yuè jué wú nèi chuán dì sì
越絕吳內傳第四
wú hé yǐ chēng rén hū? yí dí zhī yě. yōu zhōng bāng nài hé hū? wǔ zǐ xū fù zhū yú chǔ, zi xū xié gōng, shēn gàn hé lú. hé lú yuē: shì zhī shén, yǒng zhī shén. jiāng wèi zhī bào chóu. zi xū yuē: bù kě, zhū hóu bù wèi pǐ fū bào chóu. chén wén shì jūn yóu shì fù yě, kuī jūn zhī xíng, bào fù zhī chóu, bù kě. yú shì zhǐ.
吳何以稱人乎?夷狄之也。憂中邦奈何乎?伍子胥父誅於楚,子胥挾弓,身干闔廬。闔廬曰:「士之甚,勇之甚。」將為之報仇。子胥曰:「不可,諸侯不為匹夫報仇。臣聞事君猶事父也,虧君之行,報父之仇,不可。」於是止。
cài zhāo gōng nán cháo chǔ, bèi gāo qiú, náng wǎ qiú zhī, zhāo gōng bù yǔ. jí jū zhāo gōng nán yǐng, sān nián rán hòu guī zhī. zhāo gōng qù, zhì hé, yòng shì yuē: tiān xià shuí néng fá chǔ hū? guǎ rén yuàn wèi qián liè! chǔ wén zhī, shǐ náng wǎ xìng shī fá cài. zhāo gōng wén zi xū zài wú, qǐng jiù cài. zi xū yú shì bào hé lú yuē: cài gōng nán cháo, bèi gāo qiú, náng wǎ qiú zhī, cài gōng bù yǔ, jū cài gōng sān nián, rán hòu guī zhī. cài gōng zhì hé, yuē: tiān xià shuí néng fá chǔ zhě hū? guǎ rén yuàn wèi qián liè. chǔ wén zhī, shǐ náng wǎ xìng shī fá cài. cài fēi yǒu zuì, chǔ wèi wú dào. jūn ruò yǒu yōu zhōng guó zhī shì yì zhě, shí kě yǐ. hé lú yú shì shǐ zi xū xìng shī, jiù cài ér fá chǔ. chǔ wáng yǐ sǐ, zi xū jiāng zú liù qiān rén, cāo biān chī píng wáng zhī fén, yuē: xī zhě wú xiān jūn wú zuì, ér zi shā zhī, jīn cǐ yǐ bào zi yě! jūn shě jūn shì, dài fū shě dài fū shì, gài yǒu qī chǔ wáng mǔ zhě.
蔡昭公南朝楚,被羔裘,囊瓦求之,昭公不與。即拘昭公南郢,三年然後歸之。昭公去,至河,用事曰:「天下誰能伐楚乎?寡人願為前列!」楚聞之,使囊瓦興師伐蔡。昭公聞子胥在吳,請救蔡。子胥於是報闔廬曰:「蔡公南朝,被羔裘,囊瓦求之,蔡公不與,拘蔡公三年,然後歸之。蔡公至河,曰:『天下誰能伐楚者乎?寡人願為前列。』楚聞之,使囊瓦興師伐蔡。蔡非有罪,楚為無道。君若有憂中國之事意者,時可矣。 」闔廬於是使子胥興師,救蔡而伐楚。楚王已死,子胥將卒六千人,操鞭笞平王之墳,曰:「昔者吾先君無罪,而子殺之,今此以報子也!」君舍君室,大夫舍大夫室,蓋有妻楚王母者。
náng wǎ zhě hé? chǔ zhī xiāng yě. yǐng zhě hé? chǔ wáng zhì chù yě. wú shī hé yǐ chēng rén? wú zhě, yí dí yě, ér jiù zhōng bāng, chēng rén, jiàn zhī yě.
囊瓦者何?楚之相也。郢者何?楚王治處也。吳師何以稱人?吳者,夷狄也,而救中邦,稱人,賤之也。
yuè wáng jù jiàn yù fá wú wáng hé lú, fàn lǐ jiàn yuē: bù kě. chén wén zhī, tiān guì chí yíng, chí yíng zhě, yán bù shī yīn yáng rì yuè xīng chén zhī gāng jì. dì guì dìng qīng, dìng qīng zhě, yán dì zhī zhǎng shēng, qiū líng píng jūn, wú bù dé yí. gù yuē dì guì dìng qīng. rén guì jié shì, jié shì zhě, yán wáng zhě yǐ xià, gōng qīng dài fū, dāng diào yīn yáng, hé shùn tiān xià. shì lái yīng zhī, wù lái zhī zhī, tiān xià mò bù jǐn qí zhōng xìn, cóng qí zhèng jiào, wèi zhī jié shì. jié shì zhě, zhì shì zhī yào yě. tiān dào yíng ér bù yì, shèng ér bù jiāo zhě, yán tiān shēng wàn wù, yǐ yǎng tiān xià. xuān fēi rú dòng, gè dé qí xìng. chūn shēng xià zhǎng, qiū shōu dōng cáng, bù shī qí cháng. gù yuē tiān dào yíng ér bù yì, shèng ér bù jiāo zhě yě. dì dào shī ér bù dé, láo ér bù jīn qí gōng zhě yě, yán dì shēng zhǎng wǔ gǔ, chí yǎng wàn wù, gōng yíng dé bó, shì suǒ shī ér bù dé, láo ér bù jīn qí gōng zhě yǐ. yán tiān dì zhī shī, dà ér bù yǒu gōng zhě yě. rén dào bù nì sì shí zhě, yán wáng zhě yǐ xià, zhì yú shù rén, jiē dāng hé yīn yáng sì shí zhī biàn, shùn zhī zhě yǒu fú, nì zhī zhě yǒu yāng. gù yuē rén dào bù nì sì shí zhī wèi yě. yīn hūn shì dòng zhě, yán cún wáng jí xiōng zhī yīng, shàn è zhī xù, bì yǒu jiàn yě. tiān dào wèi zuò, bù xiān wèi kè zhě.
越王句踐欲伐吳王闔廬,范蠡諫曰:「不可。臣聞之,天貴持盈,持盈者,言不失陰陽、日月、星辰之綱紀。地貴定傾,定傾者,言地之長生,丘陵平均,無不得宜。故曰地貴定傾。人貴節事,節事者,言王者已下,公卿大夫,當調陰陽,和順天下。事來應之,物來知之,天下莫不盡其忠信,從其政教,謂之節事。節事者,至事之要也。天道盈而不溢,盛而不驕者,言天生萬物,以養天下。蠉飛蠕動,各得其性。春生夏長,秋收冬藏,不失其常。故曰天道盈而不溢,盛而不驕者也。地道施而不德,勞而不矜其功者也,言地生長五穀,持養萬物,功盈德博,是所施而不德,勞而不矜其功者矣。言天地之施,大而不有功者也。人道不逆四時者,言王者以下,至於庶人,皆當和陰陽四時之變,順之者有福,逆之者有殃。故曰人道不逆四時之謂也。因惛視動者,言存亡吉凶之應,善惡之敘,必有漸也。天道未作,不先為客者。」
fàn lǐ zhí wú wǔ zǐ xū jiào huà, tiān xià cóng zhī, wèi yǒu sǐ wáng zhī shī, gù yǐ tiān dào wèi zuò, bù xiān wèi kè. yán kè zhě, qù qí guó, rù rén guó. dì zhào wèi fā, bù xiān dòng zhòng, yán wáng zhě yǐ xià, zhì yú shù rén, fēi mù chūn zhōng xià zhī shí, bù kě yǐ zhǒng wǔ gǔ xìng tǔ lì, guó jiā bù jiàn sǐ wáng zhī shī, bù kě fá yě. gù dì zhào wèi fā, bù xiān dòng zhòng, cǐ zhī wèi yě.
范蠡值吳伍子胥教化,天下從之,未有死亡之失,故以天道未作,不先為客。言客者,去其國,入人國。地兆未發,不先動眾,言王者以下,至於庶人,非暮春中夏之時,不可以種五穀、興土利,國家不見死亡之失,不可伐也。故地兆未發,不先動眾,此之謂也。
wú rén bài yú jiù lǐ, wú zhī zhàn dì. bài zhě, yán yuè zhī fá wú, wèi zhàn, wú hé lú zú, bài ér qù yě. zú zhě, hé lú sǐ yě. tiān zǐ chēng bēng, zhū hóu chēng hōng, dài fū chēng zú, shì chēng bù lù. hé lú, zhū hóu yě, bù chēng hōng ér chēng zú zhě, hé yě? dāng cǐ zhī shí, shàng wú míng tiān zǐ, xià wú xián fāng bó, zhū hóu lì zhèng, jiāng zhě wèi jūn. nán yí yǔ běi dí jiāo zhēng, zhōng guó bù jué rú xiàn yǐ. chén shì jūn, zi shì fù, tiān xià mò néng jìn zhǐ. yú shì kǒng zǐ zuò chūn qiū, fāng jù lǔ yǐ wáng. gù zhū hóu sǐ jiē chēng zú, bù chēng hōng, bì lǔ zhī shì yě.
吳人敗於就李,吳之戰地。敗者,言越之伐吳,未戰,吳闔廬卒,敗而去也。卒者,闔廬死也。天子稱崩,諸侯稱薨,大夫稱卒,士稱不祿。闔廬,諸侯也,不稱薨而稱卒者,何也?當此之時,上無明天子,下無賢方伯,諸侯力政,疆者為君。南夷與北狄交爭,中國不絕如線矣。臣弒君,子弒父,天下莫能禁止。於是孔子作春秋,方據魯以王。故諸侯死皆稱卒,不稱薨,避魯之諡也。
jìn gōng zǐ zhòng ěr zhī shí, tiān zǐ wēi ruò, zhū hóu lì zhèng, jiāng zhě wèi jūn. wén gōng wèi suǒ qīn bào, shī bāng, bēn yú dí. sān yuè dé fǎn guó zhèng, jìng xián míng fǎ, lǜ zhū hóu cháo tiān zǐ, yú shì zhū hóu jiē cóng, tiān zǐ nǎi zūn. cǐ suǒ wèi jìn gōng zǐ zhòng ěr fǎn guó dìng tiān xià.
晉公子重耳之時,天子微弱,諸侯力政,疆者為君。文公為所侵暴,失邦,奔於翟。三月得反國政,敬賢明法,率諸侯朝天子,於是諸侯皆從,天子乃尊。此所謂晉公子重耳反國定天下。
qí gōng zǐ xiǎo bái, yì fǎn qí guó ér kuāng tiān xià zhě. qí dài fū wú zhī, shì qí jūn zhū ér. qí zi èr rén chū bēn. gōng zǐ jiū bēn lǔ. lǔ zhě, gōng zǐ jiū mǔ zhī bāng. xiǎo bái bēn jǔ, jǔ zhě, xiǎo bái mǔ zhī bāng yě. qí dà chén bào shū yá wèi bào chóu, shā wú zhī, gù xìng shī zhī lǔ, pìn gōng zǐ jiū yǐ wèi jūn. lǔ zhuāng gōng bù yǔ. zhuāng gōng, lǔ jūn yě, yuē: shǐ qí yǐ guó shì lǔ, wǒ yǔ rǔ jūn. bù yǐ guó shì lǔ, wǒ bù yǔ rǔ jūn. yú shì bào shū yá hái shī zhī jǔ, qǔ xiǎo bái, lì wèi qí jūn. xiǎo bái fǎn guó, yòng guǎn zhòng, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià, gù wèi huán gōng. cǐ zhī wèi yě.
齊公子小白,亦反齊國而匡天下者。齊大夫無知,弒其君諸兒。其子二人出奔。公子糾奔魯。魯者,公子糾母之邦。小白奔莒,莒者,小白母之邦也。齊大臣鮑叔牙為報仇,殺無知,故興師之魯,聘公子糾以為君。魯莊公不與。莊公,魯君也,曰:「使齊以國事魯,我與汝君。不以國事魯,我不與汝君。」於是鮑叔牙還師之莒,取小白,立為齊君。小白反國,用管仲,九合諸侯,一匡天下,故為桓公。此之謂也。
yáo yǒu bù cí zhī míng. yáo tài zǐ dān zhū jù jiāo, huái qín shòu zhī xīn, yáo zhī bù kě yòng, tuì dān zhū ér yǐ tiān xià chuán shùn. cǐ zhī wèi yáo yǒu bù cí zhī míng.
堯有不慈之名。堯太子丹朱倨驕,懷禽獸之心,堯知不可用,退丹朱而以天下傳舜。此之謂堯有不慈之名。
shùn yǒu bù xiào zhī xíng. shùn qīn fù jiǎ mǔ, mǔ cháng shā shùn. shùn qù, gēng lì shān. sān nián dà shú, shēn zì wài yǎng, fù mǔ jiē jī. shùn fù wán, mǔ yín, xiōng kuáng, dì áo. shùn qiú wèi biàn xīn yì zhì. shùn wèi gǔ sǒu zi yě, gǔ sǒu yù shā shùn, wèi cháng kě dé. hū ér shǐ zhī, wèi cháng bù zài cè. cǐ shùn yǒu bù xiào zhī xíng. shùn yòng qí chóu ér wáng tiān xià zhě, yán shùn fù gǔ sǒu, yòng qí hòu qī, cháng yù shā shùn, shùn bù wèi shī xiào xíng, tiān xià chēng zhī. yáo wén qí xián, suì yǐ tiān xià chuán zhī. cǐ wèi wáng tiān xià. chóu zhě, shùn hòu mǔ yě.
舜有不孝之行。舜親父假母,母常殺舜。舜去,耕歷山。三年大熟,身自外養,父母皆飢。舜父頑,母嚚,兄狂,弟敖。舜求為變心易志。舜為瞽瞍子也,瞽瞍欲殺舜,未嘗可得。呼而使之,未嘗不在側。此舜有不孝之行。舜用其仇而王天下者,言舜父瞽瞍,用其後妻,常欲殺舜,舜不為失孝行,天下稱之。堯聞其賢,遂以天下傳之。此為王天下。仇者,舜後母也。
huán gōng zhào qí zéi ér bà zhū hóu zhě, guǎn zhòng chén yú huán gōng xiōng gōng zǐ jiū, jiū yǔ huán zhēng guó, guǎn zhòng zhāng gōng shè huán gōng, zhōng qí dài gōu, huán gōng shòu zhī, shè qí dà zuì, lì wèi qí xiāng. tiān xià mò bù xiàng fú mù yì. shì wèi zhào qí zéi bà zhū hóu yě.
桓公召其賊而霸諸侯者,管仲臣於桓公兄公子糾,糾與桓爭國,管仲張弓射桓公,中其帶鈎,桓公受之,赦其大罪,立為齊相。天下莫不向服慕義。是謂召其賊霸諸侯也。
xià qǐ xiàn xī yú yì. qǐ zhě, yǔ zhī zǐ. yì yǔ yǔ chén yú shùn, shùn chuán zhī yǔ, jiàn yì ér fēng zhī bǎi lǐ. yǔ bēng, qǐ lì, xiǎo zhī wáng shì, dá yú jūn chén zhī yì. yì sǐ zhī hòu, qǐ suì shàn xī shēng yǐ cí zhī. jīng yuē: xià qǐ shàn xī yú yì. cǐ zhī wèi yě.
夏啟獻犧於益。啟者,禹之子。益與禹臣於舜,舜傳之禹,薦益而封之百里。禹崩,啟立,曉知王事,達於君臣之義。益死之後,啟歲善犧牲以祠之。經曰: 「夏啟善犧於益。」此之謂也。
tāng xiàn niú jīng zhī bó. zhī bó zhě, jīng zhōu zhī jūn yě. tāng xíng rén yì, jìng guǐ shén, tiān xià jiē yī xīn guī zhī. dāng shì shí, jīng bó wèi cóng yě, tāng yú shì nǎi shì xī niú yǐ shì. jīng bó nǎi kuì rán yuē: shī shì shèng rén lǐ. nǎi wěi qí chéng xīn. cǐ wèi tāng xiàn niú jīng zhī bó yě.
湯獻牛荊之伯。之伯者,荊州之君也。湯行仁義,敬鬼神,天下皆一心歸之。當是時,荊伯未從也,湯於是乃飾犧牛以事。荊伯乃媿然曰:「失事聖人禮。」 乃委其誠心。此謂湯獻牛荊之伯也。
yuè wáng jù jiàn fǎn guó liù nián, jiē dé shì mín zhī zhòng, ér yù fá wú. yú shì nǎi shǐ zhī wéi jiǎ. wéi jiǎ zhě, zhì jiǎ xì duàn. xiū nèi máo chì jī jī yáo zhě yě, yuè rén wèi rén shā yě. fāng zhōu háng mǎi yí chén zhě, yuè rén wǎng rú jiāng yě. zhì xū lǜ zhě, yuè rén wèi chuán wèi xū lǜ. jí nù fēn fēn zhě, nù mào yě, nù zhì. shì jī gāo wén zhě, yuè yǒng shì yě. xí zhī yú yí. yí, hǎi yě. sù zhī yú lái. lái, yě yě. zhì zhī yú dān. dān zhě, dǔ yě.
越王句踐反國六年,皆得士民之眾,而欲伐吳。於是乃使之維甲。維甲者,治甲系斷。修內矛赤雞稽繇者也,越人謂「人鎩」也。方舟航買儀塵者,越人往如江也。治須慮者,越人謂船為「須慮」。亟怒紛紛者,怒貌也,怒至。士擊高文者,躍勇士也。習之於夷。夷,海也。宿之於萊。萊,野也。致之於單。單者,堵也。
shùn zhī shí, gǔn bù cóng lìng. yáo zāo dì kù zhī hòu luàn, hóng shuǐ tāo tiān, yáo shǐ gǔn zhì zhī, jiǔ nián fú néng zhì. yáo qī shí nián ér dé shùn, shùn míng zhī rén qíng, shěn yú dì xíng, zhī gǔn bù néng zhì, shù jiàn bù qù, yáo jí zhī yǔ shān. cǐ zhī wèi shùn zhī shí, gǔn bù cóng lìng yě.
舜之時,鯀不從令。堯遭帝嚳之後亂,洪水滔天,堯使鯀治之,九年弗能治。堯七十年而得舜,舜明知人情,審於地形,知鯀不能治,數諫不去,堯殛之羽山。此之謂舜之時,鯀不從令也。
yīn tāng zāo xià jié wú dào, cán zéi tiān xià, yú shì tāng yòng yī yǐn, xíng zhì shèng zhī xīn. jiàn jié wú dào nüè xíng, gù fá xià fàng jié, ér wáng dào xìng yuè. gé luàn bǔ bì, yí fēng yì sú, gǎi zhì zuò xīn, hǎi nèi bì gòng, tiān xià chéng fēng. tāng yǐ wén shèng, cǐ zhī wèi yě.
殷湯遭夏桀無道,殘賊天下,於是湯用伊尹,行至聖之心。見桀無道虐行,故伐夏放桀,而王道興躍。革亂補弊,移風易俗,改製作新,海內畢貢,天下承風。湯以文聖,此之謂也。
wén wáng yǐ wù zhēng zhě, zhòu wèi tiān xià, cán zéi shē yì, bù gù bāng zhèng. wén wáng bǎi lǐ, jiàn zhòu wú dào, zhū shā wú xíng, shǎng cì bù dāng, wén wáng yǐ shèng shì zhòu, tiān xià jiē jǐn chéng zhī qí xián shèng, cóng zhī. cǐ wèi wén wáng yǐ wù zhēng yě. zhòu yǐ è xíng zhēng, wén wáng xíng zhì shèng, yǐ rén yì zhēng, cǐ zhī wèi yě.
文王以務爭者,紂為天下,殘賊奢佚,不顧邦政。文王百里,見紂無道,誅殺無刑,賞賜不當,文王以聖事紂,天下皆盡誠知其賢聖,從之。此謂文王以務爭也。紂以惡刑爭,文王行至聖,以仁義爭,此之謂也。
wǔ wáng yǐ lǐ xìn. wén wáng sǐ jiǔ nián, tiān xià bā bǎi zhū hóu, jiē yī dàn huì yú mèng jīn zhī shàng. bù yán tóng cí, bù hū zì lái, jǐn zhī wǔ wáng zhōng xìn, yù cóng wǔ wáng, yǔ zhī fá zhòu. dāng shì shí, bǐ gàn jī zǐ wēi zǐ shàng zài, wǔ wáng xián zhī, wèi gǎn fá yě, hái zhū hóu. guī èr nián, zhòu zéi bǐ gàn, qiú jī zǐ, wēi zǐ qù zhī. kū rèn fù, cán cháo shè. wǔ wáng jiàn xián chén yǐ wáng, nǎi cháo tiān xià, xìng shī fá zhòu, shā zhī. wǔ wáng wèi xià chē, fēng bǐ gàn zhī mù, fā tài cāng zhī sù, yǐ shàn tiān xià, fēng wēi zǐ yú sòng. cǐ wǔ wáng yǐ lǐ xìn yě.
武王以禮信。文王死九年,天下八百諸侯,皆一旦會於孟津之上。不言同辭,不呼自來,盡知武王忠信,欲從武王,與之伐紂。當是時,比干、箕子、微子尚在,武王賢之,未敢伐也,還諸侯。歸二年,紂賊比干,囚箕子,微子去之。刳妊婦,殘朝涉。武王見賢臣已亡,乃朝天下,興師伐紂,殺之。武王未下車,封比干之墓,發太倉之粟,以贍天下,封微子於宋。此武王以禮信也。
zhōu gōng yǐ shèng dé. wǔ wáng fēng zhōu gōng, shǐ fù xiāng chéng wáng. chéng wáng shǎo, zhōu gōng chén shì zhī. dāng shì zhī shí, shǎng cì bù jiā yú wú gōng, xíng fá bù jiā yú wú zuì. tiān xià jiā gěi rén zú, hé mài mào měi. shǐ rén yǐ shí, shuō zhī yǐ lǐ. shàng shùn tiān dì, zé jí yí dí. yú shì guǎn shū cài shū bù zhī zhōu gōng ér chán zhī chéng wáng. zhōu gōng nǎi cí wèi, chū, xún shòu yú biān yī nián. tiān bào fēng yǔ, rì yè bù xiū, wǔ gǔ bù shēng, shù mù jǐn yǎn. chéng wáng dà kǒng, nǎi fā jīn téng zhī guì, chá zhōu gōng zhī cè, zhī zhōu gōng yǒu shèng dé. wáng nǎi yè yíng zhōu gōng, liú tì ér xíng. zhōu gōng fǎn guó, tiān yīng zhī fú. wǔ gǔ jiē shēng, shù mù jiē qǐ, tiān xià jiē shí. cǐ zhōu gōng zhī shèng dé yě.
周公以盛德。武王封周公,使傅相成王。成王少,周公臣事之。當是之時,賞賜不加於無功,刑罰不加於無罪。天下家給人足,禾麥茂美。使人以時,說之以禮。上順天地,澤及夷狄。於是管叔、蔡叔不知周公而讒之成王。周公乃辭位,出,巡狩於邊一年。天暴風雨,日夜不休,五穀不生,樹木盡偃。成王大恐,乃發金縢之櫃,察周公之冊,知周公有盛德。王乃夜迎周公,流涕而行。周公反國,天應之福。五穀皆生,樹木皆起,天下皆實。此周公之盛德也。