qǐ zhān méng xié qià, jǐn róu zhào dūn zāng, fán shí èr nián.
起旃蒙協洽,盡柔兆敦牂,凡十二年。
strong xiào zhāo huáng dì shàng shǐ yuán yuán nián yǐ wèi, gōng yuán qián bā liù nián strong
孝昭皇帝上始元元年(乙未,公元前八六年)
xià, yì zhōu yí èr shí sì yì sān wàn yú rén jiē fǎn. qiǎn shuǐ héng dū wèi lǚ pì hú mù lì mín jí fā jiān wèi shǔ jùn bèn mìng wǎng jī, dà pò zhī.
夏,益州夷二十四邑、三萬餘人皆反。遣水衡都尉呂辟胡募吏民及發犍為、蜀郡奔命往擊,大破之。
qiū, qī yuè, shè tiān xià.
秋,七月,赦天下。
dà yǔ, zhì yú shí yuè, wèi qiáo jué.
大雨,至於十月,渭橋絕。
wǔ dì chū bēng, cì zhū hóu wáng xǐ shū. yàn wáng dàn dé shū bù kěn kū, yuē: xǐ shū fēng xiǎo, jīng shī yí yǒu biàn. qiǎn xìng chén shòu xī zhǎng sūn zòng zhī wáng rú děng zhī zhǎng ān, yǐ wèn lǐ yí wèi míng, yīn cì hòu cháo tíng shì. jí yǒu zhào bāo cì dàn qián sān shí wàn, yì fēng wàn sān qiān hù, dàn nù yuē: wǒ dāng wèi dì, hé cì yě! suì yǔ zōng shì zhōng shān āi wáng zǐ zhǎng qí xiào wáng sūn zé děng jié móu, zhà yán yǐ wǔ dì shí shòu zhào, dé zhí lì shì, xiū wǔ bèi, bèi fēi cháng. láng zhōng chéng zhěn wèi dàn yuē: dài wáng shī zhí, dú kě qǐ ér suǒ, bù kě zuò ér de yě. dài wáng yī qǐ, guó zhōng suī nǚ zǐ jiē fèn bì suí dài wáng. dàn jí yǔ zé móu, wèi jiān shū, yán: shǎo dì fēi wǔ dì zi, dà chén suǒ gòng lì tiān xià yí gòng fá zhī! shǐ rén chuán xíng jùn guó yǐ yáo dòng bǎi xìng. zé móu guī fā bīng lín zāi, shā qīng zhōu cì shǐ juàn bù yí. dàn zhāo lái jùn guó jiān rén, fù liǎn tóng tiě zuò jiǎ bīng, shù yuè qí chē qí cái guān zú, fā mín dà liè yǐ jiǎng shì mǎ, xū qī rì. láng zhōng hán yì děng shù jiàn dàn, dàn shā yì děng fán shí wǔ rén. huì píng hóu chéng zhī zé děng móu, yǐ gào juàn bù yí. bā yuè, bù yí shōu bǔ zé děng yǐ wén. tiān zǐ qiǎn dà hóng lú chéng zhì, lián yǐn yàn wáng. yǒu zhào, yǐ yàn wáng zhì qīn, wù zhì ér zé děng jiē fú zhū. qiān juàn bù yí wèi jīng zhào yǐn.
武帝初崩,賜諸侯王璽書。燕王旦得書不肯哭,曰:「璽書封小,京師疑有變。」遣幸臣壽西長、孫縱之、王孺等之長安,以問禮儀為名,陰刺候朝廷事。及有詔褒賜旦錢三十萬,益封萬三千戶,旦怒曰:「我當為帝,何賜也!」遂與宗室中山哀王子長、齊孝王孫澤等結謀,詐言以武帝時受詔,得職吏事,修武備,備非常。郎中成軫謂旦曰:「大王失職,獨可起而索,不可坐而得也。大王壹起,國中雖女子皆奮臂隨大王。」旦即與澤謀,為奸書,言:「少帝非武帝子,大臣所共立;天下宜共伐之!」使人傳行郡國以搖動百姓。澤謀歸發兵臨菑,殺青州刺史雋不疑。旦招來郡國奸人,賦斂銅鐵作甲兵,數閱其車騎、材官卒,發民大獵以講士馬,須期日。郎中韓義等數諫旦,旦殺義等凡十五人。會缾侯成知澤等謀,以告雋不疑。八月,不疑收捕澤等以聞。天子遣大鴻臚丞治,連引燕王。有詔,以燕王至親,勿治;而澤等皆伏誅。遷雋不疑為京兆尹。
bù yí wèi jīng zhào yǐn, lì mín jìng qí wēi xìn. měi xíng xiàn lù qiú tú hái, qí mǔ zhé wèn bù yí: yǒu suǒ píng fǎn? huó jǐ hé rén? jí bù yí duō yǒu suǒ píng fǎn, mǔ xǐ xiào yì yú tā shí huò wú suǒ chū, mǔ nù, wèi bù shí. gù bù yí wèi lì, yán ér bù cán.
不疑為京兆尹,吏民敬其威信。每行縣、錄囚徒還,其母輒問不疑:「有所平反?活幾何人?」即不疑多有所平反,母喜笑異於他時;或無所出,母怒,為不食。故不疑為吏,嚴而不殘。
jiǔ yuè, bǐng zǐ, dù jìng hóu jīn rì dī hōng. chū, wǔ dì bìng, yǒu yí zhào, fēng jīn rì dī wèi dù hóu, shàng guān jié wèi ān yáng hóu, huò guāng wèi bó lù hóu jiē yǐ qián bǔ fǎn zhě mǎ hé luó děng gōng fēng. rì dī yǐ dì shǎo, bù shòu fēng, guāng děng yì bù gǎn shòu. jí rì dī bìng kùn, guāng bái fēng, rì dī wò shòu yìn shòu yī rì hōng. rì dī liǎng zi shǎng jiàn jù shì zhōng, yǔ dì lüè tóng nián, gòng wò qǐ. shǎng wèi fèng chē, jiàn fù mǎ dū wèi. jí shǎng sì hóu, pèi liǎng shòu, shàng wèi huò jiāng jūn yuē: jīn shì xiōng dì liǎng rén, bù kě shǐ jù liǎng shòu xié? duì yuē: shǎng zì sì fù wèi hóu ěr. shàng xiào yuē: hóu bù zài wǒ yǔ jiāng jūn hū? duì yuē: xiān dì zhī yuē, yǒu gōng nǎi dé fēng hóu. suì zhǐ.
九月,丙子,秺敬侯金日磾薨。初,武帝病,有遺詔,封金日磾為秺侯,上官桀為安陽侯,霍光為博陸侯;皆以前捕反者馬何羅等功封。日磾以帝少,不受封,光等亦不敢受。及日磾病困,光白封,日磾臥受印綬;一日薨。日磾兩子賞、建俱侍中,與帝略同年,共臥起。賞為奉車,建駙馬都尉。及賞嗣侯,佩兩綬,上謂霍將軍曰:「金氏兄弟兩人,不可使俱兩綬邪?」對曰:「賞自嗣父為侯耳。」上笑曰:「侯不在我與將軍乎?」對曰:「先帝之約,有功乃得封侯。」遂止。
rùn yuè, qiǎn gù tíng wèi wáng píng děng wǔ rén chí jié xíng jùn guó, jǔ xián liáng, wèn mín jí kǔ yuān shī zhí zhě.
閏月,遣故廷尉王平等五人持節行郡國,舉賢良,問民疾苦、冤、失職者。
dōng, wú bīng.
冬,無冰。
strong xiào zhāo huáng dì shàng shǐ yuán èr nián bǐng shēn, gōng yuán qián bā wǔ nián strong
孝昭皇帝上始元二年(丙申,公元前八五年)
chūn, zhēng yuè, fēng dà jiāng jūn guāng wèi bó lù hóu, zuǒ jiāng jūn jié wèi ān yáng hóu.
春,正月,封大將軍光為博陸侯,左將軍桀為安陽侯。
huò shuō huò guāng yuē: jiāng jūn bù jiàn zhū lǚ zhī shì hū? chù yī yǐn zhōu gōng zhī wèi, shè zhèng shàn quán, ér bèi zōng shì, bù yǔ gòng zhí, shì yǐ tiān xià bù xìn, zú zhì yú miè wáng. jīn jiāng jūn dāng shèng wèi, dì chūn qiū fù, yí nà zōng shì, yòu duō yǔ dà chén gòng shì, fǎn zhū lǚ dào. rú shì, zé kě yǐ miǎn huàn. guāng rán zhī, nǎi zé zōng shì kě yòng zhě, suì bài chǔ yuán wáng sūn pì qiáng jí zōng shì liú zhǎng lè jiē wèi guāng lù dài fū, pì qiáng shǒu zhǎng lè wèi wèi.
或說霍光曰:「將軍不見諸呂之事乎?處伊尹、周公之位,攝政擅權,而背宗室,不與共職,是以天下不信,卒至於滅亡。今將軍當盛位,帝春秋富,宜納宗室,又多與大臣共事,反諸呂道。如是,則可以免患。」光然之,乃擇宗室可用者,遂拜楚元王孫辟強及宗室劉長樂皆為光祿大夫,辟強守長樂衛尉。
sān yuè, qiǎn shǐ zhě zhèn dài pín mín wú zhǒng shí zhě.
三月,遣使者振貸貧民無種、食者。
qiū, bā yuè, zhào yuē: wǎng nián zāi hài duō, jīn nián cán mài shāng, suǒ zhèn dài zhǒng shí wù shōu zé, wú lìng mín chū jīn nián tián zū.
秋,八月,詔曰:「往年災害多,今年蠶、麥傷,所振貸種、食勿收責,毋令民出今年田租。」
chū, wǔ dì zhēng fá xiōng nú, shēn rù qióng zhuī, èr shí yú nián, xiōng nú mǎ chù yùn zhòng duò dú, bà jí, kǔ zhī. cháng yǒu yù hé qīn yì, wèi néng dé. hú lù gū dān yú yǒu yì mǔ dì wèi zuǒ dà dū wèi, xián, guó rén xiāng zhī, mǔ è shì kǒng dān yú bù lì zi ér lì zuǒ dà dū wèi yě, nǎi sī shǐ shā zhī. zuǒ dà dū wèi tóng mǔ xiōng yuàn, suì bù kěn fù huì dān yú tíng. shì suì, dān yú bìng qiě sǐ, wèi zhū guì rén: wǒ zi shǎo, bù néng zhì guó, lì dì yòu gǔ lí wáng. jí dān yú sǐ, wèi lǜ děng yǔ zhuān qú è shì móu, nì qí sàng, jiǎo dān yú lìng, gèng lì zi zuǒ gǔ lí wáng wèi hú yǎn dī dān yú. zuǒ xián wáng yòu gǔ lí wáng yuàn wàng, lǜ qí zhòng yù nán guī hàn, kǒng bù néng zì zhì, jí xié lú tú wáng, yù yǔ xī jiàng wū sūn. lú tú wáng gào zhī dān yú, shǐ rén yàn wèn, yòu gǔ lí wáng bù fú, fǎn yǐ qí zuì zuì lú tú wáng, guó rén jiē yuān zhī. yú shì èr wáng qù jū qí suǒ, bù fù kěn huì lóng chéng, xiōng nú shǐ shuāi.
初,武帝征伐匈奴,深入窮追,二十餘年,匈奴馬畜孕重墮殰,罷極,苦之。常有欲和親意,未能得。狐鹿孤單于有異母弟為左大都尉,賢,國人鄉之,母閼氏恐單于不立子而立左大都尉也,乃私使殺之。左大都尉同母兄怨,遂不肯復會單于庭。是歲,單于病且死,謂諸貴人:「我子少,不能治國,立弟右谷蠡王。」及單于死,衛律等與顓渠閼氏謀,匿其喪,矯單于令,更立子左谷蠡王為壺衍鞮單于。左賢王、右谷蠡王怨望,率其眾欲南歸漢,恐不能自致,即脅盧屠王,欲與西降烏孫。盧屠王告之單于,使人驗問,右谷蠡王不服,反以其罪罪盧屠王,國人皆冤之。於是二王去居其所,不復肯會龍城,匈奴始衰。
strong xiào zhāo huáng dì shàng shǐ yuán sān nián dīng yǒu, gōng yuán qián bā sì nián strong
孝昭皇帝上始元三年(丁酉,公元前八四年)
chūn, èr yuè, yǒu xīng bèi yú xī běi.
春,二月,有星孛於西北。
dōng, shí yī yuè, rén chén shuò, rì yǒu shí zhī.
冬,十一月,壬辰朔,日有食之。
chū, huò guāng yǔ shàng guān jié xiāng qīn shàn. guāng měi xiū mù chū, jié cháng dài guāng rù jué shì. guāng nǚ wèi jié zǐ ān qī, shēng nǚ, nián fǔ wǔ suì, ān yù yīn guāng nèi zhī gōng zhōng guāng yǐ wèi shàng yòu, bù tīng. gài zhǎng gōng zhǔ sī jìn zi kè hé jiān dīng wài rén, ān sù yǔ wài rén shàn, shuō wài rén yuē: ān zǐ róng mào duān zhèng, chéng yīn zhǎng zhǔ shí dé rù wèi hòu, yǐ chén fù zǐ zài cháo ér yǒu jiāo fáng zhī zhòng, chéng zhī zài yú zú xià. hàn jiā gù shì, cháng yǐ liè hóu shàng zhǔ, zú xià hé yōu bù fēng hóu hū! wài rén xǐ, yán yú zhǎng zhǔ. zhǎng zhǔ yǐ wèi rán, zhào zhào ān nǚ rù wèi jié yú, ān wèi qí dū wèi.
初,霍光與上官桀相親善。光每休沐出,桀常代光入決事。光女為桀子安妻,生女,年甫五歲,安欲因光內之宮中;光以為尚幼,不聽。蓋長公主私近子客河間丁外人,安素與外人善,說外人曰:「安子容貌端正,誠因長主時得入為後,以臣父子在朝而有椒房之重,成之在於足下。漢家故事,常以列侯尚主,足下何憂不封侯乎!」外人喜,言於長主。長主以為然,詔召安女入為婕妤,安為騎都尉。
strong xiào zhāo huáng dì shàng shǐ yuán sì nián wù xū, gōng yuán qián bā sān nián strong
孝昭皇帝上始元四年(戊戌,公元前八三年)
chūn, sān yuè, jiǎ yín, lì huáng hòu shàng guān shì, shè tiān xià.
春,三月,甲寅,立皇后上官氏,赦天下。
xī nán yí gū zēng yè yú fù fǎn, qiǎn shuǐ héng dū wèi lǚ pì hú jiāng yì zhōu bīng jī zhī. pì hú bù jìn, mán yí suì shā yì zhōu tài shǒu, chéng shèng yǔ pì hú zhàn, shì zhàn jí nì sǐ zhě sì qiān yú rén. dōng, qiǎn dà hóng lú tián guǎng míng jī zhī.
西南夷姑繒、葉榆復反,遣水衡都尉呂辟胡將益州兵擊之。辟胡不進,蠻夷遂殺益州太守,乘勝與辟胡戰,士戰及溺死者四千餘人。冬,遣大鴻臚田廣明擊之。
tíng wèi lǐ zhǒng zuò gù zòng sǐ zuì qì shì.
廷尉李種坐故縱死罪棄市。
shì suì, shàng guān ān wèi chē qí jiāng jūn.
是歲,上官安為車騎將軍。
strong xiào zhāo huáng dì shàng shǐ yuán wǔ nián jǐ hài, gōng yuán qián bā èr nián strong
孝昭皇帝上始元五年(己亥,公元前八二年)
chūn, zhēng yuè, zhuī zūn dì wài zǔ zhào fù wèi shùn chéng hóu. shùn chéng hóu yǒu zǐ jūn xǔ, cì qián èr bǎi wàn nú bì dì zhái yǐ chōng shí yān. zhū kūn dì gè yǐ qīn shū shòu shǎng cì, wú zài wèi zhě.
春,正月,追尊帝外祖趙父為順成侯。順成侯有姊君姁,賜錢二百萬、奴婢、第宅以充實焉。諸昆弟各以親疏受賞賜,無在位者。
yǒu nán zǐ chéng huáng dú chē yì běi què, zì wèi wèi tài zǐ gōng chē yǐ wén. zhào shǐ gōng qīng jiāng jūn zhōng èr qiān dàn zá shí shì. zhǎng ān zhōng lì mín jù guān zhě shù wàn rén. yòu jiāng jūn lè bīng què xià yǐ bèi fēi cháng. chéng xiàng yù shǐ zhōng èr qiān dàn zhì zhě bìng mò gǎn fā yán. jīng zhào yǐn bù yí hòu dào, chì cóng lì shōu fù. huò yuē: shì fēi wèi kě zhī, qiě ān zhī. bù yí yuē: zhū jūn hé huàn yú wèi tài zǐ! xī kuǎi kuì wéi mìng chū bēn, zhé jù ér bù nà, chūn qiū shì zhī. wèi tài zǐ dé zuì xiān dì, wáng bù jí sǐ, jīn lái zì yì, cǐ zuì rén yě! suì sòng zhào yù. tiān zǐ yǔ dà jiāng jūn huò guāng wén ér jiā zhī yuē: gōng qīng dà chén dāng yòng yǒu jīng shù míng yú dà yì zhě. yáo shì bù yí míng shēng zhòng yú cháo tíng, zài wèi zhě jiē zì yǐ wèi bù jí yě. tíng wèi yàn zhì hé rén, jìng dé jiān zhà, běn xià yáng rén, xìng chéng, míng fāng suì, jū hú, yǐ bǔ shì wèi shì. yǒu gù tài zǐ shè rén cháng cóng fāng suì bo, wèi yuē: zi zhuàng mào shén shì wèi tài zǐ. fāng suì xīn lì qí yán, jì dé yǐ fù guì. zuò wū wǎng bù dào, yào zhǎn.
有男子乘黃犢車詣北闕,自謂衛太子;公車以聞。詔使公、卿、將軍、中二千石雜識視。長安中吏民聚觀者數萬人。右將軍勒兵闕下以備非常。丞相、御史、中二千石至者並莫敢發言。京兆尹不疑後到,叱從吏收縛。或曰:「是非未可知,且安之。」不疑曰:「諸君何患於衛太子!昔蒯聵違命出奔,輒距而不納,《春秋》是之。衛太子得罪先帝,亡不即死,今來自詣,此罪人也!」遂送詔獄。天子與大將軍霍光聞而嘉之曰:「公卿大臣當用有經術、明於大誼者。」繇是不疑名聲重於朝廷,在位者皆自以為不及也。廷尉驗治何人,竟得奸詐,本夏陽人,姓成,名方遂,居湖,以卜筮為事。有故太子舍人嘗從方遂卜,謂曰:「子狀貌甚似衛太子。」方遂心利其言,冀得以富貴。坐誣罔不道,要斬。
xià, liù yuè, fēng shàng guān ān wèi sāng lè hóu. ān rì yǐ jiāo yín, shòu cì diàn zhōng, duì bīn kè yán: yǔ wǒ xù yǐn, dà lè! jiàn qí fú shì, shǐ rén guī yù zì shāo wù! zi bìng sǐ, yǎng ér mà tiān. qí wán bèi rú cǐ.
夏,六月,封上官安為桑樂侯。安日以驕淫,受賜殿中,對賓客言:「與我婿飲,大樂!見其服飾,使人歸欲自燒物!」子病死,仰而罵天。其頑悖如此。
bà dān ěr zhēn pān jùn. qiū, dà hóng lú guǎng míng jūn zhèng wáng píng jī yì zhōu, zhǎn shǒu bǔ lǔ sān wàn yú rén, huò chù chǎn wǔ wàn yú tóu.
罷儋耳、真番郡。秋,大鴻臚廣明、軍正王平擊益州,斬首、捕虜三萬餘人,獲畜產五萬餘頭。
jiàn dài fū dù yán nián jiàn guó jiā chéng wǔ dì shē chǐ shī lǚ zhī hòu, shù wèi dà jiāng jūn guāng yán: nián suì bǐ bù dēng, liú mín wèi jǐn hái, yí xiū xiào wén shí zhèng, shì yǐ jiǎn yuē kuān hé, shùn tiān xīn, shuō mín yì, nián suì yí yīng. guāng nà qí yán. yán nián, gù yù shǐ dài fū zhōu zhī zǐ yě.
諫大夫杜延年見國家承武帝奢侈、師旅之後,數為大將軍光言:「年歲比不登,流民未盡還,宜修孝文時政,示以儉約、寬和,順天心,說民意,年歲宜應。」光納其言。延年,故御史大夫周之子也。
strong xiào zhāo huáng dì shàng shǐ yuán liù nián gēng zǐ, gōng yuán qián bā yī nián strong
孝昭皇帝上始元六年(庚子,公元前八一年)
chūn, èr yuè, zhào yǒu sī wèn jùn guó suǒ jǔ xián liáng wén xué, mín suǒ jí kǔ jiào huà zhī yào, jiē duì: yuàn bà yán tiě jiǔ què jūn shū guān, wú yǔ tiān xià zhēng lì, shì yǐ jiǎn jié, rán hòu jiào huà kě xìng. sāng hóng yáng nán, yǐ wèi: cǐ guó jiā dà yè, suǒ yǐ zhì sì yí, ān biān zú yòng zhī běn, bù kě fèi yě. yú shì yán tiě zhī yì qǐ yān.
春,二月,詔有司問郡國所舉賢良、文學,民所疾苦、教化之要,皆對:「願罷鹽、鐵、酒榷、均輸官,毋與天下爭利,示以儉節,然後教化可興。」桑弘羊難,以為:「此國家大業,所以制四夷,安邊足用之本,不可廢也。」於是鹽鐵之議起焉。
chū, sū wǔ jì xǐ běi hǎi shàng, bǐng shí bù zhì, jué yě shǔ qù cǎo shí ér shí zhī. zhàng hàn jié mù yáng, wò qǐ cāo chí, jié máo jǐn luò. wǔ zài hàn, yǔ lǐ líng jù wèi shì zhōng líng jiàng xiōng nú, bù gǎn qiú wǔ. jiǔ zhī, dān yú shǐ líng zhì hǎi shàng, wèi wǔ zhì jiǔ shè lè, yīn wèi wǔ yuē: dān yú wén líng yǔ zi qīng sù hòu, gù shǐ lái shuō zú xià, xū xīn yù xiāng dài, zhōng bù dé guī hàn, kōng zì kǔ wáng rén zhī dì, xìn yì ān suǒ jiàn hū! zú xià xiōng dì èr rén, qián jiē zuò shì zì shā lái shí, tài fū rén yǐ bù xìng zi qīng fù nián shào, wén yǐ gèng jià yǐ dú yǒu nǚ dì èr rén liǎng nǚ yī nán, jīn fù shí yú nián, cún wáng bù kě zhī. rén shēng rú zhāo lù, hé jiǔ zì kǔ rú cǐ! líng shǐ jiàng shí, hū hū rú kuáng, zì tòng fù hàn, jiā yǐ lǎo mǔ xì bǎo gōng. zi qīng bù yù jiàng, hé yǐ guò líng! qiě bì xià chūn qiū gāo, fǎ lìng wú cháng, dà chén wú zuì yí miè zhě shù shí jiā. ān wēi bù kě zhī, zi qīng shàng fù shuí wèi hū! wǔ yuē: wǔ fù zǐ wú gōng dé, jiē wèi bì xià suǒ chéng jiù, wèi liè jiāng, jué tōng hóu, xiōng dì qīn jìn, cháng yuàn gān nǎo tú dì. jīn dé shā shēn zì xiào, suī fǔ yuè tāng huò, chéng gān lè zhī! chén shì jūn, yóu zi shì fù yě. zi wèi fù sǐ, wú suǒ hèn. yuàn wù fù zài yán! líng yǔ wǔ yǐn shù rì, fù yuē: zi qīng yī tīng líng yán! wǔ yuē: zì fēn yǐ sǐ jiǔ yǐ, wáng bì yù jiàng wǔ, qǐng bì jīn rì zhī huān, xiào sǐ yú qián! líng jiàn qí zhì chéng, kuì rán tàn yuē: jiē hū, yì shì! líng yǔ wèi lǜ zhī zuì shàng tōng yú tiān! yīn qì xià zhān jīn, yǔ wǔ jué qù. cì wǔ niú yáng shù shí tóu.
初,蘇武既徙北海上,稟食不至,掘野鼠去草實而食之。杖漢節牧羊,臥起操持,節旄盡落。武在漢,與李陵俱為侍中;陵降匈奴,不敢求武。久之,單于使陵至海上,為武置酒設樂,因謂武曰:「單于聞陵與子卿素厚,故使來說足下,虛心欲相待,終不得歸漢,空自苦;亡人之地,信義安所見乎!足下兄弟二人,前皆坐事自殺;來時,太夫人已不幸;子卿婦年少,聞已更嫁矣;獨有女弟二人、兩女、一男,今復十餘年,存亡不可知。人生如朝露,何久自苦如此!陵始降時,忽忽如狂,自痛負漢,加以老母系保宮。子卿不欲降,何以過陵!且陛下春秋高,法令無常,大臣無罪夷滅者數十家。安危不可知,子卿尚復誰為乎!」武曰:「武父子無功德,皆為陛下所成就,位列將,爵通侯,兄弟親近,常願肝腦塗地。今得殺身自效,雖斧鉞、湯鑊,誠甘樂之!臣事君,猶子事父也。子為父死,無所恨。願勿復再言!」陵與武飲數日,復曰:「子卿壹聽陵言!」武曰:「自分已死久矣,王必欲降武,請畢今日之歡,效死於前!」陵見其至誠,喟然嘆曰:「嗟乎,義士!陵與衛律之罪上通於天!」因泣下沾衿,與武決去。賜武牛羊數十頭。
hòu líng fù zhì běi hǎi shàng, yǔ wǔ yǐ wǔ dì bēng. wǔ nán xiāng hào kū ōu xuè, dàn xī lín, shù yuè. jí hú yǎn dī dān yú lì, mǔ è shì bù zhèng, guó nèi guāi lí, cháng kǒng hàn bīng xí zhī, yú shì wèi lǜ wèi dān yú móu, yǔ hàn hé qīn. hàn shǐ zhì, qiú sū wǔ děng, xiōng nú guǐ yán wǔ sǐ. hòu hàn shǐ fù zhì xiōng nú, cháng huì sī jiàn hàn shǐ, jiào shǐ zhě wèi dān yú, yán: tiān zǐ shè shàng lín zhōng, dé yàn, zú yǒu xì bó shū, yán wǔ děng zài mǒu zé zhōng. shǐ zhě dà xǐ, rú huì yǔ yǐ ràng dān yú. dān yú shì zuǒ yòu ér jīng, xiè hàn shǐ yuē: wǔ děng shí zài. nǎi guī wǔ jí mǎ hóng děng. mǎ hóng zhě, qián fù guāng lù dài fū wáng zhōng shǐ xī guó, wèi xiōng nú suǒ zhē zhōng zhàn sǐ, mǎ hóng shēng de, yì bù kěn jiàng. gù xiōng nú guī cǐ èr rén, yù yǐ tōng shàn yì. yú shì lǐ líng zhì jiǔ hè wǔ yuē: jīn zú xià hái guī, yáng míng yú xiōng nú, gōng xiǎn yú hàn shì, suī gǔ zhú bó suǒ zài, dān qīng suǒ huà, hé yǐ guò zi qīng! líng suī nú qiè, lìng hàn shì líng zuì, quán qí lǎo mǔ, shǐ de fèn dà rǔ zhī jī zhì, shù jǐ hū cáo kē zhī méng, cǐ líng sù xī zhī suǒ bù wàng yě. shōu zú líng jiā, wèi shì dà lù, líng shàng fù hé gù hū! yǐ yǐ, lìng zǐ qīng zhī wú xīn ěr! líng qì xià shù xíng, yīn yǔ wǔ jué.
後陵復至北海上,語武以武帝崩。武南鄉號哭歐血,旦夕臨,數月。及壺衍鞮單于立,母閼氏不正,國內乖離,常恐漢兵襲之,於是衛律為單于謀,與漢和親。漢使至,求蘇武等,匈奴詭言武死。後漢使復至匈奴,常惠私見漢使,教使者謂單于,言:「天子射上林中,得雁,足有系帛書,言武等在某澤中。」使者大喜,如惠語以讓單于。單于視左右而驚,謝漢使曰:「武等實在。」乃歸武及馬宏等。馬宏者,前副光祿大夫王忠使西國,為匈奴所遮;忠戰死,馬宏生得,亦不肯降。故匈奴歸此二人,欲以通善意。於是李陵置酒賀武曰:「今足下還歸,揚名於匈奴,功顯於漢室,雖古竹帛所載,丹青所畫,何以過子卿!陵雖駑怯,令漢貰陵罪,全其老母,使得奮大辱之積志,庶幾乎曹柯之盟,此陵宿昔之所不忘也。收族陵家,為世大戮,陵尚復何顧乎!已矣,令子卿知吾心耳!」陵泣下數行,因與武決。
dān yú zhào huì wǔ guān shǔ, qián yǐ jiàng jí wù gù, fán suí wǔ hái zhě jiǔ rén. jì zhì jīng shī, zhào wǔ fèng yī tài láo yè wǔ dì yuán miào, bài wèi diǎn shǔ guó, zhì zhōng èr qiān dàn, cì qián èr bǎi wàn, gōng tián èr qǐng, zhái yī qū. wǔ liú xiōng nú fán shí jiǔ suì, shǐ yǐ qiáng zhuàng chū, jí hái, xū fà jǐn bái. huò guāng shàng guān jié yǔ lǐ líng sù shàn, qiǎn líng gù rén lǒng xī rèn lì zhèng děng sān rén jù zhì xiōng nú zhāo zhī. líng yuē: guī yì ěr, zhàng fū bù néng zài rǔ! suì sǐ yú xiōng nú.
單于召會武官屬,前已降及物故,凡隨武還者九人。既至京師,詔武奉一太牢謁武帝園廟,拜為典屬國,秩中二千石,賜錢二百萬,公田二頃,宅一區。武留匈奴凡十九歲,始以強壯出,及還,鬚髮盡白。霍光、上官桀與李陵素善,遣陵故人隴西任立政等三人俱至匈奴招之。陵曰:「歸易耳,丈夫不能再辱!」遂死於匈奴。
xià, hàn.
夏,旱。
qiū, qī yuè, bà què gū guān, cóng xián liáng wén xué zhī yì yě. wǔ dì zhī mò, hǎi nèi xū hào, hù kǒu jiǎn bàn, huò guāng zhī shí wù zhī yào, qīng yáo báo fù, yǔ mín xiū xī. zhì shì xiōng nú hé qīn, bǎi xìng chōng shí, shāo fù wén jǐng zhī yè yān.
秋,七月,罷榷酤官,從賢良、文學之議也。武帝之末,海內虛耗,戶口減半,霍光知時務之要,輕徭薄賦,與民休息。至是匈奴和親,百姓充實,稍復文、景之業焉。
zhào yǐ gōu tīng hóu wú bō lǜ qí yì jūn zhǎng rén mín jī fǎn zhě yǒu gōng, lì yǐ wèi gōu tīng wáng. cì tián guǎng míng jué guān nèi hóu.
詔以鈎町侯毋波率其邑君長、人民擊反者有功,立以為鈎町王。賜田廣明爵關內侯。
strong xiào zhāo huáng dì shàng yuán fèng yuán nián xīn chǒu, gōng yuán qián bā líng nián strong
孝昭皇帝上元鳳元年(辛丑,公元前八零年)
chūn, wǔ dū dī rén fǎn, qiǎn zhí jīn wú mǎ shì jiàn lóng é hóu hán zēng dà hóng lú tián guǎng míng jiāng sān fǔ tài cháng tú, jiē miǎn xíng, jī zhī.
春,武都氐人反,遣執金吾馬適建、龍頟侯韓增、大鴻臚田廣明將三輔、太常徒,皆免刑,擊之。
xià, liù yuè, shè tiān xià.
夏,六月,赦天下。
qiū, qī yuè, yǐ hài huì, rì yǒu shí zhī, jì.
秋,七月,乙亥晦,日有食之,既。
bā yuè, gǎi yuán.
八月,改元。
shàng guān jié fù zǐ jì zūn, shèng dé zhǎng gōng zhǔ, yù wèi dīng wài rén qiú fēng hóu, huò guāng bù xǔ. yòu wèi wài rén qiú guāng lù dài fū, yù lìng dé zhào jiàn, yòu bù xǔ. zhǎng zhǔ dà yǐ shì yuàn guāng, ér jié ān shù wèi wài rén qiú guān jué fú néng dé, yì cán. yòu jié qī fù suǒ xìng chōng guó wèi tài yī jiān, lán rù diàn zhōng, xià yù dāng sǐ dōng yuè qiě jǐn, gài zhǔ wèi chōng guó rù mǎ èr shí pǐ shú zuì, nǎi dé jiǎn sǐ lùn. yú shì jié ān fù zǐ shēn yuàn guāng ér zhòng dé gài zhǔ. zì xiān dì shí, jié yǐ wèi jiǔ qīng, wèi zài guāng yòu, jí fù zǐ bìng wèi jiāng jūn, huáng hòu qīn ān nǚ, guāng nǎi qí wài zǔ, ér gù zhuān zhì cháo shì, yóu shì yǔ guāng zhēng quán. yàn wáng dàn zì yǐ dì xiōng bù dé lì, cháng huái yuàn wàng. jí yù shǐ dài fū sāng hóng yáng jiàn zào jiǔ què yán tiě, wèi guó xìng lì, fá qí gōng, yù wèi zǐ dì dé guān, yì yuàn hèn guāng. yú shì gài zhǔ jié ān hóng yáng jiē yǔ dàn tōng móu.
上官桀父子既尊,盛德長公主,欲為丁外人求封侯,霍光不許。又為外人求光祿大夫,欲令得召見,又不許。長主大以是怨光,而桀、安數為外人求官爵弗能得,亦慚。又桀妻父所幸充國為太醫監,闌入殿中,下獄當死;冬月且盡,蓋主為充國入馬二十匹贖罪,乃得減死論。於是桀、安父子深怨光而重德蓋主。自先帝時,桀已為九卿,位在光右,及父子並為將軍,皇后親安女,光乃其外祖,而顧專制朝事,由是與光爭權。燕王旦自以帝兄不得立,常懷怨望。及御史大夫桑弘羊建造酒榷、鹽、鐵,為國興利,伐其功,欲為子弟得官,亦怨恨光。於是蓋主、桀、安、弘羊皆與旦通謀。
dàn qiǎn sūn zòng zhī děng qián hòu shí yú bèi, duō jī jīn bǎo zǒu mǎ lù yí gài zhǔ jié hóng yáng děng. jié děng yòu zhà lìng rén wèi yàn wáng shàng shū, yán guāng chū dōu yì láng yǔ lín, dào shàng chēng bì, tài guān xiān zhì. yòu yǐn sū wǔ shǐ xiōng nú èr shí nián bù jiàng, nǎi wèi diǎn shǔ guó dà jiāng jūn zhǎng shǐ chǎng wú gōng, wèi sōu sù dū wèi yòu shàn diào yì mò fǔ xiào wèi. guāng zhuān quán zì zì, yí yǒu fēi cháng. chén dàn yuàn guī fú xǐ, rù sù wèi, chá jiān chén biàn. hòu sī guāng chū mù rì zòu zhī, jié yù cóng zhōng xià qí shì, hóng yáng dāng yǔ zhū dà chén gòng zhí tuì guāng. shū zòu, dì bù kěn xià. míng dàn, guāng wén zhī, zhǐ huà shì zhōng bù rù. shàng wèn: dà jiāng jūn ān zài? zuǒ jiāng jūn jié duì yuē: yǐ yàn wáng gào qí zuì, gù bù gǎn rù. yǒu zhào: zhào dà jiāng jūn. guāng rù, miǎn guān dùn shǒu xiè. shàng yuē: jiāng jūn guān! zhèn zhī shì shū zhà yě, jiāng jūn wú zuì. guāng yuē: bì xià hé yǐ zhī zhī? shàng yuē: jiāng jūn zhī guǎng míng dōu láng, jìn ěr diào xiào wèi yǐ lái, wèi néng shí rì, yàn wáng hé yǐ dé zhī zhī! qiě jiāng jūn wèi fēi, bù xū xiào wèi. shì shí dì nián shí sì, shàng shū zuǒ yòu jiē jīng. ér shàng shū zhě guǒ wáng, bǔ zhī shén jí. jié děng jù, bái shàng: xiǎo shì bù zú suì. shàng bù tīng. hòu jié dǎng yǔ yǒu zèn guāng zhě, shàng zhé nù yuē: dà jiāng jūn zhōng chén, xiān dì suǒ shǔ yǐ fǔ zhèn shēn, gǎn yǒu huǐ zhě zuò zhī! zì shì jié děng bù gǎn fù yán.
旦遣孫縱之等前後十餘輩,多齎金寶、走馬賂遺蓋主、桀、弘羊等。桀等又詐令人為燕王上書,言光出都肄郎、羽林,道上稱蹕,太官先置。又引「蘇武使匈奴二十年不降,乃為典屬國;大將軍長史敞無功,為搜粟都尉;又擅調益莫府校尉。光專權自恣,疑有非常。臣旦願歸符璽,入宿衛,察奸臣變。」候司光出沐日奏之,桀欲從中下其事,弘羊當與諸大臣共執退光。書奏,帝不肯下。明旦,光聞之,止畫室中不入。上問:「大將軍安在?」左將軍桀對曰:「以燕王告其罪,故不敢入。」有詔:「召大將軍。」光入,免冠、頓首謝。上曰:「將軍冠!朕知是書詐也,將軍無罪。」光曰:「陛下何以知之?」上曰:「將軍之廣明都郎,近耳;調校尉以來,未能十日,燕王何以得知之!且將軍為非,不須校尉。」是時帝年十四,尚書、左右皆驚。而上書者果亡,捕之甚急。桀等懼,白上:「小事不足遂。」上不聽。後桀黨與有譖光者,上輒怒曰:「大將軍忠臣,先帝所屬以輔朕身,敢有毀者坐之!」自是桀等不敢復言。
lǐ dé yù lùn yuē: rén jūn zhī dé, mò dà yú zhì míng, míng yǐ zhào jiān, zé bǎi xié bù néng bì yǐ. hàn zhāo dì shì yě. zhōu chéng wáng yǒu cán dé yǐ gāo zǔ wén jǐng jù bù rú yě. chéng wáng wén guǎn cài liú yán, suì shǐ zhōu gōng láng bá ér dōng. hàn gāo wén chén píng qù wèi bèi chǔ, yù shě fù xīn chén. hàn wén huò jì bù shǐ jiǔ nán jìn, bà guī gǔ gōng jùn yí jiǎ shēng shàn quán fēn luàn, fù shū xián shì. jǐng dì xìn zhū cháo cuò bīng jiě, suì lù sān gōng. suǒ wèi zhí hú yí zhī xīn, lái chán zéi zhī kǒu. shǐ zhāo dì dé yī lǚ zhī zuǒ, zé chéng kāng bù zú móu yǐ.
李德裕論曰:人君之德,莫大於至明,明以照奸,則百邪不能蔽矣。漢昭帝是也。周成王有慚德矣;高祖、文、景俱不如也。成王聞管、蔡流言,遂使周公狼跋而東。漢高聞陳平去魏背楚,欲舍腹心臣。漢文惑季布使酒難近,罷歸股肱郡;疑賈生擅權紛亂,復疏賢士。景帝信誅晁錯兵解,遂戮三公。所謂「執狐疑之心,來讒賊之口」。使昭帝得伊、呂之佐,則成、康不足侔矣。
jié děng móu lìng zhǎng gōng zhǔ zhì jiǔ qǐng guāng, fú bīng gé shā zhī, yīn fèi dì, yíng lì yàn wáng wèi tiān zǐ. dàn zhì yì shū wǎng lái xiāng bào, xǔ lì jié wèi wáng, wài lián jùn guó háo jié yǐ qiān shù. dàn yǐ yǔ xiāng píng, píng yuē: dài wáng qián yǔ liú zé jié móu, shì wèi chéng ér fā jué zhě, yǐ liú zé sù kuā, hǎo qīn líng yě. píng wén zuǒ jiāng jūn sù qīng yì, chē qí jiāng jūn shǎo ér jiāo, chén kǒng qí rú liú zé shí bù néng chéng, yòu kǒng jì chéng fǎn dài wáng yě. dàn yuē: qián rì yī nán zǐ yì què, zì wèi gù tài zǐ, zhǎng ān zhōng mín qù xiāng zhī, zhèng yán guàn bù kě zhǐ. dà jiāng jūn kǒng, chū bīng chén zhī, yǐ zì bèi ěr. wǒ, dì zhǎng zi, tiān xià suǒ xìn, hé yōu jiàn fǎn! hòu wèi qún chén: gài zhǔ bào yán, dú huàn dà jiāng jūn yǔ yòu jiāng jūn wáng mǎng. jīn yòu jiāng jūn wù gù, chéng xiàng bìng, xìng shì bì chéng, zhēng bù jiǔ. lìng qún chén jiē zhuāng.
桀等謀令長公主置酒請光,伏兵格殺之,因廢帝,迎立燕王為天子。旦置驛書往來相報,許立桀為王,外連郡國豪桀以千數。旦以語相平,平曰:「大王前與劉澤結謀,事未成而發覺者,以劉澤素夸,好侵陵也。平聞左將軍素輕易,車騎將軍少而驕,臣恐其如劉澤時不能成,又恐既成反大王也。」旦曰:「前日一男子詣闕,自謂故太子,長安中民趣鄉之,正訁雚不可止。大將軍恐,出兵陳之,以自備耳。我,帝長子,天下所信,何憂見反!」後謂群臣:「蓋主報言,獨患大將軍與右將軍王莽。今右將軍物故,丞相病,幸事必成,征不久。」令群臣皆裝。
ān yòu móu yòu yàn wáng zhì ér zhū zhī, yīn fèi dì ér lì jié. huò yuē: dāng rú huáng hòu hé? ān yuē: zhú mí zhī gǒu, dāng gù tú xié! qiě yòng huáng hòu wèi zūn, yī dàn rén zhǔ yì yǒu suǒ yí, suī yù wèi jiā rén yì bù kě dé. cǐ bǎi shì zhī yī shí yě! huì gài zhǔ shè rén fù dào tián shǐ zhě yàn cāng zhī qí móu, yǐ gào dà sī nóng yáng chǎng. chǎng sù jǐn, wèi shì, bù gǎn yán, nǎi yí bìng wò, yǐ gào jiàn dài fū dù yán nián yán nián yǐ wén. jiǔ yuè, zhào chéng xiàng bù zhōng èr qiān dàn zhú bǔ sūn zòng zhī jí jié ān hóng yáng wài rén děng, bìng zōng zú xī zhū zhī gài zhǔ zì shā. yàn wáng dàn wén zhī, zhào xiāng píng yuē: shì bài, suì fā bīng hū? píng yuē: zuǒ jiāng jūn yǐ sǐ, bǎi xìng jiē zhī zhī, bù kě fā yě. wáng yōu mèn, zhì jiǔ yǔ qún chén fēi qiè bié. huì tiān zǐ yǐ xǐ shū ràng dàn, dàn yǐ shòu zì jiǎo sǐ, hòu fū rén suí dàn zì shā zhě èr shí yú rén. tiān zǐ jiā ēn, shè wáng tài zǐ jiàn wèi shù rén, cì liàng shì yuē cì wáng. huáng hòu yǐ nián shào, bù yǔ móu, yì huò guāng wài sūn, gù dé bù fèi.
安又謀誘燕王至而誅之,因廢帝而立桀。或曰:「當如皇后何?」安曰:「逐麋之狗,當顧菟邪!且用皇后為尊,一旦人主意有所移,雖欲為家人亦不可得。此百世之一時也!」會蓋主舍人父稻田使者燕倉知其謀,以告大司農楊敞。敞素謹,畏事,不敢言,乃移病臥,以告諫大夫杜延年;延年以聞。九月,詔丞相部中二千石逐捕孫縱之及桀、安、弘羊、外人等,並宗族悉誅之;蓋主自殺。燕王旦聞之,召相平曰:「事敗,遂發兵乎?」平曰:「左將軍已死,百姓皆知之,不可發也。」王憂懣,置酒與群臣、妃妾別。會天子以璽書讓旦,旦以綬自絞死,後、夫人隨旦自殺者二十餘人。天子加恩,赦王太子建為庶人,賜量諡曰刺王。皇后以年少,不與謀,亦霍光外孫,故得不廢。
gēng wǔ, yòu fú fēng wáng wèi yù shǐ dài fū.
庚午,右扶風王為御史大夫。
dōng, shí yuè, fēng dù yán nián wèi jiàn píng hóu yàn cāng wèi yí chéng hóu gù chéng xiàng zhēng shì rèn gōng bǔ dé jié, wèi yì yáng hóu chéng xiàng shǎo shǐ wáng shān shòu yòu ān rù fǔ, wèi shāng lì hóu. jiǔ zhī, wén xué jì yīn wèi xiāng duì cè, yǐ wèi: rì zhě yàn wáng wèi wú dào, hán yì chū shēn qiáng jiàn, wèi wáng suǒ shā. yì wú bǐ gàn zhī qīn ér dǎo bǐ gàn zhī jié, yí xiǎn shǎng qí zi yǐ shì tiān xià, míng wèi rén chén zhī yì. nǎi zhuó yì zi yán shòu wèi jiàn dài fū. dà jiāng jūn guāng yǐ cháo wú jiù chén, guāng lù xūn zhāng ān shì zì xiān dì shí wèi shàng shū lìng, zhì xíng chún dǔ, nǎi bái yòng ān shì wèi yòu jiāng jūn jiān guāng lù xūn yǐ zì fù yān. ān shì, gù yù shǐ dài fū tāng zhī zǐ yě. guāng yòu yǐ dù yán nián yǒu zhōng jié, zhuó wèi tài pú yòu cáo gěi shì zhōng. guāng chí xíng fá yán, yán nián cháng fǔ zhī yǐ kuān. lì mín shàng shū yán pián yí, zhé xià yán nián píng chù fù zòu. yán kě guān shì zhě, zhì wèi xiàn lìng huò chéng xiàng yù shǐ chú yòng, mǎn suì, yǐ zhuàng wén huò dǐ qí zuì fǎ.
冬,十月,封杜延年為建平侯;燕倉為宜城侯;故丞相征事任宮捕得桀,為弋陽侯;丞相少史王山壽誘安入府,為商利侯。久之,文學濟陰魏相對策,以為:「日者燕王為無道,韓義出身強諫,為王所殺。義無比干之親而蹈比干之節,宜顯賞其子以示天下,明為人臣之義。」乃擢義子延壽為諫大夫。大將軍光以朝無舊臣,光祿勛張安世自先帝時為尚書令,志行純篤,乃白用安世為右將軍兼光祿勛以自副焉。安世,故御史大夫湯之子也。光又以杜延年有忠節,擢為太僕、右曹、給事中。光持刑罰嚴,延年常輔之以寬。吏民上書言便宜,輒下延年平處復奏。言可官試者,至為縣令;或丞相、御史除用,滿歲,以狀聞;或抵其罪法。
shì suì xiōng nú fā zuǒ yòu bù èr wàn qí wèi sì duì, bìng rù biān wèi kòu. hàn bīng zhuī zhī, zhǎn shǒu huò lǔ jiǔ qiān rén, shēng de ōu tuō wáng hàn wú suǒ shī wáng. xiōng nú jiàn ōu tuō wáng zài hàn, kǒng, yǐ wèi dào jī zhī, jí xī běi yuǎn qù, bù gǎn nán zhú shuǐ cǎo fā rén mín tún ōu tuō.
是歲匈奴發左、右部二萬騎為四隊,併入邊為寇。漢兵追之,斬首、獲虜九千人,生得甌脫王;漢無所失亡。匈奴見甌脫王在漢,恐,以為道擊之,即西北遠去,不敢南逐水草;發人民屯甌脫。
strong xiào zhāo huáng dì shàng yuán fèng èr nián rén yín, gōng yuán qián qī jiǔ nián strong
孝昭皇帝上元鳳二年(壬寅,公元前七九年)
xià, sì yuè, shàng zì jiàn zhāng gōng xǐ wèi yāng gōng.
夏,四月,上自建章宮徙未央宮。
liù yuè, shè tiān xià.
六月,赦天下。
shì suì, xiōng nú fù qiǎn jiǔ qiān qí tún shòu xiáng chéng yǐ bèi hàn, běi qiáo yú wú shuǐ, lìng kě dù, yǐ bèi bēn zǒu yù qiú hé qīn, ér kǒng hàn bù tīng, gù bù kěn xiān yán, cháng shǐ zuǒ yòu fēng hàn shǐ zhě. rán qí qīn dào yì xī, yù hàn shǐ yù hòu, yù yǐ jiàn zhì hé qīn. hàn yì jī mí zhī.
是歲,匈奴復遣九千騎屯受降城以備漢,北橋余吾水,令可度,以備奔走;欲求和親,而恐漢不聽,故不肯先言,常使左右風漢使者。然其侵盜益希,遇漢使愈厚,欲以漸致和親。漢亦羈縻之。
strong xiào zhāo huáng dì shàng yuán fèng sān nián guǐ mǎo, gōng yuán qián qī bā nián strong
孝昭皇帝上元鳳三年(癸卯,公元前七八年)
chūn, zhēng yuè, tài shān yǒu dà shí zì qǐ lì shàng lín yǒu liǔ shù kū jiāng zì qǐ shēng yǒu chóng shí qí yè chéng wén, yuē gōng sūn bìng yǐ lì. fú jié lìng lǔ guó suī hóng shàng shū, yán: dà shí zì lì, jiāng liǔ fù qǐ, dāng yǒu pǐ shù wèi tiān zǐ zhě. kū shù fù shēng, gù fèi zhī jiā gōng sūn shì dāng fù xìng hū? hàn jiā chéng yáo zhī hòu, yǒu chuán guó zhī yùn, dāng qiú xián rén chán dì wèi, tuì zì fēng bǎi lǐ, yǐ shùn tiān mìng. hóng zuò shè yāo yán huò zhòng fú zhū.
春,正月,泰山有大石自起立;上林有柳樹枯僵自起生;有蟲食其葉成文,曰「公孫病已立」。符節令魯國眭弘上書,言:「大石自立,僵柳復起,當有匹庶為天子者。枯樹復生,故廢之家公孫氏當復興乎?漢家承堯之後,有傳國之運,當求賢人禪帝位,退自封百里,以順天命。」弘坐設妖言惑眾伏誅。
xiōng nú dān yú shǐ lí wū wáng kuī biān, yán jiǔ quán zhāng yē bīng yì ruò, chū bīng shì jī, jì kě fù dé qí dì. shí hàn xiān dé jiàng zhě, wén qí jì, tiān zǐ zhào biān jǐng bèi. hòu wú jǐ, yòu xián wáng lí wū wáng sì qiān qí fēn sān duì, rù rì lēi wū lán fān hé. zhāng yē tài shǒu shǔ guó dū wèi fā bīng jī, dà pò zhī, dé tuō zhě shù bǎi rén. shǔ guó yì qú wáng shè shā lí wū wáng, cì huáng jīn èr bǎi jīn, mǎ èr bǎi pǐ, yīn fēng wèi lí wū wáng. zì shì hòu, xiōng nú bù gǎn rù zhāng yē.
匈奴單于使犁汙王窺邊,言酒泉、張掖兵益弱,出兵試擊,冀可復得其地。時漢先得降者,聞其計,天子詔邊警備。後無幾,右賢王、犁汙王四千騎分三隊,入日勒、屋蘭、番和。張掖太守、屬國都尉發兵擊,大破之,得脫者數百人。屬國義渠王射殺犁汙王,賜黃金二百斤,馬二百匹,因封為犁汙王。自是後,匈奴不敢入張掖。
yàn gài zhī luàn, sāng hóng yáng zǐ qiān wáng, guò fù gù lì hóu shǐ wú, hòu qiān bǔ dé, fú fǎ. huì shè, hóu shǐ wú zì chū xì yù. tíng wèi wáng píng yǔ shào fǔ xú rén zá zhì fǎn shì, jiē yǐ wèi sāng qiān zuò fù móu fǎn ér hóu shǐ wú zāng zhī, fēi nì fǎn zhě, nǎi nì wèi suí zhě yě, jí yǐ shè lìng chú wú zuì. hòu shì yù shǐ zhì shí, yǐ sāng qiān tōng jīng shù, zhī fù móu fǎn ér bù jiàn zhēng, yǔ fǎn zhě shēn wú yì. hóu shǐ wú gù sān bǎi shí lì, shǒu nì qiān, bù yǔ shù rén nì suí cóng zhě děng, wú bù dé shè. zòu qǐng fù zhì, hé tíng wèi shào fǔ zòng fǎn zhě. shào fǔ xú rén, jí chéng xiàng chē qiān qiū nǚ xù yě, gù qiān qiū shù wèi hóu shǐ wú yán kǒng dà jiāng jūn guāng bù tīng, qiān qiū jí zhào zhōng èr qiān dàn bó shì huì gōng chē mén, yì wèn wú fǎ. yì zhě zhī dà jiāng jūn zhǐ, jiē zhí wú wèi bù dào. míng rì, qiān qiū fēng shàng zhòng yì. guāng yú shì yǐ qiān qiū shàn zhào zhōng èr qiān dàn yǐ xià, wài nèi yì yán, suì xià tíng wèi píng shào fǔ rén yù. cháo tíng jiē kǒng chéng xiàng zuò zhī. tài pú dù yán nián zòu jì guāng yuē: lì zòng zuì rén, yǒu cháng fǎ. jīn gèng dǐ wú wèi bù dào, kǒng yú fǎ shēn. yòu, chéng xiàng sù wú suǒ shǒu chí ér wèi hǎo yán yú xià, jǐn qí sù xíng yě. zhì shàn zhào zhōng èr qiān dàn, shén wú zhuàng. yán nián yú yǐ wèi chéng xiàng jiǔ gù jí xiān dì yòng shì, fēi yǒu dà gù, bù kě qì yě. jiān zhě mín pō yán yù shēn, lì wèi jùn dǐ jīn chéng xiàng suǒ yì, yòu yù shì yě, rú shì yǐ jí chéng xiàng, kǒng bù hé zhòng xīn, qún xià huān huā, shù rén sī yì, liú yán sì bù. yán nián qiè zhòng jiāng jūn shī cǐ míng yú tiān xià yě. guāng yǐ tíng wèi shào fǔ nòng fǎ qīng zhòng, zú xià zhī yù. xià, sì yuè, rén zì shā, píng yǔ zuǒ féng yì jiǎ shèng hú jiē yào zhǎn. ér bù yǐ jí chéng xiàng, zhōng yǔ xiāng jìng. yán nián lùn yì chí píng, hé hé cháo tíng, jiē cǐ lèi yě.
燕、蓋之亂,桑弘羊子遷亡,過父故吏侯史吳,後遷捕得,伏法。會赦,侯史吳自出系獄。廷尉王平與少府徐仁雜治反事,皆以為「桑遷坐父謀反而侯史吳臧之,非匿反者,乃匿為隨者也」,即以赦令除吳罪。後侍御史治實,以「桑遷通經術,知父謀反而不諫爭,與反者身無異。侯史吳故三百石吏,首匿遷,不與庶人匿隨從者等,吳不得赦。」奏請覆治,劾廷尉、少府縱反者。少府徐仁,即丞相車千秋女婿也,故千秋數為侯史吳言;恐大將軍光不聽,千秋即召中二千石、博士會公車門,議問吳法。議者知大將軍指,皆執吳為不道。明日,千秋封上眾議。光於是以千秋擅召中二千石以下,外內異言,遂下廷尉平、少府仁獄。朝廷皆恐丞相坐之。太僕杜延年奏記光曰:「吏縱罪人,有常法。今更詆吳為不道,恐於法深。又,丞相素無所守持而為好言於下,盡其素行也。至擅召中二千石,甚無狀。延年愚以為丞相久故及先帝用事,非有大故,不可棄也。間者民頗言獄深,吏為峻詆;今丞相所議,又獄事也,如是以及丞相,恐不合眾心,群下讙嘩,庶人私議,流言四布。延年竊重將軍失此名於天下也。」光以廷尉、少府弄法輕重,卒下之獄。夏,四月,仁自殺,平與左馮翊賈勝胡皆要斬。而不以及丞相,終與相竟。延年論議持平,合和朝廷,皆此類也。
dōng, liáo dōng wū huán fǎn. chū, mào dùn pò dōng hú, dōng hú yú zhòng sàn bǎo wū huán jí xiān bēi shān wèi èr zú, shì yì shǔ xiōng nú. wǔ dì chū pò xiōng nú zuǒ dì, yīn xǐ wū huán yú shàng gǔ yú yáng yòu běi píng liáo dōng sài wài, wèi hàn zhēn chá xiōng nú dòng jìng. zhì hù wū huán xiào wèi jiān lǐng zhī, shǐ bù dé yǔ xiōng nú jiāo tōng. zhì shì, bù zhòng jiàn qiáng, suì fǎn. xiān shì, xiōng nú sān qiān yú qí rù wǔ yuán, shā lüè shù qiān rén hòu shù wàn qí nán páng sāi liè, xíng gōng sài wài tíng zhàng, lüè qǔ lì mín qù. shì shí hàn biān jùn fēng huǒ hòu wàng jīng míng, xiōng nú wèi biān kòu zhě shǎo lì, xī fù fàn sāi. hàn fù dé xiōng nú jiàng zhě, yán wū huán cháng fā xiān dān yú zhǒng, xiōng nú yuàn zhī, fāng fā èr wàn qí jī wū huán. huò guāng yù fā bīng yāo jī zhī, yǐ wèn hù jūn dū wèi zhào chōng guó, chōng guó yǐ wèi: wū huán jiān shù fàn sāi, jīn xiōng nú jī zhī, yú hàn biàn. yòu xiōng nú xī kòu dào, běi biān xìng wú shì, mán yí zì xiāng gōng jī ér fā bīng yào zhī, zhāo kòu shēng shì, fēi jì yě. guāng gèng wèn zhōng láng jiāng fàn míng yǒu, míng yǒu yán kě jī, yú shì bài míng yǒu wèi dù liáo jiāng jūn, jiāng èr wàn qí chū liáo dōng. xiōng nú wén hàn bīng zhì, yǐn qù. chū, guāng jiè míng yǒu: bīng bù kōng chū jí hòu xiōng nú, suì jī wū huán. wū huán shí xīn zhōng xiōng nú bīng, míng yǒu jì hòu xiōng nú, yīn chéng wū huán bì, jī zhī, zhǎn shǒu liù qiān yú jí, huò sān wáng shǒu. xiōng nú yóu shì kǒng, bù néng fù chū bīng.
冬,遼東烏桓反。初,冒頓破東胡,東胡餘眾散保烏桓及鮮卑山為二族,世役屬匈奴。武帝出破匈奴左地,因徙烏桓於上谷、漁陽、右北平、遼東塞外,為漢偵察匈奴動靜。置護烏桓校尉監領之,使不得與匈奴交通。至是,部眾漸強,遂反。先是,匈奴三千餘騎入五原,殺略數千人;後數萬騎南旁塞獵,行攻塞外亭障,略取吏民去。是時漢邊郡烽火候望精明,匈奴為邊寇者少利,希復犯塞。漢復得匈奴降者,言烏桓嘗發先單于冢,匈奴怨之,方發二萬騎擊烏桓。霍光欲發兵邀擊之,以問護軍都尉趙充國,充國以為:「烏桓間數犯塞,今匈奴擊之,於漢便。又匈奴希寇盜,北邊幸無事,蠻夷自相攻擊而發兵要之,招寇生事,非計也。」光更問中郎將范明友,明友言可擊,於是拜明友為度遼將軍,將二萬騎出遼東。匈奴聞漢兵至,引去。初,光誡明友:「兵不空出;即後匈奴,遂擊烏桓。」烏桓時新中匈奴兵,明友既後匈奴,因乘烏桓敝,擊之,斬首六千餘級,獲三王首。匈奴由是恐,不能復出兵。
strong xiào zhāo huáng dì shàng yuán fèng sì nián jiǎ chén, gōng yuán qián qī qī nián strong
孝昭皇帝上元鳳四年(甲辰,公元前七七年)
chūn, zhēng yuè, dīng hài, dì jiā yuán fú.
春,正月,丁亥,帝加元服。
jiǎ xū, fù mín dìng hóu tián qiān qiū hōng. shí zhèng shì yī jué dà jiāng jūn guāng qiān qiū jū chéng xiàng wèi, jǐn hòu zì shǒu ér yǐ.
甲戌,富民定侯田千秋薨。時政事壹決大將軍光;千秋居丞相位,謹厚自守而已。
xià, wǔ yuè, dīng chǒu, xiào wén miào zhèng diàn huǒ. shàng jí qún chén jiē sù fú, fā zhōng èr qiān dàn jiāng wǔ xiào zuò zhì, liù rì, chéng. tài cháng jí miào lìng chéng láng lì, jiē hé dà bù jìng huì shè, tài cháng lǎo yáng hóu dé miǎn wèi shù rén.
夏,五月,丁丑,孝文廟正殿火。上及群臣皆素服,發中二千石將五校作治,六日,成。太常及廟令丞、郎、吏,皆劾大不敬;會赦,太常轑陽侯德免為庶人。
liù yuè, shè tiān xià.
六月,赦天下。
chū, yú mí qiǎn tài zǐ lài dān wèi zhì yú guī zī èr shī jī dà yuān hái, jiāng lài dān rù zhì jīng shī. huò guāng yòng sāng hóng yáng qián yì, yǐ lài dān wèi xiào wèi, jiāng jūn tián lún tái. guī zī guì rén gū yì wèi qí wáng yuē: lài dān běn chén shǔ wú guó, jīn pèi hàn yìn shòu lái, pò wú guó ér tián, bì wèi hài. wáng jí shā lài dān ér shàng shū xiè hàn.
初,杅冞遣太子賴丹為質於龜茲;貳師擊大宛還,將賴丹入至京師。霍光用桑弘羊前議,以賴丹為校尉,將軍田輪台。龜茲貴人姑翼謂其王曰:「賴丹本臣屬吾國,今佩漢印綬來,迫吾國而田,必為害。」王即殺賴丹而上書謝漢。
lóu lán wáng sǐ, xiōng nú xiān wén zhī, qiǎn qí zhì zǐ ān guī guī, dé lì wèi wáng. hàn qiǎn shǐ zhào xīn wáng lìng rù cháo, wáng cí bù zhì. lóu lán guó zuì zài dōng chuí, jìn hàn, dāng bái lóng duī, fá shuǐ cǎo, cháng zhǔ fā dǎo, fù shuǐ dān liáng, sòng yíng hàn shǐ yòu shù wèi guān lì zú suǒ kòu, chéng ài, bù biàn yǔ hàn tōng. hòu fù wèi xiōng nú fǎn jiān, shù zhē shā hàn shǐ. qí dì wèi tú qí jiàng hàn, jù yán zhuàng. jùn mǎ jiān běi dì fù jiè zǐ shǐ dà yuān, zhào yīn lìng zé lóu lán guī zī. jiè zǐ zhì lóu lán guī zī, zé qí wáng, jiē xiè fú. jiè zǐ cóng dà yuān hái, dào guī zī, huì xiōng nú shǐ cóng wū sūn hái, zài guī zī, jiè zǐ yīn lǜ qí lì shì gòng zhū zhǎn xiōng nú shǐ zhě. hái, zòu shì, zhào bài jiè zǐ wèi zhōng láng, qiān píng lè jiān. jiè zǐ wèi dà jiāng jūn huò guāng yuē: lóu lán guī zī shù fǎn fù, ér bù zhū, wú suǒ chéng ài. jiè zǐ guò guī zī shí, qí wáng jìn jiù rén, yì de yě yuàn wǎng cì zhī yǐ wēi shì zhū guó. dà jiāng jūn yuē: guī zī dào yuǎn, qiě yàn zhī yú lóu lán. yú shì bái qiǎn zhī. jiè zǐ yǔ shì zú jù jī jīn bì, yáng yán yǐ cì wài guó wèi míng, zhì lóu lán. lóu lán wáng yì bù qīn jiè zǐ, jiè zǐ yáng yǐn qù, zhì qí xī jiè, shǐ yì wèi yuē: hàn shǐ zhě chí huáng jīn jǐn xiù xíng cì zhū guó. wáng bù lái shòu, wǒ qù zhī xī guó yǐ. jí chū jīn bì yǐ shì yì. yì hái bào wáng, wáng tān hàn wù, lái jiàn shǐ zhě. jiè zǐ yǔ zuò yǐn, chén wù shì zhī, yǐn jiǔ jiē zuì. jiè zǐ wèi wáng yuē: tiān zǐ shǐ wǒ sī bào wáng. wáng qǐ, suí jiè zǐ rù zhàng zhōng píng yǔ, zhuàng shì èr rén cóng hòu cì zhī, rèn jiāo xiōng, lì sǐ qí guì rén zuǒ yòu jiē sàn zǒu. jiè zǐ gào yù yǐ wáng fù hàn zuì, tiān zǐ qiǎn wǒ zhū wáng, dāng gèng lì wáng dì wèi tú qí zài hàn zhě. hàn bīng fāng zhì, wú gǎn dòng, zì lìng miè guó yǐ! jiè zǐ suì zhǎn wáng ān guī shǒu, chí chuán yì què, xiàn shǒu běi què xià.
樓蘭王死,匈奴先聞之,遣其質子安歸歸,得立為王。漢遣使詔新王令入朝,王辭不至。樓蘭國最在東垂,近漢,當白龍堆,乏水草,常主發導,負水擔糧,送迎漢使;又數為官吏卒所寇,懲艾,不便與漢通。後復為匈奴反間,數遮殺漢使。其弟尉屠耆降漢,具言狀。駿馬監北地傅介子使大宛,詔因令責樓蘭、龜茲。介子至樓蘭、龜茲,責其王,皆謝服。介子從大宛還,到龜茲,會匈奴使從烏孫還,在龜茲,介子因率其吏士共誅斬匈奴使者。還,奏事,詔拜介子為中郎,遷平樂監。介子謂大將軍霍光曰:「樓蘭、龜茲數反覆,而不誅,無所懲艾。介子過龜茲時,其王近就人,易得也;願往刺之以威示諸國。」大將軍曰:「龜茲道遠,且驗之於樓蘭。」於是白遣之。介子與士卒俱齎金幣,揚言以賜外國為名,至樓蘭。樓蘭王意不親介子,介子陽引去,至其西界,使譯謂曰:「漢使者持黃金、錦繡行賜諸國。王不來受,我去之西國矣。」即出金、幣以示譯。譯還報王,王貪漢物,來見使者。介子與坐飲,陳物示之,飲酒皆醉。介子謂王曰:「天子使我私報王。」王起,隨介子入帳中屏語,壯士二人從後刺之,刃交匈,立死;其貴人、左右皆散走。介子告諭以王負漢罪,「天子遣我誅王,當更立王弟尉屠耆在漢者。漢兵方至,毋敢動,自令滅國矣!」介子遂斬王安歸首,馳傳詣闕,縣首北闕下。
nǎi lì wèi tú qí wèi wáng, gēng míng qí guó wèi shàn shàn, wèi kè yìn zhāng cì yǐ gōng nǚ wèi fū rén, bèi chē qí zī zhòng. chéng xiàng lǜ bǎi guān sòng zhì héng mén wài, zǔ ér qiǎn zhī. wáng zì qǐng tiān zǐ yuē: shēn zài hàn jiǔ, jīn guī dān ruò, ér qián wáng yǒu zi zài, kǒng wèi suǒ shā. guó zhōng yǒu yī xún chéng, qí dì féi měi, yuàn hàn qiǎn yī jiāng tún tián jī gǔ, lìng chén dé yī qí wēi zhòng. yú shì hàn qiǎn sī mǎ yī rén lì shì sì shí rén tián yī xún yǐ tián fǔ zhī.
乃立尉屠耆為王,更名其國為鄯善,為刻印章;賜以宮女為夫人,備車騎、輜重。丞相率百官送至橫門外,祖而遣之。王自請天子曰:「身在漢久,今歸單弱,而前王有子在,恐為所殺。國中有伊循城,其地肥美,願漢遣一將屯田積穀,令臣得依其威重。」於是漢遣司馬一人、吏士四十人田伊循以填撫之。
qiū, qī yuè, yǐ sì, fēng fàn míng yǒu wèi píng líng hóu, fù jiè zǐ wèi yì yáng hóu.
秋,七月,乙巳,封范明友為平陵侯,傅介子為義陽侯。
chén guāng yuē: wáng zhě zhī yú róng dí, pàn zé tǎo zhī, fú zé shě zhī. jīn lóu lán wáng jì fú qí zuì, yòu cóng ér zhū zhī, hòu yǒu pàn zhě, bù kě dé ér huái yǐ. bì yǐ wèi yǒu zuì ér tǎo zhī, zé yí chén shī jū lǚ, míng zhì qí fá. jīn nǎi qiǎn shǐ zhě yòu yǐ jīn bì ér shā zhī, hòu yǒu fèng shǐ zhū guó zhě, fù kě xìn hū! qiě yǐ dà hàn zhī qiáng ér wèi dào zéi zhī móu yú mán yí, bù yì kě xiū zāi! lùn zhě huò měi jiè zǐ yǐ wèi qí gōng, guò yǐ!
臣光曰:王者之於戎狄,叛則討之,服則舍之。今樓蘭王既服其罪,又從而誅之,後有叛者,不可得而懷矣。必以為有罪而討之,則宜陳師鞠旅,明致其罰。今乃遣使者誘以金幣而殺之,後有奉使諸國者,復可信乎!且以大漢之強而為盜賊之謀於蠻夷,不亦可羞哉!論者或美介子以為奇功,過矣!
strong xiào zhāo huáng dì shàng yuán fèng wǔ nián yǐ sì, gōng yuán qián qī liù nián strong
孝昭皇帝上元鳳五年(乙巳,公元前七六年)
xià, dà hàn.
夏,大旱。
qiū, bà xiàng jùn, fēn shǔ yù lín zāng kē.
秋,罷象郡,分屬鬱林、牂柯。
dōng, shí yī yuè, dà léi.
冬,十一月,大雷。
shí èr yuè, gēng xū, yí chūn jìng hóu wáng sù hōng.
十二月,庚戌,宜春敬侯王訴薨。
strong xiào zhāo huáng dì shàng yuán fèng liù nián bǐng wǔ, gōng yuán qián qī wǔ nián strong
孝昭皇帝上元鳳六年(丙午,公元前七五年)
chūn, zhēng yuè, mù jùn guó tú zhú liáo dōng xuán tú chéng.
春,正月,募郡國徒築遼東、玄菟城。
xià, shè tiān xià.
夏,赦天下。
wū huán fù fàn sāi, qiǎn dù liáo jiāng jūn fàn míng yǒu jī zhī.
烏桓復犯塞,遣度遼將軍范明友擊之。
dōng, shí yī yuè, yǐ chǒu, yǐ yáng chǎng wèi chéng xiàng, shào fǔ hé nèi cài yì wèi yù shǐ dài fū.
冬,十一月,乙丑,以楊敞為丞相,少府河內蔡義為御史大夫。