wén xuān
文宣

xiǎn zǔ wén xuān huáng dì, huì yáng, zì zi jìn, gāo zǔ dì èr zi, shì zōng zhī mǔ dì. hòu chū yùn, měi yè yǒu chì guāng zhào shì, hòu sī cháng guài zhī. chū, gāo zǔ zhī guī ěr zhū róng, shí jīng wēi luàn, jiā tú bì lì, hòu yǔ qīn yīn xiāng duì, gòng yōu hán něi. dì shí shàng wèi néng yán, chuā rán yīng yuē dé huó, tài hòu jí zuǒ yòu dà jīng ér bù gǎn yán. jí zhǎng, hēi sè, dà jiá duì xià, lín shēn zhòng huái. bù hǎo xì nòng, shēn chén yǒu dà dù. jìn yáng céng yǒu shā mén, zhà yú zhà zhì, shí rén bù cè, hū wèi ā tū shī. dì céng yǔ zhū tóng gòng jiàn zhī, lì wèn lù wèi, zhì dì, jǔ shǒu zài sān zhǐ tiān ér yǐ, kǒu wú suǒ yán. jiàn zhě yì zhī. gāo zǔ cháng shì guān zhū zi yì shí, gè shǐ zhì luàn sī, dì dú chōu dāo zhǎn zhī, yuē: luàn zhě xū zhǎn. gāo zǔ shì zhī. yòu gè pèi bīng sì chū, ér shǐ jiǎ qí wěi gōng zhī. shì zōng děng bù náo, dì nǎi lēi zhòng yǔ péng lè dí, lè miǎn zhòu yán qíng, yóu qín zhī yǐ xiàn. hòu cóng shì zōng xíng guò liáo yáng shān, dú jiàn tiān mén kāi, yú rén wú jiàn zhě. nèi suī míng mǐn, mào ruò bù zú, shì zōng měi chī zhī, yún: cǐ rén yì dé fù guì, xiāng fǎ yì hé yóu kě jiě. wéi gāo zǔ yì zhī, wèi xuē chù yuē: cǐ ér yì shí guò wú. yòu shí shī shì fàn yáng lú jǐng yù, mò shí guò rén, jǐng yù bù néng cè yě. tiān píng èr nián, shòu sàn qí cháng shì biāo qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī zuǒ guāng lù dài fū tài yuán jùn kāi guó gōng. wǔ dìng yuán nián, jiā shì zhōng. èr nián, zhuǎn shàng shū zuǒ pú shè lǐng jūn jiāng jūn. wǔ nián, shòu shàng shū lìng zhōng shū jiān jīng jī dà dū dū.
顯祖文宣皇帝，諱洋，字子進，高祖第二子，世宗之母弟。後初孕，每夜有赤 光照室，後私嘗怪之。初，高祖之歸爾朱榮，時經危亂，家徒壁立，後與親姻相對， 共憂寒餒。帝時尚未能言，欻然應曰「得活」，太后及左右大驚而不敢言。及長， 黑色，大頰兌下，鱗身重踝。不好戲弄，深沉有大度。晉陽曾有沙門，乍愚乍智， 時人不測，呼為阿禿師。帝曾與諸童共見之，歷問祿位，至帝，舉手再三指天而已， 口無所言。見者異之。高祖嘗試觀諸子意識，各使治亂絲，帝獨抽刀斬之，曰： 「亂者須斬。」高祖是之。又各配兵四出，而使甲騎偽攻之。世宗等怖撓，帝乃勒 眾與彭樂敵，樂免胄言情，猶擒之以獻。後從世宗行過遼陽山，獨見天門開，餘人 無見者。內雖明敏，貌若不足，世宗每嗤之，云：「此人亦得富貴，相法亦何由可 解。」唯高祖異之，謂薛琡曰：「此兒意識過吾。」幼時師事范陽盧景裕，默識過 人，景裕不能測也。天平二年，授散騎常侍、驃騎大將軍、儀同三司、左光祿大夫、 太原郡開國公。武定元年，加侍中。二年，轉尚書左僕射、領軍將軍。五年，授尚 書令、中書監、京畿大都督。

wǔ dìng qī nián bā yuè, shì zōng yù hài, shì chū cāng zú, nèi wài zhèn hài. dì shén sè bù biàn, zhǐ huī bù fèn, zì luán zhǎn qún zéi ér qī qí tóu, xú xuān yán yuē: nú fǎn, dà jiāng jūn bèi shāng, wú dà kǔ yě. dāng shí nèi wài mò bù jīng yì yān. nǎi fù jìn yáng, qīn zǒng shù zhèng, wù cóng kuān hòu, shì yǒu bù biàn zhě xián juān shěng yān. dōng shí yuè guǐ wèi shuò, yǐ xián yáng wáng tǎn wèi tài fù, pān xiāng lè wèi sī kōng. shí yī yuè wù wǔ, tǔ gǔ hún guó qiǎn shǐ cháo gòng. liáng qí zhōu cì shǐ máo líng bīn dé zhōu cì shǐ liú lǐng duì nán yù zhōu cì shǐ huáng fǔ shèn děng bìng yǐ zhōu nèi shǔ. shí èr yuè jǐ yǒu, yǐ bīng zhōu cì shǐ péng lè wèi sī tú, tài bǎo hè bá rén wèi bīng zhōu cì shǐ.
武定七年八月，世宗遇害，事出倉卒，內外震駭。帝神色不變，指麾部分，自 臠斬群賊而漆其頭，徐宣言曰：「奴反，大將軍被傷，無大苦也。」當時內外莫不 驚異焉。乃赴晉陽，親總庶政，務從寬厚，事有不便者咸蠲省焉。冬十月癸未朔， 以咸陽王坦為太傅，潘相樂為司空。十一月戊午，吐谷渾國遣使朝貢。梁齊州刺史 茅靈斌、德州刺史劉領隊、南豫州刺史皇甫慎等並以州內屬。十二月己酉，以并州 刺史彭樂為司徒，太保賀拔仁為并州刺史。

bā nián chūn zhēng yuè gēng shēn, liáng chǔ zhōu cì shǐ sòng ān gù yǐ zhōu nèi shǔ. xīn yǒu, wèi dì wèi shì zōng jǔ āi yú dōng táng. liáng dìng zhōu cì shǐ tián cōng néng hóng zhōu cì shǐ zhāng xiǎn děng yǐ zhōu nèi shǔ. wù chén, wèi zhào jìn dì wèi shǐ chí jié chéng xiàng dū du zhōng wài zhū jūn shì lù shàng shū shì dà xíng tái qí jùn wáng, shí yì yī wàn hù. jiǎ xū, dì dòu yú guó qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè xīn yǒu, yòu jìn fēng qí wáng, shí jì zhōu zhī bó hǎi zhǎng lè ān dé wǔ yì yíng zhōu zhī hé jiān wǔ jùn, yì shí wàn hù. zì jū jìn yáng, qǐn shì yè yǒu guāng rú zhòu. jì wèi wáng, mèng rén yǐ bǐ diǎn jǐ é. dàn yǐ gào guǎn kè wáng tán zhé yuē: wú qí tuì hū? tán zhé zài bài hè yuē: wáng shàng jiā diǎn, biàn chéng zhǔ zì, nǎi dāng jìn yě. xià wǔ yuè xīn hài, dì rú yè. jiǎ yín, jìn xiāng guó, zǒng bǎi kuí, fēng jì zhōu zhī bó hǎi zhǎng lè ān dé wǔ yì yíng zhōu zhī hé jiān gāo yáng zhāng wǔ dìng zhōu zhī zhōng shān cháng shān bó líng shí jùn, yì èr shí wàn hù, jiā jiǔ xī, shū lǐ, qí wáng rú gù. wèi dì qiǎn jiān tài wèi péng chéng wáng sháo sī kōng pān xiāng lè cè mìng yuē:
八年春正月庚申，梁楚州刺史宋安顧以州內屬。辛酉，魏帝為世宗舉哀於東堂。 梁定州刺史田聰能、洪州刺史張顯等以州內屬。戊辰，魏詔進帝位使持節、丞相、 都督中外諸軍事、錄尚書事、大行台、齊郡王，食邑一萬戶。甲戌，地豆於國遣使 朝貢。三月辛酉，又進封齊王，食冀州之渤海長樂安德武邑、瀛州之河間五郡，邑 十萬戶。自居晉陽，寢室夜有光如晝。既為王，夢人以筆點己額。旦以告館客王曇 哲曰：「吾其退乎？」曇哲再拜賀曰：「王上加點，便成主字，乃當進也。」夏五 月辛亥，帝如鄴。甲寅，進相國，總百揆，封冀州之渤海長樂安德武邑、瀛州之河 間高陽章武、定州之中山常山博陵十郡，邑二十萬戶，加九錫，殊禮，齊王如故。 魏帝遣兼太尉彭城王韶、司空潘相樂冊命曰：

yú xì! jìng tīng zhèn mìng: fū wéi tiān wèi dà, liè guǐ sù ér chuí xiàng wèi dì gài hòu, shū chuān yuè yǐ fù wù. suǒ yǐ sì shí dài xù, wàn lèi pián luó, shù pǐn de xìng, qún xíng bù yāo. rán zé huáng wáng tǒng lì, shēn shì gāo jū, gǒng mò chuí yī, jì chéng shī xiāng, cǐ zé xià bó yīn yǐn jié qí gǔ gōng, zhōu chéng hàn zhāo wú wèi ér zhì. qǐng zhě tiān xià duō nán, guó mìng rú liú, zé wǒ jiàn guó zhī yè jiāng zhuì yú dì. qí xiàn wǔ wáng fèn xùn fēng yún, dà jì jiān wēi, yuán yì zhèn gōng, guó wèi zài zào, jīng yíng shù tǔ, yǐ zhì qín yōu. jí wén xiāng chéng gòu, yù guǎng qián yè, kāng bāng yí nán, dào gé qióng cāng. wáng zòng dé yīng qī, qiān líng yī chū, wéi jǐ wéi shēn, nǎi shén nǎi shèng, dà chóng bà dé, shí guǎng xiāng yóu. suī míng gōng miào shí, miǎo jué yán xiàng, biāo shēng shì jī, diǎn lǐ yí xuān. jīn shēn hòu mìng, qí jìng xū shòu.
於戲！敬聽朕命：夫惟天為大，列晷宿而垂象；謂地蓋厚，疏川岳以阜物。所 以四時代序，萬類駢羅，庶品得性，群形不夭。然則皇王統歷，深視高居，拱默垂 衣，寄成師相，此則夏伯、殷尹竭其股肱，周成、漢昭無為而治。頃者天下多難， 國命如旒，則我建國之業將墜於地。齊獻武王奮迅風雲，大濟艱危，爰翼朕躬，國 為再造，經營庶土，以至勤憂。及文襄承構，愈廣前業，康邦夷難，道格穹蒼。王 縱德應期，千齡一出，惟幾惟深，乃神乃聖，大崇霸德，實廣相猷。雖冥功妙實， 藐絕言象，標聲示跡，典禮宜宣。今申後命，其敬虛受。

wáng tuán fēng chū jǔ, jiàn yú shàng dì, bì mín lì zhèng, shí yǔ pāng liú, xià shí lián chǐ, rén jiā shuǐ lù, yí fēng yì sú, zì qí biàn lǔ, cǐ wáng zhī gōng yě. réng shè tiān tāi, zǒng cān róng lǜ, cè chū ruò shén, wēi xíng shuò tǔ, yǐn gōng cuàn jī, sōng sāi wú yān, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. dǎi guāng tǒng qián xù, chí héng kuāng hé, huá róng hùn yī, fēng hǎi diào yí, rì yuè guāng huá, tiān dì qīng yàn, shēng jiē xiǎng suí, wú sī bù yǎn, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. tì yǐ yán fāng, bū wéi zhēng shuò, huái wén yào wǔ, shòu lüè shēn guī, huái chǔ lián chéng, cuǐ rán sāng luò, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. guān xiàn jīn dài, kuà niè xiāo tiáo, cháng wèi zhī dì, yuè lì chī zhì, piān shī cái zhǐ, huàn tóng bīng sàn, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. jìn xī zhī suǒ, xiǎn báo jiāng léi, jiǒng gé shēng jiào, mí fāng wèi gǎi, mìng jiāng jū lǚ, fù qí cháo xué, wēi lüè fēng téng, qīng shè nán hǎi, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. qún mán bá hù, shì jué nán jiāng, yáo dàng biān chuí, jí wèi chén gěng, huái dé wèi wēi, xiàng fēng qǐng shùn, qīng zōu jǐn luò, qí zhì rú yún, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. hú rén bié zhǒng, yán màn shān gǔ, qiú qú wàn zú, guǎng mào qiān lǐ, píng xiǎn bù gōng, zì qí jié xiá, yǒu lè chún fēng, xiāng xié kòu kuǎn, sù bó zhī diào, wáng fǔ chōng jī, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. máng máng shè hǎi, shì dí zhū huá, fēng xíng niǎo shì, shū lái hū wǎng, jì yǐn chún láo, fù tóng jiāo qī, máo qiú wěi rèn, qí shòu xián wěi, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. qín chuān shàng zǔ, zuò wǒ chóu chóu, yuán yì jiāo lán, fēi shū qǐng hǎo, tiān dòng qí zhōng, cí bēi lǐ hòu, qū yǔ yì níng, xiá ěr bì zhì, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. jiāng yīn gào huò, mín wú shì guī, xiāo zōng zǐ dì, shàng xiāng tóu bì, rú niǎo hái shān, yóu chuān fù hǎi, jīng jiāng shí bù, é ér xiàn gē, chéng cǐ huì yě, jiāng hùn zhū fāng, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. tiān píng dì chéng, lǜ tǔ xián mào, zhēn fú xiǎn jiàn, shǐ bù tíng bǐ, jì lián bǎi mù, jiān chéng jiǔ wěi, sù guò qín què, cāng bǐ zhōu wū, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. sōu yáng guǎn kù, yì guān huò xù, lǐ yún lè yún, xiāo chén jù zhèn, qīng yáo chè fù, jīn yù kuān xíng, dà xìn wài zhāng, shēn rén yuǎn qià, cǐ yòu wáng zhī gōng yě. wáng yǒu ān rì xià zhī dà xūn, jiā yǐ biǎo guāng míng zhī shèng dé, xuān zàn hóng yóu, yǐ zuǒ yòu zhèn yán. xī dàn shì wài fēn, máo bì rù zuǒ, chū nèi zhī rèn, wáng yí zǒng zhī.
王摶風初舉，建旟上地，庇民立政，時雨滂流，下識廉恥，仁加水陸，移風易 俗，自齊變魯，此王之功也。仍攝天台，總參戎律，策出若神，威行朔土，引弓竄 跡，松塞無煙，此又王之功也。逮光統前緒，持衡匡合，華戎混一，風海調夷，日 月光華，天地清晏，聲接響隨，無思不偃，此又王之功也。逖矣炎方，逋違正朔， 懷文曜武，授略申規，淮楚連城，漼然桑落，此又王之功也。關、峴衿帶，跨躡蕭 條，腸胃之地，岳立鴟跱，偏師才指，渙同冰散，此又王之功也。晉熙之所，險薄 江雷，迥隔聲教，迷方未改，命將鞠旅，覆其巢穴，威略風騰，傾懾南海，此又王 之功也。群蠻跋扈，世絕南疆，搖盪邊垂，亟為塵梗，懷德畏威，向風請順，傾陬 盡落，其至如雲，此又王之功也。胡人別種，延蔓山谷，酋渠萬族，廣袤千里，憑 險不恭，恣其桀黠，有樂淳風，相攜叩款，粟帛之調，王府充積，此又王之功也。 茫茫涉海，世敵諸華，風行鳥逝，倏來忽往，既飲醇醪，附同膠漆，毛裘委仞，奇 獸銜尾，此又王之功也。秦川尚阻，作我仇讎，爰挹椒蘭，飛書請好，天動其衷， 辭卑禮厚，區宇乂寧，遐邇畢至，此又王之功也。江陰告禍，民無適歸，蕭宗子弟， 尚相投庇，如鳥還山，猶川赴海，荊江十部，俄而獻割，乘此會也，將混朱方，此 又王之功也。天平地成，率土咸茂，禎符顯見，史不停筆，既連百木，兼呈九尾， 素過秦雀，蒼比周烏，此又王之功也。搜揚管庫，衣冠獲序，禮雲樂雲，銷沉俱振， 輕徭徹賦，矜獄寬刑，大信外彰，深仁遠洽，此又王之功也。王有安日下之大勛， 加以表光明之盛德，宣贊洪猷，以左右朕言。昔旦、奭外分，毛、畢入佐，出內之 任，王宜總之。

rén móu guǐ móu, liǎng yí xié qì, xī mìng zhī xíng, yì shēn gōng dào. yǐ wáng jiàn lǜ dǎo lǐ, guǐ wù cāng shēng, yuán shǒu ān zhì, lǜ xīn guī dào, shì yǐ xī wáng dà lù róng lù gè yī, xuán mǔ èr sì. wáng shēn zhòng mín tiān, wéi běn shì wù, yī shí zhī yòng, róng rǔ suǒ yóu, shì yòng xī wáng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān. wáng shēn guǎng huì hé, yì diào fēng huà, shén zhī qiě gé, gōng dé kě xiàng, shì yòng xī wáng xuān xuán zhī lè, liù yì zhī wǔ. wáng fēng shēng zhèn hè, jiǔ yù xián suī, yuǎn rén lǜ bǐ, bēn zǒu wěi jìn, shì yòng xī wáng zhū hù yǐ jū. wáng qiú xián xuǎn zhòng, cǎo lái yǐ jǐn, chén lì jiù liè, wǎng fēi qí rén, shì yòng xī wáng nà bì yǐ dēng. wáng yīng tú měng gài, yì yáng qiān pǐn, yì rán zhī jié, sù shì fēi wéi, shì yòng xī wáng wǔ bì zhī shì sān bǎi rén. wáng xìng wáng suǒ xì, zhì jí yōu xiǎn, jiū xíng tiān tǎo, zuì rén xián dé, shì yòng xī wáng fū yuè gè yī. wáng yīng yáng bào biàn, shí fú xià tǔ, láng gù chī zhāng, wǎng bù dàn shè, shì yòng xī wáng tóng gōng yī tóng shǐ bǎi lú gōng shí lú shǐ qiān. wáng xiào tì zhī zhì, tōng yú shén míng, lǜ mín xìng xíng, gǎn dá qū yǔ, shì yòng xī wáng jù chàng yī yǒu, guī zàn fù yān. wǎng qīn zāi. qí zhī shùn wǎng cè, bǎo bì huáng jiā, yòng zhōng ěr xiū dé, duì yáng wǒ tài zǔ zhī xiǎn mìng.
人謀鬼謀，兩儀協契，錫命之行，義申公道。以王踐律蹈禮，軌物蒼生，圓首 安志，率心歸道，是以錫王大路、戎路各一，玄牡二駟。王深重民天，唯本是務， 衣食之用，榮辱所由，是用錫王袞冕之服，赤舄副焉。王深廣惠和，易調風化，神 祗且格，功德可象，是用錫王軒懸之樂，六佾之舞。王風聲振赫，九域咸綏，遠人 率俾，奔走委贐，是用錫王朱戶以居。王求賢選眾，草萊以盡，陳力就列，罔非其 人，是用錫王納陛以登。王英圖猛概，抑揚千品，毅然之節，肅是非違，是用錫王 武賁之士三百人。王興亡所系，制極幽顯，糾行天討，罪人鹹得，是用錫王鈇鉞各 一。王鷹揚豹變，實扶下土，狼顧鴟張，罔不彈射，是用錫王彤弓一、彤矢百、盧 弓十、盧矢千。王孝悌之至，通於神明，率民興行，感達區宇，是用錫王秬鬯一卣， 珪瓚副焉。往欽哉。其祗順往冊，保弼皇家，用終爾休德，對揚我太祖之顯命。

wèi dì yǐ tiān rén zhī wàng yǒu guī, bǐng chén, xià zhào yuē:
魏帝以天人之望有歸，丙辰，下詔曰：

sān cái pōu pàn, bǎi wáng dài xìng, zhì tiān jìng dì, hé shén jìng guǐ, bì mín zào wù, xián zì líng fú, fēi yī rén zhī dà bǎo, shí yǒu dào zhī shén qì. xī wǒ zōng zǔ yīng yùn, yǎn yī qū yǔ, lì shèng chóng guāng, jì yú jiǔ yè. dé zhī bù sì, réng lí tún pǐ, dào míng zì zhě biàn yú jiǔ fú, shàn zhì mìng zhě fēi zhǐ sān gōng, zhǔ shā cháo wēi, rén shén mí xì, tiān xià zhī dà, jiāng fēi wèi yǒu. lài qí xiàn wǔ wáng fèn yáng líng wǔ, kè jiǎn duō nán, zhòng xuán rì yuè, gèng zhuì cān chén, miào yǐ sǎo chú, guó yóu zài zào, hóng xūn jù yè, wú dé ér chēng. dǎi wén xiāng chéng gòu, shì yè yú guǎng, ěr ān yuǎn fú, hǎi nèi yàn rú, guó mìng yǐ kāng, shēng shēng de xìng. qì xiāng guó qí wáng, wěi wén jīng wǔ, tǒng zī dà yè, jǐn ruì qióng jǐ, yán shēn cè huà, sī suí míng yùn, zhì yǔ shén xíng, ēn bǐ chūn tiān, wēi tóng xià rì, tǎn zhì xīn yú wàn wù, bèi dà dào yú bā fāng, gù bǎi liáo shī shī, cháo wú bǐ zhèng, wǎng shū zé qià, lǜ tǔ guī xīn. wài jǐn jiāng huái, fēng mí qū xī, pì dì huái rén, bǎi chéng bēn zǒu, guān lǒng mù yì ér qǐng hǎo, hàn mò yǎng dé ér zhì chéng. yī suǒ wèi mìng shì yīng qī, shí fǔ qiān zài. zhēn fú zá tà, yì wù tóng tú, ōu sòng tián wěi, shū fāng yī zhì, dài zhōng zhī jī sī biǎo, rén líng zhī qì yǐ hé, tiān dào bù yuǎn, wǒ bù dú zhī. zhèn rù zuǎn hóng xiū, jiāng chéng shì sì, jí yuán lì zhī hòu, yán zōng shè zhī suàn, jìng yán dà yùn, xīn yú bì xián, yuǎn wéi táng yú chán dài zhī diǎn, jìn xiǎng wèi jìn yī ràng zhī fēng, qí kě mèi xìng tì zhī lǐ, jī shén qí zhī wàng? jīn biàn xùn yú bié gōng, guī dì wèi yú qí guó, tuī shèng yǔ néng, miǎo fú qián guǐ. zhǔ zhě xuān bù tiān xià, yǐ shí shī xíng.
三才剖判，百王代興，治天靜地，和神敬鬼，庇民造物，咸自靈符，非一人之 大寶，實有道之神器。昔我宗祖應運，奄一區宇，歷聖重光，暨於九葉。德之不嗣， 仍離屯圮，盜名字者遍於九服，擅制命者非止三公，主殺朝危，人神靡系，天下之 大，將非魏有。賴齊獻武王奮揚靈武，克剪多難，重懸日月，更綴參辰，廟以掃除， 國由再造，鴻勛巨業，無德而稱。逮文襄承構，世業逾廣，邇安遠服，海內晏如， 國命已康，生生得性。迄相國齊王，緯文經武，統茲大業，盡睿窮幾，研深測化， 思隨冥運，智與神行，恩比春天，威同夏日，坦至心於萬物，被大道於八方，故百 僚師師，朝無秕政，網疏澤洽，率土歸心。外盡江淮，風靡屈膝，闢地懷人，百城 奔走，關隴慕義而請好，瀚漠仰德而致誠。伊所謂命世應期，實撫千載。禎符雜遝， 異物同途，謳頌填委，殊方一致，代終之跡斯表，人靈之契已合，天道不遠，我不 獨知。朕入纂鴻休，將承世祀，籍援立之厚，延宗社之算，靜言大運，欣於避賢， 遠惟唐、虞禪代之典，近想魏、晉揖讓之風，其可昧興替之禮，稽神祇之望？今便 遜於別宮，歸帝位於齊國，推聖與能，眇符前軌。主者宣布天下，以時施行。

yòu shǐ jiān tài wèi péng chéng wáng sháo jiān sī kōng jìng xiǎn jùn fèng cè yuē:
又使兼太尉彭城王韶、兼司空敬顯俊奉冊曰：

zī ěr xiāng guó qí wáng: fū qì fēn xíng huà, wù xì jūn zhǎng, huáng wáng dì xìng, rén fēi yī xìng. xī fàng xūn yù shì, chén bì shǔ zi zhòng huá wò lì, chí héng yōng xuán. suǒ yǐ yīng xián mào shí, zhāo xī qiān gǔ, qǐ shèng shuāi yǒu yùn, xìng fèi zài shí, zhī mìng bù dé bù shòu, wèi tiān bù kě bù shòu. shì gù hàn liú gào fǒu, dāng tú shùn mín, cáo lì bù yǒng, jīn xíng nà chán, cǐ jiē zhòng guī xí jǔ, lǜ yóu jiù zhāng zhě yě.
咨爾相國齊王：夫氣分形化，物系君長，皇王遞興，人非一姓。昔放勛馭世， 沉璧屬子；重華握歷，持衡擁璇。所以英賢茂實，昭晰千古，豈盛衰有運，興廢在 時，知命不得不授，畏天不可不受。是故漢劉告否，當塗順民，曹歷不永，金行納 禪，此皆重規襲矩，率由舊章者也。

wǒ zǔ zōng guāng zhái, hùn yī wàn yǔ. qì yú zhèng guāng zhī mò, jiān niè chéng quán, jué zhèng duō pì, jiǔ yù lí dàng. yǒng ān yùn qióng, rén líng tiǎn cuì, qún nì tāo tiān, gē liè sì hǎi, guó tǔ chén mín, xíng fēi wèi yǒu. qí xiàn wǔ wáng yīng qī shòu shǒu, fèng jǔ lóng xiāng, jǔ fèi jí yǐ lì tiān, fú qīng zhù ér zhèn dì, jiǎn miè lí dú, kuāng wǒ zhuì lì, yǒu dà dé yú wèi shì, bèi bó lì yú cāng shēng. jí wén xiāng jì guǐ, dàn guāng qián yè, nèi jiǎo xiōng quán, wài cuī qīn pàn, xiá ěr sù yàn, gōng gé shàng xuán. wáng shén qí xié dé, zhōu liáng yī shì, tǐ wén zhāo wǔ, zhuī biàn qióng wēi. zì jǔ jī fān yú, sòng gē zǒng jí, rù tǒng jī héng, fēng yóu hóng yuǎn. jí dà chéng shì yè, fú guó chāng jiā, xiāng dé rì jī, bà fēng yù miǎo, wēi líng sī chàng, zé huāng yuǎn bēn chí, shēng lüè suǒ bō, ér lín dí shùn kuǎn. yǐ fù yǒu zhī zī, yùn yīng tè zhī qì, gù miǎn zhī jiān, wú sī bù fú. tú dié qián yùn, qiān sì zhāng míng, jiā zhēn yōu mì, yī zhāo fēn wěi, yǐ biǎo dài dé zhī qī, yòng qǐ xìng bāng zhī jī, cāng cāng zài shàng, zhào lín bù yuǎn. zhèn yǐ xū mèi, yóu wèi qūn xún, jìng yán kuì zhī, zuò ér dài dàn. qiě shí lái yùn wǎng, guī shùn bù xiá yǐ dāng yáng, shì gé mìng gǎi, bó yǔ bù róng yú běi miàn, kuàng yú guǎ báo, ér kě chí chú. shì yǐ yǎng xié qióng hào, fǔ cóng bǎi xìng, jìng yǐ dì wèi shì shòu yú wáng. tiān lù yǒng zhōng, dà mìng gé yǐ. yú xì! qí zhī chéng lì shù, yǔn zhí qí zhōng, duì yáng tiān xiū, sī nián qiān wàn, qǐ bù shèng yú!
我祖宗光宅，混一萬宇。迄於正光之末，奸孽乘權，厥政多僻，九域離盪。永 安運窮，人靈殄瘁，群逆滔天，割裂四海，國土臣民，行非魏有。齊獻武王應期授 手，鳳舉龍驤，舉廢極以立天，扶傾柱而鎮地，剪滅黎毒，匡我墜歷，有大德於魏 室，被博利於蒼生。及文襄繼軌，誕光前業，內剿凶權，外摧侵叛，遐邇肅晏，功 格上玄。王神祇協德，舟梁一世，體文昭武，追變窮微。自舉跡藩旟，頌歌總集， 入統機衡，風猷弘遠。及大承世業，扶國昌家，相德日躋，霸風愈邈，威靈斯暢， 則荒遠奔馳，聲略所播，而鄰敵順款。以富有之資，運英特之氣，顧眄之間，無思 不服。圖諜潛蘊，千祀彰明，嘉禎幽秘，一朝紛委，以表代德之期，用啟興邦之跡， 蒼蒼在上，照臨不遠。朕以虛昧，猶未逡巡，靜言愧之，坐而待旦。且時來運往， 媯舜不暇以當陽，世革命改，伯禹不容於北面，況於寡薄，而可踟躕。是以仰協穹 昊，俯從百姓，敬以帝位式授於王。天祿永終，大命格矣。於戲！其祗承歷數，允 執其中，對揚天休，斯年千萬，豈不盛歟！

yòu zhì xǐ shū yú dì, qiǎn jiān tài bǎo péng chéng wáng sháo jiān sī kōng jìng xiǎn jùn fèng huáng dì xǐ shòu, chán dài zhī lǐ yī yī táng yú hàn wèi gù shì. yòu shàng shū lìng gāo lóng zhī lǜ bǎi liáo quàn jìn. wù wǔ, nǎi jí huáng dì wèi yú nán jiāo, shēng tán chái liáo gào tiān yuē:
又致璽書於帝，遣兼太保彭城王韶、兼司空敬顯俊奉皇帝璽綬，禪代之禮一依 唐虞、漢魏故事。又尚書令高隆之率百僚勸進。戊午，乃即皇帝位於南郊，升壇柴 燎告天曰：

huáng dì chén yáng gǎn yòng xuán mǔ zhāo gào yú huáng huáng hòu dì: fǒu tài xiāng yán, fèi xìng dié yòng, zhì dào wú qīn, yīng yùn sī fǔ. shàng lǎn táng yú, xià jī wèi jìn, mò bù xiān tiān yī ràng, kǎo lì zhōng guī. wèi shì duō nán, nián jiāng sān shí, xiào chāng yǐ hòu, nèi wài qù zhī. shì dào héng liú, cāng shēng tú tàn. lài wǒ xiàn wǔ, zhěng qí jiāng nì, sān jiàn yuán shǒu, zài lì zōng tiāo, sǎo jué qún xiōng, shān yí jiān guǐ. dé bèi qián lí, xūn guāng yǔ zhòu. wén xiāng sì wǔ, kè gòu hóng jī, gōng jiā huán yǔ, wēi líng hǎi wài, qióng fà huái yīn, xī kòu nà kuǎn, qīng qiū bǎo hòu, dān xué lái tíng, fú yì wēi jī, zhòng kuāng tuí yùn, shì zé yǒu dà zào yú wèi shì yě.
皇帝臣洋敢用玄牡昭告於皇皇后帝：否泰相沿，廢興迭用，至道無親，應運斯 輔。上覽唐、虞，下稽魏、晉，莫不先天揖讓，考歷終歸。魏氏多難，年將三十， 孝昌已後，內外去之。世道橫流，蒼生塗炭。賴我獻武，拯其將溺，三建元首，再 立宗祧，掃絕群凶，芟夷奸宄。德被黔黎，勛光宇宙。文襄嗣武，克構鴻基，功浹 寰宇，威陵海外，窮髮懷音，西寇納款，青丘保候，丹穴來庭，扶翼危機，重匡頹 運，是則有大造於魏室也。

wèi dì yǐ bo shì gào zhōng, shàng líng yàn dé, qīn ruò hào tiān, yǔn guī dà mìng, yǐ chán yú chén yáng. fū sì hǎi zhì gōng, tiān xià wèi yī, zǒng mín zǎi shì, shù zhī yǐ jūn, jì chuān yuè qǐ fú, rén shén xiào zhǐ, qún gōng qīng shì, bā fāng zhào shù, qiān yuē huáng jí nǎi gù yú shàng, wèi cháo tuī jìn yú xià, tiān wèi bù kě yǐ zàn xū. suì bī qún yì, gōng yīng dà diǎn. wěi yǐ guǎ báo, tuō yú zhào mín zhī shàng, suī tiān wēi zài yán, zhǐ chǐ wú yuǎn, xún gōng zì xǐng, shí huái zhī tì. jìng jiǎn yuán chén, shēng tán shòu chán, sì lèi shàng dì, yǐ dá wàn guó zhī xīn, yǒng lóng jiā zhǐ, bǎo yòu yǒu qí, yǐ bèi yú wú qióng zhī zuò.
魏帝以卜世告終，上靈厭德，欽若昊天，允歸大命，以禪於臣洋。夫四海至公， 天下為一，總民宰世，樹之以君，既川岳啟符，人神效祉，群公卿士，八方兆庶， 僉曰皇極乃顧於上，魏朝推進於下，天位不可以暫虛。遂逼群議，恭膺大典。猥以 寡薄，托於兆民之上，雖天威在顏，咫尺無遠，循躬自省，實懷祗惕。敬簡元辰， 升壇受禪，肆類上帝，以答萬國之心，永隆嘉祉，保祐有齊，以被於無窮之祚。

shì rì, jīng shī huò chì què, xiàn yú nán jiāo. shì bì, hái gōng, yù tài jí qián diàn. zhào yuē: wú dé ér chēng, dài xíng yǐ lǐ, bù yán ér xìn, xiān chūn hòu qiū. gù zhī cè yǐn zhī huà, tiān rén yī kuí, hóng yòu zhī dào, jīn gǔ tóng fēng. zhèn yǐ xū báo, gōng yè wú jì. xī xiān xiàn wǔ wáng zhí wèi shì bù zào, jiǔ dǐng xíng chū, nǎi qū yù hóu bó, dà hào yàn zhào, zhěng jué diān zhuì, bǐ wáng zé cún. wén xiāng wáng wài tǐng wǔ gōng, nèi zī míng dé, zuǎn róng xiān yè, pì tǔ fú yuǎn. nián yú èr jì, shì lì liǎng dōu, yù sòng yǒu shì, ōu gē sī zài. gù wèi dì fǔ zūn lì shù, yuán niàn qiān shang, yuǎn qǔ táng yú, zhōng tóng tuō xǐ. shí yōu yōu wèi yǐ, zhì zài yáng chéng, ér qún gōng qīng shì, chéng shǒu yù qiè, suì shǔ dài zhōng, jū yú mín shàng, rú shè shēn shuǐ, yǒu juàn zhōng cháo. shǐ fā jìn yáng, jiǔ wěi chéng ruì, wài tán gào tiān, chì què xiào zhǐ. wéi ěr wén wǔ bù èr xīn zhī chén, gǔ gōng zhǎo yá zhī jiāng, zuǒ yòu xiān wáng, kè lóng dà yè, yǒng yán chéng jié, gòng sī xiū zhǐ. sī yǔ yì zhào, tóng shǐ zī rì, qí dà shè tiān xià. gǎi wǔ dìng bā nián wèi tiān bǎo yuán nián. qí bǎi guān jìn jiē, nán zǐ cì jué, guān guǎ liù jí, yì fū jié fù, jīng shǎng gè yǒu chà.
是日，京師獲赤雀，獻於南郊。事畢，還宮，御太極前殿。詔曰：「無德而稱， 代刑以禮，不言而信，先春後秋。故知惻隱之化，天人一揆，弘宥之道，今古同風。 朕以虛薄，功業無紀。昔先獻武王值魏世不造，九鼎行出，乃驅御侯伯，大號燕、 趙，拯厥顛墜，俾亡則存。文襄王外挺武功，內資明德，纂戎先業，闢土服遠。年 逾二紀，世歷兩都，獄訟有適，謳歌斯在。故魏帝俯遵歷數，爰念褰裳，遠取唐、 虞，終同脫屣。實幽憂未已，志在陽城，而群公卿士，誠守愈切，遂屬代終，居於 民上，如涉深水，有眷終朝。始發晉陽，九尾呈瑞，外壇告天，赤雀效祉。惟爾文 武不貳心之臣，股肱爪牙之將，左右先王，克隆大業，永言誠節，共斯休祉。思與 億兆，同始茲日，其大赦天下。改武定八年為天保元年。其百官進階，男子賜爵， 鰥寡六疾，義夫節婦，旌賞各有差。」

jǐ wèi, zhào fēng wèi dì wèi zhōng shān wáng, shí yì wàn hù shàng shū bù chēng chén, dá bù chēng zhào, zài tiān zǐ jīng qí, xíng wèi zhēng shuò, chéng wǔ shí fù chē fēng wáng zhū zi wèi xiàn gōng, yì yī qiān hù fèng juàn wàn pǐ, qián qiān wàn, sù èr wàn shí, nú bì èr bǎi rén, shuǐ niǎn yī jù, tián bǎi qǐng, yuán yī suǒ. zhào zhuī zūn huáng zǔ wén mù wáng wèi wén mù huáng dì, bǐ wèi wén mù huáng hòu, huáng kǎo xiàn wǔ wáng wèi xiàn wǔ huáng dì, huáng xiōng wén xiāng wáng wèi wén xiāng huáng dì, zǔ zōng zhī chēng, fù wài sù yì yǐ wén. xīn yǒu, zūn wáng tài hòu wèi huáng tài hòu. yǐ chǒu, zhào jiàng wèi cháo fēng jué gè yǒu chà. qí xìn dōu cóng yì jí xuān lì bà cháo zhě, jí xī lái rén bìng wǔ dìng liù nián yǐ lái nán lái tóu huà zhě, bù zài jiàng xiàn. xīn wèi, qiǎn dà shǐ yú sì fāng, guān chá fēng sú, wèn mín jí kǔ, yán lēi zhǎng lì, lì yǐ lián píng, xìng lì chú hài, wù cún ān jìng. ruò fǎ yǒu bù biàn yú shí, zhèng yǒu wèi jǐn yú shì zhě, jù tiáo dé shī, hái yǐ wén zòu. jiǎ xū, qiān shén zhǔ yú tài miào.
己未，詔封魏帝為中山王，食邑萬戶；上書不稱臣，答不稱詔，載天子旌旗， 行魏正朔，乘五時副車；封王諸子為縣公，邑一千戶；奉絹萬匹，錢千萬，粟二萬 石，奴婢二百人，水碾一具，田百頃，園一所。詔追尊皇祖文穆王為文穆皇帝，妣 為文穆皇后，皇考獻武王為獻武皇帝，皇兄文襄王為文襄皇帝，祖宗之稱，付外速 議以聞。辛酉，尊王太后為皇太后。乙丑，詔降魏朝封爵各有差。其信都從義及宣 力霸朝者，及西來人並武定六年以來南來投化者，不在降限。辛未，遣大使於四方， 觀察風俗，問民疾苦，嚴勒長吏，厲以廉平，興利除害，務存安靜。若法有不便於 時，政有未盡於事者，具條得失，還以聞奏。甲戌，遷神主於太廟。

liù yuè jǐ mǎo, gāo lì qiǎn shǐ cháo gòng. xīn sì, zhào yuē: qǐng zhě fēng sú liú dàng, fú jìng rì zī, jiā yǒu jí xiōng, wù qiú shèng yì. hūn yīn sàng zàng zhī fèi, chē fú yǐn shí zhī huá, dòng jié suì zī, yǐ yíng rì fù. yòu nú pú dài jīn yù, bì qiè yī luó qǐ, shǐ yǐ chuàng chū wèi qí, hòu yǐ guò qián wèi lì, shàng xià guì jiàn, wú fù děng chà. jīn yùn shǔ wéi xīn, sī juān wǎng bì, fǎn pǔ hái chún, nà mín guǐ wù. kě liàng shì jù lì tiáo shì, shǐ jiǎn ér huò zhōng. yòu zhào fēng chóng shèng hóu yì yī bǎi hù, yǐ fèng kǒng zǐ zhī sì, bìng xià lǔ jùn yǐ shí xiū zhì miào yǔ, wù jǐn bāo chóng zhī zhì. zhào fēn qiǎn shǐ rén zhì jì yú wǔ yuè sì dú, qí yáo cí shùn miào, xià jí kǒng fù lǎo jūn děng zài yú sì diǎn zhě, xián zhì wǎng yí. zhào yuē: jì zhōu zhī bó hǎi zhǎng lè èr jùn, xiān dì shǐ fēng zhī guó, yì qí chū qǐ zhī dì. bīng zhōu zhī tài yuán qīng zhōu zhī qí jùn, bà yè suǒ zài, wáng mìng shì jī. jūn zǐ yǒu zuò, guì bù wàng běn, sī shēn ēn qià, juān fù tián zū. qí jùn bó hǎi kě bìng fù yī nián, zhǎng lè fù èr nián, tài yuán fù sān nián.
六月己卯，高麗遣使朝貢。辛巳，詔曰：「頃者風俗流宕，浮競日滋，家有吉 凶，務求勝異。婚姻喪葬之費，車服飲食之華，動竭歲資，以營日富。又奴僕帶金 玉，婢妾衣羅綺，始以創出為奇，後以過前為麗，上下貴賤，無復等差。今運屬惟 新，思蠲往弊，反樸還淳，納民軌物。可量事具立條式，使儉而獲中。」又詔封崇 聖侯邑一百戶，以奉孔子之祀，並下魯郡以時修治廟宇，務盡褒崇之至。詔分遣使 人致祭於五嶽四瀆，其堯祠舜廟，下及孔父、老君等載於祀典者，咸秩罔遺。詔曰： 「冀州之渤海、長樂二郡，先帝始封之國，義旗初起之地。并州之太原、青州之齊 郡，霸業所在，王命是基。君子有作，貴不忘本，思申恩洽，蠲復田租。齊郡、渤 海可並復一年，長樂復二年，太原復三年。」

zhào gù tài fù sūn téng gù tài bǎo wèi jǐng gù dà sī mǎ lóu zhāo gù sī tú gāo áng gù shàng shū zuǒ pú shè mù róng shào zōng gù lǐng jūn mò qí gàn gù dìng zhōu cì shǐ duàn róng gù yù shǐ zhōng wèi liú guì gù yù shǐ zhōng wèi dòu tài gù yīn zhōu cì shǐ liú fēng gù jì zhōu cì shǐ cài jùn děng bìng zuǒ yòu xiān dì, jīng zàn huáng jī, huò bù xìng zǎo cú, huò yǔn shēn wáng shì, kě qiǎn shǐ zhě jiù mù zhì jì, bìng fǔ wèn qī zǐ, wèi dǎi cún wáng. yòu zhào fēng zōng shì gāo yuè wèi qīng hé wáng, gāo lóng zhī wèi píng yuán wáng, gāo guī yàn wèi píng qín wáng, gāo sī zōng wèi shàng luò wáng, gāo zhǎng bì wèi guǎng wǔ wáng, gāo pǔ wèi wǔ xìng wáng, gāo zi yuàn wèi píng chāng wáng, gāo xiǎn guó wèi xiāng lè wáng, gāo ruì wèi zhào jùn wáng, gāo xiào xù wèi xiū chéng wáng. yòu zhào fēng gōng chén shè dí gàn wèi zhāng wǔ wáng, hú lǜ jīn wèi xián yáng wáng, hè bá rén wèi ān dìng wáng, hán guǐ wèi ān dé wáng, kě zhū hún dào yuán wèi fú fēng wáng, péng lè wèi chén liú wáng, pān xiāng lè wèi hé dōng wáng. guǐ wèi, zhào fēng zhū dì qīng zhōu cì shǐ jùn wèi yǒng ān wáng, shàng shū zuǒ pú shè yān wèi píng yáng wáng, dìng zhōu cì shǐ yóu wèi péng chéng wáng, yí tóng sān sī yǎn wèi cháng shān wáng, jì zhōu cì shǐ huàn wèi shàng dǎng wáng, yí tóng sān sī shui huāng wèi xiāng chéng wáng, yí tóng sān sī zhàn wèi zhǎng guǎng wáng, jiē wèi rèn chéng wáng, shí wèi gāo yáng wáng, jì wèi bó líng wáng, níng wèi xīn píng wáng, rùn wèi féng yì wáng, qià wèi hàn yáng wáng.
詔故太傅孫騰、故太保尉景、故大司馬婁昭、故司徒高昂、故尚書左僕射慕容 紹宗、故領軍万俟干、故定州刺史段榮、故御史中尉劉貴、故御史中尉竇泰、故殷 州刺史劉豐、故濟州刺史蔡俊等並左右先帝，經贊皇基，或不幸早徂，或殞身王事， 可遣使者就墓致祭，並撫問妻子，慰逮存亡。又詔封宗室高岳為清河王，高隆之為 平原王，高歸彥為平秦王，高思宗為上洛王，高長弼為廣武王，高普為武興王，高 子瑗為平昌王，高顯國為襄樂王，高睿為趙郡王，高孝緒為脩城王。又詔封功臣厙 狄干為章武王，斛律金為咸陽王，賀拔仁為安定王，韓軌為安德王，可朱渾道元為 扶風王，彭樂為陳留王，潘相樂為河東王。癸未，詔封諸弟青州刺史浚為永安王， 尚書左僕射淹為平陽王，定州刺史浟為彭城王，儀同三司演為常山王，冀州刺史渙 為上黨王，儀同三司氵肓為襄城王，儀同三司湛為長廣王，湝為任城王，湜為高陽 王，濟為博陵王，凝為新平王，潤為馮翊王，洽為漢陽王。

dīng hài, zhào lì wáng zǐ yīn wèi huáng tài zǐ, wáng hòu lǐ shì wèi huáng hòu. gēng yín, zhào yǐ tài shī shè dí gàn wèi tài zǎi, sī tú péng lè wèi tài wèi, sī kōng pān xiāng lè wèi sī tú, kāi fǔ yí tóng sān sī sī mǎ zi rú wèi sī kōng. xīn mǎo, yǐ qián tài wèi qīng hé wáng yuè wèi shǐ chí jié biāo qí dà jiāng jūn sī zhōu mù. rén chén, zhào yuē: zì jīn yǐ hòu, zhū yǒu wén qǐ lùn shì bìng chén yào mì, yǒu sī xī wèi zòu wén. jǐ hài, yǐ huáng tài zǐ chū rù dōng gōng, shè jī nèi jí bīng zhōu sǐ zuì yǐ xià, yú zhōu sǐ jiàng, tú liú yǐ xià yī jiē yuán miǎn.
丁亥，詔立王子殷為皇太子，王后李氏為皇后。庚寅，詔以太師厙狄干為太宰， 司徒彭樂為太尉，司空潘相樂為司徒，開府儀同三司司馬子如為司空。辛卯，以前 太尉、清河王岳為使持節、驃騎大將軍、司州牧。壬辰，詔曰：「自今已後，諸有 文啟論事並陳要密，有司悉為奏聞。」己亥，以皇太子初入東宮，赦畿內及并州死 罪已下，余州死降，徒流已下一皆原免。

qiū qī yuè xīn hài, zhào zūn wén xiāng fēi yuán shì wèi wén xiāng huáng hòu, gōng yuē jìng dé. yòu zhào fēng wén xiāng huáng dì zi xiào wǎn wèi hé jiān wáng, xiào yú wèi hé nán wáng. yǐ mǎo, yǐ shàng shū lìng píng yuán wáng lóng zhī lù shàng shū shì, shàng shū zuǒ pú shè píng yáng wáng yān wèi shàng shū lìng. yòu zhào yuē: gǔ rén lù pí wèi yī, shū náng chéng zhàng, yǒu huái shèng dé, fēng liú kě xiǎng. qí wèi yù fǔ suǒ yǒu zhēn qí zá cǎi cháng suǒ bù gěi rén zhě, tú wèi xù jī, mìng yí xī chū, sòng nèi hòu yuán, yǐ gōng qī rì yàn cì.
秋七月辛亥，詔尊文襄妃元氏為文襄皇后，宮曰靜德。又詔封文襄皇帝子孝琬 為河間王，孝瑜為河南王。乙卯，以尚書令、平原王隆之錄尚書事，尚書左僕射、 平陽王淹為尚書令。又詔曰：「古人鹿皮為衣，書囊成帳，有懷盛德，風流可想。 其魏御府所有珍奇雜彩常所不給人者，徒為蓄積，命宜悉出，送內後園，以供七日 宴賜。」

bā yuè, zhào jùn guó xiū lì hóng xù, guǎng yán máo jùn, dūn shù rú fēng. qí guó zi xué shēng yì yǎng yī jiù quán bǔ, fú yīng shī shuō, yán xí lǐ jīng. wǎng zhě wén xiāng huáng dì suǒ yùn cài yōng shí jīng wǔ shí èr méi, jí yí yí zhì xué guǎn, yī cì xiū lì. yòu zhào yuē: yǒu néng zhí yán zhèng jiàn, bù bì zuì gū, jiǎn jiǎn ruò zhū yún, è è ruò zhōu shě, kāi zhèn yì, wò zhèn xīn, bì yú yī rén, lì jiān bǎi xìng zhě, bì dāng chǒng yǐ róng lù, dài yǐ bù cì. yòu yuē: zhū mù mín zhī guān, yǎng zhuān yì nóng sāng, qín xīn quàn kè, guǎng shōu tiān dì zhī lì, yǐ bèi shuǐ hàn zhī zāi. gēng yín, zhào yuē: zhèn yǐ xū guǎ, sì hóng wáng yè, sī suǒ yǐ zàn yáng shèng jī, bō zhī wàn gǔ. suī shǐ guān zhí bǐ, yǒu wén wú zhuì, yóu kǒng xù yán yí měi, shí huò wèi shū. zài wèi wáng gōng wén wǔ dà xiǎo, jiàng jí mín shù, yuán zhì sēng tú, huò qīn fèng yīn zhǐ, huò chéng chuán bàng shuō, fán kě zài zhī wén jí, xī yí tiáo lù fēng shàng. jiǎ wǔ, zhào yuē: wèi shì yì dìng lín zhǐ gé, suì wèi tōng zhì, guān sī shī yòng, yóu wèi jǐn shàn. kě lìng qún guān gèng jiā lùn jiū. shì zhì zhī fāng, xiān jǐn yào qiē. yǐn gāng lǐ mù, bì shǐ wú yí.
八月，詔郡國修立黌序，廣延髦俊，敦述儒風。其國子學生亦仰依舊銓補，服 膺師說，研習《禮經》。往者文襄皇帝所運蔡邕石經五十二枚，即宜移置學館，依 次修立。又詔曰：「有能直言正諫，不避罪辜，謇謇若朱雲，諤諤若周舍，開朕意， 沃朕心，弼於一人，利兼百姓者，必當寵以榮祿，待以不次。」又曰：「諸牧民之 官，仰專意農桑，勤心勸課，廣收天地之利，以備水旱之災。」庚寅，詔曰：「朕 以虛寡，嗣弘王業，思所以讚揚盛績，播之萬古。雖史官執筆，有聞無墜，猶恐緒 言遺美，時或未書。在位王公文武大小，降及民庶，爰至僧徒，或親奉音旨，或承 傳傍說，凡可載之文籍，悉宜條錄封上。」甲午，詔曰：「魏世議定《麟趾格》， 遂為通制，官司施用，猶未盡善。可令群官更加論究。適治之方，先盡要切。引綱 理目，必使無遺。」

jiǔ yuè guǐ chǒu, yǐ sàn qí cháng shì chē qí jiāng jūn lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn kāi guó gōng gāo lì wáng chéng wèi shǐ chí jié shì zhōng biāo qí dà jiāng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi, wáng gōng rú gù. zhào liáng shì zhōng shǐ chí jié jiǎ huáng yuè dū du zhōng wài zhū jūn shì dà jiāng jūn chéng zhì shào líng wáng xiāo lún wèi liáng wáng. gēng wǔ, dì rú jìn yáng, bài cí shān líng. shì rì huáng tài zǐ rù jū liáng fēng táng, jiān zǒng guó shì.
九月癸丑，以散騎常侍、車騎將軍、領東夷校尉、遼東郡開國公、高麗王成為 使持節、侍中、驃騎大將軍、領護東夷校尉，王、公如故。詔梁侍中、使持節、假 黃鉞、都督中外諸軍事、大將軍、承制、邵陵王蕭綸為梁王。庚午，帝如晉陽，拜 辭山陵。是日皇太子入居涼風堂，監總國事。

dōng shí yuè jǐ mǎo, bèi fǎ jià, yù jīn hé, rù jìn yáng gōng, cháo huáng tài hòu yú nèi diàn. xīn sì, qū shè bīng zhōu tài yuán jùn jìn yáng xiàn jí xiāng guó fǔ sì yù qiú. guǐ wèi, rú rú guó qiǎn shǐ cháo gòng. yǐ yǒu, yǐ tè jìn yuán sháo wèi shàng shū zuǒ pú shè, bīng zhōu cì shǐ duàn sháo wèi shàng shū yòu pú shè. bǐng xū, tǔ gǔ hún guó qiǎn shǐ cháo gòng. rén chén, bà xiāng guó fǔ, liú qí bīng wài bīng cáo, gè lì yī shěng, bié zhǎng jī mì. shí yī yuè, zhōu wén dì lǜ zhòng zhì shǎn chéng, fēn qí běi dù, zhì jiàn zhōu. jiǎ yín, liáng xiāng dōng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. bǐng yín, dì qīn róng chū cì chéng dōng. zhōu wén dì wén dì jūn róng yán shèng, tàn yuē: gāo huān bù sǐ yǐ. suì tuì shī. gēng wǔ, hái gōng. shí èr yuè dīng chǒu, rú rú kù mò xī guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng. xīn chǒu, dì zhì zì jìn yáng.
冬十月己卯，備法駕，御金輅，入晉陽宮，朝皇太后於內殿。辛巳，曲赦并州 太原郡晉陽縣及相國府四獄囚。癸未，茹茹國遣使朝貢。乙酉，以特進元韶為尚書 左僕射，并州刺史段韶為尚書右僕射。丙戌，吐谷渾國遣使朝貢。壬辰，罷相國府， 留騎兵、外兵曹，各立一省，別掌機密。十一月，周文帝率眾至陝城，分騎北渡， 至建州。甲寅，梁湘東王蕭繹遣使朝貢。丙寅，帝親戎出次城東。周文帝聞帝軍容 嚴盛，嘆曰：「高歡不死矣。」遂退師。庚午，還宮。十二月丁丑，茹茹、庫莫奚 國並遣使朝貢。辛丑，帝至自晉陽。

èr nián chūn zhēng yuè dīng wèi, liáng xiāng dōng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. xīn hài, yǒu shì yú yuán qiū, yǐ shén wǔ huáng dì pèi. guǐ hài, qīn gēng jí tián yú dōng jiāo. yǐ yǒu, qián huáng mén shì láng yuán shì bǎo tōng zhí sàn qí shì láng péng guì píng móu nì, miǎn sǐ pèi biān. yǒu shì yú tài miào. jiǎ xū, dì fàn zhōu yú chéng dōng. èr yuè rén chén, tài wèi péng lè móu fǎn, fú zhū. rén yín, rú rú guó qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè bǐng wǔ, xiāng chéng wáng shui huāng hōng. jǐ wèi, zhào liáng chéng zhì xiāng dōng wáng yì wèi liáng shǐ chí jié jiǎ huáng yuè xiāng guó, jiàn liáng tái, zǒng bǎi kuí, chéng zhì. liáng jiāo zhōu cì shǐ lǐ jǐng shèng liáng zhōu cì shǐ mǎ sōng rén yì zhōu cì shǐ xià hóu zhēn qià xīn zhōu cì shǐ lǐ hàn děng bìng lǜ zhōu nèi fù. gēng shēn, sī kōng sī mǎ zi rú zuò shì miǎn. xià sì yuè rén chén, liáng wáng xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. rùn yuè yǐ chǒu, shì wéi guó qiǎn shǐ cháo gòng. wǔ yuè bǐng xū, hé zhōu cì shǐ hú sī xiǎn gōng kè liáng lì yáng zhèn. dīng hài, gāo lì guó qiǎn shǐ cháo gòng. shì yuè, hóu jǐng fèi liáng jiǎn wén, lì xiāo dòng wèi zhǔ. liù yuè gēng wǔ, yǐ qián sī kōng sī mǎ zi rú wèi tài wèi. qī yuè rén shēn, rú rú qiǎn shǐ cháo gòng. guǐ yǒu, xíng tái láng xíng jǐng yuǎn pò liáng lóng ān shù, huò zhèn chéng lǐ luò wén. jǐ mǎo, gǎi xiǎn yáng diàn wèi zhāo yáng diàn. jiǔ yuè rén shēn, zhào miǎn zhū jì zuò tún mù zá sè yì lì zhī tú wèi bái hù. guǐ sì, dì rú zhào dìng èr zhōu, yīn rú jìn yáng. dōng shí yuè wù shēn, qǐ xuān guāng jiàn shǐ jiā fú rén shòu zhū diàn. gēng shēn, xiāo yì qiǎn shǐ cháo gòng. dīng mǎo, wén xiāng huáng dì shén zhǔ rù yú miào. shí yī yuè, hóu jǐng fèi liáng zhǔ, jiàn jí wěi wèi yú jiàn yè, zì chēng yuē hàn. shí èr yuè, zhōng shān wáng cú.
二年春正月丁未，梁湘東王蕭繹遣使朝貢。辛亥，有事於圓丘，以神武皇帝配。 癸亥，親耕籍田於東郊。乙酉，前黃門侍郎元世寶、通直散騎侍郎彭貴平謀逆，免 死配邊。有事於太廟。甲戌，帝泛舟於城東。二月壬辰，太尉彭樂謀反，伏誅。壬 寅，茹茹國遣使朝貢。三月丙午，襄城王氵肓薨。己未，詔梁承制湘東王繹為梁使 持節、假黃鉞、相國，建梁台，總百揆，承制。梁交州刺史李景盛、梁州刺史馬嵩 仁、義州刺史夏侯珍洽、新州刺史李漢等並率州內附。庚申，司空司馬子如坐事免。 夏四月壬辰，梁王蕭繹遣使朝貢。閏月乙丑，室韋國遣使朝貢。五月丙戌，合州刺 史斛斯顯攻克梁歷陽鎮。丁亥，高麗國遣使朝貢。是月，侯景廢梁簡文，立蕭棟為 主。六月庚午，以前司空司馬子如為太尉。七月壬申，茹茹遣使朝貢。癸酉，行台 郎邢景遠破梁龍安戍，獲鎮城李洛文。己卯，改顯陽殿為昭陽殿。九月壬申，詔免 諸伎作、屯、牧、雜色役隸之徒為白戶。癸巳，帝如趙、定二州，因如晉陽。冬十 月戊申，起宣光、建始、嘉福、仁壽諸殿。庚申，蕭繹遣使朝貢。丁卯，文襄皇帝 神主入於廟。十一月，侯景廢梁主，僭即偽位於建鄴，自稱曰漢。十二月，中山王 殂。

sān nián chūn zhēng yuè bǐng shēn, dì qīn tǎo kù mò xī yú dài jùn, dà pò zhī, huò zá chù shí yú wàn, fēn lài jiāng shì gè yǒu chà. yǐ xī kǒu fù shān dōng wèi mín. èr yuè, rú rú zhǔ ā nà guī wèi tū jué lǔ suǒ pò, guī zì shā, qí tài zǐ ān luó chén jí guī cóng dì dēng zhù qí lì fā zhù zi kù tí bìng yōng zhòng lái bēn. rú rú yú zhòng lì zhù cì zǐ tiě fá wèi zhǔ. xīn chǒu, qì dān qiǎn shǐ cháo gòng. sān yuè wù zǐ, yǐ sī zhōu mù qīng hé wáng yuè wèi shǐ chí jié nán dào dà dū dū, sī tú pān xiāng lè wèi shǐ chí jié dōng nán dào dà dū dū, jí xíng tái xīn shù lǜ zhòng nán fá. guǐ sì, zhào jìn liáng wáng xiāo yì wèi liáng zhǔ. xià sì yuè rén shēn, dōng nán dào héng tái xīn shù yú guǎng líng sòng chuán guó xǐ. jiǎ shēn, yǐ lì bù shàng shū yáng yīn wèi shàng shū yòu pū shè. bǐng shēn, shì wéi guó qiǎn shǐ cháo gòng. liù yuè yǐ hài, qīng hé wáng yuè děng bān shī. dīng wèi, dì zhì zì jìn yáng. yǐ mǎo, dì rú jìn yáng. jiǔ yuè xīn mǎo, dì zì bīng zhōu xìng lí shí. dōng shí yuè yǐ wèi, zhì huáng lú lǐng, réng qǐ zhǎng chéng, běi zhì shè gàn shù sì bǎi yú lǐ, lì sān shí liù shù. shí yī yuè xīn sì, liáng wáng xiāo yì jí dì wèi yú jiāng líng, shì wèi yuán dì, qiǎn shǐ cháo gòng. shí èr yuè rén zǐ, dì hái gōng. wù wǔ, dì rú jìn yáng.
三年春正月丙申，帝親討庫莫奚於代郡，大破之，獲雜畜十餘萬，分賚將士各 有差。以奚口付山東為民。二月，茹茹主阿那瑰為突厥虜所破，瑰自殺，其太子庵 羅辰及瑰從弟登注俟利發、注子庫提並擁眾來奔。茹茹餘眾立注次子鐵伐為主。辛 丑，契丹遣使朝貢。三月戊子，以司州牧清河王岳為使持節、南道大都督，司徒潘 相樂為使持節、東南道大都督，及行台辛術率眾南伐。癸巳，詔進梁王蕭繹為梁主。 夏四月壬申，東南道行台辛術於廣陵送傳國璽。甲申，以吏部尚書楊愔為尚書右仆 射。丙申，室韋國遣使朝貢。六月乙亥，清河王岳等班師。丁未，帝至自晉陽。乙 卯，帝如晉陽。九月辛卯，帝自并州幸離石。冬十月乙未，至黃櫨嶺，仍起長城， 北至社干戍四百餘里，立三十六戍。十一月辛巳，梁王蕭繹即帝位於江陵，是為元 帝，遣使朝貢。十二月壬子，帝還宮。戊午，帝如晉陽。

sì nián chūn zhēng yuè bǐng zǐ, shān hú wéi lí shí. wù yín, dì tǎo zhī, wèi zhì, hú yǐ táo cuàn, yīn xún sān duī shù, dà shòu ér guī. wù yín, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. jǐ chǒu, gǎi zhù xīn qián, wén yuē cháng píng wǔ zhū. èr yuè, sòng rú rú zhǔ tiě fá fù dēng zhù jí zi kù tí hái běi. tiě fá xún wèi qì dān suǒ shā, guó rén fù lì dēng zhù wèi zhǔ, réng wèi qí dà rén ā fù tí děng suǒ shā, guó rén fù lì kù tí wèi zhǔ. xià sì yuè wù xū, dì hái gōng. wù wǔ, xī nán yǒu dà shēng rú léi. wǔ yuè gēng wǔ, dì xiào liè yú lín lǜ shān. wù zǐ, hái gōng. jiǔ yuè, qì dān fàn sāi. rén wǔ, dì běi xún jì dìng yōu ān, réng běi tǎo qì dān. dōng shí yuè dīng yǒu, dì zhì píng zhōu, suì cóng xī dào qù zhǎng qiàn. zhào sī tú pān xiāng lè lǜ jīng qí wǔ qiān zì dōng dào qù qīng shān. xīn chǒu, zhì bái láng chéng. rén yín, jīng chāng lí chéng. fù zhào ān dé wáng hán guǐ lǜ jīng qí sì qiān dōng qù, duàn qì dān zǒu lù. guǐ mǎo, zhì yáng shī shuǐ, bèi dào jiān xíng, yǎn xí qì dān. jiǎ chén, dì qīn yú shān lǐng, wèi shì zú xiān, zhǐ huī fèn jī, dà pò zhī, lǔ huò shí wàn yú kǒu zá chù shù shí wàn tóu. lè yòu yú qīng shān dà pò qì dān bié bù. suǒ lǔ shēng kǒu jiē fēn zhì zhū zhōu. shì xíng yě, dì lù tóu tǎn bó, zhòu yè bù xī, xíng qiān yú lǐ, wéi shí ròu yǐn shuǐ, zhuàng qì mí lì. dīng wèi, zhì yíng zhōu. dīng sì, dēng jié shí shān, lín cāng hǎi. shí yī yuè jǐ wèi, dì zì píng zhōu, suì rú jìn yáng. rùn yuè rén yín, liáng dì qiǎn shǐ lái pìn. shí èr yuè jǐ wèi, tū jué fù gōng rú rú, rú rú jǔ guó nán bēn. guǐ hài, dì zì jìn yáng běi tǎo tū jué, yíng nà rú rú. nǎi fèi qí zhǔ kù tí, lì ā nà guī zi ān luó chén wèi zhǔ, zhì zhī mǎ yì chuān, gěi qí bǐng xì zēng bó. qīn zhuī tū jué yú shuò zhōu, tū jué qǐng jiàng, xǔ zhī ér hái. yú shì gòng xiàn xiāng jì.
四年春正月丙子，山胡圍離石。戊寅，帝討之，未至，胡已逃竄，因巡三堆戍， 大狩而歸。戊寅，庫莫奚遣使朝貢。己丑，改鑄新錢，文曰「常平五銖」。二月， 送茹茹主鐵伐父登注及子庫提還北。鐵伐尋為契丹所殺，國人復立登注為主，仍為 其大人阿富提等所殺，國人復立庫提為主。夏四月戊戌，帝還宮。戊午，西南有大 聲如雷。五月庚午，帝校獵於林慮山。戊子，還宮。九月，契丹犯塞。壬午，帝北 巡冀、定、幽、安，仍北討契丹。冬十月丁酉，帝至平州，遂從西道趣長塹。詔司 徒潘相樂率精騎五千自東道趣青山。辛丑，至白狼城。壬寅，經昌黎城。復詔安德 王韓軌率精騎四千東趣，斷契丹走路。癸卯，至陽師水，倍道兼行，掩襲契丹。甲 辰，帝親逾山嶺，為士卒先，指麾奮擊，大破之，虜獲十萬餘口、雜畜數十萬頭。 樂又於青山大破契丹別部。所虜生口皆分置諸州。是行也，帝露頭袒膊，晝夜不息， 行千餘里，唯食肉飲水，壯氣彌厲。丁未，至營州。丁巳，登碣石山，臨滄海。十 一月己未，帝自平州，遂如晉陽。閏月壬寅，梁帝遣使來聘。十二月己未，突厥復 攻茹茹，茹茹舉國南奔。癸亥，帝自晉陽北討突厥，迎納茹茹。乃廢其主庫提，立 阿那瑰子庵羅辰為主，置之馬邑川，給其稟餼繒帛。親追突厥於朔州，突厥請降， 許之而還。於是貢獻相繼。

wǔ nián chūn zhēng yuè guǐ sì, dì tǎo shān hú, cóng lí shí dào. qiǎn tài shī xián yáng wáng hú lǜ jīn cóng xiǎn zhōu dào, cháng shān wáng yǎn cóng jìn zhōu dào, jǐ jiǎo jiā gōng, dà pò zhī, zhǎn shǒu shù wàn, huò zá chù shí yú wàn, suì píng shí lóu. shí lóu jué xiǎn, zì wèi shì suǒ bù néng zhì. yú shì yuǎn jìn shān hú mò bù shè fú. shì yuè zhōu wén dì fèi xī wèi zhǔ, lì qí wáng kuò, shì wèi gōng dì. sān yuè, rú rú ān luó chén pàn, dì qīn tǎo, dà pò zhī, chén fù zǐ běi dùn. tài bǎo hè bá rén zuò wéi jié dù chú míng. xià sì yuè, rú rú kòu sì zhōu. dīng sì, dì zì jìn yáng tǎo zhī, zhì héng zhōu huáng guā duī, lǔ qí zǒu. shí dà jūn yǐ hái, dì lǜ huī xià qiān yú qí, yù rú rú bié bù shù wàn, sì miàn wéi bī. dì shén sè zì ruò, zhǐ huà xíng shì, lǔ zhòng pī mǐ, suì zòng bīng kuì wéi ér chū. lǔ nǎi tuì zǒu, zhuī jī zhī, fú shī èr shí lǐ, huò ān luó chén qī zǐ jí shēng kǒu sān wàn yú rén. wǔ yuè dīng hài, dì dòu gān qì dān děng guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng. dīng wèi, běi tǎo rú rú, dà pò zhī. liù yuè, rú rú lǜ bù zhòng dōng xǐ, jiāng nán qīn. dì lǜ qīng qí yú jīn shān xià yāo jī zhī, rú rú wén ér yuǎn dùn. qiū qī yuè wù zǐ, sù shèn qiǎn shǐ cháo gòng. rén chén, jiàng zuì rén. gēng xū, dì zhì zì běi fá. bā yuè dīng sì, tū jué qiǎn shǐ cháo gòng. gēng zǐ, yǐ sī zhōu mù qīng hé wáng yuè wèi tài bǎo, sī kōng wèi càn wèi sī tú, tài zǐ tài shī hóu mò chén xiāng wèi sī kōng, shàng shū lìng píng yáng wáng yān lù shàng shū shì, cháng shān wáng yǎn wèi shàng shū lìng, zhōng shū lìng shàng dǎng wáng huàn wèi shàng shū zuǒ pú shè. yǐ hài, yí tóng sān sī yuán xù yǐ zuì cì sǐ. dīng chǒu, dì xìng jìn yáng. jǐ mǎo, kāi fǔ yí tóng sān sī lù shàng shū shì píng yuán wáng gāo lóng zhī hōng. shì yuè, zhào cháng shān wáng yǎn shàng dǎng wáng huàn qīng hé wáng yuè píng yuán wáng duàn sháo děng lǜ zhòng yú luò yáng xī nán zhù fá è chéng xīn chéng yán chéng hé nán chéng. jiǔ yuè, dì qīn zì lín xìng, yù yǐ zhì zhōu shī. zhōu shī bù chū, nǎi rú jìn yáng. dōng shí yuè, xī wèi fá liáng yuán dì yú jiāng líng. zhào qīng hé wáng yuè hé dōng wáng pān xiāng lè píng yuán wáng duàn sháo děng lǜ zhòng jiù zhī, wèi zhì ér jiāng líng xiàn, liáng yuán dì wèi xī wèi jiāng yú jǐn suǒ shā. liáng jiāng wáng sēng biàn zài jiàn kāng, gòng tuī jìn ān wáng xiāo fāng zhì wèi tài zǎi dū du zhōng wài zhū jūn, chéng zhì zhì bǎi guān. shí èr yuè gēng shēn, dì běi xún zhì dá sù lǐng, lǎn shān chuān xiǎn yào, jiāng qǐ zhǎng chéng.
五年春正月癸巳，帝討山胡，從離石道。遣太師、咸陽王斛律金從顯州道，常 山王演從晉州道，掎角夾攻，大破之，斬首數萬，獲雜畜十餘萬，遂平石樓。石樓 絕險，自魏世所不能至。於是遠近山胡莫不懾服。是月周文帝廢西魏主，立齊王廓， 是為恭帝。三月，茹茹庵羅辰叛，帝親討，大破之，辰父子北遁。太保賀拔仁坐違 節度除名。夏四月，茹茹寇肆州。丁巳，帝自晉陽討之，至恆州黃瓜堆，虜騎走。 時大軍已還，帝率麾下千餘騎，遇茹茹別部數萬，四面圍逼。帝神色自若，指畫形 勢，虜眾披靡，遂縱兵潰圍而出。虜乃退走，追擊之，伏屍二十里，獲庵羅辰妻子 及生口三萬餘人。五月丁亥，地豆乾、契丹等國並遣使朝貢。丁未，北討茹茹，大 破之。六月，茹茹率部眾東徙，將南侵。帝率輕騎於金山下邀擊之，茹茹聞而遠遁。 秋七月戊子，肅慎遣使朝貢。壬辰，降罪人。庚戌，帝至自北伐。八月丁巳，突厥 遣使朝貢。庚子，以司州牧、清河王岳為太保，司空尉粲為司徒，太子太師侯莫陳 相為司空，尚書令、平陽王淹錄尚書事，常山王演為尚書令，中書令、上黨王渙為 尚書左僕射。乙亥，儀同三司元旭以罪賜死。丁丑，帝幸晉陽。己卯，開府儀同三 司、錄尚書事、平原王高隆之薨。是月，詔常山王演、上黨王渙、清河王岳、平原 王段韶等率眾於洛陽西南筑伐惡城、新城、嚴城、河南城。九月，帝親自臨幸，欲 以致周師。周師不出，乃如晉陽。冬十月，西魏伐梁元帝於江陵。詔清河王岳、河 東王潘相樂、平原王段韶等率眾救之，未至而江陵陷，梁元帝為西魏將于謹所殺。 梁將王僧辯在建康，共推晉安王蕭方智為太宰、都督中外諸軍，承制置百官。十二 月庚申，帝北巡至達速嶺，覽山川險要，將起長城。

liù nián chūn zhēng yuè rén yín, qīng hé wáng yuè yǐ zhòng jūn dù jiāng, kè xià shǒu. sòng liáng yǐng zhōu cì shǐ lù fǎ hé. zhào yǐ liáng sàn qí cháng shì zhēn yáng hóu xiāo míng wèi liáng zhǔ, qiǎn shàng shū zuǒ pú shè shàng dǎng wáng huàn lǜ zhòng sòng zhī. èr yuè jiǎ zǐ, yǐ lù fǎ hé wèi shǐ chí jié dū du jīng yōng jiāng bā liáng yì xiāng wàn jiāo guǎng shí zhōu zhū jūn shì tài wèi gōng dà dū dū xī nán dào dà xíng tái, liáng zhèn běi jiāng jūn shì zhōng jīng zhōu cì shǐ sòng qiàn wèi shǐ chí jié biāo qí dà jiāng jūn yǐng zhōu cì shǐ. jiǎ xū, shàng dǎng wáng huàn kè qiào jùn. sān yuè bǐng xū, shàng dǎng wáng huàn kè dōng guān, zhǎn liáng jiāng péi zhī héng, fú zhǎn shù qiān. bǐng shēn, dì zhì zì jìn yáng. fēng shì zōng èr zi xiào háng wèi guǎng níng wáng, yán zōng wèi ān dé wáng. wù xū, dì lín zhāo yáng diàn tīng yù jué sòng. xià sì yuè gēng shēn, dì rú jìn yáng. dīng mǎo, yí tóng xiāo guǐ kè liáng jìn xī chéng, yǐ wèi jiāng zhōu. wù yín, tū jué qiǎn shǐ cháo gòng. liáng fǎn rén lǐ shān huā zì hào tiān zǐ, bī lǔ shān chéng. wǔ yuè yǐ yǒu, zhèn chéng lǐ zhòng kǎn jī zhǎn zhī. gēng yín, dì zhì zì jìn yáng. xiāo míng rù yú jiàn yè. dīng wèi, rú rú qiǎn shǐ cháo gòng. liù yuè rén zǐ, zhào yuē: liáng guó gòu huò, zhǔ sàng chén lí, tì bǐ yán fāng, jǐn shēng jīng jí. xìng wáng jì jué, yì zài yú wǒ, nà yǐ zhǎng jūn, zhěng qí wēi bì, bǐ sòng liáng zhǔ, yǐ rù jīn líng. fān lǐ jì xiū, fēn yì fāng dǔ. yuè niǎo zhī sī, qǐ wàng nán zhī, fán shì liáng mín, yí tīng fǎn guó, yǐ lǐ fā qiǎn. dīng mǎo, dì rú jìn yáng. rén shēn, qīn tǎo rú rú. jiǎ xū, zhū jūn dà huì yú qí lián chí. yǐ hài, chū sài, zhì shè dí gǔ, bǎi yú lǐ nèi wú shuǐ quán, liù jūn kě fá, é ér dà yǔ. wù yín, liáng zhǔ xiāo míng qiǎn qí zi zhāng jiān shì zhōng yuán mì jiān sàn qí cháng shì yáng yù fèng biǎo cháo gòng. qiū qī yuè jǐ mǎo, dì dùn bái dào, liú zī zhòng, qīn lǜ qīng qí wǔ qiān zhuī rú rú. rén wǔ, jí yú huái shuò zhèn. dì gōng dāng shǐ shí, pín dà pò zhī, suì zhì wò yě, huò qí qí lì ǎi yān lì lóu ā dì tǔ tóu fà yù jiǔ lǘ zhuàng yán děng, bìng kǒu èr wàn yú, niú yáng shù shí wàn tóu. rú rú qí lì yù jiǔ lǘ lǐ jiā tí lǜ bù rén shù bǎi jiàng. rén chén, dì hái jìn yáng. jiǔ yuè yǐ mǎo, dì zhì zì jìn yáng. dōng shí yuè, liáng jiāng chén bà xiān xí wáng sēng biàn, shā zhī, fèi xiāo míng, fù lì xiāo fāng zhì wèi zhǔ. xīn hài, dì rú jìn yáng. shí yī yuè bǐng xū, gāo lì qiǎn shǐ cháo gòng. liáng qín zhōu cì shǐ xú sì huī nán yù zhōu cì shǐ rèn yuē děng xí jù shí tóu chéng, bìng yǐ zhōu nèi fù. rén chén, dà dū dū xiāo guǐ lǜ zhòng zhì jiāng, qiǎn dū du liǔ dá mó děng dù jiāng zhèn shí tóu. dōng nán dào héng tái zhào yàn shēn huò qín jùn děng wǔ chéng, hù èr wàn yú, suǒ zài ān jí zhī. jǐ hài, tài bǎo sī zhōu mù qīng hé wáng yuè hōng. shì yuè, liǔ dá mó wèi bà xiān gōng bī, yǐ shí tóu jiàng. shí èr yuè wù shēn, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. shì nián, fā fū yī bǎi bā shí wàn rén zhú zhǎng chéng, zì yōu zhōu běi xià kǒu zhì héng zhōu jiǔ bǎi yú lǐ.
六年春正月壬寅，清河王岳以眾軍渡江，克夏首。送梁郢州刺史陸法和。詔以 梁散騎常侍、貞陽侯蕭明為梁主，遣尚書左僕射、上黨王渙率眾送之。二月甲子， 以陸法和為使持節、都督荊雍江巴梁益湘萬交廣十州諸軍事、太尉公、大都督、西 南道大行台，梁鎮北將軍、侍中、荊州刺史宋蒨為使持節、驃騎大將軍、郢州刺史。 甲戌，上黨王渙克譙郡。三月丙戌，上黨王渙克東關，斬梁將裴之橫，俘斬數千。 丙申，帝至自晉陽。封世宗二子孝珩為廣寧王，延宗為安德王。戊戌，帝臨昭陽殿 聽獄決訟。夏四月庚申，帝如晉陽。丁卯，儀同蕭軌克梁晉熙城，以為江州。戊寅， 突厥遣使朝貢。梁反人李山花自號天子，逼魯山城。五月乙酉，鎮城李仲侃擊斬之。 庚寅，帝至自晉陽。蕭明入於建鄴。丁未，茹茹遣使朝貢。六月壬子，詔曰：「梁 國遘禍，主喪臣離，逷彼炎方，盡生荊棘。興亡繼絕，義在於我，納以長君，拯其 危弊，比送梁主，已入金陵。藩禮既修，分義方篤。越鳥之思，豈忘南枝，凡是梁 民，宜聽反國，以禮發遣。」丁卯，帝如晉陽。壬申，親討茹茹。甲戌，諸軍大會 於祁連池。乙亥，出塞，至厙狄谷，百餘里內無水泉，六軍渴乏，俄而大雨。戊寅， 梁主蕭明遣其子章、兼侍中袁泌、兼散騎常侍楊裕奉表朝貢。秋七月己卯，帝頓白 道，留輜重，親率輕騎五千追茹茹。壬午，及於懷朔鎮。帝躬當矢石，頻大破之， 遂至沃野，獲其俟利藹焉力婁阿帝、吐頭髮郁久閭狀延等，並口二萬餘，牛羊數十 萬頭。茹茹俟利郁久閭李家提率部人數百降。壬辰，帝還晉陽。九月乙卯，帝至自 晉陽。冬十月，梁將陳霸先襲王僧辯，殺之，廢蕭明，復立蕭方智為主。辛亥，帝 如晉陽。十一月丙戌，高麗遣使朝貢。梁秦州刺史徐嗣輝、南豫州刺史任約等襲據 石頭城，並以州內附。壬辰，大都督蕭軌率眾至江，遣都督柳達摩等渡江鎮石頭。 東南道行台趙彥深獲秦郡等五城，戶二萬餘，所在安輯之。己亥，太保、司州牧、 清河王岳薨。是月，柳達摩為霸先攻逼，以石頭降。十二月戊申，庫莫奚遣使朝貢。 是年，發夫一百八十萬人築長城，自幽州北夏口至恆州九百餘里。

qī nián chūn zhēng yuè jiǎ chén, dì zhì zì jìn yáng. yú yè chéng xī mǎ shè, dà jí zhòng shù ér guān zhī. èr yuè xīn wèi, zhào cháng shān wáng yǎn děng yú liáng fēng táng dú shàng shū zòu àn, lùn dìng dé shī, dì qīn jué zhī. sān yuè dīng yǒu, dà dū dū xiāo guǐ děng lǜ zhòng jì jiāng. xià sì yuè yǐ chǒu, yí tóng lóu ruì lǜ zhòng tǎo lǔ yáng mán, dà pò zhī. dīng mǎo, zhào zào jīn huá diàn. wǔ yuè bǐng shēn, hàn yáng wáng qià hōng. shì yuè, dì yǐ ròu wèi duàn cí, suì bù dé shí. liù yuè yǐ mǎo, xiāo guǐ děng yǔ liáng shī zhàn yú zhōng shān zhī xī, yù lín yǔ, shī lì, guǐ jí dū du lǐ xī guāng wáng jìng bǎo dōng fāng lǎo jūn sī péi yīng qǐ bìng méi, tǔ zú sàn hái zhě shí èr sān. yǐ chǒu, liáng xiāng zhōu cì shǐ wáng lín xiàn xún xiàng. shì nián, xiū guǎng sān tái gōng diàn. qiū qī yuè jǐ hài, dà shè tiān xià. bā yuè gēng shēn, dì rú jìn yáng. jiǔ yuè jiǎ chén, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. dōng shí yuè bǐng xū, qì dān qiǎn shǐ cháo gòng. shì yuè, fā shān dōng guǎ fù èr qiān liù bǎi rén yǐ pèi jūn shì, yǒu fū ér làn duó zhě wǔ fēn zhī yī. shì yuè, zhōu wén dì cú. shí yī yuè rén zǐ, zhào yuē:
七年春正月甲辰，帝至自晉陽。於鄴城西馬射，大集眾庶而觀之。二月辛未， 詔常山王演等於涼風堂讀尚書奏按，論定得失，帝親決之。三月丁酉，大都督蕭軌 等率眾濟江。夏四月乙丑，儀同婁睿率眾討魯陽蠻，大破之。丁卯，詔造金華殿。 五月丙申，漢陽王洽薨。是月，帝以肉為斷慈，遂不得食。六月乙卯，蕭軌等與梁 師戰於鐘山之西，遇霖雨，失利，軌及都督李希光、王敬寶、東方老、軍司裴英起 並沒，土卒散還者十二三。乙丑，梁湘州刺史王琳獻馴象。是年，修廣三台宮殿。 秋七月己亥，大赦天下。八月庚申，帝如晉陽。九月甲辰，庫莫奚遣使朝貢。冬十 月丙戌，契丹遣使朝貢。是月，發山東寡婦二千六百人以配軍士，有夫而濫奪者五 分之一。是月，周文帝殂。十一月壬子，詔曰：

kūn shān zuò zhèn, jué hào shén zhōu yíng hǎi wèi chí, shì chēng chì xiàn. zhēng mín nǎi lì, sī mù cún yān. wáng zhě zhī zhì, yán gé dié qǐ, fāng gē chéng zāi, zhào fēn shí èr, shuǐ tǔ jì píng, hái fù jiǔ zhōu. dào huò fán jiǎn, yì zài tōng shí, yīn yīn yú xià, yuán suǒ gǎi zuò. rán zé rì yuè chán yú tiān cì, wáng gōng guó yú dì yě, jiē suǒ yǐ shàng yè xuán yí, xià fú chuān yuè. dǎi yú qín zhèng, biān tà qū yǔ, bà hóu zhì shǒu, tiān xià wèi jiā. jì liǎng hàn chéng jī, cáo mǎ shǔ tǒng, qí jiān sǔn yì, nán yǐ shèng yán. wèi zì xiào chāng zhī jì, shù zhōng jiāo fǒu, lù qù gōng shì, zhèng chū duō mén, yì guān dào jǐn, qián shǒu tú tàn. tóng mǎ tiě jìng zhī tú. hēi shān qīng dú zhī lǚ, xiāo zhāng jìn zhào, shǐ tū yàn qín, gāng jì cóng zī ér tuí, yí zhāng yīn cǐ ér wěn. shì shǐ háo jiā dà zú, jiū lǜ xiāng bù, tuō jī qín wáng, guī zì shǔ zhì. huò wài jiā gōng zhǔ, nǚ yè nèi chéng, mèi lì nà cái, qǐ lì zhōu jùn. lí dà hé xiǎo, běn zhú shí yí, bù zhú fēn fú, gài bù huò yǐ, mù shǒu lìng zhǎng, xū zēng qí shù, qiú gōng lù shí, liàng zú wèi fán, sǔn hài gōng sī, wèi bì shū jiǔ, jì guāi wèi zhèng zhī lǐ, tú yǒu qū yáng zhī fèi. zì ěr yīn xún, wèi huáng shān gǎi. zhèn yín yīng bǎo lì, gōng lín bā huāng, jiàn guó jīng yě, wù cún jiǎn yì. jiāng yù zhèn zào guī jìng, fǎn báo hái chún, gǒu shī qí zhōng, lǐ cóng kān zhèng. bàng guān jiù shǐ, tì tīng qián yán, zhōu yuē chéng kāng, hàn chēng wén jǐng, biān hù zhī duō, gǔ jīn wèi zuì. ér dīng kǒu miè yú chóu rì, shǒu lìng bèi yú xī chén, fēi suǒ yǐ yù sú diào fēng, shì mín guǐ wù. qiě wǔ lǐng nèi bīn, sān jiāng nǎi huà, tà tǔ kāi jiāng, lì qióng nán hǎi. dàn yào huāng zhī suǒ, jiù duō fú wěi, bǎi shì zhī yì, biàn lì zhōu míng, sān hù zhī mín, kōng zhāng jùn mù. pì zhū mù quǎn, yóu bǐ ní lóng, xún míng dū shí, shì guī wū yǒu. jīn suǒ bìng shěng, yī yī bié zhì.
崑山作鎮，厥號神州；瀛海為池，是稱赤縣。蒸民乃粒，司牧存焉。王者之制， 沿革迭起，方割成災，肇分十二，水土既平，還復九州。道或繁簡，義在通時，殷 因於夏，元所改作。然則日月纏於天次，王公國於地野，皆所以上葉玄儀，下符川 岳。逮於秦政，鞭撻區宇，罷侯置守，天下為家。洎兩漢承基，曹、馬屬統，其間 損益，難以勝言。魏自孝昌之季，數鍾澆否，祿去公室，政出多門，衣冠道盡，黔 首塗炭。銅馬、鐵脛之徒。黑山、青犢之侶，梟張晉、趙，豕突燕、秦，綱紀從茲 而頹，彝章因此而紊。是使豪家大族，鳩率鄉部，托跡勤王，規自署置。或外家公 主，女謁內成，昧利納財，啟立州郡。離大合小，本逐時宜，部竹分符，蓋不獲已， 牧守令長，虛增其數，求功錄實，諒足為煩，損害公私，為弊殊久，既乖為政之禮， 徒有驅羊之費。自爾因循，未遑刪改。朕寅膺寶曆，恭臨八荒，建國經野，務存簡 易。將欲鎮躁歸靜，反薄還淳，苟失其中，理從刊正。傍觀舊史，逖聽前言，周曰 成、康，漢稱文、景，編戶之多，古今為最。而丁口滅於疇日，守令倍於昔辰，非 所以馭俗調風，示民軌物。且五嶺內賓，三江乃化，拓土開疆，利窮南海。但要荒 之所，舊多浮偽，百室之邑，便立州名，三戶之民，空張郡目。譬諸木犬，猶彼泥 龍，循名督實，事歸烏有。今所並省，一依別制。

yú shì bìng shěng sān zhōu yī bǎi wǔ shí sān jùn wǔ bǎi bā shí jiǔ xiàn èr zhèn èr shí liù shù. yòu zhì cì shǐ lìng jǐn xíng jiān, bù gěi gān wù. shí èr yuè, xī wèi xiāng yǔ wén jué shòu wèi chán. xiān shì, zì xī hé zǒng qín shù zhú zhǎng chéng dōng zhì yú hǎi, qián hòu suǒ zhú dōng xī fán sān qiān yú lǐ, lǜ shí lǐ yī shù, qí yào hài zhì zhōu zhèn, fán èr shí wǔ suǒ.
於是並省三州、一百五十三郡、五百八十九縣、二鎮二十六戍。又制刺史令盡 行兼，不給乾物。十二月，西魏相宇文覺受魏禪。先是，自西河總秦戍築長城東至 於海，前後所築東西凡三千餘里，率十里一戍，其要害置州鎮，凡二十五所。

bā nián chūn sān yuè, dà rè, rén huò yē sǐ. xià sì yuè gēng wǔ, zhào zhū qǔ xiā xiè xiàn há zhī lèi, xī lìng tíng duàn, wéi tīng bǔ yú. yǐ yǒu, zhào gōng sī yīng yào jù yì jìn jué. yǐ tài shī xián yáng wáng hú lǜ jīn wèi yòu chéng xiàng, qián dà jiāng jūn fú fēng wáng kě zhū hún dào yuán wèi tài fù, kāi fǔ yí tóng sān sī hè bá rén wèi tài bǎo, shàng shū lìng cháng shān wáng yǎn wèi sī kōng lù shàng shū shì, zhǎng guǎng wáng zhàn wèi shàng shū lìng, shàng shū yòu pú shè yáng yīn wèi shàng shū zuǒ pú shè, yǐ bìng shěng shàng shū yòu pú shè cuī xiān wèi shàng shū yòu pú shè, shàng dǎng wáng huàn lù shàng shū shì. shì yuè, dì zài chéng dōng mǎ shè, chì jīng shī fù nǚ xī fù guān, bù fù zhě zuì yǐ jūn fǎ, qī rì nǎi zhǐ. wǔ yuè xīn yǒu, jì zhōu mín liú xiàng yú jīng shī móu nì, dǎng yǔ jiē fú zhū. qiū bā yuè jǐ sì, kù mò xī qiǎn shǐ cháo gòng. gēng chén, zhào qiū jiāo dì xiá shí sì, jiē yǎng shì qǔ, shǎo láo bù dé pōu gē, yǒu sī jiān shì, bì lìng fēng bèi nóng shè xiān cán, jiǔ ròu ér yǐ yú méi fēng yǔ sī mín sī lù líng xīng zá sì, guǒ bǐng jiǔ pú. wéi dāng wù jǐn chéng jìng, yì tóng rú zài. zì xià zhì jiǔ yuè, hé běi liù zhōu hé nán shí èr zhōu jī nèi bā jùn dà huáng. shì yuè, fēi zhì jīng shī, bì rì, shēng rú fēng yǔ. jiǎ chén, zhào jīn nián zāo huáng zhī chù miǎn zū. shì yuè, zhōu zhǒng zǎi yǔ wén hù shā qí zhǔ mǐn dì ér lì dì dì yù, shì wèi míng dì. dōng shí yuè yǐ hài, chén bà xiān shì qí zhǔ fāng zhì zì lì, shì wèi chén wǔ dì, qiǎn shǐ chēng fān cháo gòng. shì nián, yú zhǎng chéng nèi zhú zhòng chéng, zì kù luò bá ér dōng zhì yú wù hé shù, fán sì bǎi yú lǐ.
八年春三月，大熱，人或暍死。夏四月庚午，詔諸取蝦蟹蜆蛤之類，悉令停斷， 唯聽捕魚。乙酉，詔公私鷹鷂俱亦禁絕。以太師、咸陽王斛律金為右丞相，前大將 軍、扶風王可朱渾道元為太傅，開府儀同三司賀拔仁為太保，尚書令、常山王演為 司空、錄尚書事，長廣王湛為尚書令，尚書右僕射楊愔為尚書左僕射，以並省尚書 右僕射崔暹為尚書右僕射，上黨王渙錄尚書事。是月，帝在城東馬射，敕京師婦女 悉赴觀，不赴者罪以軍法，七日乃止。五月辛酉，冀州民劉向於京師謀逆，黨與皆 伏誅。、秋八月己巳，庫莫奚遣使朝貢。庚辰，詔丘、郊、禘、祫、時祀，皆仰市 取，少牢不得剖割，有司監視，必令豐備；農社先蠶，酒肉而已；雩、禖、風、雨、 司民、司祿、靈星、雜祀，果餅酒脯。唯當務盡誠敬，義同如在。自夏至九月，河 北六州、河南十二州、畿內八郡大蝗。是月，飛至京師，蔽日，聲如風雨。甲辰， 詔今年遭蝗之處免租。是月，周冢宰宇文護殺其主閔帝而立帝弟毓，是為明帝。冬 十月乙亥，陳霸先弒其主方智自立，是為陳武帝，遣使稱藩朝貢。是年，於長城內 築重城，自庫洛拔而東至於塢紇戍，凡四百餘里。

jiǔ nián chūn èr yuè dīng hài, jiàng zuì rén. jǐ chǒu, zhào xiàn zhòng dōng yī yuè liáo yě, bù dé tā shí xíng huǒ, sǔn kūn chóng cǎo mù. sān yuè dīng yǒu, dì zhì zì jìn yáng. xià sì yuè xīn sì, dà shè. shì xià, dà hàn. dì yǐ qí yǔ bù yīng, huǐ xī mén bào cí, jué qí zhǒng. shān dōng dà huáng, chà fū yì bǔ ér kēng zhī. shì yuè, běi yù zhōu cì shǐ sī mǎ xiāo nán yǐ chéng pàn, rù yú zhōu. wǔ yuè xīn chǒu, shàng shū lìng zhǎng guǎng wáng zhàn lù shàng shū shì, biāo qí dà jiāng jūn píng qín wáng guī yàn wèi shàng shū zuǒ pú shè. jiǎ chén, yǐ qián shàng shū zuǒ pú shè yáng yīn wèi shàng shū lìng. liù yuè yǐ chǒu, dì zì jìn yáng běi xún. jǐ sì, zhì qí lián chí. wù yín, hái jìn yáng. qiū qī yuè xīn chǒu, gěi jīng jī lǎo rén liú nú děng jiǔ bǎi sì shí sān rén bǎn zhí jí zhàng mào gè yǒu chà. wù shēn, zhào zhào yàn yíng dìng nán yíng wǔ zhōu jí sī zhōu guǎng píng qīng hé èr jùn qù nián zhōng lào sǔn tián, jiān chūn xià shǎo yǔ, miáo jià báo zhě, miǎn jīn nián zū fù. bā yuè yǐ chǒu, zhì zì jìn yáng. jiǎ xū, dì rú jìn yáng. shì yuè, chén jiāng zhōu cì shǐ shěn tài yǐ sān qiān rén nèi fù. xiān shì, fā dīng jiàng sān shí yú wàn yíng sān tái yú yè xià, yīn qí jiù jī ér gāo bó zhī, dà qǐ gōng shì jí yóu yù yuán. zhì shì, sān tái chéng, gǎi tóng jué yuē jīn fèng, jīn shòu yuē shèng yīng, bīng jǐng yuē chóng guāng. shí yī yuè jiǎ wǔ, dì zhì zì jìn yáng, dēng sān tái, yù gān xiàng diàn, cháo yàn qún chén, bìng mìng fù shī. yǐ xīn gōng chéng, dīng yǒu, dà shè, nèi wài wén wǔ bìng jìn yī dà jiē. dīng sì, liáng xiāng zhōu cì shǐ wáng lín qiǎn shǐ qǐng lì xiāo zhuāng wèi liáng zhǔ, réng yǐ jiāng zhōu nèi shǔ, lìng zhuāng jū zhī. shí èr yuè guǐ yǒu, zhào liáng wáng xiāo zhuāng wèi liáng zhǔ, jìn jū jiǔ pài. wù yín, yǐ tài fù kě zhū hún dào yuán wèi tài shī, sī tú wèi càn wèi tài wèi, jì zhōu cì shǐ duàn sháo wèi sī kōng, lù shàng shū shì cháng shān wáng yǎn wèi dà sī mǎ, lù shàng shū shì zhǎng guǎng wáng zhàn wèi sī tú. shì yuè, qǐ dà zhuāng yán sì. shì nián, shā yǒng ān wáng jùn shàng dǎng wáng huàn.
九年春二月丁亥，降罪人。己丑，詔限仲冬一月燎野，不得他時行火，損昆蟲 草木。三月丁酉，帝至自晉陽。夏四月辛巳，大赦。是夏，大旱。帝以祈雨不應， 毀西門豹祠，掘其冢。山東大蝗，差夫役捕而坑之。是月，北豫州刺史司馬消難以 城叛，入於周。五月辛丑，尚書令、長廣王湛錄尚書事，驃騎大將軍、平秦王歸彥 為尚書左僕射。甲辰，以前尚書左僕射楊愔為尚書令。六月乙丑，帝自晉陽北巡。 己巳，至祁連池。戊寅，還晉陽。秋七月辛丑，給京畿老人劉奴等九百四十三人版 職及杖帽各有差。戊申，詔趙、燕、瀛、定、南營五州及司州廣平、清河二郡去年 螽澇損田，兼春夏少雨，苗稼薄者，免今年租賦。八月乙丑，至自晉陽。甲戌，帝 如晉陽。是月，陳江州刺史沈泰以三千人內附。先是，發丁匠三十餘萬營三台於鄴 下，因其舊基而高博之，大起宮室及游豫園。至是，三台成，改銅爵曰金鳳，金獸 曰聖應，冰井曰崇光。十一月甲午，帝至自晉陽，登三台，御乾象殿，朝宴群臣， 並命賦詩。以新宮成，丁酉，大赦，內外文武並進一大階。丁巳，梁湘州刺史王琳 遣使請立蕭莊為梁主，仍以江州內屬，令莊居之。十二月癸酉，詔梁王蕭莊為梁主， 進居九派。戊寅，以太傅可朱渾道元為太師，司徒尉粲為太尉，冀州刺史段韶為司 空，錄尚書事、常山王演為大司馬，錄尚書事、長廣王湛為司徒。是月，起大莊嚴 寺。是年，殺永安王浚、上黨王渙。

shí nián chūn zhēng yuè wù xū, yǐ sī kōng hóu mò chén xiāng wèi dà jiāng jūn. jiǎ yín, dì rú liáo yáng gān lù sì. yǐ mǎo, zhào yú má chéng zhì wèi zhōu. èr yuè bǐng xū, dì yú gān lù sì chán jū shēn guān, wéi jūn guó dà zhèng zòu wén. sān yuè wù xū, yǐ shì zhōng gāo dé zhèng wèi shàng shū yòu pú shè. bǐng chén, dì zhì zì liáo yáng. shì yuè, liáng zhǔ xiāo zhuāng zhì yǐng zhōu, qiǎn shǐ cháo gòng. rùn sì yuè dīng yǒu, yǐ sī zhōu mù péng chéng wáng yóu wèi sī kōng, shì zhōng gāo yáng wáng shí wèi shàng shū yòu pú shè. yǐ sì, yǐ sī kōng péng chéng wáng yóu jiān tài wèi, fēng huáng zǐ shào lián wèi zhǎng lè jùn wáng. wǔ yuè guǐ wèi, zhū shǐ píng gōng yuán shì dōng píng gōng yuán jǐng shì děng èr shí wǔ jiā, tè jìn yuán sháo děng shí jiǔ jiā bìng lìng jìn zhǐ. liù yuè, chén wǔ dì cú, xiōng zi qiàn lì, shì wèi wén dì. qiū bā yuè wù xū, fēng huáng zǐ shào yì wèi guǎng yáng jùn wáng, yǐ shàng shū yòu pú shè hé jiān wáng xiào wǎn wèi shàng shū zuǒ pú shè. guǐ mǎo, zhào zhū jūn mín huò yǒu fù zǔ gǎi xìng mào rù yuán shì, huò jiǎ tuō xié rèn, wàng chēng xìng yuán zhě, bù wèn shì shù yuǎn jìn, xī tīng gǎi fù běn xìng. jiǔ yuè jǐ sì, dì rú jìn yáng. shì yuè, shǐ lì huái zé lù rén huì shǐ yú xiāo zhuāng. dōng shí yuè jiǎ wǔ, dì bào bēng yú jìn yáng gōng dé yáng táng, shí nián sān shí yī. yí zhào: fán zhū xiōng shì yī yī jiǎn yuē. sān nián zhī sàng, suī yuē dá lǐ, hàn wén gé chuàng, tōng xíng zì xī, yì yǒu cún yān, tóng zhī kě yě, sàng yuè zhī duàn xiàn yǐ sān shí liù rì. sì zhǔ bǎi liáo nèi wài xiá ěr fèng zhì gē qíng, xī cóng gōng chú. guǐ mǎo, fā sàng, liǎn yú xuān dé diàn. shí yī yuè xīn wèi, zǐ gōng hái jīng shī. shí èr yuè yǐ yǒu, bìn yú tài jí qián diàn. qián míng yuán nián èr yuè bǐng shēn, zàng yú wǔ níng líng, shì yuē wén xuān huáng dì, miào hào wēi zōng. wǔ píng chū, yòu gǎi wèi wén xuān, miào hào xiǎn zǔ.
十年春正月戊戌，以司空侯莫陳相為大將軍。甲寅，帝如遼陽甘露寺。乙卯， 詔於麻城置衛州。二月丙戌，帝於甘露寺禪居深觀，唯軍國大政奏聞。三月戊戌， 以侍中高德政為尚書右僕射。丙辰，帝至自遼陽。是月，梁主蕭莊至郢州，遣使朝 貢。閏四月丁酉，以司州牧、彭城王浟為司空，侍中、高陽王湜為尚書右僕射。乙 巳，以司空、彭城王浟兼太尉，封皇子紹廉為長樂郡王。五月癸未，誅始平公元世、 東平公元景式等二十五家，特進元韶等十九家並令禁止。六月，陳武帝殂，兄子蒨 立，是為文帝。秋八月戊戌，封皇子紹義為廣陽郡王，以尚書右僕射、河間王孝琬 為尚書左僕射。癸卯，詔諸軍民或有父祖改姓冒入元氏，或假託攜認，忘稱姓元者， 不問世數遠近，悉聽改複本姓。九月己巳，帝如晉陽。是月，使酈懷則、陸仁惠使 於蕭莊。冬十月甲午，帝暴崩於晉陽宮德陽堂，時年三十一。遺詔：「凡諸凶事一 依儉約。三年之喪，雖曰達禮，漢文革創，通行自昔，義有存焉，同之可也，喪月 之斷限以三十六日。嗣主、百僚、內外遐邇奉制割情，悉從公除。」癸卯，發喪， 斂於宣德殿。十一月辛未，梓宮還京師。十二月乙酉，殯於太極前殿。乾明元年二 月丙申，葬於武寧陵，諡曰文宣皇帝，廟號威宗。武平初，又改為文宣，廟號顯祖。

dì shǎo yǒu dà dù, zhì shí chén mǐn, wài róu nèi gāng, guǒ gǎn néng duàn. yǎ hǎo lì shì, cè shǐ zhī zhōng, lǐ jù chù fán, zhōng rì bù juàn. chū jiàn dà wèi, liú xīn zhèng shù, yǐ fǎ yù xià, gōng dào wèi xiān. huò yǒu wéi fàn xiàn zhāng, suī mì qī jiù xūn, bì wú róng shě, nèi wài qīng jìng, mò bù zhī sù. zhì yú jūn guó jǐ cè, dú jué huái bào, guī mó hóng yuǎn, yǒu rén jūn dà lüè. yòu yǐ sān fāng dǐng zhì, zhū yí wèi bīn, xiū shàn jiǎ bīng, jiǎn liàn shì zú, zuǒ yòu sù wèi zhì bǎi bǎo jūn shì. měi lín xíng zhèn, qīn dāng shǐ shí, fēng rèn jiāo jiē, wéi kǒng qián dí zhī bù duō, lǚ fàn jiān wēi, cháng zhì kè jié. cháng yú dōng shān yóu yàn, yǐ guān lǒng wèi píng, tóu bēi zhèn nù, zhào wèi shōu yú yù qián, lì wèi zhào shū, xuān shì yuǎn jìn, jiāng shì xī fá. shì suì, zhōu wén dì cú, xī rén zhèn kǒng, cháng wèi dù lǒng zhī jì. jì zhēng fá sì kè, wēi zhèn róng xià, liù qī nián hòu, yǐ gōng yè zì jīn, suì liú lián dān miǎn, sì xíng yín bào. huò gōng zì gǔ wǔ, gē ōu bù xī, cóng dàn tōng xiāo, yǐ yè jì zhòu. huò tǎn lù xíng tǐ, tú fù fěn dài, sàn fā hú fú, zá yī jǐn cǎi. bá rèn zhāng gōng, yóu yú shì sì, xūn qī zhī dì, zhāo xī lín xìng. shí chéng zhé tuó niú lǘ, bù shī ān lēi, shèng shǔ yán hè, lóng dōng kù hán, huò rì zhōng bào shēn, qù yī chí chěng, cóng zhě bù kān, dì jū zhī zì ruò. qīn qī guì chén, zuǒ yòu jìn xí, shì cóng cuò zá, wú fù chà děng. zhēng jí yín yù, fēn fù cóng guān, zhāo xī lín shì, yǐ wèi yú lè. fán zhū shā hài, duō lìng zhī jiě, huò fén zhī yú huǒ, huò tóu zhī yú hé. chén xù jì jiǔ, mí yǐ kuáng huò, zhì yú mò nián, měi yán jiàn zhū guǐ wù, yì yún wén yì yīn shēng. qíng yǒu dì jiè, bì zài zhū lù, zhū yuán zōng shì xián jiā tú jiǎo, yǒng ān shàng dǎng bìng zhì yuān kù, gāo lóng zhī gāo dé zhèng dù bì wáng yuán jǐng lǐ qiàn zhī děng jiē yǐ fēi zuì jiā hài. cháng zài jìn yáng yǐ shuò xì cì dū du wèi zi yào, yīng shǒu jí yǔn. yòu zài sān tái dà guāng diàn shàng, yǐ jù jù dū du mù sōng, suì zhì yú sǐ. yòu cháng xìng kāi fǔ bào xiǎn jiā, yǒu dū du hán zhé wú zuì, hū yú zhòng zhōng huàn chū zhǎn zhī. zì yú kù làn, bù kě shèng jì. cháo yě cǎn zēng, gè huái yuàn dú. ér sù yǐ yán duàn lín xià, jiā zhī mò shí qiáng jì, bǎi liáo zhàn lì, bù gǎn wèi fēi, wén wǔ jìn chén, cháo bù móu xī. yòu duō suǒ yíng shàn, bǎi yì fán xìng, jǔ guó sāo rǎo, gōng sī láo bì. fán zhū shǎng lài, wú fù jié xiàn, fǔ cáng zhī jī, suì zhì kōng xū. zì huáng tài hòu zhū wáng jí nèi wài xūn jiù, chóu jù wēi sǒng, jì wú suǒ chū. jì yú mò nián, bù néng jìn shí, wéi shù yǐn jiǔ, qū niè chéng zāi, yīn ér zhì bì.
帝少有大度，志識沉敏，外柔內剛，果敢能斷。雅好吏事，測始知終，理劇處 繁，終日不倦。初踐大位，留心政術，以法馭下，公道為先。或有違犯憲章，雖密 戚舊勛，必無容舍，內外清靖，莫不祗肅。至於軍國幾策，獨決懷抱，規模宏遠， 有人君大略。又以三方鼎跱，諸夷未賓，修繕甲兵，簡練士卒，左右宿衛置百保軍 士。每臨行陣，親當矢石，鋒刃交接，唯恐前敵之不多，屢犯艱危，常致克捷。嘗 於東山游宴，以關隴未平，投杯震怒，召魏收於御前，立為詔書，宣示遠近，將事 西伐。是歲，周文帝殂，西人震恐，常為度隴之計。既征伐四克，威振戎夏，六七 年後，以功業自矜，遂留連耽湎，肆行淫暴。或躬自鼓舞，歌謳不息，從旦通宵， 以夜繼晝。或袒露形體，塗傅粉黛，散發胡服，雜衣錦彩。拔刃張弓，游於市肆， 勛戚之第，朝夕臨幸。時乘馲駝牛驢，不施鞍勒，盛暑炎赫，隆冬酷寒，或日中暴 身，去衣馳騁，從者不堪，帝居之自若。親戚貴臣，左右近習，侍從錯雜，無復差 等。徵集淫嫗，分付從官，朝夕臨視，以為娛樂。凡諸殺害，多令支解，或焚之於 火，或投之於河。沉酗既久，彌以狂惑，至於末年，每言見諸鬼物，亦云聞異音聲。 情有蒂芥，必在誅戮，諸元宗室咸加屠剿，永安、上黨並致冤酷，高隆之、高德政、 杜弼、王元景、李蒨之等皆以非罪加害。嘗在晉陽以槊戲刺都督尉子耀，應手即殞。 又在三台大光殿上，以鋸鋸都督穆嵩，遂至於死。又嘗幸開府暴顯家，有都督韓悊 無罪，忽於眾中喚出斬之。自余酷濫，不可勝紀。朝野慘憎，各懷怨毒。而素以嚴 斷臨下，加之默識強記，百僚戰慄，不敢為非，文武近臣，朝不謀夕。又多所營繕， 百役繁興，舉國騷擾，公私勞弊。凡諸賞賚，無復節限，府藏之積，遂至空虛。自 皇太后諸王及內外勛舊，愁懼危悚，計無所出。暨於末年，不能進食，唯數飲酒， 曲櫱成災，因而致斃。

lùn yuē: gāo zǔ píng dìng sì hú, wēi quán yán shì. qiān yè zhī hòu, suī zhǔ qì yǒu rén, hào lìng suǒ jiā, zhèng jiē zì chū. xiǎn zǔ yīn xún hóng yè, nèi wài xié cóng, zì cháo jí yě, qún xīn shǔ wàng. dōng wèi zhī dì, jǔ shì lè tuī, céng wèi qī yuè, xuán yùn jí jǐ. shǐ zé cún xīn zhèng shì, fēng huà sù rán, shù nián zhī jiān, xī sī zhì zhì. qí hòu zòng jiǔ sì yù, shì jí chāng kuáng, hūn xié cán bào, jìn shì wèi yǒu. xiǎng guó fú yǒng, shí yóu sī jí, yìn sì tiǎn jué, gù yì yú yāng zhě yě.
論曰：高祖平定四胡，威權延世。遷鄴之後，雖主器有人，號令所加，政皆自 出。顯祖因循鴻業，內外協從，自朝及野，群心屬望。東魏之地，舉世樂推，曾未 期月，玄運集己。始則存心政事，風化肅然，數年之間，翕斯致治。其後縱酒肆欲， 事極猖狂，昏邪殘暴，近世未有。饗國弗永，實由斯疾，胤嗣殄絕，固亦餘殃者也。

zàn yuē: tiān bǎo dìng wèi, shòu zhōng yōu shǔ. yǎn zhái qū xià, yuán yīng dì lù. shì yè ōu gē, qíng huǐ guī yù. shǐ cún zhèng shù, wén sī dé yīn. wǎng zūn kè niàn, nǎi sì qí xīn. qióng lǐ cán nüè, jǐn xìng huāng yín.
贊曰：天保定位，受終攸屬。奄宅區夏，爰膺帝籙。勢葉謳歌，情毀龜玉。始 存政術，聞斯德音。罔遵克念，乃肆其心。窮理殘虐，盡性荒淫。