strong zhāng xiào jī chén liú rèn jiù strong
張孝基陳留認舅

shì zǐ gōng shū nóng zhǒng tián. gōng shāng qín kǔ zhēng jiā yuán.
士子攻書農種田。工商勤苦掙家園。

shì rén qiè mò xián yóu dàng, yóu dàng cóng lái wù shào nián.
世人切莫閒遊盪，遊蕩從來誤少年。

cháng wén dé lǎo láng men chuán shuō, dāng chū yǒu gè guì rén, guān bài shàng shū, jiā cái wàn guàn, shēng de yǒu wǔ gè ér zi. zhǐ jiào zhǎng zi dú shū, yǐ xià sì zǐ nóng gōng shāng jiǎ, gè zhí yī yì. nà sì zǐ xīn xià bù yuè, què bù zhī shén me yuán gù, yāng rén wèn lǎo shàng shū: sì wèi gōng zǐ hé gù dū bù jiào tā xí rú? kuàng qiě nóng gōng shāng jiǎ láo kǔ yíng shēng, fēi shàng rén zhī suǒ wèi. fǔ shàng fù guì ān xiǎng yǒu yú, hé gù shě yì jiù láo, qì gān jí kǔ? zhǐ kǒng sì wèi gōng zǐ bù néng xí guàn. lǎo shàng shū hē hē dà xiào, dié zhe liǎng zhǐ, shuō chū yī piān zhǎng huà lái, dào shì: shì rén jǐn dào dú shū hǎo, zhǐ kǒng dú shū dú bù liǎo. dú shū gè gè wàng gōng qīng, jǐ rén néng xiàng jīn jiē pǎo? láng bù láng shí xiù bù xiù, zhǎng yī yī lǐng zhē qián hòu. wèi hán wèi shǔ wèi fēng bō, yǎng chéng jiāo qiè nán shēng shòu. suàn lái shì shì bù rú rén, qì yìng xīn gāo wàng zì zūn. jià sè bù zhī tān yì lè, nǎ zhī yì lè huì wáng shēn. nóng gōng shāng jiǎ suī rán jiàn, gè wù yíng shēng bù cí juàn. cóng lái láo kǔ jiē xí chéng, xí chéng láo kǔ jīn lì jiàn chūn fēng dé lì zǒng fán huá, bù lùn táo huā yǔ cài huā. zì gǔ chéng rén bù zì zài, ruò tān ān xiǎng qǐ chéng jiā? lǎo fū fù guì suī rán ài, xì chǎng shā mào lún liú dài. zi sūn shī shì bèi rén qī, bù rú jí zǎo jūn píng pài. yī mài shū xiāng fù zhǎng fáng, zhū ér qià hǎo sì mín liáng. nuǎn yī bǎo shí fēi róng yì, cháng bǎ qín láo dá shàng cāng.
嘗聞得老郎們傳說，當初有個貴人，官拜尚書，家財萬貫，生得有五個兒子。只教長子讀書，以下四子農工商賈，各執一藝。那四子心下不悅，卻不知甚麼緣故，央人問老尚書：「四位公子何故都不教他習儒？況且農工商賈勞苦營生，非上人之所為。府上富貴安享有餘，何故舍逸就勞，棄甘即苦？只恐四位公子不能習慣。」老尚書呵呵大笑，疊着兩指，說出一篇長話來，道是：世人盡道讀書好，只恐讀書讀不了。讀書個個望公卿，幾人能向金階跑？郎不郎時秀不秀，長衣一領遮前後。畏寒畏暑畏風波，養成嬌怯難生受。算來事事不如人，氣硬心高妄自尊。稼穡不知貪逸樂，那知逸樂會亡身。農工商賈雖然賤，各務營生不辭倦。從來勞苦皆習成，習成勞苦筋力劍春風得力總繁華，不論桃花與菜花。自古成人不自在，若貪安享豈成家？老夫富貴雖然愛，戲場紗帽輪流戴。子孫失勢被人欺，不如及早均平派。一脈書香付長房，諸兒恰好四民良。暖衣飽食非容易，常把勤勞答上蒼。

lǎo shàng shū zhè piān huà, zhì jīn liú chuán rén jiān, rén duō fú qí gāo lùn. wèi hé de?
老尚書這篇話，至今流傳人間，人多服其高論。為何的？

duō yǒu fù guì zǐ dì, dān le gè dú shū de xū míng, bù qù wù běn yíng shēng, dài dǐng jiǎo jīn, chuān lǐng zhǎng yī, zì yǐ wèi shàng děng zhī rén, xí chéng yī shēn qīng báo, jià sè jiān nán, quán rán bù zhī. dào zhī shí jiàn kāi, liàn jiǔ mí huā, wú suǒ bù zhì. shèn zhě pò jiā dàng chǎn, yǒu shàng shāo shí méi xià shāo. suǒ yǐ gǔ rén yún: wǔ gǔ bù shú, bù rú tí bài tān què shē qián, shī què jiàn zài. zhè jiào zuò: shòu yòng xū cóng qín kǔ dé, yín shē bì dìng huò zāi shēng.
多有富貴子弟，擔了個讀書的虛名，不去務本營生，戴頂角巾，穿領長衣，自以為上等之人，習成一身輕薄，稼穡艱難，全然不知。到知識漸開，戀酒迷花，無所不至。甚者破家蕩產，有上稍時沒下稍。所以古人云：五穀不熟，不如荑稗；貪卻賒錢，失卻見在。這叫做：受用須從勤苦得，淫奢必定禍災生。

shuō zhè hàn mò shí, xǔ chāng yǒu yī jù fù zhī jiā, qí rén xìng guò míng shàn, zhēn gè tián lián qiān mò, niú mǎ chéng qún, zhuāng fáng wū shè, jǐ shí yú chù, tóng pú sī yǎng, bù jì qí shù. tā suī rán shì gè fù wēng, yī shēng shěng jiǎn zuò jiā, cóng méi yǒu chuān yī jiàn xīn xiān yī fú, chī yī wèi kě kǒu dōng xī yě bù xiǎo dé huā zhāo yuè xī, tóng gè péng yǒu dào shèng jǐng chù yóu wán yī fān yě bù céng sì shí bā jié, bèi gè yán xí, huì yī huì qīn zú, qǐng yī qǐng xiāng dǎng. zhōng rì suō zài jiā zhōng, zhòu zhe liǎng gè méi tóu, chī zhè wǎn kū chá dàn fàn. yī bǎ shi yào, jǐn jǐn guà zài shēn biān, sī háo dōng xī, dōu yào qīn shǒu chū fàng. fáng zhōng zhuō shàng, gèng wú bié wù, dān dān yī gè suàn pán, jǐ běn zhàng bù. shēn zi qià xiàng shēng tiě zhù jiù, shú tóng dǎ chéng, zhǎng shēng bù sǐ yì bān, rì yè sī suàn, dé yī wàng shí, dé shí wàng bǎi, duī jī shǎng qù, fēn wén bù shě dé wàng fèi. zhèng shì: shì wú bǎi suì rén, wǎng zuò qiān nián diào.
說這漢末時，許昌有一巨富之家，其人姓過名善，真箇田連阡陌，牛馬成群，莊房屋舍，幾十餘處，童僕廝養，不計其數。他雖然是個富翁，一生省儉做家，從沒有穿一件新鮮衣服，吃一味可口東西；也不曉得花朝月夕，同個朋友到勝景處遊玩一番；也不曾四時八節，備個筵席，會一會親族，請一請鄉黨。終日縮在家中，皺着兩個眉頭，吃這碗枯茶淡飯。一把匙鑰，緊緊掛在身邊，絲毫東西，都要親手出放。房中卓上，更無別物，單單一個算盤，幾本賬簿。身子恰像生鐵鑄就，熟銅打成，長生不死一般，日夜思算，得一望十，得十望百，堆積上去，分文不捨得妄費。正是：世無百歲人，枉作千年調。

nà guò shàn nián jì wǔ shí yú wài, hé jiā chēng zuò tài gōng. mā mā yǐ gù, zhǐ yǒu ér nǚ èr rén. ér zi guò qiān, yǐ pìn xià fāng zhǎng zhě zhī nǚ wèi xí. nǚ ér shū nǚ, shàng wèi yì yīn. guò shàn jiàn ér zi rén cái chū zhòng, xìng zhì cōng míng, lì xīn yào tā dú shū, què yòu qiān lìn, bù kěn yán shī zài jiā, sòng dào yī gè qīn qī rén jiā fù xué. shuí zhī guò lǎo běn shì gè kàn cái tóng zǐ, ér zi què shì gè bài jiā wǔ dào, píng xī yǒu jǐ jiàn máo bìng: jiàn le shū běn, jiù rú yuān jiā yù zhe fù rén, biàn shì xìng mìng. xǐ de shì chī jiǔ, ài de shì dǔ qián. cù jū dǎ dàn, mài nòng fēng liú: fàng yào qíng yīng, zhēng kuā háo xiá. shuǎ quán zǒu mǎ gǔ tóu qīng, shǐ bàng lún qiāng xīn qiào yǎng. zì gǔ dào: wù yǐ lèi jù. guò qiān xìng xǐ yóu dàng, jiù yǒu yī bān fú làng zǐ dì yǐn yòu dǎ hé. zhè shí hái jù pà fù qīn, zǎo shǎng qù le, zhì wǎn ér guī. guò shàn yī xīn dān zài qián cái shàng zuò gōng fu de rén, měi rì jiàn ér zi zǎo chū wǎn rù, zhī dào shì zài xué lǐ, nà gè qù chá kǎo. kuàng qiě guò qiān bǎ qián mǎi zhǔ le sòng fàn de xiǎo sī, rì zhú zhào jiù sòng fàn, dào bàn lù shàng zuò chéng tā bǎo dàn, guī lái mán dé tiě tǒng xiāng sì. guò shàn hé yáo dé zhī. guò qiān zài xiān shēng miàn qián, zhǐ shuō jiā zhōng yǒu shì, bù dé gōng fū. guò jǐ rì jiān, huò qù diǎn gè mǎo ér, yòu shí cháng jiāng xiē xiǎo dōng xī xiào shùn. nà xiān shēng yī lái jiàn tā bù xiàng gè dú shū zhī rén, èr lái jiàn tā lǎo guān ér yě bù xiàng rèn zhēn yào ér dú shū de, sān lái yòu tān zhe xiē xiǎo lì, zǒng rán yǒu xiē zhī jué, yě zhuāng lóng zuò yǎ, zhǐ dāng bù zhī, bù qù jū guǎn tā. suǒ yǐ guò qiān dé zì yì wú jí, jiā zhōng háo bù zhī jué.
那過善年紀五十餘外，合家稱做太公。媽媽已故，止有兒女二人。兒子過遷，已聘下方長者之女為媳。女兒淑女，尚未議姻。過善見兒子人材出眾，性質聰明，立心要他讀書，卻又慳吝，不肯延師在家，送到一個親戚人家附學。誰知過老本是個看財童子，兒子卻是個敗家五道，平昔有幾件毛病：見了書本，就如冤家；遇着婦人，便是性命。喜的是吃酒，愛的是賭錢。蹴踘打彈，賣弄風流：放鷂擎鷹，爭夸豪俠。耍拳走馬骨頭輕，使棒輪槍心竅癢。自古道：「物以類聚。」過遷性喜遊蕩，就有一班浮浪子弟引誘打合。這時還懼怕父親，早上去了，至晚而歸。過善一心單在錢財上做工夫的人，每日見兒子早出晚入，只道是在學裡，那個去查考。況且過遷把錢買囑了送飯的小廝，日逐照舊送飯，到半路上作成他飽啖，歸來瞞得鐵桶相似。過善何繇得知。過遷在先生面前，只說家中有事，不得工夫。過幾日間，或去點個卯兒，又時常將些小東西孝順。那先生一來見他不像個讀書之人，二來見他老官兒也不像認真要兒讀書的，三來又貪着些小利，總然有些知覺，也裝聾作啞，只當不知，不去拘管他。所以過遷得恣意無藉，家中毫不知覺。

cháng yán shuō dé hǎo: ruò yào bù zhī, chú fēi mò wèi. bù xiǎng fāng zhǎng zhě xiǎo dé le, chāi rén shàng fù guò shàn. guò shàn bù xìn, xiǎng dào: ruò zài wài nèn bān yóu dàng, yě de hǎo xiē yín zi shǐ fèi, tā què cóng hé ér lái? kuàng qiě xiǎo sī rì rì sòng fàn dào xué, bìng bù shuō qǐ bù zài, nà yǒu zhè shì! yòu xiǎng dào: fāng qīn jiā shì gè zhēn chéng zhī rén, bì shì yǒu yīn, fāng cái lái shuō, bù kě bù xìn. biàn huàn sòng fàn de xiǎo sī lái huí dào: xiǎo guān rén rì rì bù zài xué lǐ, nǐ bǎ fàn dōu yǔ nà gè chī le? zhè xiǎo sī shì gè jiào shú hú sūn, biàn dào: ya! xiǎo guān rén wú yī rì bù zài xué lǐ, nà gè què diào zhè yàng dà huǎng? guò shàn zhī dào xiǎo sī jiā shì shí huà, gèng bù zài wèn. dào wǎn jiān guò qiān huí lái, zhè xiǎo sī xiān bǎ xìn ér tòu yǔ zhī dào. dào le fáng zhōng, guò shàn wèn dào: nǐ rú hé bù zài xué lǐ dú shū, měi rì zài wài yóu dàng? guò qiān dào: zhè shì nà gè shuō? kuài jiào lái, dǎ tā jǐ gè ěr guā zi, jiè tā xià cì bù xǔ shuō huǎng! wǒ nà yī rì bù zài xué lǐ? zào zhè huà lái bàng wǒ! guò shàn yī lái shì ài zi, èr lái liào tā méi yín shǐ fèi, kuàng shuō huà yǔ xiǎo sī yì bān, suì xìn yǐ wèi shí rán, gèng bù tí qǐ. zhèng shì: yīn wú bèi hòu yǎn, zhǐ dāng ěr biān fēng.
常言說得好：「若要不知，除非莫為。」不想方長者曉得了，差人上覆過善。過善不信，想道：「若在外恁般遊蕩，也得好些銀子使費，他卻從何而來？況且小廝日日送飯到學，並不說起不在，那有這事！」又想道：「方親家是個真誠之人，必是有因，方才來說，不可不信。」便喚送飯的小廝來回道：「小官人日日不在學裡，你把飯都與那個吃了？」這小廝是個教熟猢猻，便道：「呀！小官人無一日不在學裡，那個卻掉這樣大謊？」過善只道小廝家是實話，更不再問。到晚間過遷回來，這小廝先把信兒透與知道。到了房中，過善問道：「你如何不在學裡讀書，每日在外遊蕩？」過遷道：「這是那個說？快叫來，打他幾個耳聒子，戒他下次不許說謊！我那一日不在學裡？造這話來謗我！」過善一來是愛子，二來料他沒銀使費，況說話與小廝一般，遂信以為實然，更不題起。正是：因無背後眼，只當耳邊風。

guò le jǐ rì, fāng zhǎng zhě yòu jiào rén lái shuō: tài gōng rú hé bù jū guǎn xiǎo guān rén dào xué lǐ dú shū, réng jiù zòng róng zài wài kuáng fàng? guò shàn dào: bù xìn yǒu zhè děng shì!
過了幾日，方長者又教人來說：「太公如何不拘管小官人到學裡讀書，仍舊縱容在外狂放？」過善道：「不信有這等事！」

jí jiào rén zài xué lǐ qù wèn, kàn tā jīn rì kě zài. jiā rén dào xué kàn shí, guǒ rán bù jiàn gè yǐng ér. wèn nà xiān shēng shí, dá dào: tā shuō jiā zhōng yǒu shì, hǎo jǐ rì bú dào xué le. jiā rén jí máng guī jiā, huí fù le guò shàn. guò shàn dà nù dào: zhè chù shēng yuán lái nèn dì! jí jiāng sòng fàn xiǎo sī kǎo dǎ qǐ lái. zhè xiǎo sī chī dǎ bù guò, shuō dào: xiǎo guān rén měi rì bù zhī zài hé chù wán shuǎ, guǒ rán bú dào xué zhōng, zài sān jiào wǒ mán zhe tài gōng. guò shàn tīng shuō, qì dé shǒu zú jù zhàn, hèn bù dé cǐ shí nà bù xiào zi jiù lì zài yǎn qián, yī bàng qiāo sǐ, fāng xiè qí fèn. què dé shū nǚ zài bàng jiě quàn. ái dào wǎn jiān, guò qiān huí jiā, lǎo ér mǎn dǔ zi qì, yǐ zì píng xià le yī bàn, cái mà dé yī jù: chù shēng! nǐ zài wài hú wèi, mán dé wǒ hǎo! shū nǚ jiù jiē kǒu dào: gē ge, nǐ zhè jǐ rì zài nà lǐ wán shuǎ? qì huài le diē diē! hái bù guì zhe gào zuì? guò qiān zhēn gè jiù guì xià qù, chě gè huǎng dào: hái ér yī xiàng zài xué gōng shū. zhè sān liǎng rì yīn tóng xué péng yǒu jiā zhōng sài shén zuò huì, yāo hái ér qù kàn, chéng kǒng diē diē chēn zé, fēn fù xiǎo sī mò shuō. wàng diē diē shù hái ér zé gè! shū nǚ dào: diē diē xī nù, gē ge cóng jīn dú shū biàn liǎo. guò shàn bèi tā yī piàn huǎng yán mán guò, yòu xìn yǐ wèi shí. dāng xià mà le yī chǎng, guān tā zài jiā zhōng kàn shū, bù fàng chū mén.
即教人在學裡去問，看他今日可在。家人到學看時，果然不見個影兒。問那先生時，答道：「他說家中有事，好幾日不到學了。」家人急忙歸家，回覆了過善。過善大怒道：「這畜生元來恁地！」即將送飯小廝拷打起來。這小廝吃打不過，說道：「小官人每日不知在何處頑耍，果然不到學中，再三教我瞞着太公。」過善聽說，氣得手足俱戰，恨不得此時那不肖子就立在眼前，一棒敲死，方泄其忿。卻得淑女在傍解勸。捱到晚間，過遷回家，老兒滿肚子氣，已自平下了一半，才罵得一句：「畜生！你在外胡為，瞞得我好！」淑女就接口道：「哥哥，你這幾日在那裡頑耍？氣壞了爹爹！還不跪着告罪？」過遷真箇就跪下去，扯個謊道：「孩兒一向在學攻書。這三兩日因同學朋友家中賽神做會，邀孩兒去看，誠恐爹爹嗔責，分付小廝莫說。望爹爹恕孩兒則個！」淑女道：「爹爹息怒，哥哥從今讀書便了。」過善被他一片謊言瞞過，又信以為實。當下罵了一場，關他在家中看書，不放出門。

gé le liǎng rì, yǒu rén bǎ jǐ bǎi mǔ tián mài yǔ guò shàn, yì dìng jià qián, zuò xià wén shū, dào hòu fáng yī zhī xiāng nèi qù qǔ yín zi, kāi xiāng kàn shí, chī le yī jīng: nà xiāng nèi yuē yǒu èr qiān yú jīn, yǐ qù qí dà bàn. yuán lái guò qiān xiǎo dé yǒu yín zài nèi, sī xià pèi gè shi yào, yè jiān qí fù qīn mèi zǐ shuì zháo, biàn qǐ lái qiāo qiāo chēn kāi, tōu qù huā fèi. lù xù qǔ liū le, tā yě bù zhī yòng guò duō shǎo. dāng xià guò shàn jiào qū lián tiān.
隔了兩日，有人把幾百畝田賣與過善，議定價錢，做下文書，到後房一隻箱內去取銀子，開箱看時，吃了一驚：那箱內約有二千餘金，已去其大半。原來過遷曉得有銀在內，私下配個匙鑰，夜間俟父親妹子睡着，便起來悄悄捵開，偷去花費。陸續取溜了，他也不知用過多少。當下過善叫屈連天。

shū nǚ tīng dé, jí máng lái wèn, jiàn shuō méi le yín zi, biàn dào: zhè yě qí guài, zài cǐ jiān de dōng xī, rú hé shī le? diē mò bù jì cuò le, méi yǒu zhè xǔ duō? guò shàn dào: bù cuò, bù cuò! yuán lái zhè chù shēng tōu wǒ de yín zi zài wài huā fèi. jí máng xún le yī tiáo bàng zi, huàn guò qiān dào lái. cǐ shí yín zi wèi zhòng, bǎ lián ài zhī qíng gé guò yī biān. bù yóu fēn shuō, chě guò lái yī dùn gùn bàng, zhǐ dǎ dé mǎn dì luàn gǔn. shū nǚ fù mìng jiě quàn, jiāng guò shàn lā guò yī biān, chě zhù le bàng ér. guò shàn hè dào: chù shēng! nǐ zěn yàng tōu de? zài nà chù huā fèi? shí shuō chū lái, hái yǒu gè shāng liáng. ruò yī jù zhī wú, dìng rán huó huó dǎ sǐ! guò qiān dǎ jí le, zhǐ de yī yī zhí shuō, lián nà shi yào zài kūn dài shàng jiě jiāng xià lái. qì dé guò shàn shuāng jiǎo luàn tiào dào: liú nǐ zhè chù shēng, zǒng shì bù xiào zhī zǐ, bèi rù chǐ xiào! bù rú zǎo sǐ, dào de gān jìng. yòu yào lái dǎ.
淑女聽得，急忙來問，見說沒了銀子，便道：「這也奇怪，在此間的東西，如何失了？爹莫不記錯了，沒有這許多？」過善道：「不錯，不錯！原來這畜生偷我的銀子在外花費。」即忙尋了一條棒子，喚過遷到來。此時銀子為重，把憐愛之情閣過一邊。不由分說，扯過來一頓棍棒，只打得滿地亂滾。淑女負命解勸，將過善拉過一邊，扯住了棒兒。過善喝道：「畜生！你怎樣偷的？在那處花費？實說出來，還有個商量。若一句支吾，定然活活打死！」過遷打急了，只得一一直說，連那匙鑰在裩帶上解將下來。氣得過善雙腳亂跳道：「留你這畜生，總是不肖之子，被入恥笑！不如早死，到得乾淨。」又要來打。

nà shí hé jiā nán nǚ dōu lái xià guì tǎo ráo. guò shàn tǎo tiáo liàn zi, suǒ zài yī jiān kōng fáng lǐ qù, lián zhè tián yě bù mǎi le, qì dào zài yī gè bì jiǎo biān zuò dì. zhè lǎo ér suī shì yī shí qì bù guò, bǎ ér zi tòng dǎ yī dùn, què yòu shí fēn ròu téng, xiǎng dào: kàn tā zhè mó yàng ér, yě bù xiàng luò mò de, shuí dào dào shì gè bài zi! zěn dì shǐ tā huí xīn zhuǎn yì biàn hǎo? xīn xià chóu chú, wú jì kě shī. shū nǚ quàn dào: diē diē, shì yǐ zhì cǐ, qì yì wú yì. zhǐ yīn gē ge nián jì yòu xiǎo, bèi rén yòu yǐn, yǐ zhì rú cǐ. jīn hòu dàn zài jiā zhōng dú shū, bú yào fàng tā chū mén, yuǎn zhe zhè bān rén, tā de niàn tóu zì rán xī le. zhòng jiā rén yě quàn dào: tài gōng guān suǒ xiǎo guān rén, yě bú shì zhǎng fǎ. rú jīn nián yǐ zhǎng dà, hé bù yǔ tā wán le yīn shì? yǒu niáng zǐ bàn zhù shēn zi, liào bì bù xiǎng dào wài biān yóu dàng, qǐ bù liǎng quán qí měi? guò shàn jiàn shuō, shēn yǐ wèi rán.
那時闔家男女都來下跪討饒。過善討條鏈子，鎖在一間空房裡去，連這田也不買了，氣倒在一個壁角邊坐地。這老兒雖是一時氣不過，把兒子痛打一頓，卻又十分肉疼，想道：「看他這模樣兒，也不像落莫的，誰道到是個敗子！怎地使他回心轉意便好？」心下躊躇，無計可施。淑女勸道：「爹爹，事已至此，氣亦無益。只因哥哥年紀幼小，被人誘引，以致如此。今後但在家中讀書，不要放他出門，遠着這班人，他的念頭自然息了。」眾家人也勸道：「太公關鎖小官人，也不是長法。如今年已長大，何不與他完了姻事？有娘子絆住身子，料必不想到外邊遊蕩，豈不兩全其美？」過善見說，深以為然。

liǎng sān rì hòu, fàng qí suǒ jìn, yòu jiāng hǎo yán jiào huì. guò qiān shòu le zhè chǎng dǎ mà, miǎn qiáng zhù zài jiā zhōng, bù gǎn chū mén.
兩三日後，放其鎖禁，又將好言教誨。過遷受了這場打罵，勉強住在家中，不敢出門。

bàn yuè zhī hòu, guò shàn zé le jí rì, jiào méi rén wǎng fāng jiā qù shuō, yào qǔ xí fù guò mén. fāng zhǎng zhě yě shì dà fù zhī jiā, zhuāng lián jiǔ yǐ wán bèi, yī nuò wú cí. dào le jí qī, yíng qǔ lái jiā. nà guò shàn sù xìng jiǎn pǔ, zhū shì jiǎn shěng, cǎo cǎo ér yǐ.
半月之後，過善擇了吉日，叫媒人往方家去說，要娶媳婦過門。方長者也是大富之家，妝奩久已完備，一諾無辭。到了吉期，迎娶來家。那過善素性儉樸，諸事減省，草草而已。

qiě shuō guò qiān chū hūn shí, jiàn hún jiā miàn mào měi lì, zhuāng lián fù shèng, zhēn gè rì rì zhù zài jiā zhōng, héng shù chéng shuāng, quán bù xiǎng dào wài biān yóu dàng. guò shàn jiàn ér zi rú cǐ, shèn shì huān xǐ. guò le jǐ shí, fāng shì guī níng huí qù. guò qiān zài jiā wú liáo, sān bù zhī shǎn chū qù xún zhe jiù rì zhè bān zǐ dì, dào gè chù wán shuǎ. zhǐ shì shǒu zhōng méi yǒu qián chāo shǐ fèi, bù néng zì yì. xiǎng qǐ hún jiā xiāng lóng zhōng bì rán yǒu wù, jiāng chū jiù rì shǒu duàn, zhú yī chēn kāi sōu xún qù sā màn. shǐ de shǒu huá le, lián yī shì dōu bǎ lái nòng dé qìng jǐn.
且說過遷初婚時，見渾家面貌美麗，妝奩富盛，真箇日日住在家中，橫豎成雙，全不想到外邊遊蕩。過善見兒子如此，甚是歡喜。過了幾時，方氏歸寧回去。過遷在家無聊，三不知閃出去尋着舊日這班子弟，到各處頑耍。只是手中沒有錢鈔使費，不能恣意。想起渾家箱籠中必然有物，將出舊日手段，逐一捵開搜尋去撒漫。使得手滑了，連衣飾都把來弄得罄盡。

bù yī rì, hún jiā guī lái, jiàn xiāng lóng jù kōng, jiào kǔ bù dié, pán wèn guò qiān shí, zhǐ tuī bù zhī. fū qī fǎn mù qǐ lái.
不一日，渾家歸來，見箱籠俱空，叫苦不迭，盤問過遷時，只推不知。夫妻反目起來。

guò shàn wén zhī, qì dé shǒu zú má lěng, huàn chū ér zi lái, yī bǎ tóu fà jiū fān, luàn tī luàn dǎ. zhè fān lián shū nǚ yě quàn jiě bú zhù le. guò shàn hè dào: zhī dào nǐ zhè chù shēng gǎi huǐ qián fēi, shàng yǒu chéng rén zhī rì. bù xiǎng yuán fù rú shì, wǒ hái yǒu shèn zhǐ wàng! bù rú sù sǐ, liú wǒ lǎo xìng mìng zài huó jǐ rì! jiàn páng biān yǒu gè bàng chuí, biàn qiǎng zài shǒu, pī tóu jiù dǎ. xià dé shū ér hún bù fù tǐ, shuāng shǒu bān zhù bì bó kū dào: diē diē, bié jiàn dǎ yóu kě, zhè dōng xī duàn rán shǐ bù dé de! fāng shì jiàn shì tóu lì hài, xīn zhōng jù pà, shuō dào: gōng gōng qǐng xī nù, xí fù méi bù duō jǐ jiàn dōng xī, bù wèi dà shì. guò shàn fāng cái fàng shǒu. shū nǚ quàn fù qīn dào fáng zhōng zuò xià, gào dào: diē diē zhǐ yǒu yī zi, zěn shēng rú cǐ dú dǎ? wàn yī shī shǒu dǎ huài, hòu lái yǐ kào hé rén? guò shàn dào: zhè chù shēng dào dǐ bù chéng rén de le! hái zhǐ wàng yǐ kào zhe tā? dǎ sǐ le yě shěng de bèi rén tán chǐ. shū nǚ dào: zì gǔ dào: bài zi huí tóu biàn zuò jiā. gē ge fāng cái shào nián, nà jiàn dé yī shì rú cǐ! bù zhēng jīn rì yī shí zhī nù, yī xià dǎ sǐ, hòu lái sī xiǎng, huǐ zhī hé jí! guò shàn bèi nǚ ér kǔ quàn yī fān, nù qì shǎo xī, yù yào fǎng wèn tóng yóu zhè bān rén gào guān chéng zhì, yòu pà fǎn yòng yín zi, zhǐ de rěn nài. zì cǐ zhī hòu, guò qiān rì rì duǒ zài fáng lǐ, bù gǎn chū mén, lián fù qīn miàn yě bù gǎn jiàn.
過善聞知，氣得手足麻冷，喚出兒子來，一把頭髮揪翻，亂踢亂打。這番連淑女也勸解不住了。過善喝道：「只道你這畜生改悔前非，尚有成人之日。不想原復如是，我還有甚指望！不如速死，留我老性命再活幾日！」見旁邊有個棒棰，便搶在手，劈頭就打。嚇得淑兒魂不附體，雙手扳住臂膊哭道：「爹爹，別件打猶可，這東西斷然使不得的！」方氏見勢頭利害，心中懼怕，說道：「公公請息怒，媳婦沒不多幾件東西，不為大事。」過善方才放手。淑女勸父親到房中坐下，告道：「爹爹只有一子，怎生如此毒打？萬一失手打壞，後來倚靠何人？」過善道：「這畜生到底不成人的了！還指望倚靠着他？打死了也省得被人談恥。」淑女道：「自古道：『敗子回頭便作家。』哥哥方才少年，那見得一世如此！不爭今日一時之怒，一下打死，後來思想，悔之何及！」過善被女兒苦勸一番，怒氣少息，欲要訪問同游這班人告官懲治，又怕反用銀子，只得忍耐。自此之後，過遷日日躲在房裡，不敢出門，連父親面也不敢見。

cháng yán dào: tōu shí māo ér xìng bù gǎi. tā zài wài biān fàng dàng guàn le, kàn zhe jiā zhōng, yóu rú láo yù yì bān, nà lǐ zuò lì dé zhù guò le yuè yú, mán zhe fù qīn, qiāo qiāo què yòu chū qù. hún jiā zài sān kǔ jiàn, quán bù zuò zhǔn. yù yào xiàng guò shàn shuō zhī, yòu jiàn dǎ dé lì hài, bù gǎn kāi kǒu, zhǐ de dào yǔ tā yǐn mán. guò qiān cǐ shí shēn biān bìng wú cái wù, guǎ chuǎng le jǐ rì, shén jué méi qù. liào dào jiā zhōng, jué rán wú chù chū huō, sī xià jiāng tián chǎn yāng rén sì chù dǐ jiè yín zi, rì yè zài huā jiē liǔ xiàng, jiǔ guǎn dǔ fāng mí liàn, bù xiǎng huí jiā. fāng shì chá tīng dé shí, kǒng pà zài wài xué chū xiē bù hǎo shì lái, zhǐ de gào zhī guò shàn. guò shàn dà jīng dào: wǒ zhī dào zhè chù shēng hái duǒ zài fáng lǐ, yuán lái yòu chū qù le! mán yuàn fāng shì dào: niáng zǐ, zhè chù shēng chū chū qù shí, hé bù jiù shuō, zhí zhì jīn rì fāng yán? fāng shì dào: yīn jiàn gōng gōng dǎ dé lì hài, gù bù gǎn shuō. guò shàn dào: zhè yàng bù xiào zi, dǎ sǐ bà le, yào tā hé yòng! dāng xià biàn chāi rén sì xià xún mì. shū ér gū sǎo èr rén, fǎn tì tā dān zhe chóu dān zi, jiāng gùn bàng zhī lèi, yù xiān dōu cáng guò le. zǎo yǒu rén bào zhī guò qiān. guò qiān liàng dé cǐ fān guī jiā, bì rán suǒ jìn, bù néng chū lái, suǒ xìng mò guī bà, suì qǐng zhe jì zhě cáng zài xián hàn rén jiā qǔ lè. jué dào yǒu rén xiǎo dé, jí yòu huàn cháng yī lián zài wài sì wǔ gè yuè. zhè xiē jiā rén men suī rán zhī dé xiē fēng shēng, nà gè gǎn yǔ xiǎo zhǔ rén zuò yuān jiā! zhǐ tuī méi chù xún mì. guò shàn yù jiā qì nǎo, xiě yī zhǐ wǔ nì zhuàng zi, gào zài xiàn lǐ. què dé xián hàn men tì guò qiān yá mén shàng xià shǐ fèi, yě bù shàng jǐn ná rén.
常言道：「偷食貓兒性不改。」他在外邊放蕩慣了，看着家中，猶如牢獄一般，那裡坐立得祝過了月余，瞞着父親，悄悄卻又出去。渾家再三苦諫，全不作準。欲要向過善說知，又見打得利害，不敢開口，只得到與他隱瞞。過遷此時身邊並無財物，寡闖了幾日，甚覺沒趣。料道家中，決然無處出豁，私下將田產央人四處抵借銀子，日夜在花街柳巷，酒館賭坊迷戀，不想回家。方氏察聽得實，恐怕在外學出些不好事來，只得告知過善。過善大驚道：「我只道這畜生還躲在房裡，元來又出去了！」埋怨方氏道：「娘子，這畜生初出去時，何不就說，直至今日方言？」方氏道：「因見公公打得利害，故不敢說。」過善道：「這樣不肖子，打死罷了，要他何用！」當下便差人四下尋覓。淑兒姑嫂二人，反替他擔着愁擔子，將棍棒之類，預先都藏過了。早有人報知過遷。過遷量得此番歸家，必然鎖禁，不能出來，索性莫歸罷，遂請着妓者藏在閒漢人家取樂。覺道有人曉得，即又換常一連在外四五個月。這些家人們雖然知得些風聲，那個敢與小主人做冤家！只推沒處尋覓。過善愈加氣惱，寫一紙忤逆狀子，告在縣裡。卻得閒漢們替過遷衙門上下使費，也不上緊拿人。

cháng yán dào: shuǐ píng bù bō, rén píng bù yán. zhè bān xián hàn tì guò qiān yá mén dǎ diǎn shǐ qián, yì shì yǒu suǒ lì ér wèi zhī. ruò shì de lì jūn fēn, dào yě hé qí guāng ér tóng qí chén le. yīn yǒu shǒu chí jiǎo màn de, yǎn kàn bié rén zhuàn qián, xīn zhōng bù fèn, què qù guò lǎo miàn qián bān zuǐ, shuō: lìng láng yǔ mǒu rén mǒu rén wǎng lái, zěn yàng piáo dǔ, jiāng tián chǎn yǔ mǒu chù dǐ yín duō shǎo, suàn lái gòng jiè yǒu sān qiān yín zi. bǎ nà lǎo ér xià dé miàn rú tǔ sè, xiǎng dào: chù shēng nèn bān dà dǎn, rú cǐ huā fèi, néng xiāo jǐ shí! zài guò yī èr nián, lián wǒ shēn zi yě shì bié rén de le. wèn dào: rú jīn zhè chù shēng zài nà lǐ? qí rén dào: jiàn zài dōng mén wài sān lǐ qiáo běi tù xià lǎo wáng sān jiā. tā qián mén shì bù kāi de, jìn le xiǎo xiàng, zhōng jiān yǒu gè xiǎo xiǎo zhú yuán, biàn shì tā hòu mén. nèi yǒu máo tíng sān jiān, cǐ nǎi lìng láng ān dùn zhī suǒ.
常言道：「水平不波，人平不言。」這班閒漢替過遷衙門打點使錢，亦是有所利而為之。若是得利均分，到也和其光而同其塵了。因有手遲腳慢的，眼看別人賺錢，心中不忿，卻去過老面前搬嘴，說：「令郎與某人某人往來，怎樣嫖賭，將田產與某處抵銀多少，算來共借有三千銀子。」把那老兒嚇得面如土色，想道：「畜生恁般大膽，如此花費，能消幾時！再過一二年，連我身子也是別人的了。」問道：「如今這畜生在那裡？」其人道：「見在東門外三里橋北堍下老王三家。他前門是不開的，進了小巷，中間有個小小竹園，便是他後門。內有茅亭三間，此乃令郎安頓之所。」

guò shàn dé le xià luò, huàn le wǔ liù gè jiā rén gēn suí, yī jìng chū dōng mén, dào sān lǐ qiáo, fēn fù zhòng rén, zài qiáo xià cì hou: mò yào jīng zǒu le nà chù shēng. dài wǒ huàn nǐ men shí, biàn yī qí shàng qián. yě shì zhè rì hé dāng yǒu shì, guò qiān qià hǎo hé yī gè péng yǒu shuō huà, bù jué sòng chū yuán mén, zuò bié guò le, fāng yù zhuǎn shēn, hū tīng dé bèi hòu yāo he yī shēng: chù shēng nà lǐ zǒu? guò qiān huí tóu yī kàn, yuán lái shì fù qīn, hǔ dé shuāng jiǎo jù ruǎn, cùn bù yě yí bù dòng. shuō shí chí, nà shí kuài, guò shàn gǎn shàng yī bù, bù yóu fēn shuō, zài dì xià jiǎn qǐ yī kuài dà shí kuài, kǒu lǐ hèn zhe yī shēng, zhào guò qiān dǐng mén bāi jiāng qù, huài lá yī shēng xiǎng, zhī dào zhè chù shēng jīn fān xìng mìng xiū yǐ. zhèng shì: dì fǔ hū zēng bù xiào guǐ, rén jiān yǐ shǎo bài jiā jīng.
過善得了下落，喚了五六個家人跟隨，一徑出東門，到三里橋，分付眾人，在橋下伺候：「莫要驚走了那畜生。待我喚你們時，便一齊上前。」也是這日合當有事，過遷恰好和一個朋友說話，不覺送出園門，作別過了，方欲轉身，忽聽得背後吆喝一聲：「畜生那裡走？」過遷回頭一看，原來是父親，唬得雙腳俱軟，寸步也移不動。說時遲，那時快，過善趕上一步，不由分說，在地下揀起一塊大石塊，口裡恨着一聲，照過遷頂門擘將去，咶剌一聲響，只道這畜生今番性命休矣。正是：地府忽增不肖鬼，人間已少敗家精。

zhè yī shēng, zhī dào dǎ suì tiān líng gài le. bù xiǎng guò qiān hòu shēng yǎn kuài, jiàn fù qīn lái dé xiōng è, gāng dǎ xià shí, jiù bàng biān yī shǎn. nà shí kuài qià qià zhōng zài cè biān yī duī luàn zhuān shàng, dǎ dé zhuān tóu luàn gǔn xià lái. guò qiān wàng zhe xiàng kǒu biàn pǎo. bù xiǎng qù de lì měng, fǎn bǎ guò shàn chōng dào. guò shàn pá qǐ shēn lái, yī tóu gǎn, yī tóu hǎn dào: shā diē de nì zéi zǒu le! kuài xiē ná zhù! zhòng jiā rén tīng dé jiā zhǎng shēng huàn, dōu zǒu lǒng lái kàn shí, guò qiān yǐ zì qù de hǎo yuǎn. guò shàn qì dé yī jù huà yě shuō bù chū, zhǐ jiào kuài gǎn, gǎn zhe de yǒu shǎng. zhòng rén lǐng mìng, fēn tóu zhuī gǎn xiǎo guān rén. guò shàn dú zì gè qì fèn fèn dì zuò zài qiáo shàng, yuē yǒu liǎng gè shí chén, bù jiàn huí bào. tiān sè jiāng wǎn, zhǐ de rěn zhe qì, yī bù bù ái dào jiā lǐ. shū nǚ jiàn fù qīn yú nù wèi xī, yǐ cāi zhe bā jiǔ, shàng qián wèn qí yuán gù. guò shàn xì xì gào shuō rú cǐ rú cǐ. shū nǚ hán lèi quàn dào: diē diē nián guò wǔ xún, yòu wú qī nán bā nǚ, zhǐ yǒu zhè diǎn gǔ xuè.
這一聲，只道打碎天靈蓋了。不想過遷後生眼快，見父親來得兇惡，剛打下時，就傍邊一閃。那石塊恰恰中在側邊一堆亂磚上，打得磚頭亂滾下來。過遷望着巷口便跑。不想去得力猛，反把過善衝倒。過善爬起身來，一頭趕，一頭喊道：「殺爹的逆賊走了！快些拿住！」眾家人聽得家長聲喚，都走攏來看時，過遷已自去得好遠。過善氣得一句話也說不出，只叫快趕，趕着的有賞。眾人領命，分頭追趕小官人。過善獨自個氣忿忿地坐在橋上，約有兩個時辰，不見回報。天色將晚，只得忍着氣，一步步捱到家裡。淑女見父親余怒未息，已猜着八九，上前問其緣故。過善細細告說如此如此。淑女含淚勸道：「爹爹年過五旬，又無七男八女，只有這點骨血。

zǒng suī bù xiào, dàn kě jiào huì, hé rěn xià cǐ dú shǒu! shì lái xìng xǐ tā duǒ shǎn dé kuài, bù zhì shāng shēn. tǎng yǒu shī cuò, qǐ bù fù zōng jué sì! diē diē, jīn hòu duàn bù kě rú cǐ! guò shàn yǎo yá qiè chǐ hèn dào: wǒ biàn wèi wú sì zhī guǐ yě bà! zhè chù shēng dìng rán ráo tā bù dé!
總雖不肖，但可教誨，何忍下此毒手！適來幸喜他躲閃得快，不致傷身。倘有失錯，豈不覆宗絕祀！爹爹，今後斷不可如此！」過善咬牙切齒恨道：「我便為無祀之鬼也罷！這畜生定然饒他不得！」

bù tí shū nǚ kǔ quàn fù qīn, qiě shuō guò qiān dé le xìng mìng, bù lùn gāo dī, zhǐ wàng xiǎo lù luàn pǎo. zhèng xíng jiān, bèi hòu èr rén fēi yě sì gǎn lái, yī bǎ chě zhù, dìng yào xiǎo guān rén tóng huí. nǐ dào zhè èr rén shì shuí? nǎi guò shàn jiā lǐ yì pú xiǎo sān xiǎo sì xiōng dì. liǎng gè lǐng zhe lǎo zhǔ zhī mìng, zuò yí lù ér zhuī gǎn xiǎo guān rén. qià hǎo zài cǐ yù jiàn. guò qiān zuó tuō bù kāi, xīn zhōng fèn nù, tí qǐ quán tóu, zhào zhe xiǎo sì xīn wō lǐ biàn dǎ. xiǎo sì zhe le quán, zhǐ jiào dé yī shēng ā ya! yǎng hòu biàn dào, gèng bù zuò shēng. xiǎo sān jiàn xiōng dì diē mèn zài dì, zhī dào sǐ le, gāo shēng jiào qǐ qū lái, niǔ zhù xiǎo guān rén sǐ yě bù fàng. shì dào qí jiān, guò qiān yě méi yǒu zhǔ yì. zuǒ yòu shì gè zuǒ yòu, bú shì tā, biàn shì wǒ, yī fā bìng le mìng bà. niē qǐ liǎng gè quán tóu, méi tóu méi nǎo, luàn dǎ jiāng lái. tā céng xué gè quán fǎ, pō yǒu xiē shǒu jiǎo. xiǎo sān rú hé zhāo jià dé zhù, zhǐ de fàng tā zǒu le. huí shēn kàn xiǎo sì shí, yǐ zì sū xǐng. xiǎo sān fú tā qǐ lái, jiù jìn chù tǎo xiē tāng shuǐ, yǔ tā chī le. liǎng gè yī tóng huí jiā, bào yǔ jiā zhǔ. bié gè jiā rén gǎn bù zháo de, yě dōu huí le. guò shàn zhǐ shì tàn qì, bù zài huà xià.
不題淑女苦勸父親，且說過遷得了性命，不論高低，只望小路亂跑。正行間，背後二人飛也似趕來，一把扯住，定要小官人同回。你道這二人是誰？乃過善家裡義僕小三、小四兄弟。兩個領着老主之命，做一路兒追趕小官人。恰好在此遇見。過遷捽脫不開，心中忿怒，提起拳頭，照着小四心窩裡便打。小四着了拳，只叫得一聲「阿呀」！仰後便倒，更不做聲。小三見兄弟跌悶在地，只道死了，高聲叫起屈來，扭住小官人死也不放。事到其間，過遷也沒有主意。「左右是個左右，不是他，便是我，一發並了命罷。」捏起兩個拳頭，沒頭沒腦，亂打將來。他曾學個拳法，頗有些手腳。小三如何招架得住，只得放他走了。回身看小四時，已自甦醒。小三扶他起來，就近處討些湯水，與他吃了。兩個一同回家，報與家主。別個家人趕不着的，也都回了。過善只是嘆氣，不在話下。

qiě shuō guò qiān yī tóu zǒu, yī tóu xiǎng: fù qīn bù huái hǎo yì le. jiàn jīn xiàn lǐ gào xià wǔ nì, rú jīn yòu dǎ sǐ xiǎo sì, zuì shàng jiā zuì. zhè tiáo xìng mìng xiū yǐ! chēng shēn biān hái cún dé sān sì liǎng yín zi, kě zuò pán chán, qiě wǎng yuǎn wài táo mìng, zài zuò qū chù. suàn jì yǐ dìng, lián yè bēn zǒu. zhèng shì: máng máng rú sàng jiā zhī gǒu, jí jí rú lòu wǎng zhī yú.
且說過遷一頭走，一頭想：「父親不懷好意了。見今縣裡告下忤逆，如今又打死小四，罪上加罪。這條性命休矣！稱身邊還存得三四兩銀子，可做盤纏，且往遠外逃命，再作區處。」算計已定，連夜奔走。正是：忙忙如喪家之狗，急急如漏網之魚。

guò qiān qù yǒu bàn nián, yǎo wú yīn xìn, lǐ zhōng chuán wèi yǐ sǐ. zhè xiē bāng xián de yào zì tuō gàn xì, cuān duō zhài zhǔ, jiào rén lái guò jiā qǔ tǎo yín zi, ruò bù hái yín, yào shōu tián chǎn. nà zhài zhǔ dōu shì yǒu shì yǒu lì zhī jiā, guò shàn bù gǎn chōng zhuàng, zhǐ de huǎn cí xiè zhī. huí dé yī jiā qù shí, jiē jiǎo yòu shì yī jiā lái shuō. mén shàng luò yì bù jué, dōu shì tǎo zhài zhī rén. guò shàn suǒ xìng bù chū lái xiāng jiàn. gè jiā jiàn bù yīng chéng, qí gào zài xiàn lǐ. chāi rén jū lái shěn wèn. xiàn lìng kàn le wén qì, duì guò shàn dào: zhè dōu shì nǐ ér zi jiè de, xū lài bù dé! guò shàn dào: nì zǐ bù zūn jiào huì, bèi zhè bān xiǎo rén yǐn yòu wèi fēi, jiāng jiā yè dàng fèi dài jǐn, xiàng gào zài tái, táo dùn yú wài, wèi méng shěn jié. suǒ cún xiē shǎo, zhǐ gōu xiǎo rén sòng zhōng zhī yòng, qǐ kě fù yǔ nì zǐ hái zhài!
過遷去有半年，杳無音信，里中傳為已死。這些幫閒的要自脫干係，攛掇債主，教人來過家取討銀子，若不還銀，要收田產。那債主都是有勢有力之家，過善不敢衝撞，只得緩詞謝之。回得一家去時，接腳又是一家來說。門上絡繹不絕，都是討債之人。過善索性不出來相見。各家見不應承，齊告在縣裡。差人拘來審問。縣令看了文契，對過善道：「這都是你兒子借的，須賴不得！」過善道：「逆子不遵教誨，被這班小人引誘為非，將家業盪費殆盡，向告在台，逃遁於外，未蒙審結。所存些少，止勾小人送終之用，豈可復與逆子還債！

kuàng zi zhài yì wú fù hái zhī lǐ. xiàn lìng xiào dào: rǔ shàng bù kěn yǔ zi hái zhài, wài rén zěn kěn bǎ yín yǔ rǔ zi bái yòng! qiě yǐn yòu rǔ zi zhě, jué fēi fàng zhài zhī rén, rú hé lài dé? zǒng zhī, rǔ zi bù xiào, mò guài bié rén. dàn fù zài zi bù dé zì zhuān, gè jiā tān tú zhòng lì, yǔ bài zi sī zì lì quàn, qí xīn yì shì bù liáng. jīn zhào qì cháng hái běn yín, lì qián wù lùn. yín wán zhī rì, yuán qì dāng táng xiāo huǐ. jū zhōng rén zhòng zé wèn zuì. guò shàn bèi guān fǔ duàn le, zěn gǎn bù yī, zhǐ de zhú yī qīng chǔ, xīn zhōng yù jiā tòng hèn. dào yǐ ér zi sǐ zài tā xiāng wèi lè, quán wú sī niàn zhī yì. zhèng shì: zhǒng tián bù shú bù rú huāng, yǎng ér bù xiào bù rú wú.
況子債亦無父還之理。」縣令笑道：「汝尚不肯與子還債，外人怎肯把銀與汝子白用！且引誘汝子者，決非放債之人，如何賴得？總之，汝子不肖，莫怪別人。但父在子不得自專，各家貪圖重利，與敗子私自立券，其心亦是不良。今照契償還本銀，利錢勿論。銀完之日，原契當堂銷毀。居中人重責問罪。」過善被官府斷了，怎敢不依，只得逐一清楚，心中愈加痛恨。到以兒子死在他鄉為樂，全無思念之意。正是：種田不熟不如荒，養兒不肖不如無。

huà xiū fán xù. qiě shuō guò shàn nǚ ér shū nǚ, tiān xìng xiào yǒu, xiàng mào duān zhuāng, zhǎng chéng yī shí bā suì, shàng wèi xǔ rén. nǐ dào nèn yàng dà fù rén jiā, wèi shén rú cǐ nián jì yóu wèi yì hūn? guò shàn zhǐ yīn shì gè ài nǚ, yào mì gè gè kuí zhē nǚ xù wèi pèi, suǒ yǐ gāo bù chéng, dī bù jiù, jiǎn zé le duō shǎo zǐ dì, méi gè zhòng yì de, cuō tuó zhì jīn.
話休煩絮。且說過善女兒淑女，天性孝友，相貌端莊，長成一十八歲，尚未許人。你道恁樣大富人家，為甚如此年紀猶未議婚？過善只因是個愛女，要覓個個喹嗻女婿為配，所以高不成，低不就，揀擇了多少子弟，沒個中意的，蹉跎至今。

yòu yīn ér zi bù xiào, yuè bǎ nǚ ér zhí qián, yào zé gè chū rén tóu dì de, zhuì rù jiā lái, fù tuō jiā shì, gù cǐ yù nán qí pèi.
又因兒子不肖，越把女兒值錢，要擇個出人頭地的，贅入家來，付託家事，故此愈難其配。

huà fēn liǎng tóu. què shuō guò shàn lín jìn yǒu yī rén, xìng zhāng míng rén, shì dài gēng dú, jiā pō fù ráo. fū qī liǎng kǒu, dān shēng yī zi, qǔ míng xiào jī, shēng de xiàng mào kuí wú, rén wù jì chǔ, shēn tōng jīn gǔ, guǎng dú shī shū. nián fāng èr shí, wèi zēng hūn pèi. zhāng rén zhèng yāng méi rén xún qīn, qià hǎo shuō zhì guò jiā. guò shàn yǐ céng kàn jiàn xiào jī zhè gè fēng yí, què yòu mén dāng hù duì, xīn zhōng dà xǐ, dào: dé cǐ zi wèi xù, wǒ nǚ zhōng shēn yǒu tuō yǐ! zhāng rén shì gè dú zi, běn bù shě dé zhuì chū. yīn guò shàn yāng méi zài sān lái shuō, yòu wén qí nǚ shén xián, gù cǐ yǔn le. shǎo bu dé wèn míng nà cǎi, diàn yàn chuán shū, zhuì rù guò jiā. xiào jī suī rán zhuì zài guò jiā, měi rì zǎo wǎn shěng shì fù mǔ, bìng wú shǎo dān fū qī xiàng dài, yóu rú bīn kè, jìng zhòng guò shàn, tóng yú fù mǔ. yòu qiě wèi rén qiān hòu, dài rén jiē wù, yī tuán hé qì, shàng xià zhī rén, wú bù yuè fú. guò shàn ài zhī rú zi. fán yǒu yí nán shì tǐ, tuō tā zhī lǐ, kàn qí cái gàn. xiào jī tiáo fēn lǐ xī, jǐng jǐng yǒu fāng. guò shàn yīn cǐ yù jiā huān xǐ. zhǐ yǒu fāng shì zài fáng, sī xiǎng zhàng fū, bù zhī zài yú hé chù, bìng wú xiāo hào, wèi zhī sǐ huó cún wáng, rì yè bēi shāng bù yǐ.
話分兩頭。卻說過善鄰近有一人，姓張名仁，世代耕讀，家頗富饒。夫妻兩口，單生一子，取名孝基，生得相貌魁梧，人物濟楚，深通今古，廣讀詩書。年方二十，未曾婚配。張仁正央媒人尋親，恰好說至過家。過善已曾看見孝基這個丰儀，卻又門當戶對，心中大喜，道：「得此子為婿，我女終身有托矣！」張仁是個獨子，本不捨得贅出。因過善央媒再三來說，又聞其女甚賢，故此允了。少不得問名納彩，奠雁傳書，贅入過家。孝基雖然贅在過家，每日早晚省視父母，並無少擔夫妻相待，猶如賓客，敬重過善，同於父母。又且為人謙厚，待人接物，一團和氣，上下之人，無不悅服。過善愛之如子。凡有疑難事體，托他支理，看其材幹。孝基條分理析，井井有方。過善因此愈加歡喜。只有方氏在房，思想丈夫，不知在於何處，並無消耗，未知死活存亡，日夜悲傷不已。

guāng yīn rú jiàn, zhāng xiào jī zài guò jiā bù jué yòu shì èr nián yǒu yú. guò shàn hū rán rǎn bìng, qiú shén wǎng xiào, yòng yào wú gōng. fāng shì gū sǎo èr rén, zhòu yè shì fèng tāng yào.
光陰如箭，張孝基在過家不覺又是二年有餘。過善忽然染病，求神罔效，用藥無功。方氏姑嫂二人，晝夜侍奉湯藥。

xiào jī jū zài wài xiāng, zōng lǐ zhū shì. nà lǎo ér jiàn jiàn wēi dǔ, zì liào bù qǐ, fēn fù nǚ ér zhì jiǔ, biàn qǐng lín lǐ qīn qī dào jiā, zhǔ cǔn dào: liè wèi gāo qīn zài shàng.
孝基居在外廂，綜理諸事。那老兒漸漸危篤，自料不起，分付女兒治酒，遍請鄰里親戚到家，囑忖道：「列位高親在上。

lǎo hàn tuō lài tiān dì zǔ zōng, zhēng dé zhè xiē báo chǎn, zhǐ wàng chuán zhū zi sūn, shì shǒu qí yè. bù xìng mìng bó, shēng cǐ bù xiào nì zéi, pò fèi xǔ duō. xiàng yǐ qián dùn zài wài, wèi zhī sǐ shēng. xìng ěr shàng yǒu yī nǚ, hūn pèi dé rén, liáo wèi lǎo jǐng. bù xiǎng jīn dé zhòng jí, bù jiǔ xiè shì. gù tè qǐng liè wèi dào lái, zuò gè zhèng míng, jiāng suǒ yǒu cái chǎn, jǐn chuán fù nǚ fū, jiē xù wǒ jiā zōng sì. jiǔ yǐ xiě xià yí zhǔ, fán liè wèi gè shǔ gè huā yā. tǎng huò nì zǐ yóu zài, tàn wǒ wáng hòu, huí jiā zhēng zhí, jìng jiāng cǐ gào sòng guān sī, guān fǔ zì rán míng bái. suì yú zhěn biān mō chū yí zhǔ, jiào jiā rén dì yǔ zhòng rén guān kàn.
老漢托賴天地祖宗，掙得這些薄產，指望傳諸子孫，世守其業。不幸命薄，生此不肖逆賊，破費許多。向已潛遁在外，未知死生。幸爾尚有一女，婚配得人，聊慰老景。不想今得重疾，不久謝世。故特請列位到來，做個證明，將所有財產，盡傳付女夫，接續我家宗祀。久已寫下遺囑，煩列位各署個花押。倘或逆子猶在，探我亡後，回家爭執，竟將此告送官司，官府自然明白。」遂於枕邊摸出遺囑，教家人遞與眾人觀看。

cǐ shí zhòng rén yí shì zhāng xiào jī jiàn shí, shàng wèi kāi yán, zhǐ jiàn zhāng xiào jī shuō dào: duō méng yuè fù dà ēn. dàn yuè fù xiàn yǒu zi zài, wàn wú cái chǎn fǎn guī wài xìng zhī lǐ.
此時眾人疑是張孝基見識，尚未開言，只見張孝基說道：「多蒙岳父大恩。但岳父現有子在，萬無財產反歸外姓之理。

yǐ xiǎo xù yú jiàn, dāng chāi rén sì miàn fǎng mì dà jiù huí lái, jiāng jiā yè fù zhī, yǐ quán fù zǐ zhī qíng, xiǎo xù fū qī zì dāng guī zōng. shè huò dà jiù shēn yǐ bù xìng, shàng yǒu jiù sǎo shǒu jié, dāng jiāo yǔ zhǎng guǎn, rán hòu fǎng zú zhōng zhī zǐ, lì wèi hòu sì. cǐ nǎi zhèng lǐ. ruò shì xiǎo xù chéng shòu, wài rén bì yǒu zhú zi ài xù zhī bàng. jiū jiàn què cháo, xiǎo xù yì bèi rén tán lùn. zhè jué bù gǎn fèng mìng. shū nǚ yě dào: gē ge zhǐ yīn jù pà diē diē zé fá, gù duǒ bì zài wài, liào bì wú yàng. zhàng fū nǎi wài xìng zhī rén, qǐ gǎn chéng shòu.
以小婿愚見，當差人四面訪覓大舅回來，將家業付之，以全父子之情，小婿夫妻自當歸宗。設或大舅身已不幸，尚有舅嫂守節，當交與掌管，然後訪族中之子，立為後嗣。此乃正理。若是小婿承受，外人必有逐子愛婿之謗。鳩僭鵲巢，小婿亦被人談論。這決不敢奉命。」淑女也道：「哥哥只因懼怕爹爹責罰，故躲避在外，料必無恙。丈夫乃外姓之人，豈敢承受。」

zhòng rén jiàn tā fū qī shuō huà chū yú zhì chéng, suì qí shēng shuō dào: jīn xù lìng ài zhī yán, yì shì yǒu lǐ. qiě dài xún fǎng xiǎo guān rén, yī nián bàn zài, dài yǒu de xìn, zài zuò qū chù. guò shàn dào: xiǎo xù zhī yán, bú shì ài wǒ, nǎi shì hài wǒ. zhòng rén dào: rú hé shì hài tài gōng? guò shàn dào: lǎo hàn yī shēng xīn kǔ, zhēng dé zhè xiē jiā shì, nì zǐ shì zhī yóu rú fèn tǔ, bù shàng bàn nián, pò sàn sì qiān yú jīn. rú cǐ huī huò, biàn tóng dòu jiā jì, zhǐ rì kě jīng cái chǎn jì jǐn, bì zhì biàn mài yíng mù. nà shí bù wéi lǎo hàn bù néng rù tǔ, kǒng zǔ zōng zài tǔ zhī gǔ, fǎn bào qì huāng yě yǐ. xiào jī yòu dào: dà jiù xī yīn nián yòu, wèi fěi rén yòu huò suǒ zhì. jīn yǐ nián zhǎng, yòu yǒu mǒu bèi hǎo yán quàn yù, liào bì gǎi guò zì xīn, jué bù zhì cǐ. guò shàn dào: wèi bì, wèi bì! yǒu wǒ zài rì, yán jiā zé fá, shàng bù gǎi quān. wǒ sǐ zhī hòu, yòu hé rén dé ér jìn zhī! zhòng rén dōu dào: yī zhe wǒ men yú jiàn, bù ruò jūn fēn le, liǎng quán qí měi. lìng láng huí shí, yě méi dé huà shuō. guò shàn zhǐ shì bù xǔ. xiào jī fū fù zài sān kǔ cí, guò shàn dà nù dào: rǔ yì xiào nì zǐ yào ōu sǐ wǒ me? zhòng rén jiàn tā fā è, nǎi duì xiào jī dào: lìng yuè zhí yì rú cǐ, bù bì cí le. suì jiāng yí zhǔ gè xiě le huā yā, dì yǔ guò lǎo. shū nǚ yòu dào: diē diē jiā cái jǐn fù yǔ wǒ fū fù, sǎo sǎo dāng zhì yú hé dì? guò shàn dào: wǒ yǐ liào lǐ zài cǐ, bù xiāo nǐ lǜ. jiāng yí zhǔ fù guò xiào jī, xiào jī fū fù qì bài ér shòu.
眾人見他夫妻說話出於至誠，遂齊聲說道：「今婿令愛之言，亦似有理。且待尋訪小官人，一年半載，待有的信，再作區處。」過善道：「小婿之言，不是愛我，乃是害我。」眾人道：「如何是害太公？」過善道：「老漢一生辛苦，掙得這些家事，逆子視之猶如糞土，不上半年，破散四千餘金。如此揮霍，便銅斗家計，指日可荊財產既盡，必至變賣塋墓。那時不惟老漢不能入土，恐祖宗在土之骨，反暴棄荒野矣。」孝基又道：「大舅昔因年幼，為匪人誘惑所致。今已年長，又有某輩好言勸喻，料必改過自新，決不至此。」過善道：「未必，未必！有我在日，嚴加責罰，尚不改悛。我死之後，又何人得而禁之！」眾人都道：「依着我們愚見，不若均分了，兩全其美。令郎回時，也沒得話說。」過善只是不許。孝基夫婦再三苦辭，過善大怒道：「汝亦效逆子要毆死我麼？」眾人見他發惡，乃對孝基道：「令岳執意如此，不必辭了。」遂將遺囑各寫了花押，遞與過老。淑女又道：「爹爹家財盡付與我夫婦，嫂嫂當置於何地？」過善道：「我已料理在此，不消你慮。」將遺囑付過孝基，孝基夫婦泣拜而受。

guò shàn yòu mō chū èr zhǐ niē zài shǒu zhōng, qǐng guò fāng zhǎng zhě jìn qián, shuō dào: nì zǐ bù xiào, zhì lìng ài shī qí suǒ tiān, lǎo hàn xīn shí bù ān. dàn dān wù zài cǐ, zhōng wèi bù liǎo. lǎo hàn yǐ xiě yī zhí zhào yú cǐ, fù yǔ lìng ài. lǎo hàn wáng hòu, fán qīn jiā yǐn huí, lìng xuǎn liáng pèi. wàn yī nì zǐ huí lái yǒu yán, zhí cǐ fù guān sù lǐ. wài yǒu tián bǎi mǔ, yǐ cháng nì zǐ suǒ fèi zhuāng lián. dào bà, jiāng èr zhǐ dì yǔ. fāng zhǎng zhě yě bù lái jiē, dá dào: xiǎo nǚ jì guī lìng láng, nǎi qīn jiā jiā shì, yǐ yǔ lǎo fū wú gàn. kuàng hán mén cóng wú èr jià zhī nǚ, fēi lǎo fū suǒ yuàn wén, qīn jiā qǐng wù kāi kǒu.
過善又摸出二紙捏在手中，請過方長者近前，說道：「逆子不肖，致令愛失其所天，老漢心實不安。但耽誤在此，終為不了。老漢已寫一執照於此，付與令愛。老漢亡後，煩親家引回，另選良配。萬一逆子回來有言，執此赴官訴理。外有田百畝，以償逆子所費妝奩。」道罷，將二紙遞與。方長者也不來接，答道：「小女既歸令郎，乃親家家事，已與老夫無干。況寒門從無二嫁之女，非老夫所願聞，親家請勿開口。」

dào bà, wǎng wài jiù zǒu. xiào jī kǔ liú bù zhù
道罷，往外就走。孝基苦留不祝

guò shàn hū xí fù chū lái shuō zhī, fāng shì dà kū dào: qiè wén fù rén zhī yì, cóng yī ér zhōng. fū sǐ ér jià, zhì zhě chǐ wèi. hé kuàng qiè fū shàng zài, qǐ kě wèi cǐ gǒu zhì zhī shì! guò shàn yòu dào: nì zǐ zǒng zài, zhè děng bù xiào, shǒu zhī hé yì! fāng shì dào: qiè fū suī bù xiào, qiè zhì bù kě gǎi. bì yù duó qiè zhī zhì, yǒu sǐ ér yǐ.
過善呼媳婦出來說知，方氏大哭道：「妾聞婦人之義，從一而終。夫死而嫁，志者恥為。何況妾夫尚在，豈可為此狗彘之事！」過善又道：「逆子總在，這等不肖，守之何益！」方氏道：「妾夫雖不肖，妾志不可改。必欲奪妾之志，有死而已。」

guò shàn dào: nǐ yǒu cǐ zhì qì, gù shì hǎo shì. dàn wǒ wáng hòu, jiā chǎn yǐ fù nǚ fū zhǎng guǎn. nǐ jū yú cǐ, xū bù wěn biàn. shū nǚ dào: diē diē, sǎo sǎo jì kěn shǒu jié, jiā yè zì rán gāi tā chéng shòu. hái ér guī yú fū jiā, cái shì zhèng lǐ. fāng shì dào: gū niáng, wǒ yòu wú zǐ sì, yào zhè xiē jiā cái hé yòng! gōng gōng jì yǒu tián bǎi mǔ yǔ wǒ, dāng guī mǔ jiā, yǐ shàn cǐ shēng. jí zhàng fū huí jiā, yì kě dù rì. zhòng rén qí shēng chēng hǎo. guò shàn dào: xí fù, nǐ yǔ guò mén zhēng qì, zhè bǎi mǔ tián shàng shǎo, zài zēng tián èr bǎi mǔ, yín zi èr bǎi liǎng, yǔ nǐ zhōng shēn shòu yòng. fāng shì hán lèi bài xiè. fēn bō yǐ dìng, guò shàn jiào nǚ xù liú qīn qī lín lǐ yú táng zhōng yǐn jiǔ, zhì wǎn fāng sàn.
過善道：「你有此志氣，固是好事。但我亡後，家產已付女夫掌管。你居於此，須不穩便。」淑女道：「爹爹，嫂嫂既肯守節，家業自然該他承受。孩兒歸於夫家，才是正理。」方氏道：「姑娘，我又無子嗣，要這些家財何用！公公既有田百畝與我，當歸母家，以贍此生。即丈夫回家，亦可度日。」眾人齊聲稱好。過善道：「媳婦，你與過門爭氣，這百畝田尚少，再增田二百畝，銀子二百兩，與你終身受用。」方氏含淚拜謝。分撥已定，過善教女婿留親戚鄰里於堂中飲酒，至晚方散。

nà guò shàn běn lái bìng shì yǐ yǒu bā jiǔ fēn le, què yòu miǎn qiáng liào lǐ zhè shì. hóu zhǎng qì duǎn, fèi shé láo chún, láo lù zhè bàn rì, dào wǎn shàng yù jiā chén zhòng. nǚ ér xí fù shǒu zài chuáng biān, tí tí kū kū. zhāng xiào jī bèi bàn hòu shì, zǎo yǐ tíng dāng. yòu guò shù rì, wū hū āi zāi! zhèng shì: sān cùn qì zài qiān bān yòng, yī dàn wú cháng wàn shì xiū.
那過善本來病勢已有八九分了，卻又勉強料理這事。喉長氣短，費舌勞唇，勞碌這半日，到晚上愈加沉重。女兒、媳婦守在床邊，啼啼哭哭。張孝基備辦後事，早已停當。又過數日，嗚呼哀哉！正是：三寸氣在千般用，一旦無常萬事休。

nǚ ér xí fù dōu kū dé hūn mí jǐ cì. zhāng xiào jī yě shí fēn āi tòng. yī qīn guān guǒ, jí qí huá měi. qī shí zhī zhōng, kāi sàng shòu diào, yán qǐng sēng dào, xiū zuò hǎo shì, yǐ zī míng fú. zé xuǎn jí rì, zàng yú zǔ yíng. měi shì wù cóng fēng hòu. bìn zàng zhī hòu, fāng shì shōu shí, guī yú mǔ jiā. gū sǎo bù rěn fēn shě, dà kū ér bié, bù zài huà xià.
女兒媳婦都哭得昏迷幾次。張孝基也十分哀痛。衣衾棺槨，極其華美。七十之中，開喪受吊，延請僧道，修做好事，以資冥福。擇選吉日，葬於祖塋。每事務從豐厚。殯葬之後，方氏收拾，歸於母家。姑嫂不忍分舍，大哭而別，不在話下。

qiě shuō zhāng xiào jī jiāng zhàng rén suǒ yí jiā chǎn qián cái mǐ gǔ, yī yī dēng jì zhàng bù, yòu chāi rén gè chù fǎng wèn guò qiān, bìng wú zōng yǐng. shí guāng shì jiàn, suì yuè rú liú, shū hū biàn guò wǔ nián. nà shí zhāng xiào jī shēng xià liǎng gè ér zi, mén shǒu tiān gè jiě dāng pù ér, yòng gè zhǔ guǎn, zǒng qí chū rù. jiā shì bǐ guò shàn shǒu nèi, yòu zēng jǐ bèi.
且說張孝基將丈人所遺家產錢財米谷，一一登記賬簿，又差人各處訪問過遷，並無蹤影。時光似箭，歲月如流，倏忽便過五年。那時張孝基生下兩個兒子，門首添個解當鋪兒，用個主管，總其出入。家事比過善手內，又增幾倍。

huà xiū fán xù. yī rì zhāng xiào jī yǒu shì lái dào chén liú jùn zhōng, jiè gè yù suǒ zhù xià. ǒu tóng jiā rén dào gè chù yóu wán. mò hòu lái zhì shì shàng, zhǐ jiàn gè yǒu bìng qǐ gài, zuò zài yī rén jiā yán xià. nà rén jiā qū zhú tā qǐ shēn. zhāng xiào jī xīn zhōng bù rěn, jiào jiā rén zhū xìn shě yǔ tā jǐ gè qián chāo. nà zhū xìn yuán shì guò jiā lǎo pú, jí huì jiàn mào biàn sè, suí jī yīng biàn, shì gè líng lì rén ér. dāng xià qǔ qián dì yǔ zhè qǐ gài, bǎ yǎn guān kàn, chī le yī jīng, jí máng gǎn lái, duì zhāng xiào jī shuō dào: guān rén xiàng lái xún fǎng xiǎo guān rén xià luò. shì lái gài zhě, miàn mào hǎo shēng sī xiàng. zhāng xiào jī biàn dìng le jiǎo, fēn cǔn dào: nǐ zài qù xì kàn. ruò guǒ shì tā, bì rán rèn dé nǐ. qiě mò shuō wǒ shì nǐ jiā nǚ xù, tài gōng chǎn yè dōu guī yú wǒ. zhǐ shuō jiā yǐ pò sàn, wǒ nǎi shì nǐ xīn zhǔ rén, kàn tā rú hé duì dá, rán hòu nǐ biàn yǐn tā lái xiāng jiàn, wǒ zì yǒu chù.
話休煩絮。一日張孝基有事來到陳留郡中，借個寓所住下。偶同家人到各處遊玩。末後來至市上，只見個有病乞丐，坐在一人家檐下。那人家驅逐他起身。張孝基心中不忍，教家人朱信舍與他幾個錢鈔。那朱信原是過家老僕，極會鑒貌辨色，隨機應變，是個伶俐人兒。當下取錢遞與這乞丐，把眼觀看，吃了一驚，急忙趕來，對張孝基說道：「官人向來尋訪小官人下落。適來丐者，面貌好生廝像。」張孝基便定了腳，分忖道：「你再去細看。若果是他，必然認得你。且莫說我是你家女婿，太公產業都歸於我。只說家已破散，我乃是你新主人，看他如何對答，然後你便引他來相見，我自有處。」

zhū xìn dé le yán yǔ, fù shēn zhuǎn qù, jiàn tā zhèng dī zhe tóu, bǎ qián xì zài yī gēn yī dài shàng, cáng rù yāo lǐ. zhū xìn zǐ xì yī kàn, gèng wú yí huò. nà gài zhě qǐ xiān shě qián yǔ tā shí, qí xīn quán zài qián shàng, nà gè lái kàn shě qián de shì shuí. zhè cì zhū xìn qù kàn shí, tā yǐ bǎ qián cáng guò, yě jǔ qǐ yǎn lái, rèn dé shì zì jiā jiā rén, bù jué shī shēng jiào dào: zhū xìn, nǐ tóng shuí zài zhè lǐ? zhū xìn biàn dào: xiǎo guān rén, nǐ rú hé liú luò zhì cǐ? guò qiān qì dào: zì cóng nà rì táo bèn chū mén, yù yào yāng rén lái quàn jiě diē diē, bù xiǎng lù shàng qià yù zhe xiǎo sān xiǎo sì xiōng dì liǎng gè lán zǔ zhù le, wù yào tuō wǒ huí jiā. wǒ xiǎng diē diē zhèng zài shèng nù zhī shí, zhè fān ruò huí, xìng mìng jué rán nán huó. cōng máng zhī jì, yī quán dǎ qù, bù yì xiǎo sì diē dǎo biàn sǐ. xīn zhōng hài pà, lián yè táo mìng, bēn le jǐ rì, fāng dào zhè lǐ. zài kè diàn zhōng xiē le jǐ shí, bǎ shēn biān yín liǎng chī jǐn, bèi tā gǎn jiāng chū lái, wú kě nài hé, zhǐ de qiú qǐ dù mìng. rì yè sī jiā, méi chù tǎo gè xìn xī, tiān xìng jīn rì yù nǐ. kě shí duì wǒ shuō, nà rì xiǎo sì sǐ le, diē diē yǒu hé huà shuō? zhū xìn dào: xiǎo sì dāng shí xǐng le zhuǎn lái, bù céng de sǐ. tài gōng yǐ qù shì wǔ nián yǐ.
朱信得了言語，復身轉去，見他正低着頭，把錢系在一根衣帶上，藏入腰裡。朱信仔細一看，更無疑惑。那丐者起先舍錢與他時，其心全在錢上，那個來看舍錢的是誰。這次朱信去看時，他已把錢藏過，也舉起眼來，認得是自家家人，不覺失聲叫道：「朱信，你同誰在這裡？」朱信便道：「小官人，你如何流落至此？」過遷泣道：「自從那日逃奔出門，欲要央人來勸解爹爹，不想路上恰遇着小三、小四兄弟兩個攔阻住了，務要拖我回家。我想爹爹正在盛怒之時，這番若回，性命決然難活。匆忙之際，一拳打去，不意小四跌倒便死。心中害怕，連夜逃命，奔了幾日，方到這裡。在客店中歇了幾時，把身邊銀兩吃盡，被他趕將出來，無可奈何，只得求乞度命。日夜思家，沒處討個信息，天幸今日遇你。可實對我說，那日小四死了，爹爹有何話說？」朱信道：「小四當時醒了轉來，不曾得死。太公已去世五年矣。」

guò qiān jiàn shuō fù qīn yǐ sǐ, jiào shēng: kǔ yě! wàng xià biàn dào. zhū xìn shàng qián fú qǐ, hóu zhōng gěng yè, kū bù chū shēng. wū wū le hǎo yī huí, fāng cái fàng shēng dà kū dào: wǒ zhǐ wàng huí jiā, yāng rén qiú gào shōu liú, yī yuán fù zǐ xiāng jù, shuí xiǎng yǐ bù zài le! bēi shēng cǎn qiè, zhū xìn yì bù jué duò lèi. kū le yī huí, nǎi wèn dào: diē diē jì gù, zhè xiē jiā sī shì shuí zhǎng guǎn? zhū xìn dào: tài gōng wèi wáng zhī qián, xiǎo guān rén suǒ jiè zhè xiē zhài zhǔ, qí lái qǔ suǒ. tài gōng bù kěn chéng rèn, bèi gào guān sī.
過遷見說父親已死，叫聲：「苦也！」望下便倒。朱信上前扶起，喉中哽咽，哭不出聲。嗚嗚了好一回，方才放聲大哭道：「我指望回家，央人求告收留，依原父子相聚，誰想已不在了！」悲聲慘切，朱信亦不覺墮淚。哭了一回，乃問道：「爹爹既故，這些家私是誰掌管？」朱信道：「太公未亡之前，小官人所借這些債主，齊來取索。太公不肯承認，被告官司。

yá mén zhōng yòng le wú shù yín zi. jí zhì shěn wèn, yī yī duàn hái, tián chǎn yǐ qù dà bàn.
衙門中用了無數銀子。及至審問，一一斷還，田產已去大半。

xiǎo niáng zǐ chū jià, zhuāng lián yòu qù le hǎo xiē. tài gōng lín zhōng shí, hèn xiǎo guān rén bù xué hǎo, jǐn shù fēn sǎn qīn qī. cún xià xiē shǎo, tài gōng sǐ hòu, jiā wú zhèng zhǔ, tóng pú děng bèi, yī dùn luàn qiǎng, fēn háo bù liú. zhǐ cún zhù zhái, mài yǔ wǒ xīn zhǔ rén zhāng dà guān rén, bǎ lái sàng zhōng bìn zàng zhī yòng. rú jīn cùn tǔ jù wú le. guò qiān jiàn shuō, yòu kū qǐ lái dào: wǒ zhī dào jiā yè hái zài, rú jīn zhēng zhā xìng mìng huí qù, xué hǎo wèi rén, bù liào pò fèi zhì cǐ! yòu wèn dào: jiā chǎn biàn wú le, wǒ hún jiā què zài hé chù? mèi zǐ jià yú nà jiā? zhū xìn dào: xiǎo niáng zǐ jiù jià zài jìn chù rén jiā, dà sǎo dào bù hǎo shuō. guò qiān dào: què shì wèi hé? zhū xìn dào: tài gōng yīn jiǔ bù jiàn xiǎo guān rén xiāo xī, zhī dào yǐ gù, sòng guī mǔ jiā, lìng tā gǎi jià. guò qiān dào: kě xiǎo dé jià yě bù céng? zhū xìn dào: lǎo nú wèi tóu le xīn zhǔ rén, bù shí chà wǎng yuǎn chù, zài jiā rì shǎo, bù céng xì wèn, xiǎng shì yǐ jià qù le.
小娘子出嫁，妝奩又去了好些。太公臨終時，恨小官人不學好，盡數分散親戚。存下些少，太公死後，家無正主，童僕等輩，一頓亂搶，分毫不留。止存住宅，賣與我新主人張大官人，把來喪中殯葬之用。如今寸土俱無了。」過遷見說，又哭起來道：「我只道家業還在，如今掙扎性命回去，學好為人，不料破費至此！」又問道：「家產便無了，我渾家卻在何處？妹子嫁於那家？」朱信道：「小娘子就嫁在近處人家，大嫂到不好說。」過遷道：「卻是為何？」朱信道：「太公因久不見小官人消息，只道已故，送歸母家，令他改嫁。」過遷道：「可曉得嫁也不曾？」朱信道：「老奴為投了新主人，不時差往遠處，在家日少，不曾細問，想是已嫁去了。」

guò qiān fǔ yīng dà tòng dào: zhǐ wèi wǒ yī shēn bù xiào, jiā pò rén wáng, cái wèi tā rén suǒ yǒu, qī wèi tā rén suǒ de, chéng tiān dì jiān yī dà zuì rén yě! yào zhè gǒu mìng hé yòng, bù rú sǐ xiū! wàng zhe jiē yán shí shàng biàn yào zhuàng sǐ. zhū xìn yī bǎ chě zhù dào: xiǎo guān rén, lóu yǐ shàng qiě tān shēng, rú hé zhè děng duǎn jiàn! guò qiān dào: xī nián hái xiǎng yǒu guī xiāng de rì zi, gù rěn chǐ tōu shēng. jīn yǐ wú jiā kě guī, bù rú zǎo xiē sǐ le, shěng de zài cǐ chū chǒu. zhū xìn dào: hǎo sǐ bù rú è huó! bù kě rú cǐ. lǎo nú xīn zhǔ rén zuò rén shén hǎo, dài wǒ yǐn qù xiāng jiàn, qiú tā dài huí xiāng lǐ. tǎng yǒu yòng de zháo nǐ zhī chù, jiù zài tā jiā ān shēn lì mìng, dào lǎo lái hái yǒu gè jié guǒ. ruò sǐ zài zhè lǐ, yǒu shuí shōu qǔ nǐ de shī hái? què bù wǎng le zhè yī sǐ! guò qiān chén yín le yī huí dào: nǐ huà dào shuō dé shì. dàn xiū rén zǐ, zěn hǎo qù xiāng jiàn? wàn yī bù liú, fǎn gān zhé zhè fān miàn pí. zhū xìn dào: zhì cǐ dì wèi, hái gù dé shén me xiū chǐ!
過遷撫膺大慟道：「只為我一身不肖，家破人亡，財為他人所有，妻為他人所得，誠天地間一大罪人也！要這狗命何用，不如死休！」望着階沿石上便要撞死。朱信一把扯住道：「小官人，螻蟻尚且貪生，如何這等短見！」過遷道：「昔年還想有歸鄉的日子，故忍恥偷生。今已無家可歸，不如早些死了，省得在此出醜。」朱信道：「好死不如惡活！不可如此。老奴新主人做人甚好，待我引去相見，求他帶回鄉里。倘有用得着你之處，就在他家安身立命，到老來還有個結果。若死在這裡，有誰收取你的屍骸？卻不枉了這一死！」過遷沉吟了一回道：「你話到說得是。但羞人子，怎好去相見？萬一不留，反乾折這番麵皮。」朱信道：「至此地位，還顧得什麼羞恥！」

guò qiān dào: jì rú cǐ, bú yào shuō chū wǒ zhēn xìng míng lái, zhǐ shuō shì nǐ de qīn qī bà.
過遷道：「既如此，不要說出我真姓名來，只說是你的親戚罷。」

zhū xìn dào: shì cái wǒ xiān jiǎng guò le, zěn hǎo gǎi dé? dāng xià guò qiān wú nài, zhǐ de bǎ shēn shàng pò yī shang zhěng yī zhěng, suí zhū xìn ér lái.
朱信道：「適才我先講過了，怎好改得？」當下過遷無奈，只得把身上破衣裳整一整，隨朱信而來。

zhāng xiào jī yuǎn yuǎn zhàn zài rén jiā wū xià, wàng jiàn tā tí kū zhè yī duàn guāng jǐng, jué dào tā yǒu ào huǐ zhī niàn, bù shèng tàn xī. guò qiān zǒu jìn xiào jī shēn biān, dī zhe tóu zhàn xià. zhū xìn xiān shuō dào: gào guān rén, zhèng shì lǎo nú jiù rì xiǎo zhǔ rén, yīn táo nán chū lái, liú luò zài cǐ. qiú guān rén liú tā zé gè. biàn jiào dào: guò lái jiàn le guān rén.
張孝基遠遠站在人家屋下，望見他啼哭這一段光景，覺道他有懊悔之念，不勝嘆息。過遷走近孝基身邊，低着頭站下。朱信先說道：「告官人，正是老奴舊日小主人，因逃難出來，流落在此。求官人留他則個。」便叫道：「過來見了官人。」

guò qiān shàng qián yù yào zuō yī, qù chě nà xiù zi, què dōu zhǐ yǒu de bàn jié, yòu shì pò dì, zuǒ chě yě gài bù lái shǒu, yòu chě yě zhē bù zháo bì, zhǐ de chāo zhuó shǒu, chàng gè nuò. zhāng xiào jī kàn le, yù jiā kě lián, yīn shì jiù zǐ, bù hǎo shòu tā de lǐ, hái le gè bàn lǐ, nǎi dào: āi! nǐ shì gè hǎo rén jiā zǐ xī, zěn me dào zhè děng tián dì?
過遷上前欲要作揖，去扯那袖子，卻都只有得半截，又是破的，左扯也蓋不來手，右扯也遮不着臂，只得抄着手，唱個喏。張孝基看了，愈加可憐，因是舅子，不好受他的禮，還了個半禮，乃道：「噯！你是個好人家子息，怎麼到這等田地？

dàn shōu liú nǐ huí qù, méi yǒu yòng chù, què zěn hǎo? zhū xìn dào: gào guān rén, suí fēn hú luàn liú tā bà! zhāng xiào jī dào: nǐ kě huì guàn yuán me? guò qiān dào: xiǎo rén suī rán bù huì, qíng yuàn yòng xīn qù xué. zhāng xiào jī dào: zhǐ pà nǐ shì shòu yòng de rén, rú hé chī dé nèn yàng xīn kǔ? guò qiān dào: xiǎo rén dào cǐ dì wèi, rú hé gǎn cí xīn kǔ! zhāng xiào jī dào: zhè yě bà. zhǐ shì yī dé sān jiàn shì, fāng dài nǐ huí qù, ruò yī bù dé, bù gǎn xiāng liú. guò qiān dào: bù zhī shì nà sān jiàn? zhāng xiào jī dào: dì yī jiàn, zhǐ xǔ zhù zài yuán shàng, fàn shí jiào rén sòng yǔ nǐ chī, bù xǔ wǎng wài háng zǒu. ruò kuà chū le yuán mén, jiù bù xǔ kuà jìn yuán mén. guò qiān dào: xiǎo rén diàn rǔ zǔ zōng, yǒu hé yán jiàn rén, wǎng wài háng zǒu! zhù zài yuán shàng, zhèng shì běn yuàn. zhè gè yī dé. zhāng xiào jī jiàn shuō huà yǒu zì kuì zhī niàn, shèn shì huān xǐ, yòu dào: dì èr jiàn, yào zǎo qǐ yàn xī, bù xǔ tān mián lǎn dài tōu gōng. guò qiān dào: xiǎo rén tiān wèi míng jiù qǐ shēn, zhí zhì hēi le fāng zhǐ. ruò yǒu yuè de rì zi, yè lǐ yě zuò, zěn gǎn tōu gōng! zhè gè yě yī dé. xiào jī yòu dào: yè lǐ dào bù xiāo de, zhǐ rì lǐ bù tōu gōng jiù gòu le. dì sān jiàn, ruò yǒu bú dào zhī chù, rèn píng wǒ zé fá, bù xǔ yuàn chàng. guò qiān dào: jì méng shōu yǎng, biàn shì chóng shēng fù mǔ, dàn píng zé fá, sǐ ér wú yuàn. zhāng xiào jī dào: jì dōu kěn yī, suí wǒ lái. yě bù qù xián wán, fù zhuǎn shēn yǐn dào yù suǒ mén kǒu, guò qiān suí jiāng jìn lái.
但收留你回去，沒有用處，卻怎好？」朱信道：「告官人，隨分胡亂留他罷！」張孝基道：「你可會灌園麼？」過遷道：「小人雖然不會，情願用心去學。」張孝基道：「只怕你是受用的人，如何吃得恁樣辛苦？」過遷道：「小人到此地位，如何敢辭辛苦！」張孝基道：「這也罷。只是依得三件事，方帶你回去，若依不得，不敢相留。」過遷道：「不知是那三件？」張孝基道：「第一件，只許住在園上，飯食教人送與你吃，不許往外行走。若跨出了園門，就不許跨進園門。」過遷道：「小人玷辱祖宗，有何顏見人，往外行走！住在園上，正是本願。這個依得。」張孝基見說話有自愧之念，甚是歡喜，又道：「第二件，要早起晏息，不許貪眠懶怠偷工。」過遷道：「小人天未明就起身，直至黑了方止。若有月的日子，夜裡也做，怎敢偷工！這個也依得。」孝基又道：「夜裡到不消得，只日裡不偷工就夠了。第三件，若有不到之處，任憑我責罰，不許怨悵。」過遷道：「既蒙收養，便是重生父母，但憑責罰，死而無怨。」張孝基道：「既都肯依，隨我來。」也不去閒玩，復轉身引到寓所門口，過遷隨將進來。

zhǔ rén jiā jiàn shì gè qǐ gài, dà shēng chì zhà, bù róng jìn mén. zhāng xiào jī dào: mò gǎn tā, zhè shì wǒ jiā de rén. zhǔ rén dào: zhè qǐ gài cháng shì zài zhè lǐ tǎo fàn chī, zěn me shì zài fǔ shàng jiā rén? zhū xìn dào: yī xiàng liú luò zài cǐ, jīn rì yù jiàn de. dào lǐ biān kāi le fáng mén, zhāng xiào jī zuò xià, fēn cǔn dào: nǐ suí le wǒ, zhè mó yàng bù hǎo kàn xiàng. zhū xìn, nǐ qù jiào zhǔ rén jiā shāo xiē tāng yǔ tā xǐ jìng le shēn zi, shěng liǎng jiàn yī fú yǔ tā huàn le, bǎ xiē fàn shí yǔ tā chī. zhū xìn biàn qù jiào zhǔ rén jiā shāo qǐ tāng lái, huàn guò qiān qù xǐ yù guò qiān zì chū mén zhè jǐ nián, cóng bù céng jiàn tāng miàn. jīn rì zhè yù, jiù rú tuō pí tuì ké, shēn shàng áo zāo, zú zú xǐ le bàn gāng. zhū xìn jiāng yī fú yǔ tā chuān qǐ, shū hǎo le tóu fà, bǐ qián biàn dà bù xiāng tóng. zhū xìn qǔ guò fàn lái, zì yì yī bǎo. nà guò qiān shēn zi běn lái yǒu xiē bìng tǐ, yòu kǔ le yī kǔ, yòu zài dāng fēng chù xǐ le yù, jiàn zhe fàn yòu duō chī le wǎn, sān hé còu, dào yè lǐ shēng qǐ bìng lái. zhāng xiào jī qiàn yī diào zhì, yǒu yī gè duō yuè, fāng cái quán yù.
主人家見是個乞丐，大聲叱咤，不容進門。張孝基道：「莫趕他，這是我家的人。」主人道：「這乞丐常是在這裡討飯吃，怎麼是在府上家人？」朱信道：「一向流落在此，今日遇見的。」到裡邊開了房門，張孝基坐下，分忖道：「你隨了我，這模樣不好看相。朱信，你去教主人家燒些湯與他洗淨了身子，省兩件衣服與他換了，把些飯食與他吃。」朱信便去教主人家燒起湯來，喚過遷去洗裕過遷自出門這幾年，從不曾見湯麵。今日這浴，就如脫皮退殼，身上鏖糟，足足洗了半缸。朱信將衣服與他穿起，梳好了頭髮，比前便大不相同。朱信取過飯來，恣意一飽。那過遷身子本來有些病體，又苦了一苦，又在當風處洗了浴，見着飯又多吃了碗，三合湊，到夜裡生起病來。張孝基倩醫調治，有一個多月，方才痊癒。

zhāng xiào jī shì tǐ yǐ wán, suàn hái le fáng qián, shōu shí qǐ shēn. yòu gù le gè shēng kǒu yǔ guò qiān chéng zuò. yī xíng sì zhòng, xún zhe dà lù ér lái. zhāng xiào jī kāi yán dào: guò qiān, nǐ shì jiù jiā zǐ dì, wǒ bù hǎo huàn nǐ míng zì, rú jīn gǎi jiào zuò guò xiǎo yǐ.
張孝基事體已完，算還了房錢，收拾起身。又雇了個生口與過遷乘坐。一行四眾，循着大路而來。張孝基開言道：「過遷，你是舊家子弟，我不好喚你名字，如今改叫做過小乙。」

yòu fēn fù zhū xìn: nǐ men jiào tā xiǎo yǐ gē, liǎng xià wěn biàn. zhū xìn dào: xiǎo rén zhī dào. zhāng xiào jī dào: xiǎo yǐ, jīn rì lù shàng wú liáo, nǐ bǎ xiàng rì xìng tóu shì qíng, xì xì shuō yǔ wǒ xiāo qiǎn. guò qiān dào: guān rén, wǎng shì xiū tí! ruò shuō qǐ lái, xiū yě xiū sǐ le. zhāng xiào jī dào: nǐ dāng shí shì gè fēng liú qù rén, yǒu shèn me xiū! qiě lüè shuō xiē me. guò qiān bèi bī bù guò, zhǐ de yī yī zhí shuō qián hòu làng fèi zhī shì. zhāng xiào jī dào: nǐ qǐ chū nèn bān kuài huó, qián rì jiē tóu zhè yàng kǔ chǔ, kě jué yǒu xiē guò bù qù me? guò qiān dào: xiǎo rén dāng shí nián yòu wú zhī, yòu bèi rén hōng piàn, yǐ zhì rú cǐ. ào huǐ wú jí yǐ! zhāng xiào jī dào: zhǐ pà yǒu le yín zi, hái qù kuài huó lī. guò qiān dào: xiǎo rén xìng mìng yǐ shì duō de le, hái zuò zhè zhuāng shì, biàn shā wǒ yě bù gǎn qù! zhāng xiào jī yòu duì zhū xìn dào: nǐ shì tā lǎo jiā rén, kě xiǎo dé tài gōng shào nián shí yě céng nèn bān kuài huó guò me? zhū xìn dào: kě lián tā rì yè zhǐ xiǎng zuò rén jiā, hé céng shě de shǐ yī wén qū qián! què xiǎng zhè yàng shì! xiào jī dào: nǐ qiě shuō zěn dì yàng zuò rén jiā? zhū xìn bān zhǐ tóu yī suì qǐ yùn, xì shuō zěn dì qín láo, rú hé xīn kǔ, fāng zhēng dé zhè děng jiā shì. bù xiǎng xiǎo yǐ gē bǎ lái kàn de xiàng tǔ kuài yì bān, nòng dé rén wáng jiā pò. guò qiān tīng le, zhǐ guǎn āi qì. zhāng xiào jī dào: nǐ rú jīn kū yě chí le, zhǐ shì jiāng lái xué zuò hǎo rén, hái yǒu gè chū tóu rì zi. yí lù shàng rè yī jù, lěng yī jù, bǎ huà dǎ zhe tā xīn shì. guò qiān jiàn jiàn zì yuàn zì yì, ào huǐ bù dié. zhèng shì: lín yá lì mǎ shōu jiāng wǎn, chuán dào jiāng xīn bǔ lòu chí.
又分付朱信：「你們叫他小乙哥，兩下穩便。」朱信道：「小人知道。」張孝基道：「小乙，今日路上無聊，你把向日興頭事情，細細說與我消遣。」過遷道：「官人，往事休題！若說起來，羞也羞死了。」張孝基道：「你當時是個風流趣人，有甚麼羞！且略說些麼。」過遷被逼不過，只得一一直說前後浪費之事。張孝基道：「你起初恁般快活，前日街頭這樣苦楚，可覺有些過不去麼？」過遷道：「小人當時年幼無知，又被人哄騙，以致如此。懊悔無及矣！」張孝基道：「只怕有了銀子，還去快活哩。」過遷道：「小人性命已是多的了，還做這樁事，便殺我也不敢去！」張孝基又對朱信道：「你是他老家人，可曉得太公少年時也曾恁般快活過麼？」朱信道：「可憐他日夜只想做人家，何曾捨得使一文屈錢！卻想這樣事！」孝基道：「你且說怎地樣做人家？」朱信扳指頭一歲起運，細說怎地勤勞，如何辛苦，方掙得這等家事。不想小乙哥把來看得像土塊一般，弄得人亡家破。過遷聽了，只管哀泣。張孝基道：「你如今哭也遲了，只是將來學做好人，還有個出頭日子。」一路上熱一句，冷一句，把話打着他心事。過遷漸漸自怨自艾，懊悔不迭。正是：臨崖立馬收韁晚，船到江心補漏遲。

zài lù xíng le jǐ rì, lái dào xǔ chāng, zhāng xiào jī dǎ fā zhū xìn xiān jiāng xíng lǐ guī jiā, bào gào hún jiā, zì tóng guò qiān jìng dào zì jǐ jiā zhōng, jiàn guò fù mǔ, jiāng cǐ shì shuō zhī. lìng guò qiān xiāng jiàn yǐ bì, suì yǐn dào hòu yuán, dǎ sǎo yī jiān fáng zi, bǎ chū bèi wō zhī lèi, jiāo fù ān xiē, yòu fēn cǔn dào: bù xǔ dào bié chù xíng zǒu. wǒ ruò chá chū shí, dìng rán zé fá! guò qiān lián shēng dá yīng: bù gǎn, bù gǎn! xiào jī bié le fù mǔ, huí zhì jiā zhōng, qiāo qiāo yǔ hún jiā shuō le. hún jiā zài sān chēng xiè, bù tí. shì rì guò qiān dāng wǎn zhù xià, cì rì qǐ zǎo, biàn qǐ shēn dān zhe qì jù qù chú dì. kàn nà yuán shí, shèn shì guǎng kuò, zhōu wéi biān zhú wèi lí. zhāng tài gōng yě shì zuò jiā zhī rén, bìng bù zhǒng shén huā mù, dān zhǒng de shì shū cài. guàn yuán de fēi zhǐ yī rén. guò qiān chū shí, nà lǐ yùn nòng dé lái? tā yě bù guǎn, yī wèi mán kěn. guò le shù rì, jiàn jué shú luò, hǎo bù huān xǐ. měi rì dān shuǐ guàn jiāo, yì cǎo chú kěn, yě bù yǔ rén dā huà. cóng qīng chén zhí zhì huáng hūn, lüè bù shǎo xī. huò yù qī fēng chǔ yǔ zhī shí, sī xiǎng fù qīn, tūn shēng tòng qì. yù yào wǎng fén shàng kòu gè tóu ér, yòu shǒu zhe guī jǔ, bù gǎn chū mén. xiǎng qǐ mèi zǐ, wén shuō jiù jià zài zuǒ jìn, què bù zhī shì nà jiā. yì yù jiàn tā yī miàn, yòu xiǎng: jīn rì luò yú rén hòu, hé yán qù jiàn mèi zǐ. zǒng bù xián wǒ, tǎng bèi mèi fū fù mǔ xiōng dì xī luò, què bù zì qǔ qí rǔ! suǒ xìng bǎ zhè niàn tóu xiū le.
在路行了幾日，來到許昌，張孝基打發朱信先將行李歸家，報告渾家，自同過遷徑到自己家中，見過父母，將此事說知。令過遷相見已畢，遂引到後園，打掃一間房子，把出被窩之類，交付安歇，又分忖道：「不許到別處行走。我若查出時，定然責罰！」過遷連聲答應：「不敢，不敢！」孝基別了父母，回至家中，悄悄與渾家說了。渾家再三稱謝，不題。是日過遷當晚住下，次日起早，便起身擔着器具去鋤地。看那園時，甚是廣闊，周圍編竹為籬。張太公也是做家之人，並不種甚花木，單種的是蔬菜。灌園的非止一人。過遷初時，那裡運弄得來？他也不管，一味蠻墾。過了數日，漸覺熟落，好不歡喜。每日擔水灌澆，刈草鋤墾，也不與人搭話。從清晨直至黃昏，略不少息。或遇淒風楚雨之時，思想父親，吞聲痛泣。欲要往墳上叩個頭兒，又守着規矩，不敢出門。想起妹子，聞說就嫁在左近，卻不知是那家。意欲見他一面，又想：「今日落於人後，何顏去見妹子。總不嫌我，倘被妹夫父母兄弟奚落，卻不自取其辱！」索性把這念頭休了。

qiě shuō zhāng xiào jī rì rì chāi rén chá tīng, jiàn rú cǐ qín jǐn, wàn fēn huān xǐ. yòu jiào rén sī xià shì tā, shuō: xiǎo yǐ gē, nǐ hé kǔ rì yè zhè bān láo lù? tōu xiē gōng fū tóng wǒ dào jiē fāng shàng wán shuǎ wán shuǎ, qǐng nǐ chī sān bēi, kě hǎo me? guò qiān dà nù dào: nǐ zhè rén zì jǐ dài duò, yǐ shì bù gāi, què yòu lái yǐn yòu wǒ wèi fēi! xià cì rú cǐ, dìng rán bǐng zhī jiā zhǔ. yī rì, zhāng xiào jī zì lái chá diǎn, jiǎ yì xún tā shì guò, gāo shēng chì hè yào dǎ. guò qiān fú zài dì shàng, shuō dào: shì xiǎo rén yǒu zuì, zhèng gāi zé fá. zhāng xiào jī hèn le jǐ shēng, nǎi dào: gū shù nǐ chū cì, qiě bù jì jiào.
且說張孝基日日差人察聽，見如此勤謹，萬分歡喜。又教人私下試他，說：「小乙哥，你何苦日夜這般勞碌？偷些工夫同我到街坊上頑耍頑耍，請你吃三杯，可好麼？」過遷大怒道：「你這人自己怠惰，已是不該，卻又來引誘我為非！下次如此，定然稟知家主。」一日，張孝基自來查點，假意尋他事過，高聲叱喝要打。過遷伏在地上，說道：「是小人有罪，正該責罰。」張孝基恨了幾聲，乃道：「姑恕你初次，且不計較。

tǎng ruò zài fàn, dìng rán bù ráo. guò qiān dùn shǒu wěi wěi. zì cǐ zhī hòu, yù jiā fèn lì.
倘若再犯，定然不饒。」過遷頓首唯唯。自此之後，愈加奮勵。

yuē mò bàn nián, bìng wú juàn dài zhī yì, zú jī bù gǎn kuà chū yuán mén.
約莫半年，並無倦怠之意，足跡不敢跨出園門。

zhāng xiào jī jiàn tā huǐ guò zhī niàn yǐ jiān, yī rì, jiào rén ná zhe yī tào yī fú bìng jīn zé xié wà zhī lèi, lái dào yuán shàng, duì guò qiān dào: wǒ kàn nǐ zuò shì qín jǐn, shèn shì kě yòng. rú jīn jiě kù zhōng shǎo gè rén xiāng bāng, nǐ dào qù de, kě dài le jīn zé, suí wǒ tóng qù. guò qiān dào: xiǎo rén dé méng shōu liú guàn yuán, yǐ chū wàng wài, qǐ gǎn fù wàng jiě kù zhōng shǐ lìng? zhāng xiào jī dào: bù bì tuī cí, dàn de yòng xīn zhī lǐ, biàn shì nǐ de hǎo chù le. guò qiān jí biàn guǒ qǐ jīn zé, zhěng dùn yī shang. cǐ shí mó yàng, bǐ qián gèng shì bù tóng. suí xiào jī zhì táng zhōng, zuò bié zhāng tài gōng chū mén. lù shàng wú yán jiàn rén, dī zhe tóu ér zǒu. bù yī shí, wàng jiàn zì jiā mén shǒu, xīn zhōng shāng gǎn, àn zì diào xià lèi lái. dào de mén kǒu, zhǐ jiàn jiù rì jiā rén dōu chā shǒu gǒng lì liǎng biān, ràng zhāng xiào jī jìn mén. guò qiān xiǎng dào: wǒ jiā zhè xiē rén, rú hé dōu guī zài tā jiā? xiǎng shì suí wū mài de le. què yě bù gǎn hū huàn, zhǐ dī zhe tóu ér zǒu. zhòng jiā rén suí hòu yě gēn jìn lái. dào le dǎng zhōng, biàn lì zhù jiǎo bù xíng, jiàn zhuō yǐ jiā huǒ zhī lèi, jù shì zì jiā gù wù, yù jiā qī cǎn. zhāng xiào jī dào: nǐ suí wǒ lái, jiào nǐ jiàn yī gè rén. guò qiān zhèng bù zhī jiàn nà gè, zhǐ de yòu suí zhe ér zǒu. què cóng táng hòu zhuǎn xiàng zuǒ biān. guò qiān rèn dé zhè jìng dào nǎi tā jiā jiù shí wǎng jiā miào qù zhī lù. jiàn jiàn zhì jìn, xiào jī zhǐ zhe táng zhōng dào: yǒu rén zài lǐ biān, nǐ jìn qù rèn yī rèn. guò qiān jí máng zǒu qù, tái tóu kàn jiàn fù qīn shén yǐng, fān shēn bài dǎo zài dì, kū dào: bù xiào zi liú luò bēi wū, diàn rǔ jiā mén, shēng bù néng shì fèng tāng yào, sǐ bù néng sòng gǔ rù tǔ, wǔ nì bù dào, fěn gǔ nán shú! yǐ tóu kòu dì, xuè bèi yú miàn. zhèng kū jiān, zhǐ tīng dé bèi hòu yǒu rén kū lái, jiào dào: gē ge, nǐ yī qù bù huí, quán bù bǎ diē diē wèi niàn!
張孝基見他悔過之念已堅，一日，教人拿着一套衣服並巾幘鞋襪之類，來到園上，對過遷道：「我看你作事勤謹，甚是可用。如今解庫中少個人相幫，你到去得，可戴了巾幘，隨我同去。」過遷道：「小人得蒙收留灌園，已出望外，豈敢復望解庫中使令？」張孝基道：「不必推辭，但得用心支理，便是你的好處了。」過遷即便裹起巾幘，整頓衣裳。此時模樣，比前更是不同。隨孝基至堂中，作別張太公出門。路上無顏見人，低着頭而走。不一時，望見自家門首，心中傷感，暗自掉下淚來。到得門口，只見舊日家人都叉手拱立兩邊，讓張孝基進門。過遷想道：「我家這些人，如何都歸在他家？想是隨屋賣的了。」卻也不敢呼喚，只低着頭而走。眾家人隨後也跟進來。到了黨中，便立住腳不行，見卓椅傢伙之類，俱是自家故物，愈加悽慘。張孝基道：「你隨我來，教你見一個人。」過遷正不知見那個，只得又隨着而走。卻從堂後轉向左邊。過遷認得這徑道乃他家舊時往家廟去之路。漸漸至近，孝基指着堂中道：「有人在裡邊，你進去認一認。」過遷急忙走去，抬頭看見父親神影，翻身拜倒在地，哭道：「不肖子流落卑污，玷辱家門，生不能侍奉湯藥，死不能送骨入土，忤逆不道，粉骨難贖！」以頭叩地，血被於面。正哭間，只聽得背後有人哭來，叫道：「哥哥，你一去不回，全不把爹爹為念！」

guò qiān jǔ yǎn jiàn shì mèi zǐ, yī bǎ chě zhù dào: mèi zǐ, zhī dào jīn shēng yǐ wú zài jiàn zhī qī, bù liào fù dé yǔ nǐ xiāng huì! gē mèi èr rén, xiāng chí dà kū.
過遷舉眼見是妹子，一把扯住道：「妹子，只道今生已無再見之期，不料復得與你相會！」哥妹二人，相持大哭。

xī nián liú luò shí kān shāng, jīn rì xiāng féng zhuǎn duàn cháng.
昔年流落實堪傷，今日相逢轉斷腸。

bú shì yī fān hán chè gǔ, zěn de méi huā pū bí xiāng!
不是一番寒徹骨，怎得梅花撲鼻香！

gē mèi kū le yī huí, guò qiān xiàng zhāng xiào jī bài xiè dào: ruò fēi mèi zhàng jiù wǒ xìng mìng, bì zuò yì xiāng zhī guǐ yǐ! dà ēn dà dé, jiāng hé bǔ bào! zhāng xiào jī fú qǐ dào: zì jiā gǔ ròu, hé chū cǐ yán! dàn dé lǎo jiù gǎi guò zì xīn, yǐ wèi yuè zhàng zài tiān zhī líng, shèng shì bào wǒ yě. guò qiān qì xiè dào: bù xiào jǐn shǒu mèi zhàng xiàng rì yuē shù, tǎng yǒu bú dào chù, yī yī qián fān zé fá. zhāng xiào jī xiào dào: qián zhě lǎo jiù bù zhī xiáng xì, gù yòng quán yí zhī cè. jīn yǐ míng bái, qǐ yǒu shì lǐ! dàn xū zì jiè kě yě.
哥妹哭了一回，過遷向張孝基拜謝道：「若非妹丈救我性命，必作異鄉之鬼矣！大恩大德，將何補報！」張孝基扶起道：「自家骨肉，何出此言！但得老舅改過自新，以慰岳丈在天之靈，勝似報我也。」過遷泣謝道：「不肖謹守妹丈向日約束，倘有不到處，一依前番責罰。」張孝基笑道：「前者老舅不知詳細，故用權宜之策。今已明白，豈有是理！但須自戒可也。」

dāng xià zhāng xiào jī huàn zhòng jiā rén lái, bài jiàn yǐ bì, huí zhì fáng zhōng. shū nǚ zhěng zhì jiǔ yáo kuǎn dài. guò qiān nǎi wèn: nǐ de dà sǎo jià le hé rén? shū nǚ dào: gē ge, nǐ zěn shuō zhè huà, què bù wǎng shā le rén! dāng rì diē diē bìng zhòng, zhǔ zhāng jiào sǎo sǎo zhuǎn jià, sǎo sǎo lì zhì bù cóng. nǎi bǎ qián shì xì shuō yī biàn, yòu dào: rú jīn jiàn shǒu zài jiā, zěn me shuō tā jià rén! guò qiān jiàn shuō qī zǐ zhēn jié, yòu bù jué lèi xià, nǎi dào: wǒ nà lǐ xiǎo dé! dōu shì zhū xìn zhī yán. zhāng xiào jī dào: cǐ nǎi yī shí hōng nǐ de huà. dài guò jǐ shí, tóng nǐ qù jiàn lìng yuè, yíng dà sǎo lái jiā. guò qiān dào: zhè gè wǒ yě bù xiǎng yǐ, dàn yào dào diē diē mù shàng zǒu zāo. zhāng xiào jī dào: zhè shì róng yì! dào cì zǎo, bèi bàn jì lǐ, tóng dào mù shàng. guò qiān kū bài dào: bù xiào zi wéi bèi diē diē, zuì gāi wàn sǐ! jīn yuàn gǎi háng zì xīn, yǐ shú qián fēi, wàng qǐ yīn líng dòng jiàn. zhù bà, yòu kū. zhāng xiào jī quàn zhù le, huí dào jiā zhōng, bǎ jiě kù zhōng yín qián diǎn míng, fù yǔ guò qiān zhǎng guǎn. nà guò qiān suī guǎn liǎo jiě kù, yī zhào guàn yuán shí zǎo qǐ yàn mián, bù cí xīn kǔ, chū rù yín liǎng, gōng píng jǐn shèn. wǎng lái de rén, wú bù huān xǐ. jiāng zhāng xiào jī fū qī gōng jìng yóu rú fù mǔ. tǎng yǒu yí nán zhī shì, biàn lái qǐng wèn. zhōng rì zhù zài diàn zhōng, háo wú xī rì zhī tài. cǐ shí qīn qī jǐn xiǎo dé tā yǐ huí jiā, jù lái xiāng tàn. bǐ cǐ zhǐ zuò gè yī, wèi gǎn shēn tán.
當下張孝基喚眾家人來，拜見已畢，回至房中。淑女整治酒肴款待。過遷乃問：「你的大嫂嫁了何人？」淑女道：「哥哥，你怎說這話，卻不枉殺了人！當日爹爹病重，主張教嫂嫂轉嫁，嫂嫂立志不從。」乃把前事細說一遍，又道：「如今見守在家，怎麼說他嫁人！」過遷見說妻子貞節，又不覺淚下，乃道：「我那裡曉得！都是朱信之言。」張孝基道：「此乃一時哄你的話。待過幾時，同你去見令岳，迎大嫂來家。」過遷道：「這個我也不想矣，但要到爹爹墓上走遭。」張孝基道：「這事容易！」到次早，備辦祭禮，同到墓上。過遷哭拜道：「不肖子違背爹爹，罪該萬死！今願改行自新，以贖前非，望乞陰靈洞鑒。」祝罷，又哭。張孝基勸住了，回到家中，把解庫中銀錢點明，付與過遷掌管。那過遷雖管了解庫，一照灌園時早起晏眠，不辭辛苦，出入銀兩，公平謹慎。往來的人，無不歡喜。將張孝基夫妻恭敬猶如父母。倘有疑難之事，便來請問。終日住在店中，毫無昔日之態。此時親戚盡曉得他已回家，俱來相探。彼此只作個揖，未敢深談。

guò le liǎng sān gè yuè, zhāng xiào jī hái kǒng tā xīn huó, yòu lìng rén lái shì tā shuō: xiǎo guān rén, nǐ píng xī hǎo wán, méi yín shí hái gè chù dǐ jiè lái yòng. jīn jiàn fàng zhe bái huàng huǎng xǔ duō dōng xī, dào dāi zuò kān shǒu! jìn rì yǒu gè jué miào de rén ér, yǒu shí èr fēn cái sè, cáng zài yī gè suǒ zài. ruò yǒu xìng, tóng qù chī bēi chá, hé rú? guò qiān tīng bà, dà hè dào: nǐ zhè niǎo rén! wǒ zhǐ yīn dāng chū bèi rén yǐn yòu huài le, nòng dé pò jiā dàng chǎn, jǐ hū sòng le xìng mìng. xīn xià zhèng hèn zhe zhè bān zéi nán nǚ, nǐ què yòu lái hōng wǒ! biàn yào chě qù jiàn zhāng xiào jī. nà rén zhāo chēng bú shì, fāng cái bà le. xiào jī wén zhī rú cǐ, bù shèng zhī xǐ.
過了兩三個月，張孝基還恐他心活，又令人來試他說：「小官人，你平昔好頑，沒銀時還各處抵借來用。今見放着白晃晃許多東西，到呆坐看守！近日有個絕妙的人兒，有十二分才色，藏在一個所在。若有興，同去吃杯茶，何如？」過遷聽罷，大喝道：「你這鳥人！我只因當初被人引誘壞了，弄得破家蕩產，幾乎送了性命。心下正恨着這班賊男女，你卻又來哄我！」便要扯去見張孝基。那人招稱不是，方才罷了。孝基聞知如此，不勝之喜。

shí guāng xùn sù, bù jué yòu shì bàn nián. zhāng xiào jī bǎ kù zhōng zhàng mù, xì xì chá suàn, fēn háo bù chā, nǎi duì guò qiān shuō dào: bù xiào yǒu sān, wú hòu wèi dà. xiàng rì nǐ chū huí shí, wǒ biàn yào shàng fù lìng yuè, yíng dà sǎo yǔ lǎo jiù wán jù. kǒng tā hái yí nǐ shì gè bài zi, wèi bì kěn xǔ, gù cǐ zhǐ le. jīn nǐ huǐ guò zhī míng, rén dōu xiǎo dé, qù yíng dà sǎo, liào wú tuī tuō. rú jīn kě jí tóng qù. guò qiān yī yǔn. shū nǚ qǔ chū yī fù xīn xiān yī fú yǔ tā chuān qǐ, tóng zhì fāng jiā. fāng zhǎng zhě chū lái xiāng jiàn. guò qiān bài dǎo zài dì dào: xiǎo xù bù xiào, yǒu fù yuè fù xián qī! jīn yǐ gǎi guò qián fēi, yù yíng lìng ài wán jù. fāng zhǎng zhě fú qǐ dào: bù xiāo bài, nǐ zhī suǒ xíng, wǒ jǐn yǐ zhī dào. xiǎo nǚ jì guī yú rǔ, lǎo fū zì dāng sòng lái. zhāng xiào jī dào: qīn wēng hái zài hé rì sòng lái? fāng zhǎng zhě dào: jiù míng rì biàn liǎo. zhāng xiào jī dào: qīn wēng yì qiú yī gù, shàng yǒu huà shuō. fāng zhǎng zhě yīng yǔn. èr rén zuò bié, huí dào jiā lǐ.
時光迅速，不覺又是半年。張孝基把庫中賬目，細細查算，分毫不差，乃對過遷說道：「不孝有三，無後為大。向日你初回時，我便要上覆令岳，迎大嫂與老舅完聚。恐他還疑你是個敗子，未必肯許，故此止了。今你悔過之名，人都曉得，去迎大嫂，料無推託。如今可即同去。」過遷依允。淑女取出一副新鮮衣服與他穿起，同至方家。方長者出來相見。過遷拜倒在地道：「小婿不肖，有負岳父、賢妻！今已改過前非，欲迎令愛完聚。」方長者扶起道：「不消拜，你之所行，我盡已知道。小女既歸於汝，老夫自當送來。」張孝基道：「親翁還在何日送來？」方長者道：「就明日便了。」張孝基道：「親翁亦求一顧，尚有話說。」方長者應允。二人作別，回到家裡。

zhāng xiào jī biàn qǐng qīn qī lín lǐ, yú míng rì chī qìng xǐ yán xí.
張孝基遍請親戚鄰里，於明日吃慶喜筵席。

dào cì rì wǔ qián, fāng shì yǐ dào. guò qiān gē mèi chū qù xiāng yíng. xiāng jiàn zhī shí, bēi xǐ jiāo jí. fāng shì yòu qǐng zhāng xiào jī bài xiè. shǎo qǐng, zhū qīn jù dào, xiāng jiàn yǐ bì, wú bù chēng zàn xiào jī fū fù yù chéng zhī dé, guò qiān gǎi huǐ zhī shàn, fāng shì zhì jié zhī jiān. bù yī shí, jiǔ yán wán bèi. zhāng xiào jī ān xí dìng wèi, xù chǐ ér zuò. jiǔ guò shù xún, shí gōng sān tào, zhāng xiào jī qǐ shēn jìn qù, jiào rén pěng chū yī gè xiāng ér, fàng yú zhuō shàng, tǎo gè dà bēi, mǎn zhēn rè jiǔ, qīn zì dì yǔ guò qiān dào: dà jiù, mǎn yǐn cǐ bēi. guò qiān jiàn xiào jī suǒ jìng, bù gǎn tuī tuō, shuāng shǒu lái jiē dào: guò qiān lǐ hé jìng mèi zhàng, rú hé fǎn láo zūn cì? zhāng xiào jī dào: dà jiù jiù qǐng gàn le, hái yǒu huà shuō. guò qiān yī xī ér jīng xiào jī jiāng yào shi kāi le nà zhī xiāng ér, xiāng nèi qǔ chū shí lái běn wén báo, dì yǔ guò qiān: nǐ qǐng shōu le zhè jǐ běn zhàng mù. guò qiān jiē le, wèn dào: mèi zhàng, zhè shì shén me zhàng? zhāng xiào jī dào: nǐ qiě shōu xià, dài wǒ xì shuō. nǎi duì zhòng rén dào: liè wèi zūn zhǎng zài shàng, xiǎo shēng yǒu yī yán xiāng bǐng.
到次日午前，方氏已到。過遷哥妹出去相迎。相見之時，悲喜交集。方氏又請張孝基拜謝。少頃，諸親俱到，相見已畢，無不稱讚孝基夫婦玉成之德，過遷改悔之善，方氏志節之堅。不一時，酒筵完備。張孝基安席定位，敘齒而坐。酒過數巡，食供三套，張孝基起身進去，教人捧出一個箱兒，放於卓上，討個大杯，滿斟熱酒，親自遞與過遷道：「大舅，滿飲此杯。」過遷見孝基所敬，不敢推託，雙手來接道：「過遷理合敬妹丈，如何反勞尊賜？」張孝基道：「大舅就請幹了，還有話說。」過遷一吸而荊孝基將鑰匙開了那隻箱兒，箱內取出十來本文薄，遞與過遷：「你請收了這幾本賬目。」過遷接了，問道：「妹丈，這是什麼賬？」張孝基道：「你且收下，待我細說。」乃對眾人道：「列位尊長在上，小生有一言相稟。」

zhòng rén jù zhàn lì qǐ shēn dào: bù zhī zú xià yǒu hé jiàn yù? lǎo hàn men yuàn wén qīng huì.
眾人俱站立起身道：「不知足下有何見諭？老漢們願聞清誨。」

suì cè ěr gǒng tīng. zhāng xiào jī dié chū liǎng gè zhǐ tóu, shuō jiāng chū lái, yán wú shù jù, shǐ tīng zhě wú bù zé zé chēng xiàn. zhèng shì: qián cái rú fèn tǔ, rén yì zhí qiān jīn.
遂側耳拱聽。張孝基疊出兩個指頭，說將出來，言無數句，使聽者無不嘖嘖稱羨。正是：錢財如糞土，仁義值千金。

céng jì chuáng tóu yǔ, qióng tōng bù èr xīn.
曾記床頭語，窮通不二心。

dāng xià zhāng xiào jī shuō dào: xī nián yuè fù zhǐ yīn dà jiù dàng fèi jiā yè, gù jiāng cái chǎn chuán yǔ xiǎo shēng. dāng shí zài sān tuī cí, yuè fù zhí yì bù cóng. yīn jiàn zhèng zài bìng zhōng, kǒng chù qí nù, fǎn fēi ài jìng zhī yì, gù miǎn qiáng chéng shòu. cǐ jiē liè wèi zūn zhǎng suǒ gòng jiàn, bù bì mǒu zài xì yán. jí yuè fù qì shì zhī hòu, chāi rén sì chù xún fǎng dà jiù. sì wǔ nián jiān, háo wú zōng yǐng. tiān yì chén liú dé yù, dāng shí běn yù zhí chén, jiāo hái yuán chǎn réng kǒng qí jiù tài yóu cún, yī rán làng fèi, qǐ bù fǎn fù yuè fù zhè duàn ēn dé! gù jiāng zhēn qíng yǐn nì, shǐ zhī gēng zhǒng, shéng yǐ guī jǔ, láo qí jīn gǔ, kǔ qí xīn zhì, jiān yǐ liáng yán quàn yù, yǐn yǔ fěng cì, jì qí huǐ guò zì xīn. xìng xǐ bǐ yì zì jué qián fēi, yuàn ài rì shēn, fān rán qiān gǎi. jí lìng guǎn kù, chù xīn gōng píng, lín shì xún jǐn. shù yuè yǐ lái, sī háo bù gǒu. mǒu yóu kǒng qí xīn wèi jiān, jǐ biàn jiào rén shì yòu, xīn rú tiě shí, piàn yǔ nán tóu, jìng wèi zhì chéng jūn zǐ yǐ! gù tè qǐng liè wèi zūn zhǎng dào cǐ, jiāng xī rì yuè fù suǒ shòu cái chǎn, bìng lì nián shōu jī mǐ gǔ bù bó yín qián, fēn háo bù gǎn wàng yòng, yī yī kāi zài zhàng shàng. jīn rì jiāo hái lǎo jiù, míng zǎo tóng lìng mèi jí bān guī hán shè yǐ. yòu zài qiè zhōng qǔ chū yī zhǐ wén shū, yě fèng yǔ guò qiān dào: zhè fú zhǐ nǎi xī nián yuè fù yí zhǔ, yī fā fèng hái. shì lái zhè bēi jiǔ, nǎi quàn dà jiù, zì jīn yǐ hòu jīng jīng yè yè, kè jiǎn kè qín, yǐ fù yuè fù quán tái zhī wàng. wù dé yì yíng zhì mǎn, yòu shēng bié niàn. jiè zhī, jiè zhī!
當下張孝基說道：「昔年岳父只因大舅盪費家業，故將財產傳與小生。當時再三推辭，岳父執意不從。因見正在病中，恐觸其怒，反非愛敬之意，故勉強承受。此皆列位尊長所共見，不必某再細言。及岳父棄世之後，差人四處尋訪大舅。四五年間，毫無蹤影。天意陳留得遇，當時本欲直陳，交還原產；仍恐其舊態猶存，依然浪費，豈不反負岳父這段恩德！故將真情隱匿，使之耕種，繩以規矩，勞其筋骨，苦其心志，兼以良言勸喻，隱語諷刺，冀其悔過自新。幸喜彼亦自覺前非，怨艾日深，幡然遷改。及令管庫，處心公平，臨事馴謹。數月以來，絲毫不苟。某猶恐其心未堅，幾遍教人試誘，心如鐵石，片語難投，竟為志誠君子矣！故特請列位尊長到此，將昔日岳父所授財產，並歷年收積米谷布帛銀錢，分毫不敢妄用，一一開載賬上。今日交還老舅，明早同令妹即搬歸寒舍矣。」又在篋中取出一紙文書，也奉與過遷道：「這幅紙乃昔年岳父遺囑，一發奉還。適來這杯酒，乃勸大舅，自今以後兢兢業業，克儉克勤，以副岳父泉台之望。勿得意盈志滿，又生別念。戒之，戒之！」

zhòng rén dào cǐ, fāng zhī xī nián zhāng xiào jī kǔ cí bù shòu, nǎi shì zhēn qíng, chēng tàn bù yǐ. guò qiān jiàn shuō, kū bài yú dì dào: bù xiào bèi nì tiān dào, liú luò tā xiāng, zì fēn héng sǐ jiē qú, yǒng wú guī qī. cǐ chǎn qǐ wèi wǒ yǒu! xìng féng mèi zhàng jiù huí gù lǐ, zhāo xī xùn huì, jī lì chéng rén, quán wǒ fù zǐ, wán wǒ fū fù, yán wǒ zōng sì, zhèng suǒ wèi shēng wǒ zhě fù mǔ, chéng wǒ zhě mèi zhàng. cǐ ēn cǐ dé, gāo tiān hòu dì, shā shēn nán bào. jí shǐ zhí biān suí dēng, yì wèi guò fēn, qǐ gǎn fù yǒu tā wàng! kuàng bù xiào yī shēng wéi nì fù mìng, zuì è shēn zhòng, wú mén kě shú. jīn cǐ chǎn nǎi xiān rén zhǔ zhāng shòu jūn, rú guī bù xiào, què bù yòu nì fù zhì, yì zēng wǒ zuì! zhāng xiào jī fú qǐ dào: dà jiù chà yǐ! yuè fù yī shì xīn kǔ, shí yù chuán zhī zǐ sūn shì shǒu. bù yì dà jiù piāo líng yú wài, yòu wú tā zi kě chéng, fù zhī yú wǒ, cǐ nǎi wàn bù dé yǐ, qǐ shì tā zhī běn niàn. jīn dà jiù yǐ gǎi qián qiān, shǒu chéng qí yè, zhèng shì jì fù zhī zhì. yuè fù zài tiān, yì bì tǎng yáng zhǎng xiào, zěn me fǎn zēng nǐ zuì? guò qiān yòu jiāng yán yǔ tuī cí.
眾人到此，方知昔年張孝基苦辭不受，乃是真情，稱嘆不已。過遷見說，哭拜於地道：「不肖悖逆天道，流落他鄉，自分橫死街衢，永無歸期。此產豈為我有！幸逢妹丈救回故里，朝夕訓誨，激勵成人，全我父子，完我夫婦，延我宗祀，正所謂生我者父母，成我者妹丈。此恩此德，高天厚地，殺身難報。即使執鞭隨蹬，亦為過分，豈敢復有他望！況不肖一生違逆父命，罪惡深重，無門可贖。今此產乃先人主張授君，如歸不肖，卻不又逆父志，益增我罪！」張孝基扶起道：「大舅差矣！岳父一世辛苦，實欲傳之子孫世守。不意大舅飄零於外，又無他子可承，付之於我，此乃萬不得已，豈是他之本念。今大舅已改前愆，守成其業，正是繼父之志。岳父在天，亦必倘徉長笑，怎麼反增你罪？」過遷又將言語推辭。

liǎng xià nǐ ràng wǒ què, gè bù kěn shōu shòu, lián zhòng rén dōu méi zhǔ yì. fāng zhǎng zhě kāi yán duì zhāng xiào jī dào: chéng gū zhàng gāo yì, xiǎo xù yì bù róng cí. dàn quán guī zhī, qí xīn hé ān! yī lǎo fū yú jiàn, gè shòu qí bàn, shù bù guò qíng. zhòng rén qí dào: zhǎng zhě zhī yán shèn shì! xī rì lǎo hàn men yì yǒu cǐ yì, zhǐ yīn tài gōng bù yǔn, suǒ yǐ zhǐ le. bù xiǎng jīn rì yuán cóng zhè zhe. kě jiàn lǎo chéng zhī jiàn, dà lüè xiāng tóng. zhāng xiào jī dào: qīn wēng, zi chéng fù yè, nǎi shì zhèng lǐ, yǒu shèn bù ān! ruò gè fēn qí bàn, jí rú bù hái yì bān le. zhè zěn shǐ de! fāng zhǎng zhě yòu dào: jì bù yuàn fēn, bù ruò tóng jū yú cǐ, xié lì jīng yíng. dài hòu fēn zhī zǐ sūn, hé rú? zhāng xiào jī dào: hán jiā zì yǒu bì lú báo chǎn, zi sūn qǐ kě zhàn guò shì zhī wù? zhòng rén jiàn zhí yì bù kěn, jù quàn guò qiān shòu lǐng. guò qiān què yòu bù kěn, pǎo jìn lǐ biān, jiàn mèi zǐ zhèng yǔ fāng shì yǐn jiǔ, guò qiān shàng qián kū sù qí shì, jiào mèi zǐ quàn zhāng xiào jī shòu qí bàn. nǎ zhī shū nǚ shuō huà yǔ zhàng fū yì bān. guò qiān fū fù guì bài āi qiú, zhǐ shì bù yǔn. guò qiān tuī tuō bù qù, zài bài ér shòu. zhòng rén qí zàn dào: zhāng jūn gāo yì, qiān gǔ suǒ wú!
兩下你讓我卻，各不肯收受，連眾人都沒主意。方長者開言對張孝基道：「承姑丈高誼，小婿義不容辭。但全歸之，其心何安！依老夫愚見，各受其半，庶不過情。」眾人齊道：「長者之言甚是！昔日老漢們亦有此議，只因太公不允，所以止了。不想今日原從這着。可見老成之見，大略相同。」張孝基道：「親翁，子承父業，乃是正理，有甚不安！若各分其半，即如不還一般了。這怎使得！」方長者又道：「既不願分，不若同居於此，協力經營。待後分之子孫，何如？」張孝基道：「寒家自有敝廬薄產，子孫豈可占過氏之物？」眾人見執意不肯，俱勸過遷受領。過遷卻又不肯，跑進裡邊，見妹子正與方氏飲酒，過遷上前哭訴其事，教妹子勸張孝基受其半。那知淑女說話與丈夫一般。過遷夫婦跪拜哀求，只是不允。過遷推託不去，再拜而受。眾人齊贊道：「張君高義，千古所無！」

táng rén luó yǐn xiān shēng yǒu zàn yún:
唐人羅隱先生有贊云：

néng shēng zhī, bù néng fù zhī néng fù zhī, bù néng jiào zhī. sǐ ér shēng zhī, pín ér fù zhī, xiǎo rén ér jūn zǐ zhī. wū hū xiào jī, zhēn kě wèi bǎi shì zhī shī!
能生之，不能富之；能富之，不能教之。死而生之，貧而富之，小人而君子之。嗚呼孝基，真可為百世之師！

dāng rì zhí yǐn zhì wǎn ér sàn. dào cì rì, zhāng xiào jī jiào hún jiā shōu shí huí jiā. guò qiān kǔ liú dào: mèi zhàng cái chǎn jì yǐ bù shòu, qiě tóng jū yú cǐ, xiāng jù jǐ shí, hé rěn jù bié! zhāng xiào jī dào: wǒ jiā qù cǐ bù yuǎn, zhāo mù biàn jiàn, yǔ jū cǐ hé yì! guò qiān liào liú bú zhù, nǎi dào: jì rú cǐ, róng míng rì zhì yī zhuó yǔ mèi zhàng wèi jiàn, hòu rì qù hé rú? xiào jī xǔ zhī. cì rì, guò qiān dà pái yán xí, guǎng yán nán nǚ qīn lín, bìng zhāng tài gōng fū fù. zhāng mā mā shǒu jiā bù zhì. qǐng zhāng tài gōng zuò le shǒu xí, qí yú bīn kè yī cì ér zuò. lǐ biān fāng shì gū sǎo nǚ qīn, zì bù bì shuō. shì rì yán xí, shuǐ lù bì bèi, jí qí fēng fù. zhòng kè jǐn huān ér bié. kè qù hòu, zhāng xiào jī duì guò qiān dào: dà jiù, yuè fù cún rì, cóng bù céng rú cǐ zhī fèi. xià cì zhǐ yí jiǎn shěng, bù kě yǐ cǐ wèi zé. guò qiān wěi wěi. cì rì, xiào jī fū fù, zhǐ shōu shí zhuāng lián zhōng zhī wù, qí yú yī háo bù dòng, lǐng zhe liǎng gè ér zi, zuò cí qǐ shēn. guò qiān fāng shì tóng bì pú zhí sòng zhì zhāng jiā, zhì jiǔ kuǎn dài ér huí. zì cǐ zhī hòu, guò qiān cāo shǒu yù lì, suì wèi xiāng lǘ shàn shì. zhǐ yīn qín kǔ tài guò, jiàn jiàn xí chéng fù qīn qiān lìn yàng zi. hòu yì shēng xià yī zi, míng shī jiǎn. yīn chéng zì jǐ xī nián zhī shī, yán jiā jiào huì. cǐ shì hòu huà bù tí.
當日直飲至晚而散。到次日，張孝基叫渾家收拾回家。過遷苦留道：「妹丈財產既已不受，且同居於此，相聚幾時，何忍遽別！」張孝基道：「我家去此不遠，朝暮便見，與居此何異！」過遷料留不住，乃道：「既如此，容明日治一酌與妹丈為餞，後日去何如？」孝基許之。次日，過遷大排筵席，廣延男女親鄰，並張太公夫婦。張媽媽守家不至。請張太公坐了首席，其餘賓客依次而坐。裡邊方氏姑嫂女親，自不必說。是日筵席，水陸畢備，極其豐富。眾客盡歡而別。客去後，張孝基對過遷道：「大舅，岳父存日，從不曾如此之費。下次只宜儉省，不可以此為則。」過遷唯唯。次日，孝基夫婦，止收拾妝奩中之物，其餘一毫不動，領着兩個兒子，作辭起身。過遷、方氏同婢僕直送至張家，置酒款待而回。自此之後，過遷操守愈勵，遂為鄉閭善士。只因勤苦太過，漸漸習成父親慳吝樣子。後亦生下一子，名師儉。因懲自己昔年之失，嚴加教誨。此是後話不題。

qiě shuō lǐ zhōng fù lǎo, jìng zhāng xiào jī zhī yì, jiāng qí shì shēn wén jùn xiàn, jùn xiàn shàng zhī yú cháo. qí shí zhèng shì cáo pī cuàn hàn, yù shōu rén wàng, suì xià shū zhēng pìn. xiào jī è wèi nǎi jiàn qiè zhī cháo, chǐ shí qí lù, yǐ qīn lǎo wèi cí, bù kěn jiù pì. hòu fù mǔ bǎi nián hòu, róng huǐ gǔ lì, sàng zàng hé lǐ, qí míng yù zhe. zhōu jùn jù jǔ xiào lián. fán wǔ zhào, jù yǐ jí cí. yǒu rén wèn qí yuán gù, xiào jī xiào ér bù dá. yǐn yú tián lǐ, gōng gēng lè dào, jiào yù èr zi. zhǎng zi míng jì, cì zǐ míng shào, jiē rén xiào yǒu xué xíng, lǐ zhōng xián yuàn yǔ zhī hūn, xiào jī zé yǒu shì dé zhě pèi zhī. xiào jī nián wǔ shí wài, hū mèng shàng dì yīng zhào, fū fù suì shuāng shuāng dé jí. èr zi rì yè shì fèng tāng yào, yī bù jiě dài. guò qiān wén zhī, lǜ qí zi guò shī jiǎn tóng lái, yì rú èr zi yì bān shì fèng. xiào jī xiè ér zhǐ zhī. guò qiān dào: gǎn jūn zhī dé, hèn bù néng shēn dài.
且說里中父老，敬張孝基之義，將其事申聞郡縣，郡縣上之於朝。其時正是曹丕篡漢，欲收人望，遂下書徵聘。孝基惡魏乃僭竊之朝，恥食其祿，以親老為辭，不肯就辟。後父母百年後，容毀骨立，喪葬合禮，其名愈著。州郡俱舉孝廉。凡五詔，俱以疾辭。有人問其緣故，孝基笑而不答。隱于田里，躬耕樂道，教育二子。長子名繼，次子名紹，皆仁孝有學行，里中咸願與之婚，孝基擇有世德者配之。孝基年五十外，忽夢上帝膺召，夫婦遂雙雙得疾。二子日夜侍奉湯藥，衣不解帶。過遷聞知，率其子過師儉同來，亦如二子一般侍奉。孝基謝而止之。過遷道：「感君之德，恨不能身代。

jīn liáo xiào qū qū, hé zú wèi xiè. guò le shù rì, fū fù tóng shì. lín zhōng zhī shí, yì xiāng mǎn shì. lín lǐ jù wén kōng zhōng chē mǎ yīn lè zhī shēng, cóng dōng ér qù. èr zi āi tòng, zì bù bì shuō. nà guò qiān kū jué fù sū, zhì yú ǒu xuè. sàng zàng zhī fèi, jù guò qiān wèi zhī zhì bàn. èr zi qì cí zài sān, guò qiān bù yǔn.
今聊效區區，何足為謝。」過了數日，夫婦同逝。臨終之時，異香滿室。鄰里俱聞空中車馬音樂之聲，從東而去。二子哀慟，自不必說。那過遷哭絕復甦，至於嘔血。喪葬之費，俱過遷為之置辦。二子泣辭再三，過遷不允。

yī yuè hòu, yǒu qīn yǒu cóng luò zhōng huí lái, zhì zhāng jiā diào diàn, shù yún: mǒu rì yú sōng shān yóu wán, hū jiàn jīng chuáng zōu yù mǎn yě. mǒu děng bì zài lín zhōng guān kàn, jiàn chē shàng zuò zhe yī rén, jiàng páo yù dài, wēi yí rú wáng zhě, liǎng biān jǐn yī huā mào, shì wèi duō rén. zǐ xì yī rèn, nǎi shì lìng xiān jūn. mǒu děng jīng xǐ, chū lín qū yī. lìng xiān jūn xià chē xiāng wèi. mǒu děng wèn dào: gōng hé shí jiù zhēng, suì wèi cǐ xiǎn guān? lìng xiān jūn dá yún: mǒu fēi yáng guān, nǎi yīn zhí yě. shàng dì yǐ mǒu hái cái zhī shì, mìng zhǔ cǐ shān. fán chuán shì wú zi, bù bì guò āi. yán qì, shū rán bù jiàn. fāng zhī lìng xiān jūn yǐ wèi shén yǐ. èr zi wén yán, bù shèng āi gǎn. nà shí chuán biàn xiāng lǐ, wú bù tàn yì.
一月後，有親友從洛中回來，至張家弔奠，述云：「某日於嵩山遊玩，忽見旌幢騶御滿野。某等避在林中觀看，見車上坐着一人，絳袍玉帶，威儀如王者，兩邊錦衣花帽，侍衛多人。仔細一認，乃是令先君。某等驚喜，出林趨揖。令先君下車相慰。某等問道：『公何時就徵，遂為此顯官？』令先君答云：『某非陽官，乃陰職也。上帝以某還財之事，命主此山。煩傳示吾子，不必過哀。』言訖，倏然不見。方知令先君已為神矣。」二子聞言，不勝哀感。那時傳遍鄉里，無不嘆異。

xiāng shuài wèi shàn, míng qí lǐ wèi yì gǎn xiāng. jìn wǔ dì shí, zhōu jùn jǔ èr zi xiào lián, jù wèi xiǎn guān. guò qiān nián zhì bā xún wài ér zhōng. liǎng jiā zǐ sūn fán shèng, shì wèi yīn qī yún.
相率為善，名其里為義感鄉。晉武帝時，州郡舉二子孝廉，俱為顯官。過遷年至八旬外而終。兩家子孫繁盛，世為姻戚雲。

hái cái yīn dé qìng liú zhǎng, qiān gǔ míng chuán yì gǎn xiāng.
還財陰德慶流長，千古名傳義感鄉。

duō shǎo jìng cái shū gǔ ròu, yīng zhī wú miàn xiàng sōng shān.
多少競財疏骨肉，應知無面向嵩山。