strong hū yán zàn dà zhàn liáo bīng lǐ líng bēi yáng yè sǐ jié strong
呼延赞大战辽兵 李陵碑杨业死节
qiě shuō pān rén měi dà jūn yǐ lí biàn jīng, yí lì wàng guā zhōu jìn fā. lái dào huáng lóng ài xià zhài, fēn lì èr dà yíng: hū yán zàn tún dōng bì, zì tún xī bì. rén měi nǎi yǔ yá jiāng liú jūn qí hè guó jiù qín zhāo qìng mǐ jiào liàn sì rén yì yuē:" wǒ shēn hèn yáng yè fù zǐ, huái hèn mò shēn. cǐ yī huí yù jǐn xiàn zhī, bù xiǎng yǒu bǎo guān hū yán zàn zài, yòu nán yú shī jì yǐ." jiào liàn jìn yuē:" tài shī wù yōu. xiǎo jiàng yǒu jì, xiān qù le hū yán zàn, rán hòu chú yáng jiā fù zǐ, yǒu hé nán zāi?" rén měi yuē:" gōng yǒu hé miào cè jiào wǒ?" mǐ jiào liàn yuē:" duì lěi jí shì fān bīng tún yíng zhī suǒ, bǐ tīng wǒ jūn lái dào, bì chū suǒ zhàn. tài shī jí xià lìng: xiān fēng wèi dào, dāng zhe bǎo guān chū zhèn. zàn suī xióng yǒng, nài jīn nián jì lǎo mài, bù néng jiǔ zhàn. dài tā jiāo fēng zhī jì, àn bīng mò jiù, bì bèi fān bīng suǒ qín ěr." rén měi yuē:" cǐ zhī jí miào! zhǔn dìng míng rì xíng zhī."
且说潘仁美大军已离汴京,迤俪望瓜州进发。来到黄龙隘下寨,分立二大营:呼延赞屯东壁,自屯西壁。仁美乃与牙将刘君其、贺国舅、秦昭庆、米教练四人议曰:“我深恨杨业父子,怀恨莫伸。此一回欲尽陷之,不想有保官呼延赞在,又难于施计矣。”教练进曰:“太师勿忧。小将有计,先去了呼延赞,然后除杨家父子,有何难哉?”仁美曰:“公有何妙策教我?”米教练曰:“对垒即是番兵屯营之所,彼听我军来到,必出索战。太师即下令:先锋未到,当着保官出阵。赞虽雄勇,奈今年纪老迈,不能久战。待他交锋之际,按兵莫救,必被番兵所擒耳。”仁美曰:“此汁极妙!准定明日行之。”
guǒ rán fān bīng tīng dé sòng shī lái dào, lǜ suǒ bù wéi hé ér lái, rén mǎ xióng zhuàng, shēng shì shén shèng. shào mǎ bào rén rén měi yíng zhōng. rén měi qiǎn rén qǐng hū yán zàn rén jūn zhōng shāng yì yuē:" fān bīng cháng qū suǒ zhàn, xiān fēng jūn mǎ wèi dào, gōng yǒu hé jì tuì zhī? zàn yuē:" bīng lái jiāng dǎng, shuǐ lái tǔ yǎn. jì chéng zhǔ mìng zhēng jìn, dāng jìn zhōng suǒ shì, yǔ fān bīng jué zhàn, gèng hé dài zāi!" rén měi yuē:" gōng xiān shàng zhèn, wǒ lǜ jūn hòu yīng." zàn kǎi rán qǐng xíng. pī guà wán quán, lǜ suǒ bù yáng qí gǔ zào ér chū, zhèng yù fān jiāng xiāo tà lǎn chū mǎ. zàn lì shēng mà yuē:" xiāng bīng sù tuì, tù shòu tú lù. bù rán, tiǎn miè rǔ děng wú yí lèi yǐ." tà lǎn nù yuē:" lǎo mài zhī jiāng, yǎng sǐ qiě bù xiá, gǎn lái zhēng fēng nà?"
果然番兵听得宋师来到,率所部围合而来,人马雄壮,声势甚盛。哨马报人仁美营中。仁美遣人请呼延赞人军中商议曰:“番兵长驱索战,先锋军马未到,公有何计退之?赞曰:“兵来将挡,水来土掩。既承主命征进,当尽忠所事,与番兵决战,更何待哉!”仁美曰:“公先上阵,我率军后应。”赞慨然请行。披挂完全,率所部扬旗鼓噪而出,正遇番将萧挞懒出马。赞厉声骂曰:“香兵速退,兔受屠戮。不然,殄灭汝等无遗类矣。”挞懒怒曰:“老迈之将,养死且不暇,敢来争锋那?”
jí wǔ dāo yuè mǎ, zhí qǔ hū yán zàn. hū yán zàn jǔ qiāng yíng zhàn.
即舞刀跃马,直取呼延赞。呼延赞举枪迎战。
liǎng mǎ xiāng jiāo, èr rén zhàn shàng bā shí yú hé, fān jiāng lì qiè, bō huí mǎ biàn zǒu. zàn zhòu qí zhuī zhī. sì xià fān bīng sàn ér fù jù. zàn huí tóu, bú jiàn hòu jūn jiē yìng, kǒng rén shēn dì, nǎi lēi huí mǎ, zǒu rén lín zhōng. yī biāo jūn mǎ jié chū, nǎi yē lǜ xié zhěn, jiào yuē:" sòng jiāng xià mǎ shòu fù, tù zāo zhū lù." zàn jī nù, fèn cì xié zhěn shā chū, fān bīng zhòng shèng, tòu bù dé chóng wéi. zàn bù xià zhé shāng dà bàn. yù cóng pì lù ér zǒu, qí xiào yuē:" xiǎo lù kǒng yǒu mái fú, bù rú zǒu dà lù wèi yù." zàn nǎi shā bēn dà lù. xiāo tà lǎn fù bīng gǎn lái, zàn qián hòu shòu dí. zhèng zài wēi jí zhī jiān, hū zhèng dōng jīng qí juǎn qǐ, gǔ shēng zhèn tiān, yī biāo jūn dāng xiān shā chū. lái jiāng nǎi yáng yè yě, cè mǎ tí dāo dà jiào:" fān jiāng xiū zǒu!" tà lǎn bù jiàng hè yún lóng, zòng mǎ yíng dí. zhàn bù shù hé, yáng yè shǒu qǐ dāo luò, zhǎn yún lóng yú mǎ xià. fān bīng dà kuì. yáng yè fù zǐ, chōng rén zhōng jiān, jiù chū hū yán zàn. yáng yán zhāo tǐng shēn lì zhàn, dú dāng qí hòu, bǎo hù zàn huí zhì yíng zhōng, xiè xià kuī jiǎ. zàn yuē:" jīn rì ruò fēi jiāng jūn lái jiù, jǐ zhì sàng mìng." yè yuē:" xiǎo jiàng lái chí, zhì zǒng guǎn jīng kǒng, wàng qǐ shù zuì." zàn nǎi lìng yè tún zhǐ běn yíng.
两马相交,二人战上八十余合,番将力怯,拨回马便走。赞骤骑追之。四下番兵散而复聚。赞回头,不见后军接应,恐人深地,乃勒回马,走人林中。一彪军马截出,乃耶律斜轸,叫曰:“宋将下马受缚,兔遭诛戮。”赞激怒,奋刺斜轸杀出,番兵众盛,透不得重围。赞部下折伤大半。欲从僻路而走,骑校曰:“小路恐有埋伏,不如走大路为愈。”赞乃杀奔大路。萧挞懒复兵赶来,赞前后受敌。正在危急之间,忽正东旌旗卷起,鼓声震天,一彪军当先杀出。来将乃杨业也,策马提刀大叫:“番将休走!”挞懒部将贺云龙,纵马迎敌。战不数合,杨业手起刀落,斩云龙于马下。番兵大溃。杨业父子,冲人中坚,救出呼延赞。杨延昭挺身力战,独当其后,保护赞回至营中,卸下盔甲。赞曰:“今日若非将军来救,几致丧命。”业曰:“小将来迟,致总管惊恐,望乞恕罪。”赞乃令业屯止本营。
cì rì, rù bào tài shī:" yáng xiān fēng jūn mǎ zhèng cóng dōng shā lái, jiù le zǒng guǎn hū yán zàn huí yíng." rén měi wén zhī, fèn hèn wú jí. liú jūn qí yuē:" yáng yè wéi lìng lái chí, tài shī ruò yǐ jūn fǎ cóng shì, shā zhī yǒu míng yǐ." dào wèi bà, yáng yè jìn zhōng jūn cān jiàn. rén měi wèn yuē:" jūn qíng zhī shì, rǔ hé dé hòu qī ér zhì?" yè yuē:" zhǔ shàng lìng wèi jiāng huí xióng zhōu diào jí jūn mǎ, yú shí sān rì qǐ chéng." rén měi nù yuē:" fān bīng kòu biān zhì jǐn, rǔ wèi xiān fēng, jī yán bù jìn, shàng yǐ zhǔ mìng lái tuī." hè lìng zuǒ yòu, ná xià chǔ zhǎn.
次日,入报太师:“杨先锋军马正从东杀来,救了总管呼延赞回营。”仁美闻之,愤恨无及。刘君其曰:“杨业违令来迟,太师若以军法从事,杀之有名矣。”道未罢,杨业进中军参见。仁美问曰:“军情之事,汝何得后期而至?”业曰:“主上令未将回雄州调集军马,于十三日起程。”仁美怒曰:“番兵寇边至紧,汝为先锋,稽延不进,尚以主命来推。”喝令左右,拿下处斩。
jūn xiào dēng shí jiāng yáng yè bǎng fù yú yuán mén. yè lì shēng jiào yuē:" wǒ sǐ bù zú xī! dí rén zài jìng ér lù liáng jiàng, fēi wéi guó jiā jì yě." dào shēng lái bà, shí cóng rén yǐ bào zhī dōng yíng hū yán zàn, pǎo mǎ lái dào, hē kāi jūn xiào, jiāng bǎng fù jiě le. lǐng rù zhàng zhōng, jiàn rén měi yuē:" rǔ jū zhāo tǎo zhī zhí, zuó rì jiāo bīng, zuò guān chéng bài, bù fā yī qí xiāng yìng, ruò fēi yáng jiāng jūn fèn yǒng lì zhàn, jǐ zhì bài shì. jīn rì hé dé shàn zì zhū zhī? lǎo jiàng lín xíng, zhǔ shàng qīn cì jīn jiǎn yī bǎ yǔ wǒ, zhuān bǎo qí fù zǐ huí jīng. bù rán, fān zhuǎn liǎn pí, xiān yǔ rǔ fàng duì." rén měi mǎn miàn tòng hóng, bù gǎn dā yìng. zàn yāo yáng yè chōu shēn chū zhàng zhōng, fèn nù ér qù.
军校登时将杨业绑缚于辕门。业厉声叫曰:“我死不足惜!敌人在境而戮良将,非为国家计也。”道声来罢,时从人已报知东营呼延赞,跑马来到,喝开军校,将绑缚解了。领入帐中,见仁美曰:“汝居招讨之职,昨日交兵,坐观成败,不发一骑相应,若非杨将军奋勇力战,几致败事。今日何得擅自诛之?老将临行,主上亲赐金简一把与我,专保其父子回京。不然,翻转脸皮,先与汝放对。”仁美满面通红,不敢答应。赞邀杨业抽身出帐中,愤怒而去。
rén měi zì jué xiū cán, bàn shǎng wú yǔ. mǐ jiào liàn jìn yuē:" tài shī wù yōu, xiǎo jiàng lìng shī yī jì, qù le hū yán zàn, zé yáng yè sǐ zài dàn xī yǐ." rén měi yuē:" gōng zài yǒu hé jì?" mǐ jiào liàn yuē:" jí rì jūn zhōng quē shǎo liáng cǎo, kě lìng hū yán zàn qián qù cuī yùn. dài tā lí le biān jìng, yè zài fàn lìng, shuí fù bǎo zāi?" rén měi rán qí jì, jí fā tiě shū, zhe lìng hū yán zǒng guǎn, qián wǎng yùn liáng. chāi rén chí tiě wén dào dōng yíng, jiàn zàn dào zhī.
仁美自觉羞惭,半晌无语。米教练进曰:“太师勿忧,小将另施一计,去了呼延赞,则杨业死在旦夕矣。”仁美曰:“公再有何计?”米教练曰:“即日军中缺少粮草,可令呼延赞前去催运。待他离了边境,业再犯令,谁复保哉?”仁美然其计,即发帖书,着令呼延总管,前往运粮。差人持帖文到东营,见赞道知。
zàn dé cǐ xiāo xī, mèn mèn bù yuè. yáng yè jìn yuē:" jūn liáng shí nǎi zhòng shì, fēi zǒng guǎn qù, tā rén bù néng dàng shì rèn yě." zàn yuē:" wǒ fēi bù kěn qián xíng, zhǐ yǒu yī jiàn: pān rén měi láng zǐ yě xīn, cháng yǒu hài jūn zhī yì, kǒng wǒ qù hòu, yǐ fēi lǐ nüè jiāng jūn, shuí néng bǎo nà?" yáng yè yuē:" xiǎo jiàng guān fān bīng yì shì jìng dí, xū dài zǒng guǎn dào lái, rán hòu chū zhàn. zhāo tǎo zòng yào lìn wǒ, bǐ yì wú shén kě shī." zàn yuē:" cǐ qù wèi dìng jǐ shí liáng dào, jūn fù zǐ jiān shǒu dōng yíng, dài wǒ fù lái, zài yì chū bīng." yáng yè yìng nuò. zàn jí rì lǐng qīng qí wǔ qiān, huí biàn jīng cuī liáng qù le. hòu rén yǒng shǐ shī yuē:
赞得此消息,闷闷不悦。杨业进曰:“军粮实乃重事,非总管去,他人不能当是任也。”赞曰:“我非不肯前行,只有一件:潘仁美狼子野心,常有害君之意,恐我去后,以非理虐将军,谁能保那?”杨业曰:“小将观番兵亦是劲敌,须待总管到来,然后出战。招讨纵要吝我,彼亦无什可施。”赞曰:“此去未定几时粮到,君父子坚守东营,待我复来,再议出兵。”杨业应诺。赞即日领轻骑五千,回汴京催粮去了。后人《咏史诗》曰:
zhōng qín gōng duó lǐng zhēng shī, hé shì yīng xióng bù yù shí?
忠勤工夺领征师,何事英雄不遇时?
biān jìng wèi níng liáng jiàng miè, gè rén lǎn cǐ zhòng shāng bēi.
边境未宁良将灭,个人览此重伤悲。
xī yíng pān rén měi tàn zhī hū yán zàn yǐ huí biàn jīng, bù shèng zhī xǐ, yīn yǔ zhòng jiāng shāng yì chū zhàn. mǐ jiào liàn jìn yuē:" zhāo tǎo kě fā zhàn shū yú fān rén, yuē rì jiāo zhàn, xú hǎo dìng zhī." rén měi jí qiǎn qí jiāng, jī zhàn shū qù jiàn fān jiāng xiāo tà lǎn. xiāo tà lǎn de shū nù yuē:" míng rì zhǔn dìng jiāo fēng." pī huí lái shū, zhào zhòng jiāng yì yuē:" pān rén měi bù zú jù. yáng yè fù zǐ, xiāo yǒng mò dí, jìn wén yǔ zhǔ jiàng bù mù, zhèng zhí chéng qí xì ér tú zhī. lí cǐ yī wàng zhī dì, yǒu chén jiā gǔ, shān shì gāo xiǎn. dé yī rén bù zhòng mái fú liǎng páng, yòu dí rén jìn yú gǔ zhōng, tuán hé wéi zhī, bì kě qín yǐ." yē lǜ xié zhěn yīng shēng ér chū yuē:" xiǎo jiàng yuàn wǎng. tà lǎn yuē:" jūn ruò qù, bì néng bàn shì." xié zhěn jí yǐn qí jūn liù qiān yú rén qián xíng. tà lǎn yòu huàn guò yē lǜ xī dǐ yuē:" rǔ yǐn mǎ jūn yī wàn, míng rì jiàn zhèn. yáng jiā fù zǐ shēn zhì zhàn fǎ, xū huǎn huǎn yáng shū, yǐn rù fú zhōng. hào pào yì qǐ, jié chū lì zhàn." xī dǐ lǐng jì qù le. tà lǎn fēn qiǎn yǐ dìng, zhe qí jūn qián yì sòng yíng jī tàn dòng jìng.
西营潘仁美探知呼延赞已回汴京,不胜之喜,因与众将商议出战。米教练进曰:“招讨可发战书于番人,约日交战,徐好定汁。”仁美即遣骑将,赍战书去见番将萧挞懒。萧挞懒得书怒曰:“明日准定交锋。”批回来书,召众将议曰:“潘仁美不足惧。杨业父子,骁勇莫敌,近闻与主将不睦,正直乘其隙而图之。离此一望之地,有陈家谷,山势高险。得一人部众埋伏两旁,诱敌人进于谷中,团合围之,必可擒矣。”耶律斜轸应声而出曰:“小将愿往。挞懒曰:“君若去,必能办事。”斜轸即引骑军六千余人前行。挞懒又唤过耶律奚底曰:“汝引马军一万,明日见阵。杨家父子深知战法,须缓缓佯输,引入伏中。号炮一起,截出力战。”奚底领计去了。挞懒分遣已定,着骑军前诣宋营缉探动静。
pān rén měi yǐ dé huí shū, yǔ liú jūn qí yì yuē:" míng rì shuí dāng chū zhèn?" jūn qí yuē:" yáng xiān fēng chū zhàn, zhāo tǎo lǜ bīng yīng zhī." rén měi zhào yè rù zhàng zhōng wèn yuē:" fān jiāng suǒ zhàn, xiān fēng bù yí zào cì. tǎng yǒu shū yú, duò jūn zhī ruì qì yě." yáng yè bǐng yuē:" míng mù shì shí è dà bài rì, chū jūn bù lì, qiě hū yán zǒng guǎn cuī liáng wèi dào, fān bīng shì zhèng ruì xū dài shěng jī ér jìn, zé kě chéng gōng yǐ." rén měi nù yuē:" dí bīng lín zhài, hé suǒ dǐ duì? tǎng zǒng guǎn yī yuè bú dào, shàng dài yī yuè nà? jīn ruò tuī yán bù chū, wǒ dāng shēn zòu cháo tíng, kàn rǔ néng táo zuì fǒu?" yè zhī shì bù miǎn, nǎi yuē:" fān jiāng cǐ lái, qí biàn mò cè. tā chǔ píng tǎn zhī dì, bù bì dī fáng. cǐ qù chén jiā gǔ, shān shì xiǎn jùn, kǒng yǒu mái fú. zhāo tǎo dāng fā bīng yú cǐ jié zhàn, wèi jiāng lǜ suǒ bù dāng zhōng ér rù, shù huò kè dí. bù rán, quán jūn nán bǎo yě." rén měi yuē:" rǔ dàn xíng, wú zì yǒu bīng lái yīng."
潘仁美已得回书,与刘君其议曰:“明日谁当初阵?”君其曰:“杨先锋出战,招讨率兵应之。”仁美召业入帐中问曰:“番将索战,先锋不宜造次。倘有疏虞,堕君之锐气也。”杨业禀曰:“明目是十恶大败日,出军不利,且呼延总管催粮未到,番兵势正锐;须待省机而进,则可成功矣。”仁美怒曰:“敌兵临寨,何所抵对?倘总管一月不到,尚待一月那?今若推延不出,我当申奏朝廷,看汝能逃罪否?”业知事不免,乃曰:“番将此来,奇变莫测。他处平坦之地,不必提防。此去陈家谷,山势险峻,恐有埋伏。招讨当发兵于此截战,未将率所部当中而入,庶或克敌。不然,全军难保也。”仁美曰:“汝但行,吾自有兵来应。”
yáng yè jì tuì, hè huái pǔ jìn yuē:" jì yáng xiān fēng yào rú cǐ xíng, zhāo tǎo kě qiǎn jiàng yú chén jiā gǔ xiāng yìng, shù bù wù shì." rén měi yuē:" zhèng wú jī huì, jīn chéng cǐ bù fā bīng yīng zhī, kàn tā rú hé shè shī?" huái pǔ yuē:" zhāo tǎo cǐ shì wéi bào sī chóu, bù yǐ cháo tíng wèi shén yǐ." rén měi bù tīng, qǐ rù zhàng zhōng qù le. huái pǔ tàn yuē:" shù zǐ jǐ wù guó shì, wú ān rěn zuò shì bù jiù?" suì lǜ suǒ bù, lái jiàn yáng yè yuē:" gōng cǐ xíng, dé fēi lì hū?" yè yuē:" wú fēi bì sǐ, yì shí yǒu bù lì, tú shāng shì zú ér gōng bù lì. jīn zhāo tǎo zé yè yǐ bù sǐ, dāng wèi zhū gōng xiān xíng." huái pǔ yuē:" pān zhāo tǎo zhī bīng, nán yǐ zhǐ wàng. xiǎo jiàng yuàn yǔ jiāng jūn tóng háng, shù dé xiāng yuán." yè yuē:" dāng yǔ gōng zuǒ yòu yì ér chū." shāng yì yǐ dìng.
杨业既退,贺怀浦进曰:“既杨先锋要如此行,招讨可遣将于陈家谷相应,庶不误事。”仁美曰:“正无机会,今乘此不发兵应之,看他如何设施?”怀浦曰:“招讨此是惟报私仇,不以朝廷为什矣。”仁美不听,起入帐中去了。怀浦叹曰:“竖子几误国事,吾安忍坐视不救?”遂率所部,来见杨业曰:“公此行,得非利乎?”业曰:“吾非避死,益时有不利,徒伤士卒而功不立。今招讨责业以不死,当为诸公先行。”怀浦曰:“潘招讨之兵,难以指望。小将愿与将军同行,庶得相援。”业曰:“当与公左右翼而出。”商议已定。
cì rì lí míng, yáng yè lǜ èr zi yǔ hè huái pǔ, liè zhèn yú láng yá cūn. yù jiàn fān bīng màn shān sāi yě ér lái, gǔ shēng dà zhèn. yē lǜ xī dǐ héng dà fǔ, lì mǎ yú zhèn qián, lì shēng yuē:" sòng jiāng sù jiàng, miǎn dòng gān gē. bù rán, tú rǔ děng wú yí lèi yǐ." yáng yè jī nù, mà yuē:" bēi nì chǔn mán, xiàn sǐ lín tóu, yóu gǎn lái jù dí tiān bīng nà?" yán bà wǔ dāo yuè mǎ, zhí qǔ xī dǐ. xī dǐ chuò fǔ yíng zhàn. liǎng xià nà hǎn. èr rén zhàn shàng shù hé, xī dǐ bō mǎ biàn zǒu. yè zhòu mǎ zhuī zhī. yáng yán zhāo hè huái pǔ cuī dòng hòu jūn, chéng shì shā rù, fān bīng gè qì gē ér dùn. xī dǐ jiàn yáng yè gǎn lái, qiě zhàn qiě zǒu. yáng yè yǐ píng yě zhī dì, liào wú fú bīng, jìn lì zhuī jī. jiāng jìn chén jiā gǔ kǒu, xiāo tà lǎn yú shān pō shàng fàng qǐ hào pào. yē lǜ xié dá fú bīng bìng qǐ, fān bīng sì xià wéi rào ér lái.
次日黎明,杨业率二子与贺怀浦,列阵于狼牙村。遇见番兵漫山塞野而来,鼓声大震。耶律奚底横大斧,立马于阵前,厉声曰:“宋将速降,免动干戈。不然,屠汝等无遗类矣。”杨业激怒,骂曰:“背逆蠢蛮,限死临头,犹敢来拒敌天兵那?”言罢舞刀跃马,直取奚底。奚底绰斧迎战。两下呐喊。二人战上数合,奚底拨马便走。业骤马追之。杨延昭、贺怀浦催动后军,乘势杀入,番兵各弃戈而遁。奚底见杨业赶来,且战且走。杨业以平野之地,料无伏兵,尽力追击。将近陈家谷口,萧挞懒于山坡上放起号炮。耶律斜答伏兵并起,番兵四下围绕而来。
yáng yè zhǐ liào gǔ kǒu yǒu sòng bīng lái yīng, huí wàng bú jiàn yī qí, dà jīng, fù mǎ shā huí, yǐ bèi xié zhěn jié zhù gǔ kǒu. fān zhòng wàn nǔ qí fā, jiàn rú yǔ diǎn. sòng jūn sǐ zhě bù jì qí shù. bǐ jí yán zhāo yán sì èr qí pīn sǐ chōng rù, shǐ shí jiāo xià, bù néng dé jìn. yē lǜ xī dǐ huí bīng chāo chū dōng bì, zhèng yù hè huái pǔ. èr qí xiāng jiāo, zhàn bù liǎng hé, bèi xī dǐ yī fǔ pī yú mǎ xià. bù zhòng jǐn bèi fān bīng suǒ shā. yán zhāo wèi yán sì yuē:" rǔ sù shā chū wéi zhōng, qián wǎng pān zhāo tǎo chù qiú jiù. wú shā rù gǔ kǒu, bǎo zhe diē diē." yán sì fèn yǒng chōng chū chóng wéi ér qù. qiě shuō yán zhāo wàng jiàn gǔ zhōng shā qì lián tiān, zhī shì nán jūn bèi wéi, nù shēng rú xiāo, zhí shā jìn gǔ kǒu. zhèng yù pān jiāng chén tiān shòu, jiāo mǎ zhàn cái yī hé, jiāng tiān shòu cì luò mǎ xià. shā sàn wéi bīng, jìn rù gǔ zhōng. yáng yè zhuǎn zhàn chū dōng bì, yù jiàn yán zhāo lái, nǎi jí jiào yuē:" fān bīng zhòng shén, rǔ yí jí zǒu, bù kě liǎng zāo qí qín." yán zhāo qì yuē:" ér chōng kāi xuè lù, jiù diē diē chū qù." jí jǔ qiāng xuè zhàn, chōng kāi chóng wéi. xiāo tà lǎn cóng páng gōng rén, jiāng yáng yè bīng duàn wèi liǎng chù. yán zhāo huí wàng qí fù wèi chū, yù fù shā rén, nài bù xià cóng jūn sǐ jǐn, zhǐ de bēn wǎng nán lù, yǐ dài jiù bīng.
杨业只料谷口有宋兵来应,回望不见一骑,大惊,复马杀回,已被斜轸截住谷口。番众万弩齐发,箭如雨点。宋军死者不计其数。比及延昭、延嗣二骑拼死冲入,矢石交下,不能得进。耶律奚底回兵抄出东壁,正遇贺怀浦。二骑相交,战不两合,被奚底一斧劈于马下。部众尽被番兵所杀。延昭谓延嗣曰:“汝速杀出围中,前往潘招讨处求救。吾杀入谷口,保着爹爹。”延嗣奋勇冲出重围而去。且说延昭望见谷中杀气连天,知是南军被围,怒声如霄,直杀进谷口。正遇潘将陈天寿,交马战才一合,将天寿刺落马下。杀散围兵,进入谷中。杨业转战出东壁,遇见延昭来,乃急叫曰:“番兵众甚,汝宜急走,不可两遭其擒。”延昭泣曰:“儿冲开血路,救爹爹出去。”即举枪血战,冲开重围。萧挞懒从旁攻人,将杨业兵断为两处。延昭回望其父未出,欲复杀人,奈部下从军死尽,只得奔往南路,以待救兵。
shí yáng yè yǔ fān bīng áo zhàn bù yǐ, shēn shàng xuè yìng zhēng páo. yīn dēng gāo ér wàng, jiàn sì xià jiē shì jìng dí, nǎi cháng tàn yuē:" běn yù lì chǐ cùn gōng yǐ bào guó, bù qī jìng zhì yú cǐ! wú zhī cún wáng wèi zhī, ruò shǐ gèng bèi fān rén suǒ qín, rǔ mò dà yān." shì bù xià, shàng yǒu bǎi yú rén. yè wèi yuē:" rǔ děng gè yǒu fù mǔ qī zǐ, yǔ wǒ jù sǐ wú yì. kě sù yán shān zǒu huí, yǐ bào tiān zǐ." zhòng qì yuē:" jiāng jūn wèi wáng shì dào cǐ, wú bèi ān rěn shēng huán?" suì yōng yè zǒu chū hú yuán, jiàn yī shí bēi, shàng kè" lǐ líng bēi" sān zì. yè zì sī yuē:" hàn lǐ líng bù zhōng yú guó, ān yòng cǐ wèi zāi?" gù wèi zhòng jūn yuē:" wú bù néng bǎo rǔ děng, cǐ chù shì wǒ bào zhǔ zhī suǒ, zhòng rén dāng zì wèi jì." yán bà, pāo le jīn kuī, lián jiào shù shēng:" huáng tiān! huáng tiān! shí jiàn cǐ xīn." suì chù bēi ér sǐ. kě xī tài yuán háo jié, jīn zhāo yī mìng hú chén. jìng xuān yǒu shī tàn yuē:
时杨业与番兵鏖战不已,身上血映征袍。因登高而望,见四下皆是劲敌,乃长叹曰:“本欲立尺寸功以报国,不期竟至于此!吾之存亡未知,若使更被番人所擒,辱莫大焉。”视部下,尚有百余人。业谓曰:“汝等各有父母妻子,与我俱死无益。可速沿山走回,以报天子。”众泣曰:“将军为王事到此,吾辈安忍生还?”遂拥业走出胡原,见一石碑,上刻“李陵碑”三字。业自思曰:“汉李陵不忠于国,安用此为哉?”顾谓众军曰:“吾不能保汝等,此处是我报主之所,众人当自为计。”言罢,抛了金盔,连叫数声:“皇天!皇天!实鉴此心。”遂触碑而死。可惜太原豪杰,今朝一命胡尘。静轩有诗叹曰:
shǐ jǐn bīng wáng zhàn lì cuī, chén jiā gǔ kǒu mǎ nán huí. lǐ líng bēi xià chéng dà jié, qiān gǔ xíng rén wéi gǎn bēi. yáng yè jì shàn lǐ líng bēi ér sǐ, fān bīng hǎn shēng shā dào. yè zhòng lì zhàn bù qū, jìn jiē xiàn méi. fān jiāng jìn qián xiāo le shǒu jí. rì jiāng wǎn, xiāo tà lǎn nǎi shōu jūn hái yíng.
矢尽兵亡战力摧,陈家谷口马难回。李陵碑下成大节,千古行人为感悲。杨业既擅李陵碑而死,番兵喊声杀到。业众力战不屈,尽皆陷没。番将近前枭了首级。日将晚,萧挞懒乃收军还营。