strong guǎng dòng zhí zhī sān strong
广动植之三
strong mù piān strong
木篇
sōng, jīn yán liǎng lì wǔ lì, lì dāng yán liè. chéng shì xiū zhú lǐ sī dì, dà táng qián yǒu wǔ liè sōng liǎng gēn, dà cái rú wǎn, jiǎ zǐ nián jiē shi, wèi rú xīn luó nán zhào zhě bù bié. wǔ liè sōng pí bù lín, zhōng shǐ chóu shì liáng shuǐ wéi tíng zi zài chéng dōng, yǒu liǎng liè pí bù lín zhě. yòu yǒu qī liè zhě, bù zhī zì hé ér dé. sú wèi kǒng què sōng, sān liè sōng yě. sōng mìng gēn yù shí zé yǎn, gài bù bì qiān nián yě.
松,今言两粒、五粒,粒当言鬣。成式修竹里私第,大堂前有五鬣松两根,大财如碗,甲子年结实,味如新罗、南诏者不别。五鬣松皮不鳞,中使仇士良水磑亭子在城东,有两鬣皮不鳞者。又有七鬣者,不知自何而得。俗谓孔雀松,三鬣松也。松命根遇石则偃,盖不必千年也。
zhú, zhú huā yuē huò yī yuē fù. sǐ yuē zhòu. liù shí nián yī yì gēn, zé jiē shi kū sǐ.
竹,竹花曰获(一曰覆)。死曰荮。六十年一易根,则结实枯死。
hàn duò zhú, dà rú jiǎo zhǐ, fù zhōng bái mù lán yī yuē lán gé, zhuàng rú shī miàn. jiāng chéng zhú ér tǒng pí wèi luò, zhé yǒu xì chóng niè zhī yǔn tuò, hòu chóng niè chù chéng chì jī, shì xiù huà kě ài.
菡堕竹,大如脚指,腹中白幕兰(一曰阑)隔,状如湿面。将成竹而筒皮未落,辄有细虫啮之陨箨,后虫啮处成赤迹,似绣画可爱。
jí zhú, yī míng bā zhú, jié jiē yǒu cì, shù shí jīng wèi cóng. nán yí zhǒng yǐ wéi chéng, zú bù kě gōng. huò zì bēng gēn chū, dà rú jiǔ wèng, zòng héng xiāng chéng, zhuàng rú qiāo chē, shí zhī luò rén chǐ.
棘竹,一名芭竹,节皆有刺,数十茎为丛。南夷种以为城,卒不可攻。或自崩根出,大如酒瓮,纵横相承,状如缲车,食之落人齿。
jīn zhú, nán fāng yǐ wéi máo. sǔn wèi chéng shí, kān wèi nǔ xián.
筋竹,南方以为矛。笋未成时,堪为弩弦。
bǎi yè zhú, yī zhī bǎi yè, yǒu dú.
百叶竹,一枝百叶,有毒。
zhú pǔ: zhú lèi yǒu sān shí jiǔ.
《竹谱》:竹类有三十九。
cí zhú, xià yuè jīng yǔ, dī zhī xià dì, shēng rù shì lù jiǎo, sè bái, shí zhī yǐ lì yě.
慈竹,夏月经雨,滴汁下地,生蓐似鹿角,色白,食之已痢也。
yì mù, dà lì zhōng, chéng dū bǎi xìng guō yuǎn, yīn qiáo huò ruì mù yī jīng, lǐ chéng zì yuē" tiān xià tài píng", zhào cáng yú mì gé.
异木,大历中,成都百姓郭远,因樵获瑞木一茎,理成字曰"天下太平",诏藏于秘阁。
jīng xī chí guó sì, sì qián yǒu huái shù shù zhū, jīn jiān mǎi yī zhū, lìng suǒ shǐ qiǎo gōng jiě zhī. jí rù nèi huí, gōng yán mù wú tā yì, jīn dà jiē wǎn, lìng jiāo zhī, yuē:" cǐ bù kān yǐ, dàn shǐ ěr zhī yǔ gōng yě." nǎi bié lǐ jiě zhī, měi piàn yì tiān wáng, tǎ jǐ chéng jiù. dōu guān chén xiū gǔ yuán wài yán, xī chuān yī xiàn, bù jì míng, lì yīn huàn yù zú mù xīn zhī, tiān zūn xíng xiàng cún yān.
京西持国寺,寺前有槐树数株,金监买一株,令所使巧工解之。及入内回,工言木无他异,金大嗟惋,令胶之,曰:“此不堪矣,但使尔知予工也。”乃别理解之,每片一天王,塔戟成就。都官陈修古员外言,西川一县,不记名,吏因换狱卒木薪之,天尊形像存焉。
yì shù, lóu yuē jū cháng shān, jù chán zuò. yǒu yī yě yù, shǒu chí yī shù, zhí zhī yú tíng, yán cǐ shì qīng tíng shù. suì jiǔ, fēn fāng yù mào, yǒu yī niǎo shēn chì wěi zhǎng, cháng zhǐ xī qí shàng.
异树,娄约居常山,据禅座。有一野妪,手持一树,植之于庭,言此是蜻蜓树。岁久,芬芳郁茂,有一鸟身赤尾长,常止息其上。
yì guǒ, shàn pī guó yǒu rén mù yáng qiān bǎi yú tóu, yǒu yī yáng lí qún, hū shī suǒ zài. zhì mù fāng guī, xíng sè míng hǒu yì cháng, qún yáng yì yī yuē zhǎng. zhī. míng rì, suì dú xíng, zhǔ yīn suí zhī, rù yī xué. xíng wǔ liù lǐ, huò rán míng lǎng, huā mù jiē fēi rén jiān suǒ yǒu. yáng yú yī chù shí cǎo, cǎo bù kě shí. yǒu guǒ zuò huáng jīn sè, mù yáng rén qiè yī jiāng hái, wèi guǐ suǒ duó. yòu yī rì, fù wǎng qǔ cǐ guǒ, zhì xué, guǐ fù yù duó, qí rén jí tūn zhī, shēn suì bào zhǎng, tóu cái chū, shēn sāi yú xué, shù rì huà wéi shí yě.
异果,赡披国有人牧羊千百余头,有一羊离群,忽失所在。至暮方归,形色鸣吼异常,群羊异(一曰长)。之。明日,遂独行,主因随之,入一穴。行五六里,豁然明朗,花木皆非人间所有。羊于一处食草,草不可识。有果作黄金色,牧羊人切一将还,为鬼所夺。又一日,复往取此果,至穴,鬼复欲夺,其人急吞之,身遂暴长,头才出,身塞于穴,数日化为石也。
gān zǐ, tiān bǎo shí nián, shàng wèi zǎi chén yuē:" jìn rì yú gōng nèi zhǒng gān zǐ shù zhū, jīn qiū jiē shi yī bǎi wǔ shí kē, yǔ jiāng nán shǔ dào suǒ jìn bù yì." zǎi chén hè biǎo yuē:" yǔ lù suǒ jūn, hùn tiān qū ér qí bèi cǎo mù yǒu xìng, píng dì qì ér qián tōng. gù dé zī jiāng wài zhī zhēn guǒ, wèi jìn zhōng zhī huá shí." xiāng chuán xuán zōng xìng shǔ nián, luó fú gān zǐ bù shí. lǐng nán yǒu yǐ, dà yú qín zhōng mǎ yǐ, jié kē yú gān shù. gān shí shí, cháng xún qí shàng, gù gān pí báo ér huá. wǎng wǎng gān shí zài qí kē zhōng, dōng shēn qǔ zhī, wèi shù bèi yú cháng zhě.
甘子,天宝十年,上谓宰臣曰:“近日于宫内种甘子数株,今秋结实一百五十颗,与江南蜀道所进不异。”宰臣贺表曰:“雨露所均,混天区而齐被;草木有性,凭地气而潜通。故得资江外之珍果,为禁中之华实。”相传玄宗幸蜀年,罗浮甘子不实。岭南有蚁,大于秦中马蚁,结窠于甘树。甘实时,常循其上,故甘皮薄而滑。往往甘实在其窠中,冬深取之,味数倍于常者。
zhāng mù, jiāng dōng rén duō qǔ wèi chuán, chuán yǒu yǔ jiāo lóng dòu zhě.
樟木,江东人多取为船,船有与蛟龙斗者。
shí liú, yī míng dān ruò. liáng dà tóng zhōng, dōng zhōu hòu táng shí liú jiē shēng shuāng zǐ. nán zhào shí liú, zi dà, pí báo rú téng zhǐ, wèi jué yú luò zhōng. shí liú tián zhě wèi zhī tiān jiāng, néng yǐ rǔ shí dú.
石榴,一名丹若。梁大同中,东州后堂石榴皆生双子。南诏石榴,子大,皮薄如藤纸,味绝于洛中。石榴甜者谓之天浆,能已乳石毒。
shì, sú wèi shì shù yǒu qī jué, yī shòu, èr duō yīn, sān wú niǎo cháo, sì wú chóng, wǔ shuāng yè kě wán, liù jiā shí, qī luò yè féi dà.
柿,俗谓柿树有七绝,一寿,二多阴,三无鸟巢,四无虫,五霜叶可玩,六嘉实,七落叶肥大。
hàn dì xìng, jǐ nán jùn zhī dōng nán yǒu fèn liú shān, shān shàng duō xìng, dà rú lí, huáng rú jú, tǔ rén wèi zhī hàn dì xìng, yì yuē jīn xìng.
汉帝杏,济南郡之东南有分流山,山上多杏,大如梨,黄如橘,土人谓之汉帝杏,亦曰金杏。
zhī yī nài, hàn shí zǐ nài dà rú shēng, hé zǐ huā qīng, yán zhī yǒu zhī, kě qī. huò zhuó yī, bù kě huàn yě.
脂衣柰,汉时紫柰大如升,核紫花青,研之有汁,可漆。或着衣,不可浣也。
xiān rén zǎo, jìn shí tài cāng nán yǒu dí quán, quán xī yǒu huá lín yuán, yuán yǒu xiān rén zǎo, zhǎng wǔ cùn, hé xì rú zhēn.
仙人枣,晋时大仓南有翟泉,泉西有华林园,园有仙人枣,长五寸,核细如针。
kǎi, kǒng zǐ mù shàng tè duō kǎi mù.
楷,孔子墓上特多楷木。
zhī zǐ, zhū huā shǎo liù chū zhě, wéi zhī zǐ huā liù chū. táo zhēn bái yán, zhī zǐ jiǎn huā liù chū, kè fáng qī dào, qí huā xiāng shén. xiāng chuán jí xī yù zhān bo huā yě.
栀子,诸花少六出者,唯栀子花六出。陶真白言,栀子剪花六出,刻房七道,其花香甚。相传即西域瞻卜花也。
xiān táo, chū chēn zhōu sū dān xiān tán. yǒu rén zhì, xīn qí zhī zhé luò tán shàng, huò zhì wǔ liù kē. xíng sì shí kuài, chì huáng sè, pò zhī, rú yǒu hé sān chóng. yán yǐn zhī, yù zhòng jí, yóu zhì xié qì.
仙桃,出郴州苏耽仙坛。有人至,心祈之辄落坛上,或至五六颗。形似石块,赤黄色,破之,如有核三重。研饮之,愈众疾,尤治邪气。
suō luó, bā líng yǒu sì, sēng fáng chuáng xià hū shēng yī mù, suí fá suí zhǎng. wài guó sēng jiàn yuē:" cǐ suō luó yě." yuán jiā chū, chū yī huā rú lián. tiān bǎo chū, ān xī dào jìn suō luó zhī, zhuàng yán:" chén suǒ guǎn sì zhèn, yǒu bá hàn nà zuì wéi mì jìn, mù yǒu suō luó shù, tè wèi qí jué. bù bì fán cǎo, bù zhǐ è qín, sǒng gàn wú cán yú sōng guā, chéng yīn bù kuì yú táo lǐ. jìn chà guān bá hàn nà shǐ, lìng cǎi dé qián jiàn shù zhī èr bǎi jīng. rú dé tuō gēn cháng lè, zhuó yǐng jiàn zhāng. bù yè chuí yīn, lín yuè zhōng zhī dān guì lián zhī jiē yǐng, duì tiān shàng zhī bái yú."
娑罗,巴陵有寺,僧房床下忽生一木,随伐随长。外国僧见曰:“此娑罗也。”元嘉初,出一花如莲。天宝初,安西道进娑罗枝,状言:“臣所管四镇,有拔汗那最为密近,木有娑罗树,特为奇绝。不庇凡草,不止恶禽,耸干无惭于松栝,成阴不愧于桃李。近差官拔汗那使,令采得前件树枝二百茎。如得托根长乐,擢颖建章。布叶垂阴,邻月中之丹桂;连枝接影,对天上之白榆。”
chì bái chēng, chū liáng zhōu. dà zhě wèi tàn, fù yī yuē shāng rù yǐ huī zhī, kě yǐ zhǔ tóng wèi yín.
赤白柽,出凉州。大者为炭,复(一曰伤)入以灰汁,可以煮铜为银。
xiān shù, qí lián shān shàng yǒu xiān shù shí, xíng lǚ dé zhī zhǐ jī kě. yī míng sì wèi mù. qí shí rú zǎo, yǐ zhú dāo pōu zé gān, tiě dāo pōu zé kǔ, mù dāo pōu zé suān, lú dāo pōu zé xīn.
仙树,祁连山上有仙树实,行旅得之止饥渴。一名四味木。其实如枣,以竹刀剖则甘,铁刀剖则苦,木刀剖则酸,芦刀剖则辛。
mù wǔ xiāng: gēn zhān tán, jié chén xiāng, huā jī shé, yè huò, jiāo xūn lù.
木五香:根栴檀,节沉香,花鸡舌,叶藿,胶薰陆。
jiāo, kě yǐ lái shuǐ yín. zhū yú qì hǎo shàng, jiāo qì hǎo xià.
椒,可以来水银。茱萸气好上,椒气好下。
gòu, gàn tián jiǔ fèi, bì shēng gòu. yè yǒu bàn yuē chǔ, wǔ yuē gòu.
构,幹田久废,必生构。叶有办曰楮,五曰构。
huáng yáng mù, xìng nán zhǎng, shì zhòng huáng yáng yǐ wú huǒ. huò yuē yǐ shuǐ shì zhī, chén zé wú huǒ. qǔ cǐ mù bì yǐ yīn huì, yè wú yī xīng zé fá zhī, wèi zhěn bù liè.
黄杨木,性难长,世重黄杨以无火。或曰以水试之,沉则无火。取此木必以阴晦,夜无一星则伐之,为枕不裂。
pú táo, sú yán pú táo màn hǎo yǐn yú xī nán. yǔ xìn wèi wèi shǐ wèi jǐn yuē:" wǒ zài yè, suì dà dé pú táo, qí yǒu zī wèi." chén zhāo yuē:" zuò hé xíng zhuàng?" xú jūn fáng yuē:" yǒu lèi ruǎn zǎo." xìn yuē:" jūn shū bù tǐ wù, kě dé yán shì shēng lì zhī." wèi zhào shī yuē:" wèi wǔ yǒu yán, mò xià shè qiū, shàng yǒu yú shǔ. jiǔ zuì sù xǐng, yǎn lù ér shí. gān ér bù yí, suān ér bù cù. dào zhī gù yǐ liú wèi chēng qí, kuàng qīn shí zhī zhě." jǐn yuē:" cǐ wù shí chū yú dà yuān, zhāng qiān suǒ zhì. yǒu huáng bái hēi sān zhǒng, chéng shú zhī shí, zǐ shí bī cè, xīng biān zhū jù, xī yù duō niàng yǐ wéi jiǔ, měi lái suì gòng. zài hàn xī jīng, shì yì bù shǎo. dù líng tián wǔ shí mǔ, zhōng yǒu pú táo bǎi shù. jīn zài jīng zhào, fēi zhí zhǐ jìn lín yě." xìn yuē:" nǎi yuán zhǒng hù zhí, jiē yīn lián jià." zhāo yuē:" qí wèi hé rú jú yòu?" xìn yuē:" jīn yè qí shèng, fēn fāng jiǎn zhī." jǐn yuē:" jīn yī sù guǒ, jiàn bāo zuò gòng. xiàng chǐ zì xiāo, liáng yīng bù jí."
蒲萄,俗言蒲萄蔓好引于西南。庾信谓魏使尉瑾曰:“我在邺,遂大得蒲萄,奇有滋味。”陈昭曰:“作何形状?”徐君房曰:“有类软枣。”信曰:“君殊不体物,可得言似生荔枝。”魏肇师曰:“魏武有言,末夏涉秋,尚有余暑。酒醉宿醒,掩露而食。甘而不饴,酸而不酢。道之固以流味称奇,况亲食之者。”瑾曰:“此物实出于大宛,张骞所致。有黄、白、黑三种,成熟之时,子实逼侧,星编珠聚,西域多酿以为酒,每来岁贡。在汉西京,似亦不少。杜陵田五十亩,中有蒲萄百树。今在京兆,非直止禁林也。”信曰:“乃园种户植,接荫连架。”昭曰:“其味何如橘柚?”信曰:“津液奇胜,芬芳减之。”瑾曰:“金衣素裹,见苞作贡。向齿自消,良应不及。”
bèi qiū zhī nán yǒu pú táo gǔ, gǔ zhōng pú táo, kě jiù qí suǒ shí zhī, huò yǒu qǔ guī zhě jí shī dào, shì yán wáng mǔ pú táo yě. tiān bǎo zhōng, shā mén tán xiāo yīn yóu zhū yuè, zhì cǐ gǔ, dé pú táo shí zhī. yòu jiàn kū màn kān wèi zhàng, dà rú zhǐ, wǔ chǐ yú, chí huán běn sì zhí zhī suì huó. zhǎng gāo shù rèn, yīn dì fú yuán shí zhàng, yǎng guān ruò wéi gài yān. qí fáng shí lěi luò, zǐ yíng rú zhuì, shí rén hào wèi cǎo lóng zhū zhàng.
贝丘之南有蒲萄谷,谷中蒲萄,可就其所食之,或有取归者即失道,世言王母蒲萄也。天宝中,沙门昙霄因游诸岳,至此谷,得蒲萄食之。又见枯蔓堪为杖,大如指,五尺余,持还本寺植之遂活。长高数仞,荫地幅员十丈,仰观若帷盖焉。其房实磊落,紫莹如坠,时人号为草龙珠帐。
líng xiāo huā zhōng lù shuǐ, sǔn rén mù.
凌霄花中露水,损人目。
sōng zhēn, jí zhōng téng yě. yè dà, jìn ān rén yǐ wéi pán.
松桢,即钟藤也。叶大,晋安人以为盘。
hóu sāo, màn shēng, zi rú jī luǎn, jì gān qiě lěng, qīng shēn xiāo jiǔ. guǎng zhì yán, yīn wáng tài pú suǒ xiàn.
侯骚,蔓生,子如鸡卵,既甘且冷,轻身消酒。《广志》言,因王太仆所献。
lí jì, zi rú dàn wán, wèi wǔ dì cháng dàn zhī.
蠡荠,子如弹丸,魏武帝常啖之。
jiǔ bēi téng, dà rú bì, huā jiān kě zhuó jiǔ, shí dà rú zhǐ, shí zhī xiāo jiǔ.
酒杯藤,大如臂,花坚可酌酒,实大如指,食之消酒。
bái nài, chū liáng zhōu yě zhū zé, dà rú tù tóu.
白柰,出凉州野猪泽,大如兔头。
pú tí shù, chū mó jiā tuó guó, zài mó hē pú tí sì, gài shì jiā rú lái chéng dào shí shù, yī míng sī wéi shù. jīng gàn huáng bái, zhī yè qīng cuì, jīng dōng bù diāo. zhì fú rù miè rì, biàn sè diāo luò, guò yǐ hái shēng. zhì cǐ rì, guó wáng rén mín dà zuò fó shì, shōu yè ér guī, yǐ wéi ruì yě. shù gāo sì bǎi chǐ, yǐ xià yǒu yín tǎ zhōu huí rào zhī. bǐ guó rén sì shí cháng fén xiāng sàn huā, rào shù zuò lǐ. táng zhēn guān zhōng, pín qiǎn shǐ wǎng, yú sì shè gōng bìng shī jiā shā. zhì xiǎn qìng wǔ nián, yú sì lì bēi yǐ jì shèng dé. cǐ shù fàn míng yǒu èr, yī yuē bīn fá lí yī yuē" lí suō" lì chā, èr yuē ā shī hé tā pó yī yuē suō lì chā. xī yù jì wèi zhī bēi bō luó, yǐ fú yú qí xià chéng dào, jí yǐ dào wèi chēng, gù hào pú tí. pó yī yuē suō lì chā, hàn fān wèi shù. xī zhōng tiān wú yōu wáng jiǎn fá zhī, lìng shì huǒ pó luó mén jī xīn fén yān. chì yàn zhōng hū shēng liǎng shù, wú yōu wáng yīn chàn huǐ, hào huī pú tí shù, suì zhōu yǐ shí yuán. zhì shǎng shè jiā zhì yī yuē wáng fù jué zhī, zhì quán, qí gēn bù jué. kēng huǒ fén zhī, gài yǐ gān zhè zhī, yù qí jiāo làn. hòu mó jié tuó guó mǎn cáo wáng, wú yōu zhī zēng sūn yě, nǎi yǐ qiān niú rǔ jiāo zhī, xìn sù, shù shēng gù jiù. gèng zēng shí yuán, gāo èr zhàng sì chǐ. xuán zàng zhì xī yù, jiàn shù chū yuán shàng èr zhàng yú.
菩提树,出摩伽陀国,在摩诃菩提寺,盖释迦如来成道时树,一名思惟树。茎干黄白,枝叶青翠,经冬不凋。至佛入灭日,变色凋落,过已还生。至此日,国王人民大作佛事,收叶而归,以为瑞也。树高四百尺,已下有银塔周回绕之。彼国人四时常焚香散花,绕树作礼。唐贞观中,频遣使往,于寺设供并施袈裟。至显庆五年,于寺立碑以纪圣德。此树梵名有二,一曰宾橃梨(一曰“梨娑”)力叉,二曰阿湿曷他婆(一曰娑)力叉。《西域记》谓之卑钵罗,以佛于其下成道,即以道为称,故号菩提。婆(一曰娑)力叉,汉翻为树。昔中天无忧王剪伐之,令事火婆罗门积薪焚焉。炽焰中忽生两树,无忧王因忏悔,号灰菩提树,遂周以石垣。至赏设迦至(一曰王)复掘之,至泉,其根不绝。坑火焚之,溉以甘蔗汁,欲其焦烂。后摩竭陀国满曹王,无忧之曾孙也,乃以千牛乳浇之,信宿,树生故旧。更增石垣,高二丈四尺。玄奘至西域,见树出垣上二丈余。
bèi duō, chū mó jiā tuó guó, zhǎng liù qī zhàng, jīng dōng bù diāo. cǐ shù yǒu sān zhǒng, yī zhě duō luó suō yī yuē pó lì chā bèi duō, èr zhě duō lí pó yī yuē pó lì chā bèi duō, sān zhě bù pó yī yuē suō lì chā duō luó lí yī yuē" duō lí bèi duō". bìng shū qí yè, bù dū yī sè qǔ qí pí shū zhī. bèi duō shì fàn yǔ, hàn fān wèi yè. bèi duō pó yī yuē suō lì chā zhě, hàn yán yè shù yě. xī yù jīng shū yòng cǐ sān zhǒng pí yè, ruò néng bǎo hù, yì dé wǔ liù bǎi nián.
贝多,出摩伽陀国,长六七丈,经冬不凋。此树有三种,一者多罗娑(一曰婆)力叉贝多,二者多梨婆(一曰婆)力叉贝多,三者部婆(一曰娑)力叉多罗梨(一曰“多梨贝多”)。并书其叶,部闍一色取其皮书之。贝多是梵语,汉翻为叶。贝多婆(一曰娑)力叉者,汉言叶树也。西域经书用此三种皮叶,若能保护,亦得五六百年。
sōng shān jì chēng sōng gāo děng zhōng yǒu sī wéi shù, jí bèi duō yě.
《嵩山记》称嵩高等中有思惟树,即贝多也。
shì shì yǒu bèi duō shù xià sī wéi jīng, gù huī guǎng zhōu jì chēng bèi duō yè shì pí pá, bìng miù.
释氏有贝多树下《思惟经》,顾徽《广州记》称贝多叶似枇杷,并谬。
jiāo zhǐ jìn chū bèi duō zhī, dàn cái zhōng dì yī.
交趾近出贝多枝,弹材中第一。
lóng nǎo xiāng shù, chū pó lì guó, pó lì hū wèi gù bù pó lǜ. yì chū bō sī guó. shù gāo bā jiǔ zhàng, dà kě liù qī wéi, yè yuán ér bèi bái, wú huā shí. qí shù yǒu féi yǒu shòu, shòu zhě yǒu pó lǜ gāo xiāng, yī yuē shòu zhě chū lóng nǎo xiāng, féi zhě chū pó lǜ gāo yě. zài mù xīn zhōng, duàn qí shù pī qǔ zhī. gāo yú shù duān liú chū, zhuó shù zuò kǎn ér chéng zhī. rù yào yòng, bié yǒu fǎ.
龙脑香树,出婆利国,婆利呼为固不婆律。亦出波斯国。树高八九丈,大可六七围,叶圆而背白,无花实。其树有肥有瘦,瘦者有婆律膏香,一曰瘦者出龙脑香,肥者出婆律膏也。在木心中,断其树劈取之。膏于树端流出,斫树作坎而承之。入药用,别有法。
ān xī xiāng shù, chū bō sī guó, bō sī hū wèi bì xié. shù zhǎng sān zhàng, pí sè huáng hēi, yè yǒu sì jiǎo, jīng hán bù diāo. èr yuè kāi huā, huáng sè, huā xīn wēi bì, bù jiē shi. kè qí shù pí, qí jiāo rú yí, míng ān xī xiāng. liù qī yuè jiān níng, nǎi qǔ zhī. shāo tōng shén míng, pì zhòng è.
安息香树,出波斯国,波斯呼为辟邪。树长三丈,皮色黄黑,叶有四角,经寒不凋。二月开花,黄色,花心微碧,不结实。刻其树皮,其胶如饴,名安息香。六七月坚凝,乃取之。烧通神明,辟众恶。
wú shí zǐ, chū bō sī guó, bō sī hū wèi mó zéi. shù zhǎng liù qī zhàng, wéi bā jiǔ chǐ, yè shì táo yè ér zhǎng. sān yuè kāi huā, bái sè, huā xīn wēi hóng. zi yuán rú dàn wán, chū qīng, shú nǎi huáng bái. chóng shí chéng kǒng zhě zhèng shú, pí wú kǒng zhě rù yào yòng. qí shù yì nián shēng wú shí zǐ. yì nián shēng bá lǚ zi, dà rú zhǐ, zhǎng sān cùn, shàng yǒu ké, zhōng rén rú lì huáng, kě dàn.
无石子,出波斯国,波斯呼为摩贼。树长六七丈,围八九尺,叶似桃叶而长。三月开花,白色,花心微红。子圆如弹丸,初青,熟乃黄白。虫食成孔者正熟,皮无孔者入药用。其树一年生无石子。一年生跋屡子,大如指,长三寸,上有壳,中仁如栗黄,可啖。
zǐ jīn fēi shù, chū zhēn là guó, zhēn là guó hū wèi lēi qū. yì chū bō sī guó. shù zhǎng yī zhàng, zhī tiáo yù mào, yè shì jú, jīng dōng ér diāo. sān yuè kāi huā, bái sè, bù jié zǐ. tiān dà wù lù jí yǔ zhān rú, qí shù zhī tiáo jí chū zǐ jīn fēi. bō sī guó shǐ wū hǎi jí shā lì shēn suǒ shuō bìng tóng. zhēn là guó shǐ zhé chōng dū wèi shā mén shī shā ní bá tuó yán, yǐ yùn tǔ yú shù duān zuò kē, yǐ rǎng dé yǔ lù níng jié ér chéng zǐ jīn fēi. kūn lún guó zhě shàn, bō sī guó zhě cì zhī.
紫〈釒非〉树,出真腊国,真腊国呼为勒佉。亦出波斯国。树长一丈,枝条郁茂,叶似橘,经冬而凋。三月开花,白色,不结子。天大雾露及雨沾濡,其树枝条即出紫〈釒非〉。波斯国使乌海及沙利深所说并同。真腊国使折冲都尉沙门施沙尼拔陀言,蚁运土于树端作窠,蚁壤得雨露凝结而成紫〈釒非〉。昆仑国者善,波斯国者次之。
ā wèi, chū jiā dū nà guó, jí běi tiān zhú yě. jiā dū nà hū wèi xíng yú. yì chū bō sī guó, bō sī guó hū wèi ā yú jié. shù zhǎng bā jiǔ zhàng, pí sè qīng huáng. sān yuè shēng yè, yè shì shǔ ěr, wú huā shí. duàn qí zhī, zhī chū rú yí, jiǔ nǎi jiān níng, míng ā wèi. fú lín guó sēng wān suǒ shuō tóng. mó jiā tuó guó sēng tí pó yán, qǔ qí zhī rú mǐ dòu xiè hé chéng ā wèi.
阿魏,出伽闍那国,即北天竺也。伽闍那呼为形虞。亦出波斯国,波斯国呼为阿虞截。树长八九丈,皮色青黄。三月生叶,叶似鼠耳,无花实。断其枝,汁出如饴,久乃坚凝,名阿魏。拂林国僧弯所说同。摩伽陀国僧提婆言,取其汁如米豆屑合成阿魏。
pó nà suō shù, chū bō sī guó, yì chū fú lín, hū wèi ā bù duǒ. shù zhǎng wǔ liù zhàng, pí sè qīng lǜ, yè jí guāng jìng, dōng xià bù diāo. wú huā jiē shi, qí shí cóng shù jīng chū, dà rú dōng guā, yǒu ké guǒ zhī, ké shàng yǒu cì, ráng zhì gān tián, kě shí. hé dà rú zǎo, yī shí yǒu shù bǎi méi. hé zhōng rén rú lì huáng, chǎo shí shèn měi.
婆那娑树,出波斯国,亦出拂林,呼为阿蔀嚲。树长五六丈,皮色青绿,叶极光净,冬夏不凋。无花结实,其实从树茎出,大如冬瓜,有壳裹之,壳上有刺,瓤至甘甜,可食。核大如枣,一实有数百枚。核中仁如栗黄,炒食甚美。
bō sī zǎo, chū bō sī guó, bō sī guó hū wèi kū mǎng. shù zhǎng sān sì zhàng, wéi wǔ liù chǐ, yè shì tǔ téng, bù diāo. èr yuè shēng huā, zhuàng rú jiāo huā, yǒu liǎng jiǎ, jiàn jiàn kāi xià, zhōng yǒu shí yú fáng. zǐ cháng èr cùn, huáng bái sè, yǒu hé, shú zé zi hēi, zhuàng lèi gān zǎo, wèi gān rú táng, kě shí.
波斯枣,出波斯国,波斯国呼为窟莽。树长三四丈,围五六尺,叶似土藤,不凋。二月生花,状如蕉花,有两甲,渐渐开罅,中有十余房。子长二寸,黄白色,有核,熟则子黑,状类乾枣,味甘如饧,可食。
piān táo, chū bō sī guó, bō sī guó hū wèi pó dàn. shù zhǎng wǔ liù zhàng, wéi sì wǔ chǐ, yè shì táo ér kuò dà. sān yuè kāi huā, bái sè. huā luò jiē shi, zhuàng rú táo zi ér xíng piān, gù wèi zhī piān táo. qí ròu kǔ sè, bù kě dàn. hé zhōng rén gān tián, xī yù zhū guó bìng zhēn zhī.
偏桃,出波斯国,波斯国呼为婆淡。树长五六丈,围四五尺,叶似桃而阔大。三月开花,白色。花落结实,状如桃子而形偏,故谓之偏桃。其肉苦涩,不可啖。核中仁甘甜,西域诸国并珍之。
pán nǔ sè shù, chū bō sī guó. yì chū fú lín guó, fú lín hū wèi qún hàn. shù zhǎng sān zhàng, wéi sì wǔ chǐ, yè shì xì róng, jīng hán bù diāo. huā shì jú, bái sè. zi lǜ, dà rú suān zǎo, qí wèi tián nì, kě shí. xī yù rén yā wèi yóu yǐ tú shēn, kě qù fēng yǎng.
槃砮穑树,出波斯国。亦出拂林国,拂林呼为群汉。树长三丈,围四五尺,叶似细榕,经寒不凋。花似橘,白色。子绿,大如酸枣,其味甜腻,可食。西域人压为油以涂身,可去风痒。
qí tūn shù, chū bō sī guó. yì chū fú lín guó, fú lín hū wèi qí xū yīn tāng xī fǎn. shù zhǎng èr sān zhàng, pí qīng bái, huā shì yòu, jí fāng xiāng. zi shì yáng táo, wǔ yuè shú. xī yù rén yā wèi yóu yǐ zhǔ bǐng guǒ, rú zhōng guó zhī yòng jù shèng yě.
齐暾树,出波斯国。亦出拂林国,拂林呼为齐虚(音汤兮反)。树长二三丈,皮青白,花似柚,极芳香。子似杨桃,五月熟。西域人压为油以煮饼果,如中国之用巨胜也。
hú jiāo, chū mó jiā tuó guó, hū wèi mèi lǚ zhī. qí miáo màn shēng, jí róu ruò. yè zhǎng cùn bàn, yǒu xì tiáo yǔ yè qí, tiáo shàng jié zǐ, liǎng liǎng xiāng duì. qí yè chén kāi mù hé, hé zé guǒ qí zi yú yè zhōng. xíng sì hàn jiāo, zhì xīn là. liù yuè cǎi, jīn rén zuò hú pán ròu shí jiē yòng zhī.
胡椒,出摩伽陀国,呼为昧履支。其苗蔓生,极柔弱。叶长寸半,有细条与叶齐,条上结子,两两相对。其叶晨开暮合,合则裹其子于叶中。形似汉椒,至辛辣。六月采,今人作胡盘肉食皆用之。
bái dòu kòu, chū jiā gǔ luó guó, hū wèi duō gǔ. xíng rú bā jiāo, yè shì dù ruò, zhǎng bā jiǔ chǐ, dōng xià bù diāo. huā qiǎn huáng sè, zi zuò duǒ rú pú táo. qí zi chū chū wēi qīng, shú zé biàn bái, qī yuè cǎi.
白豆蔻,出伽古罗国,呼为多骨。形如芭焦,叶似杜若,长八九尺,冬夏不凋。花浅黄色,子作朵如蒲萄。其子初出微青,熟则变白,七月采。
bì bō, chū mó jiā tuó guó, hū wèi bì bō lí, fú lín guó hū wèi ā lí hē tuō. miáo zhǎng sān sì chǐ, jīng xì rú zhù. yè shì jí yè. zi shì sāng shèn, bā yuè cǎi.
荜拨,出摩伽陀国,呼为荜拨梨,拂林国呼为阿梨诃咃。苗长三四尺,茎细如箸。叶似戢叶。子似桑椹,八月采。
xiāng qí, chū bō sī guó. fú lín hū wèi hān bó lí tuō. zhǎng yī zhàng yú, wéi yī chǐ xǔ. pí sè qīng báo ér jí guāng jìng, yè shì ā wèi, měi sān yè shēng yú tiáo duān, wú huā shí. xī yù rén cháng bā yuè fá zhī, zhì là yuè gèng chōu xīn tiáo, jí zī mào. ruò bù jiǎn chú, fǎn kū sǐ. qī yuè duàn qí zhī, yǒu huáng zhī, qí zhuàng rú mì, wēi yǒu xiāng qì. rù yào liáo bìng.
香齐,出波斯国。拂林呼为顸勃梨咃。长一丈余,围一尺许。皮色青薄而极光净,叶似阿魏,每三叶生于条端,无花实。西域人常八月伐之,至腊月更抽新条,极滋茂。若不剪除,反枯死。七月断其枝,有黄汁,其状如蜜,微有香气。入药疗病。
bō sī zào jiá, chū bō sī guó, hū wèi hū yě yán mò. fú lín hū wèi ā lí qù fá. shù zhǎng sān sì zhàng, wéi sì wǔ chǐ, yè shì gòu yuán ér duǎn xiǎo, jīng hán bù diāo. bù huā ér shí, qí jiá zhǎng èr chǐ, zhōng yǒu gé. gé nèi gè yǒu yī zi, dà rú zhǐ tou, chì sè, zhì jiān yìng, zhōng hēi rú mò, tián rú yí, kě dàn, yì rù yào yòng.
波斯皂荚,出波斯国,呼为忽野檐默。拂林呼为阿梨去伐。树长三四丈,围四五尺,叶似构缘而短小,经寒不凋。不花而实,其荚长二尺,中有隔。隔内各有一子,大如指头,赤色,至坚硬,中黑如墨,甜如饴,可啖,亦入药用。
méi shù, chū bō sī guó. fú lín hū wèi ā cī. zhǎng yī zhàng xǔ, pí qīng bái sè, yè shì huái yè ér zhǎng, huā shì jú huā ér dà. zi hēi sè, dà rú shān zhū yú, qí wèi suān tián, kě shí.
没树,出波斯国。拂林呼为阿縒。长一丈许,皮青白色,叶似槐叶而长,花似橘花而大。子黑色,大如山茱萸,其味酸甜,可食。
ā bó cān, chū fú lín guó. zhǎng yī zhàng yú, pí sè qīng bái. yè xì, liǎng liǎng xiāng duì. huā shì mán jīng, zhèng huáng. zi shì hú jiāo, chì sè. zhuó qí zhī, zhī rú yóu, yǐ tú jiè xuǎn, wú bù chài zhě. qí yóu jí guì, jià zhòng yú jīn.
阿勃参,出拂林国。长一丈余,皮色青白。叶细,两两相对。花似蔓菁,正黄。子似胡椒,赤色。斫其枝,汁如油,以涂疥癣,无不瘥者。其油极贵,价重于金。
mù nài zhǐ, chū fú lín guó. miáo zhǎng sān sì chǐ, gēn dà rú yā luǎn. yè shì suàn yè, zhōng xīn chōu tiáo shén zhǎng. jīng duān yǒu huā liù chū, hóng bái sè, huā xīn huáng chì, bù jié zǐ. qí cǎo dōng shēng xià sǐ, yǔ jì mài xiāng lèi. qǔ qí huā yā yǐ wéi yóu, tú shēn, chú fēng qì. fú lín guó wáng jí guó nèi guì rén jiē yòng zhī.
〈木柰〉只,出拂林国。苗长三四尺,根大如鸭卵。叶似蒜叶,中心抽条甚长。茎端有花六出,红白色,花心黄赤,不结子。其草冬生夏死,与荠麦相类。取其花压以为油,涂身,除风气。拂林国王及国内贵人皆用之。
yě xī mì, chū fú lín guó, yì chū bō sī guó. miáo zhǎng qī bā chǐ, yè shì méi yè, sì shí fū róng. qí huā wǔ chū, bái sè, bù jié zǐ. huā ruò kāi shí, biàn yě jiē xiāng, yǔ lǐng nán zhān táng xiāng lèi. xī yù rén cháng cǎi qí huā yā yǐ wéi yóu, shén xiāng huá.
野悉蜜,出拂林国,亦出波斯国。苗长七八尺,叶似梅叶,四时敷荣。其花五出,白色,不结子。花若开时,遍野皆香,与岭南詹糖相类。西域人常采其花压以为油,甚香滑。
ā yì, bō sī guó hū wèi ā rì, fú lín hū wéi dǐ zhēn. shù zhǎng zhàng sì wǔ, zhī yè fán mào. yè yǒu wǔ chū, shì bēi má. wú huā ér shí, shí chì sè, lèi bēi zi, wèi shì gān shì, yī yuè yī shú.
阿驿,波斯国呼为阿馹,拂林呼为底珍。树长丈四五,枝叶繁茂。叶有五出,似椑麻。无花而实,实赤色,类椑子,味似甘柿,一月一熟。