qǐ shàng zhāng shè tí gé, jǐn zhān méng xié qià, fán liù nián.
起上章攝提格,盡旃蒙協洽,凡六年。
strong shì zǔ guāng wǔ huáng dì zhōng zhī shàng jiàn wǔ liù nián gēng yín, gōng yuán sān líng nián strong
世祖光武皇帝中之上建武六年(庚寅,公元三零年)
chūn, zhēng yuè, bǐng chén, yǐ chōng líng xiāng wèi zhāng líng xiàn, shì shì fù yáo yì, bǐ fēng pèi.
春,正月,丙辰,以舂陵鄉為章陵縣,世世復徭役,比豐、沛。
wú hàn děng bá qú, zhǎn dǒng xiàn páng méng, jiāng huái shān dōng xī píng. zhū jiāng hái jīng shī, zhì jiǔ shǎng cì.
吳漢等拔朐,斬董憲、龐萌,江、淮、山東悉平。諸將還京師,置酒賞賜。
dì jī kǔ bīng, jiān yǐ kuí xiāo qiǎn zi nèi shì, gōng sūn shù yuǎn jù biān chuí, nǎi wèi zhū jiāng yuē: qiě dāng zhì cǐ liǎng zi yú dù wài ěr. yīn xiū zhū jiāng yú luò yáng, fēn jūn shì yú hé nèi, shù téng shū lǒng shǔ, gào shì huò fú.
帝積苦兵,間以隗囂遣子內侍,公孫述遠據邊垂,乃謂諸將曰:「且當置此兩子於度外耳。」因休諸將於雒陽,分軍士於河內,數騰書隴、蜀,告示禍福。
gōng sūn shù lǚ yí shū zhōng guó, zì chén fú mìng, jì yǐ huò zhòng. dì yǔ shù shū yuē: tú chèn yán gōng sūn, jí xuān dì yě. dài hàn zhě xìng dāng tú, qí míng gāo jūn qǐ gāo zhī shēn xié! nǎi fù yǐ zhǎng wén wèi ruì, wáng mǎng hé zú xiào hū! jūn fēi wú zéi chén luàn zi, cāng zú shí rén jiē yù wèi jūn shì ěr. jūn rì yuè yǐ shì, qī zǐ ruò xiǎo, dāng zǎo wèi dìng jì. tiān xià shén qì, bù kě lì zhēng, yí liú sān sī! shǔ yuē: gōng sūn huáng dì. shù bù dá.
公孫述屢移書中國,自陳符命,冀以惑眾。帝與述書曰:「圖讖言公孫,即宣帝也。代漢者姓當塗,其名高;君豈高之身邪!乃復以掌文為瑞,王莽何足效乎!君非吾賊臣亂子,倉卒時人皆欲為君事耳。君日月已逝,妻子弱小,當早為定計。天下神器,不可力爭,宜留三思!」署曰:「公孫皇帝。」述不答。
qí qí dū wèi píng líng jīng hán shuō shù yuē: hàn gāo zǔ qǐ yú xíng chén zhī zhōng, bīng pò shēn kùn zhě shù yǐ rán jūn bài fù hé, chuāng yù fù zhàn. hé zé? qián sǐ ér chéng gōng, yù yú què jiù yú miè wáng yě! kuí xiāo zāo yù yùn huì, gē yǒu yōng zhōu, bīng qiáng shì fù, wēi jiā shān dōng yù gēng shǐ zhèng luàn, fù shī tiān xià, zhòng shù yǐn lǐng, sì fāng wǎ jiě, xiāo bù jí cǐ shí tuī wēi chéng shèng yǐ zhēng tiān mìng, ér tuì yù wèi xī bó zhī shì, zūn shī zhāng jù, bīn yǒu chù shì, yǎn wǔ xī gē, bēi cí shì hàn, kuì rán zì yǐ wén wáng fù chū yě! lìng hàn dì shì guān lǒng zhī yōu, zhuān jīng dōng fá, sì fēn tiān xià ér yǒu qí sān fā jiān shǐ, zhào xié èr, shǐ xī zhōu háo jié xián jū xīn yú shān dōng, zé wǔ fēn ér yǒu qí sì ruò jǔ bīng tiān shuǐ, bì zhì jǔ kuì, tiān shuǐ jì dìng, zé jiǔ fēn ér yǒu qí bā. bì xià yǐ liáng zhōu zhī dì, nèi fèng wàn chéng, wài gěi sān jūn, bǎi xìng chóu kùn, bù kān shàng mìng, jiāng yǒu wáng shì zì kuì zhī biàn yǐ! chén zhī yú jì, yǐ wèi yí jí tiān xià zhī wàng wèi jué, háo jié shàng kě zhāo yòu, jí yǐ cǐ shí fā guó nèi jīng bīng, lìng tián róng jù jiāng líng, lín jiāng nán zhī huì, yǐ wū shān zhī gù, zhú lěi jiān shǒu, chuán xí wú chǔ, zhǎng shā yǐ nán bì suí fēng ér mí. lìng yán cén chū hàn zhōng, dìng sān fǔ, tiān shuǐ lǒng xī gǒng shǒu zì fú. rú cǐ, hǎi nèi zhèn yáo, jì yǒu dà lì. shù yǐ wèn qún chén, bó shì wú zhù yuē: wǔ wáng fá yīn, bā bǎi zhū hóu bù qī tóng cí, rán yóu hái shī yǐ dài tiān mìng. wèi wén wú zuǒ yòu zhī zhù. ér yù chū shī qiān lǐ zhī wài zhě yě. hán yuē: jīn dōng dì wú chǐ shí zhī bǐng, qū wū hé zhī zhòng, kuà mǎ xiàn dí, suǒ xiàng zhé píng, bù jí chéng shí yǔ zhī fēn gōng, ér zuò tán wǔ wáng zhī shuō, shì fù xiào kuí xiāo yù wèi xī bó yě. shù rán hán yán, yù xī fā běi jūn tún shì jí shān dōng kè bīng, shǐ yán cén tián róng fèn chū liǎng dào, yǔ hàn zhōng zhū jiāng hé bīng bìng shì. shǔ rén jí qí dì guāng yǐ wèi bù yí kōng guó qiān lǐ zhī wài, jué chéng bài yú yī jǔ, gù zhēng zhī, shù nǎi zhǐ. yán cén tián róng yì shù qǐng bīng lì gōng, shù zhōng yí bù tīng, wéi gōng sūn shì dé rèn shì. shù fèi tóng qián, zhì tiě qián, huò bì bù xíng, bǎi xìng kǔ zhī. wèi zhèng kē xì, chá yú xiǎo shì, rú wèi qīng shuǐ lìng shí ér yǐ. hǎo gǎi yì jùn xiàn guān míng. shǎo cháng wèi láng, xí hàn jiā gù shì, chū rù fǎ jià, luán qí máo qí. yòu lì qí liǎng zi wèi wáng, shí jiān wèi guǎng hàn gè shù xiàn. huò jiàn yuē: chéng bài wèi kě zhī, róng shì bào lù ér xiān wáng ài zi, shì wú dà zhì yě! shù bù cóng, yóu cǐ dà chén jiē yuàn.
其騎都尉平陵荊邯說述曰:「漢高祖起於行陳之中,兵破身困者數矣;然軍敗複合,瘡愈復戰。何則?前死而成功,愈於卻就於滅亡也!隗囂遭遇運會,割有雍州,兵強士附,威加山東;遇更始政亂,復失天下,眾庶引領,四方瓦解,囂不及此時推危乘勝以爭天命,而退欲為西伯之事,尊師章句,賓友處士,偃武息戈,卑辭事漢,喟然自以文王復出也!令漢帝釋關、隴之憂,專精東伐,四分天下而有其三;發間使,召攜貳,使西州豪桀咸居心於山東,則五分而有其四;若舉兵天水,必至沮潰,天水既定,則九分而有其八。陛下以梁州之地,內奉萬乘,外給三軍,百姓愁困,不堪上命,將有王氏自潰之變矣!臣之愚計,以為宜及天下之望未絕,豪桀尚可招誘,急以此時發國內精兵,令田戎據江陵,臨江南之會,倚巫山之固,築壘堅守,傳檄吳、楚,長沙以南必隨風而靡。令延岑出漢中,定三輔,天水、隴西拱手自服。如此,海內震搖,冀有大利。」述以問群臣,博士吳柱曰:「武王伐殷,八百諸侯不期同辭,然猶還師以待天命。未聞無左右之助。而欲出師千里之外者也。」邯曰:「今東帝無尺十之柄,驅烏合之眾,跨馬陷敵,所向輒平,不亟乘時與之分功,而坐談武王之說,是復效隗囂欲為西伯也。」述然邯言,欲悉發北軍屯士及山東客兵,使延岑、田戎分出兩道,與漢中諸將合兵並勢。蜀人及其弟光以為不宜空國千里之外,決成敗於一舉,固爭之,述乃止。延岑、田戎亦數請兵立功,述終疑不聽,唯公孫氏得任事。述廢銅錢,置鐵錢,貨幣不行,百姓苦之。為政苛細,察於小事,如為清水令時而已。好改易郡縣官名。少嘗為郎,習漢家故事,出入法駕,鸞旗旄騎。又立其兩子為王,食犍為、廣漢各數縣。或諫曰:「成敗未可知,戎士暴露而先王愛子,示無大志也!」述不從,由此大臣皆怨。
féng yì zì zhǎng ān rù cháo, dì wèi gōng qīng yuē: shì wǒ qǐ bīng shí zhǔ bù yě, wèi wú pī jīng jí, dìng guān zhōng. jì bà, cì zhēn bǎo qián bó, zhào yuē: cāng zú wú lóu tíng dòu zhōu, hū tuó hé mài fàn, hòu yì jiǔ bù bào. yì qǐ shǒu xiè yuē: chén wén guǎn zhòng wèi huán gōng yuē: yuàn jūn wú wàng shè gōu, chén wú wàng kǎn chē. qí guó lài zhī. chén jīn yì yuàn guó jiā wú wàng hé běi zhī nán, xiǎo chén bù gǎn wàng jīn chē zhī ēn. liú shí yú rì, lìng yǔ qī zǐ hái xī.
馮異自長安入朝,帝謂公卿曰:「是我起兵時主簿也,為吾披荊棘,定關中。」既罷,賜珍寶、錢帛,詔曰:「倉卒蕪蔞亭豆粥,虖沱河麥飯,厚意久不報。」異稽首謝曰:「臣聞管仲謂桓公曰:『願君無忘射鈎,臣無忘檻車。』齊國賴之。臣今亦願國家無忘河北之難,小臣不敢忘巾車之恩。」留十餘日,令與妻子還西。
shēn tú gāng dù lín zì kuí xiāo suǒ lái, dì jiē bài shì yù shǐ. yǐ zhèng xìng wèi tài zhōng dài fū.
申屠剛、杜林自隗囂所來,帝皆拜侍御史。以鄭興為太中大夫。
sān yuè, gōng sūn shù shǐ tián róng chū jiāng guān, zhāo qí gù zhòng, yù yǐ qǔ jīng zhōu, bù kè. dì nǎi zhào kuí xiāo, yù cóng tiān shuǐ fá shǔ. xiāo shàng yán: bái shuǐ xiǎn zǔ, zhàn gé bài jué. shù xìng yán kù, shàng xià xiāng huàn, xū qí zuì è shú zhe ér gōng zhī, cǐ dà hū xiǎng yīng zhī shì yě. dì zhī qí zhōng bù wèi yòng, nǎi móu tǎo zhī.
三月,公孫述使田戎出江關,招其故眾,欲以取荊州,不克。帝乃詔隗囂,欲從天水伐蜀。囂上言:「白水險阻,棧閣敗絕。述性嚴酷,上下相患,須其罪惡孰著而攻之,此大呼響應之勢也。」帝知其終不為用,乃謀討之。
xià, sì yuè, bǐng zǐ, shàng xíng xìng zhǎng ān, yè yuán líng qiǎn gěng yǎn gài yán děng qī jiāng jūn cóng lǒng dào fá shǔ, xiān shǐ zhōng láng jiāng lái shè fèng xǐ shū cì xiāo yù zhǐ. xiāo fù duō shè yí gù, shì jiǔ yù bù jué. shè suì fā fèn zhì sù xiāo yuē: guó jiā yǐ jūn zhī zāng pǐ, xiǎo fèi xìng, gù yǐ shǒu shū chàng yì. zú xià tuī zhōng chéng, jì qiǎn bó chūn wěi zhì, ér fǎn yù yòng nìng huò zhī yán, wèi zú miè zhī jì xié! yīn yù qián cì xiāo. xiāo qǐ rù, bù lè bīng jiāng shā shè, shè xú zhàng jié jiù chē ér qù, xiāo shǐ niú hán jiāng bīng wéi shǒu zhī. xiāo jiāng wáng zūn jiàn yuē: jūn shū suī dān chē yuǎn shǐ, ér bì xià zhī wài xiōng yě, shā zhī wú sǔn yú hàn, ér suí yǐ zú miè. xī sòng zhí chǔ shǐ, suì yǒu xī hái yì zǐ zhī huò. xiǎo guó yóu bù kě rǔ, kuàng yú wàn chéng zhī zhǔ, zhòng yǐ bó chūn zhī mìng zāi! shè wèi rén yǒu xìn yì, yán xíng bù wéi, jí wǎng lái yóu shuō, jiē kě àn fù xī zhōu shì dài fū jiē xìn zhòng zhī, duō wèi qí yán, gù dé miǎn ér dōng guī.
夏,四月,丙子,上行幸長安,謁園陵;遣耿弇、蓋延等七將軍從隴道伐蜀,先使中郎將來歙奉璽書賜囂諭旨。囂復多設疑故,事久豫不決。歙遂發憤質素囂曰:「國家以君知臧否,曉廢興,故以手書暢意。足下推忠誠,既遣伯春委質,而反欲用佞惑之言,為族滅之計邪!」因欲前刺囂。囂起入,部勒兵將殺歙,歙徐杖節就車而去,囂使牛邯將兵圍守之。囂將王遵諫曰:「君叔雖單車遠使,而陛下之外兄也,殺之無損於漢,而隨以族滅。昔宋執楚使,遂有析骸易子之禍。小國猶不可辱,況於萬乘之主,重以伯春之命哉!」歙為人有信義,言行不違,及往來遊說,皆可按覆;西州士大夫皆信重之,多為其言,故得免而東歸。
wǔ yuè, jǐ wèi, chē jià zhì zì zhǎng ān.
五月,己未,車駕至自長安。
kuí xiāo suì fā bīng fǎn, shǐ wáng yuán jù lǒng chí, fá mù sāi dào. zhū jiāng yīn yǔ xiāo zhàn, dà bài, gè yǐn bīng xià lǒng xiāo zhuī zhī jí, mǎ wǔ xuǎn jīng qí wèi hòu jù, shā shù qiān rén, zhū jūn nǎi dé hái.
隗囂遂發兵反,使王元據隴坻,伐木塞道。諸將因與囂戰,大敗,各引兵下隴;囂追之急,馬武選精騎為後拒,殺數千人,諸軍乃得還。
liù yuè xīn mǎo, zhào yuē: fū zhāng guān zhì lì, suǒ yǐ wèi mín yě. jīn bǎi xìng zāo nán, hù kǒu hào shǎo, ér xiàn guān lì zhí, suǒ zhì shàng fán. qí lìng sī lì zhōu mù gè shí suǒ bù, shěng jiǎn lì yuán, xiàn guó bù zú zhì zhǎng lì zhě bìng zhī. yú shì bìng shěng sì bǎi yú xiàn, lì zhí jiǎn sǔn, shí zhì qí yī.
六月辛卯,詔曰:「夫張官置吏,所以為民也。今百姓遭難,戶口耗少,而縣官吏職,所置尚繁。其令司隸、州牧各實所部,省減吏員,縣國不足置長吏者並之。」於是並省四百餘縣,吏職減損,十置其一。
jiǔ yuè, bǐng yín huì, rì yǒu shí zhī. zhí jīn wú zhū fú shàng shū yuē: xī yáo shùn zhī shèng, yóu rú sān kǎo dà hàn zhī xìng, yì lèi gōng xiào, lì jiē jī jiǔ, zhì zhǎng zi sūn. dāng shí lì zhí, hé néng xī zhì, lùn yì zhī tú, qǐ bù xuān huá! gài yǐ wèi tiān dì zhī gōng bù kě cāng zú, jiān nán zhī yè dāng lèi rì yě. ér jiān zhě shǒu zǎi shù jiàn huàn yì, yíng xīn xiāng dài, pí láo dào lù. xún qí shì shì rì qiǎn, wèi zú zhāo jiàn qí zhí, jì jiā yán qiè, rén bù zì bǎo, pò yú jǔ hé, jù yú cì jī, gù zhēng shì zhà wěi yǐ xī xū yù, sī suǒ yǐ zhì rì yuè shī xíng zhī yīng yě. fū wù bào zhǎng zhě bì yāo zhé, gōng zú chéng zhě bì jí huài. rú cuī zhǎng jiǔ zhī yè ér zào sù chéng zhī gōng, fēi bì xià zhī fú yě. yuàn bì xià yóu yì yú jīng nián zhī wài, wàng zhì yú yī shì zhī hòu, tiān xià xìng shèn! dì cǎi qí yán, zì shì mù shǒu yì dài pō jiǎn.
九月,丙寅晦,日有食之。執金吾硃浮上疏曰:「昔堯、舜之盛,猶如三考;大漢之興,亦累功效,吏皆積久,至長子孫。當時吏職,何能悉治,論議之徒,豈不喧譁!蓋以為天地之功不可倉卒,艱難之業當累日也。而間者守宰數見換易,迎新相代,疲勞道路。尋其視事日淺,未足昭見其職,既加嚴切,人不自保,迫於舉劾,懼於刺譏,故爭飾詐偽以希虛譽,斯所以致日月失行之應也。夫物暴長者必夭折,功卒成者必亟壞。如摧長久之業而造速成之功,非陛下之福也。願陛下游意於經年之外,望治於一世之後,天下幸甚!」帝采其言,自是牧守易代頗簡。
shí èr yuè, rén chén, dà sī kōng sòng hóng miǎn.
十二月,壬辰,大司空宋弘免。
guǐ sì, zhào yuē: qǐng zhě shī lǚ wèi jiě, yòng dù bù zú, gù xíng shí yī zhī shuì. jīn liáng chǔ chà jī, qí lìng jùn guó shōu jiàn tián zū sān shí shuì yī, rú jiù zhì.
癸巳,詔曰:「頃者師旅未解,用度不足,故行十一之稅。今糧儲差積,其令郡國收見田租三十稅一,如舊制。」
zhū jiāng zhī xià lǒng yě, dì zhào gěng yǎn jūn qī, féng yì jūn xún yì, jì zūn jūn qiān, wú hàn děng hái tún zhǎng ān. féng yì yǐn jūn wèi zhì xún yì, kuí xiāo chéng shèng shǐ wáng yuán xíng xún jiāng èr wàn yú rén xià lǒng, fēn qiǎn xún qǔ xún yì. yì jí chí bīng yù xiān jù zhī, zhū jiāng yuē: lǔ bīng shèng ér chéng shèng, bù kě yǔ zhēng fēng, yí zhǐ jūn biàn dì, xú sī fāng lüè. yì yuē: lǔ bīng lín jìng, niǔ xin quǎn xiǎo lì, suì yù shēn rù ruò dé xún yì, sān fǔ dòng yáo. fū gōng zhě bù zú, shǒu zhě yǒu yú. jīn xiān jù chéng, yǐ yì dài láo, fēi suǒ yǐ zhēng yě. qián wǎng, bì chéng, yǎn qí gǔ. xíng xún bù zhī, chí fù zhī. yì chéng qí bù yì, zú jī gǔ jiàn qí ér chū. xún jūn jīng luàn bēn zǒu, zhuī jī, dà pò zhī. jì zūn yì pò wáng yuán yú qiān. yú shì běi dì zhū háo zhǎng gěng dìng děng xī pàn kuí xiāo jiàng. zhào yì jìn jūn yì qú, jī pò lú fāng jiāng jiǎ lǎn xiōng nú ào jiān rì zhú wáng, běi dì shàng jùn ān dìng jiē jiàng.
諸將之下隴也,帝詔耿弇軍漆,馮異軍栒邑,祭遵軍汧,吳漢等還屯長安。馮異引軍未至栒邑,隗囂乘勝使王元、行巡將二萬餘人下隴,分遣巡取栒邑。異即馳兵欲先據之,諸將曰:「虜兵盛而乘勝,不可與爭鋒,宜止軍便地,徐思方略。」異曰:「虜兵臨境,忸忄犬小利,遂欲深入;若得栒邑,三輔動搖。夫攻者不足,守者有餘。今先據城,以逸待勞,非所以爭也。」潛往,閉城,偃旗鼓。行巡不知,馳赴之。異乘其不意,卒擊鼓、建旗而出。巡軍驚亂奔走,追擊,大破之。祭遵亦破王元於汧。於是北地諸豪長耿定等悉畔隗囂降。詔異進軍義渠,擊破盧芳將賈覽、匈奴奧鞬日逐王,北地、上郡、安定皆降。
dòu róng fù qiǎn qí dì yǒu shàng shū yuē: chén xìng de tuō xiān hòu mò shǔ, lěi shì èr qiān dàn, chén fù jiǎ lì jiāng shuài, shǒu chí yī yú, gù qiǎn liú jūn kǒu chén gān dǎn, zì yǐ dǐ lǐ shàng lù, zhǎng wú xiān jiè. ér xǐ shū shèng chēng shǔ hàn èr zhǔ sān fēn dǐng zú zhī quán, rèn xiāo wèi tuó zhī móu, qiè zì tòng shāng. chén róng suī wú shí, yóu zhī lì hài zhī jì shùn nì zhī fēn. qǐ kě bèi zhēn jiù zhī zhǔ, shì jiān wěi zhī rén fèi zhōng zhēn xiǎo jié, wèi qīng fù zhī shì qì yǐ chéng zhī jī, qiú wú jì zhī lì. cǐ sān zhě, suī wèn kuáng fū, yóu zhī qù jiù, ér chén dú hé yǐ yòng xīn! jǐn qiǎn dì yǒu yì què, kǒu chén zhì chéng. yǒu zhì gāo píng, huì kuí xiāo fǎn, dào bù tōng, nǎi qiǎn sī mǎ xí fēng jiān dào tōng shū. dì fù qiǎn fēng, cì róng yǒu shū, suǒ yǐ wèi jí zhī shén hòu. róng nǎi yǔ kuí xiāo shū yuē: jiāng jūn qīn yù è huì zhī jì, guó jiā bù lì zhī shí, shǒu jié bù huí, chéng shì běn cháo. róng děng suǒ yǐ xīn fú gāo yì, yuàn cóng yì yú jiāng jūn zhě, liáng wèi cǐ yě! ér fèn yuān zhī jiān, gǎi jié yì tú, wěi chéng gōng, zào nán jiù, bǎi nián lèi zhī, yī zhāo huǐ zhī, qǐ bù xī hū! dài zhí shì zhě tān gōng jiàn móu, yǐ zhì yú cǐ. dāng jīn xī zhōu dì shì jú pò, mín bīng lí sàn, yì yǐ fǔ rén, nán yǐ zì jiàn. jì ruò shī lù bù fǎn, wén dào yóu mí, bù nán hé zǐ yáng, zé běi rù wén bó ěr. fū fù xū jiāo ér yì qiáng yù, shì yuǎn jiù ér qīng jìn dí, wèi jiàn qí lì yě. zì bīng qǐ yǐ lái, chéng guō jiē wèi qiū xū, shēng mín zhuǎn yú gōu hè. xìng lài tiān yùn shǎo hái, ér jiāng jūn fù zhòng qí nán, shì shǐ jī kē bù dé suì chōu, yòu gū jiāng fù liú lí, yán zhī kě wèi suān bí. yōng rén qiě yóu bù rěn, kuàng rén zhě hū! róng wén wèi zhōng shén yì, dé yí shí nán. yōu rén tài guò, yǐ dé qǔ yuàn, zhī qiě yǐ yán huò zuì yě! xiāo bù nà. róng nǎi yǔ wǔ jùn tài shǒu gòng dǐ lì bīng mǎ, shàng shū qǐng shī qī dì shēn jiā měi zhī. róng jí yǔ zhū jùn shǒu jiāng bīng rù jīn chéng, jī xiāo dǎng xiān líng qiāng fēng hé děng, dà pò zhī. yīn bìng hé, yáng wēi wǔ, cì hou chē jià. shí dà bīng wèi jìn, róng nǎi yǐn hái. dì yǐ róng xìn xiào zhe míng, yì jiā zhī, xiū lǐ róng fù fén mù, cí yǐ tài láo, shù chí qīng shǐ, zhì yí sì fāng zhēn xiū. liáng tǒng yóu kǒng zhòng xīn yí huò, nǎi shǐ rén cì shā zhāng xuán, suì yǔ kuí xiāo jué, jiē jiě suǒ jiǎ jiāng jūn yìn shòu.
竇融復遣其弟友上書曰:「臣幸得托先後末屬,累世二千石,臣復假歷將帥,守持一隅,故遣劉鈞口陳肝膽,自以底里上露,長無纖介。而璽書盛稱蜀、漢二主三分鼎足之權,任囂、尉佗之謀,竊自痛傷。臣融雖無識,猶知利害之際、順逆之分。豈可背真舊之主,事奸偽之人;廢忠貞小節,為傾覆之事;棄已成之基,求無冀之利。此三者,雖問狂夫,猶知去就,而臣獨何以用心!謹遣弟友詣闕,口陳至誠。」友至高平,會隗囂反,道不通,乃遣司馬席封間道通書。帝復遣封,賜融、友書,所以尉藉之甚厚。融乃與隗囂書曰:「將軍親遇厄會之際,國家不利之時,守節不回,承事本朝。融等所以欣服高義,願從役於將軍者,良為此也!而忿悁之間,改節易圖,委成功,造難就,百年累之,一朝毀之,豈不惜乎!殆執事者貪功建謀,以至於此。當今西州地勢局迫,民兵離散,易以輔人,難以自建。計若失路不反,聞道猶迷,不南合子陽,則北入文伯耳。夫負虛交而易強御,恃遠救而輕近敵,未見其利也。自兵起以來,城郭皆為丘墟,生民轉於溝壑。幸賴天運少還,而將軍復重其難,是使積疴不得遂瘳,幼孤將複流離,言之可為酸鼻。庸人且猶不忍,況仁者乎!融聞為忠甚易,得宜實難。憂人太過,以德取怨,知且以言獲罪也!」囂不納。融乃與五郡太守共砥厲兵馬,上疏請師期;帝深嘉美之。融即與諸郡守將兵入金城,擊囂黨先零羌封何等,大破之。因並河,揚威武,伺候車駕。時大兵未進,融乃引還。帝以融信效著明,益嘉之,修理融父墳墓,祠以太牢,數馳輕使,致遺四方珍羞。梁統猶恐眾心疑惑,乃使人刺殺張玄,遂與隗囂絕,皆解所假將軍印綬。
xiān shì, mǎ yuán wén kuí xiāo yù èr yú hàn, shù yǐ shū zé pì zhī, xiāo dé shū zēng nù. jí xiāo fā bīng fǎn, yuán nǎi shàng shū yuē: chén yǔ kuí xiāo běn shí jiāo yǒu, chū qiǎn chén dōng, wèi chén yuē: běn yù wèi hàn, yuàn zú xià wǎng guān zhī, yú rǔ yì kě, jí zhuān xīn yǐ. jí chén hái fǎn, bào yǐ chì xīn, shí yù dǎo zhī yú shàn, fēi gǎn jué yǐ fēi yì. ér xiāo zì xié jiān xīn, dào zēng zhǔ rén, yuàn dú zhī qíng, suì guī yú chén. chén yù bù yán, zé wú yǐ shàng wén, yuàn tīng yì xíng zài suǒ, jí chén miè xiāo zhī shù. dì nǎi zhào zhī. yuán jù yán móu huà. dì yīn shǐ yuán jiāng tū qí wǔ qiān, wǎng lái yóu shuō xiāo jiāng gāo jùn rèn yǔ zhī shǔ, xià jí qiāng háo, wèi chén huò fú, yǐ lí xiāo zhī dǎng. yuán yòu wèi shū yǔ xiāo jiāng yáng guǎng, shǐ xiǎo quàn yú xiāo yuē: yuán qiè jiàn sì hǎi yǐ dìng, zhào mín tóng qíng, ér jì mèng bì jù bèi pàn, wèi tiān xià biǎo de. cháng jù hǎi nèi qiè chǐ, sī xiāng tú liè, gù yí shū liàn liàn, yǐ zhì cè yǐn zhī jì. nǎi wén jì mèng guī zuì yú yuán, ér nà wáng yóu wēng chǎn xié zhī shuō, yīn zì wèi hán gǔ yǐ xī, jǔ zú kě dìng. yǐ jīn ér guān, jìng hé rú xié! yuán jiān zhì hé nèi, guò cún bó chūn, jiàn qí nú jí cóng xī fāng hái, shuō bó chūn xiǎo dì zhòng shū wàng jiàn jí, yù wèn bó chūn wú tā fǒu, jìng bù néng yán, xiǎo xī hào qì, wǎn zhuǎn chén zhōng. yòu shuō qí jiā bēi chóu zhī zhuàng, bù kě yán yě. fū yuàn chóu kě cì bù kě huǐ, yuán wén zhī, bù zì zhī qì xià yě. yuán sù zhī jì mèng xiào ài, céng mǐn bù guò. fū xiào yú qí qīn, qǐ bù cí yú qí zi! kě yǒu zi bào sān mù ér tiào liáng wàng zuò, zì tóng fēn gēng zhī shì hū! jì mèng píng shēng zì yán suǒ yǐ yōng bīng zhòng zhě, yù yǐ bǎo quán fù mǔ zhī guó ér wán fén mù yě, yòu yán gǒu hòu shì dài fū ér yǐ. ér jīn suǒ yù quán zhě jiāng pò wáng zhī, suǒ yù wán zhě jiāng huǐ shāng zhī, suǒ yù hòu zhě jiāng fǎn báo zhī. jì mèng cháng zhé kuì zi yáng ér bù shòu qí jué, jīn gèng gòng lù lù yù wǎng fù zhī, jiāng nán wèi yán hū! ruò fù zé yǐ zhòng zhì, dāng ān cóng dé zi zhǔ gěi shì zāi! wǎng shí zi yáng dú yù yǐ wáng xiāng dài ér chūn qīng jù zhī, jīn zhě guī lǎo, gèng yù dī tóu yǔ xiǎo ér cáo gòng cáo lì ér shí, bìng jiān cè shēn yú yuàn jiā zhī cháo hū! jīn guó jiā dài chūn qīng yì shēn, yí shǐ niú rú qīng yǔ zhū qí lǎo dà rén gòng shuō jì mèng, ruò jì huà bù cóng, zhēn kě yǐn lǐng qù yǐ. qián pī yú dì tú, jiàn tiān xià jùn guó bǎi yǒu liù suǒ, nài hé yù yǐ qū qū èr bāng yǐ dāng zhū xià bǎi yǒu sì hū! chūn qīng shì jì mèng, wài yǒu jūn chén zhī yì, nèi yǒu péng yǒu zhī dào. yán jūn chén xié, gù dāng jiàn zhēng yǔ péng yǒu xié, yīng yǒu qiē cuō. qǐ yǒu zhī qí wú chéng, ér dàn wēi něi zé shé, yì shǒu cóng zú hū! jí jīn chéng jì, shū shàng shàn yě, guò shì, yù shǎo wèi yǐ! qiě lái jūn shū tiān xià xìn shì, cháo tíng zhòng zhī, qí yì yī yī, cháng dú wèi xī zhōu yán. yuán shāng cháo tíng, yóu yù lì xìn yú cǐ, bì bù fù yuē. yuán bù dé jiǔ liú, yuàn jí cì bào. guǎng jìng bù dá. zhū jiāng měi yǒu yí yì, gèng qǐng hū yuán, xián jìng zhòng yān.
先是,馬援聞隗囂欲貳於漢,數以書責譬之,囂得書增怒。及囂發兵反,援乃上書曰:「臣與隗囂本實交友,初遣臣東,謂臣曰:『本欲為漢,願足下往觀之,於汝意可,即專心矣。』及臣還反,報以赤心,實欲導之於善,非敢譎以非義。而囂自挾奸心,盜憎主人,怨毒之情,遂歸於臣。臣欲不言,則無以上聞,願聽詣行在所,極陳滅囂之術。」帝乃召之。援具言謀畫。帝因使援將突騎五千,往來遊說囂將高峻、任禹之屬,下及羌豪,為陳禍福,以離囂支黨。援又為書與囂將楊廣,使曉勸於囂曰:「援竊見四海已定,兆民同情,而季孟閉拒背畔,為天下表的。常懼海內切齒,思相屠裂,故遺書戀戀,以致惻隱之計。乃聞季孟歸罪於援,而納王游翁諂邪之說,因自謂函谷以西,舉足可定。以今而觀,竟何如邪!援間至河內,過存伯春,見其奴吉從西方還,說伯春小弟仲舒望見吉,欲問伯春無它否,竟不能言,曉夕號泣,宛轉塵中。又說其家悲愁之狀,不可言也。夫怨讎可刺不可毀,援聞之,不自知泣下也。援素知季孟孝愛,曾、閔不過。夫孝於其親,豈不慈於其子!可有子抱三木而跳梁妄作,自同分羹之事乎!季孟平生自言所以擁兵眾者,欲以保全父母之國而完墳墓也,又言苟厚士大夫而已。而今所欲全者將破亡之,所欲完者將毀傷之,所欲厚者將反薄之。季孟嘗折愧子陽而不受其爵,今更共陸陸欲往附之,將難為顏乎!若復責以重質,當安從得子主給是哉!往時子陽獨欲以王相待而春卿拒之,今者歸老,更欲低頭與小兒曹共槽櫪而食,並肩側身於怨家之朝乎!今國家待春卿意深,宜使牛孺卿與諸耆老大人共說季孟,若計畫不從,真可引領去矣。前披輿地圖,見天下郡國百有六所,奈何欲以區區二邦以當諸夏百有四乎!春卿事季孟,外有君臣之義,內有朋友之道。言君臣邪,固當諫爭;語朋友邪,應有切磋。豈有知其無成,而但萎腇咋舌,義手從族乎!及今成計,殊尚善也,過是,欲少味矣!且來君叔天下信士,朝廷重之,其意依依,常獨為西州言。援商朝廷,尤欲立信於此,必不負約。援不得久留,願急賜報。」廣竟不答。諸將每有疑議,更請呼援,咸敬重焉。
kuí xiāo shàng shū xiè yuē: lì mín wén dà bīng zú zhì, jīng kǒng zì jiù, chén xiāo bù néng jìn zhǐ. bīng yǒu dà lì, bù gǎn fèi chén zǐ zhī jié, qīn zì zhuī hái. xī yú shùn shì fù, dà zhàng zé zǒu, xiǎo zhàng zé shòu, chén suī bù mǐn, gǎn wàng sī yì! jīn chén zhī shì, zài yú běn cháo, cì sǐ zé sǐ, jiā xíng zé xíng rú gèng dé xǐ xīn, sǐ gǔ bù xiǔ. yǒu sī yǐ xiāo yán màn, qǐng zhū qí zi. dì bù rěn, fù shǐ lái shè zhì qiān, cì xiāo shū yuē: xī chái jiāng jūn yún: bì xià kuān rén, zhū hóu suī yǒu wáng pàn ér hòu guī, zhé fù wèi hào, bù zhū yě. jīn ruò shù shǒu, fù qiǎn xún dì guī què tíng zhě, zé jué lù huò quán, yǒu hào dà zhī fú yǐ! wú nián chuí sì shí, zài bīng zhōng shí suì, yàn fú yǔ xū cí. jí bù yù, wù bào. xiāo zhī dì shěn qí zhà, suì qiǎn shǐ chēng chén yú gōng sūn shù.
隗囂上疏謝曰:「吏民聞大兵卒至,驚恐自救,臣囂不能禁止。兵有大利,不敢廢臣子之節,親自追還。昔虞舜事父,大杖則走,小杖則受,臣雖不敏,敢忘斯義!今臣之事,在於本朝,賜死則死,加刑則刑;如更得洗心,死骨不朽。」有司以囂言慢,請誅其子。帝不忍,復使來歙至汧,賜囂書曰:「昔柴將軍云:陛下寬仁,諸侯雖有亡叛而後歸,輒復位號,不誅也。』今若束手,復遣恂弟歸闕庭者,則爵祿獲全,有浩大之福矣!吾年垂四十,在兵中十歲,厭浮語虛辭。即不欲,勿報。」囂知帝審其詐,遂遣使稱臣於公孫述。
xiōng nú yǔ lú fāng wèi kòu bù xī, dì lìng guī dé hóu sà shǐ xiōng nú yǐ xiū jiù hǎo. dān yú jiāo jù, suī qiǎn shǐ bào mìng, ér kòu bào rú gù.
匈奴與盧芳為寇不息,帝令歸德侯颯使匈奴以修舊好。單于驕倨,雖遣使報命,而寇暴如故。
strong shì zǔ guāng wǔ huáng dì zhōng zhī shàng jiàn wǔ qī nián xīn mǎo, gōng yuán sān yī nián strong
世祖光武皇帝中之上建武七年(辛卯,公元三一年)
chūn, sān yuè, bà jùn guó qīng chē qí shì cái guān, jīn hái fù mín wǔ.
春,三月,罷郡國輕車、騎士、材官,今還復民伍。
gōng sūn shù lì kuí xiāo wèi shuò níng wáng, qiǎn bīng wǎng lái, wèi zhī yuán shì.
公孫述立隗囂為朔寧王,遣兵往來,為之援勢。
guǐ hài huì, rì yǒu shí zhī. zhào bǎi liáo gè shàng fēng shì, qí shàng shū zhě bù dé yán shèng, tài zhōng dài fū zhèng xìng shàng shū yuē: fū guó wú shàn zhèng, zé zhé jiàn rì yuè. yào zài yīn rén zhī xīn, zé rén chù wèi. jīn gōng qīng dài fū duō jǔ yú yáng tài shǒu guō rén jí kě dà sī kōng zhě, ér bù yǐ shí dìng dào lù liú yán, xián yuē cháo tíng yù yòng gōng chén, gōng chén yòng zé rén wèi miù yǐ. yuàn bì xià qū jǐ cóng zhòng, yǐ jì qún chén ràng shàn zhī gōng. qǐng nián rì shí měi duō zài huì, xiān shí ér hé, jiē yuè xíng jí yě. rì jūn xiàng ér yuè chén xiàng jūn kàng jí ér chén xià cù pò, gù yuè xíng jí. jīn bì xià gāo míng ér qún chén huáng cù, yí liú sī róu kè zhī zhèng, chuí yì hóng fàn zhī fǎ. dì gōng qín zhèng shì, pō shāng yán jí, gù xìng zòu jí zhī.
癸亥晦,日有食之。詔百僚各上封事,其上書者不得言聖,太中大夫鄭興上疏曰:「夫國無善政,則謫見日月。要在因人之心,擇人處位。今公卿大夫多舉漁陽太守郭亻及可大司空者,而不以時定;道路流言,咸曰『朝廷欲用功臣』,功臣用則人位謬矣。願陛下屈己從眾,以濟群臣讓善之功。頃年日食每多在晦,先時而合,皆月行疾也。日君象而月臣象;君亢急而臣下促迫,故月行疾。今陛下高明而群臣惶促,宜留思柔克之政,垂意《洪範》之法。」帝躬勤政事,頗傷嚴急,故興奏及之。
xià, sì yuè, rén wǔ, dà shè.
夏,四月,壬午,大赦。
wǔ yuè, wù xū, yǐ qián jiāng jūn lǐ tōng wèi dà sī kōng.
五月,戊戌,以前將軍李通為大司空。
dà sī nóng jiāng féng shàng yán: yí lìng sī lì xiào wèi dū chá sān gōng. sī kōng yuàn chén yuán shàng shū yuē: chén wén shī chén zhě dì, bīn chén zhě bà. gù wǔ wáng yǐ tài gōng wèi shī, qí huán yǐ yí wú wèi zhòng fù, jìn zé gāo dì yōu xiāng guó zhī lǐ, tài zōng jiǎ zǎi fǔ zhī quán. jí wáng xīn wáng mǎng, zāo hàn zhōng shuāi, zhuān cāo guó bǐng yǐ tōu tiān xià, kuàng jǐ zì yù, bù xìn qún chén, duó gōng fǔ zhī rèn, sǔn zǎi xiàng zhī wēi, yǐ cì jǔ wèi míng, jiǎo jié wèi zhí, zhì nǎi péi pū gào qí jūn zhǎng, zǐ dì biàn qí fù xiōng, wǎng mì fǎ jùn, dà chén wú suǒ cuò shǒu zú rán bù néng jìn dǒng zhōng zhī móu, shēn wèi shì lù. fāng jīn sì fāng shàng rǎo, tiān xià wèi yī, bǎi xìng guān tīng, xián zhāng ěr mù. bì xià yí xiū wén wǔ zhī shèng diǎn, xí zǔ zōng zhī yí dé, láo xīn xià shì, qū jié dài xián, chéng bù yí shǐ yǒu sī chá gōng fǔ zhī míng. dì cóng zhī.
大司農江馮上言:「宜令司隸校尉督察三公。」司空掾陳元上疏曰:「臣聞師臣者帝,賓臣者霸。故武王以太公為師,齊桓以夷吾為仲父,近則高帝優相國之禮,太宗假宰輔之權。及亡新王莽,遭漢中衰,專操國柄以偷天下,況己自喻,不信群臣,奪公輔之任,損宰相之威,以刺舉為明,徼訐為直,至乃陪仆告其君長,子弟變其父兄,罔密法峻,大臣無所措手足;然不能禁董忠之謀,身為世戮。方今四方尚擾,天下未一,百姓觀聽,咸張耳目。陛下宜修文、武之聖典,襲祖宗之遺德,勞心下士,屈節待賢,誠不宜使有司察公輔之名。」帝從之。
jiǔ quán tài shǒu zhú céng yǐ dì bào yuàn shā rén, zì miǎn qù jùn dòu róng chéng zhì bài céng wǔ fēng jiāng jūn, gèng yǐ xīn róng wèi jiǔ quán tài shǒu.
酒泉太守竺曾以弟報怨殺人,自免去郡;竇融承制拜曾武鋒將軍,更以辛肜為酒泉太守。
qiū, kuí xiāo jiāng bù qí sān wàn qīn ān dìng, zhì yīn pán, féng yì lǜ zhū jiāng jù zhī xiāo yòu lìng bié jiāng xià lǒng gōng jì zūn yú qiān. bìng wú lì ér hái. dì jiāng zì zhēng kuí xiāo, xiān jiè dòu róng shī qī, huì yù yǔ, dào duàn, qiě xiāo bīng yǐ tuì, nǎi zhǐ. dì lìng lái shè yǐ shū zhāo wáng zūn, zūn lái jiàng, bài tài zhōng dài fū, fēng xiàng yì hóu.
秋,隗囂將步騎三萬侵安定,至陰槃,馮異率諸將拒之;囂又令別將下隴攻祭遵於汧。並無利而還。帝將自征隗囂,先戒竇融師期,會遇雨,道斷,且囂兵已退,乃止。帝令來歙以書招王遵,遵來降,拜太中大夫,封向義侯。
dōng, lú fāng yǐ shì zhū qí wǔ yuán tài shǒu lǐ xìng xiōng dì. qí shuò fāng tài shǒu tián sà yún zhōng tài shǒu qiáo hù gè jǔ jùn jiàng, páng lìng lǐng zhí rú gù.
冬,盧芳以事誅其五原太守李興兄弟。其朔方太守田颯、雲中太守喬扈各舉郡降,旁令領職如故。
dì hǎo tú chèn, yǔ zhèng xìng yì jiāo sì shì, yuē: wú yù yǐ chèn duàn zhī, hé rú? duì yuē: chén bù wèi chèn. dì nù yuē: qīng bù wèi chèn, fēi zhī xié? xìng huáng kǒng yuē: chén yú shū yǒu suǒ wèi xué, ér wú suǒ fēi yě. dì yì nǎi jiě.
帝好圖讖,與鄭興議郊祀事,曰:「吾欲以讖斷之,何如?」對曰:「臣不為讖。」帝怒曰:「卿不為讖,非之邪?」興惶恐曰:「臣於書有所未學,而無所非也。」帝意乃解。
nán yáng tài shǒu dù shī zhèng zhì qīng píng, xìng lì chú hài, bǎi xìng biàn zhī. yòu xiū zhì bēi chí, guǎng tà tǔ tián, jùn nèi bǐ shì yīn zú, shí rén fāng yú zhào xìn chén. nán yáng wèi zhī yǔ yuē: qián yǒu zhào fù, hòu yǒu dù mǔ.
南陽太守杜詩政治清平,興利除害,百姓便之。又修治陂池,廣拓土田,郡內比室殷足,時人方於召信臣。南陽為之語曰:「前有召父,後有杜母。」
strong shì zǔ guāng wǔ huáng dì zhōng zhī shàng jiàn wǔ bā nián rén chén, gōng yuán sān èr nián strong
世祖光武皇帝中之上建武八年(壬辰,公元三二年)
chūn, lái shè jiāng èr qiān yú rén fá shān kāi dào, cóng fān xū huí zhōng jìng xí lüè yáng, zhǎn kuí xiāo shǒu jiāng jīn liáng. xiāo dà jīng yuē: hé qí shén yě! dì wén dé lüè yáng, shén xǐ, yuē: lüè yáng, xiāo suǒ yī zǔ. xīn fù yǐ huài, zé zhì qí zhī tǐ yì yǐ! wú hàn děng zhū jiāng wén shè jù lüè yáng, zhēng chí fù zhī. shàng yǐ wèi xiāo shī suǒ shì, wáng qí yào chéng, shì bì xī yǐ jīng ruì lái gōng kuàng rì jiǔ wéi ér chéng bù bá, shì zú dùn bì, nǎi kě chéng wēi ér jìn, jiē zhuī hàn děng hái. kuí xiāo guǒ shǐ wáng yuán jù lǒng chí, xíng xún shǒu fān xū kǒu, wáng mèng sāi jī tóu dào, niú hán jūn wǎ tíng. xiāo zì xī qí dà zhòng shù wàn rén wéi lüè yáng, gōng sūn shù qiǎn jiāng lǐ yù tián yǎn zhù zhī, zhǎn shān zhú dī, jī shuǐ guàn chéng. lái shè yǔ jiāng shì gù sǐ jiān shǒu, shǐ jǐn, fà wū duàn mù yǐ wèi bīng. xiāo jǐn ruì gōng zhī, lěi yuè bù néng xià.
春,來歙將二千餘人伐山開道,從番須、回中徑襲略陽,斬隗囂守將金梁。囂大驚曰:「何其神也!」帝聞得略陽,甚喜,曰:「略陽,囂所依阻。心腹已壞,則制其支體易矣!」吳漢等諸將聞歙據略陽,爭馳赴之。上以為囂失所恃,亡其要城,勢必悉以精銳來攻;曠日久圍而城不拔,士卒頓敝,乃可乘危而進,皆追漢等還。隗囂果使王元拒隴坻,行巡守番須口,王孟塞雞頭道,牛邯軍瓦亭。囂自悉其大眾數萬人圍略陽,公孫述遣將李育、田弇助之,斬山築堤,激水灌城。來歙與將士固死堅守,矢盡,髮屋斷木以為兵。囂盡銳攻之,累月不能下。
xià, rùn sì yuè, dì zì jiāng zhēng kuí xiāo, guāng lù xūn rǔ nán guō xiàn jiàn yuē: dōng fāng chū dìng, chē jià wèi kě yuǎn zhēng. nǎi dāng chē bá pèi dāo yǐ duàn chē yǐn. dì bù cóng, xī zhì qī. zhū jiāng duō yǐ wáng shī zhī zhòng, bù yí yuǎn rù xiǎn zǔ, jì yù wèi jué dì zhào mǎ yuán wèn zhī. yuán yīn shuō kuí xiāo jiāng shuài yǒu tǔ bēng zhī shì, bīng jìn yǒu bì pò zhī zhuàng yòu yú dì qián jù mǐ wèi shān gǔ, zhǐ huà xíng shì, kāi shì zhòng jūn suǒ cóng dào jìng, wǎng lái fēn xī, zhāo rán kě xiǎo. dì yuē: lǔ zài wú mù zhōng yǐ! míng dàn, suì jìn jūn, zhì gāo píng dì yī. dòu róng lǜ wǔ jùn tài shǒu jí qiāng lǔ xiǎo ròu zhī děng bù qí shù wàn, zī zhòng wǔ qiān yú liǎng, yǔ dà jūn huì. shì shí jūn lǚ cǎo chuàng, zhū jiāng cháo huì lǐ róng duō bù sù, róng xiān qiǎn cóng shì wèn huì jiàn yí shì. dì wén ér shàn zhī, yǐ xuān gào bǎi liáo, nǎi zhì jiǔ gāo huì, dài róng děng yǐ shū lǐ. suì gòng jìn jūn, shù dào shàng lǒng. shǐ wáng zūn yǐ shū zhāo niú hán, xià zhī, bài hán tài zhōng dài fū. yú shì xiāo dà jiāng shí sān rén shǔ xiàn shí liù zhòng shí yú wàn jiē jiàng. xiāo jiāng qī zǐ bēn xī chéng, cóng yáng guǎng, ér tián yǎn lǐ yù bǎo shàng guī. lüè yáng wéi jiě. dì láo cì lái shè, bān zuò jué xí, zài zhū jiāng zhī yòu, cì shè qī jiān qiān pǐ. jìn xìng shàng guī, zhào gào kuí xiāo yuē: ruò shù shǒu zì yì, fù zǐ xiāng jiàn, bǎo wú tuó yě. ruò suì yù wèi qíng bù zhě, yì zì rèn yě. xiāo zhōng bù jiàng, yú shì zhū qí zi xún. shǐ wú hàn cén péng wéi xī chéng, gěng yǎn gài yán wéi shàng guī. yǐ sì xiàn fēng dòu róng wèi ān fēng hóu, dì yǒu wèi xiǎn qīn hóu, jí wǔ jùn tài shǒu jiē fēng liè hóu, qiǎn xī hái suǒ zhèn. róng yǐ jiǔ zhuān fāng miàn, jù bù zì ān, shù shàng shū qiú dài. zhào bào yuē: wú yǔ jiāng jūn rú zuǒ yòu shǒu ěr, shù zhí qiān tuì, hé bù xiǎo rén yì! miǎn xún shì mín, wú shàn lí bù qǔ! yǐng chuān dào zéi qún qǐ, kòu méi shǔ xiàn, hé dōng shǒu bīng yì pàn, jīng shī sāo dòng. dì wén zhī yuē: wú huǐ bù yòng guō zi héng zhī yán.
夏,閏四月,帝自將征隗囂,光祿勛汝南郭憲諫曰:「東方初定,車駕未可遠征。」乃當車拔佩刀以斷車靷。帝不從,西至漆。諸將多以王師之重,不宜遠入險阻,計豫未決;帝召馬援問之。援因說隗囂將帥有土崩之勢,兵進有必破之狀;又於帝前聚米為山谷,指畫形勢,開示眾軍所從道徑,往來分析,昭然可曉。帝曰:「虜在吾目中矣!」明旦,遂進軍,至高平第一。竇融率五郡太守及羌虜小月氏等步騎數萬,輜重五千餘兩,與大軍會。是時軍旅草創,諸將朝會禮容多不肅,融先遣從事問會見儀適。帝聞而善之,以宣告百僚,乃置酒高會,待融等以殊禮。遂共進軍,數道上隴。使王遵以書招牛邯,下之,拜邯太中大夫。於是囂大將十三人、屬縣十六、眾十餘萬皆降。囂將妻子奔西城,從楊廣,而田弇、李育保上邽。略陽圍解。帝勞賜來歙,班坐絕席,在諸將之右,賜歙妻縑千匹。進幸上邽,詔告隗囂曰:「若束手自詣,父子相見,保無佗也。若遂欲為黥布者,亦自任也。」囂終不降,於是誅其子恂。使吳漢、岑彭圍西城,耿弇、蓋延圍上邽。以四縣封竇融為安豐侯,弟友為顯親侯,及五郡太守皆封列侯,遣西還所鎮。融以久專方面,懼不自安,數上書求代。詔報曰:「吾與將軍如左右手耳,數執謙退,何不曉人意!勉循士民,無擅離部曲!」潁川盜賊群起,寇沒屬縣,河東守兵亦叛,京師騷動。帝聞之曰:「吾悔不用郭子橫之言。」
qiū, bā yuè, dì zì shàng guī chén yè dōng chí, cì cén péng děng shū yuē: liǎng chéng ruò xià, biàn kě jiāng bīng nán jī shǔ lǔ. rén kǔ bù zhī zú, jì píng lǒng, fù wàng shǔ. měi yī fā bīng, tóu xū wèi bái!
秋,八月,帝自上邽晨夜東馳,賜岑彭等書曰:「兩城若下,便可將兵南擊蜀虜。人苦不知足,既平隴,復望蜀。每一發兵,頭須為白!」
jiǔ yuè, yǐ mǎo, chē jià hái gōng. dì wèi zhí jīn wú kòu xún yuē: yǐng chuān pò jìn jīng shī, dāng yǐ shí dìng. wéi niàn dú qīng néng píng zhī ěr, cóng jiǔ qīng fù chū yǐ yōu guó kě yě! duì yuē: yǐng chuān wén bì xià yǒu shì lǒng shǔ, gù kuáng jiǎo chéng jiān xiāng guà wù ěr. rú wén chéng yú nán xiàng, zéi bì huáng bù guī sǐ, chén yuàn zhí ruì qián qū. dì cóng zhī. gēng shēn, chē jià nán zhēng, yǐng chuān dào zéi xī jiàng. kòu xún jìng bù bài jùn, bǎi xìng zhē dào yuē: yuàn cóng bì xià fù jiè kòu jūn yī nián. nǎi liú xún zhǎng shè, zhèn fǔ lì mín, shòu nà yú jiàng. dōng jùn jì yīn dào zéi yì qǐ, dì qiǎn lǐ tōng wáng cháng jī zhī. yǐ dōng guāng hóu gěng chún cháng wèi dōng jùn tài shǒu, wēi xìn zhe yú wèi dì, qiǎn shǐ bài tài zhōng dài fū, shǐ yǔ dà bīng huì dōng jùn. dōng jùn wén chún rù jiè, dào zéi jiǔ qiān yú rén jiē yì chún jiàng, dà bīng bù zhàn ér hái xǐ shū fù yǐ chún wèi dōng jùn tài shǒu. wù yín, chē jià hái zì yǐng chuān.
九月,乙卯,車駕還宮。帝謂執金吾寇恂曰:「潁川迫近京師,當以時定。惟念獨卿能平之耳,從九卿復出以憂國可也!」對曰:「潁川聞陛下有事隴、蜀,故狂狡乘間相詿誤耳。如聞乘輿南向,賊必惶怖歸死,臣願執銳前驅。」帝從之。庚申,車駕南征,潁川盜賊悉降。寇恂竟不拜郡,百姓遮道曰:「願從陛下復借寇君一年。」乃留恂長社,鎮撫吏民,受納餘降。東郡、濟陰盜賊亦起,帝遣李通、王常擊之。以東光侯耿純嘗為東郡太守,威信著於衛地,遣使拜太中大夫,使與大兵會東郡。東郡聞純入界,盜賊九千餘人皆詣純降,大兵不戰而還;璽書復以純為東郡太守。戊寅,車駕還自潁川。
ān qiū hóu zhāng bù jiāng qī zǐ táo bèn lín huái, yǔ dì hóng lán yù zhāo qí gù zhòng, chéng chuán rù hǎi. láng yá tài shǒu chén jùn zhuī tǎo, zhǎn zhī.
安丘侯張步將妻子逃奔臨淮,與弟弘、藍欲招其故眾,乘船入海。琅邪太守陳俊追討,斬之。
dōng, shí yuè, bǐng wǔ, shàng xíng xìng huái shí yī yuè, yǐ chǒu, hái luò yáng.
冬,十月,丙午,上行幸懷;十一月,乙丑,還雒陽。
yáng guǎng sǐ, kuí xiāo qióng kùn, qí dà jiāng wáng jié bié zài róng qiū, dēng chéng hū hàn jūn yuē: wèi kuí wáng chéng shǒu zhě, jiē bì sǐ, wú èr xīn. yuàn zhū jūn jí bà, qǐng zì shā yǐ míng zhī. suì zì wěn sǐ.
楊廣死,隗囂窮困,其大將王捷別在戎丘,登城呼漢軍曰:「為隗王城守者,皆必死,無二心。願諸軍亟罷,請自殺以明之。」遂自刎死。
chū, dì chì wú hàn yuē: zhū jùn jiǎ zú dàn zuò fèi liáng shí, ruò yǒu táo wáng, zé jǔ bài zhòng xīn, yí xī bà zhī. hàn děng tān bìng lì gōng xiāo, suì bù néng qiǎn, liáng shí rì shǎo, lì shì pí yì, táo wáng zhě duō. cén péng yōng gǔ shuǐ guàn xī chéng, chéng wèi méi zhàng yú. huì wáng yuán xíng xún zhōu zōng jiāng shǔ jiù bīng wǔ qiān yú rén chéng gāo zú zhì, gǔ zào dà hū yuē: bǎi wàn zhī zhòng fāng zhì! hàn jūn dà jīng, wèi jí chéng chén, yuán děng jué wéi shū sǐ zhàn, suì dé rù chéng, yíng xiāo guī jì. wú hàn jūn shí jǐn, nǎi shāo zī zhòng, yǐn bīng xià lǒng, gài yán gěng yǎn yì xiāng suí ér tuì. xiāo chū bīng wěi jī zhū yíng, cén péng wèi hòu jù, zhū jiāng nǎi dé quán jūn dōng guī wéi jì zūn tún qiān bù tuì. wú hàn děng fù tún zhǎng ān, cén péng hái jīn xiāng. yú shì ān dìng běi dì tiān shuǐ lǒng xī fù fǎn wèi xiāo. xiào wèi tài yuán wēn xù wèi xiāo jiāng gǒu yǔ suǒ huò, yǔ xiǎo pì shù sì, yù jiàng zhī. xù dà nù, chì yǔ děng yuē: lǔ hé gǎn pò xié hàn jiāng! yīn yǐ jié huò shā shù rén. yǔ zhòng zhēng yù shā zhī, yǔ zhǐ zhī yuē: cǐ yì shì, sǐ jié, kě cì yǐ jiàn. xù shòu jiàn, xián xū yú kǒu, gù zuǒ yòu yuē: jì wèi zéi suǒ shā, wú lìng xū wū tǔ! suì fú jiàn ér sǐ. cóng shì wáng zhōng chí qí sàng guī luò yáng, zhào cì yǐ zhǒng dì, bài sān zi wèi láng.
初,帝敕吳漢曰:「諸郡甲卒但坐費糧食,若有逃亡,則沮敗眾心,宜悉罷之。」漢等貪併力攻囂,遂不能遣,糧食日少,吏士疲役,逃亡者多。岑彭壅谷水灌西城,城未沒丈餘。會王元、行巡、周宗將蜀救兵五千餘人乘高卒至,鼓譟大呼曰:「百萬之眾方至!」漢軍大驚,未及成陳,元等決圍殊死戰,遂得入城,迎囂歸冀。吳漢軍食盡,乃燒輜重,引兵下隴,蓋延、耿弇亦相隨而退。囂出兵尾擊諸營,岑彭為後拒,諸將乃得全軍東歸;唯祭遵屯汧不退。吳漢等復屯長安,岑彭還津鄉。於是安定、北地、天水、隴西復反為囂。校尉太原溫序為囂將苟宇所獲,宇曉譬數四,欲降之。序大怒,叱宇等曰:「虜何敢迫脅漢將!」因以節楇殺數人。宇眾爭欲殺之,宇止之曰:「此義士,死節,可賜以劍。」序受劍,銜須於口,顧左右曰:「既為賊所殺,無令須污土!」遂伏劍而死。從事王忠持其喪歸雒陽,詔賜以冢地,拜三子為郎。
shí èr yuè, gāo jù lì wáng qiǎn shǐ cháo gòng, dì fù qí wáng hào.
十二月,高句麗王遣使朝貢,帝復其王號。
shì suì, dà shuǐ.
是歲,大水。
strong shì zǔ guāng wǔ huáng dì zhōng zhī shàng jiàn wǔ jiǔ nián guǐ sì, gōng yuán sān sān nián strong
世祖光武皇帝中之上建武九年(癸巳,公元三三年)
chūn, zhēng yuè, yǐng yáng chéng hóu jì zūn hōng yú jūn zhào féng yì bìng jiāng qí yíng. zūn wèi rén, lián yuē xiǎo xīn, kè jǐ fèng gōng, shǎng cì jǐn yǔ shì zú yuē shù yán zhěng, suǒ zài lì mín bù zhī yǒu jūn. qǔ shì jiē yòng rú shù, duì jiǔ shè lè, bì yǎ gē tóu hú. lín zhōng, yí jiè báo zàng wèn yǐ jiā shì, zhōng wú suǒ yán. dì mǐn dào zhī yóu shén, zūn sàng zhì hé nán, chē jià sù fú lín zhī, wàng kū āi tòng hái, xìng chéng mén, yuè guò sàng chē, tì qì bù néng yǐ sàng lǐ chéng, fù qīn cí yǐ tài láo. zhào dà zhǎng qiū yè zhě hé nán yǐn hù sàng shì, dà sī nóng gěi fèi. zhì zàng, chē jià fù lín zhī jì zàng, yòu lín qí fén, cún jiàn fū rén shì jiā. qí hòu cháo huì, dì měi tàn yuē: ān dé yōu guó fèng gōng rú jì zhēng lǔ zhě hū! wèi wèi yáo qī yuē: bì xià zhì rén, āi niàn jì zūn bù yǐ, qún chén gè huái cán jù. dì nǎi zhǐ.
春,正月,潁陽成侯祭遵薨於軍」詔馮異並將其營。遵為人,廉約小心,克己奉公,賞賜盡與士卒;約束嚴整,所在吏民不知有軍。取士皆用儒術,對酒設樂,必雅歌投壺。臨終,遺戒薄葬;問以家事,終無所言。帝愍悼之尤甚,遵喪至河南,車駕素服臨之,望哭哀慟;還,幸城門,閱過喪車,涕泣不能已;喪禮成,復親祠以太牢。詔大長秋、謁者、河南尹護喪事,大司農給費。至葬,車駕復臨之;既葬,又臨其墳,存見夫人、室家。其後朝會,帝每嘆曰:「安得憂國奉公如祭征虜者乎!」衛尉銚期曰:「陛下至仁,哀念祭遵不已,群臣各懷慚懼。」帝乃止。
kuí xiāo bìng qiě è, cān qiǔ, huì fèn ér zú. wáng yuán zhōu zōng lì xiāo shǎo zǐ chún wèi wáng, zǒng bīng jù jì. gōng sūn shù qiǎn jiāng zhào kuāng tián yǎn zhù chún. dì shǐ féng yì jī zhī.
隗囂病且餓,餐糗Я,恚憤而卒。王元、周宗立囂少子純為王,總兵據冀。公孫述遣將趙匡、田弇助純。帝使馮異擊之。
gōng sūn shù qiǎn qí yì jiāng wáng tián róng dà sī tú rèn mǎn nán jùn tài shǒu chéng fàn jiāng shù wàn rén xià jiāng guān, jī pò féng jùn děng jūn, suì bá wū jí yí dào yí líng, yīn jù jīng mén hǔ yá, héng jiāng shuǐ qǐ fú qiáo guān lóu, lì zàn zhù yǐ jué shuǐ dào, jié yíng kuà shān yǐ sāi lù lù, jù hàn bīng.
公孫述遣其翼江王田戎、大司徒任滿、南郡太守程泛將數萬人下江關,擊破馮駿等軍,遂拔巫及夷道、夷陵,因據荊門、虎牙,橫江水起浮橋、關樓,立贊柱以絕水道,結營跨山以塞陸路,拒漢兵。
xià, liù yuè, bǐng xū, dì xìng gōu shì, dēng huán yuán.
夏,六月,丙戌,帝幸緱氏,登轘轅。
wú hàn lǜ wáng cháng děng sì jiāng jūn bīng wǔ wàn yú rén jī lú fāng jiāng jiǎ lǎn mǐn kān yú gāo liǔ xiōng nú jiù zhī, hàn jūn bù lì. yú shì xiōng nú zhuǎn shèng, chāo bào rì zēng. zhào zhū hù tún cháng shān, wáng cháng tún zhuō jùn, pò jiān jiāng jūn hóu jìn tún yú yáng, yǐ tǎo lǔ jiāng jūn wáng bà wèi shàng gǔ tài shǒu, yǐ bèi xiōng nú.
吳漢率王常等四將軍兵五萬餘人擊盧芳將賈覽、閔堪於高柳;匈奴救之,漢軍不利。於是匈奴轉盛,鈔暴日增。詔硃祜屯常山,王常屯涿郡,破奸將軍侯進屯漁陽,以討虜將軍王霸為上谷太守,以備匈奴。
dì shǐ lái shè xī jiān hù zhū jiāng tún zhǎng ān, tài zhōng dài fū mǎ yuán wèi zhī fù. shè shàng shū yuē: gōng sūn shù yǐ lǒng xī tiān shuǐ wèi fān bì, gù dé yán mìng jiǎ xī jīn èr jùn píng dàng, zé shù zhì jì qióng yǐ. yí yì xuǎn bīng mǎ, chǔ jī zī liáng. jīn xī zhōu xīn pò, bīng rén pí jǐn, ruò zhāo yǐ cái gǔ, zé qí zhòng kě jí. chén zhī guó jiā suǒ gěi fēi yī, yòng dù bù zú, rán yǒu bù dé yǐ yě! dì rán zhī. yú shì zhào yú qiān jī gǔ liù wàn hú. qiū, bā yuè, lái shè lǜ féng yì děng wǔ jiāng jūn tǎo kuí chún yú tiān shuǐ.
帝使來歙悉監護諸將屯長安,太中大夫馬援為之副。歙上書曰:「公孫述以隴西、天水為籓蔽,故得延命假息;今二郡平盪,則述智計窮矣。宜益選兵馬,儲積資糧。今西州新破,兵人疲饉,若招以財谷,則其眾可集。臣知國家所給非一,用度不足,然有不得已也!」帝然之。於是詔於汧積穀六萬斛。秋,八月,來歙率馮異等五將軍討隗純於天水。
biāo qí jiāng jūn dù mào yǔ jiǎ lǎn zhàn yú fán zhì, mào jūn bài jī.
驃騎將軍杜茂與賈覽戰於繁畤,茂軍敗績。
zhū qiāng zì wáng mǎng mò rù jū sāi nèi, jīn chéng shǔ xiàn duō wèi suǒ yǒu. kuí xiāo bù néng tǎo, yīn jiù wèi nà, fā qí zhòng yǔ hàn xiāng jù. sī tú yuàn bān biāo shàng yán: jīn liáng zhōu bù jiē yǒu jiàng qiāng, qiāng hú bèi fà zuǒ rèn, ér yǔ hàn rén zá chù, xí sú jì yì, yán yǔ bù tōng, shù wèi xiǎo lì xiá rén suǒ jiàn qīn duó, qióng huì wú liáo, gù zhì fǎn pàn. fū mán yí kòu luàn, jiē wèi cǐ yě. jiù zhì, yì zhōu bù zhì mán yí qí dū wèi, yōu zhōu bù zhì lǐng wū huán xiào wèi, liáng zhōu bù zhì hù qiāng xiào wèi, jiē chí jié lǐng hù, zhì qí yuàn jié, suì shí xún xíng, wèn suǒ jí kǔ. yòu shù qiǎn shǐ yì, tōng dǎo dòng jìng, shǐ sài wài qiāng yí wèi lì ěr mù, zhōu jùn yīn cǐ kě dé jǐng bèi. jīn yí fù rú jiù, yǐ míng wēi fáng. dì cóng zhī. yǐ niú hán wèi hù qiāng xiào wèi.
諸羌自王莽末入居塞內,金城屬縣多為所有。隗囂不能討,因就慰納,發其眾與漢相拒。司徒掾班彪上言:「今涼州部皆有降羌,羌胡被髮左衽,而與漢人雜處,習俗既異,言語不通,數為小吏黠人所見侵奪,窮恚無聊,故致反叛。夫蠻夷寇亂,皆為此也。舊制,益州部置蠻夷騎都尉,幽州部置領烏桓校尉,涼州部置護羌校尉,皆持節領護,治其怨結,歲時巡行,問所疾苦。又數遣使譯,通導動靜,使塞外羌夷為吏耳目,州郡因此可得警備。今宜復如舊,以明威防。」帝從之。以牛邯為護羌校尉。
dào shā yīn guì rén mǔ dèng shì jí dì. dì qí shāng zhī, fēng guì rén dì jiù wèi xuān ēn hóu, fù zhào jiù xiōng shì zhōng xìng, yù fēng zhī, zhì yìn shòu yú qián. xìng gù ràng yuē: chén wèi yǒu xiān dēng xiàn chén zhī gōng, ér yī jiā shù rén, bìng méng jué shì, lìng tiān xià jué wàng, chéng suǒ bù yuàn! dì jiā zhī, bù duó qí zhì. guì rén wèn qí gù, xìng yuē: fū wài qī jiā kǔ bù zhī qiān tuì, jià nǚ yù pèi hóu wáng, qǔ fù miàn nì gōng zhǔ, yú xīn shí bù ān yě. fù guì yǒu jí, rén dāng zhī zú, kuā shē yì wèi guān tīng suǒ jī. guì rén gǎn qí yán, shēn zì jiàng yì, zú bù wèi zōng qīn qiú wèi.
盜殺陰貴人母鄧氏及弟。帝其傷之,封貴人弟就為宣恩侯,復召就兄侍中興,欲封之,置印綬於前。興固讓曰:「臣未有先登陷陳之功,而一家數人,並蒙爵士,令天下觖望,誠所不願!」帝嘉之,不奪其志。貴人問其故,興曰:「夫外戚家苦不知謙退,嫁女欲配侯王,取婦眄睨公主,愚心實不安也。富貴有極,人當知足,夸奢益為觀聽所譏。」貴人感其言,深自降挹,卒不為宗親求位。
dì zhào kòu xún hái, yǐ yú yáng tài shǒu guō rén jí wèi yǐng chuān tài shǒu. rén jí zhāo xiáng shān zéi zhào hóng zhào wú děng shù bǎi rén, jiē qiǎn guī fù nóng yīn zì hé zhuān mìng, dì bù yǐ jiù zhī. hòu hóng wú děng dǎng yǔ wén rén jí wēi xìn, yuǎn zì jiāng nán, huò cóng yōu jì, bù qī jù jiàng, luò yì bù jué.
帝召寇恂還,以漁陽太守郭亻及為潁川太守。亻及招降山賊趙宏、召吳等數百人,皆遣歸附農;因自劾專命,帝不以咎之。後宏、吳等黨與聞亻及威信,遠自江南,或從幽、冀,不期俱降,駱驛不絕。
shā chē wáng kāng zú, dì xián lì, gōng shā jū mí xī yè wáng, ér shǐ kāng liǎng zi wáng zhī.
莎車王康卒,弟賢立,攻殺拘彌、西夜王,而使康兩子王之。
strong shì zǔ guāng wǔ huáng dì zhōng zhī shàng jiàn wǔ shí nián jiǎ wǔ, gōng yuán sān sì nián strong
世祖光武皇帝中之上建武十年(甲午,公元三四年)
chūn, zhēng yuè, wú hàn fù lǜ bǔ lǔ jiāng jūn wáng bà děng sì jiāng jūn liù wàn rén chū gāo liǔ jī jiǎ lǎn, xiōng nú shù qiān qí jiù zhī. lián zhàn yú píng chéng xià, pò zǒu zhī.
春,正月,吳漢復率捕虜將軍王霸等四將軍六萬人出高柳擊賈覽,匈奴數千騎救之。連戰於平城下,破走之。
xià yáng jié hóu féng yì děng yǔ zhào kuāng tián yǎn zhàn qiě yī nián, jiē zhǎn zhī. kuí chún wèi xià, zhū jiāng yù qiě hái xiū bīng, yì gù chí bù dòng, gòng gōng luò mén, wèi bá. xià, yì hōng yú jūn.
夏陽節侯馮異等與趙匡、田弇戰且一年,皆斬之。隗純未下,諸將欲且還休兵,異固持不動,共攻落門,未拔。夏,異薨於軍。
qiū, bā yuè, jǐ hài, shàng xìng zhǎng ān.
秋,八月,己亥,上幸長安。
chū, kuí xiāo jiāng ān dìng gāo jùn yōng bīng jù gāo píng dì yī, jiàn wēi dà jiāng jūn gěng yǎn děng wéi zhī, yī suì bù bá. dì zì jiāng zhēng zhī, kòu xún jiàn yuē: zhǎng ān dào lǐ jū zhōng, yīng jiē jìn biàn, ān dìng lǒng xī bì huái zhèn jù cǐ cóng róng yī chù, kě yǐ zhì sì fāng yě. jīn shì mǎ pí juàn, fāng lǚ xiǎn zǔ, fēi wàn chéng zhī gù yě. qián nián yǐng chuān, kě wèi zhì jiè. dì bù cóng, wù xū, jìn xìng qiān. jùn yóu bù xià, dì qiǎn kòu xún wǎng jiàng zhī. xún fèng xǐ shū zhì dì yī, jùn qiǎn jūn shī huáng fǔ wén chū yè, cí lǐ bù qū xún nù, jiāng zhū zhī. zhū jiāng jiàn yuē: gāo jùn jīng bīng wàn rén, lǜ duō qiáng nǔ, xī zhē lǒng dào, lián nián bù xià, jīn yù jiàng zhī ér fǎn lù qí shǐ, wú nǎi bù kě hū? xún bù yīng, suì zhǎn zhī, qiǎn qí fù guī gào jùn yuē: jūn shī wú lǐ, yǐ lù zhī yǐ! yù jiàng, jí jiàng bù yù, gù shǒu! jùn huáng kǒng, jí rì kāi chéng mén jiàng. zhū jiāng jiē hè, yīn yuē: gǎn wèn shā qí shǐ ér jiàng qí chéng, hé yě? xún yuē: huáng fǔ wén, jùn zhī fù xīn, qí suǒ qǔ jì zhě yě. jīn lái, cí yì bù qū, bì wú jiàng xīn. quán zhī zé wén dé qí jì, shā zhī zé jùn wáng qí dǎn, shì yǐ jiàng ěr. zhū jiāng jiē yuē: fēi suǒ jí yě! dōng, shí yuè, lái shè yǔ zhū jiāng gōng pò luò mén, zhōu zōng xíng xún gǒu yǔ zhào huī děng jiāng kuí chún jiàng, wáng yuán bēn shǔ. xǐ zhū kuí yú jīng shī yǐ dōng. hòu kuí chún yǔ bīn kè wáng rù hú, zhì wǔ wēi, bǔ dé, zhū zhī.
初,隗囂將安定高峻擁兵據高平第一,建威大將軍耿弇等圍之,一歲不拔。帝自將征之,寇恂諫曰:「長安道里居中,應接近便,安定、隴西必懷震懼;此從容一處,可以制四方也。今士馬疲倦,方履險阻,非萬乘之固也。前年潁川,可為至戒。」帝不從,戊戌,進幸汧。峻猶不下,帝遣寇恂往降之。恂奉璽書至第一,峻遣軍師皇甫文出謁,辭禮不屈;恂怒,將誅之。諸將諫曰:「高峻精兵萬人,率多強弩,西遮隴道,連年不下,今欲降之而反戮其使,無乃不可乎?」恂不應,遂斬之,遣其副歸告峻曰:「軍師無禮,已戮之矣!欲降,急降;不欲,固守!」峻惶恐,即日開城門降。諸將皆賀,因曰:「敢問殺其使而降其城,何也?」恂曰:「皇甫文,峻之腹心,其所取計者也。今來,辭意不屈,必無降心。全之則文得其計,殺之則峻亡其膽,是以降耳。」諸將皆曰:「非所及也!」冬,十月,來歙與諸將攻破落門,周宗、行巡、苟宇、趙恢等將隗純降,王元奔蜀。徙諸隗於京師以東。後隗純與賓客亡入胡,至武威,捕得,誅之。
xiān líng qiāng yǔ zhū zhǒng kòu jīn chéng lǒng xī, lái shè lǜ gài yán děng jìn jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu lǔ shù qiān rén. yú shì kāi cāng bǐng yǐ zhèn jī fá, lǒng yòu suì ān, ér liáng zhōu liú tōng yān.
先零羌與諸種寇金城、隴西,來歙率蓋延等進擊,大破之,斬首虜數千人。於是開倉稟以賑饑乏,隴右遂安,而涼州流通焉。
gēng yín, chē jià hái gōng.
庚寅,車駕還宮。
strong shì zǔ guāng wǔ huáng dì zhōng zhī shàng jiàn wǔ shí yī nián yǐ wèi, gōng yuán sān wǔ nián strong
世祖光武皇帝中之上建武十一年(乙未,公元三五年)
chūn, sān yuè, jǐ yǒu, dì xìng nán yáng, hái xìng zhāng líng gēng wǔ, chē jià hái gōng.
春,三月,己酉,帝幸南陽,還幸章陵;庚午,車駕還宮。
cén péng tún jīn xiāng, shù gōng tián róng děng, bù kè. dì qiǎn wú hàn lǜ zhū lǔ jiāng jūn liú lóng děng sān jiāng, fā jīng zhōu bīng fán liù wàn yú rén qí wǔ qiān pǐ, yǔ péng huì jīng mén. péng zhuāng zhàn chuán shù shí sōu, wú hàn yǐ zhū jùn zhào zú duō fèi liáng gǔ, yù bà zhī. péng yǐ wèi shǔ bīng shèng, bù kě qiǎn, shàng shū yán zhuàng. dì bào péng yuē: dà sī mǎ xí yòng bù qí, bù xiǎo shuǐ zhàn, jīng mén zhī shì, yī yóu zhēng nán gōng wèi zhòng ér yǐ. rùn yuè, cén péng lìng jūn zhōng mù gōng fú qiáo, xiān dēng zhě shàng shǎng. yú shì piān jiāng jūn lǔ qí yīng mù ér qián, shí dōng fēng kuáng jí, lǔ qí chuán nì liú ér shàng, zhí chōng fú qiáo, ér cuán zhù yǒu fǎn pá gōu, qí chuán bù dé qù. qí děng chéng shì shū sǐ zhàn, yīn fēi jù fén zhī, fēng nù huǒ shèng, qiáo lóu bēng shāo. cén péng xī jūn shùn fēng bìng jìn, suǒ xiàng wú qián, shǔ bīng dà luàn, nì sǐ zhě shù qiān rén, zhǎn rèn mǎn, shēng huò chéng fàn, ér tián róng zǒu bǎo jiāng zhōu. péng shàng liú lóng wèi nán jùn tài shǒu zì lǜ fǔ wēi jiāng jūn zāng gōng xiāo qí jiāng jūn liú xīn zhǎng qū rù jiāng guān. lìng jūn zhōng wú dé lǔ lüè, suǒ guò, bǎi xìng jiē fèng niú jiǔ yíng láo, péng fù ràng bù shòu. bǎi xìng dà xǐ, zhēng kāi mén jiàng. zhào péng shǒu yì zhōu mù, suǒ xià jùn zhé xíng tài shǒu shì, péng ruò chū jiè, jí yǐ tài shǒu hào fù hòu jiāng jūn. xuǎn guān shǔ shǒu zhōu zhōng zhǎng lì. péng dào jiāng zhōu, yǐ qí chéng gù liáng duō, nán zú bá, liú féng jùn shǒu zhī zì yǐn bīng chéng lì zhí zhǐ diàn jiāng, gōng pò píng qū, shōu qí mǐ shù shí wàn shí. wú hàn liú yí líng, zhuāng lù ráo jì jìn.
岑彭屯津鄉,數攻田戎等,不克。帝遣吳漢率誅虜將軍劉隆等三將,發荊州兵凡六萬餘人、騎五千匹,與彭會荊門。彭裝戰船數十艘,吳漢以諸郡棹卒多費糧谷,欲罷之。彭以為蜀兵盛,不可遣,上書言狀。帝報彭曰:「大司馬習用步騎,不曉水戰,荊門之事,一由征南公為重而已。」閏月,岑彭令軍中募攻浮橋,先登者上賞。於是偏將軍魯奇應募而前,時東風狂急,魯奇船逆流而上,直衝浮橋,而欑柱有反杷鈎,奇船不得去。奇等乘勢殊死戰,因飛炬焚之,風怒火盛,橋樓崩燒。岑彭悉軍順風並進,所向無前,蜀兵大亂,溺死者數千人,斬任滿,生獲程汎,而田戎走保江州。彭上劉隆為南郡太守;自率輔威將軍臧宮、驍騎將軍劉歆長驅入江關。令軍中無得虜掠,所過,百姓皆奉牛酒迎勞,彭復讓不受。百姓大喜,爭開門降。詔彭守益州牧,所下郡輒行太守事,彭若出界,即以太守號付後將軍。選官屬守州中長吏。彭到江州,以其城固糧多,難卒拔,留馮駿守之;自引兵乘利直指墊江,攻破平曲,收其米數十萬石。吳漢留夷陵,裝露橈繼進。
xià, xiān líng qiāng kòu lín táo. lái shè jiàn mǎ yuán wèi lǒng xī tài shǒu, jī xiān líng qiāng, dà pò zhī.
夏,先零羌寇臨洮。來歙薦馬援為隴西太守,擊先零羌,大破之。
gōng sūn shù yǐ wáng yuán wèi jiāng jūn, shǐ yǔ lǐng jūn huán ān jù hé chí. liù yuè, lái shè yǔ gài yán děng jìn gōng yuán ān, dà pò zhī, suì kè xià biàn, chéng shèng suì jìn. shǔ rén dà jù, shǐ cì kè cì shè, wèi shū, chí zhào gài yán. yán jiàn shè, yīn fú bēi āi, bù néng yǎng shì. shè chì yán yuē: hǔ yá hé gǎn rán! jīn shǐ zhě zhōng cì kè, wú yǐ bào guó, gù hū jù qīng, yù xiāng shǔ yǐ jūn shì, ér fǎn xiào ér nǚ zǐ tì qì hū! rèn suī zài shēn, bù néng lè bīng zhǎn gōng xié? yán shōu lèi qiáng qǐ, shòu suǒ jiè. shè zì shū biǎo yuē: chén yè rén dìng hòu, wèi hé rén suǒ zéi shāng, zhōng chén yào hài. chén bù gǎn zì xī, chéng hèn fèng zhí bù chēng, yǐ wèi cháo tíng xiū. fū lǐ guó yǐ dé xián wèi běn, tài zhōng dài fū duàn xiāng, gǔ gěng kě rèn, yuàn bì xià cái chá. yòu chén xiōng dì bù xiào, zhōng kǒng bèi zuì, bì xià āi lián, shù cì jiào dū. tóu bǐ chōu rèn ér jué. dì wén, dà jīng, shěng shū lǎn tì. yǐ yáng wǔ jiāng jūn mǎ chéng shǒu zhōng láng jiāng dài zhī. shè sàng hái luò yáng, chéng yú gǎo sù lín diào sòng zàng.
公孫述以王元為將軍,使與領軍環安拒河池。六月,來歙與蓋延等進攻元、安,大破之,遂克下辨,乘勝遂進。蜀人大懼,使刺客刺歙,未殊,馳召蓋延。延見歙,因伏悲哀,不能仰視。歙叱延曰:「虎牙何敢然!今使者中刺客,無以報國,故呼巨卿,欲相屬以軍事,而反效兒女子涕泣乎!刃雖在身,不能勒兵斬公邪?」延收淚強起,受所誡。歙自書表曰:「臣夜人定後,為何人所賊傷,中臣要害。臣不敢自惜,誠恨奉職不稱,以為朝廷羞。夫理國以得賢為本,太中大夫段襄,骨鯁可任,願陛下裁察。又臣兄弟不肖,終恐被罪,陛下哀憐,數賜教督。」投筆抽刃而絕。帝聞,大驚,省書攬涕。以揚武將軍馬成守中郎將代之。歙喪還洛陽,乘輿縞素臨吊、送葬。
zhào wáng liáng cóng dì sòng shè sàng hái, rù xià chéng mén, yǔ zhōng láng jiāng zhāng hán zhēng dào, chì hán xuán chē, yòu jié zé mén hòu, shǐ qián zǒu shù shí bù. sī lì xiào wèi bào yǒng hé zòu: liáng wú fān chén lǐ, dà bù jìng. liáng zūn qī guì zhòng, ér yǒng hé zhī, cháo tíng sù rán. yǒng pì fú fēng bào huī wèi dōu guān cóng shì, huī yì kàng zhí, bù bì qiáng yù. dì cháng yuē: guì qī qiě liǎn shǒu yǐ bì èr bào. yǒng xíng xiàn dào bà líng, lù jīng gēng shǐ mù, xià bài, kū jǐn āi ér qù, xī zhì fú fēng, chuí niú shàng gǒu jiàn zhǒng. dì wén zhī, yì bù píng, wèn gōng qīng yuē: fèng shǐ rú cǐ, hé rú? tài zhōng dài fū zhāng zhàn duì yuē: rén zhě, xíng zhī zōng zhōng zhě, yì zhī zhǔ yě. rén bù yí jiù, zhōng bù wàng jūn, xíng zhī gāo zhě yě. dì yì nǎi shì.
趙王良從帝送歙喪還,入夏城門,與中郎將張邯爭道,叱邯旋車,又詰責門候,使前走數十步。司隸校尉鮑永劾奏:「良無籓臣禮,大不敬。」良尊戚貴重,而永劾之,朝廷肅然。永辟扶風鮑恢為都官從事,恢亦抗直,不避強御。帝常曰:「貴戚且斂手以避二鮑。」永行縣到霸陵,路經更始墓,下拜,哭盡哀而去,西至扶風,椎牛上苟諫冢。帝聞之,意不平,問公卿曰:「奉使如此,何如?」太中大夫張湛對曰:「仁者,行之宗;忠者,義之主也。仁不遺舊,忠不忘君,行之高者也。」帝意乃釋。
dì zì jiāng zhēng gōng sūn shù qiū, qī yuè, cì zhǎng ān.
帝自將征公孫述;秋,七月,次長安。
gōng sūn shù shǐ qí jiāng yán cén lǚ wěi wáng yuán gōng sūn huī xī bīng jù guǎng hàn jí zī zhōng, yòu qiǎn jiāng hóu dān lǜ èr wàn yú rén jù huáng shí. cén péng shǐ zāng gōng jiāng jiàng zú wǔ wàn, cóng fú shuǐ shàng píng qū, jù yán cén, zì fēn bīng fú jiāng xià hái jiāng zhōu, sù dōu jiāng ér shàng, xí jī hóu dān, dà pò zhī yīn chén yè bèi dào jiān xíng èr qiān yú lǐ, jìng bá wǔ yáng. shǐ jīng qí chí jī guǎng dōu, qù chéng dū shù shí lǐ, shì ruò fēng yǔ, suǒ zhì jiē bēn sàn. chū, shù wén hàn bīng zài píng qū, gù qiǎn dà bīng nì zhī. jí péng zhì wǔ yáng, rào chū yán cén jūn hòu, shǔ dì zhèn hài. shù dà jīng, yǐ zhàng jī dì yuē: shì hé shén yě! yán cén shèng bīng yú yuán shuǐ. zāng gōng zhòng duō shí shǎo, zhuǎn shū bù zhì, jiàng zhě jiē yù sàn pàn jùn yì, fù gèng bǎo jù, guān wàng chéng bài. gōng yù yǐn hái, kǒng wèi suǒ fǎn huì dì qiǎn yè zhě jiāng bīng yì cén péng, yǒu mǎ qī bǎi pǐ, gōng jiǎo zhì qǔ yǐ zì yì, chén yè jìn bīng, duō zhāng qí zhì, dēng shān gǔ zào, yòu bù zuǒ qí, xié chuán ér yǐn, hū shēng dòng shān gǔ. cén bù yì hàn jūn zú zhì, dēng shān wàng zhī, dà zhèn kǒng gōng yīn zòng jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu nì sǐ zhě wàn yú rén, shuǐ wèi zhī zhuó. yán cén bēn chéng dū, qí zhòng xī jiàng, jǐn huò qí bīng mǎ zhēn bǎo. zì shì chéng shèng zhuī běi, jiàng zhě yǐ shí wàn shù. jūn zhì píng yáng xiāng, wáng yuán jǔ zhòng jiàng. dì yǔ gōng sūn shù shū, chén yán huò fú, shì yǐ dān qīng zhī xìn. shù shěng shū tàn xī, yǐ shì suǒ qīn. tài cháng cháng shǎo guāng lù xūn zhāng lóng jiē quàn shù jiàng. shù yuē: fèi xìng, mìng yě, qǐ yǒu jiàng tiān zǐ zāi! zuǒ yòu mò gǎn fù yán. shǎo lóng jiē yǐ yōu sǐ.
公孫述使其將延岑、呂鮪、王元、公孫恢悉兵拒廣漢及資中,又遣將侯丹率二萬餘人拒黃石。岑彭使臧宮將降卒五萬,從涪水上平曲,拒延岑,自分兵浮江下還江州,溯都江而上,襲擊侯丹,大破之;因晨夜倍道兼行二千餘里,徑拔武陽。使精騎馳擊廣都,去成都數十里,勢若風雨,所至皆奔散。初,述聞漢兵在平曲,故遣大兵逆之。及彭至武陽,繞出延岑軍後,蜀地震駭。述大驚,以杖擊地曰:「是何神也!」延岑盛兵於沅水。臧宮眾多食少,轉輸不至,降者皆欲散畔郡邑,復更保聚,觀望成敗。宮欲引還,恐為所反;會帝遣謁者將兵詣岑彭,有馬七百匹,宮矯製取以自益,晨夜進兵,多張旗幟,登山鼓譟,右步左騎,挾船而引,呼聲動山谷。岑不意漢軍卒至,登山望之,大震恐;宮因縱擊,大破之,斬首、溺死者萬餘人,水為之濁。延岑奔成都,其眾悉降,盡獲其兵馬珍寶。自是乘勝追北,降者以十萬數。軍至平陽鄉,王元舉眾降。帝與公孫述書,陳言禍福,示以丹青之信。述省書嘆息,以示所親。太常常少、光祿勛張隆皆勸述降。述曰:「廢興,命也,豈有降天子哉!」左右莫敢復言。少、隆皆以憂死。
dì hái zì zhǎng ān.
帝還自長安。
dōng, shí yuè, gōng sūn shù shǐ cì kè zhà wèi wáng nú, jiàng cén péng, yè, cì shā péng. tài zhōng dài fū jiān jūn zhèng xìng lǐng qí yíng, yǐ qí wú hàn zhì ér shòu zhī. péng chí jūn zhěng qí, qiū háo wú fàn. qióng gǔ wáng rèn guì wén péng wēi xìn, shù qiān lǐ qiǎn shǐ yíng jiàng huì péng yǐ bèi hài, dì jǐn yǐ rèn guì suǒ xiàn cì péng qī zǐ. shǔ rén wèi lì miào cí zhī.
冬,十月,公孫述使刺客詐為亡奴,降岑彭,夜,刺殺彭。太中大夫監軍鄭興領其營,以俟吳漢至而授之。彭持軍整齊,秋毫無犯。邛谷王任貴聞彭威信,數千里遣使迎降;會彭已被害,帝盡以任貴所獻賜彭妻子。蜀人為立廟祠之。
mǎ chéng děng pò hé chí, suì píng wǔ dū. xiān líng zhū zhǒng qiāng shù wàn rén, tún jù kòu chāo, jù hào mén ài. chéng yǔ mǎ yuán shēn rù tǎo jī, dà pò zhī, xǐ jiàng qiāng zhì tiān shuǐ lǒng xī fú fēng.
馬成等破河池,遂平武都。先零諸種羌數萬人,屯聚寇鈔,拒浩亹隘。成與馬援深入討擊,大破之,徙降羌置天水、隴西、扶風。
shì shí, cháo chén yǐ jīn chéng pò qiāng zhī xī, tú yuǎn duō kòu, yì yù qì zhī. mǎ yuán shàng yán: pò qiāng yǐ xī, chéng duō wán láo, yì kě yī gù. qí tián tǔ féi rǎng, guàn gài liú tōng. rú lìng qiāng zài huáng zhōng, zé wèi hài bù xiū, bù kě qì yě. dì cóng zhī. mín guī zhě sān qiān yú kǒu, yuán wèi zhì zhǎng lì, shàn chéng guō, qǐ wù hòu, kāi gōu xù, quàn yǐ gēng mù, jùn zhōng lè yè. yòu zhāo fǔ sài wài shì qiāng, jiē lái jiàng fù, yuán zòu fù qí hóu wáng jūn zhǎng, dì xī cóng zhī. nǎi bà mǎ chéng jūn.
是時,朝臣以金城破羌之西,塗遠多寇,議欲棄之。馬援上言:「破羌以西,城多完牢,易可依固。其田土肥壤,灌溉流通。如令羌在湟中,則為害不休,不可棄也。」帝從之。民歸者三千餘口,援為置長吏,繕城郭,起塢候,開溝洫,勸以耕牧,郡中樂業。又招撫塞外氏、羌,皆來降附,援奏復其侯王君長,帝悉從之。乃罷馬成軍。
shí èr yuè, wú hàn zì yí líng jiāng sān wàn rén sù jiāng ér shàng, fá gōng sūn shù.
十二月,吳漢自夷陵將三萬人溯江而上,伐公孫述。
guō rén jí wèi bīng zhōu mù, guò jīng shī, dì wèn yǐ dé shī, rén jí yuē: xuǎn bǔ zhòng zhí, dāng jiǎn tiān xià xián jùn, bù yí zhuān yòng nán yáng rén. shì shí zài wèi duō xiāng qū gù jiù, gù rén jí yán jí zhī.
郭亻及為并州牧,過京師,帝問以得失,亻及曰:「選補眾職,當簡天下賢俊,不宜專用南陽人。」是時在位多鄉曲故舊,故亻及言及之。