bào piáo zǐ yuē: huá huò suǒ yǐ néng chóng jí tiān zhī jùn zhě, yóu hū qí xià zhī hòu yě táng yú suǒ yǐ néng zhēn wēi wēi zhī gōng zhě, shí lài gǔ gōng zhī liáng yě. suī yǒu sūn yáng zhī shǒu, ér wú qí jì zhī zú, zé bù dé zhì qiān lǐ yǐ. suī yǒu jī gǔ zhī cái, ér wú xuān lì zhī zuǒ, zé mò yuán níng shù jī yǐ. rén jūn suī míng bìng rì yuè, shén jiàn wèi zhào, rán wàn jī bù kě yǐ dú tǒng, qū suì bù kě yǐ qīn zǒng, bì jiǎ mù yǐ xiá lǎn, jiè ěr yǐ guǎng tīng, chéng xū yǒu sī, shì kāng shì zàn.
抱朴子曰:華霍所以能崇極天之峻者,由乎其下之厚也;唐虞所以能臻巍巍之功者,實賴股肱之良也。雖有孫陽之手,而無騏驥之足,則不得致千里矣。雖有稽古之才,而無宣力之佐,則莫緣凝庶績矣。人君雖明並日月,神鑒未兆,然萬機不可以獨統,曲碎不可以親總,必假目以遐覽,借耳以廣聽,誠須有司,是康是贊。
gù shèng jūn mò bù gēn xīn zhāo xián, yǐ jǔ cái wèi shǒu wù, shī yù bó yú qiū yuán, chí qiào chē yú yán sǒu, láo yú qiú rén, yì yú yòng néng, shàng zì huái jí, jiàng dǎi zào lì, lùn dào jīng guó, mò bù rèn zhí. gōng jǐ wú wèi, ér zhì píng xíng cuò ér huà qià wú wài, wàn bāng xián níng. shè guān fēn zhí, qí yóu gòu shì, yī wù bù kān, zé bēng ráo zhī yóu yě. rán fū gòng jǔ zhī shì, gé yǐ sì kē, sān shì jiǔ liè, shì zhī zì chū, bì jiǎn biāo yǐng bá cuì zhī jùn, ér hàn zhī mò yè, huán líng zhī shì, bǐng qù dì shì, zhèng zài jiān chén, wǎng lòu fáng kuì, fēng tuí jiào jǔ, yì qīng dé ér yáng chǎn mèi, tuì lǚ dào ér jìn duō cái. lì jìng chéng sú, gǒu dé wú chǐ, huò shū zì shòu zhī bǎo, huò mài yào rén zhī shū, huò fù xiōng guì xiǎn, wàng mén ér pì mìng huò dī tóu qū xī, jī xí ér jiàn shōu.
故聖君莫不根心招賢,以舉才為首務,施玉帛於丘園,馳翹車於岩藪,勞於求人,逸於用能,上自槐棘,降逮皂隸,論道經國,莫不任職。恭己無為,而治平刑措;而化洽無外,萬邦咸寧。設官分職,其猶構室,一物不堪,則崩橈之由也。然夫貢舉之士,格以四科,三事九列,是之自出,必簡標穎拔萃之俊,而漢之末葉,桓靈之世,柄去帝室,政在奸臣,網漏防潰,風頹教沮,抑清德而揚諂媚,退履道而進多財。力競成俗,苟得無恥,或輸自售之寶,或賣要人之書,或父兄貴顯,望門而辟命;或低頭屈膝,積習而見收。
fū quán héng bù píng, zé qīng zhòng cuò miù dòu hú bù zhèng, zé shǎo duō hùn luàn shéng mò bù chén, zé qū zhí bù fēn, zhǔn gé qīng cè, zé zǐ zá shí fán. yǐ zhī zhì rén, zé nüè bào ér chái tān, shòu qǔ jù liǎn, yǐ bǔ mǎi guān zhī fèi lì zhī cháo tíng, zé luàn jù yú fén sī. yǐn yòng nú yōng, yǐ wèi dǎng yuán, ér wàng fēng xiàng cǎo yǎn, shù shì zhī kāng, hé yì xuán wǎ lì ér zé yè guāng, xián bù diào ér suǒ qīng yīn zāi! hé kě bù chéng zhuó fēi chén, shā tài zāng pǐ, yán shì duì zhī fǎ, jùn tān fū zhī fáng zāi! tiǎn cuì yōu jiē, kě wù wèi hū?
夫銓衡不平,則輕重錯謬;斗斛不正,則少多混亂;繩墨不陳,則曲直不分,准格傾側,則滓雜實繁。以之治人,則虐暴而豺貪,受取聚斂,以補買官之費;立之朝廷,則亂劇於棼絲。引用駑庸,以為黨援,而望風向草偃,庶事之康,何異懸瓦礫而責夜光,弦不調而索清音哉!何可不澄濁飛沉,沙汰臧否,嚴試對之法,峻貪夫之防哉!殄瘁攸階,可勿畏乎?
gǔ zhě zhū hóu gòng shì, shì zhě wèi zhī yǒu gōng, yǒu gōng zhě zēng bān jìn jué gòng shì bù shì zhě wèi zhī yǒu guò, yǒu guò zhě chù wèi xuē dì. yóu fù bù néng lìng shī rén mì dà chē sù cān zhī cì, shān lín wú fá tán jū tù zhī xián. kuàng jǔ zhī wú fēi cái zhī zuì, shòu zhī wú fù chéng zhī huàn. héng liáng yī shī qí gé, duō shǎo ān kě fù sǔn hū? fū gū lì zhī qiào xiù, cáng qì yǐ dài jiǎ suǒ lù zhī qīng báo, rén shì yǐ yāo sù. fū wéi dài jià, gù dùn lún yú qióng cuì yǐ fū wéi yāo sù, gù tiāo qiào ér téng yuè yǐ.
古者諸侯貢士,適者謂之有功,有功者增班進爵;貢士不適者謂之有過,有過者黜位削地。猶復不能令詩人謐大車素餐之刺,山林無伐檀罝兔之賢。況舉之無非才之罪,受之無負乘之患。衡量一失其格,多少安可復損乎?夫孤立之翹秀,藏器以待賈;瑣碌之輕薄,人事以邀速。夫唯待價,故頓淪於窮瘁矣;夫唯邀速,故佻竅而騰躍矣。
gài niǎo chī tún fēi, zé yuān fèng yōu jí chái láng dāng lù, zé qí lín xiá dùn. jǔ shàn ér jiào, zé bù rén zhě yuǎn yǐ jiān wěi róng xiǎn, zé yīng jié qián shì. gāo gài chǐ yǔ tà rōng wèi wǔ, qīng jié xiū rù tāo tiè zhī guàn. jǔ rèn bìng miù, zé qún xián kuò náng qún xián kuò náng, zé xiōng xié xiāng yǐn xiōng xié xiāng yǐn, zé xiǎo rén dào zhǎng xiǎo rén dào zhǎng, zé táo wù bǐ jiān. sòng shēng suǒ yǐ bù zuò, yuàn jiē suǒ yǐ áo áo yě.
蓋鳥鴟屯飛,則鴛鳳幽集;豺狼當路,則麒麟遐遁。舉善而教,則不仁者遠矣;奸偽榮顯,則英傑潛逝。高概恥與闒茸為伍,清節羞入饕餮之貫。舉任並謬,則群賢括囊;群賢括囊,則凶邪相引;凶邪相引,則小人道長;小人道長,則檮杌比肩。頌聲所以不作,怨嗟所以嗷嗷也。
gāo gàn zhǎng cái, shì néng shèng jǐ, qū shēn mò yǔ, tīng tiān rèn mìng, qióng tōng dé shī, wěi zhī zì rán, yì yān dé bù duò duō dǎng zhě zhī hòu, ér jū yǒu lì zhě zhī xià hū? yì lún zhī shì, fēi lǐ bù dòng, shān zhì yuān tíng, zhī zhī zhě xī, chí zhú zhī tú, bì ér huǐ zhī, gù sī xián zhī jūn, zhōng bù zhī qí cái zhī suǒ zài, huái dào zhī rén, yuàn xiào lì ér mò cóng. suī bào jì xiè zhī qì, zī miǎo shì zhī liàng, suì shěn zhì yì sǐ, bù dé dēng xù yě. ér yǒu dǎng yǒu lì zhě, fēn rán lín cuì, rén fá guān kuàng, zhì zhě yòu měi, yì ān dé bù shí duō ér yòng zhī hū?
高幹長材,恃能勝己,屈伸默語,聽天任命,窮通得失,委之自然,亦焉得不墮多黨者之後,而居有力者之下乎?逸倫之士,非禮不動,山峙淵渟,知之者希,馳逐之徒,蔽而毀之,故思賢之君,終不知奇才之所在,懷道之人,願效力而莫從。雖抱稷卨之器,資邈世之量,遂沈滯詣死,不得登敘也。而有黨有力者,紛然鱗萃,人乏官曠,致者又美,亦安得不拾掇而用之乎?
líng xiàn zhī shì, yān guān yòng shì, qún jiān bǐng quán, wēi hài zhōng liáng. tái gé shī xuǎn yòng yú shàng, zhōu jùn qīng gòng jǔ yú xià. fū xuǎn yòng shī yú shàng, zé mù shǒu fēi qí rén yǐ gòng jǔ qīng yú xià, zé xiù xiào bù dé xián yǐ. gù shí rén yǔ yuē: jǔ xiù cái, bù zhī shū chá xiào lián, fù bié jū. hán sù qīng bái zhuó rú ní, gāo dì liáng jiāng qiè rú jī. yòu yún: gǔ rén yù dá qín sòng jīng, jīn shì tú guān miǎn zhì shēng. gài jí zhī shén yě.
靈獻之世,閹官用事,群奸秉權,危害忠良。台閣失選用於上,州郡輕貢舉於下。夫選用失於上,則牧守非其人矣;貢舉輕於下,則秀孝不得賢矣。故時人語曰:「舉秀才,不知書;察孝廉,父別居。寒素清白濁如泥,高第良將怯如雞。」又云:「古人慾達勤誦經,今世圖官免治生。」蓋疾之甚也。
yú shí xuán jué ér mài zhī, yóu liè sì yě zhēng jīn zhě mǎi zhī, yóu shì rén yě. yǒu zhí zhě wú fēn ér jìng jìn, kōng quán zhě wàng tú ér shōu jī. qí huò duō zhě qí guān guì, qí cái shǎo zhě qí zhí bēi. gù dōng yuán jī mài guān zhī qián, cuī liè yǒu tóng chòu zhī chī. shàng wèi xià xiào, jūn xíng chén shén. gù ā nìng xìng, dú tán qīn róng. sāng zǐ yì zhǔ, zhōng zhèng lì bù, bìng wèi kuí kuài, gè zé qí gū. qīng pín zhī shì, hé lǐ yǒu wàng zāi! shì jì rán yǐ. yòu xié zhèng bù tóng, pì yóu bīng tàn è zhí zhī rén, zēng yú fēi dǎng. dāo chǐ diān dào zhě, zé kǒng rén zhī yì jǐ yě dá bù yóu dào zhě, zé huàn yán lùn zhī bù měi yě. nǎi gòng gòu hé xū wū, zhōng shāng qīng dé, xiá lèi héng shēng, mò gǎn jiù bá.
於時懸爵而賣之,猶列肆也;爭津者買之,猶市人也。有直者無分而徑進,空拳者望途而收跡。其貨多者其官貴,其財少者其職卑。故東園積賣官之錢,崔烈有銅臭之嗤。上為下效,君行臣甚。故阿佞幸,獨談親容。桑梓議主,中正吏部,並為魁儈,各責其估。清貧之士,何理有望哉!是既然矣。又邪正不同,譬猶冰炭;惡直之人,憎於非黨。刀尺顛到者,則恐人之議己也;達不由道者,則患言論之不美也。乃共構合虛誣,中傷清德,瑕累橫生,莫敢救拔。
yú shì céng mǐn huò shāng chén zhī bàng, kǒng mò méng dào zhí zhī gòu. huái zhèng jū zhēn zhě, tián zé hū ní nìng zhī zhōng, ér jiǎo huá qiǎo wěi zhě, xuān zhù hū hóng ní zhī jì yǐ. ér fán fū qiǎn shí, bù biàn xié zhèng, wèi shǒu dào zhě wèi lù shěn, yǐ lǚ jìng zhě wèi zhī biàn. sú zhī suí fēng ér dòng, zhú bō ér liú zhě, ān néng fù shēn yú dé xíng, kǔ sī yú xué wèn zāi! shì mò bù qì jiǎn kuò zhī láo, ér fù yòng lù zhī sù yǐ. sī chéng yǒu hàn zhī suǒ yǐ qīng, lái dài zhī suǒ yí shēn jiàn yě.
於是曾閔獲商臣之謗,孔墨蒙盜跖之垢。懷正居貞者,填笮乎泥濘之中,而狡猾巧偽者,軒翥乎虹霓之際矣。而凡夫淺識,不辯邪正,謂守道者為陸沈,以履徑者為知變。俗之隨風而動,逐波而流者,安能復身於德行,苦思於學問哉!是莫不棄檢括之勞,而赴用賂之速矣。斯誠有漢之所以傾,來代之所宜深鑒也。
huò yuē: wú zi lùn hàn mò gòng jǔ zhī shì, chéng dé qí bìng yě. jīn bì yù jiè jì wǎng zhī shī, bì qīng chē zhī lù, gǎi yǒu dài zhī xián diào, fáng fǎ wán zhī huò biàn, lìng pú shàng bā rén, fǎn ān lè zhī zhèng yīn, còu lǐ zhī jí, wú tuì zǒu zhī zhì huàn zhě, qǐ yǒu fāng hū? shì yǒu fēng zī fēng wěi, yǎ wàng yǒu yú, ér huái kōng bào xū, gàn zhí bù zú, yǐ mào qǔ zhī, zé bù bì děi xián, xú xú xiān shì, zé bù kě cāng zú. jiāng rú zhī hé?
或曰:「吾子論漢末貢舉之事,誠得其病也。今必欲戒既往之失,避傾車之路,改有代之弦調,防法玩之或變,令濮上《巴人》,反安樂之正音,腠理之疾,無退走之滯患者,豈有方乎?士有風姿豐偉,雅望有餘,而懷空抱虛,干植不足,以貌取之,則不必得賢,徐徐先試,則不可倉卒。將如之何?」
bào piáo zi dá yuē: zhī rén zé zhé, shàng shèng suǒ nán. jīn shǐ mù shǒu jiē néng shěn liáng cái yú wèi yòng, bǎo xìng lǚ zhī shǐ zhōng, chéng wèi yì yě. dàn gòng qiǎn qí sī qíng, jié qí cōng míng, bù wèi lì yù dòng, bù wèi shǔ tuō qū. suǒ yù jǔ zhě, bì chéng sī yǐ chá zhī, bó fǎng yǐ xiáng zhī, xiū qí míng ér kǎo qí xíng, xiào tóng yì yǐ bèi xū shì. lìng qīn zú chēng qí xiào yǒu, bāng lǘ guī qí xìn yì. cháng xiǎo shì zhě, yǒu zhōng qīng zhī xiào, zhì shì zhī gàn, zé cùn jǐn zú yǐ zhī qiǎo, cì shǔ zú yǐ guān yǒng yě.
抱朴子答曰:「知人則哲,上聖所難。今使牧守皆能審良才於未用,保性履之始終,誠未易也。但共遣其私情,竭其聰明,不為利慾動,不為屬託屈。所欲舉者,必澄思以察之,博訪以詳之,修其名而考其行,校同異以備虛飾。令親族稱其孝友,邦閭歸其信義。嘗小仕者,有忠清之效,治事之干,則寸錦足以知巧,刺鼠足以觀勇也。
yòu, xiù xiào jiē yí rú jiù shì jīng dá cè, fáng qí zuì duì zhī jiān, dāng lìng bì jué qí bù zhōng zhě wù shǔ, lì jiā fá jìn gù. qí suǒ jǔ shū bù zhōng zhě, cì shǐ tài shǒu miǎn guān, bù zhōng zuǒ qiān. zhōng zhě duō bù zhōng zhě shǎo, hòu zhuǎn bù dé guò gù. ruò shòu qiú ér jǔ suǒ bù dāng, fā jué yǒu yàn zhě chú míng, jìn gù zhōng shēn, bù yǐ shè lìng yuán, suǒ jǔ yǔ jǔ zhě tóng zuì. jīn shì yòng cǐ fǎ, zhì yī èr suì zhī jiān, xiù xiào bì duō bù xíng zhě, yì zú yǐ zhī tiān xià gòng jǔ bù jīng zhī jiǔ yǐ. guò cǐ, zé bì duō xiū dé ér qín xué zhě yǐ.
「又,秀孝皆宜如舊試經答策,防其罪對之奸,當令必絕其不中者勿署,吏加罰禁錮。其所舉書不中者,刺史太守免官,不中左遷。中者多不中者少,後轉不得過故。若受賕而舉所不當,發覺有驗者除名,禁錮終身,不以赦令原,所舉與舉者同罪。今試用此法,治一二歲之間,秀孝必多不行者,亦足以知天下貢舉不精之久矣。過此,則必多修德而勤學者矣。
yòu, zhū jū zhí, qí fàn gōng zuò zhě, yǐ fǎ lǜ cóng shì qí yǐ tān zhuó zāng wū wèi zuì, bù zú sǐ zhě, xíng jìng jí yù shè, jiē yí jìn gù zhōng shēn, qīng zhě èr shí nián. rú cǐ, bù lián zhī lì, bì jiāng huà wèi yí qí yǐ. ruò lín guān shòu qǔ, jīn qián shān jī, fā jué zé zì xù dé le, miǎn tuì zé xún rì fù yòng zhě, céng shǐ yì jiāng biàn wèi dào zhí yǐ. rú cǐ, zé suī gòng shì jiē zhōng, bù cí yú guān zhǎng zhī bù liáng.
「又,諸居職,其犯公坐者,以法律從事;其以貪濁贓污為罪,不足死者,刑竟及遇赦,皆宜禁錮終身,輕者二十年。如此,不廉之吏,必將化為夷齊矣。若臨官受取,金錢山積,發覺則自恤得了,免退則旬日復用者,曾史亦將變為盜跖矣。如此,則雖貢士皆中,不辭於官長之不良。」
huò yuē: néng yán bù bì néng xíng, jīn shì jīng duì cè suī guò, qǐ bì yǒu zhèng shì zhī cái hū?
或曰:「能言不必能行,今試經對策雖過,豈必有政事之才乎?」
bào piáo zi dá yuē: gǔ zhě yóu yǐ shè zé rén, kuàng jīng shù hū? rú qí shě zhān, zé wèi jiàn yú fǎ zhī xián hū cǐ yě. fū fēng cǎo bù xiù jí tǔ, jù yú bù shēng xiǎo shuǐ, gé yán bù tǔ yōng rén zhī kǒu, gāo wén bù duò wán fū zhī bǐ. gù pī hóng fàn ér zhī jī zǐ yǒu jīng shì zhī qì, lǎn jiǔ shù ér jiàn fàn shēng huái zhì guó zhī lüè, shěng yí wú zhī shū, ér míng qí yǒu bō luàn zhī gàn, shì bù hài zhī wén, ér jiàn qí jīng bà wáng zhī dào yě. jīn xiào lián bì shì jīng wú tuō miù, ér xiù cái bì duì cè wú shī zhǐ, zé yì bù dé àn bì yě. liáng jiāng gāo dì qǔ qí dǎn wǔ, yóu fù shì zhī yǐ duì cè, kuàng wén shì hū? jiǎ lìng bù néng bì jǐn dé xián néng, yào bì yù yú liǎo bù shì yě.
抱朴子答曰:「古者猶以射擇人,況經術乎?如其舍旃,則未見余法之賢乎此也。夫豐草不秀瘠土,巨魚不生小水,格言不吐庸人之口,高文不墮頑夫之筆。故披《洪範》而知箕子有經世之器,覽九術而見范生懷治國之略,省夷吾之書,而明其有撥亂之干,視不害之文,而見其精霸王之道也。今孝廉必試經無脫謬,而秀才必對策無失指,則亦不得暗蔽也。良將高第取其膽武,猶複試之以對策,況文士乎?假令不能必盡得賢能,要必愈於了不試也。
jīn qiě lìng tiān xià zhū dāng zài gòng jǔ zhī liú zhě, mò gǎn bù qín xué. dàn cǐ yī tiáo, qí wèi zhǎng yì fēng jiào, yì bù xì yǐ. ruò shǐ hǎi nèi wèi wàng jǔ zhī shī, fán rén xī jiǎo xìng zhī qiú, bèi jìng zhú zhī mò, guī xué wèn zhī běn, rú dào jiāng dà xìng, ér sī huò bì jiàn jué, qí cái kě dé ér yì, shù guān kě yǐ bù kuàng yǐ.
今且令天下諸當在貢舉之流者,莫敢不勤學。但此一條,其為長益風教,亦不細矣。若使海內畏妄舉之失,凡人息僥倖之求,背競逐之末,歸學問之本,儒道將大興,而私貨必漸絕,奇才可得而役,庶官可以不曠矣。」
huò yuē: xiān shēng yù jí gòng jǔ zhī fǎ, dàn jìn gù zhī zuì, kē ér qiě zhòng, jù zhě shén zhòng. fū jí pèi fán cè, bó lè suǒ bù wèi mì fáng jùn fǎ, dé zhèng zhī suǒ chǐ.
或曰:「先生欲急貢舉之法,但禁錮之罪,苛而且重,懼者甚眾。夫急轡繁策,伯樂所不為;密防峻法,德政之所恥。」
bào piáo zǐ yuē: fū gǔ tián ròu bǔ zhī yào, zhǎng yú yǎng tǐ yì shòu, ér bù kě yǐ jiù rì hé nì zhī jí yě. wù kuān hán gòu zhī zhèng, kě yǐ lì dūn yù pǔ, ér bù kě yǐ zhěng shuāi bì zhī biàn yě. hǔ láng jiàn bī, bù huī gē fèn jiàn, ér dàn qín yǒng shī, wú wèi jiàn qí shēn kě bǎo yě. liáo huǒ jí shì, bù bēn zǒu guàn zhù, ér yī ràng pán xuán, wú wèi jiàn qí fén zhī zì xī yě. jīn yǔ zhī yù mài cè zhě lùn cǐ, shì yǔ zhí yì bǔ dào yě.
抱朴子曰:「夫骨填肉補之藥,長於養體益壽,而不可以救日曷溺之急也。務寬含垢之政,可以蒞敦御朴,而不可以拯衰弊之變也。虎狼見逼,不揮戈奮劍,而彈琴詠詩,吾未見其身可保也。燎火及室,不奔走灌注,而揖讓盤旋,吾未見其焚之自息也。今與知欲賣策者論此,是與跖議捕盜也。」
bào piáo zǐ yuē: jīn pǔ tiān yī tǒng, jiǔ gāi tóng fēng, wáng zhì zhèng lìng, chéng yí qí yī. fū héng liáng xiǎo qì, yóu bù kě shǐ wǎng wǎng yǒu yì, kuàng rén shì zhī gé, ér kě cān chà ér wú jiǎn hū? jiāng biǎo suī yuǎn, mì ěr hǎi yú, rán rǎn dào huà, lǜ lǐ jiào, yì jì qiān yú zài yǐ. wǎng suī zàn gé, bù yíng bǎi nián, ér rú xué zhī shì, yì bù piān fèi yě. wéi yǐ qí tǔ yǔ biǎn yú zhōng zhōu, gù rén shì zhī shù, bù dé jūn qí duō shǎo ěr. jí qí dé xíng cái xué zhī gāo zhě, zi yóu zhòng rèn zhī tú, yì wèi xiè shàng guó yě.
抱朴子曰:「今普天一統,九垓同風,王制政令,誠宜齊一。夫衡量小器,猶不可使往往有異,況人士之格,而可叄差而無檢乎?江表雖遠,密邇海隅,然染道化,率禮教,亦既千餘載矣。往雖暫隔,不盈百年,而儒學之事,亦不偏廢也。惟以其土宇褊於中州,故人士之數,不得鈞其多少耳。及其德行才學之高者,子游仲任之徒,亦未謝上國也。
xī wú tǔ chū fù, qí gòng shì jiàn yǎn yǐ bù shì. jīn tài píng yǐ jìn sì shí nián yǐ, yóu fù bù shì, suǒ yǐ shǐ dōng nán rú yè shuāi yú zài xī yě. cǐ nǎi jiàn tóng yú zuǒ rèn zhī lèi, fēi suǒ yǐ bié zhī yě. qiě fú jūn zǐ yóu ài rén yǐ lǐ, kuàng wèi qí kǎi tì zhī fù mǔ xié! fǎ yǒu zhāo huàn, lìng yǒu sǔn huà, qí cǐ zhī wèi yě. jīn gòng shì wú fù shì zhě, zé bì jiē xiū shì chí zhú, yǐ jìng xū míng, shuí kěn fù kāi juǎn shòu shū zāi? suǒ wèi ráo zhī shì zú yǐ bài zhī zhě yě.
昔吳土初附,其貢士見偃以不試。今太平已近四十年矣,猶復不試,所以使東南儒業衰於在昔也。此乃見同於左衽之類,非所以別之也。且夫君子猶愛人以禮,況為其愷悌之父母邪!法有招患,令有損化,其此之謂也。今貢士無複試者,則必皆修飾馳逐,以競虛名,誰肯復開卷受書哉?所謂饒之適足以敗之者也。
zì yǒu tiān xìng hào gǔ, xīn yuè yì wén. xué bù wèi lù, wèi dào wàng pín, ruò fǎ gāo qīng zhōu shēng liè zhě. xué jīng bù shì yí yǒu tuō wén xùn hū róng lì zhě, wàn zhī yī ěr. zhì yú níng yuè ní kuān huáng bà zhī tú, suǒ yǐ qiáng zì dǔ lì yú diǎn jí zhě, fēi tiān xìng yě, jiē yóu huàn kǔ kùn cuì, yù yǐ jīng shù zì bá ěr. xiàng shǐ fēi hàn wǔ zhī shì, zé zhū mǎi chén yán zhù zhī shǔ, yì wèi bì dú shū yě. jīn ruò qǔ fù guì zhī dào, xìng yǒu yì yú xué zhě, ér fù sù wú zì rán zhī hǎo, qǐ kěn fù kōng zì qín kǔ, zhí sǎ sào wèi zhū shēng, yuǎn xíng xún shī wèn dào zhě hū?
「自有天性好古,心悅藝文。學不為祿,味道忘貧,若法高卿周生烈者。學精不仕(疑有脫文)徇乎榮利者,萬之一耳。至於甯越倪寬黃霸之徒,所以強自篤勵於典籍者,非天性也,皆由患苦困瘁,欲以經術自拔耳。向使非漢武之世,則朱買臣嚴助之屬,亦未必讀書也。今若取富貴之道,幸有易於學者,而復素無自然之好,豈肯復空自勤苦,執灑埽為諸生,遠行尋師問道者乎?
bīng xìng zhī shì, wǔ guì wén qǐn, sú rén shì rú shì rú pū lǔ, jiàn jīng gào rú jiè rǎng zhě, hé zāi? yóu yú shēng míng bèi hū cǐ yě. fū bù yòng pì yóu shòu zhāng fǔ yú yí yuè, xùn rán shé yú huá xià yǐ. jīn ruò xiá ěr yī lì, míng kǎo kè shì, zé bì duō fù jí qiān lǐ, yǐ xún shī yǒu, zhuǎn qí lǐ lù zhī fèi, yǐ mǎi jì jí zhě, bù qí zhōng rì yǐ.
兵興之世,武貴文寢,俗人視儒士如仆虜,見經誥如芥壤者,何哉?由於聲名背乎此也。夫不用譬猶售章甫於夷越,徇髯蛇於華夏矣。今若遐邇一例,明考課試,則必多負笈千里,以尋師友,轉其禮賂之費,以買記籍者,不俟終日矣。」
bào piáo zǐ yuē: cái xué zhī shì kān xiù xiào zhě, yǐ bù kě duō de yǐ. jiù lìng qí rén ruò huán líng zhī shì, jǔ lì bù xiān yǐ cái huò, biàn ān tái gé zhǔ zhě, zé suī zhū jīng jiān běn jiě, yú wèn wú bù duì, yóu jiàn wū wǎng, shǐ bù dé guò yǐ. cháng zhuī hèn yú shí zhí shì, bù zhòng wèi zhī fáng.
抱朴子曰:才學之士堪秀孝者,已不可多得矣。就令其人若桓靈之世,舉吏不先以財貨,便安台閣主者,則雖諸經兼本解,於問無不對,猶見誣枉,使不得過矣。常追恨於時執事,不重為之防。
yú yì wèi xīn nián dāng shì gòng jǔ zhě, jīn nián biàn kě shǐ rú guān cái shì, yù zuò zhū cè, jì zú zhōu yòng. jí shàng jìn qí liú cǎo diàn zhōng, fēng bì zhī lín shì zhī shí, jí fù zhī. rén shì yīn yuán yú shì jué. dāng dá cè zhě, jiē kě huì zhe yī chù, gāo xuǎn tái shěng zhī guān qīn jiān chá zhī. yòu yán jìn qí jiāo guān chū rù, bì shì nǎi qiǎn. wéi fàn yǒu zuì wú shè. rú cǐ, shǔ tuō zhī yì zhì yǐ. fū míng jūn shì jǐ zhī bù kě qī, bù shì rén zhī bù qī jǐ yě. yì hé chǐ yú jùn wèi sī zhì hū? ruò shì jīng fǎ lì, zé tiān xià kě yǐ bù lì xué guān, ér rén zì qín lè yǐ.
余意謂新年當試貢舉者,今年便可使儒官才士,豫作諸策,計足周用。集上禁其留草殿中,封閉之;臨試之時,亟賦之。人事因緣於是絕。當答策者,皆可會著一處,高選台省之官親監察之。又嚴禁其交關出入,畢事乃遣。違犯有罪無赦。如此,屬託之翼窒矣。夫明君恃己之不可欺,不恃人之不欺己也。亦何恥於峻為斯制乎?若試經法立,則天下可以不立學官,而人自勤樂矣。
àn sì kē yì yǒu míng xiè fǎ lìng zhī zhuàng, jīn zài zhí zhī rén, guān wú dà xiǎo, xī bù zhī fǎ lìng. huò yǒu wēi yán nán xiǎo, ér xiǎo lì duō wán, ér shǐ zhī jué yù, wú yǐ sǐ shēng wěi zhī, yǐ qīng bǎi xìng zhī mìng, fù wú zhī zhī rén yě. zuò guān zhǎng bù zhī fǎ, wèi xià lì suǒ qī ér bù zhī, yòu jué qí kǒu bǐ zhě, fèn fèn bù néng zhī shí fǎ, yǔ bù shí bù wèn, bù yǐ fù zhǔ zhě. huò yǐ yì duàn shì, cuō diē bù shèn fǎ lìng, yì kě lìng lián liáng zhī lì, jiē qǔ míng lǜ lìng zhě shì zhī rú shì jīng, gāo zhě suí cái pǐn xù yòng. rú cǐ, tiān xià bì shǎo nòng fǎ zhī lì, shī lǐ zhī yù yǐ.
案四科亦有明解法令之狀,今在職之人,官無大小,悉不知法令。或有微言難曉,而小吏多頑,而使之決獄,無以死生委之,以輕百姓之命,付無知之人也。作官長不知法,為下吏所欺而不知,又決其口筆者,憤憤不能知食法,與不食不問,不以付主者。或以意斷事,蹉跌不慎法令,亦可令廉良之吏,皆取明律令者試之如試經,高者隨才品敘用。如此,天下必少弄法之吏,失理之獄矣。