rén yì lǐ yuè míng fǎ xíng shǎng, fán cǐ bā zhě, wǔ dì sān wáng zhì shì zhī shù yě. gù rén yǐ dào zhī, yì yǐ yí zhī, lǐ yǐ xíng zhī, lè yǐ hé zhī, míng yǐ zhèng zhī, fǎ yǐ qí zhī, xíng yǐ wēi zhī, shǎng yǐ quàn zhī. gù rén zhě suǒ yǐ bó shī yú wù, yì suǒ yǐ shēng piān sī yì zhě suǒ yǐ lì jié xíng, yì suǒ yǐ chéng huá wěi lǐ zhě suǒ yǐ xíng gōng jǐn, yì suǒ yǐ shēng duò màn lè zhě suǒ yǐ hé qíng zhì, yì suǒ yǐ shēng yín fàng míng zhě suǒ yǐ zhèng zūn bēi, yì suǒ yǐ shēng jīn cuàn fǎ zhě suǒ yǐ qí zhòng yì, yì suǒ yǐ shēng guāi fēn xíng zhě suǒ yǐ wēi bù fú, yì suǒ yǐ shēng líng bào shǎng zhě suǒ yǐ quàn zhōng néng, yì suǒ yǐ shēng bǐ zhēng. fán cǐ bā shù, wú yǐn yú rén ér cháng cún yú shì, fēi zì xiǎn yú yáo tāng zhī shí, fēi zì táo yú jié zhòu zhī cháo. yòng dé qí dào, zé tiān xià zhì yòng shī qí dào, zé tiān xià luàn. guò cǐ ér wǎng, suī mí lún tiān dì, lǒng luò wàn pǐn, zhì dào zhī wài, fēi qún shēng suǒ yǎng yì, shèng rén cuò ér bù yán yě.
仁、义、礼、乐、名、法、刑、赏,凡此八者,五帝、三王治世之术也。故仁以道之,义以宜之,礼以行之,乐以和之,名以正之,法以齐之,刑以威之,赏以劝之。故仁者所以博施于物,亦所以生偏私;义者所以立节行,亦所以成华伪;礼者所以行恭谨,亦所以生惰慢;乐者所以和情志,亦所以生淫放;名者所以正尊卑,亦所以生矜篡;法者所以齐众异,亦所以生乖分;刑者所以威不服,亦所以生陵暴;赏者所以劝忠能,亦所以生鄙争。凡此八术,无隐于人而常存于世,非自显于尧、汤之时,非自逃于桀、纣之朝。用得其道,则天下治;用失其道,则天下乱。过此而往,虽弥纶天地,笼络万品,治道之外,非群生所养挹,圣人措而不言也。
fán guó zhī cún wáng yǒu liù zhēng: yǒu shuāi guó, yǒu luàn guó, yǒu wáng guó, yǒu chāng guó, yǒu qiáng guó, yǒu zhì guó. suǒ wèi luàn wáng zhī guó zhě, xiōng nüè cán bào bù yǔ yān suǒ wèi qiáng zhì zhī guó zhě, wēi lì rén yì bù yǔ yān. jūn nián zhǎng, duō qiè yìng, shǎo zǐ sūn, shū zōng zú, shuāi guó yě jūn chǒng chén, chén ài jūn, gōng fǎ fèi, sī zhèng xíng, luàn guó yě guó pín xiǎo, jiā fù dà, jūn quán qīng, chén shì zhòng, wáng guó yě. fán cǐ sān zhēng, bù dài xiōng nüè cán bào ér hòu ruò yě, suī yuē jiàn cún, wú bì wèi zhī wáng zhě yě. nèi wú zhuān chǒng, wài wú jìn xí, zhī shù fán zì, cháng yòu bù luàn, chāng guó yě nóng sāng yǐ shí, cāng lǐn chōng shí, bīng jiǎ jìn lì, fēng jiāng xiū lǐ, qiáng guó yě shàng bù shèng qí xià, xià bù fàn qí shàng, shàng xià bù xiāng shèng fàn, gù jìn lìng xíng, rén rén wú sī, suī jīng xiǎn yì ér guó bù kě qīn, zhì guó yě. fán cǐ sān zhēng, bù dài wēi lì rén yì ér hòu qiáng, suī yuē jiàn ruò, wú bì wèi zhī cún zhě yě.
凡国之存亡有六征:有衰国,有乱国,有亡国,有昌国,有强国,有治国。所谓乱亡之国者,凶虐残暴不与焉;所谓强治之国者,威力仁义不与焉。君年长,多妾媵,少子孙,疏宗族,衰国也;君宠臣,臣爱君,公法废,私政行,乱国也;国贫小,家富大,君权轻,臣势重,亡国也。凡此三征,不待凶虐残暴而后弱也,虽曰见存,吾必谓之亡者也。内无专宠,外无近习,支庶繁字,长幼不乱,昌国也;农桑以时,仓廪充实,兵甲劲利,封疆修理,强国也;上不胜其下,下不犯其上,上下不相胜犯,故禁令行,人人无私,虽经险易而国不可侵,治国也。凡此三征,不待威力仁义而后强,虽曰见弱,吾必谓之存者也。
zhì zhǔ zhī xìng, bì yǒu suǒ xiān zhū. xiān zhū zhě, fēi wèi dào, fēi wèi jiān. cǐ èr è zhě, yī shí zhī dà hài, fēi luàn zhèng zhī běn yě. luàn zhèng zhī běn xià qīn shàng zhī quán, chén yòng jūn zhī shù, xīn bù wèi shí zhī jìn, xíng bù guǐ shí zhī fǎ, cǐ dà luàn zhī dào yě. kǒng qiū shè lǔ, xiāng qī rì ér zhū shǎo zhèng mǎo. mén rén jìn wèn yuē:" tiān shǎo zhèng mǎo, lǔ zhī wén rén yě. fū zǐ wéi zhèng ér xiān zhū, dé wú shī hū?" kǒng zǐ yuē:" jū, wú yǔ rǔ qí gù. rén yǒu è zhě wǔ, ér qiè dào jiān sī bù yǔ yān. yī yuē xīn dá ér xiǎn, èr yuē xíng pì ér jiān, sān yuē yán wěi ér biàn, sì yuē qiáng jì ér bó, wǔ yuē shùn fēi ér zé. cǐ wǔ zhě, yǒu yī yú rén, zé bù miǎn jūn zǐ zhī zhū. ér shǎo zhèng mǎo jiān yǒu zhī, gù jū chǔ zú yǐ jù tú chéng qún, yán tán zú yǐ shì xié yíng zhòng, qiáng jì zú yǐ fǎn shì dú lì. cǐ xiǎo rén xióng jié yě, bù kě bù zhū yě. shì yǐ tāng zhū yǐn xié, wén wáng zhū pān zhèng, tài gōng zhū huá shì, guǎn zhòng zhū fù lǐ yǐ, zǐ chǎn zhū dèng xī shǐ fù. cǐ liù zǐ zhě, yì shì ér tóng xīn, bù kě bù zhū yě. shī yuē:' yōu xīn qiāo qiāo, yùn yú qún xiǎo.' xiǎo rén chéng qún, sī zú wèi yě. yǔ yuē:' nìng biàn kě yǐ yíng huò guǐ shén.' yuē:' guǐ shén cōng míng zhèng zhí, shú yuē yíng huò zhě?' yuē:" guǐ shén chéng bù shòu yíng huò, cǐ yóu nìng biàn zhī qiǎo, mí bù rù yě. fū nìng biàn zhě suī bù néng yíng huò guǐ shén, yíng huò rén míng yǐ. tàn rén zhī xīn, dù rén zhī yù, shùn rén zhī shì hào ér bù gǎn nì, nà rén yú xié è ér qiú qí lì. rén xǐ wén jǐ zhī měi yě, shàn néng yáng zhī è wén jǐ zhī guò yě, shàn néng shì zhī. dé zhī yú méi jié zhī jiān, chéng zhī yú yán xíng zhī xiān. shì sú zhī rén, wén yù zé yuè, wén huǐ zé qī. cǐ zhòng rén zhī dà qíng yǒu tóng jǐ zé xǐ, yì jǐ zé nù, cǐ rén zhī dà qíng. gù nìng rén shàn wèi yù zhě yě, shàn shùn cóng zhě yě. rén yán shì yì shì zhī, rén yán fēi yì fēi zhī, cóng rén zhī suǒ ài, suí rén zhī suǒ zēng. gù míng jūn suī néng nà zhèng zhí, wèi bì qīn zhèng zhí suī néng yuǎn nìng rén, wèi bì néng shū nìng rén. gù shùn yǔ zhě, yǐ néng bù yòng nìng rén, yì wèi bì zēng nìng rén. yǔ yuē:' nìng biàn huò wù, shùn yǔ bù néng dé zēng.' bù kě bù chá yě. yǔ yuē:' è zǐ zhī duó zhū, è lì kǒu zhī fù bāng jiā.' sī yán zú wèi ér zhōng shēn mò wù, wēi wáng jì zhǒng yān."
治主之兴,必有所先诛。先诛者,非谓盗,非谓奸。此二恶者,一时之大害,非乱政之本也。乱政之本下侵上之权,臣用君之术,心不畏时之禁,行不轨时之法,此大乱之道也。孔丘摄鲁,相七日而诛少正卯。门人进问曰:“天少正卯,鲁之闻人也。夫子为政而先诛,得无失乎?”孔子曰:“居,吾语汝其故。人有恶者五,而窃盗奸私不与焉。一曰心达而险,二曰行僻而坚,三曰言伪而辩,四曰强记而博,五曰顺非而泽。此五者,有一于人,则不免君子之诛。而少正卯兼有之,故居处足以聚徒成群,言谈足以饰邪荧众,强记足以反是独立。此小人雄桀也,不可不诛也。是以汤诛尹谐,文王诛潘正,太公诛华士,管仲诛付里乙,子产诛邓析、史付。此六子者,异世而同心,不可不诛也。诗曰:‘忧心悄悄,愠于群小。’小人成群,斯足畏也。语曰:‘佞辨可以荧惑鬼神。’曰:‘鬼神聪明正直,孰曰荧惑者?’曰:“鬼神诚不受荧惑,此尤佞辨之巧,靡不入也。夫佞辨者虽不能荧惑鬼神,荧惑人明矣。探人之心,度人之欲,顺人之嗜好而不敢逆,纳人于邪恶而求其利。人喜闻己之美也,善能扬之;恶闻己之过也,善能饰之。得之于眉睫之间,承之于言行之先。世俗之人,闻誉则悦,闻毁则戚。此众人之大情;有同己则喜,异己则怒,此人之大情。故佞人善为誉者也,善顺从者也。人言是亦是之,人言非亦非之,从人之所爱,随人之所憎。故明君虽能纳正直,未必亲正直;虽能远佞人,未必能疏佞人。故舜、禹者,以能不用佞人,亦未必憎佞人。语曰:‘佞辨惑物,舜、禹不能得憎。’不可不察也。语曰:‘恶紫之夺朱,恶利口之覆邦家。’斯言足畏而终身莫悟,危亡继踵焉。”
lǎo zǐ yuē:" yǐ zhèng zhì guó, yǐ qí yòng bīng, yǐ wú shì qǔ tiān xià." zhèng zhě, míng fǎ shì yě. yǐ míng fǎ zhì guó, wàn wù suǒ bù néng luàn. qí zhě, quán shù shì yě. yǐ quán shù yòng bīng, wàn wù suǒ bù néng dí. fán néng yòng míng fǎ quán shù ér jiǎo yì cán bào zhī qíng, zé jǐ wú shì yān. jǐ wú shì zé dé tiān xià yǐ. gù shī zhì zé rèn fǎ, shī fǎ zé rèn bīng, yǐ qiú wú shì, bù yǐ qǔ qiáng. qǔ qiáng, zé róu zhě fǎn néng fú zhī. lǎo zǐ yuē:" mín bù wèi sǐ, rú hé yǐ sǐ jù zhī." fán mín zhī bù wèi sǐ, yóu xíng fá guò. xíng fá guò, zé mín bù lài qí shēng. shēng wú suǒ lài, shì jūn zhī wēi mò rú yě. xíng fá zhōng zé mín wèi sǐ, wèi sǐ, yóu shēng zhī kě lè yě. zhī shēng zhī kě lè, gù kě yǐ sǐ jù zhī. cǐ rén jūn zhī suǒ yí zhí, chén xià zhī suǒ yí shèn.
《老子》曰:“以政治国,以奇用兵,以无事取天下。”政者,名法是也。以名法治国,万物所不能乱。奇者,权术是也。以权术用兵,万物所不能敌。凡能用名法权术而矫抑残暴之情,则己无事焉。己无事则得天下矣。故失治则任法,失法则任兵,以求无事,不以取强。取强,则柔者反能服之。《老子》曰:“民不畏死,如何以死惧之。”凡民之不畏死,由刑罚过。刑罚过,则民不赖其生。生无所赖,视君之威末如也。刑罚中则民畏死,畏死,由生之可乐也。知生之可乐,故可以死惧之。此人君之所宜执,臣下之所宜慎。
tián zǐ dú shū, yuē:" yáo shí tài píng." sòng zǐ yuē:" shèng rén zhī zhì, yǐ zhì cǐ hū?" péng méng zài cè, yuè cì dá yuē:" shèng fǎ zhī zhì yǐ zhì cǐ, fēi shèng rén zhī zhì yě." sòng zǐ yuē:" shèng rén yǔ shèng fǎ hé yǐ yì?" péng méng yuē:" zi zhī luàn míng shén yǐ. shèng rén zhě, zì jǐ chū yě shèng fǎ zhě, zì lǐ chū yě. lǐ chū yú jǐ, jǐ fēi lǐ yě jǐ néng chū lǐ, lǐ fēi jǐ yě. gù shèng rén zhī zhì, dú zhì zhě yě. shèng fǎ zhī zhì, zé wú bù zhì yǐ. cǐ wàn shì zhī lì, wéi shèng rén néng gāi zhī." sòng zǐ yóu huò. zhì yú tián zǐ. tián zǐ yuē:" méng zhī yán rán." zhuāng lǐ zhàng rén zì cháng zǐ yuē" dào", shǎo zǐ yuē" ōu". dào chū xíng, qí fù zài hòu zhuī, hū zhī yuē" dào, dào". lì wén yīn fù zhī. qí fù hū" ōu", yù lì jù ér shēng bù zhuǎn, dàn yán" ōu, ōu", lì yīn ōu zhī, jǐ yì. kāng qú zhǎng zhě zì tóng yuē shàn bó, zì quǎn yuē shàn shì, bīn kè bù guò qí mén zhě sān nián. zhǎng zhě guài ér wèn zhī, nǎi shí duì. yú shì gǎi zhī, bīn kè fù wǎng. zhèng rén wèi yù wèi lǐ zhě wèi pú, zhōu rén wèi shǔ wèi là zhě wèi pú, zhōu rén huái pú wèi zhèng jiǎ yuē:" yù mǎi pú hū?" zhèng jiǎ yuē:" yù zhī." chū qí pú, shì zhī, nǎi shǔ yě. yīn xiè bù qǔ. tián zǐ yuē:" rén jiē zì wèi ér bù néng wéi rén, gù jūn rén zhě zhī shǐ rén, shǐ qí zì wèi yòng, ér bù shǐ wèi wǒ yòng." wèi xià xiān shēng yuē:" shàn zāi tián zǐ zhī yán. gǔ zhě jūn zhī shǐ chén, qiú bù sī ài yú jǐ, qiú xiǎn zhōng yú jǐ. ér jū guān zhě bì néng lín chén zhě, bì yǒng lù shǎng zhī suǒ quàn, míng fǎ zhī suǒ qí. bù chū yú jǐ xīn, bù lì yú jǐ shēn. yǔ yuē:' lù báo zhě bù kě yǔ jīng luàn, shǎng qīng zhě bù kě yǔ rù nán.' cǐ chù shàng zhě suǒ yí shèn zhě yě."
田子读书,曰:“尧时太平。”宋子曰:“圣人之治,以致此乎?”彭蒙在侧,越次答曰:“圣法之治以至此,非圣人之治也。”宋子曰:“圣人与圣法何以异?”彭蒙曰:“子之乱名甚矣。圣人者,自己出也;圣法者,自理出也。理出于己,己非理也;己能出理,理非己也。故圣人之治,独治者也。圣法之治,则无不治矣。此万世之利,惟圣人能该之。”宋子犹惑。质于田子。田子曰:“蒙之言然。”庄里丈人字长子曰“盗”,少子曰“殴”。盗出行,其父在后追,呼之曰“盗,盗”。吏闻因缚之。其父呼“殴”,喻吏遽而声不转,但言“殴,殴”,吏因殴之,几殪。康衢长者字僮曰善搏,字犬曰善噬,宾客不过其门者三年。长者怪而问之,乃实对。于是改之,宾客复往。郑人谓玉未理者为璞,周人谓鼠未腊者为璞,周人怀璞谓郑贾曰:“欲买璞乎?”郑贾曰:“欲之。”出其璞,视之,乃鼠也。因谢不取。田子曰:“人皆自为而不能为人,故君人者之使人,使其自为用,而不使为我用。”魏下先生曰:“善哉田子之言。古者君之使臣,求不私爱于己,求显忠于己。而居官者必能临陈者,必勇禄赏之所劝,名法之所齐。不出于己心,不利于己身。语曰:‘禄薄者不可与经乱,赏轻者不可与入难。’此处上者所宜慎者也。”
fù zhī yú zi yě, lìng yǒu bì xíng zhě, yǒu bì bù xíng zhě." qù guì qī, mài ài qiè", cǐ lìng bì xíng zhě yě. yīn yuē:" rǔ wú gǎn hèn, rǔ wú gǎn sī." lìng bì bù xíng zhě yě. gù wéi rén shàng zhě, bì shèn suǒ lìng.
父之于子也,令有必行者,有必不行者。“去贵妻,卖爱妾”,此令必行者也。因曰:“汝无敢恨,汝无敢思。”令必不行者也。故为人上者,必慎所令。
fán rén fù zé bù xiàn jué lù, pín zé bù wèi xíng fá. bù xiàn jué lù zhě, zì zú yú yǐ yě bù wèi xíng fá zhě, bù lài cún shēn yě. èr zhě wèi guó zhī suǒ shén xià yǒu tuō zì ér bù zhī fáng zhī zhī shù, gù lìng bù xíng ér jìn bù zhǐ. ruò shǐ lìng bù xíng ér jìn bù zhǐ, zé wú yǐ wéi zhì. wú yǐ wéi zhì, shì rén jūn xū lín qí guó, tú jūn qí mín, wēi luàn kě lì ér dài yǐ. jīn shǐ yóu jué lù ér hòu fù, zé rén bì zhēng jìn lì yú qí jūn yǐ yóu xíng fá ér hòu pín, zé rén xián wèi zuì ér cóng shàn yǐ. gù gǔ zhī wèi guó zhě, wú shǐ mín zì pín fù, pín fù jiē yóu yú jūn, zé jūn zhuān suǒ zhì, mín zhī suǒ guī yǐ.
凡人富则不羡爵禄,贫则不畏刑罚。不羡爵禄者,自足于已也;不畏刑罚者,不赖存身也。二者为国之所甚(下有脱字)而不知防之之术,故令不行而禁不止。若使令不行而禁不止,则无以为治。无以为治,是人君虚临其国,徒君其民,危乱可立而待矣。今使由爵禄而后富,则人必争尽力于其君矣;由刑罚而后贫,则人咸畏罪而从善矣。故古之为国者,无使民自贫富,贫富皆由于君,则君专所制,民知所归矣。
pín zé yuàn rén, jiàn zé yuàn shí, ér mò yǒu zì yuàn zhě, cǐ rén qíng zhī dà qù yě. rán zé bù kě yǐ cǐ shì rén qíng zhī dà qù ér yī gài fēi zhī, yì yǒu kě jīn zhě yān, bù kě bù chá yě. jīn néng tóng suàn jūn ér bǐ fù wǒ pín, néng bù yuàn zé měi yǐ, suī yuàn wú suǒ fēi yě cái jūn zhì tóng ér bǐ guì wǒ jiàn, néng bù yuàn zé měi yǐ, suī yuàn wú suǒ fēi yě. qí bì zài yú bù zhī chéng quán jí shì zhī yì, ér wéi yuē zhì néng zhī tóng, shì bù dá zhī guò. suī jūn zǐ zhī yóu, yì jūn zǐ zhī nù yě. rén pín zé yuàn rén, fù zé jiāo rén. yuàn rén zhě, kǔ rén zhī bù lù shī yú jǐ yě, qǐ yú qíng suǒ nán ān ér bù néng ān, yóu kě shù yě jiāo rén zhě, wú suǒ kǔ ér wú gù jiāo rén, cǐ qíng suǒ yì zhì ér fú néng zhì, fú kě shù yǐ. zhòng rén jiàn pín jiàn zé màn ér shū zhī, jiàn fù guì zé jìng ér qīn zhī. pín jiàn zhě yǒu qǐng qiú yú jǐ, shū zhī kě yě, wèi bì sǔn jǐ ér bì shū zhī, yǐ qí wú yì yú wù zhī jù gù yě fù guì zhě yǒu shī yǔ yú jǐ, qīn zhī kě yě, wèi bì yì jǐ ér bì qīn zhī, zé bǐ bù gǎn qīn wǒ yǐ. sān zhě dú lì, wú zhì qīn zhì shū zhī suǒ, rén qíng zhōng bù néng bù yǐ pín jiàn fù guì yì lǜ, gù wèi zhī dà huò yān. qióng dú pín jiàn, zhì shì zhī suǒ gòng jīn, luàn shì zhī suǒ gòng wǔ. zhì shì fēi wéi jīn qióng dú pín jiàn ér zhì, shì zhì zhī yī shì yě luàn shì yì fēi wǔ qióng dú pín jiàn ér luàn, yì shì luàn zhī yī shì yě. měi shì zhì zé wú luàn, luàn zé wú zhì. shì xià shāng zhī shèng xià shāng zhī shuāi, zé qí yàn yě. pín jiàn zhī wàng fù guì shèn wēi, ér fù guì bù néng chóu qí shèn wēi zhī wàng. fū fù zhě zhī suǒ è, pín zhě zhī suǒ měi guì zhě zhī suǒ qīng, jiàn zhě zhī suǒ róng. rán ér fú chóu, fú yǔ tóng kǔ lè gù yě. suī fú chóu zhī, yú wù fú shāng. jīn wàn mín zhī wàng rén jūn, yì rú pín jiàn zhī wàng fù guì. qí suǒ wàng zhě, gài yù liào cháng yòu, píng fù liǎn, shí qí jī hán, shěng qí jí tòng, shǎng fá bù làn, shǐ yì yǐ shí, rú cǐ ér yǐ, zé yú rén jūn fú sǔn yě. rán ér fú chóu, fú yǔ tóng láo yì gù yě. gù wéi rén jūn, bù kě fú yǔ mín tóng láo yì yān. gù fù guì zhě kě bù chóu, pín jiàn zhě, rén jūn bù kě bù chóu wàn mín. bù chóu wàn mín zé wàn mín zhī suǒ bù yuàn dài, suǒ bù yuàn dài zé jūn wèi tì yǐ. wēi mò shén yān, huò mò dà yān.
贫则怨人,贱则怨时,而莫有自怨者,此人情之大趣也。然则不可以此是人情之大趣而一概非之,亦有可矜者焉,不可不察也。今能同算钧而彼富我贫,能不怨则美矣,虽怨无所非也;才钧智同而彼贵我贱,能不怨则美矣,虽怨无所非也。其蔽在于不知乘权藉势之异,而惟曰智能之同,是不达之过。虽君子之邮,亦君子之怒也。人贫则怨人,富则骄人。怨人者,苦人之不禄施于己也,起于情所难安而不能安,犹可恕也;骄人者,无所苦而无故骄人,此情所易制而弗能制,弗可恕矣。众人见贫贱则慢而疏之,见富贵则敬而亲之。贫贱者有请赇于己,疏之可也,未必损己而必疏之,以其无益于物之具故也;富贵者有施与于己,亲之可也,未必益己而必亲之,则彼不敢亲我矣。三者独立,无致亲致疏之所,人情终不能不以贫贱富贵易虑,故谓之大惑焉。穷独贫贱,治世之所共矜,乱世之所共侮。治世非为矜穷独贫贱而治,是治之一事也;乱世亦非侮穷独贫贱而乱,亦是乱之一事也。每事治则无乱,乱则无治。视夏商之盛、夏商之衰,则其验也。贫贱之望富贵甚微,而富贵不能酬其甚微之望。夫富者之所恶,贫者之所美;贵者之所轻,贱者之所荣。然而弗酬,弗与同苦乐故也。虽弗酬之,于物弗伤。今万民之望人君,亦如贫贱之望富贵。其所望者,盖欲料长幼,平赋敛,时其饥寒,省其疾痛,赏罚不滥,使役以时,如此而已,则于人君弗损也。然而弗酬,弗与同劳逸故也。故为人君,不可弗与民同劳逸焉。故富贵者可不酬,贫贱者,人君不可不酬万民。不酬万民则万民之所不愿戴,所不愿戴则君位替矣。危莫甚焉,祸莫大焉。