇為旐,兆也。龜知氣兆之吉凶,建之於後,察度事宜之形兆也。
ěr yǎ yuē: jī guǎng chōng fú, zhǎng xún yuē zhào. guō pú zhù yuē: bó quán fú, zhǎng bā chǐ zhě yě.
《爾雅》曰:績廣充幅,長尋曰旐。(郭璞注曰:帛全幅,長八尺者也。)
shī yuē: shè cǐ zhào yǐ.
《詩》曰:設此旐矣。
yòu yuē: jiàn zhào shè máo, bó shòu yú áo. zhōu xuān wáng yě.
又曰:建旐設旄,搏獸於敖。(周宣王也。)
zhōu lǐ yuē: guī shé wèi zhào, sì yóu, xiàn bǐ zhī suǒ jiàn yě.
《周禮》曰:龜蛇為旐,四斿,縣鄙之所建也。
suì
○旞
shì míng yuē: quán yǔ wèi suì, suì yóu fù guì. fù guì yě, shùn huá mào yě. yī zuò suì.
《釋名》曰:全羽為旞,旞猶〈阝匱〉。〈阝匱〉也,順滑貌也。(一作襚。)
shuō wén yuē: suì zhě, dǎo chē suǒ zài, quán yǔ yǐ wèi yǔn, yǔn ér jìn yě.
《說文》曰:旞者,導車所載,全羽以為允,允而進也。
zhōu lǐ yuē: quán yǔ wèi suì, dǎo chē suǒ jìn. chē xiàng lù yě. wáng yǐ zhāo xī yàn chū rù yě.
《周禮》曰:全羽為旞,導車所進。(車象路也。王以朝夕燕出入也。)
jīng
○旌
shì míng yuē: zhé yǔ wèi jīng. jīng, jīng guāng yě. suī yǒu yú shì zhī jīng yě, zhù máo gān shǒu, qí xíng ruǐ ruǐ rán yě. suī xià hòu shì zhī jīng yě, qí xíng xiāng yě. bái pèi, yīn jīng yě, yǐ bó jì zhào mò yě. dào, táo yě. qí mào táo táo xià chuí yě.
《釋名》曰:折羽為旌。旌,精光也。綏有虞氏之旌也,注旄竿首,其形蕊蕊然也。綏夏后氏之旌也,其形襄也。白旆,殷旌也,以帛繼旐末也。翿,陶也。其貌陶陶下垂也。
ěr yǎ yuē: máo shǒu yuē jīng. guō pú zhù yuē: dài jīng yú gān tóu, rú jīn zhī chuáng, yì yǒu máo yě.
《爾雅》曰:旄首曰旌。(郭璞注曰:戴旌於竿頭,如今之幢,亦有旄也。)
guǎng yǎ yuē: tiān zǐ zhī jīng gāo jiǔ rèn, zhū hóu qī rèn, dài fū wǔ rèn, shì sān rèn.
《廣雅》曰:天子之旌高九仞,諸侯七仞,大夫五仞,士三仞。
shī yuē: jié jié gàn jīng, zài jùn zhī chéng.
《詩》曰:孑孑干旌,在浚之城。
yòu yuē: yōu yōu pèi jīng.
又曰:悠悠旆旌。
lǐ jì yuē: qián yǒu shuǐ zé zài qīng jīng. zhèng xuán zhù yuē: zài, suǒ wèi jǔ yú jīng shǒu, suǒ yǐ jǐng zhòng zhě yě. zhèng jì wáng zàn wèn yuē:" jǔ jīng yú shǒu, dāng jiē yǐ pí xié huà zhī yé?" zhèng dá yuē:" jiē jù jǔ pí zhì yú shǒu, bù huà yǔ wèi jīng yě."
《禮記》曰:前有水則載青旌。(鄭玄注曰:載,所謂舉於旌首,所以警眾者也。鄭記王贊問曰:"舉旌於首,當皆以皮邪畫之耶?"鄭答曰:"皆俱舉皮置於首,不畫羽為旌也。")
zhōu lǐ yuē: zhé yǔ wèi jīng, yóu chē suǒ jiàn. yóu chē, mù lù yě, wáng yǐ tián yě. quán yǔ zhé yǔ, jiē wǔ sè wén yě.
《周禮》曰:折羽為旌,游車所建。(游車,木路也,王以田也。全羽、折羽,皆五色文也。)
yòu yuē: zhǎng shě wèi wéi guān shè jīng mén. shù jīng yǐ biǎo mén.
又曰:掌舍為帷官設旌門。(樹旌以表門。)
zuǒ chuán yuē: yān líng zhī yì, luán jīn huò jiàn zi zhòng zhī jīng, wèi jìn hóu yuē:" chǔ rén wèi fū jīng, zi zhòng zhī jīng yě."
《左傳》曰:鄢陵之役,欒釒或見子重之旌,謂晉侯曰:"楚人謂夫旌,子重之旌也。"
yòu yuē: fàn xuān zi jiǎ yǔ máo yú qí ér fú guī. zhé yǔ wèi jīng, wáng zhě yóu chē suǒ jiàn, qí sī yǒu zhī, yīn wèi zhī yǔ máo.
又曰:范宣子假羽毛於齊而弗歸。(折羽為旌,王者游車所建,齊私有之,因謂之羽毛。)
yòu yuē: chǔ líng wáng zhī wèi lìng yǐn yě, wèi wáng jīng. yù yǐn wú yǔ duàn zhī yuē:" yī guó liǎng jūn, qí shuí kān zhī?"
又曰:楚靈王之為令尹也,為王旌。芋尹無宇斷之曰:"一國兩君,其誰堪之?"
yòu yuē: wèi xuān gōng zhēng yí jiāng, yǔ shuò gòu jí zi. gōng shǐ zhū qí, shǐ dào dài zhū shēn ér shā zhī, shòu zi zài qí qí jīng yǐ xiān, dào shā zhī. jí zi hòu wǎng, dào yòu shā yān.
又曰:衛宣公烝夷姜,與朔構急子。公使諸齊,使盜待諸莘而殺之,壽子載其旗旌以先,盜殺之。急子後往,盜又殺焉。
yòu yuē: xǔ bó yuē:" wú wén zhì shī zhě yù mí jīng mó lěi ér hái." mí jīng, qū jí yě. mó, jìn yě.
又曰:許伯曰:"吾聞致師者御靡旌摩壘而還。"(靡旌,驅疾也。摩,近也。)
gōng yáng chuán yuē: chǔ zhuāng wáng fá zhèng, zhèng bó ròu tǎn, zuǒ zhí máo jīng, yòu zhí luán dāo yǐ nì. hé xiū yuē: máo jīng, zōng miào suǒ yòng yě. wèi zōng miào suǒ yòng, qiú yǐ zōng miào guī shǒu yě.
《公羊傳》曰:楚莊王伐鄭,鄭伯肉袒,左執茅旌,右執鸞刀以逆。(何休曰:茅旌,宗廟所用也。為宗廟所用,求以宗廟歸首也。)
shǐ jì yuē: qín bìng tiān xià, yǐ shuǐ dé zhī shǐ, jīng máo jié jiē shàng hēi.
《史記》曰:秦並天下,以水德之始,旌旄節皆尚黑。
hàn shū wén dì zhào yuē: cháo yǒu jìn shàn zhī jīng. yīng shào zhù: yáo shè wǔ dá zhī dào, lìng rén jìn shàn yě.
《漢書·文帝詔》曰:朝有進善之旌。(應劭註:堯設五達之道,令人進善也。)
yòu yuē: gāo zǔ shǐ hán xìn yǔ chǔ zhàn, xìn qián fú rén yú chǔ jūn zhī cè. fāng zhàn, bīng suì wěi zǒu, chǔ jūn zhú zhī, nǎi lìng bá chǔ jīng lì hàn jīng, chǔ shī wàng jiàn bēn zǒu, suì bài chǔ yǐ.
又曰:高祖使韓信與楚戰,信潛伏人於楚軍之側。方戰,兵遂偽走,楚軍逐之,乃令拔楚旌立漢旌,楚師望見奔走,遂敗楚矣。
hòu hàn shū yuē: shì zǔ jìn shī lín hé, lián jīng yán hé shí yú lǐ.
《後漢書》曰:世祖進師臨河,連旌沿河十餘里。
zhàn guó cè yuē: sū qín wèi zhào hé cóng yú chǔ. wēi wáng yuē:" guǎ rén xī jiē qín, qín hǔ láng zhī guó. wò bù ān xí, shí bù gān wèi, xīn yáo yáo rán rú xuán jīng."
《戰國策》曰:蘇秦為趙合從於楚。威王曰:"寡人西接秦,秦虎狼之國。臥不安席,食不甘味,心搖搖然如懸旌。"
hàn wǔ gù shì yuē: luán dà yǒu fāng shù, cháng yú diàn qián shù jīng, shù bǎi rén yīn lìng zì xiāng jī tíng zhōng, qù dì shí yú zhàng, guān zhě dà hài.
《漢武故事》曰:欒大有方術,常於殿前樹旌,數百人因令自相擊庭中,去地十餘丈,觀者大駭。
mèng zǐ yuē: qí jǐng gōng zhāo yú rén yǐ jīng, bù zhì, jiāng shā zhī. fēi qí zhāo yě, fū zhāo yú rén yǐ pí guān, shù rén yǐ zhān, shì yǐ qí, dài fū yǐ jīng, kuàng yǐ bù xián zhāo xián rén hū.
《孟子》曰:齊景公招虞人以旌,不至,將殺之。非其招也,夫招虞人以皮冠,庶人以旃,士以旂,大夫以旌,況以不賢招賢人乎。
guǎn zǐ yuē: shùn yǒu gào shàn zhī jīng, shì bù bì yě.
《管子》曰:舜有告善之旌,示不蔽也。
zhuāng zǐ yuē: chǔ zhāo wáng shǐ yán tú yáng shuō yǐ sān jīng zhī wèi wàn zhōng zhī lù yě.
《莊子》曰:楚昭王使延屠羊說以三旌之位、萬鍾之祿也。
bào piáo zi jūn shù yuē: jūn shǐ chū ér jīng qí rào gān zhě, jí zhù. gèng dài shàn shí ér chū jūn.
《抱朴子·軍術》曰:軍始出而旌旗繞竿者,急住。更待善時而出軍。
tiān wén yào jí yuē: yì xīng míng, jīng qí yòng.
《天文要集》曰:翼星明,旌旗用。
zhào shì bīng shū yuē: yǒu niǎo jí jiāng jūn jīng shàng, jiāng jūn zēng zhì lù.
《趙氏兵書》曰:有鳥集將軍旌上,將軍增秩祿。
wén xuǎn yuē: bì yǐn gāo jīng.
《文選》曰:蔽引高旌。
yòu yuē: jīng qí fú tiān.
又曰:旌旗拂天。
yòu yuē: ní wèi jīng, cuì wèi gài.
又曰:霓為旌,翠為蓋。
yòu yuē: quán ráo xī lán jīng. quán, cǐ yuán qiè. ráo, yīn ráo.
又曰:筌橈兮蘭旌。(筌,此緣切。橈,音饒。)
yòu yuē: jiàn hóng jīng xī wēi yí.
又曰:建虹旌兮威夷。