qǐ zhāo yáng dà yuān xiàn, jǐn chóng guāng xié qià, fán jiǔ nián.
起昭陽大淵獻,盡重光協洽,凡九年。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán shòu wǔ nián guǐ hài, gōng yuán qián yī yī bā nián strong
世孝武皇帝中之下元狩五年(癸亥,公元前一一八年)
chūn, sān yuè, jiǎ wǔ, chéng xiàng lǐ cài zuò dào xiào jǐng yuán, ruán dì, zàng qí zhōng, dāng xià lì, zì shā.
春,三月,甲午,丞相李蔡坐盜孝景園,堧地,葬其中,當下吏,自殺。
bà sān zhū qián, gèng zhù wǔ zhū qián. yú shì mín duō dào zhù qián, chǔ dì yóu shén.
罷三銖錢,更鑄五銖錢。於是民多盜鑄錢,楚地尤甚。
shàng yǐ wèi huái yáng, chǔ dì zhī jiāo, nǎi zhào bài jí àn wèi huái yáng tài shǒu. àn fú xiè bù shòu yìn, zhào shù qiáng yǔ, rán hòu fèng zhào. àn wèi shàng qì yuē: chén zì yǐ wèi tián gōu hè, bù fù jiàn bì xià, bù yì bì xià fù shōu yòng zhī. chén cháng yǒu gǒu mǎ bìng, lì bù néng rèn jùn shì. chén yuàn wèi zhōng láng. chū rù jìn tà, bǔ guò shí yí, chén zhī yuàn yě. shàng yuē: jūn báo huái yáng xié? wú jīn zhào jūn yǐ, gù huái yáng lì mín bù xiāng de, wú tú dé jūn zhī zhòng, wò ér zhì zhī.
上以為淮陽,楚地之郊,乃召拜汲黯為淮陽太守。黯伏謝不受印,詔數強予,然後奉詔。黯為上泣曰:「臣自以為填溝壑,不復見陛下,不意陛下復收用之。臣常有狗馬病,力不能任郡事。臣願為中郎。出入禁闥,補過拾遺,臣之願也。」上曰:「君薄淮陽邪?吾今召君矣,顧淮陽吏民不相得,吾徒得君之重,臥而治之。」
àn jì cí xíng, guò dà xíng lǐ xī, yuē: àn qì zhú jū jùn, bù dé yǔ cháo tíng yì yǐ. yù shǐ dài fū tāng, zhì zú yǐ jù jiàn, zhà zú yǐ shì fēi, wù qiǎo nìng zhī yǔ, biàn shù zhī cí, fēi kěn zhèng wèi tiān xià yán, zhuān ā zhǔ yì. zhǔ yì suǒ bù yù, yīn ér huǐ zhī zhǔ yì suǒ yù, yīn ér yù zhī. hǎo xìng shì, wǔ wén fǎ, nèi huái zhà yǐ yù zhǔ xīn, wài xié zéi lì yǐ wèi wēi zhòng. gōng liè jiǔ qīng, bù zǎo yán zhī, gōng yǔ zhī jù shòu qí lù yǐ. xī wèi tāng, zhōng bù gǎn yán jí tāng bài, shàng dǐ xī zuì. shǐ àn yǐ zhū hóu xiāng zhì jū huái yáng, shí suì ér zú.
黯既辭行,過大行李息,曰:「黯棄逐居郡,不得與朝廷議矣。御史大夫湯,智足以拒諫,詐足以飾非,務巧佞之語,辯數之辭,非肯正為天下言,專阿主意。主意所不欲,因而毀之;主意所欲,因而譽之。好興事,舞文法,內懷詐以御主心,外挾賊吏以為威重。公列九卿,不早言之,公與之俱受其戮矣。」息畏湯,終不敢言;及湯敗,上抵息罪。使黯以諸侯相秩居淮陽,十歲而卒。
zhào xǐ jiān huá lì mín yú biān.
詔徙奸猾吏民於邊。
xià, sì yuè, yǐ mǎo, yǐ tài zǐ shǎo fù wǔ qiáng hóu zhuāng qīng dí wèi chéng xiàng.
夏,四月,乙卯,以太子少傅武強侯莊青翟為丞相。
tiān zǐ bìng dǐng hú shén. wū yī wú suǒ bù zhì, bù yù. yóu shuǐ fà gēn yán shàng jùn yǒu wū, bìng ér guǐ shén xià zhī. shàng zhào zhì, cí zhī gān quán, jí bìng, shǐ rén wèn shén jūn, shén jūn yán yuē: tiān zǐ wú yōu bìng bìng shǎo yù, qiáng yǔ wǒ huì gān quán. yú shì bìng yù, suì qǐ xìng gān quán, bìng liáng yǐ, zhì jiǔ shòu gōng. shén jūn fēi kě dé jiàn, wén qí yán, yán yǔ rén yīn děng, shí qù shí lái, lái zé fēng sù rán, jū shì wéi zhōng. shén jūn suǒ yán, shàng shǐ rén shòu shū qí yán, mìng zhī yuē huà fǎ. qí suǒ yǔ, shì sú zhī suǒ zhī yě, wú jué shū zhě, ér tiān zǐ xīn dú xǐ qí shì mì, shì mò zhī yě.
天子病鼎湖甚。巫醫無所不致,不愈。游水髮根言上郡有巫,病而鬼神下之。上召置,祠之甘泉,及病,使人問神君,神君言曰:「天子無憂病;病少愈,強與我會甘泉。」於是病癒,遂起幸甘泉,病良已,置酒壽宮。神君非可得見,聞其言,言與人音等,時去時來,來則風肅然,居室帷中。神君所言,上使人受書其言,命之曰「畫法」。其所語,世俗之所知也,無絕殊者,而天子心獨喜;其事秘,世莫知也。
shí shàng zú qǐ, xìng gān quán, guò yòu nèi shǐ jiè zhōng, dào duō bù zhì, shàng nù yuē: yì zòng yǐ wǒ wèi bù fù xíng cǐ dào hū! xián zhī.
時上卒起,幸甘泉,過右內史界中,道多不治,上怒曰:「義縱以我為不復行此道乎!」銜之。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán shòu liù nián jiǎ zǐ, gōng yuán qián yī yī qī nián strong
世孝武皇帝中之下元狩六年(甲子,公元前一一七年)
dōng, shí yuè, yǔ shuǐ, wú bīng.
冬,十月,雨水,無冰。
shàng jì xià mín qián lìng ér zūn bo shì, bǎi xìng zhōng mò fēn cái zuǒ xiàn guān, yú shì yáng kě gào mín qián zòng yǐ. yì zòng yǐ wèi cǐ luàn mín, bù lì bǔ qí wèi kě shǐ zhě. tiān zǐ yǐ zòng wèi fèi gé jǔ shì, qì zòng shì.
上既下緡錢令而尊卜式,百姓終莫分財佐縣官,於是楊可告緡錢縱矣。義縱以為此亂民,部吏捕其為可使者。天子以縱為廢格沮事,棄縱市。
láng zhōng lìng lǐ gǎn, yuàn dà jiāng jūn zhī hèn qí fù, nǎi jī shāng dà jiāng jūn, dà jiāng jūn nì huì zhī. jū wú hé, gǎn cóng shàng yōng, zhì gān quán gōng liè, piào qí jiāng jūn qù bìng shè shā gǎn. qù bìng shí fāng guì xìng, shàng wèi huì, yún lù chù shā zhī.
郎中令李敢,怨大將軍之恨其父,乃擊傷大將軍,大將軍匿諱之。居無何,敢從上雍,至甘泉宮獵,票騎將軍去病射殺敢。去病時方貴幸,上為諱,雲鹿觸殺之。
xià, sì yuè, yǐ sì, miào lì huáng zǐ hóng wèi qí wáng, dàn wèi yàn wáng, xū wèi guǎng líng wáng, chū zuò gào cè.
夏,四月,乙巳,廟立皇子閎為齊王,旦為燕王,胥為廣陵王,初作誥策。
zì zào bái jīn wǔ zhū qián hòu, lì mín zhī zuò dào zhù jīn qián sǐ zhě shù shí wàn rén, qí bù fā jué zhě bù kě shèng jì, tiān xià dà dǐ wú lǜ jiē zhù jīn qián yǐ. fàn zhě zhòng, lì bù néng jǐn zhū.
自造白金、五銖錢後,吏民之坐盜鑄金錢死者數十萬人,其不發覺者不可勝計,天下大抵無慮皆鑄金錢矣。犯者眾,吏不能盡誅。
liù yuè, zhào qiǎn bó shì chǔ dà xú yǎn děng liù rén fēn xún jùn guó, jǔ jiān bìng zhī tú jí shǒu xiāng wèi lì yǒu zuì zhě.
六月,詔遣博士褚大、徐偃等六人分循郡國,舉兼併之徒及守、相、為吏有罪者。
qiū, jiǔ yuè, guān jūn jǐng huán hóu huò qù bìng hōng. tiān zǐ shén dào zhī, wèi zhǒng, xiàng qí lián shān.
秋,九月,冠軍景桓侯霍去病薨。天子甚悼之,為冢,像祁連山。
chū, huò zhòng rú lì bì guī jiā, qǔ fù, shēng zǐ guāng. qù bìng jì zhuàng dà, nǎi zì zhī fù wèi huò zhòng rú. huì wèi piào qí jiāng jūn, jī xiōng nú, dào chū hé dōng, qiǎn lì yíng zhòng rú ér jiàn zhī, dà wèi mǎi tián zhái nú bì ér qù jí hái, yīn jiāng guāng xī zhì zhǎng ān, rèn yǐ wèi láng, shāo qiān zhì fèng chē dū wèi guāng lù dài fū.
初,霍仲孺吏畢歸家,娶婦,生子光。去病既壯大,乃自知父為霍仲孺。會為票騎將軍,擊匈奴,道出河東,遣吏迎仲孺而見之,大為買田宅奴婢而去;及還,因將光西至長安,任以為郎,稍遷至奉車都尉、光祿大夫。
shì suì, dà nóng lìng yán zhū.
是歲,大農令顏誅。
chū, yì yǐ lián zhí, shāo qiān zhì jiǔ qīng. shàng yǔ zhāng tāng jì zào bái lù pí bì, wèn yì, yì yuē: jīn wáng hóu cháo hè yǐ cāng bì, zhí shù qiān, ér yǐ pí jiàn fǎn sì shí wàn, běn mò bù xiāng chēng. tiān zǐ bù shuō. zhāng tāng yòu yǔ yì yǒu xì, jí rén yǒu gào yì yǐ tā shì, xià zhāng tāng zhì yì. yì yǔ kè yǔ chū lìng xià yǒu bù biàn zhě, yì bù yīng, wēi fǎn chún. tāng zòu dāng: yì jiǔ qīng, jiàn lìng bù biàn, bù rù yán ér fù fěi, lùn sǐ. zì shì zhī hòu, yǒu fù fěi zhī fǎ bǐ, ér gōng qīng dài fū duō chǎn yú qǔ róng yǐ.
初,異以廉直,稍遷至九卿。上與張湯既造白鹿皮幣,問異,異曰:「今王侯朝賀以蒼璧,直數千,而以皮薦反四十萬,本末不相稱。」天子不說。張湯又與異有郤,及人有告異以它事,下張湯治異。異與客語初令下有不便者,異不應,微反脣。湯奏當:「異九卿,見令不便,不入言而腹誹,論死。」自是之後,有腹誹之法比,而公卿大夫多諂諛取容矣。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán dǐng yuán nián yǐ chǒu, gōng yuán qián yī yī liù nián strong
世孝武皇帝中之下元鼎元年(乙丑,公元前一一六年)
xià, wǔ yuè, shè tiān xià.
夏,五月,赦天下。
jì dōng wáng péng lí jiāo hàn, hūn mù, yǔ qí nú wáng mìng shào nián shù shí rén xíng piāo shā rén, qǔ cái wù yǐ wèi hǎo, suǒ shā fā jué zhě bǎi yú rén, cóng fèi, xǐ shàng yōng.
濟東王彭離驕悍,昏暮,與其奴、亡命少年數十人行剽殺人,取財物以為好,所殺發覺者百餘人,從廢,徙上庸。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán dǐng èr nián bǐng yín, gōng yuán qián yī yī wǔ nián strong
世孝武皇帝中之下元鼎二年(丙寅,公元前一一五年)
dōng, shí yī yuè, zhāng tāng yǒu zuì zì shā.
冬,十一月,張湯有罪自殺。
chū, yù shǐ zhōng chéng lǐ wén, yǔ tāng yǒu xì. tāng suǒ hòu lì lǔ yè jū yīn shǐ rén shàng biàn gào wén jiān shì, shì xià tāng zhì, lùn shā zhī. tāng xīn zhī yè jū wèi zhī, shàng wèn: biàn shì zōng jī ān qǐ? tāng yáng jīng yuē: cǐ dài wén gù rén yuàn zhī. yè jū bìng, tāng qīn wèi zhī mó zú. zhào wáng sù yuàn tāng, shàng shū gào: tāng dà chén, nǎi yǔ lì mó zú, yí yǔ wèi dà jiān. shì xià tíng wèi. yè jū bìng sǐ, shì lián qí dì. dì xì dǎo guān, tāng yì zhì tā qiú dǎo guān, jiàn yè jū dì, yù yīn wèi zhī, ér yáng bù xǐng. yè jū dì fú zhī, yuàn tāng, shǐ rén shàng shū, gào tāng yǔ yè jū móu gòng biàn gào lǐ wén. shì xià jiǎn xuān, xuān cháng yǔ tāng yǒu xì, jí dé cǐ shì, qióng jìng qí shì, wèi zòu yě. huì rén yǒu dào fā xiào wén yuán yì qián, chéng xiàng qīng dí cháo, yǔ tāng yuē jù xiè, zhì qián, tāng dú bù xiè. shàng shǐ yù shǐ àn chéng xiàng, tāng yù zhì qí wén chéng xiàng jiàn zhī, chéng xiàng huàn zhī. chéng xiàng zhǎng shǐ zhū mǎi chén wáng cháo biān tōng, jiē gù jiǔ qīng èr qiān dàn, shì huàn jué zài tāng qián. tāng shù xíng chéng xiàng shì, zhī sān zhǎng shǐ sù guì, gù líng zhé, chéng shǐ yù zhī, sān zhǎng shǐ jiē yuàn hèn, yù sǐ zhī. nǎi yǔ chéng xiàng móu, shǐ lì bǔ àn jiǎ rén tián xìn děng, yuē: tāng qiě yù zòu qǐng, xìn zhé xiān zhī zhī, jū wù zhì fù, yǔ tāng fēn zhī. shì cí pō wén, shàng wèn tāng yuē: wú suǒ wèi, jiǎ rén zhé xiān zhī zhī, yì jū qí wù, shì lèi yǒu yǐ wú móu gào zhī zhě. tāng bù xiè, yòu yáng jīng yuē: gù yí yǒu. jiǎn xuān yì zòu yè jū děng shì. tiān zǐ yǐ tāng huái zhà miàn qī, shǐ zhào yǔ qiè zé tāng, tāng nǎi wèi shū xiè, yīn yuē: xiàn chén zhě, sān zhǎng shǐ yě. suì zì shā. tāng jì sǐ, jiā chǎn zhí bù guò wǔ bǎi jīn. kūn dì zhū zi yù hòu zàng tāng, tāng mǔ yuē: tāng wèi tiān zǐ dà chén, bèi wū è yán ér sǐ, hé hòu zàng hū! zài yǐ niú chē, yǒu guān wú guǒ. tiān zǐ wén zhī, nǎi jǐn àn zhū sān zhǎng shǐ. shí èr yuè, rén chén, chéng xiàng qīng dí xià yù, zì shā.
初,御史中丞李文,與湯有郤。湯所厚吏魯謁居陰使人上變告文奸事,事下湯治,論殺之。湯心知謁居為之,上問:「變事蹤跡安起?」湯佯驚曰:「此殆文故人怨之。」謁居病,湯親為之摩足。趙王素怨湯,上書告:「湯大臣,乃與吏摩足,疑與為大奸。」事下廷尉。謁居病死,事連其弟。弟系導官,湯亦治他囚導官,見謁居弟,欲陰為之,而佯不省。謁居弟弗知,怨湯,使人上書,告湯與謁居謀共變告李文。事下減宣,宣嘗與湯有郤,及得此事,窮竟其事,未奏也。會人有盜發孝文園瘞錢,丞相青翟朝,與湯約俱謝,至前,湯獨不謝。上使御史案丞相,湯欲致其文「丞相見知」,丞相患之。丞相長史硃買臣、王朝、邊通,皆故九卿、二千石,仕宦絕在湯前。湯數行丞相事,知三長史素貴,故陵折,丞史遇之,三長史皆怨恨,欲死之。乃與丞相謀,使吏捕案賈人田信等,曰:「湯且欲奏請,信輒先知之,居物致富,與湯分之。」事辭頗聞,上問湯曰:「吾所為,賈人輒先知之,益居其物,是類有以吾謀告之者。」湯不謝,又佯驚曰:「固宜有。」減宣亦奏謁居等事。天子以湯懷詐面欺,使趙禹切責湯,湯乃為書謝,因曰:「陷臣者,三長史也。」遂自殺。湯既死,家產直不過五百金。昆弟諸子欲厚葬湯,湯母曰:「湯為天子大臣,被污惡言而死,何厚葬乎!」載以牛車,有棺無槨。天子聞之,乃盡按誅三長史。十二月,壬辰,丞相青翟下獄,自殺。
chūn, qǐ bǎi liáng tái. zuò chéng lù pán, gāo èr shí zhàng, dà qī wéi, yǐ tóng wèi zhī. shàng yǒu xiān rén zhǎng, yǐ chéng lù, hé yù xiè yǐn zhī, yún kě yǐ zhǎng shēng. gōng shì zhī xiū, zì cǐ rì shèng.
春,起柏梁台。作承露盤,高二十丈,大七圍,以銅為之。上有仙人掌,以承露,和玉屑飲之,雲可以長生。宮室之修,自此日盛。
èr yuè, yǐ tài zǐ tài fù zhào zhōu wèi chéng xiàng.
二月,以太子太傅趙周為丞相。
sān yuè, xīn hài, yǐ tài zǐ tài fù shí qìng wèi yù shǐ dài fū.
三月,辛亥,以太子太傅石慶為御史大夫。
dà yǔ xuě.
大雨雪。
xià, dà shuǐ, guān dōng è sǐ zhě yǐ qiān shù.
夏,大水,關東餓死者以千數。
shì suì, kǒng rén jǐn wèi dà nóng lìng, ér sāng hóng yáng wèi dà nóng zhōng chéng, shāo zhì jūn shū, yǐ tōng huò wù.
是歲,孔亻堇為大農令,而桑弘羊為大農中丞,稍置均輸,以通貨物。
bái jīn shāo jiàn, mín bù bǎo yòng, jìng fèi zhī. yú shì xī jìn jùn guó wú zhù qián, zhuān lìng shàng lín sān guān zhù qián, lìng tiān xià fēi sān guān qián bù de xíng. ér mín zhī zhù qián yì shǎo, jì qí fèi bù néng xiāng dāng. wéi zhēn gōng dà jiān nǎi dào wèi zhī. hún xié wáng jì jiàng hàn, hàn bīng jī zhú xiōng nú yú mù běi, zì yán zé yǐ dōng kōng wú xiōng nú, xī yù dào kě tōng. yú shì zhāng qiān jiàn yán: wū sūn wáng kūn mò běn wèi xiōng nú chén, hòu bīng shāo qiáng, bù kěn fù cháo shì xiōng nú, xiōng nú gōng bù shèng ér yuǎn zhī. jīn dān yú xīn kùn yú hàn, ér gù hún xié dì kōng wú rén, mán yí sú liàn gù dì, yòu tān hàn cái wù, jīn chéng yǐ cǐ shí hòu bì lù wū sūn, zhāo yǐ yì dōng, jū gù hún xié zhī dì, yǔ hàn jié kūn dì, qí shì yí tīng, tīng zé shì duàn xiōng nú yòu bì yě. jì lián wū sūn, zì qí xī dà xià zhī shǔ jiē kě zhāo lái ér wèi wài chén. tiān zǐ yǐ wèi rán, bài qiān wèi zhōng láng jiāng, jiāng sān bǎi rén, mǎ gè èr pǐ, niú yáng yǐ wàn shù, jī jīn bì bó zhí shù qiān jù wàn duō chí jié fù shǐ, dào kě biàn, qiǎn zhī tā páng guó.
白金稍賤,民不寶用,竟廢之。於是悉禁郡、國無鑄錢,專令上林三官鑄錢,令天下非三官錢不得行。而民之鑄錢益少,計其費不能相當。惟真工、大奸乃盜為之。渾邪王既降漢,漢兵擊逐匈奴於幕北,自鹽澤以東空無匈奴,西域道可通。於是張騫建言:「烏孫王昆莫本為匈奴臣,後兵稍強,不肯復朝事匈奴,匈奴攻不勝而遠之。今單于新困於漢,而故渾邪地空無人,蠻夷俗戀故地,又貪漢財物,今誠以此時厚幣賂烏孫,招以益東,居故渾邪之地,與漢結昆弟,其勢宜聽,聽則是斷匈奴右臂也。既連烏孫,自其西大夏之屬皆可招來而為外臣。」天子以為然,拜騫為中郎將,將三百人,馬各二匹,牛羊以萬數,齎金幣帛直數千巨萬;多持節副使,道可便,遣之他旁國。
qiān jì zhì wū sūn, kūn mò jiàn qiān, lǐ jié shén jù. qiān yù zhǐ yuē: wū sūn néng dōng jū gù dì, zé hàn qiǎn gōng zhǔ wèi fū rén, jié wèi xiōng dì, gòng jù xiōng nú, xiōng nú bù zú pò yě. wū sūn zì yǐ yuǎn hàn, wèi zhī qí dà xiǎo sù fú shǔ xiōng nú rì jiǔ, qiě yòu jìn zhī, qí dà chén jiē wèi xiōng nú, bù yù yí xǐ. qiān liú jiǔ zhī, bù néng dé qí yào lǐng, yīn fēn qiǎn fù shǐ shǐ dà yuān kāng jū dà ròu zhī dà xià ān xī shēn dú yú tián jí zhū páng guó, wū sūn fā yì dào sòng qiān hái, shǐ shù shí rén, mǎ shù shí pǐ, suí qiān bào xiè, yīn lìng kuī hàn dà xiǎo. shì suì, qiān hái, dào, bài wèi dà xíng. hòu suì yú, qiān suǒ qiǎn shǐ tōng dà xià zhī shǔ zhě, jiē pō yǔ qí rén jù lái, yú shì xī yù shǐ tōng yú hàn yǐ.
騫既至烏孫,昆莫見騫,禮節甚倨。騫諭指曰:「烏孫能東居故地,則漢遣公主為夫人,結為兄弟,共距匈奴,匈奴不足破也。」烏孫自以遠漢,未知其大小;素服屬匈奴日久,且又近之,其大臣皆畏匈奴,不欲移徙。騫留久之,不能得其要領,因分遣副使使大宛、康居、大月氏、大夏、安息、身毒、于闐及諸旁國,烏孫發譯道送騫還,使數十人,馬數十匹,隨騫報謝,因令窺漢大小。是歲,騫還,到,拜為大行。後歲餘,騫所遣使通大夏之屬者,皆頗與其人俱來,於是西域始通於漢矣。
xī yù fán sān shí liù guó, nán běi yǒu dà shān, zhōng yāng yǒu hé, dōng xī liù qiān yú lǐ, nán běi qiān yú lǐ, dōng zé jiē hàn yù mén yáng guān, xī zé xiàn yǐ cōng lǐng. hé yǒu liǎng yuán, yī chū cōng lǐng, yī chū yú tián, hé liú dōng zhù yán zé. yán zé qù yù mén yáng guān sān bǎi yú lǐ. zì yù mén yáng guān chū xī yù yǒu liǎng dào: cóng shàn shàn bàng nán shān běi, xún hé xī xíng zhì shā chē, wèi nán dào nán dào xī yú cōng lǐng, zé chū dà ròu zhī ān xī. zì chē shī qián wáng tíng suí běi shān xún hé xī xíng zhì shū lè, wèi běi dào běi dào xī yú cōng lǐng, zé chū dà yuān kāng jū yǎn cài yān. gù jiē yì shǔ xiōng nú, xiōng nú xī biān rì zhú wáng, zhì tóng pú dū wèi, shǐ lǐng xī yù, cháng jū yān qí wēi xū wèi lí jiān, fù shuì zhū guó, qǔ fù gěi yān.
西域凡三十六國,南北有大山,中央有河,東西六千餘里,南北千餘里,東則接漢玉門、陽關,西則限以蔥嶺。河有兩源,一出蔥嶺,一出于闐,合流東注鹽澤。鹽澤去玉門、陽關三百餘里。自玉門、陽關出西域有兩道:從鄯善傍南山北,循河西行至莎車,為南道;南道西逾蔥嶺,則出大月氏、安息。自車師前王廷隨北山循河西行至疏勒,為北道;北道西逾蔥嶺,則出大宛、康居、奄蔡焉。故皆役屬匈奴,匈奴西邊日逐王,置僮僕都尉,使領西域,常居焉耆、危須、尉黎間,賦稅諸國,取富給焉。
wū sūn wáng jì bù kěn dōng hái, hàn nǎi yú hún xié wáng gù dì zhì jiǔ quán jùn, shāo fā xǐ mín yǐ chōng shí zhī hòu yòu fēn zhì wǔ wēi jùn, yǐ jué xiōng nú yǔ qiāng tōng zhī dào.
烏孫王既不肯東還,漢乃於渾邪王故地置酒泉郡,稍發徙民以充實之;後又分置武威郡,以絕匈奴與羌通之道。
tiān zǐ dé wǎn hàn xuè mǎ, ài zhī, míng yuē tiān mǎ. shǐ zhě xiāng wàng yú dào yǐ qiú zhī. zhū shǐ wài guó, yī bèi dà zhě shù bǎi, shǎo zhě bǎi yú rén, rén suǒ jī cāo dà fàng bó wàng hóu shí, qí hòu yì xí ér shuāi shǎo yān. hàn lǜ yī suì zhōng shǐ duō zhě shí yú, shǎo zhě wǔ liù bèi yuǎn zhě bā jiǔ suì, jìn zhě shù suì ér fǎn.
天子得宛汗血馬,愛之,名曰「天馬」。使者相望於道以求之。諸使外國,一輩大者數百,少者百餘人,人所齎操大放博望侯時,其後益習而衰少焉。漢率一歲中使多者十餘,少者五六輩;遠者八九歲,近者數歲而反。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán dǐng sān nián dīng mǎo, gōng yuán qián yī yī sì nián strong
世孝武皇帝中之下元鼎三年(丁卯,公元前一一四年)
dōng, xǐ hán gǔ guān yú xīn ān.
冬,徙函谷關於新安。
chūn, zhēng yuè, wù zǐ, yáng líng yuán huǒ.
春,正月,戊子,陽陵園火。
xià, sì yuè, yǔ báo.
夏,四月,雨雹。
guān dōng jùn guó sì shí yú jī, rén xiāng shí.
關東郡、國四十餘飢,人相食。
cháng shān xiàn wáng shùn hōng, zi bó sì, zuò xiàn wáng bìng bù shì jí, jí jū sàng wú lǐ fèi, xǐ fáng líng. hòu yuè yú, tiān zǐ gèng fēng xiàn wáng zǐ píng wèi zhēn dìng wáng, yǐ cháng shān wèi jùn, yú shì wǔ yuè jiē zài tiān zǐ zhī bāng yǐ. xǐ dài wáng yì wèi qīng hé wáng.
常山憲王舜薨,子勃嗣,坐憲王病不侍疾,及居喪無禮廢,徙房陵。後月餘,天子更封憲王子平為真定王,以常山為郡,於是五嶽皆在天子之邦矣。徙代王義為清河王。
shì suì, xiōng nú yī zhì xié dān yú sǐ, zi wū wéi dān yú lì.
是歲,匈奴伊稚斜單于死,子烏維單于立。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán dǐng sì nián wù chén, gōng yuán qián yī yī sān nián strong
世孝武皇帝中之下元鼎四年(戊辰,公元前一一三年)
dōng, shí yuè, shàng xíng xìng yōng, cí wǔ zhì. zhào yuē: jīn shàng dì, zhèn qīn jiāo, ér hòu tǔ wú sì, zé lǐ bù dá yě, qí lìng yǒu sī yì. lì hòu tǔ cí yú zé zhōng yuán qiū. shàng suì zì xià yáng dōng xìng fén yīn. shì shí, tiān zǐ shǐ xún jùn guó. hé dōng shǒu bù yì xíng zhì, bù bàn, zì shā. shí yī yuè, jiǎ zǐ, lì hòu tǔ cí yú fén yīn shuí shàng, shàng qīn wàng bài, rú shàng dì lǐ, lǐ bì, xíng xìng xíng yáng, hái, zhì luò yáng, fēng zhōu hòu jī jiā wèi zhōu zi nán jūn.
冬,十月,上行幸雍,祠五畤。詔曰:「今上帝,朕親郊,而后土無祀,則禮不答也,其令有司議。」立后土祠於澤中圜丘。上遂自夏陽東幸汾陰。是時,天子始巡郡、國。河東守不意行至,不辦,自殺。十一月,甲子,立后土祠於汾陰脽上,上親望拜,如上帝禮,禮畢,行幸滎陽,還,至洛陽,封周后姬嘉為周子南君。
chūn, èr yuè, zhōng shān jìng wáng shèng hōng.
春,二月,中山靖王勝薨。
lè chéng hóu dīng yì jiàn fāng shì luán dà, yún yǔ wén chéng jiāng jūn tóng shī. shàng fāng huǐ zhū wén chéng, dé luán dà, dà shuō. dà xiān shì jiāo dōng kāng wáng, wèi rén zhǎng měi yán, duō fāng lüè, ér gǎn wèi dà yán, chù zhī bù yí. dà yán yuē: chén cháng wǎng lái hǎi zhōng, jiàn ān qī xiàn mén zhī shǔ, gù yǐ chén wèi jiàn, bù xìn chén yòu yǐ wèi kāng wáng zhū hóu ěr, bù zú yǔ fāng. chén zhī shī yuē: huáng jīn kě chéng ér hé jué kě sài, bù sǐ zhī yào kě dé, xiān rén kě zhì yě. rán chén kǒng xiào wén chéng, zé fāng shì jiē yǎn kǒu, è gǎn yán fāng zāi! shàng yuē: wén chéng shí mǎ gān sǐ ěr. zi chéng néng xiū qí fāng, wǒ hé ài hū! dà yuē: chén shī fēi yǒu qiú rén, rén zhě qiú zhī. bì xià bì yù zhì zhī, zé guì qí shǐ zhě, lìng wèi qīn shǔ, yǐ kè lǐ dài zhī, nǎi kě shǐ tōng yán yú shén rén. yú shì shàng shǐ yàn xiǎo fāng, dòu qí, qí zì xiāng chù jī. shì shí, shàng fāng yōu hé jué ér huáng jīn bù jiù, nǎi bài dà wèi wǔ lì jiāng jūn, yòu bài wèi tiān shì jiāng jūn, dì shì jiāng jūn, dà tōng jiāng jūn. xià, sì yuè, yǐ sì, fēng dà wèi lè tōng hóu, shí yì èr qiān hù, cì jiǎ dì, tóng qiān rén, chéng yú chì chē mǎ wéi zhàng qì wù yǐ chōng qí jiā, yòu yǐ wèi zhǎng gōng zhǔ qī zhī, jī jīn shí wàn jīn, tiān zǐ qīn rú wǔ lì zhī dì, shǐ zhě cún wèn gòng gěi, xiāng shǔ yú dào. zì tài zhǔ jiāng xiāng yǐ xià, jiē zhì jiǔ qí jiā, xiàn yí zhī. tiān zǐ yòu kè yù yìn yuē tiān dào jiāng jūn, shǐ shǐ yī yǔ yī, yè lì bái máo shàng wǔ lì jiāng jūn yì yī yǔ yī, lì bái máo shàng, shòu yìn, yǐ shì bù chén. dà jiàn shù yuè, pèi liù yìn, guì zhèn tiān xià. yú shì hǎi shàng yàn qí zhī jiān, mò bù è wàn zì yán yǒu jìn fāng néng shén xiān yǐ.
樂成侯丁義薦方士欒大,雲與文成將軍同師。上方悔誅文成,得欒大,大說。大先事膠東康王,為人長美言,多方略,而敢為大言,處之不疑。大言曰:「臣常往來海中,見安期、羨門之屬,顧以臣為賤,不信臣;又以為康王諸侯耳,不足與方。臣之師曰:『黃金可成而河決可塞,不死之藥可得,仙人可致也。』然臣恐效文成,則方士皆掩口,惡敢言方哉!」上曰:「文成食馬肝死耳。子誠能修其方,我何愛乎!」大曰:「臣師非有求人,人者求之。陛下必欲致之,則貴其使者,令為親屬,以客禮待之,乃可使通言於神人。」於是上使驗小方,斗旗,旗自相觸擊。是時,上方憂河決而黃金不就,乃拜大為五利將軍,又拜為天士將軍,地士將軍,大通將軍。夏,四月,乙巳,封大為樂通侯,食邑二千戶,賜甲第,僮千人,乘輿斥車馬、帷帳、器物以充其家,又以衛長公主妻之,齎金十萬斤,天子親如五利之第,使者存問共給,相屬於道。自太主、將、相以下,皆置酒其家,獻遺之。天子又刻玉印曰「天道將軍」,使使衣羽衣,夜立白茅上;五利將軍亦衣羽衣,立白茅上,受印,以示不臣。大見數月,佩六印,貴震天下。於是海上燕、齊之間,莫不扼腕自言有禁方、能神仙矣。
liù yuè, fén yīn wū jǐn dé dà dǐng yú wèi shuí hòu tǔ yíng páng, hé dōng tài shǒu yǐ wén. tiān zǐ shǐ yàn wèn, wū dé dǐng wú jiān zhà, nǎi yǐ lǐ cí, yíng dǐng zhì gān quán, cóng shàng xíng, jiàn zhī zōng miào jí shàng dì, cáng yú gān quán gōng, qún chén jiē shàng shòu hè.
六月,汾陰巫錦得大鼎於魏脽后土營旁,河東太守以聞。天子使驗問,巫得鼎無奸詐,乃以禮祠,迎鼎至甘泉,從上行,薦之宗廟及上帝,藏於甘泉宮,群臣皆上壽賀。
qiū, lì cháng shān xiàn wáng zǐ shāng wèi sì shuǐ wáng.
秋,立常山憲王子商為泗水王。
chū, tiáo hóu zhōu yà fū wèi chéng xiàng, zhào yǔ wèi chéng xiàng shǐ, fǔ zhōng jiē chēng qí lián píng, rán yà fū fú rèn, yuē: jí zhī yǔ wú hài, rán wén shēn, bù kě yǐ jū dà fǔ. jí yǔ wèi shào fǔ, bǐ jiǔ qīng wèi kù jí zhì wǎn jié, lì wù wèi yán jùn, ér yǔ gēng míng kuān píng.
初,條侯周亞夫為丞相,趙禹為丞相史,府中皆稱其廉平,然亞夫弗任,曰:「極知禹無害,然文深,不可以居大府。」及禹為少府,比九卿為酷急;至晚節,吏務為嚴峻,而禹更名寬平。
zhōng wèi yǐn qí sù yǐ gǎn zhǎn fá zhù míng, jí wèi zhōng wèi, lì mín yì diāo bì. shì suì, qí zuò bù shèng rèn dǐ zuì. shàng nǎi fù yǐ wáng wēn shū wèi zhōng wèi, zhào yǔ wèi tíng wèi. hòu sì nián, yǔ yǐ lǎo, biǎn wèi yàn xiāng.
中尉尹齊素以敢斬伐著名,及為中尉,吏民益雕敝。是歲,齊坐不勝任抵罪。上乃復以王溫舒為中尉,趙禹為廷尉。後四年,禹以老,貶為燕相。
shì shí lì zhì yǐ cǎn kè xiāng shàng, dú zuǒ nèi shǐ ér kuān, quàn nóng yè, huǎn xíng fá, lǐ yù sòng, wù zài dé rén xīn zé yòng rén hòu shì, tuī qíng yǔ xià, bù qiú míng shēng, lì mín dà xìn ài zhī shōu zū shuì shí, cái kuò xiá, yǔ mín xiāng jiǎ dài, yǐ gù zū duō bù rù. hòu yǒu jūn fā, zuǒ nèi shǐ yǐ fù zū kè diàn, dāng miǎn mín wén dāng miǎn, jiē kǒng shī zhī, dà jiā niú chē xiǎo jiā dān fù shū zū, qiǎng shǔ bù jué, kè gèng yǐ zuì. shàng yóu cǐ yù qí kuān.
是時吏治以慘刻相尚,獨左內史兒寬,勸農業,緩刑罰,理獄訟,務在得人心;擇用仁厚士,推情與下,不求名聲,吏民大信愛之;收租稅時,裁闊狹,與民相假貸,以故租多不入。後有軍發,左內史以負租課殿,當免;民聞當免,皆恐失之,大家牛車、小家擔負輸租,繦屬不絕,課更以最。上由此愈奇寬。
chū, nán yuè wén wáng qiǎn qí zi yīng qí rù sù wèi, zài zhǎng ān qǔ hán dān jiū shì nǚ, shēng zǐ xìng. wén wáng hōng, yīng qí lì, nǎi cáng qí xiān wǔ dì xǐ, shàng shū qǐng lì jiū shì nǚ wèi hòu, xìng wèi sì. hàn shù shǐ shǐ zhě fēng yù yīng qí rù cháo. yīng qí shàng lè shàn shā shēng zì zì, jù rù jiàn yào, yòng hàn fǎ bǐ nèi zhū hóu, gù chēng bìng, suì bù rù jiàn. yīng qí hōng, shì yuē míng wáng. tài zǐ xìng dài lì, qí mǔ wèi tài hòu.
初,南越文王遣其子嬰齊入宿衛,在長安取邯鄲樛氏女,生子興。文王薨,嬰齊立,乃藏其先武帝璽,上書請立樛氏女為後,興為嗣。漢數使使者風諭嬰齊入朝。嬰齊尚樂擅殺生自恣,懼入見要,用漢法比內諸侯,固稱病,遂不入見。嬰齊薨,諡曰明王。太子興代立,其母為太后。
tài hòu zì wèi wèi yīng qí jī shí, cháng yǔ bà líng rén ān guó shǎo jì tōng. shì suì, shàng shǐ ān guó shǎo jì wǎng yù wáng wáng tài hòu yǐ rù cháo, bǐ nèi zhū hóu, lìng biàn shì jiàn dài fū zhōng jūn děng xuān qí cí, yǒng shì wèi chén děng fǔ qí jué, wèi wèi lù bó dé jiāng bīng tún guì yáng dài shǐ zhě. nán yuè wáng nián shào, tài hòu zhōng guó rén ān guó shǎo jì wǎng, fù yǔ sī tōng, guó rén pō zhī zhī, duō bù fù tài hòu. tài hòu kǒng luàn qǐ, yì yù yǐ hàn wēi, shù quàn wáng jí qún chén qiú nèi shǔ jí yīn shǐ zhě shàng shū, qǐng bǐ nèi zhū hóu, sān suì yī zhāo, chú biān guān. yú shì tiān zǐ xǔ zhī, cì qí chéng xiàng lǚ jiā yín yìn jí nèi shǐ zhōng wèi tài fù yìn, yú dé zì zhì chú qí gù qíng yì xíng, yòng hàn fǎ, bǐ nèi zhū hóu. shǐ zhě jiē liú, tián fǔ zhī.
太后自未為嬰齊姬時,嘗與霸陵人安國少季通。是歲,上使安國少季往諭王、王太后以入朝,比內諸侯,令辯士諫大夫終軍等宣其辭,勇士魏臣等輔其決,衛尉路博德將兵屯桂陽待使者。南越王年少,太后中國人;安國少季往,復與私通,國人頗知之,多不附太后。太后恐亂起,亦欲倚漢威,數勸王及群臣求內屬;即因使者上書,請比內諸侯,三歲一朝,除邊關。於是天子許之,賜其丞相呂嘉銀印及內史、中尉、太傅印,餘得自置;除其故黥、劓刑,用漢法,比內諸侯。使者皆留,填撫之。
shàng xíng xìng yōng, qiě jiāo, huò yuē: wǔ dì, tài yī zhī zuǒ yě. yí lì tài yī, ér shàng qīn jiāo. shàng yí wèi dìng. qí rén gōng sūn qīng yuē: jīn nián dé bǎo dǐng, qí dōng xīn sì shuò dàn dōng zhì, yǔ huáng dì shí děng. qīng yǒu zhá shū yuē: huáng dì dé bǎo dǐng, shì suì jǐ yǒu shuò dàn dōng zhì, fán sān bǎi bā shí nián, huáng dì xiān dēng yú tiān. yīn bì rén zòu zhī. shàng dà yuè, zhào wèn, qīng duì yuē: shòu cǐ shū shēn gōng, shēn gōng yuē: hàn xìng fù dāng huáng dì zhī shí, hàn zhī shèng zhě zài gāo zǔ zhī sūn qiě céng sūn yě. bǎo dǐng chū ér yǔ shén tōng, huáng dì jiē wàn líng míng tíng, míng tíng zhě gān quán yě. huáng dì cǎi shǒu shān tóng, zhù dǐng yú jīng shān xià, dǐng jì chéng, yǒu lóng chuí hú rán xià yíng huáng dì, huáng dì shàng qí lóng, yǔ qún chén hòu gōng qī shí yú rén jù dēng tiān. yú shì tiān zǐ yuē: jiē hū! chéng dé rú huáng dì, wú shì qù qī zǐ rú tuō xǐ ěr! bài qīng wèi láng, shǐ dōng hòu shén yú tài shì.
上行幸雍,且郊,或曰:「五帝,泰一之佐也。宜立泰一,而上親郊。」上疑未定。齊人公孫卿曰:「今年得寶鼎,其冬辛巳朔旦冬至,與黃帝時等。」卿有札書曰:「黃帝得寶鼎,是歲己酉朔旦冬至,凡三百八十年,黃帝仙登於天。」因嬖人奏之。上大悅,召問,卿對曰:「受此書申公,申公曰:『漢興復當黃帝之時,漢之聖者在高祖之孫且曾孫也。寶鼎出而與神通,黃帝接萬靈明庭,明庭者甘泉也。黃帝采首山銅,鑄鼎於荊山下,鼎既成,有龍垂鬍髯下迎黃帝,黃帝上騎龍,與群臣後宮七十餘人俱登天。』」於是天子曰:「嗟乎!誠得如黃帝,吾視去妻子如脫屣耳!」拜卿為郎,使東候神於太室。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán dǐng wǔ nián jǐ sì, gōng yuán qián yī yī èr nián strong
世孝武皇帝中之下元鼎五年(己巳,公元前一一二年)
dōng, shí yuè, shàng cí wǔ zhì yú yōng, suì yú lǒng, xī dēng kōng tóng. lǒng xī shǒu yǐ xíng wǎng zú, tiān zǐ cóng guān bù dé shí, huáng kǒng, zì shā. yú shì shàng běi chū xiāo guān, cóng shù wàn qí liè xīn qín zhōng, yǐ lēi biān bīng ér guī. xīn qín zhōng huò qiān lǐ wú tíng jiǎo, yú shì zhū běi dì tài shǒu yǐ xià. shàng yòu xìng gān quán, lì tài yī cí tán, suǒ yòng cí jù rú yōng yī zhì ér yǒu jiā yān. wǔ dì tán huán jū qí xià sì fāng dì, wèi zhuì shí qún shén cóng zhě jí běi dǒu yún. shí yī yuè, xīn sì shuò, dōng zhì, mèi shuǎng, tiān zǐ shǐ jiāo bài tài yī, zhāo zhāo rì, xī xī yuè zé yī. qí cí, liè huǒ mǎn tán, tán páng hēng chuī jù. yǒu sī yún: cí shàng yǒu guāng. yòu yún: zhòu yǒu huáng qì shàng shǔ tiān. tài shǐ lìng tán cí guān kuān shū děng qǐng sān suì tiān zǐ yī jiāo jiàn, zhào cóng zhī.
冬,十月,上祠五畤於雍,遂逾隴,西登崆峒。隴西守以行往卒,天子從官不得食,惶恐,自殺。於是上北出蕭關,從數萬騎獵新秦中,以勒邊兵而歸。新秦中或千里無亭繳,於是誅北地太守以下。上又幸甘泉,立泰一祠壇,所用祠具如雍一畤而有加焉。五帝壇環居其下四方地,為醊食群神從者及北斗雲。十一月,辛巳朔,冬至,昧爽,天子始郊拜泰一,朝朝日,夕夕月則揖。其祠,列火滿壇,壇旁亨炊具。有司云:「祠上有光。」又云:「晝有黃氣上屬天。」太史令談、祠官寬舒等請三歲天子一郊見,詔從之。
nán yuè wáng wáng tài hòu chì zhì xíng zhuāng, zhòng jī wèi rù cháo jù. qí xiāng lǚ jiā, nián zhǎng yǐ, xiāng sān wáng, zōng lǚ shì huàn wèi zhǎng lì zhě qī shí yú rén, nán jǐn shàng wáng nǚ, nǚ jǐn jià wáng zǐ dì zōng shì, jí cāng wú qín wáng yǒu lián, qí jū guó zhōng shén zhòng, dé zhòng xīn yù yú wáng. wáng zhī shàng shū, shù jiàn zhǐ wáng, wáng fú tīng yǒu pàn xīn, shù chēng bìng, bù jiàn hàn shǐ zhě. shǐ zhě jiē zhù yì jiā, shì wèi néng zhū. wáng wáng tài hòu yì kǒng jiā děng xiān shì fā, yù jiè hàn shǐ zhě quán, móu zhū jiā děng, nǎi zhì jiǔ qǐng shǐ zhě, dà chén jiē shì zuò yǐn. jiā dì wèi jiāng, jiāng zú jū gōng wài. jiǔ xíng, tài hòu wèi jiā yuē: nán yuè nèi shǔ, guó zhī lì yě ér xiāng jūn kǔ bù biàn zhě, hé yě? yǐ jī nù shǐ zhě, shǐ zhě hú yí xiāng zhàng, suì mò gǎn fā. jiā jiàn ěr mù fēi shì, jí qǐ ér chū. tài hòu nù, yù cōng jiā yǐ máo, wáng zhǐ tài hòu. jiā suì chū, jiè qí dì bīng jiù shě, chēng bìng, bù kěn jiàn wáng jí shǐ zhě, yīn yǔ dà chén móu zuò luàn. wáng sù wú yì zhū jiā, jiā zhī zhī, yǐ gù shù yuè bù fā.
南越王、王太后飭治行裝,重齎為入朝具。其相呂嘉,年長矣,相三王,宗旅仕宦為長吏者七十餘人,男盡尚王女,女盡嫁王子弟、宗室,及蒼梧秦王有連,其居國中甚重,得眾心愈於王。王之上書,數諫止王,王弗聽;有畔心,數稱病,不見漢使者。使者皆注意嘉,勢未能誅。王、王太后亦恐嘉等先事發,欲介漢使者權,謀誅嘉等,乃置酒請使者,大臣皆侍坐飲。嘉弟為將,將卒居宮外。酒行,太后謂嘉曰:「南越內屬,國之利也;而相君苦不便者,何也?」以激怒使者,使者狐疑相杖,遂莫敢發。嘉見耳目非是,即起而出。太后怒,欲鏦嘉以矛,王止太后。嘉遂出,介其弟兵就舍,稱病,不肯見王及使者,陰與大臣謀作亂。王素無意誅嘉,嘉知之,以故數月不發。
tiān zǐ wén jiā bù tīng mìng, wáng wáng tài hòu gū ruò bù néng zhì, shǐ zhě qiè wú jué yòu yǐ wèi wáng wáng tài hòu yǐ fù hàn, dú lǚ jiā wèi luàn, bù zú yǐ xìng bīng, yù shǐ zhuāng cān yǐ èr qiān rén wǎng shǐ. cān yuē: yǐ hǎo wǎng, shù rén zú yǐ yǐ wǔ wǎng, èr qiān rén wú zú yǐ wèi yě. cí bù kě, tiān zǐ bà cān. jiá zhuàng shì gù jì běi xiāng hán qiān qiū fèn yuē: yǐ qū qū zhī yuè, yòu yǒu wáng wáng tài hòu yīng, dú xiāng lǚ jiā wèi hài, yuàn dé yǒng shì sān bǎi rén, bì zhǎn jiā yǐ bào. yú shì tiān zǐ qiǎn qiān qiū yǔ wáng tài hòu dì jiū lè jiāng èr qiān rén wǎng, rù yuè jìng. lǚ jiā děng nǎi suì fǎn, xià lìng guó zhōng yuē: wáng nián shào. tài hòu, zhōng guó rén yě, yòu yǔ shǐ zhě luàn, zhuān yù nèi shǔ, jǐn chí xiān wáng bǎo qì rù xiàn tiān zǐ yǐ zì mèi duō cóng rén xíng, zhì zhǎng ān, lǔ mài yǐ wèi tóng pú qǔ zì tuō yī shí zhī lì, wú gù zhào shì shè jì wèi wàn shì lǜ jì zhī yì. nǎi yǔ qí dì jiāng zú gōng shā wáng wáng tài hòu jí hàn shǐ zhě, qiǎn rén gào cāng wú qín wáng jí qí zhū jùn xiàn, lì míng wáng zhǎng nán yuè qī zǐ shù yáng hóu jiàn dé wèi wáng. ér hán qiān qiū bīng rù, pò shù xiǎo yì. qí hòu yuè kāi zhí dào gěi shí, wèi zhì pān yú sì shí lǐ, yuè yǐ bīng jī qiān qiū děng, suì miè zhī shǐ rén hán fēng hàn shǐ zhě jié zhì sāi shàng, hǎo wèi mán cí xiè zuì, fā bīng shǒu yào hài chù.
天子聞嘉不聽命,王、王太后孤弱不能制,使者怯無決;又以為王、王太后已附漢,獨呂嘉為亂,不足以興兵,欲使莊參以二千人往使。參曰:「以好往,數人足矣;以武往,二千人無足以為也。」辭不可,天子罷參。郟壯士故濟北相韓千秋奮曰:「以區區之越,又有王、王太后應,獨相呂嘉為害,願得勇士三百人,必斬嘉以報。」於是天子遣千秋與王太后弟樛樂將二千人往,入越境。呂嘉等乃遂反,下令國中曰:「王年少。太后,中國人也,又與使者亂,專欲內屬,盡持先王寶器入獻天子以自媚;多從人行,至長安,虜賣以為僮僕;取自脫一時之利,無顧趙氏社稷、為萬世慮計之意。」乃與其弟將卒攻殺王、王太后及漢使者,遣人告蒼梧秦王及其諸郡縣,立明王長男越妻子術陽侯建德為王。而韓千秋兵入,破數小邑。其後越開直道給食,未至番禺四十里,越以兵擊千秋等,遂滅之;使人函封漢使者節置塞上,好為謾辭謝罪,發兵守要害處。
chūn, sān yuè, rén wǔ, tiān zǐ wén nán yuè fǎn, yuē: hán qiān qiū suī wú gōng, yì jūn fēng zhī guān, fēng qí zi yán nián wèi chéng ān hóu jiū lè zǐ wèi wáng tài hòu, shǒu yuàn shǔ hàn, fēng qí zi guǎng dé wèi lóng kàng hóu.
春,三月,壬午,天子聞南越反,曰:「韓千秋雖無功,亦軍鋒之冠,封其子延年為成安侯;樛樂姊為王太后,首願屬漢,封其子廣德為龍亢侯。」
xià, sì yuè, shè tiān xià.
夏,四月,赦天下。
dīng chǒu huì, rì yǒu shí zhī.
丁丑晦,日有食之。
qiū, qiǎn fú bō jiāng jūn lù bó dé chū guì yáng, xià huáng shuǐ lóu chuán jiāng jūn yáng pū chū yù zhāng, xià chēng shuǐ guī yì yuè hóu yán wèi gē chuán jiāng jūn, chū líng líng, xià lí shuǐ jiǎ wèi xià lài jiāng jūn, xià cāng wú jiē jiāng zuì rén, jiāng huái yǐ cái lóu chuán shí wàn rén. yuè chí yì hóu yí bié jiāng bā shǔ zuì rén, fā yè láng bīng, xià zāng kē jiāng, xián huì pān yú.
秋,遣伏波將軍路博德出桂陽,下湟水;樓船將軍楊仆出豫章,下湞水;歸義越侯嚴為戈船將軍,出零陵,下離水;甲為下瀨將軍,下蒼梧;皆將罪人,江、淮以財樓船十萬人。越馳義侯遺別將巴、蜀罪人,發夜郎兵,下牂柯江,咸會番禺。
qí xiāng bo shì shàng shū, qǐng fù zǐ yǔ qí xí chuán zhě wǎng sǐ nán yuè. tiān zǐ xià zhào bāo měi shì, cì jué guān nèi hóu, jīn liù shí jīn, tián shí qǐng, bù gào tiān xià tiān xià mò yīng. shì shí liè hóu yǐ bǎi shù, jiē mò qiú cóng jūn jī yuè. huì jiǔ yuè cháng zhòu, jì zōng miào, liè hóu yǐ lìng xiàn jīn zhù jì. shào fǔ shěng jīn, jīn yǒu qīng jí sè è zhě, shàng jiē lìng hé yǐ bù jìng, duó jué zhě bǎi liù rén. xīn sì, chéng xiàng zhào zhōu zuò zhī liè hóu zhòu jīn qīng, xià yù, zì shā.
齊相卜式上書,請父子與齊習船者往死南越。天子下詔褒美式,賜爵關內侯,金六十斤,田十頃,布告天下;天下莫應。是時列侯以百數,皆莫求從軍擊越。會九月嘗酎,祭宗廟,列侯以令獻金助祭。少府省金,金有輕及色惡者,上皆令劾以不敬,奪爵者百六人。辛巳,丞相趙周坐知列侯酎金輕,下獄,自殺。
bǐng shēn, yǐ yù shǐ dài fū shí qìng wèi chéng xiàng, fēng mù qiū hóu. shí guó jiā duō shì, sāng hóng yáng děng zhì lì, wáng wēn shū zhī shǔ jùn fǎ, ér ér kuān děng tuī wén xué, jiē wèi jiǔ qīng, gèng jìn yòng shì. shì bù guān jué yú chéng xiàng, chéng xiàng qìng chún jǐn ér yǐ.
丙申,以御史大夫石慶為丞相,封牧丘侯。時國家多事,桑弘羊等致利,王溫舒之屬峻法,而兒寬等推文學,皆為九卿,更進用事。事不關決於丞相,丞相慶醇謹而已。
wǔ lì jiāng jūn zhuāng zhì xíng, dōng rù hǎi qiú qí shī. jì ér bù gǎn rù hǎi, zhī tài shān cí. shàng shǐ rén suí yàn, shí wú suǒ jiàn. wǔ lì wàng yán jiàn qí shī, qí fāng jǐn duō bù shòu, zuò wū wǎng, yāo zhǎn lè chéng hóu yì qì shì.
五利將軍裝治行,東入海求其師。既而不敢入海,之太山祠。上使人隨驗,實無所見。五利妄言見其師,其方盡多不售,坐誣罔,腰斬;樂成侯亦棄市。
xī qiāng zhòng shí wàn rén fǎn, yǔ xiōng nú tōng shǐ, gōng gù ān, wéi bāo hǎn. xiōng nú rù wǔ yuán, shā tài shǒu.
西羌眾十萬人反,與匈奴通使,攻故安,圍包罕。匈奴入五原,殺太守。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán dǐng liù nián gēng wǔ, gōng yuán qián yī yī yī nián strong
世孝武皇帝中之下元鼎六年(庚午,公元前一一一年)
dōng, fā zú shí wàn rén, qiǎn jiāng jūn lǐ xī láng zhōng lìng xú zì wèi zhēng xī qiāng, píng zhī.
冬,發卒十萬人,遣將軍李息、郎中令徐自為征西羌,平之。
lóu chuán jiāng jūn yáng pū rù yuè dì, xiān xiàn xún xiá, pò shí mén, cuò yuè fēng, yǐ shù wàn rén dài fú bō jiāng jūn lù bó dé zhì jù jìn, lóu chuán jū qián, zhì pān yú. nán yuè wáng jiàn dé xiāng lǚ jiā chéng shǒu. lóu chuán jū dōng nán miàn, fú bō jū xī běi miàn. huì mù, lóu chuán gōng bài yuè rén, zòng huǒ shāo chéng. fú bō wèi yíng, qiǎn shǐ zhě zhāo xiáng zhě, cì yìn shòu, fù zòng lìng xiāng zhāo. lóu chuán lì gōng shāo dí, qū ér rù fú bō yíng zhōng. lí dàn, chéng zhōng jiē jiàng. jiàn dé jiā yǐ yè wáng rù hǎi, fú bō qiǎn rén zhuī zhī. xiào wèi sī mǎ sū hóng dé jiàn dé, yuè láng dōu jī dé jiā. gē chuán xià lài jiāng jūn bīng jí chí yì hóu suǒ fā yè láng bīng wèi xià, nán yuè yǐ píng yǐ. suì yǐ qí dì wèi nán hǎi cāng wú yù lín hé pǔ jiāo zhǐ jiǔ zhēn rì nán zhū yá dān ěr jiǔ jùn. shī hái, shàng yì fēng fú bō fēng lóu chuán wèi jiāng liáng hóu, sū hóng wèi hǎi cháng hóu, dōu jī wèi lín cài hóu, jí yuè jiàng jiāng cāng wú wáng zhào guāng děng sì rén jiē wèi hóu.
樓船將軍楊仆入越地,先陷尋峽,破石門,挫越鋒,以數萬人待伏波將軍路博德至俱進,樓船居前,至番禺。南越王建德、相呂嘉城守。樓船居東南面,伏波居西北面。會暮,樓船攻敗越人,縱火燒城。伏波為營,遣使者招降者,賜印綬,復縱令相招。樓船力攻燒敵,驅而入伏波營中。黎旦,城中皆降。建德、嘉已夜亡入海,伏波遣人追之。校尉司馬蘇弘得建德,越郎都稽得嘉。戈船、下瀨將軍兵及馳義侯所發夜郎兵未下,南越已平矣。遂以其地為南海、蒼梧、鬱林、合浦、交趾、九真、日南、珠厓、儋耳九郡。師還,上益封伏波;封樓船為將梁侯,蘇弘為海常侯,都稽為臨蔡侯,及越降將蒼梧王趙光等四人皆為侯。
gōng sūn qīng hòu shén hé nán, yán jiàn xiān rén jī gōu shì chéng shàng. chūn, tiān zǐ qīn xìng gōu shì chéng shì jī, wèn qīng: dé wú xiào wén chéng wǔ lì hū? qīng yuē: xiān zhě fēi yǒu qiú rén zhǔ, rén zhǔ zhě qiú zhī. qí dào fēi kuān jiǎ, shén bù lái. yán shén shì rú yū dàn, jī yǐ suì yuè, nǎi kě zhì yě. shàng xìn zhī. yú shì jùn guó gè chú dào, shàn zhì gōng guān míng shān shén cí yǐ wàng xìng yān.
公孫卿候神河南,言見仙人跡緱氏城上。春,天子親幸緱氏城視跡,問卿:「得毋效文成、五利乎?」卿曰:「仙者非有求人主,人主者求之。其道非寬假,神不來。言神事如迂誕,積以歲月,乃可致也。」上信之。於是郡、國各除道,繕治宮觀、名山、神祠以望幸焉。
sài nán yuè, cí tài yī hòu tǔ, shǐ yòng lè wǔ.
賽南越,祠泰一、后土,始用樂舞。
chí yì hóu fā nán yí bīng, yù yǐ jī nán yuè. qiě lán jūn kǒng yuǎn xíng páng guó lǔ qí lǎo ruò, nǎi yǔ qí zhòng fǎn, shā shǐ zhě jí jiān wèi tài shǒu. hàn nǎi fā bā shǔ zuì rén dāng jī nán yuè zhě bā xiào wèi, qiǎn zhōng láng jiāng guō chāng wèi guǎng jiāng ér jī zhī, zhū qiě lán jí qióng jūn zuó hóu, suì píng nán yí wèi zāng kē jùn. yè láng hóu shǐ yǐ nán yuè, nán yuè yǐ miè, yè láng suì rù cháo, shàng yǐ wèi lǎng wáng. rǎn máng jiē zhèn kǒng, qīng chén zhì lì, nǎi yǐ qióng dōu wèi yuè guī jùn, zuó dōu wèi shěn lí jùn, rǎn máng wèi wèn shān jùn, guǎng hàn xī bái mǎ wèi wǔ dū jùn.
馳義侯發南夷兵,欲以擊南越。且蘭君恐遠行旁國虜其老弱,乃與其眾反,殺使者及犍為太守。漢乃發巴、蜀罪人當擊南越者八校尉,遣中郎將郭昌、衛廣將而擊之,誅且蘭及邛君、莋侯,遂平南夷為牂柯郡。夜郎侯始倚南越,南越已滅,夜郎遂入朝,上以為朗王。冉駹皆振恐,清臣置吏,乃以邛都為越巂郡,莋都為沈黎郡,冉駹為汶山郡,廣漢西白馬為武都郡。
chū, dōng yuè wáng yú shàn shàng shū, qǐng yǐ zú bā qiān rén cóng lóu chuán jī lǚ jiā bīng zhì jiē yáng, yǐ hǎi fēng bō wèi jiě, bù xíng, chí liǎng duān, yīn shǐ nán yuè. jí hàn pò pān yú, bù zhì. yáng pū shàng shū yuàn biàn yǐn bīng jī dōng yuè shàng yǐ shì zú láo juàn, bù xǔ, lìng zhū xiào tún yù zhāng méi lǐng yǐ dài mìng. yú shàn wén lóu chuán qǐng zhū zhī, hàn bīng lín jìng, nǎi suì fǎn, fā bīng jù hàn dào, hào jiāng jūn zōu lì děng wèi tūn hàn jiāng jūn, rù bái shā wǔ lín méi lǐng, shā hàn sān xiào wèi. shì shí, hàn shǐ dà nóng zhāng chéng gù shān zhōu hóu chǐ jiāng tún, fú gǎn jī, què jiù biàn chù, jiē zuò wèi nuò zhū. yú shàn zì chēng wǔ dì.
初,東越王餘善上書,請以卒八千人從樓船擊呂嘉;兵至揭揚,以海風波為解,不行,持兩端,陰使南越。及漢破番禺,不至。楊仆上書願便引兵擊東越;上以士卒勞倦,不許,令諸校屯豫章、梅嶺以待命。餘善聞樓船請誅之,漢兵臨境,乃遂反,發兵距漢道,號將軍騶力等為吞漢將軍,入白沙、武林、梅嶺,殺漢三校尉。是時,漢使大農張成、故山州侯齒將屯,弗敢擊,卻就便處,皆坐畏懦誅。餘善自稱武帝。
shàng yù fù shǐ yáng pū jiāng, wèi qí fá qián láo, yǐ shū chì zé zhī yuē: jiāng jūn zhī gōng dú yǒu xiān pò shí mén xún xiá, fēi yǒu zhǎn jiāng qiān qí zhī shí yě, wū zú yǐ jiāo rén zāi! qián pò pān yú, bǔ jiàng zhě yǐ wèi lǔ, jué sǐ rén yǐ wèi huò, shì yī guò yě shǐ jiàn dé lǚ jiā dé yǐ dōng yuè wèi yuán, shì èr guò yě shì zú bào lù lián suì, jiāng jūn bù niàn qí qín láo, ér qǐng chéng chuán xíng sāi, yīn yòng guī jiā, huái yín huáng, chuí sān zǔ, kuā xiāng lǐ, shì sān guò yě shī qī nèi gù, yǐ dào è wèi jiě, shì sì guò yě wèn jūn shǔ dāo jià ér yáng bù zhī, xié wěi gàn jūn, shì wǔ guò yě. shòu zhào bù zhì lán chí, míng rì yòu bù duì. jiǎ lìng jiāng jūn zhī lì, wèn zhī bù duì, lìng zhī bù cóng, qí zuì hé rú? tuī cǐ xīn zài wài, jiāng hǎi zhī jiān kě dé xìn hū? jīn dōng yuè shēn rù, jiāng jūn néng lǜ zhòng yǐ yǎn guò bù? pū huáng kǒng duì yuē: yuàn jǐn sǐ shú zuì! shàng nǎi qiǎn héng hǎi jiāng jūn hán shuō chū jù zhāng, fú hǎi cóng dōng fāng wǎng lóu chuán jiāng jūn yáng pū chū wǔ lín, zhōng wèi wáng wēn shū chū méi lǐng, yǐ yuè hóu wèi gē chuán xià lài jiāng jūn, chū ruò xié bái shā, yǐ jī dōng yuè.
上欲復使楊仆將,為其伐前勞,以書敕責之曰:「將軍之功獨有先破石門、尋峽,非有斬將搴旗之實也,烏足以驕人哉!前破番禺,捕降者以為虜,掘死人以為獲,是一過也;使建德、呂嘉得以東越為援,是二過也;士卒暴露連歲,將軍不念其勤勞,而請乘傳行塞,因用歸家,懷銀、黃,垂三組,夸鄉里,是三過也;失期內顧,以道惡為解,是四過也;問君蜀刀價而陽不知,挾偽干君,是五過也。受詔不至蘭池,明日又不對。假令將軍之吏,問之不對,令之不從,其罪何如?推此心在外,江海之間可得信乎?今東越深入,將軍能率眾以掩過不?」仆惶恐對曰:「願盡死贖罪!」上乃遣橫海將軍韓說出句章,浮海從東方往;樓船將軍楊仆出武林,中尉王溫舒出梅嶺,以越侯為戈船、下瀨將軍,出若邪、白沙,以擊東越。
bó wàng hóu jì yǐ tōng xī yù zūn guì, qí lì shì zhēng shàng shū yán wài guó qí guài lì hài qiú shǐ. tiān zǐ wèi qí jué yuǎn, fēi rén suǒ lè pèi, tīng qí yán, yǔ jié, mù lì mín, wú wèn suǒ cóng lái, wèi jù bèi rén zhòng qiǎn zhī, yǐ guǎng qí dào. lái hái, bù néng wú qīn dào bì wù jí shǐ shī zhǐ, tiān zǐ wèi qí xí zhī, zhé fù àn zhì zhòng zuì, yǐ jī nù lìng shú, fù qiú shǐ, shǐ duān wú qióng, ér qīng fàn fǎ. qí lì zú yì zhé fù shèng tuī wài guó suǒ yǒu, yán dà zhě yǔ jié, yán xiǎo zhě wèi fù, gù wàng yán wú xíng zhī tú jiē zhēng xiào zhī. qí shǐ jiē pín rén zǐ, sī xiàn guān jī wù, yù jiàn shì yǐ sī qí lì. wài guó yì yàn hàn shǐ, rén rén yǒu yán qīng zhòng, dù hàn bīng yuǎn bù néng zhì, ér jìn qí shí wù yǐ kǔ hàn shǐ. hàn shǐ fá jué, jī yuàn zhì xiāng gōng jī. ér lóu lán chē shī, xiǎo guó dāng kōng dào, gōng hàn shǐ wáng huī děng yóu shén, ér xiōng nú qí bīng yòu shí zhē jī zhī. shǐ zhě zhēng yán xī yù jiē yǒu chéng yì, bīng ruò yì jī. yú shì tiān zǐ qiǎn fú jǔ jiāng jūn gōng sūn hè jiāng wàn wǔ qiān qí, chū jiǔ yuán èr qiān yú lǐ, zhì fú jǔ jǐng ér hái xiōng hé jiāng jūn zhào pò nú jiāng wàn yú qí chū lìng jū shù qiān lǐ, zhì xiōng hé shuǐ ér hái yǐ chì zhú xiōng nú, bù shǐ zhē hàn shǐ, jiē bù jiàn xiōng nú yī rén. nǎi fēn wǔ wēi jiǔ quán dì zhì zhāng yē dūn huáng jùn, xǐ mín yǐ shí zhī.
博望侯既以通西域尊貴,其吏士爭上書言外國奇怪利害求使。天子為其絕遠,非人所樂旆,聽其言,予節,募吏民,毋問所從來,為具備人眾遣之,以廣其道。來還,不能毋侵盜幣物及使失指,天子為其習之,輒覆按致重罪,以激怒令贖,復求使,使端無窮,而輕犯法。其吏卒亦輒復盛推外國所有,言大者予節,言小者為副,故妄言無行之徒皆爭效之。其使皆貧人子,私縣官齎物,欲賤市以私其利。外國亦厭漢使,人人有言輕重,度漢兵遠不能至,而禁其食物以苦漢使。漢使乏絕,積怨至相攻擊。而樓蘭、車師,小國當空道,攻漢使王恢等尤甚,而匈奴奇兵又時遮擊之。使者爭言西域皆有城邑,兵弱易擊。於是天子遣浮沮將軍公孫賀將萬五千騎,出九原二千餘里,至浮沮井而還;匈河將軍趙破奴將萬餘騎出令居數千里,至匈河水而還;以斥逐匈奴,不使遮漢使,皆不見匈奴一人。乃分武威、酒泉地置張掖、敦煌郡,徙民以實之。
shì suì, qí xiāng bo shì wèi yù shǐ dài fū. shì jì zài wèi, nǎi yán: jùn guó duō bù biàn xiàn guān zuò yán tiě qì, kǔ è jià guì, huò qiáng lìng mín mǎi zhī ér chuán yǒu suàn, shāng zhě shǎo, wù guì. shàng yóu shì bù yuè bo shì.
是歲,齊相卜式為御史大夫。式既在位,乃言:「郡、國多不便縣官作鹽鐵器,苦惡價貴,或強令民買之;而船有算,商者少,物貴。」上由是不悅卜式。
chū, sī mǎ xiàng rú bìng qiě sǐ, yǒu yí shū, sòng gōng dé, yán fú ruì, quàn shàng fēng tài shān. shàng gǎn qí yán, huì dé bǎo dǐng, shàng nǎi yǔ gōng qīng zhū shēng yì fēng chán. fēng chán yòng xī kuàng jué, mò zhī qí yí, ér zhū fāng shì yòu yán: fēng chán zhě hé bù sǐ zhī míng yě, huáng dì yǐ shàng, fēng chán jiē zhì guài wù, yǔ shén tōng, qín huáng dì bù dé shàng fēng. bì xià bì yù shàng, shāo shàng jí wú fēng yǔ, suì shàng fēng yǐ. shàng yú shì nǎi lìng zhū rú cǎi shàng shū zhōu guān wáng zhì zhī wén, cǎo fēng chán yí, shù nián bù chéng. shàng yǐ wèn zuǒ nèi shǐ ér kuān, kuān yuē: fēng tài shān, chán liáng fù, zhāo xìng kǎo ruì, dì wáng zhī shèng jié yě rán xiǎng jiàn zhī yì, bù zhe yú jīng. chén yǐ wèi fēng chán gào chéng, hé qū yú tiān dì shén zhǐ, wéi shèng zhǔ suǒ yóu, zhì dìng qí dāng, fēi qún chén zhī suǒ néng liè. jīn jiāng jǔ dà shì, yōu yóu shù nián, shǐ qún chén dé rén rén zì jǐn, zhōng mò néng chéng. wéi tiān zǐ jiàn zhōng hé zhī jí, jiān zǒng tiáo guàn, jīn shēng ér yù zhèn zhī, yǐ shùn chéng tiān qìng, chuí wàn shì zhī jī. shàng nǎi zì zhì yí, pō cǎi rú shù yǐ wén zhī. shàng wèi fēng chán cí qì, yǐ shì qún rú, huò yuē bù yǔ gǔ tóng, yú shì jǐn bà zhū rú bù yòng. shàng yòu yǐ gǔ zhě xiān zhèn bīng shì lǚ, rán hòu fēng chán.
初,司馬相如病且死,有遺書,頌功德,言符瑞,勸上封泰山。上感其言,會得寶鼎,上乃與公卿諸生議封禪。封禪用希曠絕,莫知其儀,而諸方士又言:「封禪者合不死之名也,黃帝以上,封禪皆致怪物,與神通,秦皇帝不得上封。陛下必欲上,稍上即無風雨,遂上封矣。」上於是乃令諸儒采《尚書》、《周官》、《王制》之文,草封禪儀,數年不成。上以問左內史兒寬,寬曰:「封泰山,禪梁父,昭姓考瑞,帝王之盛節也;然享薦之義,不著於經。臣以為封禪告成,合祛於天地神衹,唯聖主所由,制定其當,非群臣之所能列。今將舉大事,優遊數年,使群臣得人人自盡,終莫能成。唯天子建中和之極,兼總條貫,金聲而玉振之,以順成天慶,垂萬世之基。」上乃自製儀,頗采儒術以文之。上為封禪祠器,以示群儒,或曰「不與古同」,於是盡罷諸儒不用。上又以古者先振兵釋旅,然後封禪。
strong shì xiào wǔ huáng dì zhōng zhī xià yuán fēng yuán nián xīn wèi, gōng yuán qián yī yī líng nián strong
世孝武皇帝中之下元封元年(辛未,公元前一一零年)
dōng, shí yuè, xià zhào yuē: nán yuè dōng ōu, xián fú qí gū xī mán běi yí, pō wèi jí mù zhèn jiāng xún biān chuí, gōng bǐng wǔ jié, zhì shí èr bù jiāng jūn, qīn shuài shī yān. nǎi xíng, zì yún yáng běi lì shàng jùn xī hé wǔ yuán, chū zhǎng chéng, běi dēng dān yú tái, zhì shuò fāng, lín běi hé, lè bīng shí bā wàn qí, jīng qí jìng qiān yú lǐ, yǐ jiàn wǔ jié, wēi xiōng nú. qiǎn shǐ zhě guō jí gào dān yú yuē: nán yuè wáng tóu yǐ xiàn yú hàn běi què. jīn dān yú néng zhàn, tiān zǐ zì jiāng dài biān bù néng, jí nán miàn ér chén yú hàn, hé tú yuǎn zǒu wáng nì yú mù běi hán kǔ wú shuǐ cǎo zhī dì! wú wèi yě. yǔ zú ér dān yú dà nù, lì zhǎn zhǔ kè jiàn zhě, ér liú guō jí, qiān zhī běi hǎi shàng. rán xiōng nú yì zhé, zhōng bù gǎn chū. shàng nǎi hái, jì huáng dì zhǒng qiáo shān, shì bīng xū rú. shàng yuē: wú wén huáng dì bù sǐ, jīn yǒu zhǒng, hé yě? gōng sūn qīng yuē: huáng dì yǐ xiān shàng tiān, qún chén sī mù, zàng qí yì guān. shàng tàn yuē: wú hòu shēng tiān, qún chén yì dāng zàng wú yì guān yú dōng líng hū? nǎi hái gān quán, lèi cí tài yī.
冬,十月,下詔曰:「南越、東甌,咸伏其辜;西蠻、北夷,頗未輯睦;朕將巡邊垂,躬秉武節,置十二部將軍,親帥師焉。」乃行,自雲陽北歷上郡、西河、五原,出長城,北登單于台,至朔方,臨北河,勒兵十八萬騎,旌旗徑千餘里,以見武節,威匈奴。遣使者郭吉告單于曰:「南越王頭已縣於漢北闕。今單于能戰,天子自將待邊;不能,即南面而臣於漢,何徒遠走亡匿於幕北寒苦無水草之地!毋為也。」語卒而單于大怒,立斬主客見者,而留郭吉,遷之北海上。然匈奴亦讋,終不敢出。上乃還,祭黃帝冢橋山,釋兵須如。上曰:「吾聞黃帝不死,今有冢,何也?」公孫卿曰:「黃帝已仙上天,群臣思慕,葬其衣冠。」上嘆曰:「吾後升天,群臣亦當葬吾衣冠於東陵乎?」乃還甘泉,類祠太一。
shàng yǐ bo shì bù xí wén zhāng, biǎn zhì wèi tài zǐ tài fù, yǐ ér kuān dài wèi yù shǐ dài fū.
上以卜式不習文章,貶秩為太子太傅,以兒寬代為御史大夫。
hàn bīng rù dōng yuè jìng, dōng yuè sù fà bīng jù xiǎn, shǐ xùn běi jiāng jūn shǒu wǔ lín. lóu chuán jiāng jūn zú qián táng yuán zhōng gǔ zhǎn xùn běi jiāng jūn. gù yuè yǎn hóu wú yáng yǐ qí yì qī bǎi rén fǎn gōng yuè jūn yú hàn yáng. yuè jiàn chéng hóu áo yǔ yáo wáng jū gǔ shā yú shàn, yǐ qí zhòng jiàng. shàng fēng zhōng gǔ wèi yù ér hóu, yáng wèi mǎo shí hóu, jū gǔ wèi dōng chéng hóu, áo wèi kāi líng hóu yòu fēng héng hǎi jiāng jūn shuō wèi àn dào hóu, héng hǎi xiào wèi fú wèi liáo yīng hóu, dōng yuè jiàng jiāng duō jūn wèi wú xī hóu. shàng yǐ mǐn dì xiǎn zǔ, shù fǎn fù, zhōng wèi hòu shì huàn, nǎi zhào zhū jiāng xī xǐ qí mín yú jiāng huái zhī jiān, suì xū qí dì.
漢兵入東越境,東越素髮兵距險,使徇北將軍守武林。樓船將軍卒錢塘轅終古斬徇北將軍。故越衍侯吳陽以其邑七百人反攻越軍於漢陽。越建成侯敖與繇王居股殺餘善,以其眾降。上封終古為御兒侯,陽為卯石侯,居股為東成侯,敖為開陵侯;又封橫海將軍說為按道侯,橫海校尉福為繚嫈侯,東越降將多軍為無錫侯。上以閩地險阻,數反覆,終為後世患,乃詔諸將悉徙其民於江、淮之間,遂虛其地。
chūn, zhēng yuè, shàng xíng xìng gōu shì, lǐ jì zhōng yuè tài shì, cóng guān zài shān xià wén ruò yǒu yán wàn suì zhě sān. zhào cí guān jiā zēng tài shì cí, jìn wú fá qí cǎo mù, yǐ shān xià hù sān bǎi wèi zhī fèng yì.
春,正月,上行幸緱氏,禮祭中嶽太室,從官在山下聞若有言「萬歲」者三。詔祠官加增太室祠,禁無伐其草木,以山下戶三百為之奉邑。
shàng suì dōng xún hǎi shàng, xíng lǐ cí bā shén. qí rén zhī shàng shū yán shén guài qí fāng zhě yǐ wàn shù, nǎi yì fā chuán, lìng yán hǎi zhōng shén shān zhě shù qiān rén qiú péng lái shén rén. gōng sūn qīng chí jié cháng xiān xíng, hòu míng shān, zhì dōng lái, yán: yè jiàn dà rén, zhǎng shù zhàng, jiù zhī zé bù jiàn, qí jī shén dà, lèi qín shòu yún. qún chén yǒu yán: jiàn yī lǎo fù qiān gǒu, yán wú yù jiàn jù gōng, yǐ hū bù jiàn. shàng jì jiàn dà jī, wèi xìn, jí qún chén yòu yán lǎo fù, zé dà yǐ wèi xiān rén yě, sù liú hǎi shàng yǔ fāng shì chuán chē jí jiān shǐ qiú shén xiān, rén yǐ qiān shù.
上遂東巡海上,行禮祠八神。齊人之上疏言神怪、奇方者以萬數,乃益發船,令言海中神山者數千人求蓬萊神人。公孫卿持節常先行,候名山,至東萊,言:「夜見大人,長數丈,就之則不見,其跡甚大,類禽獸雲。」群臣有言:「見一老父牽狗,言『吾欲見巨公』,已忽不見。」上既見大跡,未信,及群臣又言老父,則大以為仙人也,宿留海上;與方士傳車及間使求神仙,人以千數。
xià, sì yuè, hái, zhì fèng gāo, lǐ cí dì zhǔ yú liáng fù. yǐ mǎo, lìng shì zhōng rú zhě pí biàn jìn shēn, shè niú xíng shì, fēng tài shān xià dōng fāng, rú jiāo cí tài yī zhī lǐ. fēng guǎng zhàng èr chǐ, gāo jiǔ chǐ, qí xià zé yǒu yù dié shū, shū mì. lǐ bì, tiān zǐ dú yǔ shì zhōng fèng chē dū wèi huò zi hóu shàng tài shān, yì yǒu fēng, qí shì jiē jìn. míng rì, xià yīn dào. bǐng chén, chán tài shān xià zhǐ dōng běi sù rán shān, rú jì hòu tǔ lǐ, tiān zǐ jiē qīn bài jiàn, yī shàng huáng, ér jǐn yòng lè yān. jiāng huái jiān máo sān jí wèi shén jí, wǔ sè tǔ yì zá fēng. qí fēng chán cí, yè ruò yǒu guāng, zhòu yǒu bái yún chū fēng zhōng. tiān zǐ cóng chán hái, zuò míng táng, qún chén gèng shàng shòu sòng gōng dé. zhào yuē: zhèn yǐ miǎo shēn chéng zhì zūn, jīng jīng yān wéi dé fěi bó, bù míng yú lǐ lè, gù yòng shì bā shén, zāo tiān dì kuàng shī, zhe jiàn jǐng xiàng, xiè rán rú yǒu wén, zhèn yú guài wù, yù zhǐ bù gǎn, suì dēng fēng tài shān, zhì yú liáng fù, rán hòu shēng tán sù rán zì xīn, jiā yǔ shì dài fū gēng shǐ, qí yǐ shí yuè wèi yuán fēng yuán nián. xíng suǒ xún zhì, bó fèng gāo shé qiū lì chéng liáng fù, mín tián zū bū fù, jiē dài chú zhī, wú chū jīn nián suàn. cì tiān xià mín jué yī jí. yòu yǐ wǔ zài yī xún shòu, yòng shì tài shān, lìng zhū hóu gè zhì dǐ tài shān xià.
夏,四月,還,至奉高,禮祠地主於梁父。乙卯,令侍中儒者皮弁、搢紳,射牛行事,封泰山下東方,如郊祠泰一之禮。封廣丈二尺,高九尺,其下則有玉牒書,書秘。禮畢,天子獨與侍中、奉車都尉霍子侯上泰山,亦有封,其事皆禁。明日,下陰道。丙辰,禪泰山下止東北肅然山,如祭后土禮,天子皆親拜見,衣上黃,而盡用樂焉。江、淮間茅三脊為神藉,五色土益雜封。其封禪祠,夜若有光,晝有白雲出封中。天子從禪還,坐明堂,群臣更上壽頌功德。詔曰:「朕以眇身承至尊,兢兢焉惟德菲薄,不明於禮樂,故用事八神,遭天地況施,著見景象,屑然如有聞,震於怪物,欲止不敢,遂登封泰山,至於梁父,然後升壇肅然自新,嘉與士大夫更始,其以十月為元封元年。行所巡至,博、奉高、蛇丘、歷城、梁父,民田租逋賦,皆貸除之,無出今年算。賜天下民爵一級。」又以五載一巡狩,用事泰山,令諸侯各治邸泰山下。
tiān zǐ jì yǐ fēng tài shān, wú fēng yǔ, ér fāng shì gèng yán péng lái zhū shén ruò jiāng kě dé, yú shì shàng xīn rán shù jǐ yù zhī, fù dōng zhì hǎi shàng wàng yān. shàng yù zì fú hǎi qiú péng lái, qún chén jiàn, mò néng zhǐ. dōng fāng shuò yuē: fū xiān zhě, dé zhī zì rán, bù bì zào qiú. ruò qí yǒu dào, bù yōu bù dé ruò qí wú dào, suī zhì péng lái jiàn xiān rén, yì wú yì yě. chén yuàn bì xià dì hái gōng jìng chù yǐ xū zhī, xiān rén jiāng zì zhì. shàng nǎi zhǐ. huì fèng chē huò zi hóu bào bìng, yī rì sǐ. zi hóu, qù bìng zi yě, shàng shén dào zhī nǎi suì qù, bìng hǎi shàng, běi zhì jié shí, xún zì liáo xī, lì běi biān, zhì jiǔ yuán. wǔ yuè, nǎi zhì gān quán. fán zhōu xíng wàn bā qiān lǐ yún.
天子既已封泰山,無風雨,而方士更言蓬萊諸神若將可得,於是上欣然庶幾遇之,復東至海上望焉。上欲自浮海求蓬萊,群臣諫,莫能止。東方朔曰:「夫仙者,得之自然,不必躁求。若其有道,不憂不得;若其無道,雖至蓬萊見仙人,亦無益也。臣願陛下第還宮靜處以須之,仙人將自至。」上乃止。會奉車霍子侯暴病,一日死。子侯,去病子也,上甚悼之;乃遂去,並海上,北至碣石,巡自遼西,歷北邊,至九原。五月,乃至甘泉。凡周行萬八千里雲。
xiān shì, sāng hóng yáng wèi zhì sù dū wèi, lǐng dà nóng, jǐn guǎn tiān xià yán tiě. hóng yáng zuò píng zhǔn zhī fǎ, lìng yuǎn fāng gè yǐ qí wù rú yì shí shāng jiǎ suǒ zhuǎn fàn zhě wèi fù ér xiāng guàn shū. zhì píng zhǔn yú jīng shī, dōu shòu tiān xià wěi shū. dà nóng zhū guān, jǐn lóng tiān xià zhī huò wù, guì jí mài zhī, jiàn zé mǎi zhī, yù shǐ fù shāng dà jiǎ wú suǒ móu dà lì, ér wàn wù bù dé téng yǒng. zhì shì, tiān zǐ xún shòu jùn xiàn, suǒ guò shǎng cì, yòng bó bǎi yú wàn pǐ, qián jīn yǐ jù wàn jì, jiē qǔ zú dà nóng. hóng yáng yòu qǐng lìng lì dé rù sù bǔ guān jí zuì rén shú zuì. shān dōng cáo sù yì suì liù bǎi wàn shí, yī suì zhī zhōng, tài cāng gān quán cāng mǎn, biān yú gǔ, zhū wù jūn shū, bó wǔ bǎi wàn pǐ, mín bù yì fù ér tiān xià yòng ráo. yú shì hóng yáng cì jué zuǒ shù zhǎng, huáng jīn zài bǎi jīn yān.
先是,桑弘羊為治粟都尉,領大農,儘管天下鹽鐵。弘羊作平準之法,令遠方各以其物如異時商賈所轉販者為賦而相灌輸。置平準於京師,都受天下委輸。大農諸官,盡籠天下之貨物,貴即賣之,賤則買之,欲使富商大賈無所牟大利,而萬物不得騰踴。至是,天子巡狩郡縣,所過賞賜,用帛百餘萬匹,錢金以巨萬計,皆取足大農。弘羊又請令吏得入粟補官及罪人贖罪。山東漕粟益歲六百萬石,一歲之中,太倉、甘泉倉滿,邊餘谷,諸物均輸,帛五百萬匹,民不益賦而天下用饒。於是弘羊賜爵左庶長,黃金再百斤焉。
shì shí xiǎo hàn, shàng lìng guān qiú yǔ. bo shì yán yuē: xiàn guān dāng shí zū yī shuì ér yǐ, jīn hóng yáng lìng lì zuò shì liè sì, fàn wù qiú lì. pēng hóng yáng, tiān nǎi yǔ.
是時小旱,上令官求雨。卜式言曰:「縣官當食租衣稅而已,今弘羊令吏坐市列肆,販物求利。烹弘羊,天乃雨。」
qiū, yǒu xīng bèi yú dōng jǐng, hòu shí yú rì, yǒu xīng bèi yú sān tái. wàng qì wáng shuò yán: hòu dú jiàn tián xīng chū rú guā, shí qǐng, fù rù. yǒu sī jiē yuē: bì xià jiàn hàn jiā fēng chán, tiān qí bào dé xīng yún.
秋,有星孛於東井,後十餘日,有星孛於三台。望氣王朔言:「候獨見填星出如瓜,食頃,復入。」有司皆曰:「陛下建漢家封禪,天其報德星雲。」
qí huái wáng hóng hōng, wú zi, guó chú.
齊懷王閎薨,無子,國除。