nüè lì dǎn bì fù
（瘧、痢、疸、痹附）

strong wǔ sì shī rè shàng jiāo wèi qīng, lǐ xū nèi xiàn, shén shí rú méng, shé huá mài huǎn, rén cān xiè xīn tāng jiā bái sháo zhǔ zhī. strong
五四、濕熱上焦未清，里虛內陷，神識如蒙，舌滑脈緩，人參瀉心湯加白芍主之。

shī zài shàng jiāo, ruò zhōng yáng bù xū zhě, bì shǐ zhōng zài shàng jiāo, duàn bù nèi xiàn huò yīn zhōng yáng běn xū, huò yīn wù shāng yú yào, qí shì bì zhì nèi xiàn. shī zhī zhōng rén yě, shǒu rú guǒ, mù rú méng, rè néng lìng rén hūn, gù shén shí rú méng, cǐ yǔ rè xié zhí rù bāo luò zhān yǔ shén hūn yǒu jiān.
濕在上焦，若中陽不虛者，必始終在上焦，斷不內陷；或因中陽本虛，或因誤傷於藥，其勢必致內陷。濕之中人也，首如裹，目如蒙，熱能令人昏，故神識如蒙，此與熱邪直入包絡譫語神昏有間。

lǐ xū gù yòng rén cān hù lǐ yáng, bái sháo yǐ hù zhēn yīn shī xiàn yú lǐ, gù yòng gān jiāng zhǐ shí zhī xīn tōng shī zhōng jiān rè, gù yòng huáng qín huáng lián zhī kǔ jiàng. cǐ xié yǐ nèi xiàn, qí shì bù néng hái biǎo, fǎ yòng tōng jiàng, cóng lǐ zhì yě.
里虛故用人參護里陽，白芍以護真陰；濕陷於里，故用乾薑、枳實之辛通；濕中兼熱，故用黃芩、黃連之苦降。此邪已內陷，其勢不能還表，法用通降，從里治也。

rén cān xiè xīn tāng fāng kǔ xīn hán jiān gān fǎ
人參瀉心湯方（苦辛寒兼甘法）

rén cān èr qián gān jiāng èr qián huáng lián yī qián wǔ fēn huáng qín yī qián wǔ fēn zhǐ shí yī qián shēng bái sháo èr qián
人參（二錢） 乾薑（二錢） 黃連（一錢五分） 黃芩（一錢五分） 枳實（一錢） 生白芍（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì fú, zhā zài zhǔ yī bēi fú.
水五杯，煮取二杯，分二次服，渣再煮一杯服。

strong wǔ wǔ shī rè shòu zì kǒu bí, yóu mù yuán zhí zǒu zhōng dào, bù jī bù shí, jī qiào bù líng, sān xiāng tāng zhǔ zhī. strong
五五、濕熱受自口鼻，由募原直走中道，不飢不食，機竅不靈，三香湯主之。

sān xiāng tāng fāng wēi kǔ wēi xīn wēi hán jiān fāng xiāng fǎ
三香湯方（微苦微辛微寒兼芳香法）

guā lóu pí sān qián jié gěng sān qián hēi shān zhī èr qián zhǐ ké èr qián yù jīn èr qián xiāng shì èr qián jiàng xiāng mò sān qián
栝蔞皮（三錢） 桔梗（三錢） 黑山梔（二錢） 枳殼（二錢） 鬱金（二錢） 香豉（二錢） 降香末（三錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì wēn fú.
水五杯，煮取二杯，分二次溫服。

fāng lùn àn cǐ zhèng yóu shàng jiāo ér lái, qí jī shàng qiǎn, gù yòng lóu pí jié gěng zhǐ ké wēi kǔ wēi xīn kāi shàng, shān zhī qīng fú wēi kǔ qīng rè, xiāng shì yù jīn jiàng xiāng huà zhōng shàng zhī huì zhuó ér kāi yù. shàng tiáo yǐ xià jiāo wèi xié zhī chū lù, gù yòng zhòng cǐ tiáo yǐ shàng jiāo wèi xié zhī chū lù, gù yòng qīng yǐ xià sān jiāo jūn shòu zhě, zé yòng fēn xiāo. bǐ cǐ hù cān, kě yǐ zhī yè shì zhī yīn zhèng zhì fāng, xīn líng shǒu qiǎo chù yǐ! xī sàn jiàn yú àn zhōng ér rén duō bù chá, zī tè wèi niān chū, yǐ gài qí yú.
〔方論〕按此證由上焦而來，其機尚淺，故用蔞皮、桔梗、枳殼微苦微辛開上，山梔輕浮微苦清熱，香豉、鬱金、降香化中上之穢濁而開郁。上條以下焦為邪之出路，故用重；此條以上焦為邪之出路，故用輕；以下三焦均受者，則用分消。彼此互參，可以知葉氏之因證制方，心靈手巧處矣！惜散見於案中而人多不察，茲特為拈出，以概其餘。

strong wǔ liù xī shòu huì shī, sān jiāo fēn bù, rè zhēng tóu zhàng, shēn tòng ǒu nì, xiǎo biàn bù tōng, shén shí hūn mí, shé bái, kě bù duō yǐn, xiān yí fāng xiāng tōng shén lì qiào, ān gōng niú huáng wán xù yòng dàn shèn fēn xiāo zhuó shī, fú líng pí tāng. strong
五六、吸受穢濕，三焦分布，熱蒸頭脹，身痛嘔逆，小便不通，神識昏迷，舌白，渴不多飲，先宜芳香通神利竅，安宮牛黃丸；續用淡滲分消濁濕，茯苓皮湯。

àn cǐ zhèng biǎo lǐ jīng luò zàng fǔ sān jiāo, jù wèi shī rè suǒ kùn, zuì wèi nèi bì wài tuō, gù jí yǐ niú huáng wán xuān qiào qīng rè ér hù shén míng dàn niú huáng wán bù néng lì shī fēn xiāo, gù jì yǐ fú líng pí tāng.
按此證表里經絡臟腑三焦，俱為濕熱所困，最畏內閉外脫，故急以牛黃丸宣竅清熱而護神明；但牛黃丸不能利濕分消，故繼以茯苓皮湯。

ān gōng niú huáng wán fāng fǎ jiàn qián
安宮牛黃丸（方法見前）

fú líng pí tāng dàn shèn jiān wēi xīn wēi liáng fǎ
茯苓皮湯（淡滲兼微辛微涼法）

fú líng pí wǔ qián shēng yì rén wǔ qián zhū líng sān qián dà fù pí sān qián bái tōng cǎo sān qián dàn zhú yè èr qián
茯苓皮（五錢） 生薏仁（五錢） 豬苓（三錢） 大腹皮（三錢） 白通草（三錢） 淡竹葉（二錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì fú.
水八杯，煮取三杯，分三次服。

strong wǔ qī yáng míng shī wēn, qì yōng wèi huì zhě, xīn zhì jú pí zhú rú tāng zhǔ zhī. strong
五七、陽明濕溫，氣壅為噦者，新制桔皮竹茹湯主之。

àn jīn guì jú pí zhú rú tāng, nǎi wèi xū shòu xié zhī zhì, jīn zhì shī rè yōng è wèi qì zhì huì, bù yí yòng cān gān jùn bǔ, gù gǎi yòng shì dì. àn shì chéng yú qiū, dé yáng míng zào jīn zhī zhǔ qì, qiě qí xíng duō fāng, tā guǒ wèi zhī yǒu yě, gù zhì fèi wèi zhī bìng yǒu dú shèng fèi zhī zāng xiàng shǔ jīn, wèi zhī qì yùn shǔ jīn. shì dì nǎi shì zhī guī shù chù, fán huā jiē sàn, fán zǐ jiē jiàng, fán jiàng xiān shōu, cóng shēng ér sàn ér shōu ér jiàng, jiē yī dì wèi zhī yě, zhì nì è zhī néng shì bì yǐ zài àn cǎo mù yī shēn, lú yǔ dì wèi shēng jiàng zhī mén hù, zài shēng qì shàng shēng zhě lú yě, shòu yīn jīng guī cáng zhě dì yě, gé wù zhě bù kě bù yú cǐ huì xīn yān.
按《金匱》桔皮竹茹湯，乃胃虛受邪之治，今治濕熱壅遏胃氣致噦，不宜用參甘峻補，故改用柿蒂。按柿成於秋，得陽明燥金之主氣，且其形多方，他果未之有也，故治肺胃之病有獨勝（肺之髒象屬金，胃之氣運屬金）。柿蒂乃柿之歸束處，凡花皆散，凡子皆降，凡降先收，從生而散而收而降，皆一蒂為之也，治逆呃之能事畢矣（再按∶草木一身，蘆與蒂為升降之門戶，載生氣上升者蘆也，受陰精歸藏者蒂也，格物者不可不於此會心焉）。

xīn zhì jú pí zhú rú tāng kǔ xīn tōng jiàng fǎ
新制桔皮竹茹湯（苦辛通降法）

jú pí sān qián zhú rú sān qián shì dì qī méi jiāng zhī sān chá chí, chōng
桔皮（三錢） 竹茹（三錢） 柿蒂（七枚） 薑汁（三茶匙，沖）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì wēn fú bù zhī, zài zuò fú. yǒu tán huǒ zhě, jiā zhú lì guā lóu shuāng. yǒu yū xuè zhě, jiā táo rén.
水五杯，煮取二杯，分二次溫服；不知，再作服。有痰火者，加竹瀝、栝蔞霜。有瘀血者，加桃仁。

strong wǔ bā sān jiāo shī yù, shēng jiàng shī sī, wǎn lián fù zhàng, dà biàn bù shuǎng, yī jiā jiǎn zhèng qì sàn zhǔ zhī. strong
五八、三焦濕郁，升降失司，脘連腹脹，大便不爽，一加減正氣散主之。

zài àn cǐ tiáo yǔ shàng dì wǔ shí liù tiáo tóng wèi sān jiāo shòu xié, bǐ yǐ fēn xiāo kāi qiào wèi jí wù, cǐ yǐ shēng jiàng zhōng jiāo wèi dìng fǎ, gè yīn jiàn zhèng zhī bù tóng yě.
再按此條與上第五十六條同為三焦受邪，彼以分消開竅為急務，此以升降中焦為定法，各因見證之不同也。

yī jiā jiǎn zhèng qì sàn fāng
一加減正氣散方

huò xiāng gěng èr qián nóng pǔ èr qián xìng rén èr qián fú líng pí èr qián guǎng pí yī qián shén qū yī qián wǔ fēn mài yá yī qián wǔ fēn mián yīn chén èr qián dà fù pí yī qián
藿香梗（二錢） 濃朴（二錢） 杏仁（二錢） 茯苓皮（二錢） 廣皮（一錢） 神曲（一錢五分） 麥芽（一錢五分） 綿茵陳（二錢） 大腹皮（一錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ èr bēi, zài fú.
水五杯，煮二杯，再服。

fāng lùn zhèng qì sàn běn kǔ xīn wēn jiān gān fǎ, jīn jiā jiǎn zhī, nǎi kǔ xīn wēi hán fǎ yě. qù yuán fāng zhī zǐ sū bái zhǐ, wú xū fà biǎo yě. qù gān jú, cǐ zhèng yǐ zhōng jiāo wèi è yào, bù bì tí shàng jiāo yě. zhǐ yǐ huò xiāng huà zhuó, nóng pǔ guǎng pí fú líng dà fù xiè shī mǎn, jiā xìng rén lì fèi yǔ dà cháng zhī qì, shén qū mài yá shēng jiàng pí wèi zhī qì, yīn chén xuān shī yù ér dòng shēng fā zhī qì, huò xiāng dàn yòng gěng, qǔ qí zǒu zhōng bù zǒu wài yě. fú líng dàn yòng pí, yǐ zhū pí jiē liáng, xiè shī rè dú shèng yě.
〔方論〕正氣散本苦辛溫兼甘法，今加減之，乃苦辛微寒法也。去原方之紫蘇、白芷，無鬚髮表也。去甘桔，此證以中焦為扼要，不必提上焦也。只以藿香化濁，濃朴、廣皮、茯苓、大腹瀉濕滿，加杏仁利肺與大腸之氣，神曲、麥芽升降脾胃之氣，茵陳宣濕郁而動生發之氣，藿香但用梗，取其走中不走外也。茯苓但用皮，以諸皮皆涼，瀉濕熱獨勝也。

strong wǔ jiǔ shī yù sān jiāo, wǎn mèn, biàn táng, shēn tòng, shé bái, mài xiàng mó hu, èr jiā jiǎn zhèng qì sàn zhǔ zhī. strong
五九、濕郁三焦，脘悶，便溏，身痛，舌白，脈象模糊，二加減正氣散主之。

shàng tiáo zhōng jiāo bìng zhòng, gù yǐ shēng jiàng zhōng jiāo wèi yào. cǐ tiáo wǎn mèn biàn táng, zhōng jiāo zhèng yě, shēn tòng shé bái, mài xiàng mó hu, zé jīng luò zhèng yǐ, gù jiā fáng jǐ jí zǒu jīng luò zhōng shī yù yǐ biàn táng bù bǐ dà biàn bù shuǎng, gù jiā tōng cǎo yì rén, lì xiǎo biàn suǒ yǐ shí dà biàn yě dà dòu huáng juǎn cóng shī rè zhēng biàn ér chéng, néng huà yùn niàng zhī shī rè, ér zhēng biàn pí wèi zhī qì yě.
上條中焦病重，故以升降中焦為要。此條脘悶便溏，中焦證也，身痛舌白，脈象模糊，則經絡證矣，故加防己急走經絡中濕郁；以便溏不比大便不爽，故加通草、薏仁，利小便所以實大便也；大豆黃卷從濕熱蒸變而成，能化蘊釀之濕熱，而蒸變脾胃之氣也。

èr jiā jiǎn zhèng qì sàn kǔ xīn dàn fǎ
二加減正氣散（苦辛淡法）

huò xiāng gěng sān qián guǎng pí èr qián nóng pǔ èr qián fú líng pí sān qián mù fáng jǐ sān qián dà dòu huáng juǎn èr qián chuān tōng cǎo yī qián wǔ fēn yì yǐ rén sān qián
藿香梗（三錢） 廣皮（二錢） 濃朴（二錢） 茯苓皮（三錢） 木防己（三錢） 大豆黃卷（二錢）川通草（一錢五分） 薏苡仁（三錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ sān bēi, sān cì fú.
水八杯，煮三杯，三次服。

strong liù shí huì shī zhe lǐ, shé huáng wǎn mèn, qì jī bù xuān, jiǔ zé niàng rè, sān jiā jiǎn zhèng qì sàn zhǔ zhī. strong
六十、穢濕着里，舌黃脘悶，氣機不宣，久則釀熱，三加減正氣散主之。

qián liǎng fǎ, yī yǐ shēng jiàng wèi zhǔ, yī yǐ jí xuān jīng suì wèi zhǔ cǐ zé yǐ shé huáng zhī gù, yù zhī qí nèi yǐ fú rè, jiǔ bì huà rè, ér shēn yì rè yǐ, gù jiā xìng rén lì fèi qì, qì huà zé shī rè jù huà, huá shí xīn dàn ér liáng, qīng shī zhōng zhī rè, hé huò xiāng suǒ yǐ xuān qì jī zhī bù xuān yě.
前兩法，一以升降為主，一以急宣經隧為主；此則以舌黃之故，預知其內已伏熱，久必化熱，而身亦熱矣，故加杏仁利肺氣，氣化則濕熱俱化，滑石辛淡而涼，清濕中之熱，合藿香所以宣氣機之不宣也。

sān jiā jiǎn zhèng qì sàn fāng kǔ xīn hán fǎ
三加減正氣散方（苦辛寒法）

huò xiāng lián gěng yè, sān qián fú líng pí sān qián nóng pǔ èr qián guǎng pí yī qián wǔ fēn xìng rén sān qián huá shí wǔ qián
藿香（連梗葉，三錢） 茯苓皮（三錢） 濃朴（二錢） 廣皮（一錢五分） 杏仁（三錢） 滑石（五錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ èr bēi, zài fú.
水五杯，煮二杯，再服。

strong liù yī huì shī zhe lǐ, xié zǔ qì fēn, shé bái huá, mài yòu huǎn, sì jiā jiǎn zhèng qì sàn zhǔ zhī. strong
六一、穢濕着里，邪阻氣分，舌白滑，脈右緩，四加減正氣散主之。

yǐ yòu mài jiàn huǎn zhī gù, zhī qì fēn zhī shī zǔ, gù jiā cǎo guǒ zhā ròu shén qū, jí yùn kūn yáng. shǐ zú tài yīn zhī dì qì bù shàng zhēng shǒu tài yīn zhī tiān qì yě.
以右脈見緩之故，知氣分之濕阻，故加草果、楂肉、神曲，急運坤陽。使足太陰之地氣不上蒸手太陰之天氣也。

sì jiā jiǎn zhèng qì sàn fāng kǔ xīn wēn fǎ
四加減正氣散方（苦辛溫法）

huò xiāng gěng sān qián nóng pǔ èr qián fú líng sān qián guǎng pí yī qián wǔ fēn cǎo guǒ yī qián zhā ròu chǎo, wǔ qián shén qū èr qián
藿香梗（三錢） 濃朴（二錢） 茯苓（三錢） 廣皮（一錢五分） 草果（一錢） 楂肉（炒，五錢）神曲（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ èr bēi, zhā zài zhǔ yī bēi, sān cì fú.
水五杯，煮二杯，渣再煮一杯，三次服。

strong liù èr huì shī zhe lǐ, wǎn mèn biàn xiè, wǔ jiā jiǎn zhèng qì sàn zhǔ zhī. strong
六二、穢濕着里，脘悶便泄，五加減正氣散主之。

huì shī ér zhì wǎn mèn, gù yòng zhèng qì sàn zhī xiāng kāi biàn xiè ér zhī pí wèi jù shāng, gù jiā dà fù yùn pí qì, gǔ yá shēng wèi qì yě. yǐ shàng èr tiáo, yīng rù qián hán shī lèi zhōng, yǐ tóng wèi jiā jiǎn zhèng qì sàn fǎ, yù guān zhě zhī huà cái gǔ fāng zhī miào, gù liè yú cǐ.
穢濕而致脘悶，故用正氣散之香開；便泄而知脾胃俱傷，故加大腹運脾氣，谷芽升胃氣也。以上二條，應入前寒濕類中，以同為加減正氣散法，欲觀者知化裁古方之妙，故列於此。

wǔ jiā jiǎn zhèng qì sàn kǔ xīn wēn fǎ
五加減正氣散（苦辛溫法）

huò xiāng gěng èr qián guǎng pí yī qián wǔ fēn fú líng kuài sān qián nóng pǔ èr qián dà fù pí yī qián wǔ fēn gǔ yá yī qián cāng shù èr qián
藿香梗（二錢） 廣皮（一錢五分） 茯苓塊（三錢） 濃朴（二錢） 大腹皮（一錢五分） 谷芽（一錢） 蒼朮（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ èr bēi, rì zài fú.
水五杯，煮二杯，日再服。

àn jīn rén yǐ huò xiāng zhèng qì sàn, tǒng zhì sì shí gǎn mào, shì wèn sì shí zhǐ yī qì xíng lìng hū? yì gè sī yī qì, qiě yǒu jiān qì hū? kuàng shòu bìng zhī shēn qū zàng fǔ, yòu gè yǒu bù děng hū? lì guān qián wǔ fǎ, jūn yòng zhèng qì sàn, ér jiā fǎ gè yǒu bù tóng, yì kě zhī yòng yào fēi sī sī rù kòu, bù néng zhōng bìng, bǐ fàn lùn sì shí bù zhèng zhī qì, yǔ tǒng zhì yī qiè zhū bìng zhī fāng, jiē wèi wàng jiàn xuān qí zhī táng shì zhě yě, wū kě yún yī hū!
按今人以藿香正氣散，統治四時感冒，試問四時止一氣行令乎？抑各司一氣，且有兼氣乎？況受病之身軀臟腑，又各有不等乎？歷觀前五法，均用正氣散，而加法各有不同，亦可知用藥非絲絲入扣，不能中病，彼泛論四時不正之氣，與統治一切諸病之方，皆未望見軒岐之堂室者也，烏可雲醫乎！

strong liù sān mài huǎn shēn tòng, shé dàn huáng ér huá, kě bù duō yǐn, huò jìng bù kě, hàn chū rè jiě, jì ér fù rè, nèi bù néng yùn shuǐ gǔ zhī shī, wài fù gǎn shí lìng zhī shī, fā biǎo gōng lǐ, liǎng bù kě shī, wù rèn shāng hán, bì zhuǎn huài zhèng, tú qīng rè zé shī bù tuì, tú qū shī zé rè yù chì, huáng qín huá shí tāng zhǔ zhī. strong
六三、脈緩身痛，舌淡黃而滑，渴不多飲，或竟不渴，汗出熱解，繼而復熱，內不能運水谷之濕，外復感時令之濕，發表攻里，兩不可施，誤認傷寒，必轉壞證，徒清熱則濕不退，徒祛濕則熱愈熾，黃芩滑石湯主之。

mài huǎn shēn tòng, yǒu shì zhōng fēng, dàn bù fú, shé huá bù kě yǐn, zé fēi zhōng fēng yǐ. ruò xì zhōng fēng, hàn chū zé shēn tòng jiě ér rè bù zuò yǐ jīn jì ér fù rè zhě, nǎi shī rè xiāng zhēng zhī hàn, shī shǔ yīn xié, qí qì liú lián, bù néng yīn hàn ér tuì, gù jì ér fù rè. nèi bù néng yùn shuǐ gǔ zhī shī, pí wèi kùn yú shī yě wài fù shòu shí lìng zhī shī, jīng luò yì kùn yú shī yǐ. tǎng yǐ shāng hán fā biǎo gōng lǐ zhī fǎ shī zhī, fā biǎo zé zhū fá wú guò zhī biǎo, yáng shāng ér chéng jìng gōng lǐ zé pí wèi zhī yáng shāng, ér chéng dòng xiè hán zhōng, gù bì zhuǎn huài zhèng yě. shī rè liǎng shāng, bù kě piān zhì, gù yǐ huáng qín huá shí fú líng pí qīng shī zhōng zhī rè, kòu rén zhū líng xuān shī xié zhī zhèng, zài jiā fù pí tōng cǎo, gòng chéng xuān qì lì xiǎo biàn zhī gōng, qì huà zé shī huà, xiǎo biàn lì zé huǒ fǔ tōng ér rè zì qīng yǐ.
脈緩身痛，有似中風，但不浮，舌滑不渴飲，則非中風矣。若系中風，汗出則身痛解而熱不作矣；今繼而復熱者，乃濕熱相蒸之汗，濕屬陰邪，其氣留連，不能因汗而退，故繼而復熱。內不能運水谷之濕，脾胃困於濕也；外復受時令之濕，經絡亦困於濕矣。倘以傷寒發表攻里之法施之，發表則誅伐無過之表，陽傷而成痙；攻里則脾胃之陽傷，而成洞泄寒中，故必轉壞證也。濕熱兩傷，不可偏治，故以黃芩、滑石、茯苓皮清濕中之熱，蔻仁、豬苓宣濕邪之正，再加腹皮、通草，共成宣氣利小便之功，氣化則濕化，小便利則火腑通而熱自清矣。

huáng qín huá shí tāng fāng kǔ xīn hán fǎ
黃芩滑石湯方（苦辛寒法）

huáng qín sān qián huá shí sān qián fú líng pí sān qián dà fù pí èr qián bái kòu rén yī qián tōng cǎo yī qián zhū líng sān qián
黃芩（三錢） 滑石（三錢） 茯苓皮（三錢） 大腹皮（二錢） 白蔻仁（一錢） 通草（一錢） 豬苓（三錢）

shuǐ liù bēi, zhǔ qǔ èr bēi, zhā zài zhǔ yī bēi, fēn wēn sān fú.
水六杯，煮取二杯，渣再煮一杯，分溫三服。

strong liù sì yáng míng shī wēn, ǒu ér bù kě zhě, xiǎo bàn xià jiā fú líng tāng zhǔ zhī ǒu shèn ér pǐ zhě, bàn xià xiè xīn tāng qù rén cān gān jiāng dà zǎo gān cǎo jiā zhǐ shí shēng jiāng zhǔ zhī. strong
六四、陽明濕溫，嘔而不渴者，小半夏加茯苓湯主之；嘔甚而痞者，半夏瀉心湯去人參、乾薑、大棗、甘草加枳實、生薑主之。

ǒu ér bù kě zhě, yǐn duō rè shǎo yě, gù zhǔ yǐ xiǎo bàn xià jiā fú líng, zhú qí yǐn ér ǒu zì zhǐ. ǒu ér jiān pǐ, rè xié nèi xiàn, yǔ yǐn xiāng tuán, yǒu gù jié bù tōng zhī huàn, gù yǐ bàn xià xiè xīn, qù cān jiāng gān zǎo zhī bǔ zhōng, jiā zhǐ shí shēng jiāng zhī xuān wèi yě.
嘔而不渴者，飲多熱少也，故主以小半夏加茯苓，逐其飲而嘔自止。嘔而兼痞，熱邪內陷，與飲相摶，有固結不通之患，故以半夏瀉心，去參、姜、甘、棗之補中，加枳實、生薑之宣胃也。

xiǎo bàn xià jiā fú líng tāng
小半夏加茯苓湯

bàn xià liù qián fú líng liù qián shēng jiāng sì qián
半夏（六錢） 茯苓（六錢） 生薑（四錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì fú.
水五杯，煮取二杯，分二次服。

bàn xià xiè xīn tāng qù rén cān gān jiāng gān cǎo dà zǎo jiā zhǐ shí shēng jiāng fāng
半夏瀉心湯去人參乾薑甘草大棗加枳實生薑方

bàn xià liù qián huáng lián èr qián huáng qín sān qián zhǐ shí sān qián shēng jiāng sān qián
半夏（六錢） 黃連（二錢） 黃芩（三錢） 枳實（三錢） 生薑（三錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì fú, xū zhě fù nà rén cān dà zǎo.
水八杯，煮取三杯，分三次服，虛者復納人參、大棗。

strong liù wǔ shī jù rè zhēng, yùn yú jīng luò, hán zhàn rè chì, gǔ jiè fán téng, shé sè huī zhì, miàn mù wēi huáng, bìng míng shī bì, xuān bì tāng zhǔ zhī. strong
六五、濕聚熱蒸，蘊於經絡，寒戰熱熾，骨骱煩疼，舌色灰滯，面目萎黃，病名濕痹，宣痹湯主之。

jīng wèi fēng hán shī sān zhě hé ér wèi bì. jīn guì wèi jīng rè zé bì. gài jīn guì chéng bǔ nèi jīng zhī bù zú. bì zhī yīn yú hán zhě gù duō, bì zhī jiān hū rè zhě, yì fù bù shǎo, hé cān èr jīng yuán wén, xì yàn yú lín zhèng zhī shí, zì yǒu quán héng. běn lùn yīn zài shī wēn ér lèi jí rè bì, jiàn shī wēn mén zhōng, yuán yǒu bì zhèng, bù jí bèi zài bì zhèng zhī quán, xué rén yù qiú quán bào, dāng yú nèi jīng jīn guì yù shì yè shì yǐ jí sòng yuán zhū míng jiā, hé ér cān zhī zì dé. dà dǐ bù yuè hán rè liǎng tiáo, xū shí yì zhì. hán bì shì zhòng ér zhì fǎn yì, rè bì shì huǎn ér zhì fǎn nán, shí zhě dān bìng qū ké yì zhì, xū zhě jiān bìng zàng fǔ jiā tán yǐn fù mǎn děng zhèng, zé nán zhì yǐ, yóu zhī shāng hán liǎng gǎn yě. cǐ tiáo yǐ shé huī mù huáng, zhī qí wèi shī zhōng shēng rè, hán zhàn rè chì, zhī qí zài jīng luò gǔ jiè téng tòng, zhī qí wèi bì zhèng. ruò fàn yòng zhì shī zhī yào, ér bù zhī xún jīng rù luò, zé wǎng xiào yǐ. gù yǐ fáng jǐ jí zǒu jīng luò zhī shī, xìng rén kāi fèi qì zhī xiān, lián qiào qīng qì fēn zhī shī rè, chì dòu qīng xuè fēn zhī shī rè, huá shí lì qiào ér qīng rè zhōng zhī shī, shān zhī sù fèi ér xiè shī zhōng zhī rè, yì yǐ dàn shèn ér zhǔ luán bì, bàn xià xīn píng ér zhǔ hán rè, cán shā huà zhuó dào zhōng qīng qì, tòng shén jiā piān zi jiāng huáng hǎi tóng pí zhě, suǒ yǐ xuān luò ér zhǐ tòng yě.
經謂∶風寒濕三者合而為痹。《金匱》謂∶經熱則痹。蓋《金匱》誠補《內經》之不足。痹之因於寒者固多，痹之兼乎熱者，亦復不少，合參二經原文，細驗於臨證之時，自有權衡。本論因載濕溫而類及熱痹，見濕溫門中，原有痹證，不及備載痹證之全，學人慾求全豹，當於《內經》、《金匱》、喻氏、葉氏以及宋元諸名家，合而參之自得。大抵不越寒熱兩條，虛實異治。寒痹勢重而治反易，熱痹勢緩而治反難，實者單病軀殼易治，虛者兼病臟腑夾痰飲腹滿等證，則難治矣，猶之傷寒兩感也。此條以舌灰目黃，知其為濕中生熱，寒戰熱熾，知其在經絡；骨骱疼痛，知其為痹證。若泛用治濕之藥，而不知循經入絡，則罔效矣。故以防己急走經絡之濕，杏仁開肺氣之先，連翹清氣分之濕熱，赤豆清血分之濕熱，滑石利竅而清熱中之濕，山梔肅肺而瀉濕中之熱，薏苡淡滲而主攣痹，半夏辛平而主寒熱，蠶砂化濁道中清氣，痛甚加片子薑黃、海桐皮者，所以宣絡而止痛也。

xuān bì tāng fāng kǔ xīn tōng fǎ
宣痹湯方（苦辛通法）

fáng jǐ wǔ qián xìng rén wǔ qián huá shí wǔ qián lián qiào sān qián shān zhī sān qián yì yǐ wǔ qián bàn xià cù chǎo, sān qián wǎn cán shā sān qián chì xiǎo dòu pí sān qián, chì xiǎo dòu nǎi wǔ gǔ zhōng zhī chì xiǎo dòu, wèi suān ròu chì, liáng shuǐ jìn qǔ pí yòng. fēi yào sì zhōng zhī chì xiǎo dòu, yào sì zhōng zhī chì dòu nǎi guǎng zhōng yě dòu, chì pí dì hēi ròu huáng, bù rù yào zhě yě
防己（五錢） 杏仁（五錢） 滑石（五錢） 連翹（三錢） 山梔（三錢） 薏苡（五錢） 半夏（醋炒，三錢） 晚蠶砂（三錢） 赤小豆皮（三錢，赤小豆乃五穀中之赤小豆，味酸肉赤，涼水浸取皮用。非藥肆中之赤小豆，藥肆中之赤豆乃廣中野豆，赤皮蒂黑肉黃，不入藥者也）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn wēn sān fú. tòng shén jiā piān zi jiāng huáng èr qián, hǎi tóng pí sān qián.
水八杯，煮取三杯，分溫三服。痛甚加片子薑黃二錢，海桐皮三錢。

strong liù liù shī yù jīng mài, shēn rè shēn tòng, hàn duō zì lì, xiōng fù bái zhěn, nèi wài hé xié, chún xīn zǒu biǎo, chún kǔ qīng rè, jiē zài suǒ jì, xīn liáng dàn fǎ, yì yǐ zhú yè sàn zhǔ zhī. strong
六六、濕郁經脈，身熱身痛，汗多自利，胸腹白疹，內外合邪，純辛走表，純苦清熱，皆在所忌，辛涼淡法，薏苡竹葉散主之。

shàng tiáo dàn bì zài jīng mài, cǐ zé zàng fǔ yì yǒu xié yǐ, gù yòu lì yī fǎ. hàn duō zé biǎo yáng kāi, shēn tòng zé biǎo xié yù, biǎo yáng kāi ér bù jiě biǎo xié, qí wèi fēng shī wú yí, gài hàn zhī jiě zhě hán xié yě, fēng wèi yáng xié, shàng bù néng yǐ hàn jiě, kuàng shī wèi zhòng zhuó zhī yīn xié, gù suī yǒu hàn bù jiě yě. xué rén yú yǒu hàn bù jiě zhī zhèng, dāng shí qí fēi fēng zé shī, huò wèi fēng shī xiāng bó yě. zì lì zhě xiǎo biàn bì duǎn, bái zhěn zhě, fēng shī yù yú sūn luò máo qiào. cǐ shī tíng rè yù zhī zhèng, gù zhǔ yǐ xīn liáng jiě jī biǎo zhī rè, xīn dàn shèn zài lǐ zhī shī, bǐ biǎo xié cóng qì huà ér sàn. lǐ xié cóng xiǎo biàn ér qū, shuāng jiě biǎo lǐ zhī miào fǎ yě, yǔ xià tiáo hù zhēn zì míng.
上條但痹在經脈，此則臟腑亦有邪矣，故又立一法。汗多則表陽開，身痛則表邪郁，表陽開而不解表邪，其為風濕無疑，蓋汗之解者寒邪也，風為陽邪，尚不能以汗解，況濕為重濁之陰邪，故雖有汗不解也。學人於有汗不解之證，當識其非風則濕，或為風濕相搏也。自利者小便必短，白疹者，風濕郁於孫絡毛竅。此濕停熱郁之證，故主以辛涼解肌表之熱，辛淡滲在里之濕，俾表邪從氣化而散。里邪從小便而驅，雙解表里之妙法也，與下條互斟自明。

yì yǐ zhú yè sàn fāng xīn liáng dàn fǎ, yì qīng yǐ qù shí fǎ
薏苡竹葉散方（辛涼淡法，亦輕以去實法）

yì yǐ wǔ qián zhú yè sān qián fēi huá shí wǔ qián bái kòu rén yī qián wǔ fēn lián qiào sān qián fú líng kuài wǔ qián bái tōng cǎo yī qián wǔ fēn
薏苡（五錢） 竹葉（三錢） 飛滑石（五錢） 白蔻仁（一錢五分） 連翹（三錢） 茯苓塊（五錢）白通草（一錢五分）

gòng wèi xì mò, měi fú wǔ qián, rì sān fú.
共為細末，每服五錢，日三服。

strong liù qī fēng shǔ hán shī, zá gǎn hùn xiáo, qì bù zhǔ xuān, ké sòu tóu zhàng, bù jī shé bái, zhī tǐ ruò fèi, xìng rén yì yǐ tāng zhǔ zhī. strong
六七、風暑寒濕，雜感混淆，氣不主宣，咳嗽頭脹，不飢舌白，肢體若廢，杏仁薏苡湯主之。

zá gǎn hùn xiáo, bìng fēi yī duān, nǎi yǐ qì bù zhǔ xuān sì zì wèi è yào. gù yǐ xuān qì zhī yào wèi jūn. jì jiān yǔ shī zhōng hán xié, zì dāng biàn xīn liáng wèi xīn wēn. cǐ tiáo yīng rù hán shī lèi zhōng, liè yú cǐ zhě, yǐ qí wèi shàng tiáo zhī duì dài yě.
雜感混淆，病非一端，乃以氣不主宣四字為扼要。故以宣氣之藥為君。既兼雨濕中寒邪，自當變辛涼為辛溫。此條應入寒濕類中，列於此者，以其為上條之對待也。

xìng rén yì yǐ tāng kǔ xīn wēn fǎ
杏仁薏苡湯（苦辛溫法）

xìng rén sān qián yì yǐ sān qián guì zhī wǔ fēn shēng jiāng qī fēn nóng pǔ yī qián bàn xià yī qián wǔ fēn fáng jǐ yī qián wǔ fēn bái jí lí èr qián
杏仁（三錢） 薏苡（三錢） 桂枝（五分） 生薑（七分） 濃朴（一錢） 半夏（一錢五分） 防己（一錢五分） 白蒺藜（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ sān bēi, zhā zài zhǔ yī bēi, fēn wēn sān fú.
水五杯，煮三杯，渣再煮一杯，分溫三服。

strong liù bā shǔ shī bì zhě, jiā jiǎn mù fáng jǐ tāng zhǔ zhī strong
六八、暑濕痹者，加減木防己湯主之

cǐ zhì bì zhī zǔ fāng yě. fēng shèng zé yǐn, yǐn zhě diào tòng chè tòng zhī lèi, huò shàng huò xià, sì zhī yóu zǒu zuò tòng, jīng wèi xíng bì shì yě jiā guì zhī sāng yè. shī shèng zé zhǒng, zhǒng zhě tǔ yuē dūn fù. jiā huá shí bì cāng shù. hán shèng zé tòng, tòng zhě jiā fáng jǐ guì zhī jiāng huáng hǎi tóng pí. miàn chì kǒu xián zì chū zhě líng shū wèi wèi rè zé lián quán kāi. zhòng jiā shí gāo zhī mǔ. jué wú hàn zhě, jiā qiāng huó cāng shù, hàn duō zhě jiā huáng zhì gān cǎo. jiān tán yǐn zhě, jiā bàn xià nóng pǔ guǎng pí. yīn bù néng bèi zài quán wén, gù yǐ zǔ fāng jiā jiǎn rú cǐ, liáo shì mén jìng ér yǐ.
此治痹之祖方也。風勝則引，引者（吊痛掣痛之類，或上或下，四肢遊走作痛，經謂行痹是也）加桂枝、桑葉。濕勝則腫，腫者（土曰敦阜。加滑石、萆 、蒼朮。寒勝則痛，痛者加防己、桂枝、薑黃、海桐皮。面赤口涎自出者（《靈樞》謂∶胃熱則廉泉開。）重加石膏、知母。絕無汗者，加羌活、蒼朮，汗多者加黃 、炙甘草。兼痰飲者，加半夏、濃朴、廣皮。因不能備載全文，故以祖方加減如此，聊示門徑而已。

jiā jiǎn mù fáng jǐ tāng xīn wēn xīn liáng fù fǎ
加減木防己湯（辛溫辛涼復法）

fáng jǐ liù qián guì zhī sān qián shí gāo liù qián xìng rén sì qián huá shí sì qián bái tōng cǎo èr qián yì rén sān qián
防己（六錢） 桂枝（三錢） 石膏（六錢） 杏仁（四錢） 滑石（四錢） 白通草（二錢） 薏仁（三錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn wēn sān fú. jiàn xiǎo xiào bù jí tuì zhě, jiā zhòng fú, rì sān yè yī.
水八杯，煮取三杯，分溫三服。見小效不即退者，加重服，日三夜一。

strong liù jiǔ shī rè bù jiě, jiǔ niàng chéng dǎn, gǔ yǒu chéng fǎ, bù jí bèi zài, liáo liè shù zé, yǐ bèi guī jǔ xià nüè lì děng zhèng fǎng cǐ. strong
六九、濕熱不解，久釀成疸，古有成法，不及備載，聊列數則，以備規矩（下瘧、痢等證仿此）。

běn lùn zhī zuò, yuán bǔ qián rén zhī wèi bèi, yǐ yǒu chéng fǎ kě xún zhě, ān néng jǐn lù. yīn héng liè sì shí zá gǎn, bù néng bù liè shī wēn, lián lèi ér jí, yòu bù néng bù liè huáng dǎn nüè lì, bù guò lüè biāo fǎ zé ér yǐ. àn shī wēn mén zhōng, qí zhèng zuì duō, qí fāng zuì huǒ gài tǔ jū zhōng wèi, huì zhuó suǒ guī, sì fāng jiē zhì, xī kě jiān zhèng, gù cuò zōng cān wǔ, wú qióng jí yě. jí yǐ huáng dǎn yī zhèng ér yán, jīn guì yǒu biàn zhèng sān shí wǔ tiáo, chū zhì yī shí èr fāng, xiān shěn huáng zhī bì fā bù fā, zài yú xiǎo biàn zhī lì yǔ bù lì dǎn zhī yì zhì nán zhì, zài yú kǒu zhī kě yǔ bù kě zài chá yū rè rù wèi zhī yīn, huò yīn wài bìng, huò yīn nèi fā, huò yīn shí gǔ, huò gù hān jiǔ, huò yīn láo sè, yǒu suí jīng xù xuè, rù shuǐ huáng hàn shàng shèng zhě yī shēn jǐn rè, xià yù zhě xiǎo biàn wèi nán yòu yǒu biǎo xū lǐ xū, rè chú zuò huì, huǒ jié zhì huáng. zhī bìng yǒu bù zhī yīn, gù zhì yǒu bù wěn zhī fǎ yú shì mài xián xié tòng, shǎo yáng wèi bà, réng zhǔ yǐ hé kě yǐn shuǐ jiāng, yáng míng huà zào, jí dāng xiè rè shī zài shàng, yǐ xīn sàn, yǐ fēng shèng shī zài xià, yǐ kǔ xiè, yǐ dàn shèn rú kuáng xù xuè, shì yǐ bì gōng hàn hòu nì bái, zì yí tóu bǔ jiǔ kè duō yùn rè, xiān yòng qīng zhōng, jiā zhī fēn lì, hòu bì gù qí pí yáng nǚ láo yǒu huì zhuó, shǐ yǐ jiě dú, jì yǐ huá qiào, zhōng dāng jùn bǔ zhēn yīn biǎo xū zhě shí wèi, lǐ xū zhě jiàn zhōng rù shuǐ huǒ jié, yǐ jí zhì nì biàn zhèng, gè lì fāng lùn, yǐ wèi hòu xué jīn liáng. zhì hán shī zài lǐ zhī zhì, yáng míng piān zhōng, wéi jiàn yī zé, bù chū fāng lùn, zhǐ rén yǐ hán shī zhōng qiú zhī. gài pí běn wèi mù ér xǐ fēng zào, zhì shuǐ ér è hán shī. jīn yīn huáng yī zhèng, hán shī xiāng tuán, pì rú bēi jiān zhī tǔ, xū bào fēng rì zhī yáng, chún yīn zhī bìng, liáo yǐ xīn rè wú yí, fāng suī bù chū, fǎ yǐ xiǎn rán. nài dān xī yún bù bì fēn wǔ dǎn, zǒng shì rú jiàng xiāng sì. yǐ wèi dé zhì huáng zhī è yào, shū bù zhī yǐ zhī zhì yáng huáng, yóu xián qí hùn, yǐ zhī zhì yīn huáng, è hū kě zāi!
本論之作，原補前人之未備，已有成法可循者，安能盡錄。因橫列四時雜感，不能不列濕溫，連類而及，又不能不列黃膽、瘧、痢，不過略標法則而已。按濕溫門中，其證最多，其方最伙；蓋土居中位，穢濁所歸，四方皆至，悉可兼證，故錯綜參伍，無窮極也。即以黃膽一證而言，《金匱》有辨證三十五條，出治一十二方，先審黃之必發不發，在於小便之利與不利；疸之易治難治，在於口之渴與不渴；再察瘀熱入胃之因，或因外並，或因內發，或因食谷，或固酣酒，或因勞色，有隨經蓄血，入水黃汗；上盛者一身盡熱，下郁者小便為難；又有表虛里虛，熱除作噦，火劫致黃。知病有不之因，故治有不紊之法∶於是脈弦脅痛，少陽未罷，仍主以和；渴飲水漿，陽明化燥，急當瀉熱；濕在上，以辛散，以風勝；濕在下，以苦泄，以淡滲；如狂蓄血，勢以必攻；汗後溺白，自宜投補；酒客多蘊熱，先用清中，加之分利，後必顧其脾陽；女勞有穢濁，始以解毒，繼以滑竅，終當峻補真陰；表虛者實衛，里虛者建中；入水火劫，以及治逆變證，各立方論，以為後學津梁。至寒濕在里之治，陽明篇中，惟見一則，不出方論，指人以寒濕中求之。蓋脾本畏木而喜風燥，制水而惡寒濕。今陰黃一證，寒濕相摶，譬如卑監之土，須暴風日之陽，純陰之病，療以辛熱無疑，方雖不出，法已顯然。奈丹溪雲∶不必分五疸，總是如 醬相似。以為得治黃之扼要，殊不知以之治陽黃，猶嫌其混，以之治陰黃，惡乎可哉！

yù jiā yán yú yīn huáng yī zhèng. jìng wèi zhòng jǐng fāng lùn wáng shī, huǎng ruò wú suǒ xún cóng. wéi luó qiān fǔ jù yǒu zhuō shí, lì biàn yīn yáng, zūn zhòng jǐng hán shī zhī zhǐ, chū yīn chén sì nì tāng zhī zhì. táng yú yīn huáng yī zhèng, jiū xīn yǒu nián, xī yòng luó shì fǎ ér huà cái zhī, wú bù yīng shǒu qǔ xiào. jiān yǒu shǐ jí hán shī, cóng tài yáng hán shuǐ zhī huà, jì yīn qí rén yáng qì shàng wèi shí fēn shuāi bài, dé zào rè yào shù tiē, yáng míng zhuǎn zào jīn zhī huà ér wèi yáng zhèng zhě, jí cóng yáng huáng lì zhì zhī.
喻嘉言於陰黃一證。竟謂仲景方論亡失，恍若無所循從。惟羅謙甫具有卓識，力辨陰陽，遵仲景寒濕之旨，出茵陳四逆湯之治。塘於陰黃一證，究心有年，悉用羅氏法而化裁之，無不應手取效。間有始即寒濕，從太陽寒水之化，繼因其人陽氣尚未十分衰敗，得燥熱藥數帖，陽明轉燥金之化而為陽證者，即從陽黃例治之。

strong qī shí xià qiū dǎn bìng, shī rè qì zhēng, wài gàn shí lìng, nèi yùn shuǐ gǔ, bì yǐ xuān tōng qì fēn wèi yào. shī zhì zé wèi zhǒng zhàng. yóu huáng dǎn ér zhǒng zhàng zhě, kǔ xīn dàn fǎ, èr jīn tāng zhǔ zhī. strong
七十、夏秋疸病，濕熱氣蒸，外干時令，內蘊水谷，必以宣通氣分為要。失治則為腫脹。由黃疸而腫脹者，苦辛淡法，二金湯主之。

cǐ jiē dǎn bìng zhī yóu, yǔ zhì dǎn zhī fǎ, shī zhì zhī biàn, yòu yīn biàn zhì fāng zhī fǎ yě.
此揭疸病之由，與治疸之法，失治之變，又因變制方之法也。

èr jīn tāng fāng kǔ xīn dàn fǎ
二金湯方（苦辛淡法）

jī nèi jīn wǔ qián hǎi jīn shā wǔ qián nóng pǔ sān qián dà fù pí sān qián zhū líng sān qián bái tōng cǎo èr qián
雞內金（五錢） 海金沙（五錢） 濃朴（三錢） 大腹皮（三錢） 豬苓（三錢） 白通草（二錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì wēn fú.
水八杯，煮取三杯，分三次溫服。

strong qī yī zhū huáng dǎn xiǎo biàn duǎn zhě, yīn chén wǔ líng sǎn zhǔ zhī. strong
七一、諸黃膽小便短者，茵陳五苓散主之。

shěn shì mù nán yún cǐ huáng dǎn qì fēn shí zhèng, tōng zhì zhī fāng yě. wèi wèi shuǐ gǔ zhī hǎi, yíng wèi zhī yuán, fēng rù wèi jiā qì fēn, fēng shī xiāng zhēng, shì wèi yáng huáng shī rè liú yú páng guāng, qì yù bù huà, zé xiǎo biàn bù lì, dāng yòng wǔ líng sǎn xuān tōng biǎo lǐ zhī xié, yīn chén kāi yù ér qīng shī rè.
沈氏目南雲∶此黃膽氣分實證，通治之方也。胃為水谷之海，營衛之源，風入胃家氣分，風濕相蒸，是為陽黃；濕熱流於膀胱，氣鬱不化，則小便不利，當用五苓散宣通表里之邪，茵陳開郁而清濕熱。

yīn chén wǔ líng sǎn wǔ líng sǎn fāng jiàn qián. wǔ líng sǎn xì kǔ xīn wēn fǎ, jīn yīn chén bèi wǔ líng, nǎi kǔ xīn wēi hán fǎ
茵陳五苓散（五苓散方見前。五苓散系苦辛溫法，今茵陳倍五苓，乃苦辛微寒法）

yīn chén mò shí fēn wǔ líng sǎn wǔ fēn
茵陳末（十分） 五苓散（五分）

gòng wèi xì mò, hé yún, měi fú sān qián, rì sān fú.
共為細末，和勻，每服三錢，日三服。

jīn guì fāng bù jí bèi zài, dāng yú běn shū yán jiū, dú cǎi cǐ fāng zhě, yǐ qí wèi shí zhèng tōng zhì zhī fāng, bèi wài fēng nèi shī yī zé yě.
《金匱》方不及備載，當於本書研究，獨采此方者，以其為實證通治之方，備外風內濕一則也。

strong qī èr huáng dǎn mài chén, zhōng pǐ ě xīn, biàn jié nì chì, bìng shǔ sān jiāo lǐ zhèng, xìng rén shí gāo tāng zhǔ zhī. strong
七二、黃膽脈沉，中痞噁心，便結溺赤，病屬三焦里證，杏仁石膏湯主之。

qián tiáo liǎng jiě biǎo lǐ, cǐ tiáo tǒng zhì sān jiāo, yǒu yī zòng yī héng zhī yì. xìng rén shí gāo kāi shàng jiāo, jiāng bàn kāi zhōng jiāo, zhǐ shí zé yóu zhōng qū xià yǐ, shān zhī tōng xíng sān jiāo, huáng bǎi zhí qīng xià jiāo. fán tōng xuān sān jiāo zhī fāng, jiē è zhòng shàng jiāo, yǐ shàng jiāo wèi bìng zhī shǐ rù, qiě wèi qì huà zhī xiān, suī tǒng xuān sān jiāo zhī fāng, ér tāng zé míng xìng rén shí gāo yě.
前條兩解表里，此條統治三焦，有一縱一橫之義。杏仁、石膏開上焦，姜、半開中焦，枳實則由中驅下矣，山梔通行三焦，黃柏直清下焦。凡通宣三焦之方，皆扼重上焦，以上焦為病之始入，且為氣化之先，雖統宣三焦之方，而湯則名杏仁石膏也。

xìng rén shí gāo tāng fāng kǔ xīn hán fǎ
杏仁石膏湯方（苦辛寒法）

xìng rén wǔ qián shí gāo bā qián bàn xià wǔ qián shān zhī sān qián huáng bǎi sān qián zhǐ shí zhī měi cì sān chá chí, chōng jiāng zhī měi cì sān chá chí, chōng
杏仁（五錢） 石膏（八錢） 半夏（五錢） 山梔（三錢） 黃柏（三錢） 枳實汁（每次三茶匙，沖） 薑汁（每次三茶匙，沖）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì fú.
水八杯，煮取三杯，分三次服。

strong qī sān sù jī láo juàn, zài gǎn shī wēn, wù yòng fā biǎo, shēn miàn jù huáng, bù jī nì chì, lián qiào chì dòu yǐn jiān sòng bǎo hé wán. strong
七三、素積勞倦，再感濕溫，誤用發表，身面俱黃，不饑溺赤，連翹赤豆飲煎送保和丸。

qián dì qī shí tiáo, yóu huáng ér biàn tā bìng, cǐ zé yóu tā bìng ér biàn huáng, yì yáo xiāng duì dài. zhèng xì liǎng gǎn, gù fāng yòng lián qiào chì dòu yǐn yǐ jiě qí wài, bǎo hé wán yǐ hé qí zhōng, bǐ shī wēn láo juàn zhì nì, yī qí jiě sàn yǐ. bǎo hé wán kǔ wēn ér yùn pí yáng, xíng zài lǐ zhī shī chén pí lián qiào yóu zhōng dá wài, qí xíng shī gù rán yǐ. jiān zhì láo juàn zhě hé? jīng yún láo zhě wēn zhī. gài rén shēn zhī dòng zuò yún wèi, jiē lài yáng qì wèi zhī zhǔ zhāng, jī láo shāng yáng. láo juàn zhě, kùn láo ér juàn yě, juàn zhě, sì zhī juàn dài yě. pí zhǔ sì zhī, pí yáng shāng, zé sì zhī juàn ér wú lì yě. zài fèi shǔ jīn ér zhǔ qì, qì zhě yáng yě pí shǔ tǔ ér shēng jīn, yáng qì suī fēn nèi wài, qí shí tè yī qì zhī zhuǎn shū ěr. láo suī zì wài ér lái, wài yáng jì shāng, zé zhōng yáng bù néng dú yùn, zhōng yáng bù yùn, shì rén zhī lài shí shī yǐ shēng zhě, fǎn wèi shí shī suǒ kùn, pí jí kùn suǒ shí shī, ān néng bù shī pìn mǎ zhī zhēn, ér shàng chéng gàn jiàn hū! gǔ rén shàn zhì láo zhě, qián zhě yǒu zhòng jǐng, hòu zé yǒu dōng yuán, jūn cóng cǐ chù dé shǒu. nài zhī hé hòu shì yī zhě, dàn yún láo bìng, zhé yòng bǔ yīn, fēi huò yú dān xī yī jiā zhī shuō zāi! běn lùn yuán wèi wài gǎn ér shè, bìng bù jí nèi shāng, zī tè yīn liǎng gǎn ér lüè yán zhī.
前第七十條，由黃而變他病，此則由他病而變黃，亦遙相對待。證系兩感，故方用連翹赤豆飲以解其外，保和丸以和其中，俾濕溫、勞倦、治逆，一齊解散矣。保和丸苦溫而運脾陽，行在里之濕；陳皮、連翹由中達外，其行濕固然矣。兼治勞倦者何？經雲∶勞者溫之。蓋人身之動作云為，皆賴陽氣為之主張，積勞傷陽。勞倦者，困勞而倦也，倦者，四肢倦怠也。脾主四肢，脾陽傷，則四肢倦而無力也。再肺屬金而主氣，氣者陽也；脾屬土而生金，陽氣雖分內外，其實特一氣之轉輸耳。勞雖自外而來，外陽既傷，則中陽不能獨運，中陽不運，是人之賴食濕以生者，反為食濕所困，脾即困所食濕，安能不失牝馬之貞，而上承干健乎！古人善治勞者，前者有仲景，後則有東垣，均從此處得手。奈之何後世醫者，但云勞病，輒用補陰，非惑于丹溪一家之說哉！本論原為外感而設，並不及內傷，茲特因兩感而略言之。

lián qiào chì dòu yǐn fāng kǔ xīn wēi hán fǎ
連翹赤豆飲方（苦辛微寒法）

lián qiào èr qián shān zhī yī qián tōng cǎo yī qián chì dòu èr qián huā fěn yī qián xiāng dòu chǐ yī qián
連翹（二錢） 山梔（一錢） 通草（一錢） 赤豆（二錢） 花粉（一錢） 香豆豉（一錢）

jiān sòng bǎo hé wán sān qián.
煎送保和丸三錢。

bǎo hé wán fāng kǔ xīn wēn píng fǎ
保和丸方（苦辛溫平法）

shān zhā shén qū fú líng chén pí fú zi lián qiào bàn xià
山楂 神曲 茯苓 陳皮 匐子 連翹 半夏

strong qī sì shī shén wèi rè, nüè xié pǐ jié xīn xià, shé bái kǒu kě. fán zào zì lì, chū shēn tòng, jì zé xīn xià yì tòng, xiè xīn tāng zhǔ zhī. strong
七四、濕甚為熱，瘧邪痞結心下，舌白口渴。煩躁自利，初身痛，繼則心下亦痛，瀉心湯主之。

cǐ nüè xié jié xīn xià qì fēn zhī fāng yě.
此瘧邪結心下氣分之方也。

xiè xīn tāng fāng fǎ jiàn qián
瀉心湯（方法見前）

strong qī wǔ chuāng jiā shī nüè, jì yòng fā sàn, cāng shù bái hǔ tāng jiā cǎo guǒ zhǔ zhī. strong
七五、瘡家濕瘧，忌用發散，蒼朮白虎湯加草果主之。

jīn guì wèi chuāng jiā jì hàn, fā hàn zé bìng jìng. gài yǐ chuāng zhě xuè mài jiān bìng, xīn zhǔ xuè mài, xuè mài bì xū ér rè, rán hòu chéng chuāng jì chéng chuāng yǐ hòu, chuāng nóng yòu xì xuè yè suǒ huà, hàn wèi xīn yè, yóu xuè mài ér dá máo qiào, zài fā hàn yǐ shāng qí xīn yè, bù jìng hé dài! gù yǐ bái hǔ xīn liáng zhòng jì, qīng yáng míng zhī rè shī, yóu fèi wèi ér chū jiā cāng shù cǎo guǒ, wēn sàn pí zhōng zhòng zhì zhī hán shī, yì yóu fèi wèi ér chū. yáng míng yáng tǔ, qīng yǐ shí gāo zhī mǔ zhī xīn liáng tài yīn yīn tǔ, wēn yǐ cāng shù cǎo guǒ zhī kǔ wēn shì hé qí zàng fǔ zhī yí, jiǎo qí yī piān zhī xìng ér yǐ.
《金匱》謂瘡家忌汗，發汗則病痙。蓋以瘡者血脈間病，心主血脈，血脈必虛而熱，然後成瘡；既成瘡以後，瘡膿又系血液所化，汗為心液，由血脈而達毛竅，再發汗以傷其心液，不痙何待！故以白虎辛涼重劑，清陽明之熱濕，由肺衛而出；加蒼朮、草果，溫散脾中重滯之寒濕，亦由肺衛而出。陽明陽土，清以石膏、知母之辛涼；太陰陰土，溫以蒼朮、草果之苦溫；適合其臟腑之宜，矯其一偏之性而已。

cāng shù bái hǔ tāng jiā cǎo guǒ fāng xīn liáng fù kǔ wēn fǎ
蒼朮白虎湯加草果方（辛涼復苦溫法）

jí qián bái hǔ tāng nèi jiā cāng shù, cǎo guǒ.
即前白虎湯內加蒼朮，草果。

strong qī liù bèi hán, xiōng zhōng pǐ jié, nüè lái rì yàn, xié jiàn rù yīn, cǎo guǒ zhī mǔ tāng zhǔ zhī. strong
七六、背寒，胸中痞結，瘧來日晏，邪漸入陰，草果知母湯主之。

cǐ sù jī fán láo, wèi bìng xiān xū, gù fú xié bù kěn jiě sàn, zhèng yáng něi ruò, xié rè gù jié. shì yǐ cǎo guǒ wēn tài yīn dú shèng zhī hán, zhī mǔ xiè yáng míng dú shèng zhī rè, nóng pǔ zuǒ cǎo guǒ xiè zhōng jiāo zhī shī yùn, hé jiāng bàn ér kāi pǐ jié, huā fěn zuǒ zhī mǔ ér shēng jīn tuì rè pí wèi jiān bìng, zuì wèi mù kè, wū méi huáng qín qīng rè ér hé gān nüè lái rì yàn, xié yù rù yīn, qí suǒ yǐ shēng zhī shǐ chū zhě, quán lài cǎo guǒ sú yǐ wū méi wǔ wèi děng suān liǎn, shì zhī qí yī, mò zhī qí tā yě. suān wèi bǐng jué zhī qì, jū wǔ wèi zhī shǒu, yǔ xīn wèi hé yòng, kāi fā yáng qì zuì sù, guān xiǎo qīng lóng tāng zì zhī.
此素積煩勞，未病先虛，故伏邪不肯解散，正陽餒弱，邪熱固結。是以草果溫太陰獨勝之寒，知母瀉陽明獨勝之熱，濃朴佐草果瀉中焦之濕蘊，合姜、半而開痞結，花粉佐知母而生津退熱；脾胃兼病，最畏木克，烏梅、黃芩清熱而和肝；瘧來日晏，邪欲入陰，其所以升之使出者，全賴草果（俗以烏梅、五味等酸斂，是知其一，莫知其他也。酸味秉厥之氣，居五味之首，與辛味合用，開發陽氣最速，觀小青龍湯自知）。

cǎo guǒ zhī mǔ tāng fāng kǔ xīn hán jiān suān fǎ
草果知母湯方（苦辛寒兼酸法）

cǎo guǒ yī qián wǔ fēn zhī mǔ èr qián bàn xià sān qián nóng pǔ èr qián huáng qín yī qián wǔ fēn wū méi yī qián wǔ fēn
草果（一錢五分） 知母（二錢） 半夏（三錢） 濃朴（二錢） 黃芩（一錢五分） 烏梅（一錢五分）

huā fěn yī qián wǔ fēn jiāng zhī wǔ shi, chōng
花粉（一錢五分） 薑汁（五匙，沖）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì wēn fú.
水五杯，煮取二杯，分二次溫服。

àn cǐ fāng jí wú yòu kě zhī dá yuán yǐn qù bīn láng, jiā bàn xià wū méi jiāng zhī. zhì zhōng jiāo rè jié yáng xiàn zhī zhèng, zuì wèi hé pāi wú shì nǎi yǐ zhì bù jiān shī xié zhī wēn yì chū qǐ, qí miù shén yǐ.
按此方即吳又可之達原飲去檳榔，加半夏、烏梅、薑汁。治中焦熱結陽陷之證，最為合拍；吳氏乃以治不兼濕邪之溫疫初起，其謬甚矣。

zài àn qián xián zhì fāng, yǔ jí shū zhě xuǎn fāng, bù guò shì xué rén zhī fǎ dù, wèi xué rén lì mó fàn ér yǐ, wèi néng yù cè hòu lái zhī bìng zhèng, qí biàn huàn ruò hé? qí jiān zhèng ruò hé? qí nián suì yòu ruò hé? suǒ wèi dà jiàng huì rén, néng yǔ rén guī jǔ, bù néng shǐ rén qiǎo zhì yú qí qiǎo jué lún zhī chù, bù néng chuán, yì bù kě chuán, kě yù ér bù kě qiú, kě zàn ér bù kě cháng zhě yě. xué rén dāng xīn lǐng shén huì, xiān wù shí qí suǒ yǐ rán zhī gù, ér hòu zēng jiǎn gǔ fāng zhī yào pǐn fèn liàng, yí zhòng yí qīng, yí duō yí guǎ, zì yǒu zhǔn de, suǒ wèi shén ér míng zhī, cún hū qí rén!
再按前賢制方，與集書者選方，不過示學人知法度，為學人立模範而已，未能預測後來之病證，其變幻若何？其兼證若何？其年歲又若何？所謂大匠誨人，能與人規矩，不能使人巧；至於奇巧絕倫之處，不能傳，亦不可傳，可遇而不可求，可暫而不可常者也。學人當心領神會，先務識其所以然之故，而後增減古方之藥品分量，宜重宜輕，宜多宜寡，自有準的，所謂神而明之，存乎其人！

strong qī qī nüè shāng wèi yáng, qì nì bù jiàng, rè jié wèi yè, bù jī bù bǎo, bù shí bù biàn, kě bù yù yǐn, wèi biàn suān zhuó, jiā jiǎn rén cān xiè xīn tāng zhǔ zhī. strong
七七、瘧傷胃陽，氣逆不降，熱劫胃液，不飢不飽，不食不便，渴不欲飲，味變酸濁，加減人參瀉心湯主之。

cǐ suī yáng qì shòu shāng, yīn zhī bèi jié, qià piān yú yáng shāng wèi duō. gù jiù yáng lì wèi jī zhī yào sì, cún yīn xiè xié rè zhī yào èr, yù shì suǒ wèi biàn wèi ér bù shòu wèi biàn zhī fǎ yě.
此雖陽氣受傷，陰汁被劫，恰偏於陽傷為多。故救陽立胃基之藥四，存陰瀉邪熱之藥二，喻氏所謂變胃而不受胃變之法也。

jiā jiǎn rén cān xiè xīn tāng kǔ xīn wēn fù xián hán fǎ
加減人參瀉心湯（苦辛溫復咸寒法）

rén cān èr qián huáng lián yī qián wǔ fēn zhǐ shí yī qián gān jiāng yī qián wǔ fēn shēng jiāng èr qián mǔ lì èr qián
人參（二錢） 黃連（一錢五分） 枳實（一錢） 乾薑（一錢五分） 生薑（二錢） 牡蠣（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì wēn fú.
水五杯，煮取二杯，分二次溫服。

àn dà xīn dà wēn, yǔ dà kǔ dà hán hé fāng, nǎi jué yīn jīng zhī dìng lì. gài bié zāng zhī yǔ fǔ, jiē fēn ér wèi èr, huò shàng xià, huò zuǒ yòu, bù guò jīng luò guàn tōng, yì mó xiāng lián ěr, wéi gān zhī yǔ dǎn, hé ér wèi yī, dǎn jí jū yú gān zhī nèi, gān dòng zé dǎn yì dòng, dǎn dòng ér gān jí suí. gān yí wēn, dǎn yí liáng, zhòng jǐng wū méi wán xiè xīn tāng, lì wàn shì fǎ chéng yǐ yú xiǎo chái hú, xiān lù qí duān. cǐ zhèng nüè xié rǎo wèi, zhì mìng wèi qì shàng nì, ér yì yòng cǐ xīn wēn hán kǔ hé fǎ zhě hé? gài wèi zhī wèi fǔ, tǐ yáng ér yòng yīn, běn xì xià jiàng, wú shàng shēng zhī lǐ qí ǒu tǔ huì pǐ, yǒu shí shàng nì, shēng zhě wèi qì, suǒ yǐ shǐ wèi qì shàng shēng zhě, fēi wèi qì yě, gān yǔ dǎn yě, gù gǔ rén yǐ ǒu wèi gān bìng, jīn rén zé yǐ wèi wèi bìng yǐ ěr.
按大辛大溫，與大苦大寒合方，乃厥陰經之定例。蓋別髒之與腑，皆分而為二，或上下，或左右，不過經絡貫通，臆膜相連耳，惟肝之與膽，合而為一，膽即居於肝之內，肝動則膽亦動，膽動而肝即隨。肝宜溫，膽宜涼，仲景烏梅丸、瀉心湯，立萬世法程矣；於小柴胡，先露其端。此證瘧邪擾胃，致命胃氣上逆，而亦用此辛溫寒苦合法者何？蓋胃之為腑，體陽而用陰，本系下降，無上升之理；其嘔吐噦痞，有時上逆，升者胃氣，所以使胃氣上升者，非胃氣也，肝與膽也，故古人以嘔為肝病，今人則以為胃病已耳。

strong qī bā nüè shāng wèi yīn, bù jī bù bǎo, bù biàn, cháo rè, dé shí zé fán rè yù jiā, jīn yè bù fù zhě, mài dōng má rén tāng zhǔ zhī. strong
七八、瘧傷胃陰，不飢不飽，不便，潮熱，得食則煩熱愈加，津液不復者，麥冬麻仁湯主之。

shǔ shī shāng qì, nüè xié shāng yīn, gù jiàn zhèng rú shì. cǐ tiáo yǔ shàng tiáo bù jī bù bǎo bù biàn xiāng tóng. shàng tiáo yǐ qì nì wèi suān bù shí biàn yáng shāng, cǐ tiáo yǐ cháo rè dé shí zé fán rè yù jiā dìng yīn shāng yě. yīn shāng jì dìng, fù wèi yīn zhě mò ruò gān hán, fù suān wèi zhě, suān gān huà yīn yě.
暑濕傷氣，瘧邪傷陰，故見證如是。此條與上條不飢不飽不便相同。上條以氣逆味酸不食辨陽傷，此條以潮熱得食則煩熱愈加定陰傷也。陰傷既定，復胃陰者莫若甘寒，復酸味者，酸甘化陰也。

liǎng tiáo wèi bìng, jiē yǒu bù biàn zhě hé? jiǔ qiào bù hé, jiē shǔ wèi bìng yě.
兩條胃病，皆有不便者何？九竅不和，皆屬胃病也。

mài dōng má rén tāng fāng suān gān huà yīn fǎ
麥冬麻仁湯方（酸甘化陰法）

mài dōng lián xīn, wǔ qián huǒ má rén sì qián shēng bái sháo sì qián hé shǒu wū sān qián wū méi ròu èr qián zhī mǔ èr qián
麥冬（連心，五錢） 火麻仁（四錢） 生白芍（四錢） 何首烏（三錢） 烏梅肉（二錢） 知母（二錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì wēn fú.
水八杯，煮取三杯，分三次溫服。

strong qī jiǔ tài yīn pí nüè, hán qǐ sì mò, bù kě duō ǒu, rè jù xīn xiōng, huáng lián bái sháo tāng zhǔ zhī, fán zào shèn zhě, kě lìng fú niú huáng wán yī wán. strong
七九、太陰脾瘧，寒起四末，不渴多嘔，熱聚心胸，黃連白芍湯主之，煩躁甚者，可另服牛黃丸一丸。

pí zhǔ sì zhī, hán qǐ sì mò ér bù kě, gù zhī qí wèi pí nüè yě. rè jù xīn xiōng ér duō ǒu, zhōng tǔ bìng ér gān mù lái chéng, gù fāng yǐ liǎng hé gān wèi wèi zhǔ. cǐ piān yú rè shén, gù qīng rè zhī pǐn zhòng, ér yǐ sháo yào shōu pí yīn yě.
脾主四肢，寒起四末而不渴，故知其為脾瘧也。熱聚心胸而多嘔，中土病而肝木來乘，故方以兩和肝胃為主。此偏於熱甚，故清熱之品重，而以芍藥收脾陰也。

huáng lián bái sháo tāng fāng kǔ xīn hán fǎ
黃連白芍湯方（苦辛寒法）

huáng lián èr qián huáng qín èr qián bàn xià sān qián zhǐ shí yī qián wǔ fēn bái sháo sān qián jiāng zhī wǔ shi, chōng
黃連（二錢） 黃芩（二錢） 半夏（三錢） 枳實（一錢五分） 白芍（三錢） 薑汁（五匙，沖）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì, wēn fú.
水八杯，煮取三杯，分三次，溫服。

strong bā shí tài yīn pí nüè, mài rú hán rè, nüè lái rì chí. fù wēi mǎn, sì zhī bù nuǎn, lù jiāng yǐn zhǔ zhī. strong
八十、太陰脾瘧，脈濡寒熱，瘧來日遲。腹微滿，四肢不暖，露姜飲主之。

cǐ piān yú tài yīn xū hán, gù yǐ gān wēn bǔ zhèng. qí tuì xié zhī miào, quán zài yòng lù, qīng sù néng qīng xié rè, gān rùn bù shāng zhèng yīn, yòu dé qì huà zhī miào dì.
此偏於太陰虛寒，故以甘溫補正。其退邪之妙，全在用露，清肅能清邪熱，甘潤不傷正陰，又得氣化之妙諦。

lù jiāng yǐn fāng gān wēn fù gān liáng fǎ
露姜飲方（甘溫復甘涼法）

rén cān yī qián shēng jiāng yī qián
人參（一錢） 生薑（一錢）

shuǐ liǎng bēi bàn, zhǔ chéng yī bēi, lù yī xiǔ, zhòng tāng wēn fú.
水兩杯半，煮成一杯，露一宿，重湯溫服。

strong bā yī tài yīn pí nüè, mài xián ér huǎn, hán zhàn, shén zé ǒu tǔ yī qì, fù míng táng xiè, kǔ xīn hán fǎ, bù zhōng yǔ yě kǔ xīn wēn fǎ, jiā wèi lù jiāng yǐn zhǔ zhī. strong
八一、太陰脾瘧，脈弦而緩，寒戰，甚則嘔吐噫氣，腹鳴溏泄，苦辛寒法，不中與也；苦辛溫法，加味露姜飲主之。

shàng tiáo chún shì tài yīn xū hán, cǐ tiáo xié qì gèng shén, mài jiān xián zé tǔ zhōng yǒu mù yǐ, gù jiā wēn zào xiè mù tuì xié.
上條純是太陰虛寒，此條邪氣更甚，脈兼弦則土中有木矣，故加溫燥泄木退邪。

jiā wèi lù jiāng yǐn fāng kǔ xīn wēn fǎ
加味露姜飲方（苦辛溫法）

rén cān yī qián bàn xià èr qián cǎo guǒ yī qián shēng jiāng èr qián guǎng pí yī qián qīng pí cù chǎo, yī qián
人參（一錢） 半夏（二錢） 草果（一錢） 生薑（二錢） 廣皮（一錢） 青皮（醋炒，一錢）

shuǐ èr bēi bàn, zhǔ chéng yī bēi, dī hé yè lù sān shi, wēn fú, zhā zài zhǔ yī bēi fú.
水二杯半，煮成一杯，滴荷葉露三匙，溫服，渣再煮一杯服。

strong bā èr zhōng jiāo nüè, hán rè jiǔ bù zhǐ, qì xū liú xié, bǔ zhōng yì qì tāng zhǔ zhī. strong
八二、中焦瘧，寒熱久不止，氣虛留邪，補中益氣湯主之。

liú xié yǐ qì xū zhī gù, zì yǐ shēng yáng yì qì lì fǎ.
留邪以氣虛之故，自以昇陽益氣立法。

bǔ zhōng yì qì tāng fāng
補中益氣湯方

zhì huáng yī qián wǔ fēn rén cān yī qián zhì gān cǎo yī qián bái shù chǎo, yī qián guǎng pí wǔ fēn dāng guī wǔ fēn shēng má zhì, sān fēn chái hú zhì, sān fēn shēng jiāng sān piàn dà zǎo qù hé, èr méi
炙黃 （一錢五分） 人參（一錢） 炙甘草（一錢） 白朮（炒，一錢） 廣皮（五分） 當歸（五分） 升麻（炙，三分） 柴胡（炙，三分） 生薑（三片） 大棗（去核，二枚）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, zhā zài zhǔ yī bēi, fēn wēn sān fú.
水五杯，煮取二杯，渣再煮一杯，分溫三服。

strong bā sān mài zuǒ xián, mù rè zǎo liáng, hàn jiě kě yǐn, shǎo yáng nüè piān yú rè zhòng zhě, qīng hāo biē jiǎ tāng zhǔ zhī. strong
八三、脈左弦，暮熱早涼，汗解渴飲，少陽瘧偏於熱重者，青蒿鱉甲湯主之。

shǎo yáng qiè jìn sān yīn, lì fǎ yǐ yī miàn lǐng xié wài chū, yī miàn fáng xié nèi rù wèi yào lǐng. xiǎo chái hú tāng yǐ chái hú lǐng xié, yǐ rén cān dà zǎo gān cǎo hù zhèng yǐ chái hú qīng biǎo rè, yǐ huáng qín gān cǎo kǔ gān qīng lǐ rè bàn xià shēng jiāng liǎng hé gān wèi, juān nèi yǐn, xuān wèi yáng, jiàng wèi yīn, shū gān, yòng shēng jiāng dà zǎo diào hé yíng wèi. shǐ biǎo zhě bù zhēng, lǐ zhě nèi ān, qīng zhě qīng, bǔ zhě bǔ, shēng zhě shēng, jiàng zhě jiàng, píng zhě píng, gù yuē hé yě. qīng hāo biē jiǎ tāng, yòng xiǎo chái hú fǎ ér xiǎo biàn zhī, què bù yòng xiǎo chái hú zhī yào zhě, xiǎo chái hú yuán wèi shāng hán lì fāng, nüè yuán yú shǔ shī, qí shòu xié zhī yuán, běn zì bù tóng, gù bì biàn tōng qí yào wèi, yǐ tóng zài shǎo yáng yī jīng, gù bù néng lí qí fǎ. qīng hāo biē jiǎ tāng yǐ qīng hāo lǐng xié, qīng hāo jiào chái hú lì ruǎn, qiě fāng xiāng zhú huì, kāi luò zhī gōng, zé jiào chái hú yǒu dú shèng. hán xié shāng yáng, chái hú tāng zhōng zhī rén cān gān cǎo shēng jiāng, jiē hù yáng zhě yě shǔ rè shāng yīn, gù gǎi yòng biē jiǎ hù yīn, biē jiǎ nǎi rú dòng zhī wù, qiě néng rù yīn luò sōu xié. chái hú tāng yǐ xié tòng gān ǒu wèi yǐn xié suǒ zhì, gù yǐ jiāng bàn tōng yáng jiàng yīn ér qīng yǐn xié qīng hāo biē jiǎ tāng yǐ xié rè shāng yīn, zé yòng zhī mǔ huā fěn yǐ qīng rè xié ér zhǐ kě, dān pí qīng shǎo yáng xuè fēn, sāng yè qīng shǎo yáng luò zhōng qì fēn. zōng gǔ fǎ ér biàn gǔ fāng zhě, yǐ xié zhī piān hán piān rè bù tóng yě, cǐ yè shì zhī dú gǔ shū, shàn yòng gǔ fāng, qǐ tā rén zhī sǐ yú jù xià zhě, suǒ kě tóng rì yǔ zāi!
少陽切近三陰，立法以一面領邪外出，一面防邪內入為要領。小柴胡湯以柴胡領邪，以人參、大棗、甘草護正；以柴胡清表熱，以黃芩、甘草苦甘清里熱∶半夏、生薑兩和肝胃，蠲內飲，宣胃陽，降胃陰，疏肝，用生薑大棗調和營衛。使表者不爭，里者內安，清者清，補者補，升者升，降者降，平者平，故曰和也。青蒿鱉甲湯，用小柴胡法而小變之，卻不用小柴胡之藥者，小柴胡原為傷寒立方，瘧緣於暑濕，其受邪之源，本自不同，故必變通其藥味，以同在少陽一經，故不能離其法。青蒿鱉甲湯以青蒿領邪，青蒿較柴胡力軟，且芳香逐穢，開絡之功，則較柴胡有獨勝。寒邪傷陽，柴胡湯中之人參、甘草、生薑，皆護陽者也；暑熱傷陰，故改用鱉甲護陰，鱉甲乃蠕動之物，且能入陰絡搜邪。柴胡湯以脅痛、乾嘔為飲邪所致，故以姜、半通陽降陰而清飲邪；青蒿鱉甲湯以邪熱傷陰，則用知母、花粉以清熱邪而止渴，丹皮清少陽血分，桑葉清少陽絡中氣分。宗古法而變古方者，以邪之偏寒偏熱不同也，此葉氏之讀古書，善用古方，豈他人之死於句下者，所可同日語哉！

strong bā sì shǎo yáng nüè rú shāng hán zhèng zhě, xiǎo chái hú tāng zhǔ zhī. kě shèn zhě qù bàn xià, jiā guā lóu gēn mài xián chí zhě, xiǎo chái hú jiā gān jiāng chén pí tāng zhǔ zhī. strong
八四、少陽瘧如傷寒證者，小柴胡湯主之。渴甚者去半夏，加栝蔞根；脈弦遲者，小柴胡加乾薑陳皮湯主之。

shǎo yáng nüè rú shāng hán shǎo yáng zhèng, nǎi piān yú hán zhòng ér rè qīng, gù réng cóng xiǎo chái hú fǎ. ruò nèi zào kě shén, zé qù bàn xià zhī zào, jiā guā lóu gēn shēng jīn zhǐ kě. mài xián chí zé hán gèng zhòng yǐ, jīn guì wèi mài xián chí zhě, dāng wēn zhī, gù yú xiǎo chái hú tāng nèi, jiā gān jiāng chén pí wēn zhōng, qiě néng yóu zhōng dá wài, shǐ zhōng yáng dé shēn, zhú xié wài chū yě.
少陽瘧如傷寒少陽證，乃偏於寒重而熱輕，故仍從小柴胡法。若內躁渴甚，則去半夏之燥，加栝蔞根生津止渴。脈弦遲則寒更重矣，金匱謂脈弦遲者，當溫之，故於小柴胡湯內，加乾薑、陳皮溫中，且能由中達外，使中陽得伸，逐邪外出也。

qīng hāo biē jiǎ tāng fāng kǔ xīn xián hán fǎ
青蒿鱉甲湯方（苦辛咸寒法）

qīng hāo sān qián zhī mǔ èr qián sāng yè èr qián biē jiǎ wǔ qián dān pí èr qián huā fěn èr qián
青蒿（三錢） 知母（二錢） 桑葉（二錢） 鱉甲（五錢） 丹皮（二錢） 花粉（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi. nüè lái qián, fēn èr cì wēn fú.
水五杯，煮取二杯。瘧來前，分二次溫服。

xiǎo chái hú tāng fāng kǔ xīn gān wēn fǎ
小柴胡湯方（苦辛甘溫法）

chái hú sān qián huáng qín yī qián wǔ fēn bàn xià èr qián rén cān yī qián
柴胡（三錢） 黃芩（一錢五分） 半夏（二錢） 人參（一錢）

zhì gān cǎo yī qián wǔ fēn shēng jiāng sān piàn dà zǎo qù hé, èr méi
炙甘草（一錢五分） 生薑（三片） 大棗（去核，二枚）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì, wēn fú. jiā jiǎn rú shāng hán lùn zhōng fǎ. kě shèn zhě qù bàn xià, jiā guā lóu gēn sān qián.
水五杯，煮取二杯，分二次，溫服。加減如傷寒論中法。渴甚者去半夏，加栝蔞根三錢。

xiǎo chái hú jiā gān jiāng chén pí tāng fāng kǔ xīn wēn fǎ
小柴胡加乾薑陳皮湯方（苦辛溫法）

jí yú xiǎo chái hú tāng nèi, jiā gān jiāng èr qián, chén pí èr qián.
即於小柴胡湯內，加乾薑（二錢），陳皮（二錢）。

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì, wēn fú.
水八杯，煮取三杯，分三次，溫服。

strong bā wǔ shé bái wǎn mèn, hán qǐ sì mò, kě xǐ rè yǐn, shī yùn zhī gù, míng yuē shī nüè, nóng pǔ cǎo guǒ tāng zhǔ zhī. strong
八五、舌白脘悶，寒起四末，渴喜熱飲，濕蘊之故，名曰濕瘧，濃朴草果湯主之。

cǐ rè shǎo shī duō zhī zhèng. shé bái wǎn mèn, jiē wēn wèi zhī yě hán qǐ sì mò, shī yù pí yáng, pí zhǔ sì zhī, gù hán qǐ yú cǐ kě, rè yě, dāng xǐ liáng yǐn, ér fǎn xǐ rè yǐn zhě, shī wèi yīn xié, mí màn yú zhōng, xǐ rè yǐ kāi zhī yě. gù fāng fǎ yǐ kǔ xīn tōng jiàng, chún yòng wēn kāi, ér bù bì kǔ hán yě.
此熱少濕多之證。舌白脘悶，皆溫為之也；寒起四末，濕郁脾陽，脾主四肢，故寒起於此；渴，熱也，當喜涼飲，而反喜熱飲者，濕為陰邪，瀰漫於中，喜熱以開之也。故方法以苦辛通降，純用溫開，而不必苦寒也。

nóng pǔ cǎo guǒ tāng fāng kǔ xīn wēn fǎ
濃朴草果湯方（苦辛溫法）

nóng pǔ yī qián wǔ fēn xìng rén yī qián wǔ fēn cǎo guǒ yī qián bàn xià èr qián fú líng kuài sān qián guǎng pí yī qián
濃朴（一錢五分） 杏仁（一錢五分） 草果（一錢） 半夏（二錢） 茯苓塊（三錢） 廣皮（一錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì, wēn fú.
水五杯，煮取二杯，分二次，溫服。

àn zhōng jiāo zhī nüè, pí wèi zhèng dāng qí chōng. piān yú rè zhě wèi shòu zhī, fǎ zé piān yú jiù wèi piān yú shī zhě pí shòu zhī, fǎ zé piān yú jiù pí. wèi, yáng fǔ yě, jiù wèi bì yòng gān hán kǔ hán pí, yīn zāng yě jiù pí bì yòng gān wēn kǔ xīn. liǎng píng zhě, liǎng jiù zhī. běn lùn liè nüè zhèng, liáo liáo shù zé, lüè bèi dà gāng, bù néng piān zài. rán yú cǐ shù tiáo fǎn fù duì kān, bǐ cǐ hù yìn, zài cóng shàng jiāo piān jiū lái lù, xià jiāo piān yuè guī lù, qí guī jǔ zhǔn shéng, yì kě zhī qí dà lüè yǐ.
按中焦之瘧，脾胃正當其沖。偏於熱者胃受之，法則偏於救胃；偏於濕者脾受之，法則偏於救脾。胃，陽腑也，救胃必用甘寒苦寒；脾，陰髒也救脾必用甘溫苦辛。兩平者，兩救之。本論列瘧證，寥寥數則，略備大綱，不能偏載。然於此數條反覆對勘，彼此互印，再從上焦篇究來路，下焦篇閱歸路，其規矩準繩，亦可知其大略矣。

strong bā liù shī wēn nèi yùn, jiā zá yǐn shí tíng zhì, qì bù dé yùn, xuè bù de xíng, suì chéng zhì xià, sú míng lì jí, gǔ chēng zhòng zhèng, yǐ qí shēn rù zàng fǔ yě. chū qǐ fù tòng zhàng zhě yì zhì rì jiǔ bù tòng bìng bù zhàng zhě nán zhì. mài xiǎo ruò zhě yì zhì mài shí dà shù zhě nán zhì. lǎo nián jiǔ shuāi, shí dà xiǎo ruò bìng nán zhì mài diào hé zhě yì zhì. rì shù shí háng zhě yì zhì yī èr xíng huò yǒu huò wú zhě nán zhì. miàn sè biàn sè xiān míng zhě yì zhì huì àn zhě nán zhì. jìn kǒu lì shǔ shí zhě shàng kě zhì shǔ xū zhě nán zhì. xiān zhì sú suǒ wèi lì jí hòu lì sú wèi zhī xiè xiè zhě yì zhì xiān lì hòu zhì zhě nán zhì. xiān zhì hòu nüè zhě yì zhì xiān nüè hòu zhì zhě nán zhì. běn nián xīn shòu zhě yì zhì shàng nián fú shǔ, jiǔ kè jī rè, lǎo nián yáng xū jī shī zhě nán zhì. jì xié shǎo fù wú dòng qì shàn jiǎ zhě yì zhì, yǒu zhě nán zhì. strong
八六、濕溫內蘊，夾雜飲食停滯，氣不得運，血不得行，遂成滯下，俗名痢疾，古稱重證，以其深入臟腑也。初起腹痛脹者易治；日久不痛並不脹者難治。脈小弱者易治；脈實大數者難治。老年久衰，實大小弱並難治；脈調和者易治。日數十行者易治；一、二行或有或無者難治。面色便色鮮明者易治；穢暗者難治。噤口痢屬實者尚可治；屬虛者難治。先滯（俗所謂痢疾）後利（俗謂之泄瀉）者易治；先利後滯者難治。先滯後瘧者易治；先瘧後滯者難治。本年新受者易治；上年伏暑，酒客積熱，老年陽虛積濕者難治。季脅少腹無動氣疝瘕者易治，有者難治。

cǐ lì jí zhī dà gāng. suī luó liè nán zhì yì zhì shí shù tiáo, zǒng bù chū xié jī xiàng wài zhě yì zhì, shēn rù zāng luò zhě nán zhì yě. yàn yún è bù sǐ de shāng hán, chēng bù sǐ de lì jí. shí rén jiě yún fán bìng shāng hán zhě, dāng jìn qí shí, lìng bìng zhě è, zé bù zhì yǔ wài xié xiāng bó ér sǐ yě. lì jí rì xià shù shí háng, xià zhě jì duō, cháng wèi kōng xū, bì lìng bìng zhě duō shí, zé bù zhì cháng wèi jǐn kōng ér sǐ yě. bù zhī cǐ èr yǔ, nǎi gǔ zhī xián yī jīn zhēn dù rén chù, hòu rén bù shěn bìng qíng, bù shí jù dú, yǐ zhì wàng jiě ěr. àn nèi jīng rè bìng jìn shí, zài shǎo yù zhī jì, bù zài shòu bìng zhī chū. zhòng jǐng shāng hán lùn zhōng, xiàn yǒu shí zhōu què bìng zhī tiáo, dàn bù kě shí zhòng zhuó féi nì ěr. lì jí shǔ shī jiā yǐn shí nèi shāng, xié fēi yī duān, cháng wèi jūn shòu qí yāng! gǔ rén měi yún dàn bó zī wèi, rú hé kě yǐ zì shí, yǔ xié qì tuán chéng yī piàn, bìng jiǔ bù jiě yé!
此痢疾之大綱。雖羅列難治易治十數條，總不出邪機向外者易治，深入髒絡者難治也。諺雲∶餓不死的傷寒，撐不死的痢疾。時人解雲∶凡病傷寒者，當禁其食，令病者餓，則不至與外邪相搏而死也。痢疾日下數十行，下者既多，腸胃空虛，必令病者多食，則不至腸胃盡空而死也。不知此二語，乃古之賢醫金針度人處，後人不審病情，不識句讀，以致妄解耳。按《內經》熱病禁食，在少愈之際，不在受病之初。仲景《傷寒論》中，現有食粥卻病之條，但不可食重濁肥膩耳。痢疾暑濕夾飲食內傷，邪非一端，腸胃均受其殃！古人每雲淡薄滋味，如何可以恣食，與邪氣團成一片，病久不解耶！

wú jiàn lì jí bù jiè kǒu fù ér sǐ zhě, bù kě shèng shù. gài cǐ èr yǔ, è zì zì, jiē zì wèi yī jù, wèi huàn shāng hán zhī rén, shàng zhī è ér sī shí, shì bù sǐ zhī zhèng qí sǐ zhě, yī shā zhī yě. gài shāng hán bào fā zhī bìng, zì wài ér lái, ruò shāng wèi ér wèi jí yú yíng, bìng huàn zhī è, bìng jī shàng qiǎn, yī zhě zhù wèi qì, hàn wài wǔ, zé yù, gù yún bù sǐ, ruò bù è zé zhòng yǐ. zhòng jǐng wèi fēng bìng néng shí, hán bìng bù néng shí shì yě. lì jí jiǔ fú zhī xié, yóu nèi xià zhù, ruò zāng qì yǒu yú bù kěn róng liú xié qì, bǐ cǐ hù zhēng zé , xié jī xiàng wài, yī zhě shùn shuǐ tuī zhōu zé yù, gù yún bù sǐ. ruò zāng qì yǐ xū, chún xùn xié qì zé bù ér kòu shēn yǐ.
吾見痢疾不戒口腹而死者，不可勝數。蓋此二語，餓字 字，皆自為一句，謂患傷寒之人，尚知餓而思食，是不死之證；其死者，醫殺之也。蓋傷寒暴發之病，自外而來，若傷衛而未及於營，病患知餓，病機尚淺，醫者助胃氣，捍外侮，則愈，故云不死，若不餓則重矣。仲景謂∶「風病能食，寒病不能食」是也。痢疾久伏之邪，由內下注，若髒氣有餘；不肯容留邪氣，彼此互爭則 ，邪機向外，醫者順水推舟則愈，故云不死。若髒氣已虛，純遜邪氣則不 而寇深矣。

strong bā qī zì lì bù shuǎng, yù zuò zhì xià, fù zhōng jū jí, xiǎo biàn duǎn zhě, sì líng hé qín sháo tāng zhǔ zhī. strong
八七、自利不爽，欲作滯下，腹中拘急，小便短者，四苓合芩芍湯主之。

jì zì lì sú wèi xiè xiè yǐ, lǐ dāng kuài lì, ér yòu bù shuǎng zhě hé? gài shī zhōng cáng rè, qì wèi shī rè yù shāng, ér bù dé chàng suì qí běn xìng, gù zhì. zàng fǔ zhī zhōng, quán lài cǐ yī qì zhī zhuǎn shū, qì jì zhì yǐ, yān yǒu bù yù zuò zhì xià zhī lǐ hū! yuē yù zuò, zuò ér wèi suì yě jū jí, bù shuǎng zhī xiàng, jī zhì zhī qíng zhuàng yě xiǎo biàn duǎn zhě, shī zhù dà cháng, lán mén xiǎo cháng zhī mò, dà cháng zhī shǐ bù fēn shuǐ, páng guāng bù shèn shī yě. gù yǐ sì líng sàn fēn lán mén, tōng páng guāng, kāi zhī hé, shǐ xié bù zhí zhù dà cháng hé qín sháo fǎ xuān qì fēn, qīng jī zhì, yù duó qí zhì xià zhī lù yě. cǐ nǎi chū qǐ zhī fāng, jiǔ lì yīn shāng, bù kě fēn lì, gù fāng hòu yún jiǔ lì bù zài yòng zhī.
既自利（俗謂泄瀉）矣，理當快利，而又不爽者何？蓋濕中藏熱，氣為濕熱郁傷，而不得暢遂其本性，故滯。臟腑之中，全賴此一氣之轉輸，氣既滯矣，焉有不欲作滯下之理乎！曰欲作，作而未遂也；拘急，不爽之象，積滯之情狀也；小便短者，濕注大腸，闌門（小腸之末，大腸之始）不分水，膀胱不滲濕也。故以四苓散分闌門，通膀胱，開支河，使邪不直注大腸；合芩芍法宣氣分，清積滯，預奪其滯下之路也。此乃初起之方，久痢陰傷，不可分利，故方後雲∶久利不在用之。

àn zhè rén ní hán chū, zuò nüè lì sān fāng, yú lì jí tiáo xià, xiān lì jìn hàn jìn fēn lì jìn dà xià jìn wēn bǔ zhī fǎ, shì chéng jiàn shì zhī wàng yī zhě, wù hàn wù xià wù fēn lì wù wēn bǔ, yǐ zhì chén bù qǐ, tòng xīn jí shǒu ér yǒu shì zuò yě. rán yī gài jìn zhī, wèi miǎn yīn yē fèi shí qiě qí sān fāng, yì hé néng bāo kuò lì mén zhū zhèng, shì ān yú xiǎo chéng, ér bù shēn jiū dà tǐ yě. táng qín qiú gǔ xùn, jìng yǔ xīn móu, yǐ wèi kè hán zé hàn, kě xià zé xià, kě qīng zé qīng, kě bǔ zé bǔ, yī shì qí zhèng zhī suǒ xiàn, ér bù kě xiān yǒu chéng jiàn yě. zhì yú wù zhī yī zì, yī zhě shí kè liú xīn, yóu kǒng sī lǜ bù jí, xué shù bú dào, qǐ kě miù yú jiàn wén ér bù jiā chá zāi!
按浙人倪涵初，作瘧痢三方，於痢疾條下，先立禁汗、禁分利、禁大下、禁溫補之法，是誠見世之妄醫者，誤汗、誤下、誤分利、誤溫補，以致沉 不起，痛心疾首而有是作也。然一概禁之，未免因噎廢食；且其三方，亦何能包括痢門諸證，是安於小成，而不深究大體也。瑭勤求古訓，靜與心謀，以為可汗則汗，可下則下，可清則清，可補則補，一視其證之所現，而不可先有成見也。至於誤之一字，醫者時刻留心，猶恐思慮不及，學術不到，豈可謬於見聞而不加察哉！

sì líng hé qín sháo tāng fāng kǔ xīn hán fǎ
四苓合芩芍湯方（苦辛寒法）

cāng shù èr qián zhū líng èr qián fú líng èr qián zé xiè èr qián bái sháo èr qián huáng qín èr qián guǎng pí yī qián wǔ fēn nóng pǔ èr qián mù xiāng yī qián
蒼朮（二錢） 豬苓（二錢） 茯苓（二錢） 澤瀉（二錢） 白芍（二錢） 黃芩（二錢） 廣皮（一錢五分） 濃朴（二錢） 木香（一錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì wēn fú, jiǔ lì bù zài yòng zhī.
水五杯，煮取二杯，分二次溫服，久痢不在用之。

strong bā bā shǔ shī fēng hán zá gǎn, hán rè dié zuò, biǎo zhèng zhèng shèng, lǐ zhèng fù jí, fù bù hé ér zhì xià zhě, huó rén bài dú sàn zhǔ zhī. strong
八八、暑濕風寒雜感，寒熱迭作，表證正盛，里證復急，腹不和而滯下者，活人敗毒散主之。

cǐ zhèng nǎi shāng shuǐ gǔ zhī niàng shī, wài shòu shí lìng zhī fēng shī, zhōng qì běn zì bù zú zhī rén, yòu qì wèi shī shāng, nèi wài jù jí. lì fāng zhī fǎ, yǐ rén cān wèi jūn, zuò zhèn zhōng zhōu, wèi dū zhàn zhī shuài yǐ èr huó èr hú hé chuān qiōng cóng bàn biǎo bàn lǐ zhī jì, lǐng xié chū wài, yù shì suǒ wèi nì liú wǎn zhōu zhě cǐ yě yǐ zhǐ ké xuān zhōng jiāo zhī qì, fú líng shèn zhōng jiāo zhī shī, yǐ jié gěng kāi fèi yǔ dà cháng zhī bì, gān cǎo hé hé zhū yào, nǎi xiàn zhě jǔ zhī zhī fǎ, bù zhì lì ér zhì zhì lì zhī yuán, lì zhī chū qǐ, zēng hán zhuàng rè zhě, fēi cǐ bù kě yě. ruò yún tǒng zhì shāng hán wēn yì bì qì zé bù kě, fán bìng gè yǒu suǒ yīn, qǐ yī fāng zhī suǒ de ér tǒng zhī yě zāi! cǐ fāng zài fēng shī mén zhōng, yòng chù shén duō, ruò shī bù jiān fēng ér jiān rè zhě, jí bù hé pāi, xī kuàng wēn rè mén hū! shì yī yòng cǐ fāng zhì wēn bìng, yǐ fēi yī rì, wú zhǐ jiàn qí hài, wèi jiàn qí lì yě.
此證乃傷水谷之釀濕，外受時令之風濕，中氣本自不足之人，又氣為濕傷，內外俱急。立方之法，以人參為君，坐鎮中州，為督戰之帥；以二活、二胡合川芎從半表半里之際，領邪出外，喻氏所謂逆流挽舟者此也；以枳殼宣中焦之氣，茯苓滲中焦之濕，以桔梗開肺與大腸之痹，甘草和合諸藥，乃陷者舉之之法，不治痢而治致痢之源，痢之初起，憎寒壯熱者，非此不可也。若雲統治傷寒溫疫痹氣則不可，凡病各有所因，豈一方之所得而統之也哉！此方在風濕門中，用處甚多，若濕不兼風而兼熱者，即不合拍，奚況溫熱門乎！世醫用此方治溫病，已非一日，吾只見其害，未見其利也。

huó rén bài dú sàn xīn gān wēn fǎ
活人敗毒散（辛甘溫法）

qiāng huó dú huó fú líng chuān qiōng zhǐ ké chái hú rén cān qián hú jié gěng yǐ shàng gè yī liǎng gān cǎo wǔ qián
羌活 獨活 茯苓 川芎 枳殼 柴胡 人參 前胡 桔梗（以上各一兩） 甘草（五錢）

gòng wèi xì mò, měi fú èr qián, shuǐ yī bēi, shēng jiāng sān piàn, jiān zhì qī fēn, dùn fú zhī. rè dú chōng wèi jìn kǒu zhě, běn fāng jiā chén cāng mǐ gè děng fēn, míng cāng lǐn sàn, fú fǎ rú qián, jiā yī bèi, jìn kǒu shǔ xū zhě wù yòng zhī.
共為細末，每服二錢，水一杯，生薑三片，煎至七分，頓服之。熱毒沖胃噤口者，本方加陳倉米各等分，名倉廩散，服法如前，加一倍，噤口屬虛者勿用之。

strong bā jiǔ zhì xià yǐ chéng, fù zhàng tòng, jiā jiǎn qín sháo tāng zhǔ zhī. strong
八九、滯下已成，腹脹痛，加減芩芍湯主之。

cǐ zhì xià chū chéng zhī shí zhèng, yī yǐ shū lì cháng jiān shī rè wèi zhǔ.
此滯下初成之實證，一以疏利腸間濕熱為主。

jiā jiǎn qín sháo tāng fāng kǔ xīn hán fǎ
加減芩芍湯方（苦辛寒法）

bái sháo sān qián huáng qín èr qián huáng lián yī qián wǔ fēn nóng pǔ èr qián mù xiāng wēi, yī qián guǎng pí èr qián
白芍（三錢） 黃芩（二錢） 黃連（一錢五分） 濃朴（二錢） 木香（煨，一錢） 廣皮（二錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì wēn fú. jì yóu nì shēng lěng.
水八杯，煮取三杯，分三次溫服。忌油膩生冷。

jiā jiǎn fǎ gāng zhuì zhě, jiā bīn láng èr qián. fù tòng shén yù biàn, biàn hòu tòng jiǎn, zài tòng zài biàn zhě, bái zhì jiā fù zǐ yī qián wǔ fēn, jiǔ chǎo dà huáng sān qián hóng zhì jiā ròu guì yī qián wǔ fēn, jiǔ chǎo dà huáng sān qián, tōng shuǎng hòu jí zhǐ, bù kě pín xià. rú jī wèi jìng, dāng jiǎn qí zhì, hóng jī jiā guī wěi yī qián wǔ fēn, hóng huā yī qián táo rén èr qián. shé zhuó mài shí yǒu shí jī zhě, jiā zhā ròu yī qián wǔ fēn, shén qū èr qián, zhǐ ké yī qián wǔ fēn. shī zhòng zhě, mù huáng shé bái bù kě, jiā yīn chén sān qián, bái tōng cǎo yī qián, huá shí yī qián.
〔加減法〕肛墜者，加檳榔二錢。腹痛甚欲便，便後痛減，再痛再便者，白滯加附子（一錢五分），酒炒大黃（三錢）；紅滯加肉桂（一錢五分），酒炒大黃（三錢），通爽後即止，不可頻下。如積未淨，當減其制，紅積加歸尾（一錢五分），紅花（一錢） 桃仁（二錢）。舌濁脈實有食積者，加楂肉（一錢五分），神曲（二錢），枳殼（一錢五分）。濕重者，目黃舌白不渴，加茵陳（三錢），白通草（一錢），滑石一錢。

strong jiǔ shí zhì xià shī rè nèi yùn, zhōng jiāo pǐ jié, shén shí hūn luàn, xiè xīn tāng zhǔ zhī. strong
九十、滯下濕熱內蘊，中焦痞結，神識昏亂，瀉心湯主之。

zhì xià yóu yú shī rè nèi yùn, yǐ zhì zhōng pǐ, dàn yǐ xiè xīn zhì pǐ jié zhī suǒ yóu lái, ér zhì zì zhǐ yǐ.
滯下由於濕熱內蘊，以致中痞，但以瀉心治痞結之所由來，而滯自止矣。

xiè xīn tāng fāng fǎ bìng jiàn qián
瀉心湯（方法並見前）

strong jiǔ shí yī zhì xià hóng bái, shé sè huī huáng, kě bù duō yǐn, xiǎo sōu bù lì, huá shí huò xiāng tāng zhǔ zhī. strong
九十一、滯下紅白，舌色灰黃，渴不多飲，小溲不利，滑石藿香湯主之。

cǐ shǔ shī nèi fú, sān jiāo qì jī zǔ zhì, gù bù kěn jiàn jī zhì jī, nǎi yǐ xīn dàn shèn shī xuān qì, fāng xiāng lì qiào, zhì suǒ yǐ zhì jī zhī yīn, shù jī zhì bù qī yù ér zì yù yǐ.
此暑濕內伏，三焦氣機阻窒，故不肯見積治積，乃以辛淡滲濕宣氣，芳香利竅，治所以致積之因，庶積滯不期愈而自愈矣。

huá shí huò xiāng tāng fāng xīn dàn hé fāng xiāng fǎ
滑石藿香湯方（辛淡合芳香法）

fēi huá shí sān qián bái tōng cǎo yī qián zhū líng èr qián fú líng pí sān qián huò xiāng gěng èr qián nóng pǔ èr qián bái kòu rén qián guǎng pí yī qián
飛滑石（三錢） 白通草（一錢） 豬苓（二錢） 茯苓皮（三錢） 藿香梗（二錢） 濃朴（二錢） 白蔻仁（錢）廣皮（一錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì fú.
水五杯，煮取二杯，分二次服。

strong jiǔ shí èr shī wēn xià lì, tuō gāng, wǔ líng sǎn jiā hán shuǐ shí zhǔ zhī. strong
九十二、濕溫下利，脫肛，五苓散加寒水石主之。

cǐ jí kāi zhī hé, bǐ shī qù ér lì zì zhǐ.
此急開支河，俾濕去而利自止。

wǔ líng sǎn jiā hán shuǐ shí fāng xīn wēn dàn fù hán fǎ
五苓散加寒水石方（辛溫淡復寒法）

jí yú wǔ líng sǎn nèi jiā hán shuǐ shí sān qián, rú fú wǔ líng sǎn fǎ, jiǔ lì bù zài yòng zhī.
即於五苓散內加寒水石三錢，如服五苓散法，久痢不在用之。

strong jiǔ shí sān jiǔ lì yáng míng bù hé, rén cān shí zhī tāng zhǔ zhī. strong
九十三、久痢陽明不闔，人參石脂湯主之。

jiǔ qiào bù hé, jiē shǔ wèi bìng, jiǔ lì wèi xū, xū zé hán, wèi qì xià liū, gù yǐ dǔ jié yáng míng wèi fǎ.
九竅不和，皆屬胃病，久痢胃虛，虛則寒，胃氣下溜，故以堵截陽明為法。

rén cān shí zhī tāng fāng xīn gān wēn hé sè fǎ, jí táo huā tāng zhī biàn fǎ yě
人參石脂湯方（辛甘溫合澀法，即桃花湯之變法也）

rén cān sān qián chì shí zhī xì mò, sān qián pào jiāng èr qián bái jīng mǐ chǎo, yī hé
人參（三錢） 赤石脂（細末，三錢） 炮姜（二錢） 白粳米（炒，一合）

shuǐ wǔ bēi, xiān zhǔ rén cān bái mǐ pào jiāng lìng nóng, dé èr bēi, hòu diào shí zhī xì mò hé yún, fēn èr cì fú.
水五杯，先煮人參、白米、炮姜令濃，得二杯，後調石脂細末和勻，分二次服。

strong jiǔ shí sì zì lì fù mǎn, xiǎo biàn qīng zhǎng, mài rú ér xiǎo, bìng zài tài yīn, fǎ dāng wēn zāng, wù shì tōng fǔ, jiā jiǎn fù zǐ lǐ zhōng tāng zhǔ zhī. strong
九十四、自利腹滿，小便清長，脈濡而小，病在太陰，法當溫髒，勿事通腑，加減附子理中湯主之。

cǐ piān yú shī, hé zāng yīn wú rè zhī zhèng, gù yǐ fù zǐ lǐ zhōng tāng, qù gān shǒu zhī rén cān gān cǎo, jiā tōng yùn zhī fú líng nóng pǔ.
此偏於濕，合髒陰無熱之證，故以附子理中湯，去甘守之人參、甘草，加通運之茯苓、濃朴。

jiā jiǎn fù zǐ lǐ zhōng tāng fāng kǔ xīn wēn fǎ
加減附子理中湯方（苦辛溫法）

bái shù sān qián fù zǐ èr qián gān jiāng èr qián fú líng sān qián nóng pǔ èr qián
白朮（三錢） 附子（二錢） 乾薑（二錢） 茯苓（三錢） 濃朴（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, fēn èr cì wēn fú.
水五杯，煮取二杯，分二次溫服。

strong jiǔ shí wǔ zì lì bù kě zhě shǔ tài yīn, shén zé huì sú míng è tè, chōng qì nì, jí jiù tǔ bài, fù zǐ jīng mǐ tāng zhǔ zhī. strong
九十五、自利不渴者屬太陰，甚則噦（俗名呃忒），沖氣逆，急救土敗，附子粳米湯主之。

cǐ tiáo jiào shàng tiáo gèng wēi, shàng tiáo yīn shī yǔ zāng yīn xiāng hé, ér zāng zhī zhēn yáng wèi bài, cǐ zé zāng yáng jié ér xié yīn yǔ zāng yīn háo wú jì dàn, gù shàng tiáo yóu xì tōng bǔ, cǐ zé chún yòng shǒu bǔ yǐ. fú yáng yì yīn zhī dà fǎ rú cǐ.
此條較上條更危，上條陰濕與髒陰相合，而髒之真陽未敗，此則髒陽結而邪陰與髒陰毫無忌憚，故上條猶系通補，此則純用守補矣。扶陽抑陰之大法如此。

fù zǐ jīng mǐ tāng fāng kǔ xīn rè fǎ
附子粳米湯方（苦辛熱法）

rén cān sān qián fù zǐ èr qián zhì gān cǎo èr qián jīng mǐ yī hé gān jiāng èr qián
人參（三錢） 附子（二錢） 炙甘草（二錢） 粳米（一合） 乾薑（二錢）

shuǐ wǔ bēi, zhǔ qǔ èr bēi, zhā zài zhǔ yī bēi, fēn sān cì wēn fú.
水五杯，煮取二杯，渣再煮一杯，分三次溫服。

strong jiǔ shí liù nüè xié rè qì, nèi xiàn biàn lì, jiǔ yán shí rì, pí wèi qì shuāi, miàn fú fù péng, lǐ jí gāng zhuì, zhōng xū fú xié, jiā jiǎn xiǎo chái hú tāng zhǔ zhī. strong
九十六、瘧邪熱氣，內陷變痢，久延時日，脾胃氣衰，面浮腹膨，里急肛墜，中虛伏邪，加減小柴胡湯主之。

nüè xié zài jīng zhě duō, jiào zhī lì xié zài zàng fǔ zhě qiǎn, lì zé shēn yú nüè yǐ. nèi xiàn yún zhě, yóu qiǎn rù shēn yě. zhì zhī zhī fǎ, bù chū yù shì nì liú wǎn zhōu zhī yì, gài xiàn ér rù zhě, réng tí ér shǐ zhī chū yě. gù yǐ chái hú yóu xià ér shàng, rù shēn chū qiǎn, hé huáng qín liǎng hé yīn yáng zhī xié, yǐ rén cān hé gǔ yá xuān bǔ wèi yáng, dān pí guī sháo nèi hù sān yīn, gǔ yá tuī qì fēn zhī zhì, shān zhā tuī xuè fēn zhī zhì. gǔ yá shēng qì fēn gù tuī gǔ zhì, shān zhā jiàng xuè fēn gù tuī ròu zhì yě.
瘧邪在經者多，較之痢邪在臟腑者淺，痢則深於瘧矣。內陷雲者，由淺入深也。治之之法，不出喻氏逆流挽舟之議，蓋陷而入者，仍提而使之出也。故以柴胡由下而上，入深出淺，合黃芩兩和陰陽之邪，以人參合谷芽宣補胃陽，丹皮、歸、芍內護三陰，谷芽推氣分之滯，山楂推血分之滯。谷芽升氣分故推谷滯，山楂降血分故推肉滯也。

jiā jiǎn xiǎo chái hú tāng kǔ xīn wēn fǎ
加減小柴胡湯（苦辛溫法）

chái hú sān qián huáng qín èr qián rén cān yī qián dān pí yī qián bái sháo chǎo, èr qián dāng guī tǔ chǎo, yī qián wǔ fēn gǔ yá yī qián wǔ fēn shān zhā chǎo, yī qián wǔ fēn
柴胡（三錢） 黃芩（二錢） 人參（一錢） 丹皮（一錢） 白芍（炒，二錢） 當歸（土炒，一錢五分） 谷芽（一錢五分） 山楂（炒，一錢五分）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì wēn fú.
水八杯，煮取三杯，分三次溫服。

strong jiǔ shí qī chūn wēn nèi xiàn xià lì, zuì yì jué tuō, jiā jiǎn huáng lián ā jiāo tāng zhǔ zhī. strong
九十七、春溫內陷下痢，最易厥脫，加減黃連阿膠湯主之。

chūn wēn nèi xiàn, qí wèi rè duō shī shǎo míng yǐ. rè bì shāng yīn, gù lì fǎ yǐ jiù yīn wèi zhǔ. jiù yīn zhī fǎ, qǐ néng chū yù yīn jiān yīn liǎng fǎ wài zāi! cǐ huáng lián zhī jiān yīn, ā jiāo zhī yù yīn, suǒ yǐ hé ér míng tāng yě. cóng huáng lián zhě huáng qín, cóng ā jiāo zhě shēng dì bái sháo yě, zhì cǎo zé tǒng gān kǔ ér bìng hé zhī. cǐ xià sān tiáo, yīng liè xià jiāo, yǐ yǔ zhū nèi xiàn bìng guān, gù liè yú cǐ.
春溫內陷，其為熱多濕少明矣。熱必傷陰，故立法以救陰為主。救陰之法，豈能出育陰堅陰兩法外哉！此黃連之堅陰，阿膠之育陰，所以合而名湯也。從黃連者黃芩，從阿膠者生地、白芍也，炙草則統甘苦而並和之。此下三條，應列下焦，以與諸內陷並觀，故列於此。

jiā jiǎn huáng lián ā jiāo tāng gān hán kǔ hán hé huà yīn qì fǎ
加減黃連阿膠湯（甘寒苦寒合化陰氣法）

huáng lián sān qián ā jiāo sān qián huáng qín èr qián chǎo shēng dì sì qián shēng bái sháo wǔ qián zhì gān cǎo yī qián wǔ fēn
黃連（三錢） 阿膠（三錢） 黃芩（二錢） 炒生地（四錢） 生白芍（五錢） 炙甘草（一錢五分）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì wēn fú.
水八杯，煮取三杯，分三次溫服。

strong jiǔ shí bā qì xū xià xiàn, mén hù bù cáng, jiā jiǎn bǔ zhōng yì qì tāng zhǔ zhī. strong
九十八、氣虛下陷，門戶不藏，加減補中益氣湯主之。

cǐ xié shǎo xū duō, piān yú qì fēn zhī zhèng, gù yǐ shēng bǔ wèi zhǔ.
此邪少虛多，偏於氣分之證，故以升補為主。

jiā jiǎn bǔ zhōng yì qì tāng gān wēn fǎ
加減補中益氣湯（甘溫法）

rén cān èr qián huáng èr qián guǎng pí yī qián zhì gān cǎo yī qián guī shēn èr qián chǎo bái sháo sān qián fáng fēng wǔ fēn shēng má sān fēn
人參（二錢） 黃 （二錢） 廣皮（一錢） 炙甘草（一錢） 歸身（二錢） 炒白芍（三錢） 防風（五分） 升麻（三分）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì wēn fú.
水八杯，煮取三杯，分三次溫服。

strong jiǔ shí jiǔ nèi xū xià xiàn, rè lì xià zhòng, fù tòng, mài zuǒ xiǎo yòu dà, jiā wèi bái tóu wēng tāng zhǔ zhī. strong
九十九、內虛下陷，熱利下重，腹痛，脈左小右大，加味白頭翁湯主之。

cǐ nèi xū shī rè xià xiàn, jiāng chéng zhì xià zhī fāng. zhòng jǐng jué yīn piān, wèi rè lì xià zhòng zhě, bái tóu wēng tāng zhǔ zhī. àn rè zhù xià jiāo, shè bù chài, bì qīng nóng xuè mài yòu dà zhě, xié cóng shàng zhōng ér lái zuǒ xiǎo zhě, xià jiāo shòu xié, jiān jié bù sàn zhī xiàng. gù yǐ bái tóu wēng wú fēng ér yáo zhě, bǐng jiǎ yǐ zhī qì, tòu fā xià xiàn zhī xié, shǐ zhī shàng chū yòu néng yǒu fēng ér jìng, bǐng gēng xīn zhī qì, qīng néng chú rè, zào néng chú shī, shī rè zhī jī zhì qù ér fù tòng zì zhǐ. qín pí dé shuǐ mù xiāng shēng zhī qì, sè bì ér qì wèi kǔ hán, suǒ yǐ néng qīng gān rè. huáng lián dé shǎo yīn shuǐ jīng, néng qīng cháng zhī rè, huáng bǎi dé shuǐ tǔ zhī jīng, shèn shī ér qīng rè. jiā huáng qín bái sháo zhě, nèi xiàn zhī zhèng, yóu shàng ér zhōng ér xià, qiě yòu shǒu mài dà, shàng zhōng shàng yǒu yú xié, gù yǐ huáng qín qīng cháng wèi zhī rè, jiān qīng jī biǎo zhī rè huáng lián huáng bǎi dàn zǒu zhōng xià, huáng qín zé zǒu zhōng shàng, gài huáng qín shǒu zú yáng míng shǒu tài yīn yào yě bái sháo qù è xuè, shēng xīn xuè, qiě néng diào xuè zhōng zhī qì yě. àn zhòng jǐng tài yáng piān, yǒu biǎo zhèng wèi bà, wù xià ér chéng xié rè xià lì zhī zhèng, xīn xià pǐ yìng zhī hán zhèng, zé yòng guì zhī rén cān tāng mài cù zhī rè zhèng, zé yòng gé gēn huáng lián huáng qín tāng, yǔ cǐ bù tóng.
此內虛濕熱下陷，將成滯下之方。仲景厥陰篇，謂熱利下重者，白頭翁湯主之。按熱注下焦，設不瘥，必圊膿血；脈右大者，邪從上中而來；左小者，下焦受邪，堅結不散之象。故以白頭翁無風而搖者，稟甲乙之氣，透發下陷之邪，使之上出；又能有風而靜，稟庚辛之氣，清能除熱，燥能除濕，濕熱之積滯去而腹痛自止。秦皮得水木相生之氣，色碧而氣味苦寒，所以能清肝熱。黃連得少陰水精，能清腸 之熱，黃柏得水土之精，滲濕而清熱。加黃芩、白芍者，內陷之證，由上而中而下，且右手脈大，上中尚有餘邪，故以黃芩清腸胃之熱，兼清肌表之熱；黃連、黃柏但走中下，黃芩則走中上，蓋黃芩手足陽明、手太陰藥也；白芍去惡血，生新血，且能調血中之氣也。按仲景太陽篇，有表證未罷，誤下而成協熱下利之證，心下痞硬之寒證，則用桂枝人參湯；脈促之熱證，則用葛根黃連黃芩湯，與此不同。

jiā wèi bái tóu wēng tāng kǔ hán fǎ
加味白頭翁湯（苦寒法）

bái tóu wēng sān qián qín pí èr qián huáng lián èr qián huáng bǎi èr qián bái sháo èr qián huáng qín sān qián
白頭翁（三錢） 秦皮（二錢） 黃連（二錢） 黃柏（二錢） 白芍（二錢） 黃芩（三錢）

shuǐ bā bēi, zhǔ qǔ sān bēi, fēn sān cì fú.
水八杯，煮取三杯，分三次服。