qǐ zhāo yáng dān è, jǐn è féng zhí xú, fán èr nián.
起昭陽單閼,盡閼逢執徐,凡二年。
strong ān huáng dì wù yuán xìng èr nián guǐ mǎo, gōng yuán sì líng sān nián strong
安皇帝戊元興二年(癸卯,公元四零三年)
chūn, zhēng yuè, lú xún shǐ sī mǎ xú dào fù kòu dōng yáng èr yuè, xīn chǒu, jiàn wǔ jiāng jūn liú yù jī pò zhī. dào fù, xún zhī zǐ fū yě.
春,正月,盧循使司馬徐道覆寇東陽;二月,辛丑,建武將軍劉裕擊破之。道覆,循之姊夫也。
yǐ mǎo, yǐ tài wèi xuán wèi dà jiāng jūn.
乙卯,以太尉玄為大將軍。
dīng sì, xuán shā jì zhōu cì shǐ sūn wú zhōng.
丁巳,玄殺冀州刺史孫無終。
xuán shàng biǎo qǐng shuài zhū jūn sǎo píng guān luò, jì ér fěng cháo tíng xià zhào bù xǔ, nǎi yún: fèng zhào gù zhǐ. xuán chū yù chì zhuāng, xiān mìng zuò qīng gě, zài fú wán shū huà. huò wèn qí gù, xuán yuē: bīng xiōng zhàn wēi, tuō yǒu yì wài, dāng shǐ qīng ér yì yùn. zhòng jiē xiào zhī.
玄上表請帥諸軍掃平關、洛,既而諷朝廷下詔不許,乃云:「奉詔故止。」玄初欲飭裝,先命作輕舸,載服玩、書畫。或問其故,玄曰:「兵凶戰危,脫有意外,當使輕而易運。」眾皆笑之。
xià, sì yuè, guǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī.
夏,四月,癸巳朔,日有食之。
nán yàn zhǔ bèi dé gù lì zhào róng zì zhǎng ān lái, shǐ dé mǔ xiōng xiōng wèn, bèi dé hào tòng tù xiě, yīn ér qǐn jí.
南燕主備德故吏趙融自長安來,始得母兄凶問,備德號慟吐血,因而寢疾。
sī lì xiào wèi mù róng dá móu fǎn, qiǎn yá mén huáng qiú shuài zhòng gōng duān mén, diàn zhōng shuài hóu chì méi kāi mén yīng zhī zhōng huáng mén sūn jìn fú bèi dé yú chéng nì yú jìn shě. duàn hóng děng wén gōng zhōng yǒu biàn, lè bīng tún sì mén. bèi dé rù gōng, zhū chì méi děng. dá chū bēn wèi.
司隸校尉慕容達謀反,遣牙門皇璆帥眾攻端門,殿中帥侯赤眉開門應之;中黃門孫進扶備德逾城匿於進舍。段宏等聞宮中有變,勒兵屯四門。備德入宮,誅赤眉等。達出奔魏。
bèi dé yōu qiān xǐ zhī mín, shǐ zhī zhǎng fù bù yì mín yuán cǐ dié xiāng yìn mào, huò bǎi shì hé hù, huò qiān dīng gòng jí, yǐ bì kè yì. shàng shū hán yán zhuō qǐng jiā yǐn hé, bèi dé cóng zhī, shǐ yán zhuō xún xíng jùn xiàn, dé yìn hù wǔ wàn bā qiān.
備德優遷徙之民,使之長復不役;民緣此迭相廕冒,或百室合戶,或千丁共籍,以避課役。尚書韓訁卓請加隱核,備德從之,使訁卓巡行郡縣,得廕戶五萬八千。
tài shān zéi wáng shǐ jù zhòng shù wàn, zì chēng tài píng huáng dì, shǔ zhì gōng qīng nán yàn guì lín wáng zhèn tǎo qín zhī. lín xíng, huò wèn qí fù jí xiōng dì ān zài, shǐ yuē: tài shàng huáng méng chén yú wài, zhēng dōng zhēng xī wèi luàn bīng suǒ hài. qí qī nù zhī yuē: jūn zhèng zuò cǐ kǒu, nài hé shàng ěr! shǐ yuē: huáng hòu bù zhī, zì gǔ qǐ yǒu bù wáng zhī guó! zhèn zé bēng yǐ, zhōng bù gǎi hào!
泰山賊王始聚眾數萬,自稱太平皇帝,署置公卿;南燕桂林王鎮討禽之。臨刑,或問其父及兄弟安在,始曰:「太上皇蒙塵於外,征東、征西為亂兵所害。」其妻怒之曰:「君正坐此口,奈何尚爾!」始曰:「皇后不知,自古豈有不亡之國!朕則崩矣,終不改號!」
wǔ yuè, yàn wáng xī zuò lóng téng yuàn, fāng shí yú lǐ, yì tú èr wàn rén. zhú jǐng yún shān yú yuàn nèi, jī guǎng wǔ bǎi bù, fēng gāo shí qī zhàng.
五月,燕王熙作龍騰苑,方十餘里,役徒二萬人。築景雲山於苑內,基廣五百步,峰高十七丈。
qiū, qī yuè, wù zǐ, wèi zhǔ guī běi xún, zuò lí gōng yú chái shān.
秋,七月,戊子,魏主珪北巡,作離宮於豺山。
píng yuán tài shǒu hé bá shē háo xǐ míng, guī è ér shā zhī, shǐ qí dì pí děng jiù yǔ jué. bá yuē: A212 běi tǔ jí, kě qiān shuǐ nán, miǎn wèi zhǔ jì. qiě shǐ zhī bèi jǐ, yuē: rǔ hé rěn shì wú zhī sǐ yě! pí děng yù qí yì, zhà chēng shǐ zhě, táo rù qín. guī nù, miè qí jiā. zhōng lěi jiāng jūn dèng yuān cóng dì shàng shū huī yǔ bá shàn, huò zèn zhū guī yuē: pí zhī chū wáng, huī shí sòng zhī. guī yí yuān zhī qí móu, cì yuān sǐ.
平原太守和跋奢豪喜名,珪惡而殺之,使其弟毘等就與訣。跋曰:「A212北土瘠,可遷水南,勉為主計。」且使之背己,曰:「汝何忍視吾之死也!」毘等諭其意,詐稱使者,逃入秦。珪怒,滅其家。中壘將軍鄧淵從弟尚書暉與跋善,或譖諸珪曰:「毘之出亡,暉實送之。」珪疑淵知其謀,賜淵死。
nán liáng wáng nù tán jí jǔ qú méng xùn hù chū bīng gōng lǚ lóng, lóng huàn zhī. qín zhī móu chén yán yú qín wáng xìng yuē: lóng jí xiān shì zhī zī, zhuān zhì hé wài, jīn suī jī jiǒng, shàng néng zì zhī, ruò jiāng lái fēng shàn, zhōng bù wèi wú yǒu. liáng zhōu xiǎn jué, tǔ tián ráo wò, bù rú yīn qí wēi ér qǔ zhī. xìng nǎi qiǎn shǐ zhēng lǚ chāo rù shì. lóng niàn gū zāng zhōng wú yǐ zì cún, nǎi yīn chāo qǐng yíng yú qín. xìng qiǎn shàng shū zuǒ pú shè qí nán zhèn xī jiāng jūn yáo jié zuǒ wáng qǐ fú gān guī zhèn yuǎn jiāng jūn zhào yào shuài bù qí sì wàn yíng lóng yú hé xī, nán liáng wáng nù tán shè chāng sōng wèi ān èr shù yǐ bì zhī. bā yuè, qí nán děng zhì gū zāng, lóng sù chē bái mǎ yíng yú dào páng. lóng quàn nán jī jǔ qú méng xùn, méng xùn shǐ zāng mò hái jù zhī, bài qí qián jūn. nán nǎi yǔ méng xùn jié méng, méng xùn qiǎn dì ná rù gòng yú qín. nán yǐ sī mǎ wáng shàng xíng liáng zhōu cì shǐ, pèi bīng sān qiān zhèn gū zāng, yǐ jiāng jūn yán sōng wèi cāng sōng tài shǒu, guō jiāng wèi fān hé tài shǒu, fēn shù èr chéng, xǐ lóng zōng zú liáo shǔ jí mín wàn hù yú zhǎng ān, xìng yǐ lóng wèi sàn qí cháng shì, chāo wèi ān dìng tài shǒu, zì yú wén wǔ suí cái zhuó xù.
南涼王傉檀及沮渠蒙遜互出兵攻呂隆,隆患之。秦之謀臣言於秦王興曰:「隆藉先世之資,專制河外,今雖飢窘,尚能自支,若將來豐贍,終不為吾有。涼州險絕,土田饒沃,不如因其危而取之。」興乃遣使征呂超入侍。隆念姑臧終無以自存,乃因超請迎於秦。興遣尚書左僕射齊難、鎮西將軍姚詰、左王乞伏乾歸、鎮遠將軍趙曜帥步騎四萬迎隆於河西,南涼王傉檀攝昌松、魏安二戍以避之。八月,齊難等至姑臧,隆素車白馬迎於道旁。隆勸難擊沮渠蒙遜,蒙遜使臧莫孩拒之,敗其前軍。難乃與蒙遜結盟,蒙遜遣弟挐入貢於秦。難以司馬王尚行涼州刺史,配兵三千鎮姑臧,以將軍閻松為倉松太守,郭將為番禾太守,分戍二城,徙隆宗族、僚屬及民萬戶於長安,興以隆為散騎常侍,超為安定太守,自餘文武隨才擢敘。
chū, guō nún cháng yán dài lǚ zhě wáng, gù qí qǐ bīng, xiān tuī wáng xiáng, hòu tuī wáng qǐ jī jí lóng dōng qiān, wáng shàng zú dài zhī. nún cóng qǐ fú gān guī jiàng qín, yǐ wèi miè qín zhě jìn yě, suì lái bēn, qín rén zhuī dé, shā zhī.
初,郭黁常言「代呂者王」,故其起兵,先推王詳,後推王乞基;及隆東遷,王尚卒代之。黁從乞伏乾歸降秦,以為滅秦者晉也,遂來奔,秦人追得,殺之。
jǔ qú méng xùn bó fù zhōng tián hù jūn qīn xìn lín sōng tài shǒu kǒng dǔ, jiē jiāo zì wèi mín huàn, méng xùn yuē: luàn wú fǎ zhě, èr bó fù yě. jiē bī zhī shǐ zì shā.
沮渠蒙遜伯父中田護軍親信、臨松太守孔篤,皆驕恣為民患,蒙遜曰:「亂吾法者,二伯父也。」皆逼之使自殺。
qín qiǎn shǐ zhě liáng gòu zhì zhāng yē, méng xùn wèn yuē: tū fà nù tán wèi gōng ér shēn wèi hóu, hé yě? gòu yuē: nù tán xiōng jiǎo, kuǎn chéng wèi zhe, gù cháo tíng yǐ zhòng jué xū míng jī mí zhī. jiāng jūn zhōng guàn bái rì, dāng rù zàn dì shì, qǐ kě yǐ bù xìn xiāng dài yě! shèng cháo jué bì chēng gōng, rú yǐn wěi yáo huǎng, zuǒ mìng zhī chén, qí nán xú luò, yī shí měng jiāng, jué jiē bù guò hóu bó, jiāng jūn hé yǐ xiān zhī hū! xī dòu róng yīn qín gù ràng, bù yù jū jiù chén zhī yòu, bù yì jiāng jūn hū yǒu cǐ wèn! méng xùn yuē: cháo tíng hé bù jí fēng zhāng yē ér gèng yuǎn fēng xī hǎi xié? gòu yuē: zhāng yē, jiāng jūn yǐ zì yǒu zhī, suǒ yǐ yuǎn shòu xī hǎi zhě, yù guǎng dà jiāng jūn zhī guó ěr. méng xùn yuè, nǎi shòu mìng.
秦遣使者梁構至張掖,蒙遜問曰:「禿髮傉檀為公而身為侯,何也?」構曰:「傉檀凶狡,款誠未著,故朝廷以重爵虛名羈縻之。將軍忠貫白日,當入贊帝室,豈可以不信相待也!聖朝爵必稱功,如尹緯、姚晃,佐命之臣,齊難、徐洛,一時猛將,爵皆不過侯伯,將軍何以先之乎!昔竇融殷勤固讓,不欲居舊臣之右,不意將軍忽有此問!」蒙遜曰:「朝廷何不即封張掖而更遠封西海邪?」構曰:「張掖,將軍已自有之,所以遠授西海者,欲廣大將軍之國耳。」蒙遜悅,乃受命。
jīng zhōu cì shǐ huán wěi zú, dà jiāng jūn xuán yǐ huán xiū dài zhī. cóng shì zhōng láng cáo jìng zhī shuō xuán yuē: qiān xiū xiōng dì zhuān jù nèi wài, quán shì tài zhòng. xuán nǎi yǐ nán jùn xiāng huán shí kāng wèi jīng zhōu cì shǐ. shí kāng, huō zhī zǐ yě.
荊州刺史桓偉卒,大將軍玄以桓修代之。從事中郎曹靖之說玄曰:「謙、修兄弟專據內外,權勢太重。」玄乃以南郡相桓石康為荊州刺史。石康,豁之子也。
liú yù pò lú xún yú yǒng jiā, zhuī zhì jìn ān, lǚ pò zhī, xún fú hǎi nán zǒu.
劉裕破盧循於永嘉,追至晉安,屢破之,循浮海南走。
hé wú jì qián yì yù, quàn yù yú shān yīn qǐ bīng tǎo huán xuán. yù móu yú tǔ háo kǒng jìng, jìng yuē: shān yīn qù dōu dào yuǎn, jǔ shì nán chéng qiě xuán wèi cuàn wèi, bù rú dài qí yǐ cuàn, yú jīng kǒu tú zhī. yù cóng zhī, jìng, yú zhī sūn yě.
何無忌潛詣裕,勸裕於山陰起兵討桓玄。裕謀於土豪孔靖,靖曰:「山陰去都道遠,舉事難成;且玄未篡位,不如待其已篡,於京口圖之。」裕從之,靖,愉之孫也。
jiǔ yuè, wèi zhǔ guī rú nán píng chéng, guī dù A212 nán, jiāng jiàn xīn dū.
九月,魏主珪如南平城,規度A212南,將建新都。
shì zhōng yīn zhòng wén sàn qí cháng shì biàn fàn zhī quàn dà jiāng jūn xuán zǎo shòu chán, yīn zhuàn jiǔ xī wén jí cè mìng. yǐ huán qiān wèi shì zhōng kāi fǔ lù shàng shū shì, wáng mì wèi zhōng shū jiān lǐng sī tú, huán yìn wèi zhōng shū lìng, jiā huán xiū fǔ jūn dà jiāng jūn. yìn, chōng zhī sūn yě. bǐng zǐ, cè mìng xuán wèi xiāng guó, zǒng bǎi kuí, fēng shí jùn, wèi chǔ wáng, jiā jiǔ xī, chǔ guó zhì chéng xiàng yǐ xià guān.
侍中殷仲文、散騎常侍卞范之勸大將軍玄早受禪,陰撰九錫文及冊命。以桓謙為侍中、開府、錄尚書事,王謐為中書監、領司徒,桓胤為中書令,加桓修撫軍大將軍。胤,沖之孫也。丙子,冊命玄為相國,總百揆,封十郡,為楚王,加九錫,楚國置丞相以下官。
huán qiān sī wèn péng chéng nèi shǐ liú yù yuē: chǔ wáng xūn dé lóng zhòng, cháo tíng zhī qíng, xián wèi yí yǒu yī ràng, qīng yǐ wèi hé rú? yù yuē: chǔ wáng, xuān wǔ zhī zǐ, xūn dé gài shì. jìn shì wēi ruò, mín wàng jiǔ yí, chéng yùn chán dài, yǒu hé bù kě? qiān xǐ yuē: qīng wèi zhī kě jí kě ěr.
桓謙私問彭城內史劉裕曰:「楚王勛德隆重,朝廷之情,咸謂宜有揖讓,卿以為何如?」裕曰:「楚王,宣武之子,勛德蓋世。晉室微弱,民望久移,乘運禪代,有何不可?」謙喜曰:「卿謂之可即可耳。」
xīn yě rén yǔ zè, yīn zhòng kān zhī dǎng yě, wén huán wěi sǐ, shí kāng wèi zhì, nǎi qǐ bīng xí yōng zhōu cì shǐ féng gāi yú xiāng yáng, zǒu zhī. zè yǒu zhòng qī qiān, shè tán, jì qī miào, yún yù tǎo huán xuán, jiāng líng zhèn dòng. shí kāng zhì zhōu, fā bīng gōng xiāng yáng, zè bài, bēn qín.
新野人庾仄,殷仲堪之黨也,聞桓偉死,石康未至,乃起兵襲雍州刺史馮該於襄陽,走之。仄有眾七千,設壇,祭七廟,雲欲討桓玄,江陵震動。石康至州,發兵攻襄陽,仄敗,奔秦。
gāo yǎ zhī biǎo nán yàn zhǔ bèi dé qǐng fá huán xuán yuē: zòng wèi néng kuò qīng wú huì, yì kě shōu jiāng běi zhī dì. zhōng shū shì láng hán fàn yì shàng shū yuē: jīn jìn shì shuāi luàn, jiāng huái nán běi, hù kǒu wú jǐ, róng mǎ dān ruò. zhòng yǐ huán xuán bèi nì, shàng xià lí xīn yǐ bì xià shén wǔ, fā bù qí yī wàn lín zhī, bǐ bì tǔ bēng wǎ jiě, bīng bù liú xíng yǐ. dé ér yǒu zhī, qín wèi bù zú dí yě. tà dì dìng gōng, zhèng zài jīn rì. shī shí bù qǔ, bǐ zhī háo jié zhū miè huán xuán, gèng xiū dé zhèng, qǐ wéi jiàn kāng bù kě dé, jiāng běi yì wú wàng yǐ. bèi dé yuē: zhèn yǐ jiù bāng fù méi, yù xiān dìng zhōng yuán, nǎi píng dàng jīng yáng, gù wèi nán zhēng ěr. qí zhù gōng qīng yì zhī. yīn jiǎng wǔ chéng xī, bù zú sān shí qī wàn rén, qí wǔ wàn sān qiān pǐ, chē wàn qī qiān shèng. gōng qīng jiē yǐ wèi xuán xīn dé zhì, wèi kě tú, nǎi zhǐ.
高雅之表南燕主備德請伐桓玄曰:「縱未能廓清吳、會,亦可收江北之地。」中書侍郎韓范亦上疏曰:「今晉室衰亂,江、淮南北,戶口無幾,戎馬單弱。重以桓玄悖逆,上下離心;以陛下神武,發步騎一萬臨之,彼必土崩瓦解,兵不留行矣。得而有之,秦、魏不足敵也。拓地定功,正在今日。失時不取,彼之豪傑誅滅桓玄,更修德政,豈惟建康不可得,江北亦無望矣。」備德曰:「朕以舊邦覆沒,欲先定中原,乃平盪荊、揚,故未南征耳。其駐公卿議之。」因講武城西,步卒三十七萬人,騎五萬三千匹,車萬七千乘。公卿皆以為玄新得志,未可圖,乃止。
dōng, shí yuè, chǔ wáng xuán shàng biǎo qǐng guī fān, shǐ dì zuò shǒu zhào gù liú zhī. yòu zhà yán qián táng lín píng hú kāi, jiāng zhōu gān lù jiàng, shǐ bǎi liáo jí hè, yòng wèi jǐ shòu mìng zhī fú. yòu yǐ qián shì jiē yǒu yǐn shì, chǐ yú jǐ shí dú wú, qiú dé xī cháo yǐn shì ān dìng huáng fǔ mì liù shì sūn xī zhī, gěi qí zī yòng, shǐ yǐn jū shān lín zhēng wèi zhù zuò láng, shǐ xī zhī gù cí bù jiù, rán hòu xià zhào jīng lǐ, hào yuē gāo shì. shí rén wèi zhī chōng yǐn. yòu yù fèi qián yòng gǔ bó jí fù ròu xíng, zhì zuò fēn yún, zhì wú yí dìng, biàn gèng huí fù, zú wú suǒ shī xíng. xìng fù tān bǐ, rén shì yǒu fǎ shū hǎo huà jí jiā yuán zhái, bì jiǎ pú bó ér qǔ zhī yóu ài zhū yù, wèi cháng lí shǒu.
冬,十月,楚王玄上表請歸籓,使帝作手詔固留之。又詐言錢塘臨平湖開,江州甘露降,使百僚集賀,用為己受命之符。又以前世皆有隱士,恥於己時獨無,求得西朝隱士安定皇甫謐六世孫希之,給其資用,使隱居山林;征為著作郎,使希之固辭不就,然後下詔旌禮,號曰高士。時人謂之「充隱。」又欲廢錢用谷、帛及復肉刑,製作紛紜,志無一定,變更回復,卒無所施行。性復貪鄙,人士有法書、好畫及佳園宅,必假蒲博而取之;尤愛珠玉,未嘗離手。
yǐ mǎo, wèi zhǔ guī lì qí zǐ sì wèi qí wáng, jiā wèi xiàng guó shào wèi qīng hé wáng, jiā zhēng nán dà jiāng jūn xī wèi yáng píng wáng yào wèi hé nán wáng.
乙卯,魏主珪立其子嗣為齊王,加位相國;紹為清河王,加征南大將軍;熙為陽平王;曜為河南王。
dīng sì, wèi jiāng jūn yī wèi shuài qí èr wàn xí gāo chē yú zhǒng yuán hé wū pín shí yī yuè, gēng wǔ, dà pò zhī.
丁巳,魏將軍伊謂帥騎二萬襲高車餘種袁紇、烏頻;十一月,庚午,大破之。
zhào chǔ wáng xuán xíng tiān zǐ lǐ lè, fēi wèi wáng hòu, shì zǐ wèi tài zǐ. dīng chǒu, biàn fàn zhī wèi chán zhào, shǐ lín chuān wáng bǎo bī dì shū zhī. bǎo, xī zhī céng sūn yě. gēng chén, dì lín xuān, qiǎn jiān tài bǎo lǐng sī tú wáng mì fèng xǐ shòu, chán wèi yú chǔ. rén wǔ, dì chū jū yǒng ān gōng. guǐ wèi, qiān tài qìng shén zhǔ yú láng yá guó, mù zhāng hé huáng hòu jí láng yá wáng dé wén jiē xǐ jū sī tú fǔ. bǎi guān yì gū shú quàn jìn. shí èr yuè, gēng yín shuò, xuán zhú tán yú jiǔ jǐng shān běi, rén chén, jí huáng dì wèi. cè wén duō fēi pǔ jìn shì, huò jiàn zhī, xuán yuē: yī ràng zhī wén, zhèng kě chén zhī yú xià mín ěr, qǐ kě qī shàng dì hū! dà shè, gǎi yuán yǒng shǐ. yǐ nán kāng zhī píng gù xiàn fēng dì wèi píng gù wáng, jiàng hé hòu wèi líng líng xiàn jūn, láng yá wáng dé wén wèi shí yáng xiàn gōng, wǔ líng wáng zūn wèi péng zé xiàn hòu. zhuī zūn wén wēn wèi xuān wǔ huáng dì, miào hào tài zǔ, nán kāng gōng zhǔ wèi xuān huáng hòu, fēng zǐ shēng wèi yù zhāng wáng. yǐ huì jī nèi shǐ wáng yú wèi shàng shū pú shè, yú zi xiāng guó zuǒ zhǎng shǐ suī wèi zhōng shū lìng. suī, huán shì zhī shēng yě. wù xū, xuán rù jiàn kāng gōng, dēng yù zuò, ér chuáng hū xiàn, qún xià shī sè. yīn zhòng wén yuē: jiāng yóu shèng dé shēn hòu, dì bù néng zài. xuán dà yuè. liáng wáng zhēn zhī nán chén kǒng pǔ fèng zhēn zhī bēn shòu yáng. zhēn zhī, xī zhī céng sūn yě.
詔楚王玄行天子禮樂,妃為王后,世子為太子。丁丑,卞范之為禪詔,使臨川王寶逼帝書之。寶,晞之曾孫也。庚辰,帝臨軒,遣兼太保、領司徒王謐奉璽綬,禪位於楚。壬午,帝出居永安宮。癸未,遷太慶神主於琅邪國,穆章何皇后及琅邪王德文皆徙居司徒府。百官詣姑孰勸進。十二月,庚寅朔,玄築壇於九井山北,壬辰,即皇帝位。冊文多非溥晉室,或諫之,玄曰:「揖讓之文,正可陳之於下民耳,豈可欺上帝乎!」大赦,改元永始。以南康之平固縣封帝為平固王,降何後為零陵縣君,琅邪王德文為石陽縣公,武陵王遵為彭澤縣候。追尊文溫為宣武皇帝,廟號太祖,南康公主為宣皇后,封子昇為豫章王。以會稽內史王愉為尚書僕射,愉子相國左長史綏為中書令。綏,桓氏之甥也。戊戌,玄入建康宮,登御坐,而床忽陷,群下失色。殷仲文曰:「將由聖德深厚,地不能載。」玄大悅。梁王珍之男臣孔朴奉珍之奔壽陽。珍之,晞之曾孫也。
wù shēn, yàn wáng xī zūn yàn zhǔ chuí zhī guì pín duàn shì wèi huáng tài hòu. duàn shì, xī zhī cí mǔ yě. jǐ yǒu, lì fú guì pín wèi huáng hòu, dà shè.
戊申,燕王熙尊燕主垂之貴嬪段氏為皇太后。段氏,熙之慈母也。己酉,立苻貴嬪為皇后,大赦。
xīn hài, huán xuán qiān dì yú xún yáng.
辛亥,桓玄遷帝於尋陽。
yàn yǐ wèi wèi yuè zhēn wèi qīng zhōu cì shǐ, zhèn xīn chéng guāng dài fū wèi jū wèi bīng zhōu cì shǐ, zhèn fán chéng.
燕以衛尉悅真為青州刺史,鎮新城;光大夫衛駒為并州刺史,鎮凡城。
guǐ chǒu, nà huán wēn shén zhǔ yú tài miào. huán xuán lín tīng sòng guān yuè qiú tú, zuì wú qīng zhòng, duō de yuán fàng yǒu gàn yú qǐ zhě, shí huò xù zhī. qí hào xíng xiǎo huì rú cǐ.
癸丑,納桓溫神主於太廟。桓玄臨聽訟觀閱囚徒,罪無輕重,多得原放;有干輿乞者,時或恤之。其好行小惠如此。
shì suì, wèi zhǔ guī shǐ mìng yǒu sī zhì guān fú, yǐ pǐn zhì wèi chà. rán fǎ dù cǎo chuàng, duō bù jī gǔ.
是歲,魏主珪始命有司制冠服,以品秩為差。然法度草創,多不稽古。
strong ān huáng dì wù yuán xìng sān nián jiǎ chén, gōng yuán sì líng sì nián strong
安皇帝戊元興三年(甲辰,公元四零四年)
chūn, zhēng yuè, huán xuán lì qí qī liú shì wèi huáng hòu. liú shì, qiáo zhī céng sūn yě. xuán yǐ qí zǔ yí yǐ shàng míng wèi bù xiǎn, bù fù zhuī zūn lì miào. sàn qí cháng shì xú guǎng yuē: jìng qí fù zé zi yuè, qǐng yī gù shì lì qī miào. xuán yuē: lǐ, tài zǔ dōng xiàng, zuǒ zhāo yòu mù. jìn lì qī miào, xuān dì bù dé zhèng dōng xiàng zhī wèi, hé zú fǎ yě! mì shū jiān biàn chéng zhī wèi guǎng yuē: ruò zōng miào zhī jì guǒ bù jí zǔ, yǒu yǐ zhī chǔ dé zhī bù zhǎng yǐ. guǎng, miǎo zhī dì yě.
春,正月,桓玄立其妻劉氏為皇后。劉氏,喬之曾孫也。玄以其祖彝以上名位不顯,不復追尊立廟。散騎常侍徐廣曰:「敬其父則子悅,請依故事立七廟。」玄曰:「禮,太祖東向,左昭右穆。晉立七廟,宣帝不得正東向之位,何足法也!」秘書監卞承之謂廣曰:「若宗廟之祭果不及祖,有以知楚德之不長矣。」廣,邈之弟也。
xuán zì jí wèi, xīn cháng bù zì ān. èr yuè, jǐ chǒu shuò, yè, tāo shuǐ rù shí tóu, liú shā rén shén duō, huān huā zhèn tiān. xuán wén zhī, jù, yuē: nú bèi zuò yǐ!
玄自即位,心常不自安。二月,己丑朔,夜,濤水入石頭,流殺人甚多,歡嘩震天。玄聞之,懼,曰:「奴輩作矣!」
xuán xìng kē xì, hǎo zì jīn fá. zhǔ zhě zòu shì, huò yī zì bù tǐ, huò piàn cí zhī miù, bì jiā jiū tī, yǐ shì cōng míng. shàng shū dá zhào wù shū chūn sōu wèi chūn tú, zì zuǒ chéng wáng nà zhī yǐ xià, fán suǒ guān shǔ, jiē bèi jiàng chù. huò shǒu zhù zhí guān, huò zì yòng lìng shǐ, zhào lìng fēn yún, yǒu sī fèng dá bù xiá, ér jì gāng bù zhì, zòu àn tíng jī, bù néng zhī yě. yòu xìng hǎo yóu tián, huò yī rì shù chū. qiān jū dōng gōng, gèng shàn gōng shì, tǔ mù bìng xìng, dū pò yán cù, cháo yě sāo rán, sī luàn zhě zhòng.
玄性苛細,好自矜伐。主者奏事,或一字不體,或片辭之謬,必加糾擿,以示聰明。尚書答詔誤書「春蒐為「春菟」,自左丞王納之以下,凡所關署,皆被降黜。或手注直官,或自用令史,詔令紛紜,有司奉答不暇,而紀綱不治,奏案停積,不能知也。又性好游畋,或一日數出。遷居東宮,更繕宮室,土木並興,督迫嚴促,朝野騷然,思亂者眾。
xuán qiǎn shǐ jiā yì zhōu cì shǐ máo qú sàn qí cháng shì zuǒ jiāng jūn. qú zhí liú xuán shǐ, bù shòu qí mìng. qú, bǎo zhī sūn yě. xuán yǐ huán xī wèi liáng zhōu cì shǐ, fēn mìng zhū jiāng shù sān bā yǐ bèi zhī. qú chuán xí yuǎn jìn, liè xuán zuì zhuàng, qiǎn bā dōng tài shǒu liǔ yuē zhī jiàn píng tài shǒu luó shù zhēng lǔ sī mǎ zhēn jì zhī jī pò xī děng, réng shuài zhòng jìn tún bái dì.
玄遣使加益州刺史毛璩散騎常侍、左將軍。璩執留玄使,不受其命。璩,寶之孫也。玄以桓希為梁州刺史,分命諸將戍三巴以備之。璩傳檄遠近,列玄罪狀,遣巴東太守柳約之、建平太守羅述、征虜司馬甄季之擊破希等,仍帥眾進屯白帝。
liú yù cóng xú yǎn èr zhōu cì shǐ, ān chéng wáng huán xiū rù cháo. xuán wèi wáng mì yuē: yù fēng gǔ bù cháng, gài rén jié yě. měi yóu jí, bì yǐn jiē yīn qín, zèng cì shén hòu. xuán hòu liú shì, yǒu zhì jiàn, wèi xuán yuē: liú yù lóng xíng hǔ bù, shì zhān bù fán, kǒng zhōng bù wèi rén xià, bù rú zǎo chú zhī. xuán yuē: wǒ fāng píng dàng zhōng yuán, fēi yù mò kě yòng zhě qí guān hé píng dìng, rán hòu bié yì zhī ěr.
劉裕從徐、兗二州刺史,安成王桓修入朝。玄謂王謐曰:「裕風骨不常,蓋人傑也。」每游集,必引接殷勤,贈賜甚厚。玄後劉氏,有智鑒,謂玄曰:「劉裕龍行虎步,視瞻不凡,恐終不為人下,不如早除之。」玄曰:「我方平盪中原,非裕莫可用者;俟關、河平定,然後別議之耳。」
xuán yǐ huán hóng wèi qīng zhōu cì shǐ, zhèn guǎng líng diāo kuí wèi yù zhōu cì shǐ, zhèn lì yáng. hóng, xiū zhī dì kuí, yí zhī zǐ yě.
玄以桓弘為青州刺史,鎮廣陵;刁逵為豫州刺史,鎮歷陽。弘,修之弟;逵,彝之子也。
liú yù yǔ hé wú jì tóng zhōu hái jīng kǒu, mì móu xìng fù jìn shì. liú mài dì yì jiā yú jīng kǒu, yì yǔ wú jì móu tǎo xuán. wú jì yuē: huán shì qiáng shèng, qí kě tú hū? yì yuē: tiān xià zì yǒu qiáng ruò, gǒu wèi shī dào, suī qiáng yì ruò, zhèng huàn shì zhǔ nán dé ěr. wú jì yuē: tiān xià cǎo zé zhī zhōng fēi wú yīng xióng yě. yì yuē: suǒ jiàn wéi yǒu liú xià pī. wú jì xiào ér bù dá, hái yǐ gào yù, suì yǔ yì dìng móu.
劉裕與何無忌同舟還京口,密謀興復晉室。劉邁弟毅家於京口,亦與無忌謀討玄。無忌曰:「桓氏強盛,其可圖乎?」毅曰:「天下自有強弱,苟為失道,雖強易弱,正患事主難得耳。」無忌曰:「天下草澤之中非無英雄也。」毅曰:「所見唯有劉下邳。」無忌笑而不答,還以告裕,遂與毅定謀。
chū, tài yuán wáng yuán dé jí dì zhòng dé wèi fú shì qǐ bīng gōng yàn zhǔ chuí, bù kè, lái bēn, cháo tíng yǐ yuán dé wèi hóng nóng tài shǒu. zhòng dé jiàn huán xuán chēng dì, wèi rén yuē: zì gǔ gé mìng chéng fēi yī zú, rán jīn zhī qǐ zhě kǒng bù zú yǐ chéng dà shì.
初,太原王元德及弟仲德為苻氏起兵攻燕主垂,不克,來奔,朝廷以元德為弘農太守。仲德見桓玄稱帝,謂人曰:「自古革命誠非一族,然今之起者恐不足以成大事。」
píng chāng mèng chǎng wèi qīng zhōu zhǔ bù, huán hóng shǐ chǎng zhì jiàn kāng, xuán jiàn ér yuè zhī, wèi liú mài yuē: sù shì zhōng de yī shàng shū láng, qīng yǔ qí zhōu lǐ, níng xiāng shí fǒu? mài sù yǔ chǎng bù shàn, duì yuē: chén zài jīng kǒu, bù wén chǎng yǒu yì néng, wéi wén fù zǐ fēn fēn gèng xiāng zèng shī ěr. xuán xiào ér zhǐ,. chǎng wén ér hèn zhī, jì hái jīng kǒu, yù wèi chǎng yuē: cǎo jiān dāng yǒu yīng xióng qǐ, qīng pō wén hū? chǎng yuē: jīn rì yīng xióng yǒu shuí, zhèng dāng shì qīng ěr!
平昌孟昶為青州主簿,桓弘使昶至建康,玄見而悅之,謂劉邁曰:「素士中得一尚書郎,卿與其州里,寧相識否?」邁素與昶不善,對曰:「臣在京口,不聞昶有異能,唯聞父子紛紛更相贈詩耳。」玄笑而止,。昶聞而恨之,既還京口,裕謂昶曰:「草間當有英雄起,卿頗聞乎?」昶曰:「今日英雄有誰,正當是卿耳!」
yú shì yù yì wú jì yuán dé zhòng dé chǎng jí yù dì dào guī rèn chéng wèi yǒng zhī gāo píng tán píng zhī láng yá zhū gé zhǎng mín hé nèi tài shǒu suí xī xīn hù xìng zhèn wēi jiāng jūn dōng guǎn tóng hòu zhī, xiāng yǔ hé móu qǐ bīng. dào guī wèi huán hóng zhōng bīng cān jūn, yù shǐ yì jiù dào guī jí chǎng yú jiāng běi, gòng shā hóng, jù guǎng líng zhǎng mín wèi diāo kuí cān jūn, shǐ zhǎng mín shā kuí, jù lì yáng yuán dé hù xìng hòu zhī zài jiàn kāng, shǐ zhī jù zhòng gōng xuán wèi nèi yīng kè qī qí fā.
於是裕、毅、無忌、元德、仲德、昶及裕弟道規、任城魏詠之、高平檀憑之、琅邪諸葛長民、河內太守隨西辛扈興、振威將軍東莞童厚之,相與合謀起兵。道規為桓弘中兵參軍,裕使毅就道規及昶於江北,共殺弘,據廣陵;長民為刁逵參軍,使長民殺逵,據歷陽;元德、扈興、厚之在建康,使之聚眾攻玄為內應;刻期齊發。
mèng chǎng qī zhōu shì fù yú cái, chǎng wèi zhī yuē: liú mài huǐ wǒ yú huán gōng, shǐ wǒ yī shēng cāng xiàn, wǒ jué dāng zuò zéi. qīng xìng zǎo lí jué, tuō dé fù guì, xiāng yíng bù wǎn yě. zhōu wǒ yuē: jūn fù mǔ zài táng, yù jiàn fēi cháng zhī móu, qǐ fù rén suǒ néng jiàn! shì zhī bù chéng, dāng yú xī guān zhōng fèng yǎng dà jiā, yì wú guī zhì yě. chǎng chàng rán jiǔ zhī ér qǐ. zhōu shì zhuī chǎng zuò, yuē: guān jūn jǔ cuò, fēi móu jí fù rén zhě, bù guò yù de cái wù ěr. yīn zhǐ huái zhōng ér shì zhī yuē: cǐ ér kě mài, yì dāng bù xī. suì qīng zī yǐ gěi zhī. chǎng dì yǐ qī, zhōu shì zhī cóng mèi yě, zhōu shì dài zhī yuē: zuó yè mèng shū bù xiáng, mén nèi jiàng sè wù yí xī qǔ yǐ wèi yàn shèng. mèi xìn ér yǔ zhī, suì jǐn fèng yǐ wèi jūn shì páo.
孟昶妻周氏富於財,昶謂之曰:「劉邁毀我於桓公,使我一生滄陷,我決當作賊。卿幸早離絕,脫得富貴,相迎不晚也。」周我曰:「君父母在堂,欲建非常之謀,豈婦人所能諫!事之不成,當於奚官中奉養大家,義無歸志也。」昶悵然久之而起。周氏追昶坐,曰:「觀君舉措,非謀及婦人者,不過欲得財物耳。」因指懷中兒示之曰:「此兒可賣,亦當不惜。」遂傾貲以給之。昶弟顗妻,周氏之從妹也,周氏紿之曰:「昨夜夢殊不祥,門內絳色物宜悉取以為厭勝。」妹信而與之,遂盡縫以為軍士袍。
hé wú jì yè yú píng fēng lǐ cǎo xí wén, qí mǔ, liú láo zhī zǐ yě, dēng yú mì kuī zhī, qì yuē: wú bù jí dōng hǎi lǚ mǔ míng yǐ. rǔ néng rú cǐ, wú fù hé hèn! wèn suǒ yǔ tóng móu zhě, yuē: liú yù. mǔ yóu xǐ, yīn wèi yán xuán bì bài, jǔ shì bì chéng zhī lǐ yǐ quàn zhī.
何無忌夜於屏風裡草檄文,其母,劉牢之姊也,登榆密窺之,泣曰:「吾不及東海呂母明矣。汝能如此,吾復何恨!」問所與同謀者,曰:「劉裕。」母尤喜,因為言玄必敗,舉事必成之理以勸之。
yǐ mǎo, yù tuō yǐ yóu liè, yǔ wú jì shōu hé tú zhòng, dé bǎi yú rén. bǐng chén, jié dàn, jīng kǒu chéng kāi, wú jì zhe chuán zhào fú, chēng chì shǐ, jū qián, tú zhòng suí zhī qí rù, jí zhǎn huán xiū yǐ xùn. xiū sī mǎ diāo hóng shuài wén wǔ zuǒ lì lái fù, yù dēng chéng wèi zhī yuē: guō jiāng zhōu yǐ fèng chéng yú fǎn zhèng yú xún yáng, wǒ děng bìng bèi mì zhào, zhū chú nì dǎng, jīn rì zéi xuán zhī shǒu yǐ dāng xiāo xiāo yú dà háng yǐ. zhū jūn fēi dà jìn zhī chén hū? jīn lái yù hé wèi? hóng děng xìn zhī, shōu zhòng ér tuì.
乙卯,裕托以遊獵,與無忌收合徒眾,得百餘人。丙辰,詰旦,京口城開,無忌著傳詔服,稱敕使,居前,徒眾隨之齊入,即斬桓修以徇。修司馬刁弘帥文武佐吏來赴,裕登城謂之曰:「郭江州已奉乘輿返正於尋陽,我等並被密詔,誅除逆黨,今日賊玄之首已當梟梟於大航矣。諸君非大晉之臣乎?今來欲何為?」弘等信之,收眾而退。
yù wèn wú jì yuē: jīn jí xū yī fǔ zhǔ bù, hé yóu de zhī? wú jì yuē: wú guò liú dào mín. dào mín zhě, dōng guǎn liú mù zhī yě. yù yuē: wú yì shí zhī. jí chí xìn zhào yān. shí mù zhī wén jīng kǒu huān zào shēng, chén qǐ, chū mò tóu, shǔ yǔ xìn huì. mù zhī zhí shì bù yán zhě jiǔ zhī, jì ér fǎn shì, huài bù shang wèi kù, wǎng jiàn yù. yù yuē: shǐ jǔ dà yì, fāng zào jiān nán, xū yī jūn lì shén jí, qīng wèi shuí kān qí xuǎn? mù zhī yuē: guì fǔ shǐ jiàn, jūn lì shí xū qí cái, cāng cù zhī jì, lüè dāng wú jiàn yú zhě. yù xiào yuē: qīng néng zì qū, wú shì jì yǐ. jí yú zuò shǔ zhǔ bù.
裕問無忌曰:「今急須一府主簿,何由得之?」無忌曰:「無過劉道民。」道民者,東莞劉穆之也。裕曰:「吾亦識之。」即馳信召焉。時穆之聞京口歡噪聲,晨起,出陌頭,屬與信會。穆之直視不言者久之,既而返室,壞布裳為袴,往見裕。裕曰:「始舉大義,方造艱難,須一軍吏甚急,卿謂誰堪其選?」穆之曰:「貴府始建,軍吏實須其才,倉猝之際,略當無見逾者。」裕笑曰:「卿能自屈,吾事濟矣。」即於坐署主簿。
mèng chǎng quàn huán hóng qí rì chū liè, tiān wèi míng, kāi mén chū liè rén chǎng yǔ liú yì liú dào guī shuài zhuàng shì shù shí rén zhí rù, hóng fāng dàn zhōu, jí zhǎn zhī. yīn shōu zhòng jì jiāng. yù shǐ yì zhū diāo hóng.
孟昶勸桓弘其日出獵,天未明,開門出獵人;昶與劉毅、劉道規帥壯士數十人直入,弘方啖粥,即斬之。因收眾濟江。裕使毅誅刁弘。
xiān shì, yù qiǎn tóng móu zhōu ān mù rù jiàn kāng bào liú mài, mài suī chóu xǔ, yì shén huáng jù. ān mù lǜ shì xiè, nǎi chí guī. xuán yǐ wèi mài wèi jìng líng tài shǒu, mài yù jí zhī jùn. shì yè, xuán yǔ mài shū yuē: běi fǔ rén qíng yún hé? qīng jìn jiàn liú yù hé suǒ dào? mài wèi xuán yǐ zhī qí móu, chén qǐ, bái zhī. xuán dà jīng, fēng mài wèi zhòng ān hóu. jì ér xián mài bù zhí ān mù, shǐ de táo qù, nǎi shā zhī, xī zhū yuán dé hù xìng hòu zhī děng.
先是,裕遣同謀周安穆入建康報劉邁,邁雖酬許,意甚惶懼。安穆慮事泄,乃馳歸。玄以為邁為竟陵太守,邁欲亟之郡。是夜,玄與邁書曰:「北府人情云何?卿近見劉裕何所道?」邁謂玄已知其謀,晨起,白之。玄大驚,封邁為重安侯。既而嫌邁不執安穆,使得逃去,乃殺之,悉誅元德、扈興、厚之等。
zhòng tuī liú yù wèi méng, zǒng dū xú zhōu shì, yǐ mèng chǎng wèi zhǎng shǐ, shǒu jīng kǒu, tán píng zhī wèi sī mǎ. péng chéng rén yīng mù zhě, yù xī shǐ jùn zhǔ bù liú zhōng tǒng zhī. dīng sì, yù shuài èr zhōu zhī zhòng qiān qī bǎi rén, jūn yú zhú lǐ, yí xí yuǎn jìn, shēng yán yì zhōu cì shǐ máo qú yǐ dìng jīng chǔ, jiāng zhōu cì shǐ guō chǎng zhī fèng yíng zhǔ shàng fǎn zhèng yú xún yáng, zhèn běi cān jūn wáng yuán dé děng bìng shuài bù qǔ bǎo jù shí tóu, yáng wǔ jiāng jūn zhū gé zhǎng ní yǐ jù lì yáng.
眾推劉裕為盟,總督徐州事,以孟昶為長史,守京口,檀憑之為司馬。彭城人應募者,裕悉使郡主簿劉鍾統之。丁巳,裕帥二州之眾千七百人,軍於竹里,移檄遠近,聲言益州刺史毛璩已定荊楚,江州刺史郭昶之奉迎主上返正於尋陽,鎮北參軍王元德等並帥部曲保據石頭,揚武將軍諸葛長尼已據歷陽。
xuán yí hái shàng gōng, zhào shì guān jiē rù zhǐ shěng zhōng jiā yáng zhōu cì shǐ xīn ān wáng huán qiān zhēng tǎo dū du, yǐ yīn zhòng wén dài huán xiū wèi xú yǎn èr zhōu cì shǐ. qiān děng qǐng jí qiǎn bīng jī yù, xuán yuē: bǐ bīng ruì shén, jì chū wàn sǐ, ruò yǒu cuō diē, zé bǐ qì chéng ér wú shì qù yǐ bù rú tún dà zhòng yú fù zhōu shān yǐ dài zhī. bǐ kōng xíng èr bǎi lǐ, wú suǒ de, ruì qì yǐ cuò, hū jiàn dà jūn, bì jīng è wǒ àn bīng jiān zhèn, wù yǔ jiāo fēng, bǐ qiú zhàn bù dé, zì rán sàn zǒu, cǐ cè zhī shàng yě. qiān děng gù qǐng jī zhī, nǎi qiǎn dùn qiū tài shǒu wú fǔ zhī yòu wèi jiāng jūn huáng fǔ fū xiāng jì běi shàng. xuán yōu jù tè shén. huò yuē: yù děng wū hé wēi ruò, shì bì wú chéng, bì xià hé lǜ zhī shēn! xuán yuē: liú yù zú wèi yī shì zhī xióng, liú yì jiā wú dān shí zhī chǔ, chū pú yī zhì bǎi wàn, hé wú jì kù sì qí jiù gòng jǔ dà shì, hé wèi wú chéng!
玄移還上宮,召侍官皆入止省中;加揚州刺史新安王桓謙征討都督,以殷仲文代桓修為徐、兗二州刺史。謙等請亟遣兵擊裕,玄曰:「彼兵銳甚,計出萬死,若有蹉跌,則彼氣成而吾事去矣;不如屯大眾於覆舟山以待之。彼空行二百里,無所得,銳氣已挫,忽見大軍,必驚愕;我按兵堅陣,勿與交鋒,彼求戰不得,自然散走,此策之上也。」謙等固請擊之,乃遣頓丘太守吳甫之、右衛將軍皇甫敷相繼北上。玄憂懼特甚。或曰:「裕等烏合微弱,勢必無成,陛下何慮之深!」玄曰:「劉裕足為一世之雄,劉毅家無擔石之儲,樗蒲一擲百萬,何無忌酷似其舅;共舉大事,何謂無成!」
nán liáng wáng nù tán wèi qín zhī qiáng, nǎi qù nián hào, bà shàng shū chéng láng guān, qiǎn cān jūn guān shàng shǐ yú qín. qín wáng xìng yuē: chē qí xiàn kuǎn chēng fān, ér shàn xìng bīng zào dài chéng, qǐ wèi chén zhī dào hū? shàng yuē: wáng gōng shè xiǎn yǐ shǒu qí guó, xiān wáng zhī zhì yě. chē qí pì zài xiá fān, mì ěr qíng kòu, gài wèi guó jiā zhòng mén zhī fáng, bù tú bì xià hū yǐ wèi xián. xìng shàn zhī. nù tán qiú lǐng liáng zhōu, xìng bù xǔ.
南涼王傉檀畏秦之強,乃去年號,罷尚書丞郎官,遣參軍關尚使於秦。秦王興曰:「車騎獻款稱籓,而擅興兵造大城,豈為臣之道乎?」尚曰:「王公設險以守其國,先王之制也。車騎僻在遐籓,密邇勍寇,蓋為國家重門之防,不圖陛下忽以為嫌。」興善之。傉檀求領涼州,興不許。
chū, yuán zhēn shā zhū xiàn, xiàn dì chuò táo bèn huán wēn. wēn kè shòu yáng, chuò zhé fā zhēn guān, lù qí shī. wēn nù, jiāng shā zhī, huán chōng qǐng ér miǎn zhī. chuò shì chōng rú fù, chōng hōng, chuò ǒu xuè ér zú. liú yù kè jīng kǒu, yǐ chuò zi líng shí wèi jiàn wǔ cān jūn. sān yuè, wù wǔ shuò, yù jūn yǔ wú fǔ zhī yù yú jiāng chéng. jiāng zhàn, líng shí yán yú yù yuē: líng shí shì shòu huán shì hòu ēn, bù yù yǐ bīng rèn xiāng xiàng, qǐ zài jūn hòu. yù yì ér xǔ zhī. fǔ zhī, xuán xiāo jiāng yě, qí bīng shén ruì. yù shǒu zhí zhǎng dāo, dà hū yǐ chōng zhī, zhòng jiē pī mǐ, jí zhǎn fǔ zhī, jìn zhì luó luò qiáo. huáng fǔ fū shuài shù qiān rén nì zhàn, níng yuǎn jiāng jūn tán lìn zhī bài sǐ. yù jìn zhàn mí lì, fū wéi zhī shù zhòng, yù yǐ dà shù tǐng zhàn. fū yuē: rǔ yù zuò hé sǐ! bá jǐ jiāng cì zhī, yù chēn mù chì zhī, fū pì yì. yù dǎng é zhì, shè fū zhōng é ér bó, yù yuán dāo zhí jìn. fū yuē: jūn yǒu tiān mìng, yǐ zi sūn wèi tuō. yù zhǎn zhī, hòu fǔ qí gū. yù yǐ tán píng zhī suǒ lǐng bīng pèi cān jūn tán zhī. zhī, píng zhī zhī cóng zi yě.
初,袁真殺硃憲,憲弟綽逃奔桓溫。溫克壽陽,綽輒發真棺,戮其屍。溫怒,將殺之,桓沖請而免之。綽事沖如父,沖薨,綽嘔血而卒。劉裕克京口,以綽子齡石為建武參軍。三月,戊午朔,裕軍與吳甫之遇於江乘。將戰,齡石言於裕曰:「齡石世受桓氏厚恩,不欲以兵刃相向,乞在軍後。」裕義而許之。甫之,玄驍將也,其兵甚銳。裕手執長刀,大呼以沖之,眾皆披靡,即斬甫之,進至羅落橋。皇甫敷帥數千人逆戰,寧遠將軍檀賃之敗死。裕進戰彌厲,敷圍之數重,裕倚大樹挺戰。敷曰:「汝欲作何死!」拔戟將刺之,裕瞋目叱之,敷辟易。裕黨俄至,射敷中額而踣,裕援刀直進。敷曰:「君有天命,以子孫為托。」裕斬之,厚撫其孤。裕以檀憑之所領兵配參軍檀祗。祗,憑之之從子也。
xuán wén èr jiāng sǐ, dà jù, zhào zhū dào shù rén tuī suàn jí wèi yàn shèng. wèn qún chén yuē: zhèn qí bài hū? lì bù láng cáo jìng zhī duì yuē: mín yuàn shén nù, chén shí jù yān. xuán yuē: mín huò kě yuàn, shén hé wèi nù? duì yuē: jìn shì zōng miào, piāo pō jiāng bīn, dà chǔ zhī jì, shàng bù jí zǔ, cǐ qí suǒ yǐ nù yě. xuán yuē: qīng hé bù jiàn? duì yuē: niǎn shàng jūn zǐ jiē yǐ wèi yáo shùn zhī shì, chén hé gǎn yán! xuán mò rán. shǐ huán qiān jí yóu jī jiāng jūn hé dàn zhī tún dōng líng, shì zhōng hòu jiāng jūn biàn fàn zhī tún fù zhōu shān xī, zhòng hé èr wàn.
玄聞二將死,大懼,召諸道術人推算及為厭勝。問群臣曰:「朕其敗乎?」吏部郎曹靖之對曰:「民怨神怒,臣實懼焉。」玄曰:「民或可怨,神何為怒?」對曰:「晉氏宗廟,飄泊江濱,大楚之祭,上不及祖,此其所以怒也。」玄曰:「卿何不諫?」對曰:「輦上君子皆以為堯、舜之世,臣何敢言!」玄默然。使桓謙及游擊將軍何澹之屯東陵,侍中、後將軍卞范之屯覆舟山西,眾合二萬。
jǐ wèi, yù jūn shí bì, xī qì qí yú liáng, jìn zhì fù zhōu shān dōng, shǐ léi ruò dēng shān, zhāng qí zhì wèi yí bīng, shù dào bìng qián, bù mǎn shān gǔ. xuán zhēn hòu zhě hái, yún yù jūn sì sāi, bù zhī duō shǎo. xuán yì yōu kǒng, qiǎn wǔ wèi jiāng jūn yǔ zé zhī shuài jīng zú fù yuán zhū jūn. qiān děng shì zú duō běi fǔ rén, sù wèi fú yù, mò yǒu dòu zhì. yù yǔ liú yì děng fēn wèi shù duì, jìn tū qiān chén yù yǐ shēn xiān zhī, jiāng shì jiē shū sǐ zhàn, wú bù yī dāng bǎi, hū shēng dòng tiān dì. shí dōng běi fēng jí, yīn zòng huǒ fén zhī, yān yán piāo tiān, gǔ zào zhī yīn zhèn dòng jīng yì, qiān děng zhū jūn dà kuì.
己未,裕軍食畢,悉棄其餘糧,進至覆舟山東,使羸弱登山,張旗幟為疑兵,數道並前,布滿山谷。玄偵候者還,雲「裕軍四塞,不知多少。」玄益憂恐,遣武衛將軍庾賾之帥精卒副援諸軍。謙等士卒多北府人,素畏伏裕,莫有鬥志。裕與劉毅等分為數隊,進突謙陳;裕以身先之,將士皆殊死戰,無不一當百,呼聲動天地。時東北風急,因縱火焚之,煙炎慓天,鼓譟之音震動京邑,謙等諸軍大潰。
xuán shí suī qiǎn jūn jù yù, ér zǒu yì yǐ jué, qián shǐ lǐng jūn jiāng jūn yīn zhòng wén jù zhōu yú shí tóu wén qiān děng bài, shuài qīn xìn shù qiān rén, shēng yán fù zhàn, suì jiāng qí zi shēng, xiōng zi jùn chū nán yē mén. yù qián xiāng guó cān jūn hú fān, zhí mǎ kòng jiàn yuē: jīn yǔ lín shè shǒu yóu yǒu bā bǎi, jiē shì yì zhàn, xī rén shòu lěi shì zhī ēn, bù qū lìng yī zhàn, yī dàn shě cǐ, yù ān zhī hū! xuán bù duì, dàn jǔ cè zhǐ tiān, yīn biān mǎ ér zǒu, xī qū shí tóu, yǔ zhòng wén děng fú jiāng nán zǒu. jīng rì bù shí, zuǒ yòu jìn cū fàn, xuán yàn bù néng xià, shēng bào qí xiōng ér fǔ zhī, xuán bēi bù zì shèng.
玄時雖遣軍拒裕,而走意已決,潛使領軍將軍殷仲文具舟於石頭;聞謙等敗,帥親信數千人,聲言赴戰,遂將其子昇,兄子浚出南掖門。遇前相國參軍胡籓,執馬鞚諫曰:「今羽林射手猶有八百,皆是義戰,西人受累世之恩,不驅令一戰,一旦舍此,欲安之乎!」玄不對,但舉策指天,因鞭馬而走,西趨石頭,與仲文等浮江南走。經日不食,左右進粗飯,玄咽不能下,昇抱其胸而撫之,玄悲不自勝。
yù rù jiàn kāng, wáng zhòng dé bào yuán dé zi fāng huí chū hòu yù, yù yú mǎ shàng bào fāng huí yǔ zhòng dé duì kū. zhuī zèng yuán dé gěi shì zhōng, yǐ zhòng dé wèi zhōng jūn cān jūn. yù zhǐ huán qiān gù yíng, qiǎn liú zhōng jù dōng fǔ. gēng shēn, yù tún shí tóu chéng, lì liú tái bǎi guān, fén huán wēn shén zhǔ yú xuān yáng mén wài, zào jìn xīn zhǔ, nà yú tài miào. qiǎn zhū jiāng zhuī xuán, shàng shū wáng gǔ shuài bǎi guān fèng yíng chéng yú, zhū xuán zōng zú zài jiàn kāng zhě. yù shǐ zāng xī rù gōng, shōu tú shū qì wù, fēng bì fǔ kù yǒu jīn shì lè qì, yù wèn xī: qīng dé wú yù cǐ hū? xī zhèng sè yuē: huáng shàng yōu bī, bō yuè fēi suǒ, jiāng jūn shǒu jiàn dà yì, qú láo wáng jiā, suī fù bù xiào, shí wú qíng yú lè. yù xiào yuē: liáo yǐ xì qīng ěr. xī, dào zhī dì yě.
裕入建康,王仲德抱元德子方回出候裕,裕於馬上抱方回與仲德對哭。追贈元德給事中,以仲德為中軍參軍。裕止桓謙故營,遣劉鍾據東府。庚申,裕屯石頭城,立留台百官,焚桓溫神主於宣陽門外,造晉新主,納於太廟。遣諸將追玄,尚書王嘏帥百官奉迎乘輿,誅玄宗族在建康者。裕使臧熹入宮,收圖書、器物,封閉府庫;有金飾樂器,裕問熹:「卿得無欲此乎?」熹正色曰:「皇上幽逼,播越非所,將軍首建大義,劬勞王家,雖復不肖,實無情於樂。」裕笑曰:「聊以戲卿耳。」熹,燾之弟也。
rén xū, xuán sī tú wáng mì yǔ zhòng yì tuī yù lǐng yáng zhōu, yù gù cí, nǎi yǐ mì wèi shì zhōng lǐng sī tú yáng zhōu cì shǐ lù shàng shū shì, mì tuī yù wèi shǐ chí jié dū du yáng xú yǎn yù qīng jì yōu bìng bā zhōu zhū jūn shì xú zhōu cì shǐ, liú yì wèi qīng zhōu cì shǐ, hé wú jì wèi láng yá nèi shǐ, mèng chǎng wèi dān yáng yǐn, liú dào guī wèi yì chāng tài shǒu.
壬戌,玄司徒王謐與眾議推裕領揚州,裕固辭,乃以謐為侍中、領司徒、揚州刺史、錄尚書事,謐推裕為使持節、都督揚、徐、兗、豫、青、冀、幽、並八州諸軍事、徐州刺史,劉毅為青州刺史,何無忌為琅邪內史,孟昶為丹陽尹,劉道規為義昌太守。
yù shǐ zhì jiàn kāng, zhū dà chù fēn jiē wěi yú liú mù zhī, cāng cù lì dìng, wú bù yǔn qiè. yù suì tuō yǐ fù xīn, dòng zhǐ zī yān mù zhī yì jié jié jǐn chéng, wú suǒ qiǎn yǐn. shí jìn zhèng kuān chí, gāng jì bù lì, háo zú líng zòng, xiǎo mín qióng cù, zhòng yǐ sī mǎ yuán xiǎn zhèng lìng wéi chuǎn. huán xuán suī yù lí zhěng, ér kē tiáo fán mì, zhòng mò zhī cóng. mù zhī zhēn zhuó shí yí, suí fāng jiǎo zhèng yù yǐ shēn fàn wù, xiān yǐ wēi jìn nèi wài bǎi guān jiē sù rán fèng zhí, bù yíng xún rì, fēng sú dùn gǎi.
裕始至建康,諸大處分皆委於劉穆之,倉猝立定,無不允愜。裕遂托以腹心,動止咨焉;穆之亦竭節盡誠,無所遣隱。時晉政寬馳,綱紀不立,豪族陵縱,小民窮蹙,重以司馬元顯政令違舛。桓玄雖欲釐整,而科條繁密,眾莫之從。穆之斟酌時宜,隨方矯正;裕以身范物,先以威禁;內外百官皆肅然奉職,不盈旬日,風俗頓改。
chū, zhū gé zhǎng mín zhì yù zhōu, shī qī, bù dé fā. diāo kuí zhí zhǎng mín, kǎn chē sòng huán xuán. zhì dāng lì ér xuán bài, sòng rén gòng pò kǎn chū zhǎng mín, hái qù lì yáng. kuí qì chéng zǒu, wèi qí xià suǒ zhí, zhǎn yú shí tóu, zǐ zhí wú shǎo zhǎng jiē sǐ, wéi shè qí jì dì gěi shì zhōng chěng. kuí gù lì nì qí dì zǐ yōng sòng luò yáng, qín wáng xìng yǐ wèi tài zǐ zhōng shù zǐ. yù yǐ wèi yǒng zhī wèi yù zhōu cì shǐ, zhèn lì yáng, zhū gé zhǎng mín wèi xuān chéng nèi shǐ.
初,諸葛長民至豫州,失期,不得發。刁逵執長民,檻車送桓玄。至當利而玄敗,送人共破檻出長民,還趣歷陽。逵棄城走,為其下所執,斬於石頭,子侄無少長皆死,唯赦其季弟給事中騁。逵故吏匿其弟子雍送洛陽,秦王興以為太子中庶子。裕以魏詠之為豫州刺史,鎮歷陽,諸葛長民為宣城內史。
chū, yù míng wēi wèi báo, qīng jiǎo wú xíng, shèng liú jiē bù yǔ xiāng zhī, wéi wáng mì dú qí guì zhī, wèi yù yuē: qīng dāng wèi yī dài yīng xióng. yù cháng yǔ diāo kuí chū pú, bù shí shū zhí, kuí fù zhī mǎ àng. mì jiàn zhī, zé kuí ér shì zhī, dài zhī hái zhí. yóu shì yù shēn hàn kuí ér dé mì.
初,裕名微位薄,輕狡無行,盛流皆不與相知,惟王謐獨奇貴之,謂裕曰:「卿當為一代英雄。」裕嘗與刁逵樗蒲,不時輸直,逵縛之馬枊。謐見之,責逵而釋之,代之還直。由是裕深憾逵而德謐。
xiāo fāng děng yuē: fū jiāo lóng qián fú, yú xiā xiè zhī. shì yǐ hàn gāo shè yōng chǐ, wèi wǔ miǎn liáng hú, ān kě yǐ bù yī zhī xián ér chéng wàn chéng zhī xì yě! jīn wáng mì wèi gōng, diāo kuí wáng zú, chóu ēn bào yuàn, hé qí xiá zāi!
蕭方等曰:夫蛟龍潛伏,魚蝦褻之。是以漢高赦雍齒,魏武免梁鵠,安可以布衣之嫌而成萬乘之隙也!今王謐為公,刁逵亡族,醻恩報怨,何其狹哉!
shàng shū zuǒ pú shè wáng yú jí zi jīng zhōu cì shǐ suī móu xí yù, shì xiè, zú zhū, suī dì zǐ huì lóng wèi sēng bīn suǒ nì, dé miǎn.
尚書左僕射王愉及子荊州刺史綏謀襲裕,事泄,族誅,綏弟子慧龍為僧彬所匿,得免。
wèi yǐ zhōng tǔ xiāo tiáo, zhào xiàn hù bù mǎn bǎi zhě bà zhī.
魏以中土蕭條,詔縣戶不滿百者罷之。
dīng mǎo, liú yù qiān zhèn dōng fǔ.
丁卯,劉裕遷鎮東府。
huán xuán zhì xún yáng, guō chǎng zhī gěi qí qì yòng bīng lì. xīn wèi, xuán bī dì xī shàng, liú yì shuài hé wú jì liú dào guī děng zhū jūn zhuī zhī. xuán liú lóng xiāng jiāng jūn hé dàn zhī qián jiāng jūn guō quán yǔ guō chǎng zhī shǒu pén kǒu. xuán yú dào zì zuò qǐ jū zhù, xù tǎo liú yù shì, zì wèi jīng lüè jǔ wú yí cè, zhū jūn wéi jié dù, yǐ zhì bēn bài. zhuān tán sī zhù shù, bù xiá yǔ qún xià yì shí shì. qǐ jū zhù jì chéng, xuān shì yuǎn jìn.
桓玄至尋陽,郭昶之給其器用、兵力。辛未,玄逼帝西上,劉毅帥何無忌、劉道規等諸軍追之。玄留龍驤將軍何澹之、前將軍郭銓與郭昶之守湓口。玄於道自作《起居注》,敘討劉裕事,自謂經略舉無遺策,諸軍違節度,以致奔敗。專覃思著述,不暇與群下議時事。《起居注》既成,宣示遠近。
bǐng xū, liú yù chēng shòu dì mì zhào, yǐ wǔ líng wáng zūn chéng zhì zǒng bǎi guān xíng shì, jiā shì zhōng dà jiāng jūn, yīn dà shè, wéi huán xuán yī zú bù yòu.
丙戌,劉裕稱受帝密詔,以武陵王遵承制總百官行事,加侍中、大將軍,因大赦,惟桓玄一族不宥。
liú jìng xuān gāo yǎ zhī jié qīng zhōu dà xìng jí xiān bēi háo shuài, móu shā nán yàn zhǔ bèi dé, tuī sī mǎ xiū zhī wèi zhǔ. bèi dé yǐ liú guǐ wèi sī kōng, shén chǒng xìn zhī. yǎ zhī yù yāo guǐ tóng móu, jìng xuān yuē: liú gōng shuāi lǎo, yǒu ān qí zhī zhì, bù kě gào yě. yǎ zhī zú gào zhī, guǐ bù cóng. móu pō xiè, jìng xuān děng nán zǒu, nán yàn rén shōu guǐ, shā zhī, zhuī jí yǎ zhī, yòu shā zhī. jìng xuān xiū zhī zhì huái sì jiān, wén huán xuán bài, suì lái guī, liú yù yǐ jìng xuān wèi jìn líng tài shǒu.
劉敬宣、高雅之結青州大姓及鮮卑豪帥,謀殺南燕主備德,推司馬休之為主。備德以劉軌為司空,甚寵信之。雅之欲邀軌同謀,敬宣曰:「劉公衰老,有安齊之志,不可告也。」雅之卒告之,軌不從。謀頗泄,敬宣等南走,南燕人收軌,殺之,追及雅之,又殺之。敬宣、休之至淮、泗間,聞桓玄敗,遂來歸,劉裕以敬宣為晉陵太守。
nán yàn zhǔ bèi dé wén huán xuán bài, mìng běi dì wáng zhōng děng jiāng bīng yù qǔ jiāng nán, huì bèi dé yǒu jí ér zhǐ.
南燕主備德聞桓玄敗,命北地王鍾等將兵欲取江南,會備德有疾而止。
xià, sì yuè, jǐ chǒu, wǔ líng wáng zūn rù jū dōng gōng, nèi wài bì jìng qiān chú bǎi guān chēng zhì shū, jiào chēng lìng shū. yǐ sī mǎ xiū zhī jiān jīng yì liáng níng qín yōng liù zhōu zhū jūn shì lǐng jīng zhōu cì shǐ.
夏,四月,己丑,武陵王遵入居東宮,內外畢敬;遷除百官稱制書,教稱令書。以司馬休之監荊、益、梁、寧、秦、雍六州諸軍事、領荊州刺史。
gēng yín, huán xuán xié dì zhì jiāng líng, huán shí kāng nà zhī. xuán gèng shǔ zhì bǎi guān, yǐ biàn fàn zhī wèi shàng shū pú shè. zì yǐ bēn bài zhī hòu, kǒng wēi lìng bù xíng, nǎi gèng zēng jùn xíng fá, zhòng yì lí yuàn. yīn zhòng wén jiàn, xuán nù yuē: jīn yǐ zhū jiāng shī lǜ, tiān wén bù lì, gù hái dōu jiù chǔ ér qún xiǎo fēn fēn, wàng xìng yì yì! fāng dāng jiū zhī yǐ měng, wèi kě shī zhī yǐ kuān yě. jīng jiāng zhū jùn wén xuán bō yuè, yǒu shàng biǎo bēn wèn qǐ jū zhě, xuán jiē bù shòu, gèng lìng suǒ zài hè qiān xīn dū.
庚寅,桓玄挾帝至江陵,桓石康納之。玄更署置百官,以卞范之為尚書僕射。自以奔敗之後,恐威令不行,乃更增峻刑罰,眾益離怨。殷仲文諫,玄怒曰:「今以諸將失律,天文不利,故還都舊楚;而群小紛紛,妄興異議!方當糾之以猛,未可施之以寬也。」荊、江諸郡聞玄播越,有上表奔問起居者,玄皆不受,更令所在賀遷新都。
chū, wáng mì wèi xuán zuǒ mìng yuán chén, xuán zhī shòu chán, mì shǒu jiě dì xǐ shòu nǎi xuán bài, zhòng wèi mì yí zhū, liú yù tè bǎo quán zhī. liú yì cháng yīn cháo huì, wèn mì xǐ shòu suǒ zài. mì nèi bù zì ān, táo bèn qū ā. yù jiān bái wǔ líng wáng, yíng hái fù wèi.
初,王謐為玄佐命元臣,玄之受禪,謐手解帝璽綬;乃玄敗,眾謂謐宜誅,劉裕特保全之。劉毅嘗因朝會,問謐璽綬所在。謐內不自安,逃奔曲阿。裕箋白武陵王,迎還復位。
huán xuán xiōng zi xīn yǐn dī shuài yáng qiū kòu lì yáng, wèi yǒng zhī shuài zhū gé zhǎng mín liú jìng xuān liú zhōng gòng jī pò zhī, zhǎn yáng qiū yú liàn gù.
桓玄兄子歆引氐帥楊秋寇歷陽,魏詠之帥諸葛長民、劉敬宣、劉鍾共擊破之,斬楊秋於練固。
xuán shǐ wǔ wèi jiāng jūn yǔ zhì zǔ jiāng xià tài shǒu huán dào gōng shuài shù qiān rén jiù hé dàn zhī děng gòng shǒu pén kǒu. hé wú jì liú dào guī zhì sāng luò zhōu, gēng xū, dàn zhī děng yǐn zhōu shī nì zhàn. dàn zhī cháng suǒ chéng fǎng yǔ yí qí zhì shén shèng, wú jì yuē: zéi shuài bì bù jū cǐ, yù zhà wǒ ěr, yí jí gōng zhī. zhòng yuē: dàn zhī bù zài qí zhōng, dé zhī wú yì. wú jì yuē: jīn zhòng guǎ bù dí, zhàn wú quán shèng, dàn zhī jì bù jū cǐ fǎng, zhàn shì bì ruò, wǒ yǐ jìn bīng gōng zhī, bì děi zhī dé zhī, zé bǐ shì jǔ ér wǒ qì bèi, yīn ér báo zhī, pò zéi bì yǐ. dào guī yuē: shàn! suì wǎng gōng ér dé zhī, yīn chuán hū yuē: yǐ dé hé dàn zhī yǐ. dàn zhī jūn zhōng jīng rǎo. wú jì zhī zhòng yì yǐ wèi rán, chéng shèng jìn gōng dàn zhī děng, dà pò zhī. wú jì děng kè pén kǒu, jìn jù xún yáng, qiǎn shǐ fèng sòng zōng miào zhǔ shí hái jīng shī.. jiā liú yù dū du jiāng zhōu zhū jūn shì.
玄使武衛將軍庾稚祖、江夏太守桓道恭帥數千人就何澹之等共守湓口。何無忌、劉道規至桑落洲,庚戌,澹之等引舟師逆戰。澹之常所乘舫羽儀旗幟甚盛,無忌曰:「賊帥必不居此,欲詐我耳,宜亟攻之。」眾曰:「澹之不在其中,得之無益。」無忌曰:「今眾寡不敵,戰無全勝,澹之既不居此舫,戰士必弱,我以勁兵攻之,必得之;得之,則彼勢沮而我氣倍,因而薄之,破賊必矣。」道規曰:「善!」遂往攻而得之,因傳呼曰:「已得何澹之矣」。澹之軍中驚擾。無忌之眾亦以為然,乘勝進攻澹之等,大破之。無忌等克湓口,進據尋陽,遣使奉送宗廟主祏還京師。。加劉裕都督江州諸軍事。
sāng luò zhī zhàn, hú fān suǒ chéng jiàn wèi guān jūn suǒ shāo, fān quán kǎi rù shuǐ, qián xíng sān shí xǔ bù, nǎi dé dēng àn. shí jiāng líng lù yǐ jué, nǎi hái yù zhāng. liú yù sù wén fān wèi rén zhōng zhí, yǐn cān lǐng jūn jūn shì.
桑落之戰,胡籓所乘艦為官軍所燒,籓全鎧入水,潛行三十許步,乃得登岸。時江陵路已絕,乃還豫章。劉裕素聞籓為人忠直,引參領軍軍事。
huán xuán shōu jí jīng zhōu bīng, céng wèi sān xún, yǒu zhòng èr wàn, lóu chuán qì xiè shén shèng. jiǎ yín, xuán fù shuài zhū jūn xié dì dōng xià, yǐ fú hóng lǐng liáng zhōu cì shǐ, wèi qián fēng yòu shǐ sàn qí cháng shì xú fàng xiān xíng, shuō liú yù děng yuē: ruò néng xuán jūn sàn jiǎ, dāng yǔ zhī gēng shǐ, gè shòu wèi rèn, lìng bù shī fēn.
桓玄收集荊州兵,曾未三旬,有眾二萬,樓船、器械甚盛。甲寅,玄復帥諸軍挾帝東下,以苻宏領梁州刺史,為前鋒;又使散騎常侍徐放先行,說劉裕等曰:「若能旋軍散甲,當與之更始,各授位任,令不失分。」
liú yù yǐ zhū gé zhǎng mín dū du huái běi zhū jūn shì, zhèn shān yáng yǐ liú jìng xuān wèi jiāng zhōu cì shǐ.
劉裕以諸葛長民都督淮北諸軍事,鎮山陽;以劉敬宣為江州刺史。
róu rán kè hán shè lún cóng dì yuè dài dà nà móu shā shè lún, bù kè, bēn wèi.
柔然可汗社侖從弟悅代大那謀殺社侖,不克,奔魏。
yàn wáng xī yú yǒu téng yuàn qǐ xiāo yáo gōng, lián fáng shù bǎi, záo qū guāng hǎi, shèng xià, shì zú bù dé xiū xī, hé sǐ zhě dà bàn.
燕王熙於友騰苑起逍遙宮,連房數百,鑿曲光海,盛夏,士卒不得休息,曷死者大半。
xī liáng shì zǐ tán zú.
西涼世子譚卒。
liú yì hé wú jì liú dào guī xià pī tài shǒu píng chāng mèng huái yù shuài zhòng zì xún yáng xī shàng, wǔ yuè, guǐ yǒu, yǔ huán xuán yù yú zhēng róng zhōu. yì děng bīng bù mǎn wàn rén, ér xuán zhàn shì shù wàn, zhòng dàn zhī, yù tuì hái xún yáng. dào guī yuē: bù kě! bǐ zhòng wǒ guǎ, qiáng ruò yì shì, jīn ruò wèi nuò bù jìn, bì wèi suǒ chéng, suī zhì xún yáng, qǐ néng zì gù! xuán suī qiè míng xióng háo, nèi shí kuāng qiè jiā zhī yǐ jīng bēn bài, zhòng wú gù xīn. jué jī liǎng zhèn, jiāng xióng zhě kè, bù zài zhòng yě. yīn huī zhòng xiān jìn. yì děng cóng zhī. xuán cháng yàng gě yú fǎng cè yǐ bèi bài zǒu, yóu shì zhòng mò yǒu dòu xīn. yì děng chéng fēng zòng huǒ, jǐn ruì zhēng xiān, xuán zhòng dà kuì, shāo zī zhòng yè dùn. guō quán yì yì jiàng. xuán gù jiāng liú tǒng féng zhì děng jù dǎng sì bǎi rén xí pò xún yáng chéng. yì qiǎn jiàn wēi jiāng jūn liú huái lì tǎo píng zhī. huái sù, huái jìng zhī dì yě.
劉毅、何無忌、劉道規、下邳太守平昌孟懷玉帥眾自尋陽西上,五月,癸酉,與桓玄遇於崢嶸洲。毅等兵不滿萬人,而玄戰士數萬,眾憚之,欲退還尋陽。道規曰:「不可!彼眾我寡,強弱異勢,今若畏懦不進,必為所乘,雖至尋陽,豈能自固!玄雖竊名雄豪,內實恇怯;加之已經奔敗,眾無固心。決機兩陣,將雄者克,不在眾也。」因麾眾先進。毅等從之。玄常漾舸於舫側以備敗走,由是眾莫有斗心。毅等乘風縱火,盡銳爭先,玄眾大潰,燒輜重夜遁。郭銓詣毅降。玄故將劉統、馮稚等聚黨四百人襲破尋陽城。毅遣建威將軍劉懷隸討平之。懷肅,懷敬之弟也。
xuán xié dì dān gě xī zǒu, liú yǒng ān hé huáng hòu jí wáng huáng hòu yú bā líng. yīn zhòng wén shí zài xuán jiàn, qiú chū bié chuán shōu jí sàn zú, yīn pàn xuán, fèng èr hòu bēn xià kǒu, suì hái jiàn kāng.
玄挾帝單舸西走,留永安何皇后及王皇后於巴陵。殷仲文時在玄艦,求出別船收集散卒,因叛玄,奉二後奔夏口,遂還建康。
jǐ mǎo, xuán yǔ dì rù jiāng líng. féng gāi quàn shǐ gèng xià zhàn, xuán bù cóng, yù bēn hàn zhōng jiù huán xī, ér rén qíng guāi jǔ, hào lìng bù xíng. gēng chén, yè zhōng, chù fēn yù fā, chéng nèi yǐ luàn, nǎi yǔ qīn jìn fù xīn bǎi yú rén chéng mǎ chū chéng xī zǒu. zhì chéng mén, zuǒ yòu yú àn zhōng zhuó xuán, bù zhōng, qí tú gèng xiāng shā hài, qián hòu jiāo héng. xuán jǐn dé zhì chuán, zuǒ yòu fēn sǎn, wéi biàn fàn zhī zài cè.
己卯,玄與帝入江陵。馮該勸使更下戰,玄不從,欲奔漢中就桓希,而人情乖沮,號令不行。庚辰,夜中,處分欲發,城內已亂,乃與親近腹心百餘人乘馬出城西走。至城門,左右於暗中斫玄,不中,其徒更相殺害,前後交橫。玄僅得至船,左右分散,惟卞范之在側。
xīn sì, jīng zhōu bié jià wáng kāng chǎn fèng dì rù nán jùn fǔ shě, tài shǒu wáng téng zhī shuài wén wǔ wèi shì wèi.
辛巳,荊州別駕王康產奉帝入南郡府舍,太守王騰之帥文武為侍衛。
xuán jiāng zhī hàn zhōng, tún qí xiào wèi máo xiū zhī, qú zhī dì zǐ yě, yòu xuán rù shǔ, xuán cóng zhī. níng zhōu cì shǐ máo fán, qú zhī dì yě, zú yú guān. qú shǐ qí xiōng sūn yòu zhī jí cān jūn fèi tián shuài shù bǎi rén, sòng fán sàng guī jiāng líng, rén wǔ, yù xuán yú méi huí zhōu. yòu zhī tián yíng jī xuán, shǐ xià rú yǔ, xuán bì rén dīng xiān qī wàn gài děng yǐ shēn bì xuán, jiē sǐ. yì zhōu dū hù hàn jiā féng qiān chōu dāo, qián yù jī xuán, xuán bá tóu shàng yù dǎo yǔ zhī, yuē: rǔ hé rén, gǎn shā tiān zǐ! qiān yuē: wǒ shā tiān zǐ zhī zéi ěr! suì zhǎn zhī, yòu zhǎn huán shí kāng huán jùn yǔ zé zhī, zhí huán shēng sòng jiāng líng, zhǎn yú shì. chéng yú fǎn zhèng yú jiāng líng, yǐ máo xiū zhī wèi xiāo qí jiāng jūn. jiǎ shēn, dà shè, zhū yǐ wèi bī cóng nì zhě yī wú suǒ wèn. wù yín, fèng shén zhǔ yú tài miào. liú yì děng chuán sòng xuán shǒu, xiāo yú dà héng.
玄將之漢中,屯騎校尉毛修之,璩之弟子也,誘玄入蜀,玄從之。寧州刺史毛璠,璩之弟也,卒於官。璩使其兄孫祐之及參軍費恬帥數百人,送璠喪歸江陵,壬午,遇玄於枚回洲。祐之、恬迎擊玄,矢下如雨,玄嬖人丁仙期、萬蓋等以身蔽玄,皆死。益州督護漢嘉馮遷抽刀,前欲擊玄,玄拔頭上玉導與之,曰:「汝何人,敢殺天子!」遷曰:「我殺天子之賊耳!」遂斬之,又斬桓石康、桓浚、庾責之,執桓昇送江陵,斬於市。乘輿返正於江陵,以毛修之為驍騎將軍。甲申,大赦,諸以畏逼從逆者一無所問。戊寅,奉神主於太廟。劉毅等傳送玄首,梟於大桁。
yì děng jì zhàn shèng, yǐ wèi dà shì yǐ dìng, bù jí zhuī niè, yòu yù fēng, chuán wèi néng jìn, xuán sǐ jǐ yī xún, zhū jūn yóu wèi zhì. shí huán qiān nì yú jǔ zhōng, yáng wǔ jiāng jūn xǐng zhèn nì yú huá róng pǔ, xuán gù jiāng wáng zhì huī shù bā líng, qiǎn rén bào zhèn yún huán xīn yǐ kè jīng yì, féng zhì fù kè xún yáng, liú yì zhū jūn bìng zhōng lù bài tuì. zhèn dà xǐ, jù dǎng dé èr bǎi rén, xí jiāng líng, huán qiān yì jù zhòng yīng zhī. rùn yuè, jǐ chǒu, fù xiàn jiāng líng, shā wáng kāng chǎn wáng téng zhī. zhèn jiàn dì yú xíng gōng, yuè mǎ fèn gē, zhí zhì jiē xià, wèn huán shēng suǒ zài. wén qí yǐ sǐ, chēn mù wèi dì yuē: chén mén hù hé fù guó jiā, ér tú miè ruò shì! láng yá wáng dé wén xià chuáng wèi yuē: cǐ qǐ wǒ xiōng dì yì xié! zhèn yù shā dì, qiān kǔ jìn zhī, nǎi xià mǎ, liǎn róng zhì bài ér chū. rén chén, zhèn wèi xuán jǔ āi, lì sàng tíng, shì yuē wǔ dào huáng dì.
毅等既戰勝,以為大事已定,不急追躡,又遇風,船未能進,玄死幾一旬,諸軍猶未至。時桓謙匿於沮中,揚武將軍醒振匿於華容浦,玄故將王稚徽戍巴陵,遣人報振雲「桓歆已克京邑,馮稚復克尋陽,劉毅諸軍並中路敗退。」振大喜,聚黨得二百人,襲江陵,桓謙亦聚眾應之。閏月,己丑,復陷江陵,殺王康產、王騰之。振見帝於行宮,躍馬奮戈,直至階下,問桓昇所在。聞其已死,瞋目謂帝曰:「臣門戶何負國家,而屠滅若是!」」琅邪王德文下床謂曰:「此豈我兄弟意邪!」振欲殺帝,謙苦禁之,乃下馬,斂容致拜而出。壬辰,振為玄舉哀,立喪庭,諡曰武悼皇帝。
guǐ sì, qiān děng shuài qún chén fèng xǐ shòu yú dì yuē: zhǔ shàng fǎ yáo chán shùn, jīn chǔ zuò bù zhōng, bǎi xìng zhī xīn fù guī yú jìn yǐ. yǐ láng yá wáng dé wén lǐng xú zhōu cì shǐ, zhèn wèi dū du bā zhōu zhū jūn shì jīng zhōu cì shǐ, qiān fù wèi shì zhōng wèi jiāng jūn, jiā jiāng yù èr zhōu cì shǐ, dì shì yù zuǒ yòu, jiē zhèn xīn fù yě.
癸巳,謙等帥群臣奉璽綬於帝曰:「主上法堯禪舜,今楚祚不終,百姓之心復歸於晉矣。」以琅邪王德文領徐州刺史,振為都督八州諸軍事、荊州刺史,謙復為侍中、衛將軍,加江、豫二州刺史,帝侍御左右,皆振心腹也。
zhèn shǎo báo xíng, xuán bù yǐ zi zhí chǐ zhī. zhì shì, tàn yuē: gōng xī bù zǎo yòng wǒ, suì zhì cǐ bài. ruò shǐ gōng zài, wǒ wèi qián fēng, tiān xià bù zú dìng yě. jīn dú zuò cǐ, ān guī hū? suì zòng yì jiǔ sè, sì xíng zhū shā. qiān quàn zhèn yǐn bīng xià zhàn, jǐ shǒu jiāng líng, zhèn sù qīng qiān, bù cóng qí yán.
振少薄行,玄不以子妷齒之。至是,嘆曰:「公昔不早用我,遂致此敗。若使公在,我為前鋒,天下不足定也。今獨作此,安歸乎?」遂縱意酒色,肆行誅殺。謙勸振引兵下戰,己守江陵,振素輕謙,不從其言。
liú yì zhì bā líng, zhū wáng zhì huī. hé wú jì liú dào guī jìn gōng huán qiān yú mǎ tóu, huán wèi yú lóng quán, jiē pò zhī. wèi, mì zhī zǐ yě.
劉毅至巴陵,誅王稚徽。何無忌、劉道規進攻桓謙於馬頭,桓蔚於龍泉,皆破之。蔚,秘之子也。
wú jì yù chéng shèng zhí qù jiāng líng, dào guī yuē: bīng fǎ qū shēn yǒu shí, bù kě gǒu jìn. zhū huán shì jū xī chǔ, qún xià jiē wèi jié lì zhèn yǒng guān sān jūn, nán yǔ zhēng fēng. qiě kě xī bīng yǎng ruì, xú yǐ jì cè mí zhī, bù yōu bù kè. wú jì bù cóng. zhèn nì zhàn yú líng xī, féng gāi yǐ bīng huì zhī, wú jì děng dà bài, sǐ zhě qiān yú rén. tuì hái xún yáng, yǔ liú yì děng shàng jiān qǐng zuì. liú róng yǐ yì jié dù zhū jūn, miǎn qí qīng zhōu cì shǐ. huán zhèn yǐ huán wèi wèi yōng zhōu cì shǐ, zhèn xiāng yáng.
無忌欲乘勝直趣江陵,道規曰:「兵法屈申有時,不可苟進。諸桓世居西楚,群下皆為竭力;振勇冠三軍,難與爭鋒。且可息兵養銳,徐以計策縻之,不憂不克。」無忌不從。振逆戰於靈溪,馮該以兵會之,無忌等大敗,死者千餘人。退還尋陽,與劉毅等上箋請罪。劉容以毅節度諸軍,免其青州刺史。桓振以桓蔚為雍州刺史,鎮襄陽。
liǔ yuē zhī luó shù zhēn jì zhī wén huán xuán sǐ, zì bái dì jìn jūn, zhì zhī jiāng, wén hé wú jì děng bài yú líng xī, yì yǐn bīng tuì, é ér shù jì zhī jiē bìng, yuē zhī yì huán zhèn wěi jiàng, yù móu xí zhèn, shì xiè, zhèn shā zhī. yuē zhī sī mǎ shí yán zǔ fú líng tài shǒu wén chù mào shōu qí yú zhòng, bǎo fú líng.
柳約之、羅述、甄季之聞桓玄死,自白帝進軍,至枝江,聞何無忌等敗於靈溪,亦引兵退,俄而述、季之皆病,約之詣桓振偽降,欲謀襲振,事泄,振殺之。約之司馬時延祖、涪陵太守文處茂收其餘眾,保涪陵。
liù yuè, máo qú qiǎn jiāng gōng hàn zhōng, zhǎn huán xī, qú zì lǐng liáng zhōu.
六月,毛璩遣將攻漢中,斬桓希,璩自領梁州。
qiū, qī yuè, wù shēn, yǒng ān huáng hòu hé shì bēng.
秋,七月,戊申,永安皇后何氏崩。
yàn fú zhāo yí yǒu jí, lóng chéng rén wáng róng zì yán néng liáo zhī. zhāo yí zú, yàn wáng xī lì róng yú gōng chē mén, zhī jiě ér fén zhī.
燕苻昭儀有疾,龍城人王榮自言能療之。昭儀卒,燕王熙立榮於公車門,支解而焚之。
bā yuè, guǐ yǒu, zàng mù zhāng huáng hòu yú yǒng píng líng.
八月,癸酉,葬穆章皇后於永平陵。
wèi zhì liù yè guān, zhǔn gǔ liù qīng.
魏置六謁官,准古六卿。
jiǔ yuè, diāo chěng móu fǎn, fú zhū, diāo shì suì wáng. diāo shì sù fù, nú kè zòng héng, zhuān gù shān zé, wèi jīng kǒu zhī huàn. liú yù sàn qí zī xù, lìng mín chēng lì ér qǔ zhī, mí rì bù jǐn. shí zhōu jùn jī bì, mín lài zhī yǐ jì.
九月,刁騁謀反,伏誅,刁氏遂亡。刁氏素富,奴客縱橫,專固山澤,為京口之患。劉裕散其資蓄,令民稱力而取之,彌日不盡。時州郡飢弊,民賴之以濟。
qǐ fú gān guī jí yáng shèng zhàn yú zhú lǐng, wèi shèng suǒ bài.
乞伏乾歸及楊盛戰於竹嶺,為盛所敗。
xī liáng gōng gǎo lì zi xīn wèi shì zǐ.
西涼公暠立子歆為世子。
wèi zhǔ guī lín zhāo yáng diàn gǎi bǔ bǎi guān, yǐn cháo chén wén wǔ, qīn jiā quán zé, suí cái shòu rèn. liè jué sì děng: wáng fēng dà jùn, gōng fēng xiǎo jùn, hóu fēng dà xiàn, bó fēng xiǎo xiàn. qí pǐn dì yī zhì dì sì, jiù chén yǒu gōng wú jué zhě zhuī fēng zhī, zōng shì shū yuǎn jí yì xìng xí fēng zhě jiàng jué yǒu chà. yòu zhì sàn guān wǔ děng, qí pǐn dì wǔ zhì dì jiǔ wén guān zào shì cái néng xiù yì wǔ guān kān wèi jiāng shuài zhě, qí pǐn yì bǐ dì wǔ zhì dì jiǔ bǎi guān yǒu què, zé qǔ yú qí zhōng yǐ bǔ zhī. qí guān míng duō bù yòng hàn wèi zhī jiù, fǎng shàng gǔ lóng guān niǎo guān, wèi zhū cáo zhī shǐ wèi fú yā, qǔ qí fēi zhī xùn jí yě wèi hòu guān cì chá zhě wèi bái lù, qǔ qí yán jǐng yuǎn wàng yě yú jiē lèi cǐ.
魏主珪臨昭陽殿改補百官,引朝臣文武,親加銓擇,隨才授任。列爵四等:王封大郡,公封小郡,侯封大縣,伯封小縣。其品第一至第四,舊臣有功無爵者追封之,宗室疏遠及異姓襲封者降爵有差。又置散官五等,其品第五至第九;文官造士才能秀異、武官堪為將帥者,其品亦比第五至第九;百官有闕,則取於其中以補之。其官名多不用漢、魏之舊,仿上古龍官、鳥官,謂諸曹之使為鳧鴨,取其飛之迅疾也;謂候官伺察者為白鷺,取其延頸遠望也;餘皆類此。
lú xún kòu nán hǎi, gōng pān yú. guǎng zhōu cì shǐ pú yáng wú yǐn zhī jù shǒu bǎi yú rì. dōng, shí yuè, rén xū, xún yè xí chéng ér xiàn zhī, shāo fǔ shě mín shì jù jǐn, zhí wú yǐn zhī. xún zì chēng píng nán jiāng jūn, shè guǎng zhōu shì. jù shāo gǔ wèi gòng zhǒng, zàng yú zhōu shàng, dé dú lóu sān wàn yú méi. yòu shǐ xú dào fù gōng shǐ xìng, zhí shǐ xìng xiāng ruǎn tiǎn zhī.
盧循寇南海,攻番禺。廣州刺史濮陽吳隱之拒守百餘日。冬,十月,壬戌,循夜襲城而陷之,燒府舍、民室俱盡,執吳隱之。循自稱平南將軍,攝廣州事。聚燒骨為共冢,葬於洲上,得髑髏三萬餘枚。又使徐道覆攻始興,執始興相阮腆之。
liú róng lǐng qīng zhōu cì shǐ. liú jìng xuān zài xún yáng, jù liáng shàn chuán, wèi cháng wú bèi, gù hé wú jì děng suī bài tuì, lài yǐ fù zhèn. huán xuán xiōng zi liàng zì chēng jiāng zhōu cì shǐ, kòu yù zhāng, jìng xuān jī pò zhī.
劉容領青州刺史。劉敬宣在尋陽,聚糧繕船,未嘗無備,故何無忌等雖敗退,賴以復振。桓玄兄子亮自稱江州刺史,寇豫章,敬宣擊破之。
liú yì hé wú jì liú dào guī fù zì xún yáng xī shàng, zhì xià kǒu. huán zhèn qiǎn zhèn dōng jiāng jūn féng gāi shǒu dōng àn, yáng wǔ jiāng jūn mèng shān tú jù lǔ shān chéng, fǔ guó jiāng jūn huán xiān kè shǒu yǎn yuè lěi, zhòng hé wàn rén, shuǐ lù xiāng yuán. yì gōng lǔ shān chéng, dào guī gōng yǎn yuè lěi, wú jì è zhōng liú, zì chén zhì wǔ, èr chéng jù kuì, shēng qín shān tú xiān kè, gāi zǒu shí chéng.
劉毅、何無忌、劉道規復自尋陽西上,至夏口。桓振遣鎮東將軍馮該守東岸,揚武將軍孟山圖據魯山城,輔國將軍桓仙客守偃月壘,眾合萬人,水陸相援。毅攻魯山城,道規攻偃月壘,無忌遏中流,自辰至午,二城俱潰,生禽山圖、仙客,該走石城。
xīn sì, wèi dà shè, gǎi yuán tiān cì. zhù xī gōng. shí yī yuè, wèi zhǔ guī rú xī gōng, mìng zōng shì zhì zōng shī, bā guó zhì dà shī xiǎo shī, zhōu jùn yì gè zhì shī, yǐ biàn zōng dǎng, jǔ cái xíng, rú wèi jìn zhōng zhèng zhī zhí.
辛巳,魏大赦,改元天賜。筑西宮。十一月,魏主珪如西宮,命宗室置宗師,八國置大師、小師,州郡亦各置師,以辨宗黨,舉才行,如魏、晉中正之職。
yàn wáng xī yǔ fú hòu yóu tián, běi dēng bái lù shān, dōng yú qīng lǐng, nán lín cāng hǎi ér hái, shì zú wèi hǔ láng suǒ shā jí dòng sǐ zhě wǔ qiān yú rén.
燕王熙與苻後游畋,北登白鹿山,東逾青嶺,南臨滄海而還,士卒為虎狼所殺及凍死者五千餘人。
shí èr yuè, liú yì děng jìn kè bā líng. yì hào lìng yán zhěng, suǒ guò bǎi xìng ān yuè. liú yù fù yǐ yì wèi yǎn zhōu cì shǐ. huán zhèn yǐ huán fàng zhī wèi yì zhōu cì shǐ, tún xī líng wén chù mào jī pò zhī, fàng zhī zǒu hái jiāng líng.
十二月,劉毅等進克巴陵。毅號令嚴整,所過百姓安悅。劉裕復以毅為兗州刺史。桓振以桓放之為益州刺史,屯西陵;文處茂擊破之,放之走還江陵。
gāo jù lì qīn yàn.
高句麗侵燕。
wù chén, wèi zhǔ guī rú chái shān gōng.
戊辰,魏主珪如豺山宮。
shì suì, jìn mín bì luàn, qiǎng fù zhī huái běi zhě dào lù xiāng shǔ.
是歲,晉民避亂,襁負之淮北者道路相屬。