dū du
○都督
jìn shū yuē: dù yù wèi dū du jīng zhōu zhū jūn shì, nán tǔ měi ér yáo zhī yuē:" hòu shì wú pàn yóu dù wēng, shú shí zhì míng yǔ yǒng gōng."
《晉書》曰:杜預為都督荊州諸軍事,南土美而謠之曰:"後世無叛由杜翁,孰識智名與勇功。"
yòu yuē: táo kǎn wèi dū du jīng yōng yì liáng sì zhōu zhū jūn shì. shì shí jīng zhōu dà jī, bǎi xìng duō jī sǐ. kǎn zhì qiū shú zhé dí, zhì jī fù jià tiào zhī, shì shù huān yuè. xián méng jì lài.
又曰:陶侃為都督荊、雍、益、梁四州諸軍事。是時荊州大飢,百姓多飢死。侃至秋熟輒糴,至飢復價糶之,士庶歡悅。咸蒙濟賴。
yòu yuē: yáng hù dū du jīng zhōu zhū jūn shì. zhāo jùn yǐ lǐ, huái yuǎn yǐ dé, wú rén yuè fú, hū wèi yáng gōng.
又曰:羊祜都督荊州諸軍事。招俊以禮,懷遠以德,吳人悅服,呼為羊公。
yòu yuē: yǔ yì dū du jiāng jīng yì sān zhōu cì shǐ, zhì dù guī mó měi chū yú rén. shù nián zhī zhōng, jūn guó chōng shí, rén qíng xī rán, chēng qí cái míng. yóu shì zì hé yǐ nán, jiē huái guī fù.
又曰:庾翼都督江、荊、益三州刺史,制度規模每出於人。數年之中,軍國充實,人情翕然,稱其才明。由是自河以南,皆懷歸附。
yòu yuē: chén xié wèi táo kǎn guǎng zhōu zhǎng shǐ. kǎn mèng yǒu sī mǎ yǐ kǎi yǔ kǎn, xié yǐ wèi sī mǎ guó xìng, kǎi zhě hàn guó zhī qì, jié xià dāng jìn wèi. guǒ chú dū du jiāo zhōu.
又曰:陳勰為陶侃廣州長史。侃夢有司馬以鎧與侃,勰以為司馬國姓,鎧者捍國之器,節下當進位。果除都督交州。
yòu yuē: zhāng shí dū du liáng zhōu, xià lìng yuē:" tiǎn jì qián zōng, shù jǐ xíng zhèng bù wèi bǎi xìng zhī huàn ér bǐ nián jī hàn, dài yóu shù shì yǒu quē. qiè mù zhēn sòng zhī yán, yǐ bǔ bù dǎi. zì jīn yǒu miàn cì gū zuì zhě, chóu yǐ shù bó hàn mò chén gū guò zhě, dá yǐ kuāng fěi bàng yán yú shì zhě, bào yǐ yáng mǐ."
又曰:張實都督涼州,下令曰:"忝繼前蹤,庶幾刑政不為百姓之患;而比年飢旱,殆由庶事有缺。竊慕箴誦之言,以補不逮。自今有面刺孤罪者,酬以束帛;翰墨陳孤過者,答以筐篚;謗言於市者,報以羊米。"
yòu yuē: shí bāo dū du yáng zhōu zhū jūn shì. bāo yīn rù cháo. dāng hái, cí gāo guì xiāng gōng, liú yǔ jǐn rì. jì chū, bái wén dì yuē:" fēi cháng zhǔ yě." shù rì ér yǒu chéng jì zhī shì.
又曰:石苞都督揚州諸軍事。苞因入朝。當還,辭高貴鄉公,留語盡日。既出,白文帝曰:"非常主也。"數日而有成濟之事。
yòu yuē: liú yìn dài wēn jiào dū du jiāng zhōu zhū jūn shì, lǐng jiāng zhōu cì shǐ jiǎ jié. yìn wèi rèn zhuǎn gāo, fàng háo rì shén, zòng jiǔ dān lè, bù xù zhèng shì, dà zhí cái huò, shāng fàn bǎi wàn. chū, yìn zhī dài jiào yě, yuǎn jìn jiē wèi fēi xuǎn. táo kǎn qiè jiàn xián yún yìn fēi fāng bó cái, cháo tíng bù cóng. huò wèn wáng yuè yuē:" jīn dà nán zhī hòu, shéng jì dùn jué. zì jiāng líng zhì yú jiàn kāng, sān qiān yú lǐ, liú rén wàn jì, bù zài jiāng zhōu. jiāng zhōu, guó zhī nán fān, yào hài zhī dì, ér yìn yǐ chǐ tài zhī xìng, wò ér duì zhī, bù yǒu wài biàn, bì yǒu nèi huàn." yuè yuē:" wén wēn píng nán yǔ jiā gōng yún, lián dé è mèng, sī jiàn dài zhě. xún yún kě yòng liú yìn. cǐ nǎi wēn yì, fēi jiā gōng yě." shì shí cháo tíng kōng qìng, bǎi guān wú lù, wéi zī jiāng zhōu yùn cáo. ér yìn shāng lǚ jì lù, yǐ sī fèi gōng. yǒu sī zòu miǎn yìn guān. shū shǐ xià, ér wèi guō mò suǒ hài.
又曰:劉胤代溫嶠都督江州諸軍事,領江州刺史、假節。胤位任轉高,放豪日甚,縱酒耽樂,不恤政事,大殖財貨,商販百萬。初,胤之代嶠也,遠近皆謂非選。陶侃、郄鑒咸雲胤非方伯才,朝廷不從。或問王悅曰:"今大難之後,繩紀頓絕。自江陵至於建康,三千餘里,流人萬計,布在江州。江州,國之南藩,要害之地,而胤以侈汰之性,臥而對之,不有外變,必有內患。"悅曰:"聞溫平南語家公雲,連得惡夢,思見代者。尋雲可用劉胤。此乃溫意,非家公也。"是時朝廷空罄,百官無祿,惟資江州運漕。而胤商旅繼路,以私廢公。有司奏免胤官。書始下,而為郭默所害。
yòu yuē: wáng gōng wèi dū du yǎn qīng jì yōu bìng xú zhōu jìn líng zhū jūn shì, píng běi jiāng jūn, jiǎ jié, zhèn jīng kǒu. chū, dū du yǐ běi wèi hào zhě, lèi yǒu bù xiáng, gù huán chōng wáng tǎn zhī huán yí zhī hòu, bù shòu zhèn běi zhī hào. gōng biǎo ràng jūn hào, yǐ chāo shòu wèi cí, ér shí è qí míng, yú shì gǎi hào qián jiāng jūn.
又曰:王恭為都督兗、青、冀、幽并徐州、晉陵諸軍事,平北將軍,假節,鎮京口。初,都督以北為號者,累有不祥,故桓沖、王坦之、桓彝之後,不受鎮北之號。恭表讓軍號,以超授為辭,而實惡其名,於是改號前將軍。
běi shǐ yuē: hè lán xiáng chú dū du jīng zhōu cì shǐ, jiàn yǒu fā jué gǔ zhǒng, bào lù hái gǔ, nǎi wèi shǒu lìng yuē:" cǐ qǐ rén zhě wèi zhèng yé!" mìng suǒ zài shōu cáng. shí xià kàng yáng, jí rì jiàng yǔ.
《北史》曰:賀蘭祥除都督荊州刺史,見有發掘古冢,暴露骸骨,乃謂守令曰:"此豈仁者為政耶!"命所在收藏。時夏亢陽,即日降雨。
táng shū yuē: sòng jǐng zhuǎn guǎng zhōu dū du, réng wèi wǔ fǔ jīng lüè shǐ. guǎng zhōu jiù sú, jiē yǐ zhú máo wèi wū, lǚ yǒu huǒ zāi. jǐng jiào rén shāo wǎ, gǎi zào diàn sì, zì shì wú fù yán shāo zhī huàn, yí xià huái huì, lì bēi yǐ jì qí zhèng.
《唐書》曰:宋璟轉廣州都督,仍為五府經略使。廣州舊俗,皆以竹茅為屋,屢有火災。璟教人燒瓦,改造店肆,自是無復延燒之患,夷夏懷惠,立碑以紀其政。
yòu yuē: wáng fāng yì wèi xià zhōu dū du. shǔ niú yì, wú yǐ yíng nóng, fāng yì zào rén gēng zhī fǎ, shī guān jiàn shǐ rén tuī zhī, bǎi xìng lài yān.
又曰:王方翼為夏州都督。屬牛疫,無以營農,方翼造人耕之法,施關鍵使人推之,百姓賴焉。
zǒng guǎn
○總管
hòu zhōu shū yuē: zhǎng sūn jiǎn wèi jīng zhōu zǒng guǎn, cháng yì què zòu shì. shí zhí dà xuě, suì lì yú xuě zhōng dài bào, zì dàn dá mù, jìng wú duò róng. qí fèng gōng qín zhì, jiē cǐ lèi yě.
《後周書》曰:長孫儉為荊州總管,嘗詣闕奏事。時值大雪,遂立於雪中待報,自旦達暮,竟無惰容。其奉公勤至,皆此類也。
yòu yuē: hè lián dá qiān dà jiāng jūn xià zhōu zǒng guǎn sān zhōu wǔ fáng zhū jūn shì. dá suī fēi wén lì, rán xìng zhì zhí, zūn shǒu fǎ dù, qīng yú biān tà, ér zhòng shèn sǐ zuì. xìng yòu lián jiǎn, biān jìng hú mín huò kuì dá yǐ yáng zhě, dá yù zhāo nà yì lèi, bào yǐ zēng bó. zhǔ sī qǐng yòng guān wù, dá yuē:" yáng rù wǒ chú, wù chū guān kù, shì qī shàng yě." mìng qǔ sī bó yǔ zhī. shí zhě jiā qí rén shù yān.
又曰:赫連達遷大將軍、夏州總管、三州五防諸軍事。達雖非文吏,然性質直,遵守法度,輕於鞭撻,而重慎死罪。性又廉儉,邊境胡民或饋達以羊者,達欲招納異類,報以繒帛。主司請用官物,達曰:"羊入我廚,物出官庫,是欺上也。"命取私帛與之。識者嘉其仁恕焉。
běi shǐ yuē: wéi xiào kuān wèi yán zhōu zǒng guǎn. xiōng xiòng zhì zhōu, yǔ xiào kuān xiāng jiàn, jiāng bié, xiào kuān yǐ suǒ chéng mǎ jí pèi lēi yǔ xiòng. xiòng yǐ qí huá shì, xīn bù yù zhī, wèi xiào kuān yuē: xī rén bù qì yí zān zhuì lǚ zhě, è yǔ zhī tóng chū ér bù yǔ tóng guī. wú zhī cāo xíng suī bù dǎi qián liè, rán shě jiù cè xīn, yì fēi wú zhì yě." nǎi chéng jiù mǎ yǐ guī.
《北史》曰:韋孝寬為延州總管。兄敻至州,與孝寬相見,將別,孝寬以所乘馬及轡勒與敻。敻以其華飾,心不欲之,謂孝寬曰:昔人不棄遺簪墜履者,惡與之同出而不與同歸。吾之操行雖不逮前烈,然舍舊策新,亦非吾志也。"乃乘舊馬以歸。
suí shū yuē: yuán bāo wèi yuán zhōu zǒng guǎn. yǒu shāng rén wèi zéi suǒ jié, qí rén yí tóng sù zhě ér zhí zhī, bāo chá qí sè kuān qí cí zhèng, suì shě qí rén. shāng yì què sòng bāo shòu jīn zòng zéi, shàng qiǎn shǐ qióng zhì zhī. shǐ zhě bù zé bāo yuē:" hé gù lì jīn ér shě dào yě?" bāo biàn jí yǐn jiù, chū wú yì cí. shǐ zhě yǔ bāo jù yì jīng shī, suì zuò miǎn guān. qí dào xún fā yú tā suǒ, shàng wèi bāo yuē:" gōng cháo tíng jiù rén, wèi wàng lóng zhòng, shòu jīn shě zéi fēi shàn shì, hé zhì zì wū yě?" yuē:" chén shòu wěi yī zhōu, bù néng xī dào zéi, chén zhī zuì yī yě. zhōu mín wèi rén suǒ bàng, bù fù fǎ sī, xuán jí fàng miǎn, chén zhī zuì èr yě. qiān lǜ yú chén, bù gù xíng fǎ, bù shì wén shū yuē shù, zhì jīn wèi wù suǒ yí, chén zhī zuì sān yě. chén yǒu sān zuì, hé suǒ táo zé? chén yòu bù yán shòu lù, shǐ zhě fù jiāng yǒu suǒ qióng jiū, rán zé léi xiè héng jí liáng shàn, zhòng chén zhī zuì, shì yǐ zì wū." shàng tàn yì zhī, chēng wèi zhǎng zhě.
《隋書》曰:元褒為原州總管。有商人為賊所劫,其人疑同宿者而執之,褒察其色寬其辭正,遂舍其人。商詣闕訟褒受金縱賊,上遣使窮治之。使者簿責褒曰:"何故利金而舍盜也?"褒便即引咎,初無異詞。使者與褒俱詣京師,遂坐免官。其盜尋發於他所,上謂褒曰:"公朝廷舊人,位望隆重,受金舍賊非善事,何至自誣也?"曰:"臣受委一州,不能息盜賊,臣之罪一也。州民為人所謗,不付法司,懸即放免,臣之罪二也。牽率愚臣,不顧刑法,不恃文書約束,至今為物所疑,臣之罪三也。臣有三罪,何所逃責?臣又不言受賂,使者復將有所窮究,然則縲紲橫及良善,重臣之罪,是以自誣。"上嘆異之,稱為長者。
yòu yuē: yuán jǐng shān wèi háo zhōu zǒng guǎn. xiān shì, zhōu mín wáng huí luò zhāng jì zhēn děng jù jié wáng mìng, měi wèi jié dào, qián hòu mù shǒu bù néng zhì. jǐng shān xià chē suì bǔ zhī, huí luò jì zhēn tǐng shēn bēn jiāng nán. qín qí dǎng yǔ shù bǎi rén, jiē zhǎn zhī. fǎ lìng míng sù, dào zéi píng jī, chēng wèi dà zhì.
又曰:元景山為毫州總管。先是,州民王回洛、張季真等聚結亡命,每為劫盜,前後牧守不能制。景山下車遂捕之,回洛、季真挺身奔江南。擒其黨與數百人,皆斬之。法令明肅,盜賊屏跡,稱為大治。
yòu yuē: wéi shì kāng cháng yīn shì yàn, zài bài chén ràng yuē:" chén wú chǐ cùn zhī gōng, wèi yà tái xuàn. jīn quǎn mǎ chǐ jié, bù yì míng shí, kǒng xiān zhāo lù, wú yǐ sāi zé. yuàn qǐ hái gǔ, tuì bì xián néng." shàng yuē:" zhèn sù yè shù jǐ qiú xián ruò kě, jì yǔ gōng gòng zhì tiān xià, yǐ zhì tài píng. jīn zhī suǒ qǐng, shēn guāi běn wàng, zòng lìng jīn lì shuāi xiè, yóu qū gōng wò zhì yī yú." yú shì chū bài jīng zhōu zǒng guǎn. shí tiān xià wéi zhì sì dà zǒng guǎn, bìng yáng yì sān zhōu, bìng qīn wáng lín tǒng, wéi jīng zhōu wěi yú shì kāng, shí lùn yǐ wèi měi. shì kāng wèi zhèng jiǎn jìng, bǎi xìng ài yuè, hé jìng wú sòng.
又曰:韋世康嘗因侍宴,再拜陳讓曰:"臣無尺寸之功,位亞台鉉。今犬馬齒截,不益明時,恐先朝露,無以塞責。願乞骸骨,退避賢能。"上曰:"朕夙夜庶幾求賢若渴,冀與公共治天下,以致太平。今之所請,深乖本望,縱令筋力衰謝,猶屈公臥治一隅。"於是出拜荊州總管。時天下惟置四大總管,並、揚、益三州,並親王臨統,惟荊州委於世康,時論以為美。世康為政簡靜,百姓愛悅,合境無訟。
yòu yuē: wéi yì qiān yíng zhōu zǒng guǎn. yì róng mào guī wěi, měi yí dí cān yè, bì zhěng yí wèi, shèng fú yǐ jiàn zhī, dú zuò mǎn yī tà. fān rén wèi jù, mò gǎn yǎng shì.
又曰:韋藝遷營州總管。藝容貌瑰偉,每夷狄參謁,必整儀衛,盛服以見之,獨坐滿一榻。蕃人畏懼,莫敢仰視。
yòu yuē: xuē dào héng, shēng míng jí shén yī shí. rén shòu zhōng, yáng sù zhuān zhǎng cháo zhèng, dào héng jì yǔ sù shàn, shàng bù yù dào héng jiǔ zhī jī mì, yīn ér jiǎn xiào xiāng zhōu zǒng guǎn. dào héng jiǔ méng qū cè, yī dàn wéi lí, bù shèng bēi liàn, yán zhī gěng yè. gāo zǔ chuàng rán gǎi róng yuē:" ěr guāng yīn wǎn mù, shì fèng chéng láo. zhèn yù lìng ěr jiāng shè, jiān fǔ máng sú. jīn ěr zhī qù, zhèn rú duàn yī bì." yú shì jī wù sān bǎi bìng, jiǔ huán jīn dài, bìng shí fú yī xí, mǎ shí pǐ, wèi miǎn qiǎn zhī.
又曰:薛道衡,聲名藉甚一時。仁壽中,楊素專掌朝政,道衡既與素善,上不欲道衡久知機密,因而檢校襄州總管。道衡久蒙驅策,一旦違離,不勝悲戀,言之哽咽。高祖愴然改容曰:"爾光陰晚暮,侍奉誠勞。朕欲令爾將攝,兼撫氓俗。今爾之去,朕如斷一臂。"於是齎物三百並,九環金帶,並時服一襲,馬十匹,慰勉遣之。
yòu yuē: fán zi gài zhuǎn xún zhōu zǒng guǎn, xǔ yǐ pián yí cóng shì. shí bā nián, rù cháo zòu lǐng nán dì tú, cì yǐ liáng mǎ zá wù.
又曰:樊子蓋轉循州總管,許以便宜從事。十八年,入朝奏嶺南地圖,賜以良馬、雜物。
yòu yuē: lìng gū xī bài guì zhōu zǒng guǎn shí qī zhōu zhū jūn shì, xǔ yǐ pián yí cóng shì, cì shǐ yǐ xià guān dé chéng zhì bǔ shòu. gěi zhàng nèi wǔ bǎi rén, cì bó wǔ bǎi pǐ, fā chuán sòng qí jiā lěi, gǎi fēng wǔ kāng jùn gōng. xī zhì bù, dà hóng ēn xìn, qí xī dòng qú shuài gèng xiāng wèi yuē:" qián shí zǒng guǎn jiē yǐ bīng wēi xiāng xié, jīn zhě nǎi yǐ shǒu jiào xiāng yù, wǒ bèi qí kě wéi hū?" yú shì xiāng shuài guī fù. xiān shì, zhōu xiàn shēng gěng, zhǎng lì duō bù dé zhī guān, jì zhèng yú zǒng guǎn fǔ. xī xī qiǎn zhī, wèi jiàn chéng yì, kāi shè xué xiào, huá yí gǎn jī, chēng wèi dà huà.
又曰:令孤熙拜桂州總管十七州諸軍事,許以便宜從事,刺史已下官得承制補授。給帳內五百人,賜帛五百匹,發傳送其家累,改封武康郡公。熙至部,大弘恩信,其溪洞渠帥更相謂曰:"前時總管皆以兵威相脅,今者乃以手教相諭,我輩其可違乎?"於是相率歸附。先是,州縣生梗,長吏多不得之官,寄政於總管府。熙悉遣之,為建城邑,開設學校,華夷感激,稱為大化。
yòu yuē: lǐ ān lǐng xíng jūn zǒng guǎn, lǜ shǔ bīng shùn liú dōng xià. shí chén rén tún bái shā, ān wèi zhū jiāng yuē:" shuǐ zhàn fēi běi rén suǒ zhǎng. jīn chén rén yī xiǎn pō chuán, bì qīng wǒ ér wú bèi. yǐ yè xí zhī, zéi kě pò yě." zhū jiāng yǐ wèi rán. ān lǜ zhòng xiān fēng, dà pò chén shī. gāo zǔ jiā zhī.
又曰:李安領行軍總管,率蜀兵順流東下。時陳人屯白沙,安謂諸將曰:"水戰非北人所長。今陳人依險泊船,必輕我而無備。以夜襲之,賊可破也。"諸將以為然。安率眾先鋒,大破陳師。高祖嘉之。
táng shū yuē: tián liú ān bài wèi zhōu zǒng guǎn. liú tà zhī luàn yě, lái gōng zhōu chéng. yú shí shān dōng háo huá duō shā zhǎng lì yǐ yīng zéi, bǎi xìng xiōng rén xián huái yì zhì. fán zhū shǒu jiē yǐ xīn fù zì wèi, duō suǒ cāi fáng. yóu shì shàng xià qíng gé, yuàn pàn zhě duō. liú ān dú fǔ jié suǒ bù, shì wú yí zǔ. fán yǒu bái shì zhě, wú jiān shū yuǎn, jiē zhì wò nèi. wèi rén yuē:" wú yǔ qīng bèi, tóng wèi guó shǒu, zì yí yī xīn, wú wèi yí èr yě. bì yù qì tóng jí yì, bèi shùn guī nì, yì rèn qīng bèi zhǎn wú tóu ér qù yǐ." chéng zhōng fù lǎo dì xiāng jiè lì zǐ dì yuē:" tián gōng yǐ chì xīn xiāng fù, hé dé fù zhī." yóu shì rén qíng suì gù. zhōu rén yuàn zhú lín zhě, liú tà zhī dǎng yě. chū yǒu yì tú, liú ān yīn zhī zhī ér bù fā qí shì, yīn yǐn zhì zuǒ yòu, wěi yǐ guān yào. zhú lín gǎn qí yì, suì guī xīn yān. zú shōu qí lì yòng.
《唐書》曰:田留安拜魏州總管。劉闥之亂也,來攻州城。於時山東豪猾多殺長吏以應賊,百姓、凶人咸懷異志。凡諸守皆以心腹自衛,多所猜防。由是上下情隔,怨叛者多。留安獨撫結所部,示無疑阻。凡有白事者,無間疏遠,皆至臥內。謂人曰:"吾與卿輩,同為國守,自宜一心,無為疑貳也。必欲棄同即異,背順歸逆,亦任卿輩斬吾頭而去矣。"城中父老遞相誡勵子弟曰:"田公以赤心相付,何得負之。"由是人情遂固。州人苑竹林者,劉闥之黨也。初有異圖,留安陰知之而不發其事,因引置左右,委以關鑰。竹林感其意,遂歸心焉。卒收其力用。
yòu yuē: liú shì ràng bài guǎng zhōu zǒng guǎn, jiāng zhī guān, gāo zǔ wèn yǐ bèi biān zhī cè. shì ràng dá yuē:" tū jué bǐ shù nán kòu zhě, tú yǐ mǎ yì wèi qí zhōng lù ěr. rú chén jì zhě, yú guō chéng zhì yī zhì yǒng zhī jiāng, duō zhù jīn bó, yǒu lái jiàng zhě hòu shǎng cì zhī. shù chū qí bīng, lüè qí chéng xià, jiàn qí hé jià, bài qí shēng yè. bù chū suì yú, bǐ dāng wú shí, mǎ yì bù zú tú yě." gāo zǔ yuē:" fēi gōng wú kě rèn zhě. kě chí yì zhì bǐ, shàn wèi jīng lüè." shì ràng yú shì yǐ bīng lín mǎ yì. gāo mǎn zhèng yǐ qí dì lái jiàng, tū jué huàn zhī, qiǎn cáo fán tuó lái yì zhōng guó, yán shì ràng yǔ kè hán tōng móu, jiāng wèi luàn. yóu shì de zuì, jí méi qí jiā. jí tū jué lái jiàng, yán shì ràng wú nì móu, shǐ yuán qí qī zǐ.
又曰:劉世讓拜廣州總管,將之官,高祖問以備邊之策。世讓答曰:"突厥比數南寇者,徒以馬邑為其中路耳。如臣計者,於崞城置一智勇之將,多貯金帛,有來降者厚賞賜之。數出奇兵,掠其城下,踐其禾稼,敗其生業。不出歲餘,彼當無食,馬邑不足圖也。"高祖曰:"非公無可任者。可馳驛至彼,善為經略。"世讓於是以兵臨馬邑。高滿政以其地來降,突厥患之,遣曹繁陀來詣中國,言世讓與可汗通謀,將為亂。由是得罪,籍沒其家。及突厥來降,言世讓無逆謀,始原其妻子。
dū du hù
○都督護
hàn shū yuē: xuān dì shí, xiōng nú rì zhú wáng yù jiàng hàn, shǐ rén yǔ zhèng jí xiāng wén. jí fā qú lí guī zī zhū guó wǔ wàn rén yíng rì zhú wáng, jí sòng sān qiān rén xiǎo wáng jiāng shí sān rén suí jí zhì hé qū, pō yǒu wáng zhě, jí zhuī zhǎn zhī, jiāng yì jīng. hàn fēng rì zhú wáng wèi guī dé hóu. jí jì pò chē shī, jiàng rì zhú, wēi zhèn xī yù, suì bìng hù chē shī yǐ xī, gù hào wèi dōu hù. dōu hù zhī zhì, zì jí shǐ yān. shàng jiā qí gōng, nǎi xià zhào yuē:" dōu hù xī yù qí dū wèi zhèng jí, fǔ xún wài mán, xuān míng wēi xìn. fēng jí wèi ān yuǎn hóu." hàn zhī hào lìng bān yú xī yù, shǐ zì zhāng qiān, chéng yú zhèng jí yě.
《漢書》曰:宣帝時,匈奴日逐王欲降漢,使人與鄭吉相聞。吉發渠犁、龜茲諸國五萬人迎日逐王,吉送三千人、小王將十三人隨吉至河曲,頗有亡者,吉追斬之,將詣京。漢封日逐王為歸德侯。吉既破車師,降日逐,威震西域,遂並護車師以西,故號為都護。都護之置,自吉始焉。上嘉其功,乃下詔曰:"都護西域騎都尉鄭吉,撫循外蠻,宣明威信。封吉為安遠侯。"漢之號令班於西域,始自張騫,成於鄭吉也。
yòu yuē: duàn huì zōng wèi rén hǎo dà jié, jīn gōng míng, wèi xī yù dōu hù, yǔ gǔ yǒng xiāng yǒu shàn. yǒng mǐn qí lǎo fù yuǎn chū, yǔ shū jiè zhī yuē:" zú xià yǐ róu yuǎn zhī líng dé, fù diǎn dōu hù zhī zhòng zhí, shén xiū! yuàn wú zi yīn xún jiù guàn, wú qiú qí gōng, wàn lǐ zhī wài, yǐ shēn wèi běn. yuàn xiáng sī yú yán."
又曰:段會宗為人好大節,矜功名,為西域都護,與谷永相友善。永閔其老復遠出,與書戒之曰:"足下以柔遠之靈德,復典都護之重職,甚休!願吾子因循舊貫,無求奇功,萬里之外,以身為本。願詳思愚言。"
yòu yuē: yuán dì shí, gān yán shòu wèi xī yù dōu hù, chén tāng wèi fù. zhì zhī dān yú shù kùn rǔ hàn shǐ, tāng yǔ yán shòu móu yuē:" zhì zhī suǒ zài jué yuǎn, wú jīn chéng qiáng nǔ zhī shǒu, rú fā tún tián lì shì, cóng wū sūn zhí zhǐ qí chéng, kě yǐ chéng gōng." yán shòu yù zòu zhī, tāng yuē:" guó jiā yǔ gōng qīng yì dà cè, fēi fán suǒ jiàn, bì bù cóng." huì yán shòu jiǔ bìng, tāng dú jiǎo zhì fā bīng, yán shòu wén zhī yù zhǐ yān. tāng nù, àn jiàn chì yán shòu yuē:" dà zhòng yǐ jí, shù zi yù zǔ zhòng yé?" yán shòu suì cóng zhī, bù lēi xíng zhèn, yì zhì yáng wēi bái hǔ hé qí zhī xiào, zhāng yàn yuē: xī yù zhèn fǎ zhī míng yě. jí rì yǐn jūn fēn háng. suì zhǎn zhì zhī dān yú tóu sòng jīng shī. yán shòu fēng mào chéng hóu, tāng fēng guān nèi hóu. gōng dà shǎng shǎo, wèi shí xiǎn kuāng héng suǒ yì.
又曰:元帝時,甘延壽為西域都護,陳湯為副。郅支單于數困辱漢使,湯與延壽謀曰:"郅支所在絕遠,無金城強弩之守,如發屯田吏士,從烏孫直指其城,可以成功。"延壽欲奏之,湯曰:"國家與公卿議大策,非凡所見,必不從。"會延壽久病,湯獨矯制發兵,延壽聞之欲止焉。湯怒,按劍叱延壽曰:"大眾已集,豎子欲阻眾耶?"延壽遂從之,部勒行陣,益置揚威、白虎、合騎之校,(張晏曰:西域陣法之名也。)即日引軍分行。遂斬郅支單于頭送京師。延壽封茂成侯,湯封關內侯。功大賞少,為石顯、匡衡所抑。
yīng shào hàn guān yí yuē: xī yù dōu hù, wǔ huáng dì shǐ kāi tōng xī yù sān shí liù guó, qí hòu shāo fēn zhì wǔ shí yú guó, zhì shǐ zhě xiào wèi yǐ lǐng hù zhī. xuān dì shén què sān nián, gǎi yuē dōu hù, zhì èr qiān dàn. píng dì shí shěng dōu hù, lìng wù sì xiào wèi lǐng zhī.
應邵《漢官儀》曰:西域都護,武皇帝始開通西域三十六國,其後稍分至五十餘國,置使者校尉以領護之。宣帝神雀三年,改曰都護,秩二千石。平帝時省都護,令戊巳校尉領之。
shěn yuē sòng shū yuē: chū, hàn xuān dì zhì xī yù dōu hù, yǐ jiā qí dū wèi, ruò jiàn dài fū, hù xī yù zhū guó. guāng wǔ jiàn wǔ chū, shǐ yǒu dū jūn zhū shǐ. zhì xiàn dì jiàn ān zhōng, wèi wǔ xiāng hàn, qiǎn dà jiāng wài chū dū shí jūn èr shí jūn zhě, shǐ hào dū du. cáo yuán zhāng yáng zhī tú, suī yǐ sān gōng jià jié lǐng zhōu jùn, rán wú dū du zhī hào yě. sān guó shí yì yǒu dōu hù zhōng dōu hù zuǒ yòu dōu hù, jiāng jūn jiān dū zhū jūn, yóu shì jiù zhì yì yě. huáng chū sān nián, shàng jūn dà jiāng cáo zhēn shǐ dū du zhōng wài zhū jūn shì, zǒng zhū jūn. gāo guì xiāng gōng zhèng yuán èr nián, jìn wén dì dū dū zhōng wài zhū jūn shì, xún jiā dà dū dū zhī hào. tài shǐ zhōng zhì xiǎo dū du, jiāng zuǒ yì shí yǒu yě. wú cháo zhèn jiāng zǒng bīng yì yuē dū du, dà jūn chū wèi èr bù, zé yuē zuǒ yòu dū du. fēn wǔ chāng wèi liǎng bù, yì yuē zuǒ yòu bù dà dū, qí zǒng yī zhě, zé yuē dà dū dū. yòu rào zhàng yǔ lín wú nán zhī shǔ, suí shì yǒu dū, wú cháng hào yě. zhì zhū gé kè yǐ xià fǔ zhèng nǎi dū du zhōng wài zhū jūn shì. shǔ guān yǔ zài jiāng líng yì dū jūn zhōu, zhì zhāng fēi jiāng wéi yì wèi zhōng wài dū du, rú wú wèi yě. jìn shì yǐ lái, zǎi fǔ rèn zhòng zhě wèi zhōng wài dà dū dū fāng bó wàng lóng zhě, yì rú dà dū dū zhī hào. fán zhū dū du, suī jūn hào yǒu qīng zhòng, wú jiǎ jié yě.
沈約《宋書》曰:初,漢宣帝置西域都護,以加騎都尉,若諫大夫,護西域諸國。光武建武初,始有督軍諸使。至獻帝建安中,魏武相漢,遣大將外出督十軍二十軍者,始號都督。曹、袁、張、楊之徒,雖以三公假節領州郡,然無都督之號也。三國時亦有都護、中都護左右都護,將軍兼督諸軍,猶是舊制意也。黃初三年,上軍大將曹真始都督中外諸軍事,總諸軍。高貴鄉公正元二年,晉文帝都督中外諸軍事,尋加大都督之號。太始中置小都督,江左亦時有也。吳朝鎮將總兵亦曰都督,大軍出為二部,則曰左、右都督。分武昌為兩部,亦曰左、右部大督,其總一者,則曰大都督。又繞帳、羽林、無難之屬,隨事有督,無常號也。至諸葛恪以下輔政乃都督中外諸軍事。蜀關羽在江陵亦督軍、州,至張飛、姜維亦為中外都督,如吳、魏也。晉氏以來,宰輔任重者為中外大都督;方伯望隆者,亦如大都督之號。凡諸都督,雖軍號有輕重,無假節也。
táng shū yuē: mǎ zǒng wèi ān nán dōu hù. zǒng dūn rú xué, zhǎng yú zhèng shù, zài nán hǎi lěi nián, qīng lián bù náo, yí liáo biàn zhī. yú hàn suǒ lì tóng zhù zhī chù, yǐ tóng yī qiān wǔ bǎi jīn tè zhù èr zhù, kè shū táng dé, yǐ jì fú bō zhī jī.
《唐書》曰:馬總為安南都護。總敦儒學,長於政術,在南海累年,清廉不撓,夷獠便之。於漢所立銅柱之處,以銅一千五百斤特鑄二柱,刻書唐德,以繼伏波之跡。