chí xī hè
○池溪壑
chí
池
guǎng yǎ yuē: zhǎo, chí yě.
《廣雅》曰:沼,池也。
shuō wén yuē: huáng, chéng chí yě, yǒu shuǐ yuē chí, wú shuǐ yuē huáng.
《說文》曰:隍,城池也,有水曰池,無水曰隍。
shī yuē: dōng mén zhī chí, kě yǐ ōu má.
《詩》曰:東門之池,可以漚麻。
yòu yuē: wáng zài líng zhǎo, yú rèn yú yuè. zhǎo, chí yě. rèn, mǎn yě. jiān yún: líng zhǎo zhī shuǐ, yú yíng mǎn qí zhōng, jiē fēi yuè, yán yì dé qí suǒ yě.
又曰:王在靈沼,於牣魚躍。(沼,池也。牣,滿也。《箋》云:靈沼之水,魚盈滿其中,皆飛躍,言亦得其所也。)
hán shī wài chuán yuē: qí jǐng gōng chū yì zhāo huá zhī chí.
《韓詩外傳》曰:齊景公出弋昭華之池。
chuán yuē: qí fá chǔ, chǔ zi shǐ qū wán duì yuē:" chǔ guó fāng chéng yǐ wèi chéng, hàn shuǐ yǐ wèi chí, qí suī zhòng, wú suǒ yòng zhī."
《傳》曰:齊伐楚,楚子使屈完對曰:"楚國方城以為城,漢水以為池,齊雖眾,無所用之。"
shǐ jì fēng chán shū yuē: qín shǐ huáng yóu hǎi shàng, cí míng shān dà chuān jí bā shén xiān rén xiàn mén zhī shǔ. bā shén: yī yuē tiān zhǔ, cí tiān qí, tiān chí míng, lín nán jiāo shān.
《史記封禪書》曰:秦始皇游海上,祠名山大川及八神仙人羨門之屬。八神:一曰天主,祠天齊,天池名,臨南郊山。
hàn shū yuē: kūn míng chí, hàn wǔ dì yuán shòu sān nián suǒ chuān yě. chū, hàn yù qiú shēn dú guó, wèi kūn míng chí yí suǒ bì, kūn míng yǒu diān chí, fāng sān bǎi lǐ, míng yuē diān hé. hàn jiāng fá kūn míng yǐ tōng shēn dú, shǐ zhé zú fá jí shàng lín, xiàng diān hé zuò kūn míng chí yǐ xí shuǐ zhàn, chí zhōu huí sì shí lǐ. hàn wǔ dì píng kūn míng, yǐ qí dì wèi yì zhōu jùn. qí diān shuǐ yuán shēn guǎng, mò fǎn qiǎn xiá yǒu shì dào liú, gù yuē diān hé. pān yuè guān zhōng jì yuē: kūn míng chí, hàn wǔ dì xí shuǐ zhàn yě. zhōng yǒu líng zhǎo shén chí, yún yáo shí lǐ shuǐ qì, tíng chuán cǐ chí, gài yáo shí yǐ yǒu wū chí, hàn dài yīn ér shēn guǎng ěr. cáo pí zhì guài yún: hàn wǔ záo kūn míng chí shēn jí xī. shì huī mò, wú fù tǔ, jǔ cháo bù jiě, yǐ wèn dōng fāng shuò, shuò yuē:" chén yú bù zú yǐ zhī zhī, kě shì wèn xī yù hú dì." yǐ shuò bù zhī nán yǐ xiào wèn, zhì hòu hàn míng dì shí, wài guó dào rén rù lái luò yáng, shí yǒu yì dōng fāng shuò yán zhě, nǎi shì yǐ wǔ dì shí huī mò wèn zhī. hú rén yún: jīng yún, tiān dì dà jié jiāng jǐn zé jié shāo, cǐ jié shāo zhī yú. nǎi zhī shuò yán zhě shì.
《漢書》曰:昆明池,漢武帝元狩三年所穿也。初,漢欲求身毒國,為昆明池夷所閉,昆明有滇池,方三百里,名曰滇河。漢將伐昆明以通身毒,使謫卒伐棘上林,象滇河作昆明池以習水戰,池周回四十里。(漢武帝平昆明,以其地為益州郡。其滇水原深廣,末反淺狹有似倒流,故曰滇河。潘岳《關中記》曰:昆明池,漢武帝習水戰也。中有靈沼神池,雲堯時理水訖,停船此池,蓋堯時已有污池,漢代因而深廣耳。曹毗《志怪》云:漢武鑿昆明池深極悉。是灰墨,無復土,舉朝不解,以問東方朔,朔曰:"臣愚不足以知之,可試問西域胡帝。"以朔不知難以校問,至後漢明帝時,外國道人入來洛陽,時有憶東方朔言者,乃試以武帝時灰墨問之。胡人云:經雲,天地大劫將盡則劫燒,此劫燒之餘。乃知朔言者是。)
yòu yuē: zhāo dì yuán shǐ yuán nián chūn sān yuè, huáng hú xià jiàn chāng gōng tài yè chí.
又曰:昭帝元始元年春三月,黃鵠下建昌宮太液池。
yòu yuē: xuān dì zhào yuē: chí yù wèi yù xìng zhě, sū lín yuē: zhé zhú yǐ shéng mián lián ruò jìn yù, shǐ rén bù dé wǎng lái yě. jiǎ yǔ pín mín, jùn guó gōng guǎn wù fù xiū zhì.
又曰:宣帝詔曰:池篽未御幸者,(蘇林曰:折竹以繩綿連若禁篽,使人不得往來也。)假與貧民,郡國宮館勿復修治。
yòu yuē: xuān dì shén jué yuán nián zhào yuē:" jīn zhī shēng yú hán dé diàn tóng chí zhōng."
又曰:宣帝神爵元年詔曰:"金芝生於涵德殿銅池中。"
wèi zhì yuē: tài zǔ hái yè, zuò xuán wǔ chí yǐ yì zhōu shī.
《魏志》曰:太祖還鄴,作玄武池以肄舟師。
jìn shū yuē: shān jiǎn yōu yóu zú suì, wéi jiǔ shì dān, zhū xí shì jīng tǔ háo zú yǒu jiā yuán chí, jiǎn měi chū xī yóu, duō zhī chí shàng, zhì jiǔ zhé zuì, míng zhī yuē gāo yáng chí. shí yǒu tóng ér gē yuē:" shān gōng chū hé xǔ? wǎng zhì gāo yáng chí. rì xī dào zài guī, mǐng dǐng wú suǒ zhī. shí shí néng qí mǎ, dào zhe bái jiē lí. jǔ biān xiàng gé jiāng, hé rú bīng zhōu ér." jiāng jiā zài bīng zhōu, jiǎn ài jiāng yě.
《晉書》曰:山簡優遊卒歲,惟酒是耽,諸習氏荊土豪族有佳園池,簡每出嬉遊,多之池上,置酒輒醉,名之曰高陽池。時有童兒歌曰:"山公出何許?往至高陽池。日夕倒載歸,酩酊無所知。時時能騎馬,倒著白接離。舉鞭向葛疆,何如并州兒。"疆家在并州,簡愛將也。
yòu yuē: xún xù jiǔ zài zhōng shū, zhuān guǎn jī shì, shī zhī shén yàng yàng. huò yǒu hè zhī zhě, xù yuē:" duó wǒ fèng huáng chí, zhū jūn hé hè wǒ yé?"
又曰:荀勖久在中書,專管機事,失之甚怏怏。或有賀之者,勖曰:"奪我鳳凰池,諸君何賀我耶?"
hòu wèi shū yuē: wén míng huáng tài hòu féng shì yǔ gāo zǔ xìng líng quán chí, yàn qún chén, tài hòu xīn rán gē, gāo zǔ yì hé gē, gē zhě jiǔ shí rén.
《後魏書》曰:文明皇太后馮氏與高祖幸靈泉池,宴群臣,太后忻然歌,高祖亦和歌,歌者九十人。
táng shū yuē: jiǎng zhèn wèi jiàn yì dài fū, shí hù bù shì láng pàn dù zhī hán huàng shàng yán, hé zhōng yán chí shēng ruì yán, shí tǔ dé zhī shàng ruì. shàng yǐ qiū lín shāo duō, shuǐ lǎo wèi huàn, bù yí shēng ruì, mìng zhèn chí rì jiǎn xíng zhī. zhèn zòu yǔ huàng tóng, réng shàng biǎo hè, qǐng xuān fù shǐ guǎn, bìng qǐng zhì shén cí, xī qí hào bǎo yīng líng qìng chí.
《唐書》曰:蔣鎮為諫議大夫,時戶部侍郎判度支韓滉上言,河中鹽池生瑞鹽,實土德之上瑞。上以秋霖稍多,水潦為患,不宜生瑞,命鎮馳馹檢行之。鎮奏與滉同,仍上表賀,請宣付史館,並請置神祠,錫其號寶應靈慶池。
yòu yuē: wén zōng yòng zhèng zhù yán, jí mìng zuǒ yòu shén cè jūn chāi rén táo qǔ jiāng kūn míng èr chí, réng xǔ gōng qīng shì dài fū zhī jiā yú jiāng tóu lì tíng guǎn, yǐ shí zhuī shǎng.
又曰:文宗用鄭注言,即命左右神策軍差人淘曲江、昆明二池,仍許公卿士大夫之家於江頭立亭館,以時追賞。
dùn jiǎ kāi shān tú róng shì jiě yuē: jiàng běi yǒu yáng shí shān, zhōng yǒu shén lóng chí, huáng dì shí, qiǎn yún yáng xiān shēng yǎng lóng yú cǐ, dì wáng lì dài yǎng lóng zhī chù, guó yǒu shuǐ hàn bù shí, sì chí qǐng yǔ.
《遁甲開山圖》榮氏解曰:降北有陽石山,中有神龍池,黃帝時,遣雲陽先生養龍於此,帝王歷代養龍之處,國有水旱不時,祀池請雨。
jìn gōng gé míng yuē: líng zhī chí, guǎng zhǎng bǎi wǔ shí bù, shēn èr zhàng, yǒu lián lóu fēi guān, sì chū gé dào diào tái, zhōng yǒu míng hè zhōu zhǐ nán zhōu.
《晉宮閣名》曰:靈芝池,廣長百五十步,深二丈,有連樓飛觀,四出閣道、釣台,中有鳴鶴舟、指南舟。
yuán shān sōng yí dū jì yuē: hěn shān xiàn dōng liù shí lǐ yǒu shān míng xià yú chéng, sì miàn jué yá, wéi liǎng dào kě shàng, jiē jùn xiǎn, shān shàng zhōu huí kě èr shí lǐ, yǒu lín chí shuǐ, mín tián zhǒng yú shān shàng. xī yǒng jiā luàn, tǔ rén dēng cǐ bì zéi, zéi shǒu zhī, jīng nián shí jǐn, qǔ chí yú zhì xià yǔ zhī, shì bù qióng, zéi suì tuì sàn, yīn míng cǐ wèi xià yú chéng.
袁山松《宜都記》曰:佷山縣東六十里有山名下魚城,四面絕崖,惟兩道可上,皆峻嶮,山上周回可二十里,有林池水,民田種於山上。昔永嘉亂,土人登此避賊,賊守之,經年食盡,取池魚擲下與之,示不窮,賊遂退散,因名此為下魚城。
xīn shì sān qín jì yuē: kūn míng chí tōng bái lù yuán, rén diào yú, lún jué ér qù, mèng yú hàn wǔ, qiú qù qí gōu. míng rì xì yú chí, jiàn dà yú xián gōu, dì qù qí gōu ér fàng zhī. jiān sān rì, dì fù yóu chí bīn, dé míng zhū yī shuāng. wǔ dì yuē:" qǐ xī yú zhī bào yě?"
《辛氏三秦記》曰:昆明池通白鹿源,人釣魚,綸絕而去,夢於漢武,求去其鈎。明日戲於池,見大魚銜鈎,帝去其鈎而放之。間三日,帝復游池濱,得明珠一雙。武帝曰:"豈昔魚之報也?"
xiāng zhōu jì yuē: xiāng nán xiàn yǒu jià shān, xià yǒu xiǎo chí cháng hé jié, mín zhāi jiè wǎng qǐng, zì rán ér mǎn, shì qì hái gān.
《湘州記》曰:湘南縣有架山,下有小池常涸竭,民齋戒往請,自然而滿,事訖還乾。
léi cì zōng yù zhāng jì yuē: qù hóng jǐng liù qī lǐ yǒu fēng yǔ chí, shān jiào shuǐ chū, jī zhe shù mù, xīng sàn yuǎn sǎ, rú fēng yǔ yān.
雷次宗《豫章記》曰:去洪井六七里有風雨池,山嶠水出,激着樹木,星散遠灑,如風雨焉。
xiāng yáng jì yuē: xiàn shān nán yǒu xí yù dà yú chí, yī fàn lǐ yǎng yú fǎ, dāng zhōng zhú yī diào tái. jiāng wáng, chì qí ér yuē:" bì zàng wǒ jìn yú chí." shān jì lún měi lín cǐ, zhé dà zuì ér guī.
《襄陽記》曰:峴山南有習郁大魚池,依范蠡養魚法,當中築一釣台。將亡,敕其兒曰:"必葬我近魚池。"山季倫每臨此,輒大醉而歸。
lín chuān jì yuē: chóng rén xiàn yǒu yán chí, àn chén shū, sī kōng huáng fǎ, zì zhòng zhāo, chóng rén xiàn bā shān rén yě. hóu jǐng luàn, fǎ yú xiāng lǐ jù tú yǐ zhù gāo zǔ yǒu gōng, hōng, mù zài chóng rén xiàn bā shān xiāng. gù lǎo xiāng chuán, fǎ yǒu qí shù, cháng yù biàn zhì xián chí yú jiā shān zhī xià, fú yuán liù shí yú mǔ, zhì jīn shuǐ wèi dú xián yú tā shuǐ, ér zhàn rán qīng jié, qín chù bù gǎn chù zhī.
《臨川記》曰:崇仁縣有鹽池,按《陳書》,司空黃法,字仲昭,崇仁縣巴山人也。侯景亂,法於鄉里聚徒以助高祖有功,薨,墓在崇仁縣巴山鄉。故老相傳,法有奇術,常欲變置咸池於家山之下,幅員六十餘畝,至今水味獨咸於他水,而湛然清潔,禽畜不敢觸之。
xī jīng zá jì yuē: liáng xiào wáng hǎo gōng shì yuàn yòu zhī lè, zuò yào huá zhī gōng, zhú tù yuán, yuán zhōng yǒu líng shān, shān ān fū cùn shí. yòu yǒu yàn chí, chí zhōng hè zhōu fú zhǔ, qí guǒ yì shù, guī qín guài shòu bì bèi, wáng rì yǔ gōng rén jí bīn kè yì diào qí zhōng.
《西京雜記》曰:梁孝王好宮室苑囿之樂,作曜華之宮,築兔園,園中有靈山,山安膚寸石。又有雁池,池中鶴洲鳧渚,奇果異樹,瑰禽怪獸畢備,王日與宮人及賓客弋釣其中。
yòu yuē: jī cǎo chí zhōng yǒu shān hú shù, gāo yī zhàng èr chǐ, yī yún sān kē shàng sì bǎi liù shí èr tiáo, shì nán yuè guó wáng zhào tā suǒ jìn, hào wèi fēng huǒ shù, zhì yè guāng jǐng zhào yān.
又曰:積草池中有珊瑚樹,高一丈二尺,一雲三柯上四百六十二條,是南越國王趙他所進,號為烽火樹,至夜光景照焉。
shù zhēng jì yuē: guǎng yáng mén běi yǒu wèi míng dì liú bēi chí.
《述征記》曰:廣陽門北有魏明帝流杯池。
mù tiān zǐ chuán yuē: tiān zǐ xī zhēng yú xuán chí, tiān zǐ sān rì xiū yú xuán chí zhī shàng, tiān zǐ nǎi shù zhī zhú, zhǒng zhú chí biān. shì yuē zhú lín.
《穆天子傳》曰:天子西征於玄池,天子三日休於玄池之上,天子乃樹之竹,(種竹池邊。)是曰竹林。
yòu yuē: tiān zǐ shāng xī wáng mǔ yú yáo chí shàng, xī wáng mǔ wèi tiān zǐ yáo.
又曰:天子觴西王母於瑤池上,西王母為天子謠。
sān fǔ gù shì yuē: hàn wǔ dì zuò kūn míng chí, wǔ dì bēng hòu, yú chí zhōng yǎng yú yǐ gěi zhū líng cí, yú fù zhǎng ān shì. chí yǒu èr shí rén, rú qiān niú zhī nǚ xiàng.
《三輔故事》曰:漢武帝作昆明池,武帝崩後,於池中養魚以給諸陵祠,餘付長安市。池有二石人,如牽牛織女像。
yòu yuē: wèi yāng gōng xī yǒu shí chí, chí zhōng yǒu tái, wáng mǎng sǐ yú shì yě.
又曰:未央宮西有食池,池中有台,王莽死於是也。
guǎng zhōu xiān xián chuán yuē: dīng mì, zì jìng gōng, cāng wú rén, zāo fù jiān, kū qì sān nián, fēi fú yī shuāng yóu mì lú páng xiǎo chí.
《廣州先賢傳》曰:丁密,字靖公,蒼梧人,遭父艱,哭泣三年,飛鳧一雙游密廬旁小池。
jùn guó zhì yuē: jìn zhōu lín fén xiàn chòu shuǐ chí, xià chù bù yǐn, yī míng fān huò chí, jí zhǔ méi jiān chì tóu chù, huò fān yīn chéng chí. jīn shuǐ shàng yóu yǒu zhī rùn.
《郡國志》曰:晉州臨汾縣臭水池,下畜不飲,一名翻鑊池,即煮眉間赤頭處,鑊翻因成池。今水上猶有脂潤。
yòu yuē: chéng dū jùn, qín huì wáng èr shí qī nián, shǐ zhāng yí zhú chéng yǐ xiàng xián yáng, wò yě qiān lǐ, hào yuē lù hǎi, yǒu wàn suì chí, shì zhú chéng qǔ tǔ chù.
又曰:成都郡,秦惠王二十七年,使張儀築城以象咸陽,沃野千里,號曰陸海,有萬歲池,是築城取土處。
yòu yuē: hé pǔ hǎi qǔ chū zhū, hào yuē zhū chí, yòu yǒu yí rén hào yuè tā yì, duō cǎi jiǎ xiāng wèi yè.
又曰:合浦海曲出珠,號曰珠池,又有夷人號越它邑,多采甲香為業。
lǚ shì chūn qiū yuē: wèi líng gōng tiān hán záo chí, wǎn chūn jiàn yuē:" tiān hán." gōng yuē:" tiān hán hū?" wǎn chūn yuē:" gōng yī hú qiú, zuò xióng xí, zōu yú yǒu zào, shì yǐ bù hán."
《呂氏春秋》曰:衛靈公天寒鑿池,宛春諫曰:"天寒。"公曰:"天寒乎?"宛春曰:"公衣狐裘,坐熊席,陬隅有灶,是以不寒。"
huái nán zǐ yuē: yīn qì jí zé xià zhì huáng quán, gù bù kě záo chí chuān jǐng.
《淮南子》曰:陰氣極則下至黃泉,故不可鑿池穿井。
shì shuō yuē: jìn míng dì yù zuò chí tái, yuán dì bù xǔ zhī. shí míng dì wèi tài zǐ, yǎng wǔ shì, yī xī zhōng zuò chí, bǐ xiǎo biàn chéng, jí jīn wèi tài zǐ chí shì yě.
《世說》曰:晉明帝欲作池台,元帝不許之。時明帝為太子,養武士,一夕中作池,比曉便成,即今謂太子池是也。
yòu yuē: tài yuán wáng guó bǎo zhì zhái, yīn jùn chí, hū jiàn yī wù rú jiǔ biāo xíng, zhǎng sì chǐ xǔ, fēi qù.
又曰:太原王國寶治宅,因浚池,忽見一物如酒杓形,長四尺許,飛去。
shuǐ jīng zhù yuē: lǒng xī shén mǎ shān yǒu yuān chí, lóng mǎ suǒ shēng jí shì, shuǐ xī liú wèi zhī mǎ chí.
《水經注》曰:隴西神馬山有淵池,龍馬所生即是,水西流謂之馬池。
yòu yuē: cài zhōu xī, jí cài lún gù zhái bàng yǒu cài zi chí. lún hàn huáng mén láng, shùn dì zhī shì, shǐ dǎo gù yú wǎng wèi zhǐ, yòng dài jiǎn sù, zì qí shǐ yě.
又曰:蔡州西,即蔡倫故宅傍有蔡子池。倫漢黃門郎,順帝之世,始搗故魚網為紙,用代簡素,自其始也。
yòu yuē: diān chí zhōng yǒu shén mǎ, jiā mǎ jiāo zhī, zé shēng jùn jū, rì xíng wǔ bǎi lǐ.
又曰:滇池中有神馬,家馬交之,則生駿駒,日行五百里。
gù zǐ yuē: yǔ zi huá yóu yú dōng chí, zi huá yuē:" shuǐ yǒu sì dé, chí wèi yī yān: shù yù qún shēng, liú zé wàn shì, rén yě yáng qīng jī zhuó, dàng dí chén huì, yì yě ruò ér nán shèng, yǒng yě dǎo jiāng shū hé, biàn yíng liú qiān, zhì yě." gù zǐ yuē:" wǒ dé rǔ yú chí shàng yǐ."
《顧子》曰:與子華游於東池,子華曰:"水有四德,池為一焉:沭浴群生,流澤萬世,仁也;揚清激濁,蕩滌塵穢,義也;弱而難勝,勇也;導江疏河,變盈流謙,智也。"顧子曰:"我得汝於池上矣。"
fāng yú jì yuē: xìng yuán fǔ nán zhèng xiàn tiān chí shān shàng, yǒu chí fāng èr shí lǐ, dōng xià bù jié, jiǔ yǐn zhī kě yù gù jí, gù hào tiān chí.
《方輿記》曰:興元府南鄭縣天池山上,有池方二十里,冬夏不竭,久飲之可愈痼疾,故號天池。
yòu yuē: méi fú chí, yī míng fēng yǔ chí, méi fú zhǒng lián chí. fú tàn yuē:" shēng wèi wǒ kù, shēn wèi zhì gù, xíng wèi wǒ rǔ, zhì wèi wǒ dú." yú shì qì nán chāng xiàn wèi, qù qī zǐ, rù hóng yá shān dé dào wèi shén xiān, dài dài yǒu rén jiàn, huò zài yù sì shān féng zhī. jīn xī shān yǒu méi jūn tán, nán chāng kāi yuán guān yǒu méi jūn táng yān.
又曰:梅福池,一名風雨池,梅福種蓮池。福嘆曰:"生為我酷,身為桎梏,形為我辱,智為我毒。"於是棄南昌縣尉,去妻子,入洪崖山得道為神仙,代代有人見,或在玉笥山逢之。今西山有梅君壇,南昌開元觀有梅君堂焉。
yòu yuē: míng yuè chí zài xìng dào xiàn xī běi, zhōng yǒu yī tái, yún shì hàn gāo suǒ yíng, shuǐ jīng zhù yún:" xíng rú yǎn yuè, gù hào míng yuè chí."
又曰:明月池在興道縣西北,中有一台,雲是漢高所營,《水經注》云:"形如偃月,故號明月池。"
yòu yuē: qī nǚ chí, xī yǒu rén wú nán ér yǎng qī nǚ, fù wáng, qī nǚ fù tǔ zàng fù, qǔ tǔ zhī chù, jīn chéng yī chí, hào yuē qī nǚ chí. jīn chí biān yòu yǒu qī nǚ zhǒng.
又曰:七女池,昔有人無男而養七女,父亡,七女負土葬父,取土之處,今成一池,號曰七女池。今池邊又有七女冢。
xī
○溪
shàng shū dà chuán yuē: lǚ shàng diào yú pán xī, dé yú, fù zhōng yǒu yù huáng.
《尚書大傳》曰:呂尚釣於磻溪,得魚,腹中有玉璜。
chūn qiū shuō tí cí yuē: xī zhě, yǐn yě, shēn xū rào shān lìng dé bó yě. sòng jūn zhù yuē: wú shuǐ yuē gǔ, yǒu shuǐ yuē xī.
《春秋說題辭》曰:溪者,隱也,深虛繞山令得博也。(宋均注曰:無水曰谷,有水曰溪。)
ěr yǎ yuē: shuǐ zhù chuān yuē xī.
《爾雅》曰:水注川曰溪。
huán yí bié chuán yuē: yí zì mào lún. míng dì shì, yí yǔ dāng shí yīng yàn míng dé yǔ liàng wēn jiào yáng màn děng gòng jí qīng xī chí shàng, guō pú yù yān, nǎi yuán bǐ shǔ shī yǐ bái sì xián bìng zì xù.
《桓彝別傳》曰:彝字茂倫。明帝世,彝與當時英彥名德庾亮、溫嶠、羊曼等共集清溪池上,郭璞預焉,乃援筆屬詩以白四賢並自序。
wǔ chāng jì yuē: fán shān dōng yǒu shān xī, xià shí lǐn lǐn, héng yǒu hán qì, gù wèi zhī hán xī.
《武昌記》曰:樊山東有山溪,夏時凜凜,恆有寒氣,故謂之寒溪。
wáng sháo zhī shǐ xìng jì yuē: lián shuǐ xià liú yǒu zhēn xī, yī rì shí yì shí jié.
王韶之《始興記》曰:連水下流有斟溪,一日十溢十竭。
shèng hóng zhī jīng zhōu jì yuē: lì xiàn běi wǔ shí lǐ yǒu jú xī, yuán chū shí jiàn, shān yǒu gān jú, cūn rén shí cǐ shuǐ duō shòu.
盛弘之《荊州記》曰:酈縣北五十里有菊溪,源出石澗,山有甘菊,村人食此水多壽。
yòu yuē: líng líng jùn xī yǒu jiǔ dù xī, shān shòu cóng shù shí lǐ wǎng yǐn zhī, jīng yuè tā shuǐ jiē bù yǐn, bàng yǒu bàn shí kēng, shàng shí xíng jí fāng qiào, míng wèi xiān rén lóu.
又曰:零陵郡西有九渡溪,山獸從數十里往飲之,經越他水皆不飲,傍有半石坑,上石形極方峭,名為仙人樓。
yòu yuē: guì yáng jùn héng xī, xī shuǐ shén shēn, dōng xià bù gān, sú wèi zhī tān quán yě. jùn xī nán wǔ shí lǐ yǒu wàn suì shān, yǒu shí kū chū zhōng rǔ, shān shàng xī shēng líng shòu mù, xià yǒu yī xī, míng wèi qiān qiū shuǐ, qí bàng yǒu jū mín, jí hào wàn suì cūn.
又曰:桂陽郡橫溪,溪水甚深,冬夏不乾,俗謂之貪泉也。郡西南五十里有萬歲山,有石窟出鍾乳,山上悉生靈壽木,下有一溪,名為千秋水,其傍有居民,即號萬歲村。
guǎn zǐ yuē: huán gōng běi zhēng běi gū zhú huí, wèi zhì bēi ěr zhī xī, yuán gōng ér shè, wèi gǎn fā, wèi zuǒ yòu yuē:" jiàn qián rén hū?" duì yuē:" bù jiàn". gōng yuē:" guǎ rén jiàn rén zhǎng chǐ ér rén wù jù yān." guǎn zhòng yuē:" chén wén bà wáng zhī jūn xìng, zé dēng shān shén jiàn." gōng bài yuē:" zhòng fù zhī shèng ruò cǐ."
《管子》曰:桓公北征北孤竹回,未至卑耳之溪,援弓而射,未敢發,謂左右曰:"見前人乎?"對曰:"不見"。公曰:"寡人見人長尺而人物具焉。"管仲曰:"臣聞霸王之君興,則登山神見。"公拜曰:"仲父之聖若此。"
sú shuō yuē: xī sēng shī qīng xī zhōng líng zhōu, yī qǔ chù zhé zuò yī piān shī. xiè yì shòu jiàn shī tàn yuē:" qīng xī zhōng qū, fù hé kě qióng?"
《俗說》曰:郗僧施青溪中泠舟,一曲處輒作一篇詩。謝益壽見詩嘆曰:"青溪中曲,復何可窮?"
shuǐ jīng zhù yuē: pán xī, jí tài gōng diào suǒ yě, shí bì shēn gāo, yōu quán suì mì, lín zhàng xiù zǔ, yì rén hǎn jiāo. dōng nán yú yǒu shí shì, gài tài gōng suǒ jū yě shuǐ cì shí píng, jí tài gōng chuí diào zhī chù yě. qí shuǐ qīng lěng shén yì, běi liú zhù yú wèi.
《水經注》曰:磻溪,即太公釣所也,石壁深高,幽泉邃密,林障秀阻,亦人罕交。東南隅有石室,蓋太公所居也;水次石平,即太公垂釣之處也。其水清冷神異,北流注於渭。
yòu yuē: zhǎng yáng xī yuán yòu xué zhōng yǒu shén yú, dà zhě èr chǐ, xiǎo zhě yī chǐ, jū mín diào yú, xiān chén suǒ xū duō shǎo, bài ér qǐng zhī, bài qì tóu diào, dé yú guò shù zhě, shuǐ zhé bō yǒng, bào fēng zú qǐ, shù mù cuī shé. shuǐ cè shēng yì huā, lù rén yù zhāi shì zhě jiē dāng xiān qǐng, bù dé zhé qǔ.
又曰:長陽溪源右穴中有神魚,大者二尺,小者一尺,居民釣魚,先陳所須多少,拜而請之,拜訖投釣,得魚過數者,水輒波涌,暴風卒起,樹木摧折。水側生異花,路人慾摘是者皆當先請,不得輒取。
yòu yuē: bái mǎ xī shuǐ chū yí yáng shān, yǒu dà shí, jué zhuàng shì mǎ, gù xī jiàn yǐ wù sè shòu míng yě.
又曰:白馬溪水出宜陽山,有大石,厥狀似馬,故溪澗以物色受名也。
yòu yuē: xiàng chéng yǒu shuǐ èr yuán, jù běi liú hé wèi yī chuān, míng tiān jiāng xī.
又曰:向城有水二源,俱北流合為一川,名天漿溪。
yòu yuē: mǐn zhōng yǒu xú dēng zhě, nǚ zǐ huà wèi zhàng fū, yǔ dōng yáng zhào bǐng bìng shàn, yuè fāng shí zāo bīng luàn, xiāng yù yú xī, gè jīn qí suǒ néng, dēng xiān jìn xī shuǐ wèi bù liú, bǐng cì jìn kū liǔ wèi shēng tí, èr rén xiāng shì ér xiào. dēng nián zhǎng, bǐng shī shì zhī. hòu dēng shēn gù, bǐng dōng rù zhāng ān, bǎi xìng wèi zhī, bǐng shēng máo wū, zhī dǐng ér cuàn, zhǔ rén jīng guài, bǐng xiào ér bù yīng, wū yì bù sǔn. yòu cháng lín shuǐ qiú dù, chuán rén bù xǔ, bǐng nǎi zhāng gài zuò zhōng, zhǎng xiào hū fēng, luàn liú ér jì. yú shì, bǎi xìng shén fú, cóng zhě rú guī.
又曰:閩中有徐登者,女子化為丈夫,與東陽趙昞並善,越方時遭兵亂,相遇於溪,各矜其所能,登先禁溪水為不流,昞次禁枯柳為生荑,二人相視而笑。登年長,昞師事之。後登身故,昞東入章安,百姓未知,昞升茅屋,搘鼎而爨,主人驚怪,昞笑而不應,屋亦不損。又嘗臨水求渡,船人不許,昞乃張蓋坐中,長嘯呼風,亂流而濟。於是,百姓神服,從者如歸。
yòu yuē: shān yīn xiàn xī nán sì shí lǐ yǒu èr xī, dōng xī guǎng yī zhàng jiǔ chǐ, dōng nuǎn xià lěng xī xī guǎng sān zhàng wǔ chǐ, dōng lěng xià nuǎn, èr xī běi chū xíng sān lǐ, zhì xú cūn hé chéng yī xī, guǎng wǔ zhàng yú, ér wēn liáng bù zá, gài shān jīng suǒ wèi sháo shuǐ yě.
又曰:山陰縣西南四十里有二溪,東溪廣一丈九尺,冬暖夏冷;西溪廣三丈五尺,冬冷夏暖,二溪北出行三里,至徐村合成一溪,廣五丈餘,而溫涼不雜,蓋《山經》所謂苕水也。
yòu yuē: qú yuè rěn xiàn yǒu guī xī, chū líng guī, xián xī yuán nián, xiàn guī yú xiāng fǔ, yán chū cǐ xī yě.
又曰:朐〈月忍〉縣有龜溪,出靈龜,咸熙元年,獻龜於相府,言出此溪也。
jùn guó zhì yuē: yù zhōu wú fáng xiàn, wú wáng hé lǘ zhī dì fū gài wáng cháo chǔ, chǔ fēng zhī yú táng xī.
《郡國志》曰:豫州吳房縣,吳王闔閭之弟夫概王朝楚,楚封之於堂溪。
yòu yuē: wáng zhāo jūn, zǐ guī rén yě, yǒu xiāng xī, jí zhāo jūn yóu chù.
又曰:王昭君,秭歸人也,有香溪,即昭君游處。
yòu yuē: zī yáng xiàn yǒu huán xī bǎi zhàng chí, suǒ wèi xī liú rú huán, chí shēn bǎi zhàng yě.
又曰:資陽縣有環溪百丈池,所謂溪流如環,池深百丈也。
yòu yuē: líng yáng shān zài shí shí lì xiàn běi sān lǐ, àn yú dì zhì, líng yáng lìng dòu zǐ míng yú xī cè diào yú, yī rì diào dé bái lóng, zǐ míng lián ér fàng zhī, hòu shù nián yòu diào dé yī bái yú, gē qí fù, zhōng nǎi yǒu shū, jiào zǐ míng shāo liàn shí ěr zhī shù, sān nián hòu bái lóng lái yíng zǐ míng, suì dé shàng shēng. qí xī huán rào shān zú, jīn yǒu xiān tán, jiào jì bù jué.
又曰:陵陽山在石〈石隸〉縣北三里,按《輿地誌》,陵陽令竇子明於溪側釣魚,一日釣得白龍,子明憐而放之,後數年又釣得一白魚,割其腹,中乃有書,教子明燒煉食餌之術,三年後白龍來迎子明,遂得上昇。其溪環繞山足,今有仙壇,醮祭不絕。
xìn zhōu tú jīng yuē: shī xī shuǐ, yuán chū huáng niè shān běi miàn, zài yì yáng xiàn dōng nán yī bǎi shí lǐ, xī yǒu yǐn shì hú chāo jū cǐ, zhòng rén shī zhī, gù míng shī xī.
《信州圖經》曰:師溪水,源出黃孽山北面,在弋陽縣東南一百十里,昔有隱士胡超居此,眾人師之,故名師溪。
yuè jué shū yuē: xuē zhú duì yuè wáng yuē:" ruò yé zhī xī ér chū tóng yě, gǔ ōu yě zi zhù jiàn zhī suǒ." gù zhàn guó cè yún:" hé ruò yé yǐ qǔ tóng, pò jǐn shān ér chū xī."
《越絕書》曰:薛燭對越王曰:"若耶之溪而出銅也,古歐冶子鑄劍之所。"故《戰國策》云:"涸若耶以取銅,破堇山而出錫。"
yòu jùn guó zhì yuē: ōu yě zi zhù jiàn chù, xià yǒu gū tán, shēn ér qīng, yǒu gū shí sǒng chū, tán shàng yǒu dà lì shù, xiè kè ér yǔ dì huì lián zuò shī jù, lǚ lǚ kè yú shù shàng.
又《郡國志》曰:歐冶子鑄劍處,下有孤潭,深而清,有孤石聳出,潭上有大櫟樹,謝客兒與弟惠連作詩句,屢屢刻於樹上。
wú xìng jì yuē: qián xī zài xiàn nán, dōng liú rù tài hú, wèi zhī fēng zhǔ, jiā xī xī shēng jiàn ruò, hòu xī zài shì běi, dōng chū yú bù tíng, jìn chē qí jiāng jūn shěn chōng zuò qián xī gē qǔ, chuán zhě yǐ wèi zhǐ cǐ xī yě.
《吳興記》曰:前溪在縣南,東流入太湖,謂之風渚,夾溪悉生箭箬,後溪在市北,東出餘不亭,晉車騎將軍沈充作前溪歌曲,傳者以為指此溪也。
péi shì guǎng zhōu jì yuē: bǎi guǎn xī, zhōu huí zhàng yú, shuǐ jí fèi yǒng, rú měng huǒ jiān yóu shēng.
裴氏《廣州記》曰:百管溪,周回丈餘,水極沸涌,如猛火煎油聲。
lín hǎi tú jīng yuē: tóng xī, zài xiàn xī běi wǔ shí lǐ, qí shuǐ huáng sè, zhuàng shì tóng, gù hào tóng xī yě.
《臨海圖經》曰:銅溪,在縣西北五十里,其水黃色,狀似銅,故號銅溪也。
sūn xìng gōng tiān tāi shān fù yún: guò líng xī ér yī zhuó shì yě.
孫興公《天台山賦》云:過靈溪而一濯是也。
shàn gē lù yuē: wǔ xī shuǐ, yuán chū wǔ shān, dōng nán liú zhù yú yuán, gù wèi gē yuē:" wǔ xī shēn fù shēn, fēi niǎo bù néng dù, yóu shòu bù néng lín."
《善歌錄》曰:武溪水,源出武山,東南流注於沅,故為歌曰:"武溪深復深,飛鳥不能渡,游獸不能臨。"
yòu yuē: xià lǎo shàng wù, kàn fēi niǎo duò shuǐ zhōng, jí cǐ yě.
又曰:下潦上霧,看飛鳥墮水中,即此也。
hè
壑
zhōu yì lüè lì yuē: lóng chí yǒng tàn, yuǎn hè bì yíng.
《周易略例》曰:隆墀永嘆,遠壑必盈。
lǐ jì yuē: dà là zhī jì, cí yuē:" tǔ fǎn qí zhái, shuǐ guī qí hè."
《禮記》曰:大蜡之祭,辭曰:"土反其宅,水歸其壑。"
shān hǎi jīng yuē: dōng hǎi zhī shuǐ yǒu dà hè.
《山海經》曰:東海之水有大壑。
liè zǐ yuē: bó hǎi zhī dōng, bù zhī jǐ yì wàn lǐ, yǒu dà hè, shí wéi wú dǐ zhī gǔ, yuē guī táng.
《列子》曰:渤海之東,不知幾億萬里,有大壑,實惟無底之谷,曰歸塘。
zhuāng zǐ yuē: fū hè zhī wèi wù, zhù yān ér bù mǎn, qǔ yān ér bù jié.
《莊子》曰:夫壑之為物,注焉而不滿,取焉而不竭。
yòu yuē: cáng zhōu yú hè, cáng shān yú zé, wèi zhī gù yǐ. rán ér yè bàn yǒu lì zhě fù zhī ér zǒu, mèi zhě bù zhī.
又曰:藏舟於壑,藏山於澤,謂之固矣。然而夜半有力者負之而走,昧者不知。
mèng zǐ yuē: zhì shì bù wàng zài gōu hè.
《孟子》曰:志士不忘在溝壑。