strong zhāng xiào jī chén liú rèn jiù strong
张孝基陈留认舅
shì zǐ gōng shū nóng zhòng tián. gōng shāng qín kǔ zhēng jiā yuán.
士子攻书农种田。工商勤苦挣家园。
shì rén qiè mò xián yóu dàng, yóu dàng cóng lái wù shào nián.
世人切莫闲游荡,游荡从来误少年。
cháng wén de lǎo láng men chuán shuō, dāng chū yǒu gè guì rén, guān bài shàng shū, jiā cái wàn guàn, shēng de yǒu wǔ gè ér zi. zhǐ jiào zhǎng zǐ dú shū, yǐ xià sì zǐ nóng gōng shāng gǔ, gè zhí yī yì. nà sì zǐ xīn xià bù yuè, què bù zhī shèn me yuán gù, yāng rén wèn lǎo shàng shū:" sì wèi gōng zǐ hé gù dū bù jiào tā xí rú? kuàng qiě nóng gōng shāng gǔ láo kǔ yíng shēng, fēi shàng rén zhī suǒ wéi. fǔ shàng fù guì ān xiǎng yǒu yú, hé gù shě yì jiù láo, qì gān jí kǔ? zhǐ kǒng sì wèi gōng zǐ bù néng xí guàn." lǎo shàng shū hē hē dà xiào, dié zhe liǎng zhǐ, shuō chū yī piān cháng huà lái, dào shì: shì rén jǐn dào dú shū hǎo, zhǐ kǒng dú shū dú bù liǎo. dú shū gè gè wàng gōng qīng, jǐ rén néng xiàng jīn jiē pǎo? láng bù láng shí xiù bù xiù, cháng yī yī lǐng zhē qián hòu. wèi hán wèi shǔ wèi fēng bō, yǎng chéng jiāo qiè nán shēng shòu. suàn lái shì shì bù rú rén, qì yìng xīn gāo wàng zì zūn. jià sè bù zhī tān yì lè, nǎ zhī yì lè huì wáng shēn. nóng gōng shāng gǔ suī rán jiàn, gè wù yíng shēng bù cí juàn. cóng lái láo kǔ jiē xí chéng, xí chéng láo kǔ jīn lì jiàn chūn fēng dé lì zǒng fán huá, bù lùn táo huā yǔ cài huā. zì gǔ chéng rén bù zì zài, ruò tān ān xiǎng qǐ chéng jiā? lǎo fū fù guì suī rán ài, xì chǎng shā mào lún liú dài. zǐ sūn shī shì bèi rén qī, bù rú jí zǎo jūn píng pài. yī mài shū xiāng fù zhǎng fáng, zhū ér qià hǎo sì mín liáng. nuǎn yī bǎo shí fēi róng yì, cháng bǎ qín láo dá shàng cāng.
尝闻得老郎们传说,当初有个贵人,官拜尚书,家财万贯,生得有五个儿子。只教长子读书,以下四子农工商贾,各执一艺。那四子心下不悦,却不知甚么缘故,央人问老尚书:“四位公子何故都不教他习儒?况且农工商贾劳苦营生,非上人之所为。府上富贵安享有余,何故舍逸就劳,弃甘即苦?只恐四位公子不能习惯。”老尚书呵呵大笑,叠着两指,说出一篇长话来,道是:世人尽道读书好,只恐读书读不了。读书个个望公卿,几人能向金阶跑?郎不郎时秀不秀,长衣一领遮前后。畏寒畏暑畏风波,养成娇怯难生受。算来事事不如人,气硬心高妄自尊。稼穑不知贪逸乐,那知逸乐会亡身。农工商贾虽然贱,各务营生不辞倦。从来劳苦皆习成,习成劳苦筋力剑春风得力总繁华,不论桃花与菜花。自古成人不自在,若贪安享岂成家?老夫富贵虽然爱,戏场纱帽轮流戴。子孙失势被人欺,不如及早均平派。一脉书香付长房,诸儿恰好四民良。暖衣饱食非容易,常把勤劳答上苍。
lǎo shàng shū zhè piān huà, zhì jīn liú chuán rén jiān, rén duō fú qí gāo lùn. wèi hé de?
老尚书这篇话,至今流传人间,人多服其高论。为何的?
duō yǒu fù guì zǐ dì, dān le gè dú shū de xū míng, bù qù wù běn yíng shēng, dài dǐng jiǎo jīn, chuān lǐng cháng yī, zì yǐ wéi shàng děng zhī rén, xí chéng yī shēn qīng bó, jià sè jiān nán, quán rán bù zhī. dào zhī shí jiàn kāi, liàn jiǔ mí huā, wú suǒ bù zhì. shèn zhě pò jiā dàng chǎn, yǒu shàng shāo shí méi xià shāo. suǒ yǐ gǔ rén yún: wǔ gǔ bù shú, bù rú tí bài tān què shē qián, shī què jiàn zài. zhè jiào zuò: shòu yòng xū cóng qín kǔ dé, yín shē bì dìng huò zāi shēng.
多有富贵子弟,担了个读书的虚名,不去务本营生,戴顶角巾,穿领长衣,自以为上等之人,习成一身轻薄,稼穑艰难,全然不知。到知识渐开,恋酒迷花,无所不至。甚者破家荡产,有上稍时没下稍。所以古人云:五谷不熟,不如荑稗;贪却赊钱,失却见在。这叫做:受用须从勤苦得,淫奢必定祸灾生。
shuō zhè hàn mò shí, xǔ chāng yǒu yī jù fù zhī jiā, qí rén xìng guò míng shàn, zhēn gè tián lián qiān mò, niú mǎ chéng qún, zhuāng fáng wū shè, jǐ shí yú chǔ, tóng pú sī yǎng, bù jì qí shù. tā suī rán shì gè fù wēng, yī shēng shěng jiǎn zuò jiā, cóng méi yǒu chuān yī jiàn xīn xiān yī fú, chī yī wèi kě kǒu dōng xī yě bù xiǎo de huā zhāo yuè xī, tóng gè péng yǒu dào shèng jǐng chù yóu wán yī fān yě bù céng sì shí bā jié, bèi gè yán xí, huì yī huì qīn zú, qǐng yī qǐng xiāng dǎng. zhōng rì suō zài jiā zhōng, zhòu zhe liǎng gè méi tóu, chī zhè wǎn kū chá dàn fàn. yī bǎ shi yào, jǐn jǐn guà zài shēn biān, sī háo dōng xī, dōu yào qīn shǒu chū fàng. fáng zhōng zhuō shàng, gèng wú bié wù, dān dān yí gè suàn pán, jǐ běn zhàng bù. shēn zi qià xiàng shēng tiě zhù jiù, shú tóng dǎ chéng, cháng shēng bū sǐ yì bān, rì yè sī suàn, dé yī wàng shí, dé shí wàng bǎi, duī jī shǎng qù, fēn wén bù shě de wàng fèi. zhèng shì: shì wú bǎi suì rén, wǎng zuò qiān nián diào.
说这汉末时,许昌有一巨富之家,其人姓过名善,真个田连阡陌,牛马成群,庄房屋舍,几十余处,童仆厮养,不计其数。他虽然是个富翁,一生省俭做家,从没有穿一件新鲜衣服,吃一味可口东西;也不晓得花朝月夕,同个朋友到胜景处游玩一番;也不曾四时八节,备个筵席,会一会亲族,请一请乡党。终日缩在家中,皱着两个眉头,吃这碗枯茶淡饭。一把匙钥,紧紧挂在身边,丝毫东西,都要亲手出放。房中卓上,更无别物,单单一个算盘,几本账簿。身子恰像生铁铸就,熟铜打成,长生不死一般,日夜思算,得一望十,得十望百,堆积上去,分文不舍得妄费。正是:世无百岁人,枉作千年调。
nà guò shàn nián jì wǔ shí yú wài, hé jiā chēng zuò tài gōng. mā mā yǐ gù, zhǐ yǒu ér nǚ èr rén. ér zi guò qiān, yǐ pìn xià fāng zhǎng zhě zhī nǚ wèi xí. nǚ ér shū nǚ, shàng wèi yì yīn. guò shàn jiàn ér zi rén cái chū zhòng, xìng zhì cōng míng, lì xīn yào tā dú shū, què yòu qiān lìn, bù kěn yán shī zài jiā, sòng dào yí gè qīn qī rén jiā fù xué. shéi zhī guò lǎo běn shì gè kàn cái tóng zǐ, ér zi què shì gè bài jiā wǔ dào, píng xī yǒu jǐ jiàn máo bìng: jiàn le shū běn, jiù rú yuān jiā yù zhe fù rén, biàn shì xìng mìng. xǐ de shì chī jiǔ, ài de shì dǔ qián. cù jū dǎ dàn, mài nòng fēng liú: fàng yào qíng yīng, zhēng kuā háo xiá. shuǎ quán zǒu mǎ gú tou qīng, shǐ bàng lún qiāng xīn qiào yǎng. zì gǔ dào:" wù yǐ lèi jù." guò qiān xìng xǐ yóu dàng, jiù yǒu yī bān fú làng zǐ dì yǐn yòu dǎ hé. zhè shí hái jù pà fù qīn, zǎo shǎng qù le, zhì wǎn ér guī. guò shàn yī xīn dān zài qián cái shàng zuò gōng fu de rén, měi rì jiàn ér zi zǎo chū wǎn rù, zhī dào shì zài xué lǐ, nà gè qù chá kǎo. kuàng qiě guò qiān bǎ qián mǎi zhǔ le sòng fàn de xiǎo sī, rì zhú zhào jiù sòng fàn, dào bàn lù shàng zuò chéng tā bǎo dàn, guī lái mán dé tiě tǒng xiāng sì. guò shàn hé yáo dé zhī. guò qiān zài xiān shēng miàn qián, zhǐ shuō jiā zhōng yǒu shì, bù dé gōng fū. guò jǐ rì jiān, huò qù diǎn gè mǎo ér, yòu shí cháng jiāng xiē xiǎo dōng xī xiào shùn. nà xiān shēng yī lái jiàn tā bù xiàng gè dú shū zhī rén, èr lái jiàn tā lǎo guān ér yě bù xiàng rèn zhēn yào ér dú shū de, sān lái yòu tān zhe xiē xiǎo lì, zǒng rán yǒu xiē zhī jué, yě zhuāng lóng zuò yǎ, zhǐ dāng bù zhī, bù qù jū guǎn tā. suǒ yǐ guò qiān dé zì yì wú jí, jiā zhōng háo bù zhī jué.
那过善年纪五十余外,合家称做太公。妈妈已故,止有儿女二人。儿子过迁,已聘下方长者之女为媳。女儿淑女,尚未议姻。过善见儿子人材出众,性质聪明,立心要他读书,却又悭吝,不肯延师在家,送到一个亲戚人家附学。谁知过老本是个看财童子,儿子却是个败家五道,平昔有几件毛病:见了书本,就如冤家;遇着妇人,便是性命。喜的是吃酒,爱的是赌钱。蹴踘打弹,卖弄风流:放鹞擎鹰,争夸豪侠。耍拳走马骨头轻,使棒轮枪心窍痒。自古道:“物以类聚。”过迁性喜游荡,就有一班浮浪子弟引诱打合。这时还惧怕父亲,早上去了,至晚而归。过善一心单在钱财上做工夫的人,每日见儿子早出晚入,只道是在学里,那个去查考。况且过迁把钱买嘱了送饭的小厮,日逐照旧送饭,到半路上作成他饱啖,归来瞒得铁桶相似。过善何繇得知。过迁在先生面前,只说家中有事,不得工夫。过几日间,或去点个卯儿,又时常将些小东西孝顺。那先生一来见他不像个读书之人,二来见他老官儿也不像认真要儿读书的,三来又贪着些小利,总然有些知觉,也装聋作哑,只当不知,不去拘管他。所以过迁得恣意无藉,家中毫不知觉。
cháng yán shuō de hǎo:" ruò yào bù zhī, chú fēi mò wèi." bù xiǎng fāng zhǎng zhě xiǎo de le, chāi rén shàng fù guò shàn. guò shàn bù xìn, xiǎng dào:" ruò zài wài nèn pán yóu dàng, yě de hǎo xiē yín zi shǐ fèi, tā què cóng hé ér lái? kuàng qiě xiǎo sī rì rì sòng fàn dào xué, bìng bù shuō qǐ bù zài, nà yǒu zhè shì!" yòu xiǎng dào:" fāng qìng jia shì gè zhēn chéng zhī rén, bì shì yǒu yīn, fāng cái lái shuō, bù kě bù xìn." biàn huàn sòng fàn de xiǎo sī lái huí dào:" xiǎo guān rén rì rì bù zài xué lǐ, nǐ bǎ fàn dōu yǔ nà gè chī le?" zhè xiǎo sī shì gè jiào shú hú sūn, biàn dào:" ya! xiǎo guān rén wú yī rì bù zài xué lǐ, nà gè què diào zhè yàng dà huǎng?" guò shàn zhī dào xiǎo sī jiā shì shí huà, gèng bù zài wèn. dào wǎn jiān guò qiān huí lái, zhè xiǎo sī xiān bǎ xìn ér tòu yǔ zhī dào. dào le fáng zhōng, guò shàn wèn dào:" nǐ rú hé bù zài xué lǐ dú shū, měi rì zài wài yóu dàng?" guò qiān dào:" zhè shì nà gè shuō? kuài jiào lái, dǎ tā jǐ gè ěr guā zi, jiè tā xià cì bù xǔ shuō huǎng! wǒ nà yī rì bù zài xué lǐ? zào zhè huà lái bàng wǒ!" guò shàn yī lái shì ài zǐ, èr lái liào tā méi yín shǐ fèi, kuàng shuō huà yǔ xiǎo sī yì bān, suì xìn yǐ wéi shí rán, gèng bù tí qǐ. zhèng shì: yīn wú bèi hòu yǎn, zhǐ dāng ěr biān fēng.
常言说得好:“若要不知,除非莫为。”不想方长者晓得了,差人上覆过善。过善不信,想道:“若在外恁般游荡,也得好些银子使费,他却从何而来?况且小厮日日送饭到学,并不说起不在,那有这事!”又想道:“方亲家是个真诚之人,必是有因,方才来说,不可不信。”便唤送饭的小厮来回道:“小官人日日不在学里,你把饭都与那个吃了?”这小厮是个教熟猢狲,便道:“呀!小官人无一日不在学里,那个却掉这样大谎?”过善只道小厮家是实话,更不再问。到晚间过迁回来,这小厮先把信儿透与知道。到了房中,过善问道:“你如何不在学里读书,每日在外游荡?”过迁道:“这是那个说?快叫来,打他几个耳聒子,戒他下次不许说谎!我那一日不在学里?造这话来谤我!”过善一来是爱子,二来料他没银使费,况说话与小厮一般,遂信以为实然,更不题起。正是:因无背后眼,只当耳边风。
guò le jǐ rì, fāng zhǎng zhě yòu jiào rén lái shuō:" tài gōng rú hé bù jū guǎn xiǎo guān rén dào xué lǐ dú shū, réng jiù zòng róng zài wài kuáng fàng?" guò shàn dào:" bù xìn yǒu zhè děng shì!"
过了几日,方长者又教人来说:“太公如何不拘管小官人到学里读书,仍旧纵容在外狂放?”过善道:“不信有这等事!”
jí jiào rén zài xué lǐ qù wèn, kàn tā jīn rì kě zài. jiā rén dào xué kàn shí, guǒ rán bú jiàn gè yǐng r. wèn nà xiān shēng shí, dá dào:" tā shuō jiā zhōng yǒu shì, hǎo jǐ rì bú dào xué le." jiā rén jí máng guī jiā, huí fù le guò shàn. guò shàn dà nù dào:" zhè chù shēng yuán lái nèn dì!" jí jiāng sòng fàn xiǎo sī kǎo dǎ qǐ lái. zhè xiǎo sī chī dǎ bu guò, shuō dào:" xiǎo guān rén měi rì bù zhī zài hé chǔ wán shuǎ, guǒ rán bú dào xué zhōng, zài sān jiào wǒ mán zhe tài gōng." guò shàn tīng shuō, qì dé shǒu zú jù zhàn, hèn bù dé cǐ shí nà bù xiào zi jiù lì zài yǎn qián, yī bàng qiāo sǐ, fāng xiè qí fèn. què dé shū nǚ zài bàng jiě quàn. ái dào wǎn jiān, guò qiān huí jiā, lǎo ér mǎn dǔ zi qì, yǐ zì píng xià le yī bàn, cái mà dé yī jù:" chù shēng! nǐ zài wài hú wéi, mán dé wǒ hǎo!" shū nǚ jiù jiē kǒu dào:" gē ge, nǐ zhè jǐ rì zài nà li wán shuǎ? qì huài le diē diē! hái bù guì zhe gào zuì?" guò qiān zhēn gè jiù guì xià qù, chě gè huǎng dào:" hái ér yī xiàng zài xué gōng shū. zhè sān liǎng rì yīn tóng xué péng yǒu jiā zhōng sài shén zuò huì, yāo hái ér qù kàn, chéng kǒng diē diē chēn zé, fēn fù xiǎo sī mò shuō. wàng diē diē shù hái ér zé gè!" shū nǚ dào:" diē diē xī nù, gē ge cóng jīn dú shū biàn liǎo." guò shàn bèi tā yī piàn huǎng yán mán guò, yòu xìn yǐ wéi shí. dāng xià mà le yī chǎng, guān tā zài jiā zhōng kàn shū, bù fàng chū mén.
即教人在学里去问,看他今日可在。家人到学看时,果然不见个影儿。问那先生时,答道:“他说家中有事,好几日不到学了。”家人急忙归家,回覆了过善。过善大怒道:“这畜生元来恁地!”即将送饭小厮拷打起来。这小厮吃打不过,说道:“小官人每日不知在何处顽耍,果然不到学中,再三教我瞒着太公。”过善听说,气得手足俱战,恨不得此时那不肖子就立在眼前,一棒敲死,方泄其忿。却得淑女在傍解劝。捱到晚间,过迁回家,老儿满肚子气,已自平下了一半,才骂得一句:“畜生!你在外胡为,瞒得我好!”淑女就接口道:“哥哥,你这几日在那里顽耍?气坏了爹爹!还不跪着告罪?”过迁真个就跪下去,扯个谎道:“孩儿一向在学攻书。这三两日因同学朋友家中赛神做会,邀孩儿去看,诚恐爹爹嗔责,分付小厮莫说。望爹爹恕孩儿则个!”淑女道:“爹爹息怒,哥哥从今读书便了。”过善被他一片谎言瞒过,又信以为实。当下骂了一场,关他在家中看书,不放出门。
gé le liǎng rì, yǒu rén bǎ jǐ bǎi mǔ tián mài yǔ guò shàn, yì dìng jià qián, zuò xià wén shū, dào hòu fáng yì zhī xiāng nèi qù qǔ yín zi, kāi xiāng kàn shí, chī le yī jīng: nà xiāng nèi yuē yǒu èr qiān yú jīn, yǐ qù qí dà bàn. yuán lái guò qiān xiǎo de yǒu yín zài nèi, sī xià pèi gè shi yào, yè jiān qí fù qīn mèi zǐ shuì zháo, biàn qǐ lái qiāo qiāo chēn kāi, tōu qù huā fèi. lù xù qǔ liū le, tā yě bù zhī yòng guò duō shǎo. dāng xià guò shàn jiào qū lián tiān.
隔了两日,有人把几百亩田卖与过善,议定价钱,做下文书,到后房一只箱内去取银子,开箱看时,吃了一惊:那箱内约有二千余金,已去其大半。原来过迁晓得有银在内,私下配个匙钥,夜间俟父亲妹子睡着,便起来悄悄捵开,偷去花费。陆续取溜了,他也不知用过多少。当下过善叫屈连天。
shū nǚ tīng dé, jí máng lái wèn, jiàn shuō méi le yín zi, biàn dào:" zhè yě qí guài, zài cǐ jiān de dōng xī, rú hé shī le? diē mò bù jì cuò le, méi yǒu zhè xǔ duō?" guò shàn dào:" bù cuò, bù cuò! yuán lái zhè chù shēng tōu wǒ de yín zi zài wài huā fèi." jí máng xún le yī tiáo bàng zi, huàn guò qiān dào lái. cǐ shí yín zi wéi zhòng, bǎ lián ài zhī qíng gé guò yī biān. bù yóu fēn shuō, chě guò lái yī dùn gùn bàng, zhǐ dǎ dé mǎn dì luàn gǔn. shū nǚ fù mìng jiě quàn, jiāng guò shàn lā guò yī biān, chě zhù le bàng ér. guò shàn hè dào:" chù shēng! nǐ zěn yàng tōu de? zài nà chù huā fèi? shí shuō chū lái, hái yǒu gè shāng liáng. ruò yī jù zhī wú, dìng rán huó huó dǎ sǐ!" guò qiān dǎ jí le, zhǐ de yī yī zhí shuō, lián nà shi yào zài kūn dài shàng jiě jiāng xià lái. qì dé guò shàn shuāng jiǎo luàn tiào dào:" liú nǐ zhè chù shēng, zǒng shì bù xiào zhī zǐ, bèi rù chǐ xiào! bù rú zǎo sǐ, dào de gān jìng." yòu yào lái dǎ.
淑女听得,急忙来问,见说没了银子,便道:“这也奇怪,在此间的东西,如何失了?爹莫不记错了,没有这许多?”过善道:“不错,不错!原来这畜生偷我的银子在外花费。”即忙寻了一条棒子,唤过迁到来。此时银子为重,把怜爱之情阁过一边。不由分说,扯过来一顿棍棒,只打得满地乱滚。淑女负命解劝,将过善拉过一边,扯住了棒儿。过善喝道:“畜生!你怎样偷的?在那处花费?实说出来,还有个商量。若一句支吾,定然活活打死!”过迁打急了,只得一一直说,连那匙钥在裩带上解将下来。气得过善双脚乱跳道:“留你这畜生,总是不肖之子,被入耻笑!不如早死,到得干净。”又要来打。
nà shí hé jiā nán nǚ dōu lái xià guì tǎo ráo. guò shàn tǎo tiáo liàn zǐ, suǒ zài yī jiān kōng fáng lǐ qù, lián zhè tián yě bù mǎi le, qì dào zài yí gè bì jiǎo biān zuò dì. zhè lǎo ér suī shì yī shí qì bù guò, bà er zi tòng dǎ yī dùn, què yòu shí fēn ròu téng, xiǎng dào:" kàn tā zhè mú yàng ér, yě bù xiàng luò mò de, shuí dào dào shì gè bài zǐ! zěn dì shǐ tā huí xīn zhuǎn yì biàn hǎo?" xīn xià chóu chú, wú jì kě shī. shū nǚ quàn dào:" diē diē, shì yǐ zhì cǐ, qì yì wú yì. zhǐ yīn gē ge nián jì yòu xiǎo, bèi rén yòu yǐn, yǐ zhì rú cǐ. jīn hòu dàn zài jiā zhōng dú shū, bú yào fàng tā chū mén, yuǎn zhe zhè bān rén, tā de niàn tou zì rán xī le." zhòng jiā rén yě quàn dào:" tài gōng guān suǒ xiǎo guān rén, yě bú shì cháng fǎ. rú jīn nián yǐ zhǎng dà, hé bù yǔ tā wán le yīn shì? yǒu niáng zǐ bàn zhù shēn zi, liào bì bù xiǎng dào wài biān yóu dàng, qǐ bù liǎng quán qí měi?" guò shàn jiàn shuō, shēn yǐ wéi rán.
那时阖家男女都来下跪讨饶。过善讨条链子,锁在一间空房里去,连这田也不买了,气倒在一个壁角边坐地。这老儿虽是一时气不过,把儿子痛打一顿,却又十分肉疼,想道:“看他这模样儿,也不像落莫的,谁道到是个败子!怎地使他回心转意便好?”心下踌躇,无计可施。淑女劝道:“爹爹,事已至此,气亦无益。只因哥哥年纪幼小,被人诱引,以致如此。今后但在家中读书,不要放他出门,远着这班人,他的念头自然息了。”众家人也劝道:“太公关锁小官人,也不是长法。如今年已长大,何不与他完了姻事?有娘子绊住身子,料必不想到外边游荡,岂不两全其美?”过善见说,深以为然。
liǎng sān rì hòu, fàng qí suǒ jìn, yòu jiāng hǎo yán jiào huì. guò qiān shòu le zhè chǎng dǎ mà, miǎn qiǎng zhù zài jiā zhōng, bù gǎn chū mén.
两三日后,放其锁禁,又将好言教诲。过迁受了这场打骂,勉强住在家中,不敢出门。
bàn yuè zhī hòu, guò shàn zé le jí rì, jiào méi rén wǎng fāng jiā qù shuō, yào qǔ xí fù guò mén. fāng zhǎng zhě yě shì dà fù zhī jiā, zhuāng lián jiǔ yǐ wán bèi, yī nuò wú cí. dào le jí qī, yíng qǔ lái jiā. nà guò shàn sù xìng jiǎn pǔ, zhū shì jiǎn shěng, cǎo cǎo ér yǐ.
半月之后,过善择了吉日,叫媒人往方家去说,要娶媳妇过门。方长者也是大富之家,妆奁久已完备,一诺无辞。到了吉期,迎娶来家。那过善素性俭朴,诸事减省,草草而已。
qiě shuō guò qiān chū hūn shí, jiàn hún jiā miàn mào měi lì, zhuāng lián fù shèng, zhēn gè rì rì zhù zài jiā zhōng, héng shù chéng shuāng, quán bù xiǎng dào wài biān yóu dàng. guò shàn jiàn ér zi rú cǐ, shèn shì huān xǐ. guò le jǐ shí, fāng shì guī níng huí qù. guò qiān zài jiā wú liáo, sān bù zhī shǎn chū qù xún zhe jiù rì zhè bān zǐ dì, dào gè chù wán shuǎ. zhǐ shì shǒu zhōng méi yǒu qián chāo shǐ fèi, bù néng zì yì. xiǎng qǐ hún jiā xiāng lǒng zhōng bì rán yǒu wù, jiāng chū jiù rì shǒu duàn, zhú yī chēn kāi sōu xún qù sā màn. shǐ de shǒu huá le, lián yī shì dōu bǎ lái nòng dé qìng jìn.
且说过迁初婚时,见浑家面貌美丽,妆奁富盛,真个日日住在家中,横竖成双,全不想到外边游荡。过善见儿子如此,甚是欢喜。过了几时,方氏归宁回去。过迁在家无聊,三不知闪出去寻着旧日这班子弟,到各处顽耍。只是手中没有钱钞使费,不能恣意。想起浑家箱笼中必然有物,将出旧日手段,逐一捵开搜寻去撒漫。使得手滑了,连衣饰都把来弄得罄尽。
bù yī rì, hún jiā guī lái, jiàn xiāng lǒng jù kōng, jiào kǔ bù dié, pán wèn guò qiān shí, zhǐ tuī bù zhī. fū qī fǎn mù qǐ lái.
不一日,浑家归来,见箱笼俱空,叫苦不迭,盘问过迁时,只推不知。夫妻反目起来。
guò shàn wén zhī, qì dé shǒu zú má lěng, huàn chū ér zi lái, yī bǎ tóu fà jiū fān, luàn tī luàn dǎ. zhè fān lián shū nǚ yě quàn jiě bú zhù le. guò shàn hè dào:" zhī dào nǐ zhè chù shēng gǎi huǐ qián fēi, shàng yǒu chéng rén zhī rì. bù xiǎng yuán fù rú shì, wǒ hái yǒu shèn zhǐ wàng! bù rú sù sǐ, liú wǒ lǎo xìng mìng zài huó jǐ rì!" jiàn páng biān yǒu gè bàng chuí, biàn qiǎng zài shǒu, pī tóu jiù dǎ. xià dé shū ér hún bù fù tǐ, shuāng shǒu bān zhù bì bó kū dào:" diē diē, bié jiàn dǎ yóu kě, zhè dōng xī duàn rán shǐ bù dé de!" fāng shì jiàn shì tóu lì hài, xīn zhōng jù pà, shuō dào:" gōng gōng qǐng xī nù, xí fù méi bù duō jǐ jiàn dōng xī, bù wéi dà shì." guò shàn fāng cái fàng shǒu. shū nǚ quàn fù qīn dào fáng zhōng zuò xià, gào dào:" diē diē zhǐ yǒu yī zi, zěn shēng rú cǐ dú dǎ? wàn yī shī shǒu dǎ huài, hòu lái yǐ kào hé rén?" guò shàn dào:" zhè chù shēng dào dǐ bù chéng rén de le! hái zhǐ wàng yǐ kào zhe tā? dǎ sǐ le yě shěng de bèi rén tán chǐ." shū nǚ dào:" zì gǔ dào:' bài zǐ huí tóu biàn zuò jiā.' gē ge fāng cái shào nián, nà jiàn de yī shì rú cǐ! bù zhēng jīn rì yī shí zhī nù, yī xià dǎ sǐ, hòu lái sī xiǎng, huǐ zhī hé jí!" guò shàn bèi nǚ ér kǔ quàn yī fān, nù qì shǎo xī, yù yào fǎng wèn tóng yóu zhè bān rén gào guān chéng zhì, yòu pà fǎn yòng yín zi, zhǐ de rěn nài. zì cǐ zhī hòu, guò qiān rì rì duǒ zài fáng lǐ, bù gǎn chū mén, lián fù qīn miàn yě bù gǎn jiàn.
过善闻知,气得手足麻冷,唤出儿子来,一把头发揪翻,乱踢乱打。这番连淑女也劝解不住了。过善喝道:“只道你这畜生改悔前非,尚有成人之日。不想原复如是,我还有甚指望!不如速死,留我老性命再活几日!”见旁边有个棒棰,便抢在手,劈头就打。吓得淑儿魂不附体,双手扳住臂膊哭道:“爹爹,别件打犹可,这东西断然使不得的!”方氏见势头利害,心中惧怕,说道:“公公请息怒,媳妇没不多几件东西,不为大事。”过善方才放手。淑女劝父亲到房中坐下,告道:“爹爹只有一子,怎生如此毒打?万一失手打坏,后来倚靠何人?”过善道:“这畜生到底不成人的了!还指望倚靠着他?打死了也省得被人谈耻。”淑女道:“自古道:‘败子回头便作家。’哥哥方才少年,那见得一世如此!不争今日一时之怒,一下打死,后来思想,悔之何及!”过善被女儿苦劝一番,怒气少息,欲要访问同游这班人告官惩治,又怕反用银子,只得忍耐。自此之后,过迁日日躲在房里,不敢出门,连父亲面也不敢见。
cháng yán dào:" tōu shí māo ér xìng bù gǎi." tā zài wài biān fàng dàng guàn le, kàn zhe jiā zhōng, yóu rú láo yù yì bān, nà lǐ zuò lì dé zhù guò le yuè yú, mán zhe fù qīn, qiāo qiāo què yòu chū qù. hún jiā zài sān kǔ jiàn, quán bù zuò zhǔn. yù yào xiàng guò shàn shuō zhī, yòu jiàn dǎ dé lì hài, bù gǎn kāi kǒu, zhǐ de dào yǔ tā yǐn mán. guò qiān cǐ shí shēn biān bìng wú cái wù, guǎ chuǎng le jǐ rì, shén jué méi qù. liào dào jiā zhōng, jué rán wú chǔ chū huō, sī xià jiāng tián chǎn yāng rén sì chù dǐ jiè yín zi, rì yè zài huā jiē liǔ xiàng, jiǔ guǎn dǔ fāng mí liàn, bù xiǎng huí jiā. fāng shì chá tīng dé shí, kǒng pà zài wài xué chū xiē bù hǎo shì lái, zhǐ de gào zhī guò shàn. guò shàn dà jīng dào:" wǒ zhī dào zhè chù shēng huán duǒ zài fáng lǐ, yuán lái yòu chū qù le!" mán yuàn fāng shì dào:" niáng zǐ, zhè chù shēng chū chū qù shí, hé bù jiù shuō, zhí zhì jīn rì fāng yán?" fāng shì dào:" yīn jiàn gōng gōng dǎ dé lì hài, gù bù gǎn shuō." guò shàn dào:" zhè yàng bù xiào zi, dǎ sǐ bà le, yào tā hé yòng!" dāng xià biàn chāi rén sì xià xún mì. shū ér gū sǎo èr rén, fǎn tì tā dān zhe chóu dàn zi, jiāng gùn bàng zhī lèi, yù xiān dōu cáng guò le. zǎo yǒu rén bào zhī guò qiān. guò qiān liàng dé cǐ fān guī jiā, bì rán suǒ jìn, bù néng chū lái, suǒ xìng mò guī bà, suì qǐng zhe jì zhě cáng zài xián hàn rén jiā qǔ lè. jué dào yǒu rén xiǎo de, jí yòu huàn cháng yī lián zài wài sì wǔ gè yuè. zhèi xiē jiā rén men suī rán zhī dé xiē fēng shēng, nà gè gǎn yǔ xiǎo zhǔ rén zuò yuān jiā! zhǐ tuī méi chù xún mì. guò shàn yù jiā qì nǎo, xiě yī zhǐ wǔ nì zhuàng zǐ, gào zài xiàn lǐ. què dé xián hàn men tì guò qiān yá mén shàng xià shǐ fèi, yě bù shàng jǐn ná rén.
常言道:“偷食猫儿性不改。”他在外边放荡惯了,看着家中,犹如牢狱一般,那里坐立得祝过了月余,瞒着父亲,悄悄却又出去。浑家再三苦谏,全不作准。欲要向过善说知,又见打得利害,不敢开口,只得到与他隐瞒。过迁此时身边并无财物,寡闯了几日,甚觉没趣。料道家中,决然无处出豁,私下将田产央人四处抵借银子,日夜在花街柳巷,酒馆赌坊迷恋,不想回家。方氏察听得实,恐怕在外学出些不好事来,只得告知过善。过善大惊道:“我只道这畜生还躲在房里,元来又出去了!”埋怨方氏道:“娘子,这畜生初出去时,何不就说,直至今日方言?”方氏道:“因见公公打得利害,故不敢说。”过善道:“这样不肖子,打死罢了,要他何用!”当下便差人四下寻觅。淑儿姑嫂二人,反替他担着愁担子,将棍棒之类,预先都藏过了。早有人报知过迁。过迁量得此番归家,必然锁禁,不能出来,索性莫归罢,遂请着妓者藏在闲汉人家取乐。觉道有人晓得,即又换常一连在外四五个月。这些家人们虽然知得些风声,那个敢与小主人做冤家!只推没处寻觅。过善愈加气恼,写一纸忤逆状子,告在县里。却得闲汉们替过迁衙门上下使费,也不上紧拿人。
cháng yán dào:" shuǐ píng bù bō, rén píng bù yán." zhè bān xián hàn tì guò qiān yá mén dǎ diǎn shǐ qián, yì shì yǒu suǒ lì ér wèi zhī. ruò shì de lì jūn fēn, dào yě hé qí guāng ér tóng qí chén le. yīn yǒu shǒu chí jiǎo màn de, yǎn kàn bié rén zhuàn qián, xīn zhōng bù fèn, què qù guò lǎo miàn qián bān zuǐ, shuō:" lìng láng yǔ mǒu rén mǒu rén wǎng lái, zěn yàng piáo dǔ, jiāng tián chǎn yǔ mǒu chù dǐ yín duō shǎo, suàn lái gòng jiè yǒu sān qiān yín zi." bǎ nà lǎo ér xià dé miàn rú tǔ sè, xiǎng dào:" chù shēng nèn bān dà dǎn, rú cǐ huā fèi, néng xiāo jǐ shí! zài guò yī èr nián, lián wǒ shēn zi yě shì bié rén de le." wèn dào:" rú jīn zhè chù shēng zài nà li?" qí rén dào:" jiàn zài dōng mén wài sān lǐ qiáo běi tù xià lǎo wáng sān jiā. tā qián mén shì bù kāi de, jìn le xiǎo xiàng, zhōng jiān yǒu gè xiǎo xiǎo zhú yuán, biàn shì tā hòu mén. nèi yǒu máo tíng sān jiān, cǐ nǎi lìng láng ān dùn zhī suǒ."
常言道:“水平不波,人平不言。”这班闲汉替过迁衙门打点使钱,亦是有所利而为之。若是得利均分,到也和其光而同其尘了。因有手迟脚慢的,眼看别人赚钱,心中不忿,却去过老面前搬嘴,说:“令郎与某人某人往来,怎样嫖赌,将田产与某处抵银多少,算来共借有三千银子。”把那老儿吓得面如土色,想道:“畜生恁般大胆,如此花费,能消几时!再过一二年,连我身子也是别人的了。”问道:“如今这畜生在那里?”其人道:“见在东门外三里桥北堍下老王三家。他前门是不开的,进了小巷,中间有个小小竹园,便是他后门。内有茅亭三间,此乃令郎安顿之所。”
guò shàn dé le xià luò, huàn le wǔ liù ge jiā rén gēn suí, yī jìng chū dōng mén, dào sān lǐ qiáo, fēn fù zhòng rén, zài qiáo xià cì hou:" mò yào jīng zǒu le nà chù shēng. dài wǒ huàn nǐ men shí, biàn yī qí shàng qián." yě shì zhè rì hé dāng yǒu shì, guò qiān qià hǎo hé yí gè péng yǒu shuō huà, bù jué sòng chū yuán mén, zuò bié guò le, fāng yù zhuǎn shēn, hū tīng dé bèi hòu yāo he yī shēng:" chù shēng nà lǐ zǒu?" guò qiān huí tóu yī kàn, yuán lái shì fù qīn, hǔ dé shuāng jiǎo jù ruǎn, cùn bù yě yí bù dòng. shuō shí chí, nà shí kuài, guò shàn gǎn shàng yī bù, bù yóu fēn shuō, zài dì xià jiǎn qǐ yí kuài dà shí kuài, kǒu lǐ hèn zhe yī shēng, zhào guò qiān dǐng mén bāi jiāng qù, huài lá yī shēng xiǎng, zhī dào zhè chù shēng jīn fān xìng mìng xiū yǐ. zhèng shì: dì fǔ hū zēng bù xiào guǐ, rén jiān yǐ shǎo bài jiā jīng.
过善得了下落,唤了五六个家人跟随,一径出东门,到三里桥,分付众人,在桥下伺候:“莫要惊走了那畜生。待我唤你们时,便一齐上前。”也是这日合当有事,过迁恰好和一个朋友说话,不觉送出园门,作别过了,方欲转身,忽听得背后吆喝一声:“畜生那里走?”过迁回头一看,原来是父亲,唬得双脚俱软,寸步也移不动。说时迟,那时快,过善赶上一步,不由分说,在地下拣起一块大石块,口里恨着一声,照过迁顶门擘将去,咶剌一声响,只道这畜生今番性命休矣。正是:地府忽增不肖鬼,人间已少败家精。
zhè yī shēng, zhī dào dǎ suì tiān líng gài le. bù xiǎng guò qiān hòu shēng yǎn kuài, jiàn fù qīn lái de xiōng è, gāng dǎ xià shí, jiù bàng biān yī shǎn. nà shí kuài qià qià zhōng zài cè biān yī duī luàn zhuān shàng, dǎ dé zhuān tóu luàn gǔn xià lái. guò qiān wàng zhe xiàng kǒu biàn pǎo. bù xiǎng qù de lì měng, fǎn bǎ guò shàn chōng dào. guò shàn pá qǐ shēn lái, yī tóu gǎn, yī tóu hǎn dào:" shā diē de nì zéi zǒu le! kuài xiē ná zhù!" zhòng jiā rén tīng dé jiā zhǎng shēng huàn, dōu zǒu lǒng lái kàn shí, guò qiān yǐ zì qù de hǎo yuǎn. guò shàn qì dé yī jù huà yě shuō bu chū, zhǐ jiào kuài gǎn, gǎn zhe de yǒu shǎng. zhòng rén lǐng mìng, fēn tóu zhuī gǎn xiǎo guān rén. guò shàn dú zì gě qì fèn fèn dì zuò zài qiáo shàng, yuē yǒu liǎng gè shí chén, bú jiàn huí bào. tiān sè jiāng wǎn, zhǐ de rěn zhe qì, yī bù bù ái dào jiā lǐ. shū nǚ jiàn fù qīn yú nù wèi xī, yǐ cāi zhe bā jiǔ, shàng qián wèn qí yuán gù. guò shàn xì xì gào shuō rú cǐ rú cǐ. shū nǚ hán lèi quàn dào:" diē diē nián guò wǔ xún, yòu wú qī nán bā nǚ, zhǐ yǒu zhè diǎn gǔ xuè.
这一声,只道打碎天灵盖了。不想过迁后生眼快,见父亲来得凶恶,刚打下时,就傍边一闪。那石块恰恰中在侧边一堆乱砖上,打得砖头乱滚下来。过迁望着巷口便跑。不想去得力猛,反把过善冲倒。过善爬起身来,一头赶,一头喊道:“杀爹的逆贼走了!快些拿住!”众家人听得家长声唤,都走拢来看时,过迁已自去得好远。过善气得一句话也说不出,只叫快赶,赶着的有赏。众人领命,分头追赶小官人。过善独自个气忿忿地坐在桥上,约有两个时辰,不见回报。天色将晚,只得忍着气,一步步捱到家里。淑女见父亲余怒未息,已猜着八九,上前问其缘故。过善细细告说如此如此。淑女含泪劝道:“爹爹年过五旬,又无七男八女,只有这点骨血。
zǒng suī bù xiào, dàn kě jiào huì, hé rěn xià cǐ dú shǒu! shì lái xìng xǐ tā duǒ shǎn dé kuài, bù zhì shāng shēn. tǎng yǒu shī cuò, qǐ bù fù zōng jué sì! diē diē, jīn hòu duàn bù kě rú cǐ!" guò shàn yǎo yá qiè chǐ hèn dào:" wǒ biàn wèi wú sì zhī guǐ yě bà! zhè chù shēng dìng rán ráo tā bù dé!"
总虽不肖,但可教诲,何忍下此毒手!适来幸喜他躲闪得快,不致伤身。倘有失错,岂不覆宗绝祀!爹爹,今后断不可如此!”过善咬牙切齿恨道:“我便为无祀之鬼也罢!这畜生定然饶他不得!”
bù tí shū nǚ kǔ quàn fù qīn, qiě shuō guò qiān dé le xìng mìng, bù lùn gāo dī, zhǐ wàng xiǎo lù luàn pǎo. zhèng háng jiān, bèi hòu èr rén fēi yě sì gǎn lái, yī bǎ chě zhù, dìng yào xiǎo guān rén tóng huí. nǐ dào zhè èr rén shì shuí? nǎi guò shàn jiā lǐ yì pū xiǎo sān xiǎo sì xiōng dì. liǎng gè lǐng zhe lǎo zhǔ zhī mìng, zuò yí lù ér zhuī gǎn xiǎo guān rén. qià hǎo zài cǐ yù jiàn. guò qiān zuó tuō bù kāi, xīn zhōng fèn nù, tí qǐ quán tou, zhào zhe xiǎo sì xīn wō lǐ biàn dǎ. xiǎo sì zhe le quán, zhǐ jiào dé yī shēng" ā ya"! yǎng hòu biàn dào, gèng bù zuò shēng. xiǎo sān jiàn xiōng dì diē mèn zài dì, zhī dào sǐ le, gāo shēng jiào qǐ qū lái, niǔ zhù xiǎo guān rén sǐ yě bù fàng. shì dào qí jiān, guò qiān yě méi yǒu zhǔ yì." zuǒ yòu shì gè zuǒ yòu, bú shì tā, biàn shì wǒ, yī fà bìng le mìng bà." niē qǐ liǎng gè quán tou, méi tóu méi nǎo, luàn dǎ jiāng lái. tā céng xué gè quán fǎ, pō yǒu xiē shǒu jiǎo. xiǎo sān rú hé zhāo jià dé zhù, zhǐ de fàng tā zǒu le. huí shēn kàn xiǎo sì shí, yǐ zì sū xǐng. xiǎo sān fú tā qǐ lái, jiù jìn chù tǎo xiē tāng shuǐ, yǔ tā chī le. liǎng gè yī tóng huí jiā, bào yǔ jiā zhǔ. bié gè jiā rén gǎn bù zháo de, yě dōu huí le. guò shàn zhǐ shì tàn qì, bù zài huà xià.
不题淑女苦劝父亲,且说过迁得了性命,不论高低,只望小路乱跑。正行间,背后二人飞也似赶来,一把扯住,定要小官人同回。你道这二人是谁?乃过善家里义仆小三、小四兄弟。两个领着老主之命,做一路儿追赶小官人。恰好在此遇见。过迁捽脱不开,心中忿怒,提起拳头,照着小四心窝里便打。小四着了拳,只叫得一声“阿呀”!仰后便倒,更不做声。小三见兄弟跌闷在地,只道死了,高声叫起屈来,扭住小官人死也不放。事到其间,过迁也没有主意。“左右是个左右,不是他,便是我,一发并了命罢。”捏起两个拳头,没头没脑,乱打将来。他曾学个拳法,颇有些手脚。小三如何招架得住,只得放他走了。回身看小四时,已自苏醒。小三扶他起来,就近处讨些汤水,与他吃了。两个一同回家,报与家主。别个家人赶不着的,也都回了。过善只是叹气,不在话下。
qiě shuō guò qiān yī tóu zǒu, yī tóu xiǎng:" fù qīn bù huái hào yì le. jiàn jīn xiàn lǐ gào xià wǔ nì, rú jīn yòu dǎ sǐ xiǎo sì, zuì shàng jiā zuì. zhè tiáo xìng mìng xiū yǐ! chèn shēn biān hái cún dé sān sì liǎng yín zi, kě zuò pán chán, qiě wǎng yuǎn wài táo mìng, zài zuò qū chǔ." suàn jì yǐ dìng, lián yè bēn zǒu. zhèng shì: máng máng rú sàng jiā zhī gǒu, jí jí rú lòu wǎng zhī yú.
且说过迁一头走,一头想:“父亲不怀好意了。见今县里告下忤逆,如今又打死小四,罪上加罪。这条性命休矣!称身边还存得三四两银子,可做盘缠,且往远外逃命,再作区处。”算计已定,连夜奔走。正是:忙忙如丧家之狗,急急如漏网之鱼。
guò qiān qù yǒu bàn nián, yǎo wú yīn xìn, lǐ zhōng chuán wèi yǐ sǐ. zhèi xiē bāng xián de yào zì tuō gān xì, cuān duō zhài zhǔ, jiào rén lái guò jiā qǔ tǎo yín zi, ruò bù hái yín, yào shōu tián chǎn. nà zhài zhǔ dōu shì yǒu shì yǒu lì zhī jiā, guò shàn bù gǎn chōng zhuàng, zhǐ de huǎn cí xiè zhī. huí dé yī jiā qù shí, jiē jiǎo yòu shì yī jiā lái shuō. mén shàng luò yì bù jué, dōu shì tǎo zhài zhī rén. guò shàn suǒ xìng bù chū lái xiāng jiàn. gè jiā jiàn bù yìng chéng, qí gào zài xiàn lǐ. chāi rén jū lái shěn wèn. xiàn lìng kàn le wén qì, duì guò shàn dào:" zhè dōu shì nǐ ér zi jiè de, xū lài bù dé!" guò shàn dào:" nì zǐ bù zūn jiào huì, bèi zhè bān xiǎo rén yǐn yòu wèi fēi, jiāng jiā yè dàng fèi dài jìn, xiàng gào zài tái, táo dùn yú wài, wèi méng shěn jié. suǒ cún xiē shǎo, zhǐ gōu xiǎo rén sòng zhōng zhī yòng, qǐ kě fù yǔ nì zǐ huán zhài!
过迁去有半年,杳无音信,里中传为已死。这些帮闲的要自脱干系,撺掇债主,教人来过家取讨银子,若不还银,要收田产。那债主都是有势有力之家,过善不敢冲撞,只得缓词谢之。回得一家去时,接脚又是一家来说。门上络绎不绝,都是讨债之人。过善索性不出来相见。各家见不应承,齐告在县里。差人拘来审问。县令看了文契,对过善道:“这都是你儿子借的,须赖不得!”过善道:“逆子不遵教诲,被这班小人引诱为非,将家业荡费殆尽,向告在台,逃遁于外,未蒙审结。所存些少,止勾小人送终之用,岂可复与逆子还债!
kuàng zi zhài yì wú fù hái zhī lǐ." xiàn lìng xiào dào:" rǔ shàng bù kěn yǔ zi huán zhài, wài rén zěn kěn bǎ yín yǔ rǔ zi bái yòng! qiě yǐn yòu rǔ zi zhě, jué fēi fàng zhài zhī rén, rú hé lài dé? zǒng zhī, rǔ zi bù xiào, mò guài bié rén. dàn fù zài zi bù dé zì zhuān, gè jiā tān tú zhòng lì, yǔ bài zǐ sī zì lì quàn, qí xīn yì shì bù liáng. jīn zhào qì cháng huán běn yín, lì qián wù lùn. yín wán zhī rì, yuán qì dāng táng xiāo huǐ. jū zhōng rén zhòng zé wèn zuì." guò shàn bèi guān fǔ duàn le, zěn gǎn bù yī, zhǐ de zhú yī qīng chǔ, xīn zhōng yù jiā tòng hèn. dào yǐ ér zi sǐ zài tā xiāng wéi lè, quán wú sī niàn zhī yì. zhèng shì: zhòng tián bù shú bù rú huāng, yǎng ér bù xiào bù rú wú.
况子债亦无父还之理。”县令笑道:“汝尚不肯与子还债,外人怎肯把银与汝子白用!且引诱汝子者,决非放债之人,如何赖得?总之,汝子不肖,莫怪别人。但父在子不得自专,各家贪图重利,与败子私自立券,其心亦是不良。今照契偿还本银,利钱勿论。银完之日,原契当堂销毁。居中人重责问罪。”过善被官府断了,怎敢不依,只得逐一清楚,心中愈加痛恨。到以儿子死在他乡为乐,全无思念之意。正是:种田不熟不如荒,养儿不肖不如无。
huà xiū fán xù. qiě shuō guò shàn nǚ ér shū nǚ, tiān xìng xiào yǒu, xiàng mào duān zhuāng, cháng chéng yī shí bā suì, shàng wèi xǔ rén. nǐ dào nèn yàng dà fù rén jiā, wéi shèn rú cǐ nián jì yóu wèi yì hūn? guò shàn zhǐ yīn shì gè ài nǚ, yào mì gè gè kuí zhē nǚ xù wèi pèi, suǒ yǐ gāo bù chéng, dī bù jiù, jiǎn zé le duō shǎo zǐ dì, méi gè zhòng yì de, cuō tuó zhì jīn.
话休烦絮。且说过善女儿淑女,天性孝友,相貌端庄,长成一十八岁,尚未许人。你道恁样大富人家,为甚如此年纪犹未议婚?过善只因是个爱女,要觅个个喹嗻女婿为配,所以高不成,低不就,拣择了多少子弟,没个中意的,蹉跎至今。
yòu yīn ér zi bù xiào, yuè bǎ nǚ ér zhí qián, yào zé gè chū rén tóu dì de, zhuì rù jiā lái, fù tuō jiā shì, gù cǐ yù nán qí pèi.
又因儿子不肖,越把女儿值钱,要择个出人头地的,赘入家来,付托家事,故此愈难其配。
huà fēn liǎng tóu. què shuō guò shàn lín jìn yǒu yī rén, xìng zhāng míng rén, shì dài gēng dú, jiā pō fù ráo. fū qī liǎng kǒu, dān shēng yī zi, qǔ míng xiào jī, shēng de xiàng mào kuí wú, rén wù jì chǔ, shēn tōng jīn gǔ, guǎng dú shī shū. nián fāng èr shí, wèi zēng hūn pèi. zhāng rén zhèng yāng méi rén xún qīn, qià hǎo shuō zhì guò jiā. guò shàn yǐ céng kàn jiàn xiào jī zhè gè fēng yí, què yòu mén dàng hù duì, xīn zhōng dà xǐ, dào:" dé cǐ zi wèi xù, wǒ nǚ zhōng shēn yǒu tuō yǐ!" zhāng rén shì gè dú zǐ, běn bù shě de zhuì chū. yīn guò shàn yāng méi zài sān lái shuō, yòu wén qí nǚ shén xián, gù cǐ yǔn le. shǎo bu dé wèn míng nà cǎi, diàn yàn chuán shū, zhuì rù guò jiā. xiào jī suī rán zhuì zài guò jiā, měi rì zǎo wǎn xǐng shì fù mǔ, bìng wú shǎo dān fū qī xiàng dài, yóu rú bīn kè, jìng zhòng guò shàn, tóng yú fù mǔ. yòu qiě wéi rén qiān hòu, dài rén jiē wù, yī tuán hé qì, shàng xià zhī rén, wú bù yuè fú. guò shàn ài zhī rú zi. fán yǒu yí nán shì tǐ, tuō tā zhī lǐ, kàn qí cái gàn. xiào jī tiáo fēn lǐ xī, jǐng jǐng yǒu fāng. guò shàn yīn cǐ yù jiā huān xǐ. zhǐ yǒu fāng shì zài fáng, sī xiǎng zhàng fū, bù zhī zài yú hé chǔ, bìng wú xiāo hào, wèi zhī sǐ huó cún wáng, rì yè bēi shāng bù yǐ.
话分两头。却说过善邻近有一人,姓张名仁,世代耕读,家颇富饶。夫妻两口,单生一子,取名孝基,生得相貌魁梧,人物济楚,深通今古,广读诗书。年方二十,未曾婚配。张仁正央媒人寻亲,恰好说至过家。过善已曾看见孝基这个丰仪,却又门当户对,心中大喜,道:“得此子为婿,我女终身有托矣!”张仁是个独子,本不舍得赘出。因过善央媒再三来说,又闻其女甚贤,故此允了。少不得问名纳彩,奠雁传书,赘入过家。孝基虽然赘在过家,每日早晚省视父母,并无少担夫妻相待,犹如宾客,敬重过善,同于父母。又且为人谦厚,待人接物,一团和气,上下之人,无不悦服。过善爱之如子。凡有疑难事体,托他支理,看其材干。孝基条分理析,井井有方。过善因此愈加欢喜。只有方氏在房,思想丈夫,不知在于何处,并无消耗,未知死活存亡,日夜悲伤不已。
guāng yīn rú jiàn, zhāng xiào jī zài guò jiā bù jué yòu shì èr nián yǒu yú. guò shàn hū rán rǎn bìng, qiú shén wǎng xiào, yòng yào wú gōng. fāng shì gū sǎo èr rén, zhòu yè shì fèng tāng yào.
光阴如箭,张孝基在过家不觉又是二年有余。过善忽然染病,求神罔效,用药无功。方氏姑嫂二人,昼夜侍奉汤药。
xiào jī jū zài wài xiāng, zōng lǐ zhū shì. nà lǎo ér jiàn jiàn wēi dǔ, zì liào bù qǐ, fēn fù nǚ ér zhì jiǔ, biàn qǐng lín lǐ qīn qī dào jiā, zhǔ cǔn dào:" liè wèi gāo qīn zài shàng.
孝基居在外厢,综理诸事。那老儿渐渐危笃,自料不起,分付女儿治酒,遍请邻里亲戚到家,嘱忖道:“列位高亲在上。
lǎo hàn tuō lài tiān dì zǔ zōng, zhèng dé zhèi xiē bó chǎn, zhǐ wàng chuán zhū zǐ sūn, shì shǒu qí yè. bù xìng mìng bó, shēng cǐ bù xiào nì zéi, pò fèi xǔ duō. xiàng yǐ qián dùn zài wài, wèi zhī sǐ shēng. xìng ěr shàng yǒu yī nǚ, hūn pèi dé rén, liáo wèi lǎo jǐng. bù xiǎng jīn dé zhòng jí, bù jiǔ xiè shì. gù tè qǐng liè wèi dào lái, zuò gè zhèng míng, jiāng suǒ yǒu cái chǎn, jǐn chuán fù nǚ fū, jiē xù wǒ jiā zōng sì. jiǔ yǐ xiě xià yí zhǔ, fán liè wèi gè shǔ gè huā yā. tǎng huò nì zǐ yóu zài, tàn wǒ wáng hòu, huí jiā zhēng zhí, jìng jiāng cǐ gào sòng guān sī, guān fǔ zì rán míng bái." suì yú zhěn biān mō chū yí zhǔ, jiào jiā rén dì yǔ zhòng rén guān kàn.
老汉托赖天地祖宗,挣得这些薄产,指望传诸子孙,世守其业。不幸命薄,生此不肖逆贼,破费许多。向已潜遁在外,未知死生。幸尔尚有一女,婚配得人,聊慰老景。不想今得重疾,不久谢世。故特请列位到来,做个证明,将所有财产,尽传付女夫,接续我家宗祀。久已写下遗嘱,烦列位各署个花押。倘或逆子犹在,探我亡后,回家争执,竟将此告送官司,官府自然明白。”遂于枕边摸出遗嘱,教家人递与众人观看。
cǐ shí zhòng rén yí shì zhāng xiào jī jiàn shí, shàng wèi kāi yán, zhī jiàn zhāng xiào jī shuō dào:" duō méng yuè fù dà ēn. dàn yuè fù xiàn yǒu zi zài, wàn wú cái chǎn fǎn guī wài xìng zhī lǐ.
此时众人疑是张孝基见识,尚未开言,只见张孝基说道:“多蒙岳父大恩。但岳父现有子在,万无财产反归外姓之理。
yǐ xiǎo xù yú jiàn, dāng chāi rén sì miàn fǎng mì dà jiù huí lái, jiāng jiā yè fù zhī, yǐ quán fù zǐ zhī qíng, xiǎo xù fū qī zì dāng guī zōng. shè huò dà jiù shēn yǐ bù xìng, shàng yǒu jiù sǎo shǒu jié, dāng jiāo yǔ zhǎng guǎn, rán hòu fǎng zú zhōng zhī zǐ, lì wèi hòu sì. cǐ nǎi zhèng lǐ. ruò shì xiǎo xù chéng shòu, wài rén bì yǒu zhú zi ài xù zhī bàng. jiū jiàn què cháo, xiǎo xù yì bèi rén tán lùn. zhè jué bù gǎn fèng mìng." shū nǚ yě dào:" gē ge zhǐ yīn jù pà diē diē zé fá, gù duǒ bì zài wài, liào bì wú yàng. zhàng fū nǎi wài xìng zhī rén, qǐ gǎn chéng shòu."
以小婿愚见,当差人四面访觅大舅回来,将家业付之,以全父子之情,小婿夫妻自当归宗。设或大舅身已不幸,尚有舅嫂守节,当交与掌管,然后访族中之子,立为后嗣。此乃正理。若是小婿承受,外人必有逐子爱婿之谤。鸠僭鹊巢,小婿亦被人谈论。这决不敢奉命。”淑女也道:“哥哥只因惧怕爹爹责罚,故躲避在外,料必无恙。丈夫乃外姓之人,岂敢承受。”
zhòng rén jiàn tā fū qī shuō huà chū yú zhì chéng, suì qí shēng shuō dào:" jīn xù lìng ài zhī yán, yì shì yǒu lǐ. qiě dài xún fǎng xiǎo guān rén, yī nián bàn zǎi, dài yǒu de xìn, zài zuò qū chǔ." guò shàn dào:" xiǎo xù zhī yán, bú shì ài wǒ, nǎi shì hài wǒ." zhòng rén dào:" rú hé shì hài tài gōng?" guò shàn dào:" lǎo hàn yī shēng xīn kǔ, zhèng dé zhèi xiē jiā shì, nì zǐ shì zhī yóu rú fèn tǔ, bù shàng bàn nián, pò sàn sì qiān yú jīn. rú cǐ huī huò, biàn tóng dòu jiā jì, zhǐ rì kě jīng cái chǎn jì jǐn, bì zhì biàn mài yíng mù. nà shí bù wéi lǎo hàn bù néng rù tǔ, kǒng zǔ zōng zài tǔ zhī gǔ, fǎn bào qì huāng yě yǐ." xiào jī yòu dào:" dà jiù xī yīn nián yòu, wèi fěi rén yòu huò suǒ zhì. jīn yǐ nián zhǎng, yòu yǒu mǒu bèi hǎo yán quàn yù, liào bì gǎi guò zì xīn, jué bù zhì cǐ." guò shàn dào:" wèi bì, wèi bì! yǒu wǒ zài rì, yán jiā zé fá, shàng bù gǎi quān. wǒ sǐ zhī hòu, yòu hé rén dé ér jìn zhī!" zhòng rén dōu dào:" yī zhe wǒ men yú jiàn, bù ruò jūn fēn le, liǎng quán qí měi. lìng láng huí shí, yě méi de huà shuō." guò shàn zhǐ shì bù xǔ. xiào jī fū fù zài sān kǔ cí, guò shàn dà nù dào:" rǔ yì xiào nì zǐ yào ōu sǐ wǒ me?" zhòng rén jiàn tā fā è, nǎi duì xiào jī dào:" lìng yuè zhí yì rú cǐ, bù bì cí le." suì jiāng yí zhǔ gè xiě le huā yā, dì yǔ guò lǎo. shū nǚ yòu dào:" diē diē jiā cái jǐn fù yǔ wǒ fū fù, sǎo sǎo dāng zhì yú hé dì?" guò shàn dào:" wǒ yǐ liào lǐ zài cǐ, bù xiāo nǐ lǜ." jiāng yí zhǔ fù guò xiào jī, xiào jī fū fù qì bài ér shòu.
众人见他夫妻说话出于至诚,遂齐声说道:“今婿令爱之言,亦似有理。且待寻访小官人,一年半载,待有的信,再作区处。”过善道:“小婿之言,不是爱我,乃是害我。”众人道:“如何是害太公?”过善道:“老汉一生辛苦,挣得这些家事,逆子视之犹如粪土,不上半年,破散四千余金。如此挥霍,便铜斗家计,指日可荆财产既尽,必至变卖茔墓。那时不惟老汉不能入土,恐祖宗在土之骨,反暴弃荒野矣。”孝基又道:“大舅昔因年幼,为匪人诱惑所致。今已年长,又有某辈好言劝喻,料必改过自新,决不至此。”过善道:“未必,未必!有我在日,严加责罚,尚不改悛。我死之后,又何人得而禁之!”众人都道:“依着我们愚见,不若均分了,两全其美。令郎回时,也没得话说。”过善只是不许。孝基夫妇再三苦辞,过善大怒道:“汝亦效逆子要殴死我么?”众人见他发恶,乃对孝基道:“令岳执意如此,不必辞了。”遂将遗嘱各写了花押,递与过老。淑女又道:“爹爹家财尽付与我夫妇,嫂嫂当置于何地?”过善道:“我已料理在此,不消你虑。”将遗嘱付过孝基,孝基夫妇泣拜而受。
guò shàn yòu mō chū èr zhǐ niē zài shǒu zhōng, qǐng guò fāng zhǎng zhě jìn qián, shuō dào:" nì zǐ bù xiào, zhì lìng ài shī qí suǒ tiān, lǎo hàn xīn shí bù ān. dàn dān wù zài cǐ, zhōng wèi bù liǎo. lǎo hàn yǐ xiě yī zhí zhào yú cǐ, fù yǔ lìng ài. lǎo hàn wáng hòu, fán qìng jia yǐn huí, lìng xuǎn liáng pèi. wàn yī nì zǐ huí lái yǒu yán, zhí cǐ fù guān sù lǐ. wài yǒu tián bǎi mǔ, yǐ cháng nì zǐ suǒ fèi zhuāng lián." dào bà, jiāng èr zhǐ dì yǔ. fāng zhǎng zhě yě bù lái jiē, dá dào:" xiǎo nǚ jì guī lìng láng, nǎi qìng jia jiā shì, yǐ yǔ lǎo fū wú gān. kuàng hán mén cóng wú èr jià zhī nǚ, fēi lǎo fū suǒ yuàn wén, qìng jia qǐng wù kāi kǒu."
过善又摸出二纸捏在手中,请过方长者近前,说道:“逆子不肖,致令爱失其所天,老汉心实不安。但耽误在此,终为不了。老汉已写一执照于此,付与令爱。老汉亡后,烦亲家引回,另选良配。万一逆子回来有言,执此赴官诉理。外有田百亩,以偿逆子所费妆奁。”道罢,将二纸递与。方长者也不来接,答道:“小女既归令郎,乃亲家家事,已与老夫无干。况寒门从无二嫁之女,非老夫所愿闻,亲家请勿开口。”
dào bà, wǎng wài jiù zǒu. xiào jī kǔ liú bù zhù
道罢,往外就走。孝基苦留不祝
guò shàn hū xí fù chū lái shuō zhī, fāng shì dà kū dào:" qiè wén fù rén zhī yì, cóng yī ér zhōng. fū sǐ ér jià, zhì zhě chǐ wèi. hé kuàng qiè fū shàng zài, qǐ kě wèi cǐ gǒu zhì zhī shì!" guò shàn yòu dào:" nì zǐ zǒng zài, zhè děng bù xiào, shǒu zhī hé yì!" fāng shì dào:" qiè fū suī bù xiào, qiè zhì bù kě gǎi. bì yù duó qiè zhī zhì, yǒu sǐ ér yǐ."
过善呼媳妇出来说知,方氏大哭道:“妾闻妇人之义,从一而终。夫死而嫁,志者耻为。何况妾夫尚在,岂可为此狗彘之事!”过善又道:“逆子总在,这等不肖,守之何益!”方氏道:“妾夫虽不肖,妾志不可改。必欲夺妾之志,有死而已。”
guò shàn dào:" nǐ yǒu cǐ zhì qì, gù shì hǎo shì. dàn wǒ wáng hòu, jiā chǎn yǐ fù nǚ fū zhǎng guǎn. nǐ jū yú cǐ, xū bù wěn biàn." shū nǚ dào:" diē diē, sǎo sǎo jì kěn shǒu jié, jiā yè zì rán gāi tā chéng shòu. hái ér guī yú fū jiā, cái shì zhèng lǐ." fāng shì dào:" gū niáng, wǒ yòu wú zǐ sì, yào zhèi xiē jiā cái hé yòng! gōng gōng jì yǒu tián bǎi mǔ yǔ wǒ, dāng guī mǔ jiā, yǐ shàn cǐ shēng. jí zhàng fū huí jiā, yì kě dù rì." zhòng rén qí shēng chēng hǎo. guò shàn dào:" xí fù, nǐ yǔ guò mén zhēng qì, zhè bǎi mǔ tián shàng shǎo, zài zēng tián èr bǎi mǔ, yín zi èr bǎi liǎng, yǔ nǐ zhōng shēn shòu yòng." fāng shì hán lèi bài xiè. fēn bō yǐ dìng, guò shàn jiào nǚ xù liú qīn qī lín lǐ yú táng zhōng yǐn jiǔ, zhì wǎn fāng sàn.
过善道:“你有此志气,固是好事。但我亡后,家产已付女夫掌管。你居于此,须不稳便。”淑女道:“爹爹,嫂嫂既肯守节,家业自然该他承受。孩儿归于夫家,才是正理。”方氏道:“姑娘,我又无子嗣,要这些家财何用!公公既有田百亩与我,当归母家,以赡此生。即丈夫回家,亦可度日。”众人齐声称好。过善道:“媳妇,你与过门争气,这百亩田尚少,再增田二百亩,银子二百两,与你终身受用。”方氏含泪拜谢。分拨已定,过善教女婿留亲戚邻里于堂中饮酒,至晚方散。
nà guò shàn běn lái bìng shì yǐ yǒu bā jiǔ fēn le, què yòu miǎn qiǎng liào lǐ zhè shì. hóu cháng qì duǎn, fèi shé láo chún, láo lù zhè bàn rì, dào wǎn shàng yù jiā chén zhòng. nǚ ér xí fù shǒu zài chuáng biān, tí tí kū kū. zhāng xiào jī bèi bàn hòu shì, zǎo yǐ tíng dāng. yòu guò shù rì, wū hū āi zāi! zhèng shì: sān cùn qì zài qiān bān yòng, yī dàn wú cháng wàn shì xiū.
那过善本来病势已有八九分了,却又勉强料理这事。喉长气短,费舌劳唇,劳碌这半日,到晚上愈加沉重。女儿、媳妇守在床边,啼啼哭哭。张孝基备办后事,早已停当。又过数日,呜呼哀哉!正是:三寸气在千般用,一旦无常万事休。
nǚ ér xí fù dōu kū dé hūn mí jǐ cì. zhāng xiào jī yě shí fēn āi tòng. yī qīn guān guǒ, jí qí huá měi. qī shí zhī zhōng, kāi sàng shòu diào, yán qǐng sēng dào, xiū zuò hǎo shì, yǐ zī míng fú. zé xuǎn jí rì, zàng yú zǔ yíng. měi shì wù cóng fēng hòu. bìn zàng zhī hòu, fāng shì shōu shí, guī yú mǔ jiā. gū sǎo bù rěn fēn shě, dà kū ér bié, bù zài huà xià.
女儿媳妇都哭得昏迷几次。张孝基也十分哀痛。衣衾棺椁,极其华美。七十之中,开丧受吊,延请僧道,修做好事,以资冥福。择选吉日,葬于祖茔。每事务从丰厚。殡葬之后,方氏收拾,归于母家。姑嫂不忍分舍,大哭而别,不在话下。
qiě shuō zhāng xiào jī jiāng zhàng rén suǒ yí jiā chǎn qián cái mǐ gǔ, yī yī dēng jì zhàng bù, yòu chāi rén gè chù fǎng wèn guò qiān, bìng wú zōng yǐng. shí guāng shì jiàn, suì yuè rú liú, shū hū biàn guò wǔ nián. nà shí zhāng xiào jī shēng xià liǎng gè ér zi, mén shǒu tiān gè jiě dàng pù ér, yòng gè zhǔ guǎn, zǒng qí chū rù. jiā shì bǐ guò shàn shǒu nèi, yòu zēng jǐ bèi.
且说张孝基将丈人所遗家产钱财米谷,一一登记账簿,又差人各处访问过迁,并无踪影。时光似箭,岁月如流,倏忽便过五年。那时张孝基生下两个儿子,门首添个解当铺儿,用个主管,总其出入。家事比过善手内,又增几倍。
huà xiū fán xù. yī rì zhāng xiào jī yǒu shì lái dào chén liú jùn zhōng, jiè gè yù suǒ zhù xià. ǒu tóng jiā rén dào gè chù yóu wán. mò hòu lái zhì shì shàng, zhī jiàn gè yǒu bìng qǐ gài, zuò zài yī rén jiā yán xià. nà rén jiā qū zhú tā qǐ shēn. zhāng xiào jī xīn zhōng bù rěn, jiào jiā rén zhū xìn shě yǔ tā jǐ gè qián chāo. nà zhū xìn yuán shì guò jiā lǎo pú, jí huì jiàn mào biàn sè, suí jī yìng biàn, shì gè líng lì rén ér. dāng xià qǔ qián dì yǔ zhè qǐ gài, bǎ yǎn guān kàn, chī le yī jīng, jí máng gǎn lái, duì zhāng xiào jī shuō dào:" guān rén xiàng lái xún fǎng xiǎo guān rén xià luò. shì lái gài zhě, miàn mào hǎo shēng sī xiàng." zhāng xiào jī biàn dìng le jiǎo, fēn cǔn dào:" nǐ zài qù xì kàn. ruò guǒ shì tā, bì rán rèn de nǐ. qiě mò shuō wǒ shì nǐ jiā nǚ xù, tài gōng chǎn yè dōu guī yú wǒ. zhǐ shuō jiā yǐ pò sàn, wǒ nǎi shì nǐ xīn zhǔ rén, kàn tā rú hé duì dá, rán hòu nǐ biàn yǐn tā lái xiāng jiàn, wǒ zì yǒu chǔ."
话休烦絮。一日张孝基有事来到陈留郡中,借个寓所住下。偶同家人到各处游玩。末后来至市上,只见个有病乞丐,坐在一人家檐下。那人家驱逐他起身。张孝基心中不忍,教家人朱信舍与他几个钱钞。那朱信原是过家老仆,极会鉴貌辨色,随机应变,是个伶俐人儿。当下取钱递与这乞丐,把眼观看,吃了一惊,急忙赶来,对张孝基说道:“官人向来寻访小官人下落。适来丐者,面貌好生厮像。”张孝基便定了脚,分忖道:“你再去细看。若果是他,必然认得你。且莫说我是你家女婿,太公产业都归于我。只说家已破散,我乃是你新主人,看他如何对答,然后你便引他来相见,我自有处。”
zhū xìn dé le yán yǔ, fù shēn zhuàn qù, jiàn tā zhèng dī zhe tóu, bǎ qián xì zài yī gēn yī dài shàng, cáng rù yāo lǐ. zhū xìn zǐ xì yī kàn, gèng wú yí huò. nà gài zhě qǐ xiān shě qián yǔ tā shí, qí xīn quán zài qián shàng, nà gè lái kàn shě qián de shì shuí. zhè cì zhū xìn qù kàn shí, tā yǐ bǎ qián cáng guò, yě jǔ qǐ yǎn lái, rèn de shì zì jiā jiā rén, bù jué shī shēng jiào dào:" zhū xìn, nǐ tóng shuí zài zhè lǐ?" zhū xìn biàn dào:" xiǎo guān rén, nǐ rú hé liú luò zhì cǐ?" guò qiān qì dào:" zì cóng nà rì táo bèn chū mén, yù yào yāng rén lái quàn jiě diē diē, bù xiǎng lù shàng qià yù zhe xiǎo sān xiǎo sì xiōng dì liǎng gè lán zǔ zhù le, wù yào tuō wǒ huí jiā. wǒ xiǎng diē diē zhèng zài shèng nù zhī shí, zhè fān ruò huí, xìng mìng jué rán nán huó. cōng máng zhī jì, yī quán dǎ qù, bù yì xiǎo sì diē dǎo biàn sǐ. xīn zhōng hài pà, lián yè táo mìng, bēn le jǐ rì, fāng dào zhè lǐ. zài kè diàn zhōng xiē le jǐ shí, bǎ shēn biān yín liǎng chī jǐn, bèi tā gǎn jiāng chū lái, wú kě nài hé, zhǐ de qiú qǐ dù mìng. rì yè sī jiā, méi chù tǎo gè xìn xī, tiān xìng jīn rì yù nǐ. kě shí duì wǒ shuō, nà rì xiǎo sì sǐ le, diē diē yǒu hé huà shuō?" zhū xìn dào:" xiǎo sì dāng shí xǐng le zhuàn lái, bù céng de sǐ. tài gōng yǐ qù shì wǔ nián yǐ."
朱信得了言语,复身转去,见他正低着头,把钱系在一根衣带上,藏入腰里。朱信仔细一看,更无疑惑。那丐者起先舍钱与他时,其心全在钱上,那个来看舍钱的是谁。这次朱信去看时,他已把钱藏过,也举起眼来,认得是自家家人,不觉失声叫道:“朱信,你同谁在这里?”朱信便道:“小官人,你如何流落至此?”过迁泣道:“自从那日逃奔出门,欲要央人来劝解爹爹,不想路上恰遇着小三、小四兄弟两个拦阻住了,务要拖我回家。我想爹爹正在盛怒之时,这番若回,性命决然难活。匆忙之际,一拳打去,不意小四跌倒便死。心中害怕,连夜逃命,奔了几日,方到这里。在客店中歇了几时,把身边银两吃尽,被他赶将出来,无可奈何,只得求乞度命。日夜思家,没处讨个信息,天幸今日遇你。可实对我说,那日小四死了,爹爹有何话说?”朱信道:“小四当时醒了转来,不曾得死。太公已去世五年矣。”
guò qiān jiàn shuō fù qīn yǐ sǐ, jiào shēng:" kǔ yě!" wàng xià biàn dào. zhū xìn shàng qián fú qǐ, hóu zhōng gěng yè, kū bù chū shēng. wū wū le hǎo yī huí, fāng cái fàng shēng dà kū dào:" wǒ zhǐ wàng huí jiā, yāng rén qiú gào shōu liú, yī yuán fù zǐ xiāng jù, shuí xiǎng yǐ bù zài le!" bēi shēng cǎn qiè, zhū xìn yì bù jué duò lèi. kū le yī huí, nǎi wèn dào:" diē diē jì gù, zhèi xiē jiā sī shì shuí zhǎng guǎn?" zhū xìn dào:" tài gōng wèi wáng zhī qián, xiǎo guān rén suǒ jiè zhèi xiē zhài zhǔ, qí lái qǔ suǒ. tài gōng bù kěn chéng rèn, bèi gào guān sī.
过迁见说父亲已死,叫声:“苦也!”望下便倒。朱信上前扶起,喉中哽咽,哭不出声。呜呜了好一回,方才放声大哭道:“我指望回家,央人求告收留,依原父子相聚,谁想已不在了!”悲声惨切,朱信亦不觉堕泪。哭了一回,乃问道:“爹爹既故,这些家私是谁掌管?”朱信道:“太公未亡之前,小官人所借这些债主,齐来取索。太公不肯承认,被告官司。
yá mén zhōng yòng liǎo wú shù yín zi. jí zhì shěn wèn, yī yī duàn hái, tián chǎn yǐ qù dà bàn.
衙门中用了无数银子。及至审问,一一断还,田产已去大半。
xiǎo niáng zǐ chū jià, zhuāng lián yòu qù le hǎo xiē. tài gōng lín zhōng shí, hèn xiǎo guān rén bù xué hǎo, jìn shù fēn sǎn qīn qī. cún xià xiē shǎo, tài gōng sǐ hòu, jiā wú zhèng zhǔ, tóng pú děng bèi, yī dùn luàn qiǎng, fēn háo bù liú. zhǐ cún zhù zhái, mài yǔ wǒ xīn zhǔ rén zhāng dà guān rén, bǎ lái sàng zhōng bìn zàng zhī yòng. rú jīn cùn tǔ jù wú le." guò qiān jiàn shuō, yòu kū qǐ lái dào:" wǒ zhī dào jiā yè hái zài, rú jīn zhēng zhá xìng mìng huí qù, xué hǎo wéi rén, bù liào pò fèi zhì cǐ!" yòu wèn dào:" jiā chǎn biàn wú le, wǒ hún jiā què zài hé chǔ? mèi zǐ jià yú nà jiā?" zhū xìn dào:" xiǎo niáng zǐ jiù jià zài jìn chù rén jiā, dà sǎo dào bù hǎo shuō." guò qiān dào:" què shì wèi hé?" zhū xìn dào:" tài gōng yīn jiǔ bú jiàn xiǎo guān rén xiāo xī, zhī dào yǐ gù, sòng guī mǔ jiā, lìng tā gǎi jià." guò qiān dào:" kě xiǎo de jià yě bù céng?" zhū xìn dào:" lǎo nú wèi tóu le xīn zhǔ rén, bù shí chà wǎng yuǎn chù, zài jiā rì shǎo, bù céng xì wèn, xiǎng shì yǐ jià qù le."
小娘子出嫁,妆奁又去了好些。太公临终时,恨小官人不学好,尽数分散亲戚。存下些少,太公死后,家无正主,童仆等辈,一顿乱抢,分毫不留。止存住宅,卖与我新主人张大官人,把来丧中殡葬之用。如今寸土俱无了。”过迁见说,又哭起来道:“我只道家业还在,如今挣扎性命回去,学好为人,不料破费至此!”又问道:“家产便无了,我浑家却在何处?妹子嫁于那家?”朱信道:“小娘子就嫁在近处人家,大嫂到不好说。”过迁道:“却是为何?”朱信道:“太公因久不见小官人消息,只道已故,送归母家,令他改嫁。”过迁道:“可晓得嫁也不曾?”朱信道:“老奴为投了新主人,不时差往远处,在家日少,不曾细问,想是已嫁去了。”
guò qiān fǔ yīng dà tòng dào:" zhǐ wèi wǒ yī shēn bù xiào, jiā pò rén wáng, cái wèi tā rén suǒ yǒu, qī wèi tā rén suǒ de, chéng tiān dì jiān yī dà zuì rén yě! yào zhè gǒu mìng hé yòng, bù rú sǐ xiū!" wàng zhe jiē yán shí shàng biàn yào zhuàng sǐ. zhū xìn yī bǎ chě zhù dào:" xiǎo guān rén, lóu yǐ shàng qiě tān shēng, rú hé zhè děng duǎn jiàn!" guò qiān dào:" xī nián hái xiǎng yǒu guī xiāng de rì zi, gù rěn chǐ tōu shēng. jīn yǐ wú jiā kě guī, bù rú zǎo xiē sǐ le, shěng de zài cǐ chū chǒu." zhū xìn dào:" hǎo sǐ bù rú è huó! bù kě rú cǐ. lǎo nú xīn zhǔ rén zuò rén shén hǎo, dài wǒ yǐn qù xiāng jiàn, qiú tā dài huí xiāng lǐ. tǎng yǒu yòng de zháo nǐ zhī chù, jiù zài tā jiā ān shēn lì mìng, dào lǎo lái huán yǒu gè jié guǒ. ruò sǐ zài zhè lǐ, yǒu shuí shōu qǔ nǐ de shī hái? què bù wǎng le zhè yī sǐ!" guò qiān chén yín le yī huí dào:" nǐ huà dào shuō de shì. dàn xiū rén zǐ, zěn hǎo qù xiāng jiàn? wàn yī bù liú, fǎn gàn zhé zhè fān miàn pí." zhū xìn dào:" zhì cǐ dì wèi, hái gù dé shén me xiū chǐ!"
过迁抚膺大恸道:“只为我一身不肖,家破人亡,财为他人所有,妻为他人所得,诚天地间一大罪人也!要这狗命何用,不如死休!”望着阶沿石上便要撞死。朱信一把扯住道:“小官人,蝼蚁尚且贪生,如何这等短见!”过迁道:“昔年还想有归乡的日子,故忍耻偷生。今已无家可归,不如早些死了,省得在此出丑。”朱信道:“好死不如恶活!不可如此。老奴新主人做人甚好,待我引去相见,求他带回乡里。倘有用得着你之处,就在他家安身立命,到老来还有个结果。若死在这里,有谁收取你的尸骸?却不枉了这一死!”过迁沉吟了一回道:“你话到说得是。但羞人子,怎好去相见?万一不留,反干折这番面皮。”朱信道:“至此地位,还顾得什么羞耻!”
guò qiān dào:" jì rú cǐ, bú yào shuō chū wǒ zhēn xìng míng lái, zhǐ shuō shì nǐ de qīn qī bà."
过迁道:“既如此,不要说出我真姓名来,只说是你的亲戚罢。”
zhū xìn dào:" shì cái wǒ xiān jiǎng guò le, zěn hǎo gǎi dé?" dāng xià guò qiān wú nài, zhǐ de bǎ shēn shàng pò yī shang zhěng yī zhěng, suí zhū xìn ér lái.
朱信道:“适才我先讲过了,怎好改得?”当下过迁无奈,只得把身上破衣裳整一整,随朱信而来。
zhāng xiào jī yuǎn yuǎn zhàn zài rén jiā wū xià, wàng jiàn tā tí kū zhè yī duàn guāng jǐng, jué dào tā yǒu ào huǐ zhī niàn, bù shèng tàn xī. guò qiān zǒu jìn xiào jī shēn biān, dī zhe tóu zhàn xià. zhū xìn xiān shuō dào:" gào guān rén, zhèng shì lǎo nú jiù rì xiǎo zhǔ rén, yīn táo nàn chū lái, liú luò zài cǐ. qiú guān rén liú tā zé gè." biàn jiào dào:" guò lái jiàn le guān rén."
张孝基远远站在人家屋下,望见他啼哭这一段光景,觉道他有懊悔之念,不胜叹息。过迁走近孝基身边,低着头站下。朱信先说道:“告官人,正是老奴旧日小主人,因逃难出来,流落在此。求官人留他则个。”便叫道:“过来见了官人。”
guò qiān shàng qián yù yào zuō yī, qù chě nà xiù zi, què dōu zhǐ yǒu de bàn jié, yòu shì pò dì, zuǒ chě yě gài bù lái shǒu, yòu chě yě zhē bù zháo bì, zhǐ de chāo zhuó shǒu, chàng gè nuò. zhāng xiào jī kàn le, yù jiā kě lián, yīn shì jiù zǐ, bù hǎo shòu tā de lǐ, hái le gè bàn lǐ, nǎi dào:" āi! nǐ shì gè hǎo rén jiā zǐ xī, zěn me dào zhè děng tián dì?
过迁上前欲要作揖,去扯那袖子,却都只有得半截,又是破的,左扯也盖不来手,右扯也遮不着臂,只得抄着手,唱个喏。张孝基看了,愈加可怜,因是舅子,不好受他的礼,还了个半礼,乃道:“嗳!你是个好人家子息,怎么到这等田地?
dàn shōu liú nǐ huí qù, méi yǒu yòng chǔ, què zěn hǎo?" zhū xìn dào:" gào guān rén, suí fēn hú luàn liú tā bà!" zhāng xiào jī dào:" nǐ kě huì guàn yuán me?" guò qiān dào:" xiǎo rén suī rán bú huì, qíng yuàn yòng xīn qù xué." zhāng xiào jī dào:" zhǐ pà nǐ shì shòu yòng de rén, rú hé chī dé nèn yàng xīn kǔ?" guò qiān dào:" xiǎo rén dào cǐ dì wèi, rú hé gǎn cí xīn kǔ!" zhāng xiào jī dào:" zhè yě bà. zhǐ shì yī dé sān jiàn shì, fāng dài nǐ huí qù, ruò yī bù dé, bù gǎn xiāng liú." guò qiān dào:" bù zhī shì nà sān jiàn?" zhāng xiào jī dào:" dì yī jiàn, zhǐ xǔ zhù zài yuán shàng, fàn shí jiào rén sòng yǔ nǐ chī, bù xǔ wǎng wài háng zǒu. ruò kuà chū le yuán mén, jiù bù xǔ kuà jìn yuán mén." guò qiān dào:" xiǎo rén diàn rǔ zǔ zōng, yǒu hé yán jiàn rén, wǎng wài háng zǒu! zhù zài yuán shàng, zhèng shì běn yuàn. zhè gè yī dé." zhāng xiào jī jiàn shuō huà yǒu zì kuì zhī niàn, shèn shì huān xǐ, yòu dào:" dì èr jiàn, yào zǎo qǐ yàn xī, bù xǔ tān mián lǎn dài tōu gōng." guò qiān dào:" xiǎo rén tiān wèi míng jiù qǐ shēn, zhí zhì hēi le fāng zhǐ. ruò yǒu yuè de rì zi, yè lǐ yě zuò, zěn gǎn tōu gōng! zhè gè yě yī dé." xiào jī yòu dào:" yè lǐ dào bù xiāo de, zhǐ rì lǐ bù tōu gōng jiù gòu le. dì sān jiàn, ruò yǒu bú dào zhī chù, rèn píng wǒ zé fá, bù xǔ yuàn chàng." guò qiān dào:" jì méng shōu yǎng, biàn shì chóng shēng fù mǔ, dàn píng zé fá, sǐ ér wú yuàn." zhāng xiào jī dào:" jì dōu kěn yī, suí wǒ lái." yě bù qù xián wán, fù zhuǎn shēn yǐn dào yù suǒ mén kǒu, guò qiān suí jiāng jìn lái.
但收留你回去,没有用处,却怎好?”朱信道:“告官人,随分胡乱留他罢!”张孝基道:“你可会灌园么?”过迁道:“小人虽然不会,情愿用心去学。”张孝基道:“只怕你是受用的人,如何吃得恁样辛苦?”过迁道:“小人到此地位,如何敢辞辛苦!”张孝基道:“这也罢。只是依得三件事,方带你回去,若依不得,不敢相留。”过迁道:“不知是那三件?”张孝基道:“第一件,只许住在园上,饭食教人送与你吃,不许往外行走。若跨出了园门,就不许跨进园门。”过迁道:“小人玷辱祖宗,有何颜见人,往外行走!住在园上,正是本愿。这个依得。”张孝基见说话有自愧之念,甚是欢喜,又道:“第二件,要早起晏息,不许贪眠懒怠偷工。”过迁道:“小人天未明就起身,直至黑了方止。若有月的日子,夜里也做,怎敢偷工!这个也依得。”孝基又道:“夜里到不消得,只日里不偷工就够了。第三件,若有不到之处,任凭我责罚,不许怨怅。”过迁道:“既蒙收养,便是重生父母,但凭责罚,死而无怨。”张孝基道:“既都肯依,随我来。”也不去闲玩,复转身引到寓所门口,过迁随将进来。
zhǔ rén jiā jiàn shì gè qǐ gài, dà shēng chì zhà, bù róng jìn mén. zhāng xiào jī dào:" mò gǎn tā, zhè shì wǒ jiā de rén." zhǔ rén dào:" zhè qǐ gài cháng shì zài zhè lǐ tǎo fàn chī, zěn me shì zài fǔ shàng jiā rén?" zhū xìn dào:" yī xiàng liú luò zài cǐ, jīn rì yù jiàn de." dào lǐ biān kāi le fáng mén, zhāng xiào jī zuò xià, fēn cǔn dào:" nǐ suí le wǒ, zhè mú yàng bù hǎo kàn xiàng. zhū xìn, nǐ qù jiào zhǔ rén jiā shāo xiē tāng yǔ tā xǐ jìng le shēn zi, shěng liǎng jiàn yī fú yǔ tā huàn le, bǎ xiē fàn shí yǔ tā chī." zhū xìn biàn qù jiào zhǔ rén jiā shāo qǐ tāng lái, huàn guò qiān qù xǐ yù guò qiān zì chū mén zhè jǐ nián, cóng bù céng jiàn tāng miàn. jīn rì zhè yù, jiù rú tuō pí tuì ké, shēn shàng áo zāo, zú zú xǐ le bàn gāng. zhū xìn jiāng yī fú yǔ tā chuān qǐ, shū hǎo le tóu fà, bǐ qián biàn dà bù xiāng tóng. zhū xìn qǔ guò fàn lái, zì yì yī bǎo. nà guò qiān shēn zi běn lái yǒu xiē bìng tǐ, yòu kǔ le yī kǔ, yòu zài dāng fēng chù xǐ le yù, jiàn zhe fàn yòu duō chī le wǎn, sān hé còu, dào yè lǐ shēng qǐ bìng lái. zhāng xiào jī qiàn yī tiáo zhì, yǒu yí gè duō yuè, fāng cái quán yù.
主人家见是个乞丐,大声叱咤,不容进门。张孝基道:“莫赶他,这是我家的人。”主人道:“这乞丐常是在这里讨饭吃,怎么是在府上家人?”朱信道:“一向流落在此,今日遇见的。”到里边开了房门,张孝基坐下,分忖道:“你随了我,这模样不好看相。朱信,你去教主人家烧些汤与他洗净了身子,省两件衣服与他换了,把些饭食与他吃。”朱信便去教主人家烧起汤来,唤过迁去洗裕过迁自出门这几年,从不曾见汤面。今日这浴,就如脱皮退壳,身上鏖糟,足足洗了半缸。朱信将衣服与他穿起,梳好了头发,比前便大不相同。朱信取过饭来,恣意一饱。那过迁身子本来有些病体,又苦了一苦,又在当风处洗了浴,见着饭又多吃了碗,三合凑,到夜里生起病来。张孝基倩医调治,有一个多月,方才痊愈。
zhāng xiào jī shì tǐ yǐ wán, suàn hái le fáng qián, shōu shí qǐ shēn. yòu gù le gè shēng kǒu yǔ guò qiān chéng zuò. yī xíng sì zhòng, xún zhe dà lù ér lái. zhāng xiào jī kāi yán dào:" guò qiān, nǐ shì jiù jiā zǐ dì, wǒ bù hǎo huàn nǐ míng zì, rú jīn gǎi jiào zuò guò xiǎo yǐ."
张孝基事体已完,算还了房钱,收拾起身。又雇了个生口与过迁乘坐。一行四众,循着大路而来。张孝基开言道:“过迁,你是旧家子弟,我不好唤你名字,如今改叫做过小乙。”
yòu fēn fù zhū xìn:" nǐ men jiào tā xiǎo yǐ gē, liǎng xià wěn biàn." zhū xìn dào:" xiǎo rén zhī dào." zhāng xiào jī dào:" xiǎo yǐ, jīn rì lù shàng wú liáo, nǐ bǎ xiàng rì xìng tou shì qíng, xì xì shuō yǔ wǒ xiāo qiǎn." guò qiān dào:" guān rén, wǎng shì xiū tí! ruò shuō qǐ lái, xiū yě xiū sǐ le." zhāng xiào jī dào:" nǐ dāng shí shì gè fēng liú qù rén, yǒu shèn me xiū! qiě lüè shuō xiē me." guò qiān bèi bī bù guò, zhǐ de yī yī zhí shuō qián hòu làng fèi zhī shì. zhāng xiào jī dào:" nǐ qǐ chū nèn bān kuài huó, qián rì jiē tóu zhè yàng kǔ chǔ, kě jué yǒu xiē guò bù qù me?" guò qiān dào:" xiǎo rén dāng shí nián yòu wú zhī, yòu bèi rén hǒng piàn, yǐ zhì rú cǐ. ào huǐ wú jí yǐ!" zhāng xiào jī dào:" zhǐ pà yǒu le yín zi, hái qù kuài huó lī." guò qiān dào:" xiǎo rén xìng mìng yǐ shì duō de le, hái zuò zhè zhuāng shì, biàn shā wǒ yě bù gǎn qù!" zhāng xiào jī yòu duì zhū xìn dào:" nǐ shì tā lǎo jiā rén, kě xiǎo de tài gōng shào nián shí yě céng nèn bān kuài huó guò me?" zhū xìn dào:" kě lián tā rì yè zhǐ xiǎng zuò rén jiā, hé céng shè de shǐ yī wén qū qián! què xiǎng zhè yàng shì!" xiào jī dào:" nǐ qiě shuō zěn dì yàng zuò rén jiā?" zhū xìn bān zhǐ tou yī suì qǐ yùn, xì shuō zěn dì qín láo, rú hé xīn kǔ, fāng zhèng dé zhè děng jiā shì. bù xiǎng xiǎo yǐ gē bǎ lái kàn de xiàng tǔ kuài yì bān, nòng dé rén wáng jiā pò. guò qiān tīng le, zhǐ guǎn āi qì. zhāng xiào jī dào:" nǐ rú jīn kū yě chí le, zhǐ shì jiāng lái xué zuò hǎo rén, hái yǒu gè chū tóu rì zi." yí lù shàng rè yī jù, lěng yī jù, bǎ huà dǎ zhe tā xīn shì. guò qiān jiàn jiàn zì yuàn zì yì, ào huǐ bù dié. zhèng shì: lín yá lì mǎ shōu jiāng wǎn, chuán dào jiāng xīn bǔ lòu chí.
又分付朱信:“你们叫他小乙哥,两下稳便。”朱信道:“小人知道。”张孝基道:“小乙,今日路上无聊,你把向日兴头事情,细细说与我消遣。”过迁道:“官人,往事休题!若说起来,羞也羞死了。”张孝基道:“你当时是个风流趣人,有甚么羞!且略说些么。”过迁被逼不过,只得一一直说前后浪费之事。张孝基道:“你起初恁般快活,前日街头这样苦楚,可觉有些过不去么?”过迁道:“小人当时年幼无知,又被人哄骗,以致如此。懊悔无及矣!”张孝基道:“只怕有了银子,还去快活哩。”过迁道:“小人性命已是多的了,还做这桩事,便杀我也不敢去!”张孝基又对朱信道:“你是他老家人,可晓得太公少年时也曾恁般快活过么?”朱信道:“可怜他日夜只想做人家,何曾舍得使一文屈钱!却想这样事!”孝基道:“你且说怎地样做人家?”朱信扳指头一岁起运,细说怎地勤劳,如何辛苦,方挣得这等家事。不想小乙哥把来看得像土块一般,弄得人亡家破。过迁听了,只管哀泣。张孝基道:“你如今哭也迟了,只是将来学做好人,还有个出头日子。”一路上热一句,冷一句,把话打着他心事。过迁渐渐自怨自艾,懊悔不迭。正是:临崖立马收缰晚,船到江心补漏迟。
zài lù xíng le jǐ rì, lái dào xǔ chāng, zhāng xiào jī dǎ fā zhū xìn xiān jiāng xíng lǐ guī jiā, bào gào hún jiā, zì tóng guò qiān jìng dào zì jǐ jiā zhōng, jiàn guò fù mǔ, jiāng cǐ shì shuō zhī. lìng guò qiān xiāng jiàn yǐ bì, suì yǐn dào hòu yuán, dǎ sǎo yī jiān fáng zi, bǎ chū bèi wō zhī lèi, jiāo fù ān xiē, yòu fēn cǔn dào:" bù xǔ dào bié chù xíng zǒu. wǒ ruò chá chū shí, dìng rán zé fá!" guò qiān lián shēng dā yìng:" bù gǎn, bù gǎn!" xiào jī bié le fù mǔ, huí zhì jiā zhōng, qiāo qiāo yǔ hún jiā shuō le. hún jiā zài sān chēng xiè, bù tí. shì rì guò qiān dàng wǎn zhù xià, cì rì qǐ zǎo, biàn qǐ shēn dān zhe qì jù qù chú dì. kàn nà yuán shí, shèn shì guǎng kuò, zhōu wéi biān zhú wèi lí. zhāng tài gōng yě shì zuò jiā zhī rén, bìng bù zhǒng shén huā mù, dān zhǒng de shì shū cài. guàn yuán de fēi zhǐ yī rén. guò qiān chū shí, nà lǐ yùn nòng de lái? tā yě bù guǎn, yī wèi mán kěn. guò le shù rì, jiàn jué shú luò, hǎo bù huān xǐ. měi rì dān shuǐ guàn jiāo, yì cǎo chú kěn, yě bù yú rén dā huà. cóng qīng chén zhí zhì huáng hūn, lüè bù shǎo xī. huò yù qī fēng chǔ yǔ zhī shí, sī xiǎng fù qīn, tūn shēng tòng qì. yù yào wǎng fén shàng kòu gè tóu r, yòu shǒu zhe guī jǔ, bù gǎn chū mén. xiǎng qǐ mèi zǐ, wén shuō jiù jià zài zuǒ jìn, què bù zhī shì nà jiā. yì yù jiàn tā yī miàn, yòu xiǎng:" jīn rì luò yú rén hòu, hé yán qù jiàn mèi zǐ. zǒng bù xián wǒ, tǎng bèi mèi fū fù mǔ xiōng dì xī luò, què bù zì qǔ qí rǔ!" suǒ xìng bǎ zhè niàn tou xiū le.
在路行了几日,来到许昌,张孝基打发朱信先将行李归家,报告浑家,自同过迁径到自己家中,见过父母,将此事说知。令过迁相见已毕,遂引到后园,打扫一间房子,把出被窝之类,交付安歇,又分忖道:“不许到别处行走。我若查出时,定然责罚!”过迁连声答应:“不敢,不敢!”孝基别了父母,回至家中,悄悄与浑家说了。浑家再三称谢,不题。是日过迁当晚住下,次日起早,便起身担着器具去锄地。看那园时,甚是广阔,周围编竹为篱。张太公也是做家之人,并不种甚花木,单种的是蔬菜。灌园的非止一人。过迁初时,那里运弄得来?他也不管,一味蛮垦。过了数日,渐觉熟落,好不欢喜。每日担水灌浇,刈草锄垦,也不与人搭话。从清晨直至黄昏,略不少息。或遇凄风楚雨之时,思想父亲,吞声痛泣。欲要往坟上叩个头儿,又守着规矩,不敢出门。想起妹子,闻说就嫁在左近,却不知是那家。意欲见他一面,又想:“今日落于人后,何颜去见妹子。总不嫌我,倘被妹夫父母兄弟奚落,却不自取其辱!”索性把这念头休了。
qiě shuō zhāng xiào jī rì rì chāi rén chá tīng, jiàn rú cǐ qín jǐn, wàn fēn huān xǐ. yòu jiào rén sī xià shì tā, shuō:" xiǎo yǐ gē, nǐ hé kǔ rì yè zhè bān láo lù? tōu xiē gōng fū tóng wǒ dào jiē fāng shàng wán shuǎ wán shuǎ, qǐng nǐ chī sān bēi, kě hǎo me?" guò qiān dà nù dào:" nǐ zhè rén zì jǐ dài duò, yǐ shì bù gāi, què yòu lái yǐn yòu wǒ wèi fēi! xià cì rú cǐ, dìng rán bǐng zhī jiā zhǔ." yī rì, zhāng xiào jī zì lái chá diǎn, jiǎ yì xún tā shì guò, gāo shēng chì hè yào dǎ. guò qiān fú zài dì shàng, shuō dào:" shì xiǎo rén yǒu zuì, zhèng gāi zé fá." zhāng xiào jī hèn le jǐ shēng, nǎi dào:" gū shù nǐ chū cì, qiě bù jì jiào.
且说张孝基日日差人察听,见如此勤谨,万分欢喜。又教人私下试他,说:“小乙哥,你何苦日夜这般劳碌?偷些工夫同我到街坊上顽耍顽耍,请你吃三杯,可好么?”过迁大怒道:“你这人自己怠惰,已是不该,却又来引诱我为非!下次如此,定然禀知家主。”一日,张孝基自来查点,假意寻他事过,高声叱喝要打。过迁伏在地上,说道:“是小人有罪,正该责罚。”张孝基恨了几声,乃道:“姑恕你初次,且不计较。
tǎng ruò zài fàn, dìng rán bù ráo." guò qiān dùn shǒu wěi wěi. zì cǐ zhī hòu, yù jiā fèn lì.
倘若再犯,定然不饶。”过迁顿首唯唯。自此之后,愈加奋励。
yuē mò bàn nián, bìng wú juàn dài zhī yì, zú jī bù gǎn kuà chū yuán mén.
约莫半年,并无倦怠之意,足迹不敢跨出园门。
zhāng xiào jī jiàn tā huǐ guò zhī niàn yǐ jiān, yī rì, jiào rén ná zhe yī tào yī fú bìng jīn zé xié wà zhī lèi, lái dào yuán shàng, duì guò qiān dào:" wǒ kàn nǐ zuò shì qín jǐn, shèn shì kě yòng. rú jīn jiě kù zhōng shǎo gè rén xiāng bāng, nǐ dào qù de, kě dài le jīn zé, suí wǒ tóng qù." guò qiān dào:" xiǎo rén dé méng shōu liú guàn yuán, yǐ chū wàng wài, qǐ gǎn fù wàng jiě kù zhōng shǐ lìng?" zhāng xiào jī dào:" bù bì tuī cí, dàn de yòng xīn zhī lǐ, biàn shì nǐ de hǎo chù le." guò qiān jí biàn guǒ qǐ jīn zé, zhěng dùn yī shang. cǐ shí mú yàng, bǐ qián gèng shì bù tóng. suí xiào jī zhì táng zhōng, zuò bié zhāng tài gōng chū mén. lù shàng wú yán jiàn rén, dī zhe tóu ér zǒu. bù yī shí, wàng jiàn zì jiā mén shǒu, xīn zhòng shāng gǎn, àn zì diào xià lèi lái. dào de mén kǒu, zhī jiàn jiù rì jiā rén dōu chā shǒu gǒng lì liǎng biān, ràng zhāng xiào jī jìn mén. guò qiān xiǎng dào:" wǒ jiā zhèi xiē rén, rú hé dōu guī zài tā jiā? xiǎng shì suí wū mài de le." què yě bù gǎn hū huàn, zhǐ dī zhe tóu ér zǒu. zhòng jiā rén suí hòu yě gēn jìn lái. dào le dǎng zhōng, biàn lì zhù jiǎo bù xíng, jiàn zhuō yǐ jiā huo zhī lèi, jù shì zì jiā gù wù, yù jiā qī cǎn. zhāng xiào jī dào:" nǐ suí wǒ lái, jiào nǐ jiàn yí ge rén." guò qiān zhèng bù zhī jiàn nà gè, zhǐ de yòu suí zhe ér zǒu. què cóng táng hòu zhuǎn xiàng zuǒ biān. guò qiān rèn de zhè jìng dào nǎi tā jiā jiù shí wǎng jiā miào qù zhī lù. jiàn jiàn zhì jìn, xiào jī zhǐ zhe táng zhōng dào:" yǒu rén zài lǐ biān, nǐ jìn qù rèn yī rèn." guò qiān jí máng zǒu qù, tái tóu kàn jiàn fù qīn shén yǐng, fān shēn bài dǎo zài dì, kū dào:" bù xiào zi liú luò bēi wū, diàn rǔ jiā mén, shēng bù néng shì fèng tāng yào, sǐ bù néng sòng gǔ rù tǔ, wǔ nì bù dào, fěn gǔ nán shú!" yǐ tóu kòu dì, xuè bèi yú miàn. zhèng kū jiān, zhǐ tīng dé bèi hòu yǒu rén kū lái, jiào dào:" gē ge, nǐ yī qù bù huí, quán bù bǎ diē diē wèi niàn!"
张孝基见他悔过之念已坚,一日,教人拿着一套衣服并巾帻鞋袜之类,来到园上,对过迁道:“我看你作事勤谨,甚是可用。如今解库中少个人相帮,你到去得,可戴了巾帻,随我同去。”过迁道:“小人得蒙收留灌园,已出望外,岂敢复望解库中使令?”张孝基道:“不必推辞,但得用心支理,便是你的好处了。”过迁即便裹起巾帻,整顿衣裳。此时模样,比前更是不同。随孝基至堂中,作别张太公出门。路上无颜见人,低着头而走。不一时,望见自家门首,心中伤感,暗自掉下泪来。到得门口,只见旧日家人都叉手拱立两边,让张孝基进门。过迁想道:“我家这些人,如何都归在他家?想是随屋卖的了。”却也不敢呼唤,只低着头而走。众家人随后也跟进来。到了党中,便立住脚不行,见卓椅家伙之类,俱是自家故物,愈加凄惨。张孝基道:“你随我来,教你见一个人。”过迁正不知见那个,只得又随着而走。却从堂后转向左边。过迁认得这径道乃他家旧时往家庙去之路。渐渐至近,孝基指着堂中道:“有人在里边,你进去认一认。”过迁急忙走去,抬头看见父亲神影,翻身拜倒在地,哭道:“不肖子流落卑污,玷辱家门,生不能侍奉汤药,死不能送骨入土,忤逆不道,粉骨难赎!”以头叩地,血被于面。正哭间,只听得背后有人哭来,叫道:“哥哥,你一去不回,全不把爹爹为念!”
guò qiān jǔ yǎn jiàn shì mèi zǐ, yī bǎ chě zhù dào:" mèi zǐ, zhī dào jīn shēng yǐ wú zài jiàn zhī qī, bù liào fù dé yǔ nǐ xiāng huì!" gē mèi èr rén, xiāng chí dà kū.
过迁举眼见是妹子,一把扯住道:“妹子,只道今生已无再见之期,不料复得与你相会!”哥妹二人,相持大哭。
xī nián liú luò shí kān shāng, jīn rì xiāng féng zhuǎn duàn cháng.
昔年流落实堪伤,今日相逢转断肠。
bú shì yī fān hán chè gǔ, zěn de méi huā pū bí xiāng!
不是一番寒彻骨,怎得梅花扑鼻香!
gē mèi kū le yī huí, guò qiān xiàng zhāng xiào jī bài xiè dào:" ruò fēi mèi zhàng jiù wǒ xìng mìng, bì zuò yì xiāng zhī guǐ yǐ! dà ēn dà dé, jiāng hé bǔ bào!" zhāng xiào jī fú qǐ dào:" zì jiā gǔ ròu, hé chū cǐ yán! dàn dé lǎo jiù gǎi guò zì xīn, yǐ wèi yuè zhàng zài tiān zhī líng, shèng sì bào wǒ yě." guò qiān qì xiè dào:" bù xiào jǐn shǒu mèi zhàng xiàng rì yuē shù, tǎng yǒu bú dào chù, yī yī qián fān zé fá." zhāng xiào jī xiào dào:" qián zhě lǎo jiù bù zhī xiáng xì, gù yòng quán yí zhī cè. jīn yǐ míng bái, qǐ yǒu shì lǐ! dàn xū zì jiè kě yě."
哥妹哭了一回,过迁向张孝基拜谢道:“若非妹丈救我性命,必作异乡之鬼矣!大恩大德,将何补报!”张孝基扶起道:“自家骨肉,何出此言!但得老舅改过自新,以慰岳丈在天之灵,胜似报我也。”过迁泣谢道:“不肖谨守妹丈向日约束,倘有不到处,一依前番责罚。”张孝基笑道:“前者老舅不知详细,故用权宜之策。今已明白,岂有是理!但须自戒可也。”
dāng xià zhāng xiào jī huàn zhòng jiā rén lái, bài jiàn yǐ bì, huí zhì fáng zhōng. shū nǚ zhěng zhì jiǔ yáo kuǎn dài. guò qiān nǎi wèn:" nǐ de dà sǎo jià le hé rén?" shū nǚ dào:" gē ge, nǐ zěn shuō zhè huà, què bù wǎng shā le rén! dāng rì diē diē bìng zhòng, zhǔ zhāng jiào sǎo sǎo zhuǎn jià, sǎo sǎo lì zhì bù cóng." nǎi bǎ qián shì xì shuō yī biàn, yòu dào:" rú jīn jiàn shǒu zài jiā, zěn me shuō tā jià rén!" guò qiān jiàn shuō qī zǐ zhēn jié, yòu bù jué lèi xià, nǎi dào:" wǒ nà lǐ xiǎo de! dōu shì zhū xìn zhī yán." zhāng xiào jī dào:" cǐ nǎi yī shí hōng nǐ de huà. dài guò jǐ shí, tóng nǐ qù jiàn lìng yuè, yíng dà sǎo lái jiā." guò qiān dào:" zhè gè wǒ yě bù xiǎng yǐ, dàn yào dào diē diē mù shàng zǒu zāo." zhāng xiào jī dào:" zhè shì róng yì!" dào cì zǎo, bèi bàn jì lǐ, tóng dào mù shàng. guò qiān kū bài dào:" bù xiào zi wéi bèi diē diē, zuì gāi wàn sǐ! jīn yuàn gǎi háng zì xīn, yǐ shú qián fēi, wàng qǐ yīn líng dòng jiàn." zhù bà, yòu kū. zhāng xiào jī quàn zhù le, huí dào jiā zhōng, bǎ jiě kù zhōng yín qián diǎn míng, fù yǔ guò qiān zhǎng guǎn. nà guò qiān suī guǎn liǎo jiě kù, yī zhào guàn yuán shí zǎo qǐ yàn mián, bù cí xīn kǔ, chū rù yín liǎng, gōng píng jǐn shèn. wǎng lái de rén, wú bù huān xǐ. jiāng zhāng xiào jī fū qī gōng jìng yóu rú fù mǔ. tǎng yǒu yí nán zhī shì, biàn lái qǐng wèn. zhōng rì zhù zài diàn zhōng, háo wú xī rì zhī tài. cǐ shí qīn qī jǐn xiǎo de tā yǐ huí jiā, jù lái xiāng tàn. bǐ cǐ zhǐ zuò gè yī, wèi gǎn shēn tán.
当下张孝基唤众家人来,拜见已毕,回至房中。淑女整治酒肴款待。过迁乃问:“你的大嫂嫁了何人?”淑女道:“哥哥,你怎说这话,却不枉杀了人!当日爹爹病重,主张教嫂嫂转嫁,嫂嫂立志不从。”乃把前事细说一遍,又道:“如今见守在家,怎么说他嫁人!”过迁见说妻子贞节,又不觉泪下,乃道:“我那里晓得!都是朱信之言。”张孝基道:“此乃一时哄你的话。待过几时,同你去见令岳,迎大嫂来家。”过迁道:“这个我也不想矣,但要到爹爹墓上走遭。”张孝基道:“这事容易!”到次早,备办祭礼,同到墓上。过迁哭拜道:“不肖子违背爹爹,罪该万死!今愿改行自新,以赎前非,望乞阴灵洞鉴。”祝罢,又哭。张孝基劝住了,回到家中,把解库中银钱点明,付与过迁掌管。那过迁虽管了解库,一照灌园时早起晏眠,不辞辛苦,出入银两,公平谨慎。往来的人,无不欢喜。将张孝基夫妻恭敬犹如父母。倘有疑难之事,便来请问。终日住在店中,毫无昔日之态。此时亲戚尽晓得他已回家,俱来相探。彼此只作个揖,未敢深谈。
guò le liǎng sān ge yuè, zhāng xiào jī hái kǒng tā xīn huó, yòu lìng rén lái shì tā shuō:" xiǎo guān rén, nǐ píng xī hǎo wán, méi yín shí hái gè chù dǐ jiè lái yòng. jīn jiàn fàng zhe bái huàng huǎng xǔ duō dōng xī, dào dāi zuò kān shǒu! jìn rì yǒu gè jué miào de rén ér, yǒu shí èr fēn cái sè, cáng zài yí gè suǒ zài. ruò yǒu xìng, tóng qù chī bēi chá, hé rú?" guò qiān tīng bà, dà hè dào:" nǐ zhè niǎo rén! wǒ zhǐ yīn dāng chū bèi rén yǐn yòu huài le, nòng dé pò jiā dàng chǎn, jī hū sòng le xìng mìng. xīn xià zhèng hèn zhe zhè bān zéi nán nǚ, nǐ què yòu lái hōng wǒ!" biàn yào chě qù jiàn zhāng xiào jī. nà rén zhāo chēng bú shì, fāng cái bà le. xiào jī wén zhī rú cǐ, bù shèng zhī xǐ.
过了两三个月,张孝基还恐他心活,又令人来试他说:“小官人,你平昔好顽,没银时还各处抵借来用。今见放着白晃晃许多东西,到呆坐看守!近日有个绝妙的人儿,有十二分才色,藏在一个所在。若有兴,同去吃杯茶,何如?”过迁听罢,大喝道:“你这鸟人!我只因当初被人引诱坏了,弄得破家荡产,几乎送了性命。心下正恨着这班贼男女,你却又来哄我!”便要扯去见张孝基。那人招称不是,方才罢了。孝基闻知如此,不胜之喜。
shí guāng xùn sù, bù jué yòu shì bàn nián. zhāng xiào jī bǎ kù zhōng zhàng mù, xì xì chá suàn, fēn háo bù chā, nǎi duì guò qiān shuō dào:" bù xiào yǒu sān, wú hòu wéi dà. xiàng rì nǐ chū huí shí, wǒ biàn yào shàng fù lìng yuè, yíng dà sǎo yǔ lǎo jiù wán jù. kǒng tā hái yí nǐ shì gè bài zǐ, wèi bì kěn xǔ, gù cǐ zhǐ le. jīn nǐ huǐ guò zhī míng, rén dōu xiǎo de, qù yíng dà sǎo, liào wú tuī tuō. rú jīn kě jí tóng qù." guò qiān yī yǔn. shū nǚ qǔ chū yī fù xīn xiān yī fú yǔ tā chuān qǐ, tóng zhì fāng jiā. fāng zhǎng zhě chū lái xiāng jiàn. guò qiān bài dǎo zài dì dào:" xiǎo xù bù xiào, yǒu fù yuè fù xián qī! jīn yǐ gǎi guò qián fēi, yù yíng lìng ài wán jù." fāng zhǎng zhě fú qǐ dào:" bù xiāo bài, nǐ zhī suǒ xíng, wǒ jǐn yǐ zhī dào. xiǎo nǚ jì guī yú rǔ, lǎo fū zì dāng sòng lái." zhāng xiào jī dào:" qīn wēng hái zài hé rì sòng lái?" fāng zhǎng zhě dào:" jiù míng rì biàn liǎo." zhāng xiào jī dào:" qīn wēng yì qiú yī gù, shàng yǒu huà shuō." fāng zhǎng zhě yīng yǔn. èr rén zuò bié, huí dào jiā lǐ.
时光迅速,不觉又是半年。张孝基把库中账目,细细查算,分毫不差,乃对过迁说道:“不孝有三,无后为大。向日你初回时,我便要上覆令岳,迎大嫂与老舅完聚。恐他还疑你是个败子,未必肯许,故此止了。今你悔过之名,人都晓得,去迎大嫂,料无推托。如今可即同去。”过迁依允。淑女取出一副新鲜衣服与他穿起,同至方家。方长者出来相见。过迁拜倒在地道:“小婿不肖,有负岳父、贤妻!今已改过前非,欲迎令爱完聚。”方长者扶起道:“不消拜,你之所行,我尽已知道。小女既归于汝,老夫自当送来。”张孝基道:“亲翁还在何日送来?”方长者道:“就明日便了。”张孝基道:“亲翁亦求一顾,尚有话说。”方长者应允。二人作别,回到家里。
zhāng xiào jī biàn qǐng qīn qī lín lǐ, yú míng rì chī qìng xǐ yán xí.
张孝基遍请亲戚邻里,于明日吃庆喜筵席。
dào cì rì wǔ qián, fāng shì yǐ dào. guò qiān gē mèi chū qù xiāng yíng. xiāng jiàn zhī shí, bēi xǐ jiāo jí. fāng shì yòu qǐng zhāng xiào jī bài xiè. shǎo qǐng, zhū qīn jù dào, xiāng jiàn yǐ bì, wú bù chēng zàn xiào jī fū fù yù chéng zhī dé, guò qiān gǎi huǐ zhī shàn, fāng shì zhì jié zhī jiān. bù yī shí, jiǔ yán wán bèi. zhāng xiào jī ān xí dìng wèi, xù chǐ ér zuò. jiǔ guò shù xún, shí gōng sān tào, zhāng xiào jī qǐ shēn jìn qù, jiào rén pěng chū yí gè xiāng ér, fàng yú zhuō shàng, tǎo gè dà bēi, mǎn zhēn rè jiǔ, qīn zì dì yǔ guò qiān dào:" dà jiù, mǎn yǐn cǐ bēi." guò qiān jiàn xiào jī suǒ jìng, bù gǎn tuī tuō, shuāng shǒu lái jiē dào:" guò qiān lǐ hé jìng mèi zhàng, rú hé fǎn láo zūn cì?" zhāng xiào jī dào:" dà jiù jiù qǐng gàn le, hái yǒu huà shuō." guò qiān yī xī ér jīng xiào jī jiāng yào shi kāi le nà zhǐ xiāng ér, xiāng nèi qǔ chū shí lái běn wén báo, dì yǔ guò qiān:" nǐ qǐng shōu le zhè jǐ běn zhàng mù." guò qiān jiē le, wèn dào:" mèi zhàng, zhè shì shén me zhàng?" zhāng xiào jī dào:" nǐ qiě shōu xià, dài wǒ xì shuō." nǎi duì zhòng rén dào:" liè wèi zūn zhǎng zài shàng, xiǎo shēng yǒu yī yán xiāng bǐng."
到次日午前,方氏已到。过迁哥妹出去相迎。相见之时,悲喜交集。方氏又请张孝基拜谢。少顷,诸亲俱到,相见已毕,无不称赞孝基夫妇玉成之德,过迁改悔之善,方氏志节之坚。不一时,酒筵完备。张孝基安席定位,叙齿而坐。酒过数巡,食供三套,张孝基起身进去,教人捧出一个箱儿,放于卓上,讨个大杯,满斟热酒,亲自递与过迁道:“大舅,满饮此杯。”过迁见孝基所敬,不敢推托,双手来接道:“过迁理合敬妹丈,如何反劳尊赐?”张孝基道:“大舅就请干了,还有话说。”过迁一吸而荆孝基将钥匙开了那只箱儿,箱内取出十来本文薄,递与过迁:“你请收了这几本账目。”过迁接了,问道:“妹丈,这是什么账?”张孝基道:“你且收下,待我细说。”乃对众人道:“列位尊长在上,小生有一言相禀。”
zhòng rén jù zhàn lì qǐ shēn dào:" bù zhī zú xià yǒu hé jiàn yù? lǎo hàn men yuàn wén qīng huì."
众人俱站立起身道:“不知足下有何见谕?老汉们愿闻清诲。”
suì cè ěr gǒng tīng. zhāng xiào jī dié chū liǎng gè zhǐ tou, shuō jiāng chū lái, yán wú shù jù, shǐ tīng zhě wú bù zé zé chēng xiàn. zhèng shì: qián cái rú fèn tǔ, rén yì zhí qiān jīn.
遂侧耳拱听。张孝基叠出两个指头,说将出来,言无数句,使听者无不啧啧称羡。正是:钱财如粪土,仁义值千金。
céng jì chuáng tóu yǔ, qióng tōng bù èr xīn.
曾记床头语,穷通不二心。
dāng xià zhāng xiào jī shuō dào:" xī nián yuè fù zhǐ yīn dà jiù dàng fèi jiā yè, gù jiāng cái chǎn chuán yǔ xiǎo shēng. dāng shí zài sān tuī cí, yuè fù zhí yì bù cóng. yīn jiàn zhèng zài bìng zhōng, kǒng chù qí nù, fǎn fēi ài jìng zhī yì, gù miǎn qiǎng chéng shòu. cǐ jiē liè wèi zūn zhǎng suǒ gòng jiàn, bù bì mǒu zài xì yán. jí yuè fù qì shì zhī hòu, chāi rén sì chù xún fǎng dà jiù. sì wǔ nián jiān, háo wú zōng yǐng. tiān yì chén liú dé yù, dāng shí běn yù zhí chén, jiāo huán yuán chǎn réng kǒng qí jiù tài yóu cún, yī rán làng fèi, qǐ bù fǎn fù yuè fù zhè duàn ēn dé! gù jiāng zhēn qíng yǐn nì, shǐ zhī gēng zhòng, shéng yǐ guī jǔ, láo qí jīn gǔ, kǔ qí xīn zhì, jiān yǐ liáng yán quàn yù, yǐn yǔ fěng cì, jì qí huǐ guò zì xīn. xìng xǐ bǐ yì zì jué qián fēi, yuàn ài rì shēn, fān rán qiān gǎi. jí lìng guǎn kù, chù xīn gōng píng, lín shì xún jǐn. shù yuè yǐ lái, sī háo bù gǒu. mǒu yóu kǒng qí xīn wèi jiān, jǐ biàn jiào rén shì yòu, xīn rú tiě shí, piàn yǔ nán tóu, jìng wèi zhì chéng jūn zǐ yǐ! gù tè qǐng liè wèi zūn zhǎng dào cǐ, jiāng xī rì yuè fù suǒ shòu cái chǎn, bìng lì nián shōu jī mǐ gǔ bù bó yín qián, fēn háo bù gǎn wàng yòng, yī yī kāi zài zhàng shàng. jīn rì jiāo huán lǎo jiù, míng zǎo tóng lìng mèi jí bān guī hán shè yǐ." yòu zài qiè zhōng qǔ chū yī zhǐ wén shū, yě fèng yǔ guò qiān dào:" zhè fú zhǐ nǎi xī nián yuè fù yí zhǔ, yī fà fèng huán. shì lái zhè bēi jiǔ, nǎi quàn dà jiù, zì jīn yǐ hòu jīng jīng yè yè, kè jiǎn kè qín, yǐ fù yuè fù quán tái zhī wàng. wù dé yì yíng zhì mǎn, yòu shēng bié niàn. jiè zhī, jiè zhī!"
当下张孝基说道:“昔年岳父只因大舅荡费家业,故将财产传与小生。当时再三推辞,岳父执意不从。因见正在病中,恐触其怒,反非爱敬之意,故勉强承受。此皆列位尊长所共见,不必某再细言。及岳父弃世之后,差人四处寻访大舅。四五年间,毫无踪影。天意陈留得遇,当时本欲直陈,交还原产;仍恐其旧态犹存,依然浪费,岂不反负岳父这段恩德!故将真情隐匿,使之耕种,绳以规矩,劳其筋骨,苦其心志,兼以良言劝喻,隐语讽刺,冀其悔过自新。幸喜彼亦自觉前非,怨艾日深,幡然迁改。及令管库,处心公平,临事驯谨。数月以来,丝毫不苟。某犹恐其心未坚,几遍教人试诱,心如铁石,片语难投,竟为志诚君子矣!故特请列位尊长到此,将昔日岳父所授财产,并历年收积米谷布帛银钱,分毫不敢妄用,一一开载账上。今日交还老舅,明早同令妹即搬归寒舍矣。”又在箧中取出一纸文书,也奉与过迁道:“这幅纸乃昔年岳父遗嘱,一发奉还。适来这杯酒,乃劝大舅,自今以后兢兢业业,克俭克勤,以副岳父泉台之望。勿得意盈志满,又生别念。戒之,戒之!”
zhòng rén dào cǐ, fāng zhī xī nián zhāng xiào jī kǔ cí bù shòu, nǎi shì zhēn qíng, chēng tàn bù yǐ. guò qiān jiàn shuō, kū bài yú dì dào:" bù xiào bèi nì tiān dào, liú luò tā xiāng, zì fēn hèng sǐ jiē qú, yǒng wú guī qī. cǐ chǎn qǐ wèi wǒ yǒu! xìng féng mèi zhàng jiù huí gù lǐ, zhāo xī xùn huì, jī lì chéng rén, quán wǒ fù zǐ, wán wǒ fū fù, yán wǒ zōng sì, zhèng suǒ wèi shēng wǒ zhě fù mǔ, chéng wǒ zhě mèi zhàng. cǐ ēn cǐ dé, gāo tiān hòu dì, shā shēn nán bào. jí shǐ zhí biān suí dèng, yì wèi guò fèn, qǐ gǎn fù yǒu tā wàng! kuàng bù xiào yī shēng wéi nì fù mìng, zuì è shēn zhòng, wú mén kě shú. jīn cǐ chǎn nǎi xiān rén zhǔ zhāng shòu jūn, rú guī bù xiào, què bù yòu nì fù zhì, yì zēng wǒ zuì!" zhāng xiào jī fú qǐ dào:" dà jiù chà yǐ! yuè fù yī shì xīn kǔ, shí yù chuán zhī zǐ sūn shì shǒu. bù yì dà jiù piāo líng yú wài, yòu wú tā zi kě chéng, fù zhī yú wǒ, cǐ nǎi wàn bù dé yǐ, qǐ shì tā zhī běn niàn. jīn dà jiù yǐ gǎi qián qiān, shǒu chéng qí yè, zhèng shì jì fù zhī zhì. yuè fù zài tiān, yì bì tǎng yáng cháng xiào, zěn me fǎn zēng nǐ zuì?" guò qiān yòu jiāng yán yǔ tuī cí.
众人到此,方知昔年张孝基苦辞不受,乃是真情,称叹不已。过迁见说,哭拜于地道:“不肖悖逆天道,流落他乡,自分横死街衢,永无归期。此产岂为我有!幸逢妹丈救回故里,朝夕训诲,激励成人,全我父子,完我夫妇,延我宗祀,正所谓生我者父母,成我者妹丈。此恩此德,高天厚地,杀身难报。即使执鞭随蹬,亦为过分,岂敢复有他望!况不肖一生违逆父命,罪恶深重,无门可赎。今此产乃先人主张授君,如归不肖,却不又逆父志,益增我罪!”张孝基扶起道:“大舅差矣!岳父一世辛苦,实欲传之子孙世守。不意大舅飘零于外,又无他子可承,付之于我,此乃万不得已,岂是他之本念。今大舅已改前愆,守成其业,正是继父之志。岳父在天,亦必倘徉长笑,怎么反增你罪?”过迁又将言语推辞。
liǎng xià nǐ ràng wǒ què, gè bù kěn shōu shòu, lián zhòng rén dōu méi zhǔ yì. fāng zhǎng zhě kāi yán duì zhāng xiào jī dào:" chéng gū zhàng gāo yì, xiǎo xù yì bù róng cí. dàn quán guī zhī, qí xīn hé ān! yī lǎo fū yú jiàn, gè shòu qí bàn, shù bù guò qíng." zhòng rén qí dào:" zhǎng zhě zhī yán shèn shì! xī rì lǎo hàn men yì yǒu cǐ yì, zhǐ yīn tài gōng bù yǔn, suǒ yǐ zhǐ le. bù xiǎng jīn rì yuán cóng zhè zhe. kě jiàn lǎo chéng zhī jiàn, dà lüè xiāng tóng." zhāng xiào jī dào:" qīn wēng, zi chéng fù yè, nǎi shì zhèng lǐ, yǒu shèn bù ān! ruò gè fēn qí bàn, jí rú bù hái yì bān le. zhè zěn shǐ de!" fāng zhǎng zhě yòu dào:" jì bù yuàn fēn, bù ruò tóng jū yú cǐ, xié lì jīng yíng. dài hòu fēn zhī zǐ sūn, hé rú?" zhāng xiào jī dào:" hán jiā zì yǒu bì lú bó chǎn, zǐ sūn qǐ kě zhàn guò shì zhī wù?" zhòng rén jiàn zhí yì bù kěn, jù quàn guò qiān shòu lǐng. guò qiān què yòu bù kěn, pǎo jìn lǐ biān, jiàn mèi zǐ zhèng yǔ fāng shì yǐn jiǔ, guò qiān shàng qián kū sù qí shì, jiào mèi zǐ quàn zhāng xiào jī shòu qí bàn. nǎ zhī shū nǚ shuō huà yǔ zhàng fū yì bān. guò qiān fū fù guì bài āi qiú, zhǐ shì bù yǔn. guò qiān tuī tuō bù qù, zài bài ér shòu. zhòng rén qí zàn dào:" zhāng jūn gāo yì, qiān gǔ suǒ wú!"
两下你让我却,各不肯收受,连众人都没主意。方长者开言对张孝基道:“承姑丈高谊,小婿义不容辞。但全归之,其心何安!依老夫愚见,各受其半,庶不过情。”众人齐道:“长者之言甚是!昔日老汉们亦有此议,只因太公不允,所以止了。不想今日原从这着。可见老成之见,大略相同。”张孝基道:“亲翁,子承父业,乃是正理,有甚不安!若各分其半,即如不还一般了。这怎使得!”方长者又道:“既不愿分,不若同居于此,协力经营。待后分之子孙,何如?”张孝基道:“寒家自有敝庐薄产,子孙岂可占过氏之物?”众人见执意不肯,俱劝过迁受领。过迁却又不肯,跑进里边,见妹子正与方氏饮酒,过迁上前哭诉其事,教妹子劝张孝基受其半。那知淑女说话与丈夫一般。过迁夫妇跪拜哀求,只是不允。过迁推托不去,再拜而受。众人齐赞道:“张君高义,千古所无!”
táng rén luó yǐn xiān shēng yǒu zàn yún:
唐人罗隐先生有赞云:
néng shēng zhī, bù néng fù zhī néng fù zhī, bù néng jiào zhī. sǐ ér shēng zhī, pín ér fù zhī, xiǎo rén ér jūn zǐ zhī. wū hū xiào jī, zhēn kě wèi bǎi shì zhī shī!
能生之,不能富之;能富之,不能教之。死而生之,贫而富之,小人而君子之。呜呼孝基,真可为百世之师!
dāng rì zhí yǐn zhì wǎn ér sàn. dào cì rì, zhāng xiào jī jiào hún jiā shōu shí huí jiā. guò qiān kǔ liú dào:" mèi zhàng cái chǎn jì yǐ bù shòu, qiě tóng jū yú cǐ, xiāng jù jǐ shí, hé rěn jù bié!" zhāng xiào jī dào:" wǒ jiā qù cǐ bù yuǎn, zhāo mù biàn jiàn, yǔ jū cǐ hé yì!" guò qiān liào liú bú zhù, nǎi dào:" jì rú cǐ, róng míng rì zhì yī zhuó yǔ mèi zhàng wèi jiàn, hòu rì qù hé rú?" xiào jī xǔ zhī. cì rì, guò qiān dà pái yán xí, guǎng yán nán nǚ qīn lín, bìng zhāng tài gōng fū fù. zhāng mā mā shǒu jiā bù zhì. qǐng zhāng tài gōng zuò le shǒu xí, qí yú bīn kè yī cì ér zuò. lǐ biān fāng shì gū sǎo nǚ qīn, zì bù bì shuō. shì rì yán xí, shuǐ lù bì bèi, jí qí fēng fù. zhòng kè jìn huān ér bié. kè qù hòu, zhāng xiào jī duì guò qiān dào:" dà jiù, yuè fù cún rì, cóng bù céng rú cǐ zhī fèi. xià cì zhǐ yí jiǎn shěng, bù kě yǐ cǐ wéi zé." guò qiān wěi wěi. cì rì, xiào jī fū fù, zhǐ shōu shí zhuāng lián zhōng zhī wù, qí yú yī háo bù dòng, lǐng zhe liǎng gè ér zi, zuò cí qǐ shēn. guò qiān fāng shì tóng bì pú zhí sòng zhì zhāng jiā, zhì jiǔ kuǎn dài ér huí. zì cǐ zhī hòu, guò qiān cāo shǒu yù lì, suì wèi xiāng lǘ shàn shì. zhǐ yīn qín kǔ tài guò, jiàn jiàn xí chéng fù qīn qiān lìn yàng zi. hòu yì shēng xià yī zi, míng shī jiǎn. yīn chéng zì jǐ xī nián zhī shī, yán jiā jiào huì. cǐ shì hòu huà bù tí.
当日直饮至晚而散。到次日,张孝基叫浑家收拾回家。过迁苦留道:“妹丈财产既已不受,且同居于此,相聚几时,何忍遽别!”张孝基道:“我家去此不远,朝暮便见,与居此何异!”过迁料留不住,乃道:“既如此,容明日治一酌与妹丈为饯,后日去何如?”孝基许之。次日,过迁大排筵席,广延男女亲邻,并张太公夫妇。张妈妈守家不至。请张太公坐了首席,其余宾客依次而坐。里边方氏姑嫂女亲,自不必说。是日筵席,水陆毕备,极其丰富。众客尽欢而别。客去后,张孝基对过迁道:“大舅,岳父存日,从不曾如此之费。下次只宜俭省,不可以此为则。”过迁唯唯。次日,孝基夫妇,止收拾妆奁中之物,其余一毫不动,领着两个儿子,作辞起身。过迁、方氏同婢仆直送至张家,置酒款待而回。自此之后,过迁操守愈励,遂为乡闾善士。只因勤苦太过,渐渐习成父亲悭吝样子。后亦生下一子,名师俭。因惩自己昔年之失,严加教诲。此是后话不题。
qiě shuō lǐ zhōng fù lǎo, jìng zhāng xiào jī zhī yì, jiāng qí shì shēn wén jùn xiàn, jùn xiàn shàng zhī yú cháo. qí shí zhèng shì cáo pī cuàn hàn, yù shōu rén wàng, suì xià shū zhēng pìn. xiào jī è wèi nǎi jiàn qiè zhī cháo, chǐ shí qí lù, yǐ qīn lǎo wèi cí, bù kěn jiù pì. hòu fù mǔ bǎi nián hòu, róng huǐ gǔ lì, sāng zàng hé lǐ, qí míng yù zhe. zhōu jùn jù jǔ xiào lián. fán wǔ zhào, jù yǐ jí cí. yǒu rén wèn qí yuán gù, xiào jī xiào ér bù dá. yǐn yú tián lǐ, gōng gēng lè dào, jiào yù èr zi. zhǎng zǐ míng jì, cì zǐ míng shào, jiē rén xiào yǒu xué xíng, lǐ zhōng xián yuàn yǔ zhī hūn, xiào jī zé yǒu shì dé zhě pèi zhī. xiào jī nián wǔ shí wài, hū mèng shàng dì yīng zhào, fū fù suì shuāng shuāng dé jí. èr zi rì yè shì fèng tāng yào, yī bù jiě dài. guò qiān wén zhī, lǜ qí zi guò shī jiǎn tóng lái, yì rú èr zi yì bān shì fèng. xiào jī xiè ér zhǐ zhī. guò qiān dào:" gǎn jūn zhī dé, hèn bù néng shēn dài.
且说里中父老,敬张孝基之义,将其事申闻郡县,郡县上之于朝。其时正是曹丕篡汉,欲收人望,遂下书徵聘。孝基恶魏乃僭窃之朝,耻食其禄,以亲老为辞,不肯就辟。后父母百年后,容毁骨立,丧葬合礼,其名愈著。州郡俱举孝廉。凡五诏,俱以疾辞。有人问其缘故,孝基笑而不答。隐于田里,躬耕乐道,教育二子。长子名继,次子名绍,皆仁孝有学行,里中咸愿与之婚,孝基择有世德者配之。孝基年五十外,忽梦上帝膺召,夫妇遂双双得疾。二子日夜侍奉汤药,衣不解带。过迁闻知,率其子过师俭同来,亦如二子一般侍奉。孝基谢而止之。过迁道:“感君之德,恨不能身代。
jīn liáo xiào qū qū, hé zú wèi xiè." guò le shù rì, fū fù tóng shì. lín zhōng zhī shí, yì xiāng mǎn shì. lín lǐ jù wén kōng zhōng chē mǎ yīn yuè zhī shēng, cóng dōng ér qù. èr zi āi tòng, zì bù bì shuō. nà guò qiān kū jué fù sū, zhì yú ǒu xuè. sāng zàng zhī fèi, jù guò qiān wèi zhī zhì bàn. èr zi qì cí zài sān, guò qiān bù yǔn.
今聊效区区,何足为谢。”过了数日,夫妇同逝。临终之时,异香满室。邻里俱闻空中车马音乐之声,从东而去。二子哀恸,自不必说。那过迁哭绝复甦,至于呕血。丧葬之费,俱过迁为之置办。二子泣辞再三,过迁不允。
yī yuè hòu, yǒu qīn yǒu cóng luò zhōng huí lái, zhì zhāng jiā diào diàn, shù yún:" mǒu rì yú sōng shān yóu wán, hū jiàn jīng chuáng zōu yù mǎn yě. mǒu děng bì zài lín zhōng guān kàn, jiàn chē shàng zuò zhe yī rén, jiàng páo yù dài, wēi yí rú wáng zhě, liǎng biān jǐn yī huā mào, shì wèi duō rén. zǐ xì yī rèn, nǎi shì lìng xiān jūn. mǒu děng jīng xǐ, chū lín qū yī. lìng xiān jūn xià chē xiāng wèi. mǒu děng wèn dào:' gōng hé shí jiù zhēng, suì wèi cǐ xiǎn guān?' lìng xiān jūn dá yún:' mǒu fēi yáng guān, nǎi yīn zhí yě. shàng dì yǐ mǒu hái cái zhī shì, mìng zhǔ cǐ shān. fán chuán shì wú zi, bù bì guò āi.' yán qì, shū rán bú jiàn. fāng zhī lìng xiān jūn yǐ wèi shén yǐ." èr zi wén yán, bù shèng āi gǎn. nà shí chuán biàn xiāng lǐ, wú bù tàn yì.
一月后,有亲友从洛中回来,至张家吊奠,述云:“某日于嵩山游玩,忽见旌幢驺御满野。某等避在林中观看,见车上坐着一人,绛袍玉带,威仪如王者,两边锦衣花帽,侍卫多人。仔细一认,乃是令先君。某等惊喜,出林趋揖。令先君下车相慰。某等问道:‘公何时就徵,遂为此显官?’令先君答云:‘某非阳官,乃阴职也。上帝以某还财之事,命主此山。烦传示吾子,不必过哀。’言讫,倏然不见。方知令先君已为神矣。”二子闻言,不胜哀感。那时传遍乡里,无不叹异。
xiāng shuài wéi shàn, míng qí lǐ wèi yì gǎn xiāng. jìn wǔ dì shí, zhōu jùn jǔ èr zi xiào lián, jù wèi xiǎn guān. guò qiān nián zhì bā xún wài ér zhōng. liǎng jiā zǐ sūn fán shèng, shì wèi yīn qī yún.
相率为善,名其里为义感乡。晋武帝时,州郡举二子孝廉,俱为显官。过迁年至八旬外而终。两家子孙繁盛,世为姻戚云。
hái cái yīn dé qìng liú zhǎng, qiān gǔ míng chuán yì gǎn xiāng.
还财阴德庆流长,千古名传义感乡。
duō shǎo jìng cái shū gǔ ròu, yīng zhī wú miàn xiàng sōng shān.
多少竞财疏骨肉,应知无面向嵩山。