shén wǔ shàng
神武(上)
qí gāo zǔ shén wǔ huáng dì, xìng gāo míng huān, zì hè liù hún, bó hǎi tiáo rén yě. liù shì zǔ yǐn, jìn xuán tú tài shǒu. yǐn shēng qìng, qìng shēng tài, tài shēng hú, sān shì shì mù róng shì. jí mù róng bǎo bài, guó luàn, hú lǜ zhòng guī wèi, wèi yòu jiāng jūn. hú shēng sì zǐ, dì sān zi mì, shì wèi, wèi zhì shì yù shǐ, zuò fǎ xǐ jū huái shuò zhèn. mì shēng huáng kǎo shù, xìng tōng lǜ, bù shì jiā yè. zhù jū bái dào nán, shù yǒu chì guāng zǐ qì zhī yì, lín rén yǐ wèi guài, quàn xǐ jū yǐ bì zhī. huáng kǎo yuē: ān zhī fēi jí? jū zhī zì ruò. jí shén wǔ shēng ér huáng bǐ hán shì cú, yǎng yú tóng chǎn zǐ xù zhèn yù duì wèi jǐng jiā.
齊高祖神武皇帝,姓高名歡,字賀六渾,渤海蓚人也。六世祖隱,晉玄菟太守。隱生慶,慶生泰,泰生湖,三世仕慕容氏。及慕容寶敗,國亂,湖率眾歸魏,為右將軍。湖生四子,第三子謐,仕魏,位至侍御史,坐法徙居懷朔鎮。謐生皇考樹,性通率,不事家業。住居白道南,數有赤光紫氣之異,鄰人以為怪,勸徙居以避之。皇考曰:「安知非吉?」居之自若。及神武生而皇妣韓氏殂,養於同產姊婿鎮獄隊尉景家。
shén wǔ jì lěi shì běi biān, gù xí qí sú, suì tóng xiān bēi. zhǎng ér shēn chén yǒu dà dù, qīng cái zhòng shì, wèi háo xiá suǒ zōng. mù yǒu jīng guāng, zhǎng tóu gāo quán, chǐ bái rú yù, shǎo yǒu rén jié biǎo. jiā pín, jí pìn wǔ míng huáng hòu, shǐ yǒu mǎ, dé gěi zhèn wèi duì zhǔ. zhèn jiāng liáo xī duàn zhǎng cháng qí shén wǔ mào, wèi yuē: jūn yǒu kāng jì cái, zhōng bù tú rán. biàn yǐ zi sūn wèi tuō. jí guì, zhuī zèng zhǎng sī kōng, zhuó qí zi níng yòng zhī. shén wǔ zì duì zhǔ zhuǎn wèi hán shǐ. cháng chéng yì guò jiàn xìng, yún wù zhòu huì, léi shēng suí zhī, bàn rì nǎi jué, ruò yǒu shén yīng zhě. měi háng dào lù, wǎng lái wú fēng chén zhī sè. yòu cháng mèng lǚ zhòng xīng ér xíng, jué ér nèi xǐ. wèi hán shǐ liù nián, měi zhì luò yáng, gěi lìng shǐ má xiáng shǐ. xiáng cháng yǐ ròu dàn shén wǔ, shén wǔ xìng bù lì shí, zuò ér jìn zhī. xiáng yǐ wèi màn jǐ, chī shén wǔ sì shí. jí zì luò yáng hái, qīng chǎn yǐ jié kè. qīn gù guài wèn zhī, dá yuē: wú zhì luò yáng, sù wèi yǔ lín xiāng shuài fén lǐng jūn zhāng yí zhái, cháo tíng jù qí luàn ér bù wèn. wèi zhèng ruò cǐ, shì kě zhī yě. cái wù qǐ kě cháng shǒu xié? zì shì nǎi yǒu chéng qīng tiān xià zhī zhì. yǔ huái shuò shěng shì yún zhōng sī mǎ zi rú jí xiù róng rén liú guì zhōng shān rén jiǎ xiǎn zhì wèi bēn zǒu zhī yǒu, huái shuò hù cáo shǐ sūn téng wài bīng shǐ hóu jǐng yì xiāng yǒu jié. liú guì cháng dé yī bái yīng, yǔ shén wǔ jí wèi jǐng cài jùn zi rú jiǎ xiǎn zhì děng liè yú wò yě. jiàn yī chì tù, měi bó zhé yì, suì zhì huí zé. zé zhōng yǒu máo wū, jiāng bēn rù, yǒu gǒu zì wū zhōng chū, shì zhī, yīng tù jù sǐ. shén wǔ nù, yǐ míng dí shè zhī, gǒu bì. wū zhōng yǒu èr rén chū, chí shén wǔ jīn shén jí. qí mǔ liǎng mù máng, yè zhàng ā qí èr zǐ yuē: hé gù chù dà jiā! chū wèng zhōng jiǔ, pēng yáng yǐ fàn kè. yīn zì yán shàn àn xiāng, biàn mén zhū rén jiē guì, ér zhǐ huī jù yóu shén wǔ. yòu yuē: zi rú lì wèi, xiǎn zhì bù shàn zhōng. fàn jìng chū, xíng shù lǐ hái, gèng fǎng zhī, zé běn wú rén jū, nǎi xiàng fēi rén yě. yóu shì zhū rén yì jiā jìng yì.
神武既累世北邊,故習其俗,遂同鮮卑。長而深沉有大度,輕財重士,為豪俠所宗。目有精光,長頭高顴,齒白如玉,少有人傑表。家貧,及聘武明皇后,始有馬,得給鎮為隊主。鎮將遼西段長常奇神武貌,謂曰:「君有康濟才,終不徒然。」便以子孫為托。及貴,追贈長司空,擢其子寧用之。神武自隊主轉為函使。嘗乘驛過建興,雲霧晝晦,雷聲隨之,半日乃絕,若有神應者。每行道路,往來無風塵之色。又嘗夢履眾星而行,覺而內喜。為函使六年,每至洛陽,給令史麻祥使。詳嘗以肉啖神武,神武性不立食,坐而進之。祥以為慢己,笞神武四十。及自洛陽還,傾產以結客。親故怪問之,答曰:「吾至洛陽,宿衛羽林相率焚領軍張彝宅,朝廷懼其亂而不問。為政若此,事可知也。財物豈可常守邪?」自是乃有澄清天下之志。與懷朔省事雲中司馬子如及秀容人劉貴、中山人賈顯智為奔走之友,懷朔戶曹史孫騰、外兵史侯景亦相友結。劉貴嘗得一白鷹,與神武及尉景、蔡俊、子如、賈顯智等獵於沃野。見一赤兔,每搏輒逸,遂至回澤。澤中有茅屋,將奔入,有狗自屋中出,噬之,鷹兔俱死。神武怒,以鳴鏑射之,狗斃。屋中有二人出,持神武襟甚急。其母兩目盲,曳杖呵其二子曰:「何故觸大家!」出瓮中酒,烹羊以飯客。因自言善暗相,遍捫諸人皆貴,而指麾俱由神武。又曰:「子如歷位,顯智不善終。」飯竟出,行數里還,更訪之,則本無人居,乃向非人也。由是諸人益加敬異。
xiào chāng yuán nián, róu xuán zhèn rén dù luò zhōu fǎn yú shàng gǔ, shén wǔ nǎi yǔ tóng zhì cóng zhī. chǒu qí xíng shì, sī yǔ wèi jǐng duàn róng cài jùn tú zhī. bù guǒ ér táo, wèi qí qí suǒ zhuī. wén xiāng jí wèi yǒng xī hòu jiē yòu, wǔ míng hòu yú niú shàng bào fù zhī. wén xiāng lǚ luò niú, shén wǔ wān gōng jiāng shè zhī yǐ jué qù. hòu hū róng qiú jiù, lài róng jù xià qǔ zhī yǐ miǎn. suì bēn gé róng, yòu wáng guī ěr zhū róng yú xiù róng. xiān shì, liú guì shì róng, shèng yán shén wǔ měi, zhì shì shǐ dé jiàn, yǐ qiáo cuì gù, wèi zhī qí yě. guì nǎi wèi shén wǔ gēng yī, fù qiú jiàn yān. yīn suí róng zhī jiù. jiù yǒu è mǎ, róng mìng jiǎn zhī. shén wǔ nǎi bù jiā jī bàn ér jiǎn, jìng bù tí niè, yǐ ér qǐ yuē: yù è rén yì rú cǐ mǎ yǐ. róng suì zuò shén wǔ yú chuáng xià, píng zuǒ yòu ér fǎng shí shì. shén wǔ yuē: wén gōng yǒu mǎ shí èr gǔ, sè bié wèi qún, jiāng cǐ jìng hé yòng yě? róng yuē: dàn yán ěr yì. shén wǔ yuē: fāng jīn tiān zǐ yú ruò, tài hòu yín luàn, niè chǒng shàn mìng, cháo zhèng bù xíng. yǐ míng gōng xióng wǔ, chéng shí fèn fā, tǎo zhèng yǎn xú hé ér qīng dì cè, bà yè kě jǔ biān ér chéng. cǐ hè liù hún zhī yì yě. róng dà yuè, yǔ zì rì zhōng zhì yè bàn, nǎi chū. zì shì měi cān jūn móu. hòu cóng róng xǐ jù bīng zhōu, dǐ yáng zhōu yì rén páng cāng yīng, zhǐ tuán jiāo zhōng. měi cóng wài guī, zhǔ rén yáo wén xíng xiǎng dòng dì. cāng yīng mǔ shù jiàn tuán jiāo chì qì hè rán shǔ tiān. yòu cāng yīng cháng yè yù rù, yǒu qīng yī rén bá dāo chì yuē: hé gù chù wáng! yán qì bù jiàn. shǐ yǐ wèi yì, mì chān zhī, wéi jiàn chì shé pán chuáng shàng, nǎi yì jīng yì. yīn shā niú fēn ròu, hòu yǐ xiāng fèng. cāng yīng mǔ qiú yǐ shén wǔ wèi yì zi. jí dé zhì, yǐ qí zhái wèi dì, hào wèi nán zhái. suī mén xiàng kāi guǎng, táng yǔ chóng lì, qí běn suǒ zhù tuán jiāo, yǐ shí è tú zhī, liú ér bù huǐ, zhì wén xuān shí, suì wèi gōng.
孝昌元年,柔玄鎮人杜洛周反於上谷,神武乃與同志從之。丑其行事,私與尉景、段榮、蔡俊圖之。不果而逃,為其騎所追。文襄及魏永熙後皆幼,武明後於牛上抱負之。文襄屢落牛,神武彎弓將射之以決去。後呼榮求救,賴榮遽下取之以免。遂奔葛榮,又亡歸爾朱榮於秀容。先是,劉貴事榮,盛言神武美,至是始得見,以憔悴故,未之奇也。貴乃為神武更衣,復求見焉。因隨榮之廄。廄有惡馬,榮命翦之。神武乃不加羈絆而翦,竟不蹄齧,已而起曰:「御惡人亦如此馬矣。」榮遂坐神武於床下,屏左右而訪時事。神武曰:「聞公有馬十二谷,色別為群,將此竟何用也?」榮曰:「但言爾意。」神武曰:「方今天子愚弱,太后淫亂,孽寵擅命,朝政不行。以明公雄武,乘時奮發,討鄭儼、徐紇而清帝側,霸業可舉鞭而成。此賀六渾之意也。」榮大悅,語自日中至夜半,乃出。自是每參軍謀。後從榮徙據并州,抵揚州邑人龐蒼鷹,止團焦中。每從外歸,主人遙聞行響動地。蒼鷹母數見團焦赤氣赫然屬天。又蒼鷹嘗夜欲入,有青衣人拔刀叱曰:「何故觸王!」言訖不見。始以為異,密覘之,唯見赤蛇蟠床上,乃益驚異。因殺牛分肉,厚以相奉。蒼鷹母求以神武為義子。及得志,以其宅為第,號為南宅。雖門巷開廣,堂宇崇麗,其本所住團焦,以石堊塗之,留而不毀,至文宣時,遂為宮。
jì ér róng yǐ shén wǔ wèi qīn xìn dū du. yú shí wèi míng dì xián zhèng yǎn xú hé, bī líng tài hòu, wèi gǎn zhì, sī shǐ róng jǔ bīng nèi xiàng. róng yǐ shén wǔ wèi qián fēng. zhì shàng dǎng, míng dì yòu sī zhào tíng zhī. jí dì bào bēng, róng suì rù luò, yīn jiāng cuàn wèi. shén wǔ jiàn, kǒng bù tīng, qǐng zhù xiàng bo zhī, zhù bù chéng, nǎi zhǐ. xiào zhuāng dì lì, yǐ dìng cè xūn, fēng tóng dī bó. jí ěr zhū róng jī gé róng, lìng shén wǔ yù xià zéi bié chēng wáng zhě qī rén. hòu yǔ xíng tái yú huī pò yáng kǎn yú tài shān, xún yǔ yuán tiān mù pò xíng gǎo yú jì nán. lèi qiān dì sān zhèn rén qiú zhǎng, cháng zài róng zhàng nèi. róng cháng wèn zuǒ yòu yuē: yī rì wú wǒ, shuí kě zhǔ jūn? jiē chēng ěr zhū zhào. yuē: cǐ zhèng kě tǒng sān qiān qí yǐ hái, kān dài wǒ zhǔ zhòng zhě, wéi hè liù hún ěr. yīn jiè zhào yuē: ěr fēi qí pǐ, zhōng dāng wèi qí chuān bí. nǎi yǐ shén wǔ wèi jìn zhōu cì shǐ. yú shì dà jù liǎn, yīn liú guì huò róng xià yào rén, jǐn dé qí yì. shí zhōu kù jiǎo wú gù zì míng, shén wǔ yì zhī, wú jǐ ér xiào zhuāng zhū róng.
既而榮以神武為親信都督。於時魏明帝銜鄭儼、徐紇,逼靈太后,未敢制,私使榮舉兵內向。榮以神武為前鋒。至上黨,明帝又私詔停之。及帝暴崩,榮遂入洛,因將篡位。神武諫,恐不聽,請鑄像卜之,鑄不成,乃止。孝莊帝立,以定策勛,封銅鞮伯。及爾朱榮擊葛榮,令神武喻下賊別稱王者七人。後與行台於暉破羊侃於泰山,尋與元天穆破邢杲於濟南。累遷第三鎮人酋長,常在榮帳內。榮嘗問左右曰:「一日無我,誰可主軍?」皆稱爾朱兆。曰:「此正可統三千騎以還,堪代我主眾者,唯賀六渾耳。」因誡兆曰:「爾非其匹,終當為其穿鼻。」乃以神武為晉州刺史。於是大聚斂,因劉貴貨榮下要人,盡得其意。時州庫角無故自鳴,神武異之,無幾而孝莊誅榮。
jí ěr zhū zhào zì jìn yáng jiāng jǔ bīng fù luò, zhào shén wǔ. shén wǔ shǐ zhǎng shǐ sūn téng cí yǐ jiàng shǔ fén hú yù fǎn, bù kě wěi qù. zhào hèn yān. téng fù mìng, shén wǔ yuē: zhào jǔ bīng fàn shàng, cǐ dà zéi yě, wú bù néng jiǔ shì zhī. zì shì shǐ yǒu tú zhào jì. jí zhào rù luò, zhí zhuāng dì yǐ běi, shén wǔ wén zhī, dà jīng. yòu shǐ sūn téng wěi hè zhào, yīn mì chān xiào zhuāng suǒ zài, jiāng jié yǐ jǔ yì, bù guǒ. nǎi yǐ shū yù zhī, yán bù yí zhí tiān zǐ yǐ shòu è míng yú hǎi nèi. zhào bù nà, shā dì, ér yǔ ěr zhū shì lóng děng lì zhǎng guǎng wáng yè, gǎi yuán jiàn míng. fēng shén wǔ wèi píng yáng jùn gōng. jí fèi yě tóu hé dòu líng bù fān rù xiù róng, bī jìn yáng, zhào zhēng shén wǔ. shén wǔ jiāng wǎng, hè bá yān guò ér qǐng huǎn xíng yǐ bì zhī. shén wǔ nǎi wǎng wǎng dòu liú, cí yǐ hé wú qiáo bù dé dù. bù fān jūn shèng, zhào bài zǒu. chū, xiào zhuāng zhī zhū ěr zhū róng, zhī qí dǎng bì yǒu nì móu, nǎi mì chì bù fān lìng xí qí hòu. bù fān jì bài zhào děng, yǐ bīng shì rì shèng, zhào yòu qǐng jiù yú shén wǔ. shén wǔ nèi tú zhào, fù lǜ bù fān hòu zhī nán chú, nǎi yǔ zhào xī lì pò zhī. fān sǐ, shēn dé shén wǔ, shì wèi xiōng dì. shí shì lóng dù lǜ yàn bó gòng zhí cháo zhèng, tiān guāng jù guān yòu, zhào jù bīng zhōu, zhòng yuǎn jù dōng jùn, gè yōng bīng wèi bào, tiān xià kǔ zhī.
及爾朱兆自晉陽將舉兵赴洛,召神武。神武使長史孫騰辭以絳蜀、汾胡欲反,不可委去。兆恨焉。騰復命,神武曰:「兆舉兵犯上,此大賊也,吾不能久事之。」自是始有圖兆計。及兆入洛,執莊帝以北,神武聞之,大驚。又使孫騰偽賀兆,因密覘孝莊所在,將劫以舉義,不果。乃以書喻之,言不宜執天子以受惡名於海內。兆不納,殺帝,而與爾朱世隆等立長廣王曄,改元建明。封神武為平陽郡公。及費也頭紇豆陵步藩入秀容,逼晉陽,兆征神武。神武將往,賀拔焉過兒請緩行以弊之。神武乃往往逗遛,辭以河無橋不得渡。步藩軍盛,兆敗走。初,孝莊之誅爾朱榮,知其黨必有逆謀,乃密敕步藩令襲其後。步藩既敗兆等,以兵勢日盛,兆又請救於神武。神武內圖兆,復慮步藩後之難除,乃與兆悉力破之。藩死,深德神武,誓為兄弟。時世隆、度律、彥伯共執朝政,天光據關右,兆據并州,仲遠據東郡,各擁兵為暴,天下苦之。
gé róng zhòng liú rù bìng sì zhě èr shí yú wàn, wèi qì hú líng bào, jiē bù liáo shēng, dà xiǎo èr shí liù fǎn, zhū yí zhě bàn, yóu cǎo qiè bù zhǐ. zhào huàn zhī, wèn jì yú shén wǔ. shén wǔ yuē: liù zhèn fǎn cán, bù kě jǐn shā, yí xuǎn wáng sù fù xīn zhě sī shǐ tǒng yān. ruò yǒu fàn zhě, zhí zuì qí shuài, zé suǒ zuì zhě guǎ. zhào yuē: shàn, shuí kě xíng yě? hè bá yǔn shí zài zuò, qǐng shén wǔ. shén wǔ quán ōu zhī, zhé qí yī chǐ, yuē: shēng píng tiān zhù shí, nú bèi fú chù fēn rú yīng quǎn, jīn rì tiān xià ān zhì zài wáng, ér ā jū ní gǎn wū xià wǎng shàng, qǐng shā zhī. zhào yǐ shén wǔ wèi chéng, suì yǐ wěi yān. shén wǔ yǐ zhào zuì, kǒng xǐng hòu huò zhì yí èr, suì chū, xuān yán shòu wěi tǒng zhōu zhèn bīng, kě jí fén dōng shòu lìng. nǎi jiàn yá yáng qū chuān, chén bù fèn. yǒu kuǎn jūn mén zhě, jiàng jīn páo, zì chēng gěng yáng yì zi, yuàn cè zuǒ yòu. fǎng zhī, zé yǐ lì wén, cháng yú bīng zhōu shì dā shā rén zhě, nǎi shǔ wèi qīn xìn. bīng shì sù è zhào ér lè shén wǔ, yú shì mò bù jiē zhì. jū wú hé, yòu shǐ liú guì qǐng zhào, yǐ bìng sì pín suì shuāng hàn, jiàng hù jué huáng shǔ ér shí zhī, jiē miàn wú gǔ sè, tú wū rén guó tǔ, qǐng lìng jiù shí shān dōng, dài wēn bǎo ér chù fēn zhī. zhào cóng qí yì. qí zhǎng shǐ mù róng shào zōng jiàn yuē: bù kě, jīn sì fāng rǎo rǎo, rén huái yì wàng, kuàng gāo gōng xióng lüè, yòu wò dà bīng, jiāng bù kě wèi. zhào yuē: xiāng huǒ zhòng shì, hé suǒ lǜ yě. shào zōng yuē: qīn xiōng dì shàng ěr nán xìn, hé lùn xiāng huǒ! shí zhào zuǒ yòu yǐ shòu shén wǔ jīn, yīn zèn shào zōng yǔ shén wǔ jiù yǒu xì, zhào nǎi jìn shào zōng ér cuī shén wǔ fā. shén wǔ nǎi zì jìn yáng chū fǔ kǒu. lù féng ěr zhū róng qī běi xiāng zhǎng gōng zhǔ, zì luò yáng lái, mǎ sān bǎi pǐ, jǐn duó yì zhī. zhào wén, nǎi shì shào zōng ér wèn yān. shào zōng yuē: yóu zhǎng wò zhōng wù yě. yú shì zì zhuī shén wǔ. zhì xiāng yuán, huì zhāng shuǐ bào zhǎng, qiáo huài. shén wǔ gé shuǐ bài yuē: suǒ yǐ jiè gōng zhǔ mǎ, fēi yǒu tā gù, bèi shān dōng dào ěr. wáng shòu gōng zhǔ yán, zì lái cì zhuī, jīn dù hé ér sǐ bù cí, cǐ zhòng biàn pàn. zhào zì chén wú cǐ yì, yīn qīng mǎ dù, yǔ shén wǔ zuò mù xià, chén xiè, suì shòu dāo yǐn tóu, shǐ shén wǔ zhuó jǐ. shén wǔ dà kū yuē: zì tiān zhù hōng bèi, hè liù hún gèng hé suǒ yǎng, yuàn dà jiā qiān wàn suì, yǐ shēn lì yòng. jīn páng rén gòu jiān zhì cǐ, dà jiā hé rěn fù chū cǐ yán! zhào tóu dāo yú dì, suì xíng bái mǎ ér méng, shì wèi xiōng dì, liú sù yè yǐn. wèi jǐng fú zhuàng shì yù zhí zhào, shén wǔ niè bì zhǐ zhī yuē: jīn shā zhī, qí dǎng bì bēn guī jù jié. bīng jī mǎ shòu, bù kě xiāng zhī, ruò yīng xióng jué qǐ, zé wèi hài zī shén. bù rú qiě zhì zhī. zhào suī jìn jié, ér xiōng jiǎo wú móu, bù zú tú yě. dàn rì, zhào guī yíng, yòu zhào shén wǔ, shén wǔ jiāng shàng mǎ yì zhī, sūn téng qiān yī, nǎi zhǐ. zhào gé shuǐ sì mà, chí hái jìn yáng. zhào xīn fù niàn xián lǐng jiàng hù jiā lěi bié wèi yíng, shén wǔ wěi yǔ zhī shàn, guān qí pèi dāo, yīn qǔ zhī yǐ shā qí cóng zhě, cóng zhě jǐn sàn. yú shì shì zhòng xián yuè, bèi yuàn fù cóng. chū, wèi zhēn jūn nèi xué zhě zòu yán shàng dǎng yǒu tiān zǐ qì, yún zài hú guān dài wáng shān. tài wǔ dì yú shì nán xún yǐ yàn dāng zhī, lèi shí wèi sān fēng, zhǎn qí běi fèng huáng shān, yǐ huǐ qí xíng. hòu shàng dǎng rén jū jìn yáng zhě, hào shàng dǎng fāng, shén wǔ shí jū zhī. jí shì xíng, shě dài wáng shān liù xún ér jìn. jiāng chū fǔ kǒu, bèi jiā yuē shù, xiān háo zhī wù, bù tīng qīn fàn. jiāng guò mài dì, shén wǔ zhé bù qiān mǎ. yuǎn jìn wén zhī, jiē chēng gāo yí tóng jiāng bīng zhěng sù, guī xīn yān. suì qián xíng, tún yè, qiú liáng xiāng zhōu cì shǐ liú dàn, dàn bù gōng. yǒu jūn yíng zū mǐ, shén wǔ zì qǔ zhī.
葛榮眾流入並、肆者二十餘萬,為契胡陵暴,皆不聊生,大小二十六反,誅夷者半,猶草竊不止。兆患之,問計於神武。神武曰:「六鎮反殘,不可盡殺,宜選王素腹心者私使統焉。若有犯者,直罪其帥,則所罪者寡。」兆曰:「善,誰可行也?」賀拔允時在坐,請神武。神武拳毆之,折其一齒,曰:「生平天柱時,奴輩伏處分如鷹犬,今日天下安置在王,而阿鞠泥敢誣下罔上,請殺之。」兆以神武為誠,遂以委焉。神武以兆醉,恐醒後或致疑貳,遂出,宣言受委統州鎮兵,可集汾東受令。乃建牙陽曲川,陳部分。有款軍門者,絳巾袍,自稱梗楊驛子,願廁左右。訪之,則以力聞,常於并州市搭殺人者,乃署為親信。兵士素惡兆而樂神武,於是莫不皆至。居無何,又使劉貴請兆,以並、肆頻歲霜旱,降戶掘黃鼠而食之,皆面無谷色,徒污人國土,請令就食山東,待溫飽而處分之。兆從其議。其長史慕容紹宗諫曰:「不可,今四方擾擾,人懷異望,況高公雄略,又握大兵,將不可為。」兆曰:「香火重誓,何所慮也。」紹宗曰:「親兄弟尚爾難信,何論香火!」時兆左右已受神武金,因譖紹宗與神武舊有隙,兆乃禁紹宗而催神武發。神武乃自晉陽出滏口。路逢爾朱榮妻北鄉長公主,自洛陽來,馬三百匹,盡奪易之。兆聞,乃釋紹宗而問焉。紹宗曰:「猶掌握中物也。」於是自追神武。至襄垣,會漳水暴長,橋壞。神武隔水拜曰:「所以借公主馬,非有他故,備山東盜耳。王受公主言,自來賜追,今渡河而死不辭,此眾便叛。」兆自陳無此意,因輕馬渡,與神武坐幕下,陳謝,遂授刀引頭,使神武斫己。神武大哭曰:「自天柱薨背,賀六渾更何所仰,願大家千萬歲,以申力用。今旁人構間至此,大家何忍復出此言!」兆投刀於地,遂刑白馬而盟,誓為兄弟,留宿夜飲。尉景伏壯士欲執兆,神武齧臂止之曰:「今殺之,其黨必奔歸聚結。兵飢馬瘦,不可相支,若英雄崛起,則為害滋甚。不如且置之。兆雖勁捷,而凶狡無謀,不足圖也。」旦日,兆歸營,又召神武,神武將上馬詣之,孫騰牽衣,乃止。兆隔水肆罵,馳還晉陽。兆心腹念賢領降戶家累別為營,神武偽與之善,觀其佩刀,因取之以殺其從者,從者盡散。於是士眾咸悅,倍願附從。初,魏真君內學者奏言上黨有天子氣,雲在壺關大王山。太武帝於是南巡以厭當之,累石為三封,斬其北鳳凰山,以毀其形。後上黨人居晉陽者,號上黨坊,神武實居之。及是行,舍大王山六旬而進。將出滏口,倍加約束,纖毫之物,不聽侵犯。將過麥地,神武輒步牽馬。遠近聞之,皆稱高儀同將兵整肅,歸心焉。遂前行,屯鄴,求糧相州刺史劉誕,誕不供。有軍營租米,神武自取之。
wèi pǔ tài yuán nián èr yuè, shén wǔ zì jūn cì xìn dōu, gāo gān fēng lóng zhī kāi mén yǐ dài, suì jù jì zhōu. shì yuè, ěr zhū dù lǜ fèi yuán yè ér lì jié mǐn dì, yù jī mí shén wǔ. sān yuè, nǎi bái jié mǐn dì, fēng shén wǔ wèi bó hǎi wáng, zhēng shǐ rù jìn. shén wǔ cí. sì yuè guǐ sì, yòu jiā shòu dōng dào dà xíng tái dì yī zhèn rén qiú zhǎng. páng cāng yīng zì tài yuán lái bēn, shén wǔ yǐ wèi xíng tái láng, xún yǐ wèi ān zhōu cì shǐ. shén wǔ zì xiàng shān dōng, yǎng shì shàn jiǎ, jìn qīn lüè, bǎi xìng guī xīn. nǎi zhà wèi shū, yán ěr zhū zhào jiāng yǐ liù zhèn rén pèi qì hú wèi bù qǔ, zhòng jiē chóu yuàn. yòu wèi bīng zhōu fú, zhēng bīng tǎo bù luò jī. fā wàn rén, jiāng qiǎn zhī, sūn téng wèi jǐng wèi qǐng liú wǔ rì, rú cǐ zhě zài. shén wǔ qīn sòng zhī jiāo, xuě tì zhí bié, rén jiē hào tòng, kū shēng dòng dì. shén wǔ nǎi yù zhī yuē: yǔ ěr jù shī xiāng kè, yì tóng yī jiā, bù yì zài shàng nǎi ěr zhēng zhào. zhí xiàng xī yǐ dāng sǐ, hòu jūn qī yòu dāng sǐ, pèi guó rén yòu dāng sǐ, nài hé! zhòng yuē: wéi yǒu fǎn ěr! shén wǔ yuē: fǎn shì jí jì, xū tuī yī rén wèi zhǔ. zhòng yuàn fèng shén wǔ. shén wǔ yuē: ěr xiāng lǐ nán zhì, bù jiàn gé róng hū? suī bǎi wàn zhòng, wú xíng fǎ, zhōng zì huī miè. jīn yǐ wú wèi zhǔ, dāng yǔ qián yì, bù dé qī hàn ér, bù dé fàn jūn lìng, shēng sǐ rèn wú zé kě, bù ěr bù néng wèi, qǔ xiào tiān xià. zhòng jiē dùn sǎng, sǐ shēng wéi mìng. shén wǔ yuē ruò bù dé yǐ. míng rì, chuí niú xiǎng shì, yù yǐ tǎo ěr zhū zhī yì. fēng lóng zhī jìn yuē: qiān zài yī shí, pǔ tiān xìng shèn. shén wǔ yuē: tǎo zéi, dà shùn yě zhěng shí, dà yè yě. wú suī bù wǔ, yǐ sǐ jì zhī, hé gǎn ràng yān!
魏普泰元年二月,神武自軍次信都,高乾、封隆之開門以待,遂據冀州。是月,爾朱度律廢元曄而立節閔帝,欲羈縻神武。三月,乃白節閔帝,封神武為渤海王,征使入覲。神武辭。四月癸巳,又加授東道大行台、第一鎮人酋長。龐蒼鷹自太原來奔,神武以為行台郎,尋以為安州刺史。神武自向山東,養士繕甲,禁侵掠,百姓歸心。乃詐為書,言爾朱兆將以六鎮人配契胡為部曲,眾皆愁怨。又為并州符,徵兵討步落稽。發萬人,將遣之,孫騰、尉景為請留五日,如此者再。神武親送之郊,雪涕執別,人皆號慟,哭聲動地。神武乃喻之曰:「與爾俱失鄉客,義同一家,不意在上乃爾徵召。直向西已當死,後軍期又當死,配國人又當死,奈何!」眾曰:「唯有反耳!」神武曰:「反是急計,須推一人為主。」眾願奉神武。神武曰:「爾鄉里難制,不見葛榮乎?雖百萬眾,無刑法,終自灰滅。今以吾為主,當與前異,不得欺漢兒,不得犯軍令,生死任吾則可,不爾不能為,取笑天下。」眾皆頓顙,死生唯命。神武曰若不得已。明日,椎牛饗士,喻以討爾朱之意。封隆之進曰:「千載一時,普天幸甚。」神武曰:「討賊,大順也;拯時,大業也。吾雖不武,以死繼之,何敢讓焉!」
liù yuè gēng zǐ, jiàn yì yú xìn dōu, shàng wèi xiǎn bèi ěr zhū shì. jí lǐ yuán zhōng yǔ gāo gān píng yīn zhōu, zhǎn ěr zhū yǔ shēng shǒu lái yè, shén wǔ fǔ yīng yuē: jīn rì fǎn jué yǐ. nǎi yǐ yuán zhōng wèi yīn zhōu cì shǐ. shì shí bīng wēi jì zhèn, nǎi kàng biǎo zuì zhuàng ěr zhū shì. shì lóng děng mì biǎo bù tōng. bā yuè, ěr zhū zhào gōng xiàn yīn zhōu, lǐ yuán zhōng lái bēn. sūn téng yǐ wèi cháo tíng gé jué, bù quán lì tiān zǐ, zé zhòng wàng wú suǒ xì. shí yuè rén yín, fèng zhāng wǔ wáng róng zi bó hǎi tài shǒu lǎng wèi huáng dì, nián hào zhōng xìng, shì wèi fèi dì. shí dù lǜ zhòng yuǎn jūn cì yáng píng, ěr zhū zhào huì zhī. shén wǔ yòng dòu tài cè, zòng fǎn jiān, dù lǜ zhòng yuǎn bù zhàn ér hái. shén wǔ nǎi bài zhào yú guǎng ā. shí yī yuè, gōng yè, xiāng zhōu cì shǐ liú dàn yīng chéng gù shǒu. shén wǔ qǐ tǔ shān, wèi dì dào, wǎng wǎng jiàn dà zhù, yī shí fén zhī, chéng xiàn rù dì. má xiáng shí wèi tāng yīn lìng, shén wǔ hū zhī yuē: má dōu! xiáng cán ér táo. yǒng xī yuán nián zhēng yuè rén wǔ, bá yè chéng, jù zhī. fèi dì jìn shén wǔ dà chéng xiàng zhù guó dà jiāng jūn tài shī. shì shí qīng zhōu jiàn yì, dà dū dū cuī líng zhēn dà dū dū gěng xiáng jiē qiǎn shǐ guī fù. xíng fén zhōu shì liú guì qì chéng lái jiàng. rùn sān yuè, ěr zhū tiān guāng zì zhǎng ān zhào zì bīng zhōu dù lǜ zì luò yáng zhòng yuǎn zì dōng jùn tóng huì yè, zhòng hào èr shí wàn, xié huán shuǐ ér jūn, jié mǐn yǐ zhǎng sūn chéng yè wèi dà xíng tái zǒng dū yān. shén wǔ lìng fēng lóng zhī shǒu yè, zì chū dùn zǐ mò. shí mǎ bù mǎn èr qiān, bù bīng bù zhì sān wàn, zhòng guǎ bù dí. nǎi yú hán líng wèi yuán zhèn, lián niú lǘ yǐ sāi guī dào, yú shì jiāng shì jiē yǒu sǐ zhì, sì miàn fù jī zhī. ěr zhū zhào zé shén wǔ yǐ bèi jǐ, shén wǔ yuē: běn lù lì zhě, gòng fǔ wáng shì, jīn dì hé zài? zhào yuē: yǒng ān wǎng hài tiān zhù, wǒ bào chóu ěr. shén wǔ yuē: wǒ xī rì qīn wén tiān zhù jì, rǔ zài hù qián lì, qǐ dé yán bù fǎn xié? qiě yǐ jūn shā chén, hé bào zhī yǒu? jīn rì yì jué yǐ. nǎi hé zhàn, dà bài zhī. ěr zhū zhào duì mù róng shào zōng kòu xīn yuē: bù yòng gōng yán, yǐ zhì yú cǐ! jiāng qīng zǒu. shào zōng fǎn qí míng jiǎo, shōu jù sàn zú, chéng jūn róng ér xī shàng. gāo jì shì yǐ qī qí zhuī bēn, dù yě mǎ gǎng, yǔ zhào yù. gāo áng wàng zhī bù jiàn, kū yuē: sàng wú dì yǐ! yè jiǔ, jì shì hái, xuè mǎn xiù. hú sī chūn bèi dào xiān jù hé qiáo. chū, pǔ tài yuán nián shí yuè, suì xīng yíng huò zhèn xīng tài bái jù yú zī, cān sè shén míng. tài shǐ zhàn yún dāng yǒu wáng zhě xìng. shì shí shén wǔ qǐ yú xìn dōu, zhì shì ér pò zhào děng. sì yuè, hú sī chūn zhí tiān guāng dù lǜ sòng luò yáng. zhǎng sūn chéng yè qiǎn dū du jiǎ xiǎn zhì zhāng huān rù luò yáng, zhí shì lóng yàn bó zhǎn zhī. zhào bēn bīng zhōu. zhòng yuǎn bēn liáng zhōu, suì sǐ yān. shí xiōng dù jì chú, cháo tíng qìng yuè. chū, wèi zhàn zhī qián yuè, zhāng wǔ rén zhāng shào yè zhōng hū bèi shù qí jiāng yú chéng, zhì yī dà jiāng jūn qián, chì shào wèi jūn dǎo xiàng yè, yún zuǒ shòu mìng zhě chú cán zéi. shào huí shì zhī, bīng bù cè, zhěng jí wú shēng. jiāng zhì yè, nǎi fàng yān. jí zhàn zhī rì, ěr zhū shì jūn rén jiàn zhèn wài shì mǎ sì hé, gài shén zhù yě.
六月庚子,建義於信都,尚未顯背爾朱氏。及李元忠與高乾平殷州,斬爾朱羽生首來謁,神武撫膺曰:「今日反決矣。」乃以元忠為殷州刺史。是時兵威既振,乃抗表罪狀爾朱氏。世隆等秘表不通。八月,爾朱兆攻陷殷州,李元忠來奔。孫騰以為朝廷隔絕,不權立天子,則眾望無所系。十月壬寅,奉章武王融子渤海太守朗為皇帝,年號中興,是為廢帝。時度律、仲遠軍次陽平,爾朱兆會之。神武用竇泰策,縱反間,度律、仲遠不戰而還。神武乃敗兆於廣阿。十一月,攻鄴,相州刺史劉誕嬰城固守。神武起土山,為地道,往往建大柱,一時焚之,城陷入地。麻祥時為湯陰令,神武呼之曰:「麻都!」祥慚而逃。永熙元年正月壬午,拔鄴城,據之。廢帝進神武大丞相、柱國大將軍、太師。是時青州建義,大都督崔靈珍、大都督耿翔皆遣使歸附。行汾州事劉貴棄城來降。閏三月,爾朱天光自長安、兆自并州、度律自洛陽、仲遠自東郡同會鄴,眾號二十萬,挾洹水而軍,節閔以長孫承業為大行台總督焉。神武令封隆之守鄴,自出頓紫陌。時馬不滿二千,步兵不至三萬,眾寡不敵。乃於韓陵為圓陣,連牛驢以塞歸道,於是將士皆有死志,四面赴擊之。爾朱兆責神武以背己,神武曰:「本戮力者,共輔王室,今帝何在?」兆曰:「永安枉害天柱,我報仇耳。」神武曰:「我昔日親聞天柱計,汝在戶前立,豈得言不反邪?且以君殺臣,何報之有?今日義絕矣。」乃合戰,大敗之。爾朱兆對慕容紹宗叩心曰:「不用公言,以至於此!」將輕走。紹宗反旗鳴角,收聚散卒,成軍容而西上。高季式以七騎追奔,度野馬崗,與兆遇。高昂望之不見,哭曰:「喪吾弟矣!」夜久,季式還,血滿袖。斛斯椿倍道先據河橋。初,普泰元年十月,歲星、熒惑、鎮星、太白聚於觜,參色甚明。太史占雲當有王者興。是時神武起於信都,至是而破兆等。四月,斛斯椿執天光、度律送洛陽。長孫承業遣都督賈顯智、張歡入洛陽,執世隆、彥伯斬之。兆奔并州。仲遠奔梁州,遂死焉。時凶蠹既除,朝廷慶悅。初,未戰之前月,章武人張紹夜中忽被數騎將逾城,至一大將軍前,敕紹為軍導向鄴,雲佐受命者除殘賊。紹回視之,兵不測,整疾無聲。將至鄴,乃放焉。及戰之日,爾朱氏軍人見陣外士馬四合,蓋神助也。
jì ér shén wǔ zhì luò yáng, fèi jié mǐn jí zhōng xìng zhǔ ér lì xiào wǔ. xiào wǔ jì jí wèi, shòu shén wǔ dà chéng xiàng tiān zhù dà jiāng jūn tài shī shì xí dìng zhōu cì shǐ, zēng fēng bìng qián shí wǔ wàn hù. shén wǔ cí tiān zhù, jiǎn hù wǔ wàn. rén chén, hái yè, wèi dì jiàn yú gān pú shān, zhí shǒu ér bié.
既而神武至洛陽,廢節閔及中興主而立孝武。孝武既即位,授神武大丞相、天柱大將軍、太師、世襲定州刺史,增封並前十五萬戶。神武辭天柱,減戶五萬。壬辰,還鄴,魏帝餞於乾脯山,執手而別。
qī yuè rén yín, shén wǔ shuài shī běi fá ěr zhū zhào. fēng lóng zhī yán: shì zhōng hú sī chūn hè bá shèng jiǎ xiǎn zhì děng wǎng shì ěr zhū, pǔ jiē fǎn shì, jīn zài jīng shī, chǒng rèn, bì gòu huò xì. shén wǔ shēn yǐ wèi rán, nǎi guī tiān guāng dù lǜ yú jīng shī, zhǎn zhī. suì zì fǔ kǒu rù. ěr zhū zhào dà lüè jìn yáng, běi bǎo xiù róng. bīng zhōu píng. shén wǔ yǐ jìn yáng sì sāi, nǎi jiàn dà chéng xiàng fǔ ér dìng jū yān. ěr zhū zhào jì zhì xiù róng, fēn bīng shǒu xiǎn, chū rù kòu chāo. shén wǔ yáng shēng tǎo zhī, shī chū zhǐ zhě shù sì, zhào yì dài. shén wǔ chuāi qí suì shǒu dāng yàn huì, qiǎn dòu tài yǐ jīng qí chí zhī, yī rì yī yè xíng sān bǎi lǐ, shén wǔ yǐ dà jūn jì zhī. èr nián zhēng yuè, dòu tài yǎn zhì ěr zhū zhào tíng. jūn rén yīn yàn xiū duò, hū jiàn tài jūn, jīng zǒu. zhuī pò zhī yú chì hóng lǐng. zhào zì yì, shén wǔ qīn lín hòu zàng zhī. mù róng shào zōng yǐ ěr zhū róng qī zǐ jí yú zhòng zì bǎo wū tū chéng, jiàng, shén wǔ yǐ yì gù, dài zhī shén hòu.
七月壬寅,神武帥師北伐爾朱兆。封隆之言:「侍中斛斯椿、賀拔勝、賈顯智等往事爾朱,普皆反噬,今在京師,寵任,必構禍隙。」神武深以為然,乃歸天光、度律於京師,斬之。遂自滏口入。爾朱兆大掠晉陽,北保秀容。并州平。神武以晉陽四塞,乃建大丞相府而定居焉。爾朱兆既至秀容,分兵守險,出入寇抄。神武揚聲討之,師出止者數四,兆意怠。神武揣其歲首當宴會,遣竇泰以精騎馳之,一日一夜行三百里,神武以大軍繼之。二年正月,竇泰奄至爾朱兆庭。軍人因宴休惰,忽見泰軍,驚走。追破之於赤洪嶺。兆自縊,神武親臨厚葬之。慕容紹宗以爾朱榮妻子及餘眾自保烏突城,降,神武以義故,待之甚厚。
shén wǔ zhī rù luò yě, ěr zhū zhòng yuǎn bù xià dū dū qiáo níng zhāng zǐ qī zì huá tái guī mìng, shén wǔ yǐ qí zhù luàn, qiě shù fǎn fù, jiē zhǎn zhī. hú sī chūn yóu shì nèi bù zì ān, nǎi yǔ nán yáng wáng bǎo jù jí wǔ wèi jiāng jūn yuán pí wèi guāng wáng sī zhèng gòu shén wǔ yú wèi dì. shè rén yuán shì bì yòu zòu shén wǔ shòu chì dà bù jìng. gù wèi dì xīn èr yú hè bá yuè. chū, xiào míng zhī shí, luò xià yǐ liǎng bá xiāng jī, yáo yán yuē: tóng bá dǎ tiě bá, yuán jiā shì jiāng mò. hào shì zhě yǐ èr bá wèi tuò bá hè bá, yán jù jiāng shuāi bài zhī zhào. shí sī kōng gāo gān mì qǐ shén wǔ, yán wèi dì zhī èr, shén wǔ fēng chéng. wèi dì shā zhī, yòu qiǎn dōng xú zhōu cì shǐ pān shào yè mì chì zhǎng lè tài shǒu páng cāng yīng lìng shā qí dì áng. áng xiān wén qí xiōng sǐ, yǐ shuò cì zhù, fú zhuàng shì zhí shào yè yú lù, dé chì shū yú páo lǐng, lái bēn. shén wǔ bào qí shǒu, kū yuē: tiān zǐ wǎng hài sī kōng! jù shǐ yǐ bái wǔ fān láo qí jiā shǔ. shí gān cì dì shèn zài guāng zhōu, wèi zhèng yán měng, yòu cóng bù xià qǔ nà, wèi dì shǐ dài zhī. shèn wén nán, jiāng bēn liáng. qí shǔ yuē: gōng jiā xūn zhòng, bì bù xiōng dì xiāng jí. nǎi bì yī tuī lù chē guī bó hǎi. féng shǐ zhě, yì lái bēn. yú shì wèi dì yǔ shén wǔ xì yǐ.
神武之入洛也,爾朱仲遠部下都督橋寧、張子期自滑台歸命,神武以其助亂,且數反覆,皆斬之。斛斯椿由是內不自安,乃與南陽王寶炬及武衛將軍元毗、魏光、王思政構神武於魏帝。舍人元士弼又奏神武受敕大不敬。故魏帝心貳於賀拔岳。初,孝明之時,洛下以兩拔相擊,謠言曰:「銅拔打鐵拔,元家世將末。」好事者以二拔謂拓拔、賀拔,言俱將衰敗之兆。時司空高乾密啟神武,言魏帝之貳,神武封呈。魏帝殺之,又遣東徐州刺史潘紹業密敕長樂太守龐蒼鷹令殺其弟昂。昂先聞其兄死,以槊刺柱,伏壯士執紹業於路,得敕書於袍領,來奔。神武抱其首,哭曰:「天子枉害司空!」遽使以白武幡勞其家屬。時乾次弟慎在光州,為政嚴猛,又從部下取納,魏帝使代之。慎聞難,將奔梁。其屬曰:「公家勛重,必不兄弟相及。」乃弊衣推鹿車歸渤海。逢使者,亦來奔。於是魏帝與神武隙矣。
ā zhì luó lǔ zhèng guāng yǐ qián cháng chēng fān, zì wèi cháo duō shì, jiē pàn. shén wǔ qiǎn shǐ zhāo nà, biàn fù kuǎn. xiān shì, zhào yǐ kòu zéi píng, bà xíng tái. zhì shì, yǐ shū sú guī jiàng, fù shòu shén wǔ dà xíng tái, suí jī chù fēn. shén wǔ cháng lài qí sù bó, yì zhě yǐ wèi tú fèi wú yì, shén wǔ bù cóng, fǔ wèi rú chū. qí qiú shuài tǔ chén děng gǎn ēn, jiē cóng zhǐ huī, jiù cáo ní, qǔ mò qí shòu luò gàn, dà shōu qí yòng. hé xī fèi yě tóu lǔ hé dòu líng yī lì jū hé chí, shì xiǎn yōng zhòng, shén wǔ qiǎn zhǎng shǐ hóu jǐng lǚ zhāo bù cóng.
阿至羅虜正光以前常稱藩,自魏朝多事,皆叛。神武遣使招納,便附款。先是,詔以寇賊平,罷行台。至是,以殊俗歸降,復授神武大行台,隨機處分。神武常賚其粟帛,議者以為徒費無益,神武不從,撫慰如初。其酋帥吐陳等感恩,皆從指麾,救曹泥,取万俟受洛干,大收其用。河西費也頭虜紇豆陵伊利居河池,恃險擁眾,神武遣長史侯景屢招不從。