dù zi měi yǐn zhōng bā xiān gē, hè zhī zhāng rǔ yáng wáng jìn cuī zōng zhī sū jìn lǐ bái zhāng zhǎng shǐ xù jiāo suì lǐ kuò zhī yě. shì zhī zuò lǐ lín fǔ zèn, qiú wèi sǎn zhí, nǎi yǐ tài zǐ shǎo bǎo bà zhèng shì. mìng xià, yǔ qīn qī gù rén huān yǐn fù shī yuē:" bì xián chū bà xiāng, lè shèng qiě xián bēi. wèi wèn mén qián kè, jīn zhāo jǐ gè lái?" kě yǐ jiàn qí chāo rán wú suǒ jiè dì zhī yì, zé zi měi shī suǒ wèi" xián bēi lè shèng chēng bì xián" zhě shì yě. shì zhī yǐ tiān bǎo wǔ zài bà xiāng, jí biǎn sǐ yuán zhōu, ér zi měi shí zài fāng yǐ xiàn fù dé guān, yí fēi xiāng yǔ zhōu xuán zhě, gài dàn jì néng yǐn zhě ěr. wéi jiāo suì míng jī bú jiàn tā shū. shì zhī zhī qù, zì wèi dé jì, ér zhōng bù miǎn yú sǐ, bù néng suì qí shī yì, lín fǔ zhī yuàn qǐ zhì shì zāi! bīng tàn bù kě tóng qì, bù lùn yuàn yǒu qiǎn shēn yě. nǎi zhī qì zǎi xiàng zhī zhòng, ér qiú yī bēi zhī lè, yǒu bù néng zì móu zhě. yù lù lù qiú wèi jiāo suì, qí kě dé hū? jīn xiàn shān yǒu shì zhī wā zūn, yán lǔ gōng zhū rén cháng wèi lián jù ér chuán bù zài, qí cháng zhì hú zhōu, yí wèi cì shǐ, ér shǐ shī zhī yě.
杜子美《饮中八仙歌》,贺知章、汝阳王琎、崔宗之、苏晋、李白、张长史旭、焦遂、李适之也。适之坐李林甫谮,求为散职,乃以太子少保罢政事。命下,与亲戚故人欢饮赋诗曰:“避贤初罢相,乐圣且衔杯。为问门前客,今朝几个来?”可以见其超然无所芥蒂之意,则子美诗所谓“衔杯乐圣称避贤”者是也。适之以天宝五载罢相,即贬死袁州,而子美十载方以献赋得官,疑非相与周旋者,盖但记能饮者耳。惟焦遂名迹不见他书。适之之去,自为得计,而终不免于死,不能遂其诗意,林甫之怨岂至是哉!冰炭不可同器,不论怨有浅深也。乃知弃宰相之重,而求一杯之乐,有不能自谋者。欲碌碌求为焦遂,其可得乎?今岘山有适之洼樽,颜鲁公诸人尝为联句而传不载,其尝至湖州,疑为刺史,而史失之也。
lǐ wén dìng gōng zuò yǔ dīng jìn gōng bù xiāng néng, zhōng cháng yù yù bù lè. jiù zhōng shū shěng bì jiān yǒu qí shǒu tí shī yī lián yún:" huī xīn yuán rěn shì, shuāng bìn wèi lùn bīng." fán shù shí chù, cǐ péi jìn gōng shī yě. chū bú jiàn quán piān, zài xǔ chāng ǒu dé qí jí, yún:" yǒu yì xiào chéng píng, wú gōng dá shèng míng. huī xīn yuán rěn shì, shuāng bìn wèi lùn bīng. dào zhí shēn hái zài, ēn shēn mìng zhuǎn qīng. yán méi fēi nǐ yì, kuí huò shì píng shēng. bái rì zhǎng xuán zhào, cāng yíng mán fā shēng. sōng yáng jiù tián lǐ, zhōng shǐ xiè guī gēng." péi gōng zhī yán yóu jí cǐ, qǐ zuò lǐ féng jí yuán zhěn gù yé? jí zhōng yòu yǒu zài tài yuán tí tīng bì yī jué jù yún:" wēi shì jīng fēi yī, fú róng dé shì kōng. bái tóu guān shě lǐ, jīn rì yòu chūn fēng." zé cǐ gōng xiōng zhōng yì wèi dé quán wèi wú shì rén, lǜ yě zhī yóu qǐ yì dé zāi! péi gōng gù bù tè yǐ wén zì míng shì, rán shī cí jiē zhěng qí xián yǎ, zhōng yì duān liàng zhī qì lǐn rán shí jiàn, lǎn zhī měi kě xǐ yě.
李文定公坐与丁晋公不相能,中常郁郁不乐。旧中书省壁间有其手题诗一联云:“灰心缘忍事,霜鬓为论兵。”凡数十处,此裴晋公诗也。初不见全篇,在许昌偶得其集,云:“有意效承平,无功答圣明。灰心缘忍事,霜鬓为论兵。道直身还在,恩深命转轻。盐梅非拟议,葵藿是平生。白日长悬照,苍蝇谩发声。嵩阳旧田里,终使谢归耕。”裴公之言犹及此,岂坐李逢吉、元稹故耶?集中又有在太原题厅壁一绝句云:“危事经非一,浮荣得是空。白头官舍里,今日又春风。”则此公胸中亦未得全为无事人,绿野之游岂易得哉!裴公固不特以文字名世,然诗辞皆整齐闲雅,忠义端亮之气凛然时见,览之每可喜也。
péi jìn gōng shī yún:" bǎo shí huǎn xíng chū shuì jiào, yī ōu xīn míng shì ér jiān. tuō jīn xié yǐ shéng chuáng zuò, fēng sòng shuǐ shēng lái ěr biān." gōng wèi cǐ shī bì zì yǐ wéi dé zhì, rán wú shān jū qī nián, xiǎng cǐ duō yǐ. jīn suì xīn chá shì jiā. xià chū zuò xiǎo chí, dǎo ān lè quán zhù zhī, dé cháng shú pò shān zhòng tái bái lián zhí qí jiān, yè yǐ fù shuǐ. suī wú cóng chán zhī shēng, rán yì chéng chè kě xǐ. cǐ jìn gōng zhī suǒ sòng yǒng, ér wú dé zhī, kě bù wéi xìng hū?
裴晋公诗云:“饱食缓行初睡觉,一瓯新茗侍儿煎。脱巾斜倚绳床坐,风送水声来耳边。”公为此诗必自以为得志,然吾山居七年,享此多矣。今岁新茶适佳。夏初作小池,导安乐泉注之,得常熟破山重台白莲植其间,叶已覆水。虽无淙潺之声,然亦澄澈可喜。此晋公之所诵咏,而吾得之,可不为幸乎?
ōu yáng wén zhōng gōng zài yáng zhōu zuò píng shān táng, zhuàng lì wèi huái nán dì yī. táng jù shǔ gāng, xià lín jiāng nán, shù bǎi lǐ zhēn rùn jīn líng sān zhōu, yǐn yǐn ruò kě jiàn. gōng měi shǔ shí, zhé líng chén xié kè wǎng yóu, qiǎn rén zǒu shào bó qǔ hé huā qiān yú duǒ, yǐ huà pén fēn chā bǎi xǔ pén, yǔ kè xiāng jiàn. yù jiǔ xíng, jí qiǎn jì qǔ yī huā chuán kè, yǐ cì zhāi qí yè, jǐn chù zé yǐn jiǔ, wǎng wǎng qīn yè zài yuè ér guī. yú shào shèng chū shǐ dēng dì, cháng yǐ liù qī yuè zhī jiān guǎn yú cǐ táng zhě jǐ yuè. shì suì dà shǔ, huán táng zuǒ yòu, lǎo mù cān tiān, hòu yǒu zhú qiān yú gān, dà rú chuán, bù fù jiàn rì sè, sū zǐ zhān shī suǒ wèi" zhì jié kě zhuān chē" shì yě. sì yǒu yī sēng, nián bā shí yú, jí jiàn gōng, yóu néng dào gōng shí shì shén xiáng. ěr lái jǐ sì shí nián, niàn zhī yóu zài mù. jīn yú xiǎo chí zhí lián suī bù duō, lái suì huā kāi, dāng yǔ shān zhōng yī èr kè xiū cǐ gù shì.
欧阳文忠公在扬州作平山堂,壮丽为淮南第一。堂据蜀冈,下临江南,数百里真、润、金陵三州,隐隐若可见。公每暑时,辄凌晨携客往游,遣人走邵伯取荷花千馀朵,以画盆分插百许盆,与客相间。遇酒行,即遣妓取一花传客,以次摘其叶,尽处则饮酒,往往侵夜载月而归。余绍圣初始登第,尝以六七月之间馆于此堂者几月。是岁大暑,环堂左右,老木参天,后有竹千馀竿,大如椽,不复见日色,苏子瞻诗所谓“稚节可专车”是也。寺有一僧,年八十馀,及见公,犹能道公时事甚详。迩来几四十年,念之犹在目。今余小池植莲虽不多,来岁花开,当与山中一二客修此故事。
yú jiā jiù cáng shū sān wàn yú juǎn, sāng luàn yǐ lái, suǒ wáng jǐ bàn. shān jū xiá ài, yú dì zhì shū náng wú jǐ, yǔ lòu shǔ niè, rì fù dù bài. jīn suì chū pù zhī, yuè liǎng xún cái bì. qí jiān wǎng wǎng duō yú shǒu zì chāo, lǎn zhī rú gé shì shì. yīn rì qǔ suǒ xǐ guān zhě shù shí juǎn, mìng mén shēng děng cóng páng dú zhī, bù jué zhì rì zè. jiù dé niàng fǎ jí jiǎn yì, shèng xià sān rì zhé chéng, sè rú dòng lǐ, bù jiǎn yù yǒu. pū fū wèi zuò zhī, měi wǎn liáng, jí xiāng yǔ yǐn sān bēi ér sàn, yì fù àng rán. dú shū bì shǔ gù shì yī jiā shì, kuàng yǒu cǐ niàng. hū kàn ōu wén zhōng shī, yǒu" yī shēng qín kǔ shū qiān juǎn, wàn shì xiāo mó jiǔ shí fēn" zhī jù, kǎi rán yǒu dāng qí xīn. gōng míng dé zhe tiān xià, hé gǎn yú cǐ hū? zōu zhàn yǒu yán, rú zhàn bèi nǎi dāng rú gōng yán ěr. cǐ gōng shǐ tuì xiū zhī shí, jì běi mén hán wèi gōng shī yě.
余家旧藏书三万馀卷,丧乱以来,所亡几半。山居狭隘,余地置书囊无几,雨漏鼠啮,日复蠹败。今岁出曝之,阅两旬才毕。其间往往多余手自抄,览之如隔世事。因日取所喜观者数十卷,命门生等从旁读之,不觉至日仄。旧得酿法极简易,盛夏三日辄成,色如湩醴,不减玉友。仆夫为作之,每晚凉,即相与饮三杯而散,亦复盎然。读书避暑固是一佳事,况有此酿。忽看欧文忠诗,有“一生勤苦书千卷,万事消磨酒十分”之句,慨然有当其心。公名德著天下,何感于此乎?邹湛有言,如湛辈乃当如公言耳。此公始退休之时,寄北门韩魏公诗也。
sū zǐ zhān zài huáng zhōu zuò mì jiǔ, bù shèn jiā, yǐn zhě zhé bào xià, mì shuǐ fǔ bài zhě ěr. cháng yī shì zhī, hòu bù fù zuò. zài huì zhōu zuò guì jiǔ, cháng wèn qí èr zi mài guò, yún yì yī shì zhī ér zhǐ, dà dǐ qì wèi shì tú sū jiǔ. èr zi yǔ jí, yì zì fǔ zhǎng dà xiào. èr fāng wèi bì bù jiā, dàn gōng xìng bù nài shì, bù néng jǐn rú qí jié dù, gū wèi hǎo shì jiè yǐ wéi shī, gù shì xǐ qí míng. yào zhī, jiǔ fēi qū bò, hé kě yǐ tā wù wèi zhī? ruò bù lèi jiǔ, shú ruò yǐ mì zì mù guā zhā chéng děng wéi zhī, zì kě kǒu, bù bì shì jiǔ yě. liú yǔ xī chuán xìn fāng yǒu guì jiāng fǎ, shàn zào zhě shǔ yuè jí kuài měi. fán jiǔ yòng yào, wèi yǒu bù duó qí wèi, kuàng guì zhī liè, chǔ rén suǒ wèi guì jiǔ jiāo jiāng zhě, ān zhī qí wèi měi jiǔ? dàn tǔ sú suǒ shàng, jīn yù yīn qí míng yǐ qiú měi yì guò yǐ.
苏子瞻在黄州作蜜酒,不甚佳,饮者辄暴下,蜜水腐败者尔。尝一试之,后不复作。在惠州作桂酒,尝问其二子迈、过,云亦一试之而止,大抵气味似屠苏酒。二子语及,亦自抚掌大笑。二方未必不佳,但公性不耐事,不能尽如其节度,姑为好事借以为诗,故世喜其名。要之,酒非曲蘗,何可以他物为之?若不类酒,孰若以蜜渍木瓜楂橙等为之,自可口,不必似酒也。刘禹锡《传信方》有桂浆法,善造者暑月极快美。凡酒用药,未有不夺其味,况桂之烈,楚人所谓桂酒椒浆者,安知其为美酒?但土俗所尚,今欲因其名以求美亦过矣。
wáng jīng gōng bù nài jìng zuò, fēi wò jí xíng. wǎn bǔ jū zhōng shān xiè gōng dūn, zì shān jù zhōu chéng shì xiāng bàn, wèi zhī bàn shān. chù yī lǘ, měi shí bà, bì rì yī zhì zhōng shān. zòng bù shān jiān, juàn zé jí dìng lín ér shuì, wǎng wǎng zhì rì zè nǎi guī, shuài yǐ wéi cháng. yǒu bù jí zhōng wǎng, yì bì kuà lǘ zhōng dào ér hái, wèi cháng yǐ yě. yú jiàn cài tiān qǐ xuē zhào míng bèi néng yán zhī. zi zhān zài huáng zhōu jí lǐng biǎo, měi dàn qǐ bù zhāo kè xiāng yǔ yǔ, zé bì chū ér fǎng kè. suǒ yǔ yóu zhě yì bù jìn zé, gè suí qí rén gāo xià, tán xié fàng dàng, bù fù wèi zhěn qí. yǒu bù néng tán zhě, zé qiáng zhī shuō guǐ. huò cí wú yǒu, zé yuē" gū wàng yán zhī", yú shì wén zhě wú bù jué dǎo, jiē jìn huān ér hòu qù. shè yī rì wú kè, zé qiàn rán ruò yǒu jí. qí jiā zǐ dì cháng wèi yǔ yán zhī rú cǐ yě. wú dú yì cǐ, gù wú èr gōng jīng yíng sì hǎi zhī zhì, dàn wèi kè yù dù mén. měi zuò zhé zhōng rì, zhì zú bì nǎi qǐ. liǎng yán xiāng qù wú sān bǎi bù, yuè shù rì cái néng yī wǎng. yī tà suǒ jù, rú jīng gōng zhī shuì, zé yǒu zhī yǐ. táo yuān míng yún" yuán rì shè ér chéng qù", qǐ rén rén zhì shì suǒ cún gè yì, fēi yú tuí duò zhě suǒ jí hū? wàn fǎ jiē cóng xīn shēng, xīn jì bù dòng, wài jìng hé zì ér rù? suī hán shǔ kě dí yě. yīng ér wèi cháng qiú fù huǒ yáo shàn, cǐ qǐ wú hán shǔ hū? gài bù zhī ěr. jìn jiàn shì yǒu wèi shǔ zhě, xí dì tǎn xī, zhōng rì qiān xǐ, bǎi jì qiú bì, zú bù dé suǒ yù, ér dào tú zhī yì, zhèng zhòu liè rì, yī yǐ hòu nà, wǎn chē fù dān, chí chěng bù tíng, jìng yì wú tā, dàn xīn suǒ ān ěr. jìn yǒu dào rén cháng wù, zhù huì lín, dé fēng bì jí, guī yù xǔ chāng tiān níng sì. zú bù néng xíng, suī sān fú bì jù sān yī ér zuò, zì dàn zhì mù wèi cháng yī yǎn. měi shí shí, dì zǐ fú yè, shāo shēn suō, jí fù jiā fū rú gù. shì zhōng bù zhì shàn, gǒng shǒu ruò duì dà bīn kè, ér shén guān chéng mù, fū lǐ róng chàng. jí suī bù chà, yì bù fù zuò, rú shì qī nián. yī rì gào qí tú, yǔ jué jí huà. yú cháng shèng shǔ lǚ guò zhī, wèn zhòng yī ér bù shàn, yì jué rè hū? dàn xiào ér bù dá. fū xīn wú bì jiù, suī yīng ér yì fū, yóu bù néng lèi, kuàng rú ruò rén zhě hū?
王荆公不耐静坐,非卧即行。晚卜居钟山谢公墩,自山距州城适相半,谓之半山。畜一驴,每食罢,必日一至钟山。纵步山间,倦则即定林而睡,往往至日昃乃归,率以为常。有不及终往,亦必跨驴中道而还,未尝已也。余见蔡天启、薛肇明备能言之。子瞻在黄州及岭表,每旦起不招客相与语,则必出而访客。所与游者亦不尽择,各随其人高下,谈谐放荡,不复为畛畦。有不能谈者,则强之说鬼。或辞无有,则曰“姑妄言之”,于是闻者无不绝倒,皆尽欢而后去。设一日无客,则歉然若有疾。其家子弟尝为予言之如此也。吾独异此,固无二公经营四海之志,但畏客欲杜门。每坐辄终日,至足痹乃起。两岩相去无三百步,阅数日才能一往。一榻所据,如荆公之睡,则有之矣。陶渊明云“园日涉而成趣”,岂仁人志士所存各异,非余颓惰者所及乎?万法皆从心生,心茍不动,外境何自而入?虽寒暑可敌也。婴儿未尝求附火摇扇,此岂无寒暑乎?盖不知尔。近见世有畏暑者,席地袒裼,终日迁徙,百计求避,卒不得所欲,而道途之役,正昼烈日,衣以厚衲,挽车负担,驰骋不停,竟亦无他,但心所安尔。近有道人常悟,住惠林,得风痹疾,归寓许昌天宁寺。足不能行,虽三伏必具三衣而坐,自旦至暮未尝欹偃。每食时,弟子扶掖,稍伸缩,即复跏趺如故。室中不置扇,拱手若对大宾客,而神观澄穆,肤理融畅。疾虽不差,亦不复作,如是七年。一日告其徒,语绝即化。余尝盛暑屡过之,问重衣而不扇,亦觉热乎?但笑而不答。夫心无避就,虽婴儿役夫,犹不能累,况如若人者乎?
lú hóng cǎo táng tú jiù cáng zhōng guì rén liú yǒu fāng jiā. yú wǎng yǒu qìng lì zhōng mó běn, yì míng shǒu jīng miào. yóu jì hòu zài táng rén tí bá yún:" xiàng guó zōu píng duàn gōng jiā cáng tú shū, bìng yòng suǒ lì fāng zhèn yìn jì. xián tōng chū, yú wèi jīng zhōu cóng shì, yǔ kē gǔ tóng zài lán líng gōng mù xià, yuè cǐ zhóu. jīn suǒ lì suì sì shū yú èr jì, jiàn lí duō nàn, biān zhóu shàng cún. wù zài shí qiān, suǒ yí xīng tàn. dīng wèi nián jià zài qí shān, zhuō jùn zi mó jì." yòu shū:" jǐ yǒu suì chóng jiǔ rì zhuān yè dà yí, suì zài lǎn yuè, lèi jīng duō nàn, dùn shì chóu jīn. zi mó zài tí." zōu píng gōng, duàn wén gōng yě kē gǔ, qí zi chéng shì zì yě zi mó, bù zhī hé rén. zhuō jùn, gài yì lú shì wàng. lán líng gōng huò yún xiāo yè, qí bà xiāng, chū wèi jīng zhōu jié dù shǐ, zhèng xián tōng chū. chéng shì zhōng tài cháng shǎo qīng, zé suǒ wèi dà yí yě. dīng wèi, xī zōng guāng qǐ èr nián jǐ yǒu, zhāo zōng lóng jì yuán nián. cǐ huà xuān hé gēng zǐ yú zài chǔ zhōu, wèi hè fāng huí qǔ qù bù guī. dāng shí yú fāng zì xǔ chāng de qǐng dòng xiāo, sī bo zhù yú cǐ shān zhī xià, shì tú zhōng cǎo táng yuè guǎn táo yān dèng mì cuì tíng děng, miǎo rán ruò bù kě jí. jīn yú dōng xī liǎng yán lüè yǒu tíng táng shí yú suǒ, bǐ nián sōng zhú shāo huán hé. měi zhàng cè dēng shān, qí shí sēn sǒng zuǒ yòu, jí qū xíng yún xiá zhōng, bù zhī shì hóng jū wèi rú hé, dàn hèn shuǐ quán bù zhuàng, wú yún jǐn chí jīn bì tán ěr.
卢鸿《草堂图》旧藏中贵人刘有方家。余往有庆历中摹本,亦名手精妙。犹记后载唐人题跋云:“相国邹平段公家藏图书,并用所历方镇印记。咸通初,余为荆州从事,与柯古同在兰陵公幕下,阅此轴。今所历岁祀倏逾二纪,洊罹多难,编轴尚存。物在时迁,所宜兴叹。丁未年驾在岐山,涿郡子谟记。”又书:“己酉岁重九日专谒大仪,遂载览阅,累经多难,顿释愁襟。子谟再题。”邹平公,段文公也;柯古,其子成式字也;子谟,不知何人。涿郡,盖亦卢氏望。兰陵公或云萧邺,其罢相,出为荆州节度使,正咸通初。成式终太常少卿,则所谓大仪也。丁未,僖宗光启二年;己酉,昭宗龙纪元年。此画宣和庚子余在楚州,为贺方回取去不归。当时余方自许昌得请洞霄,思卜筑于此山之下,视图中草堂、樾馆、桃烟磴、幂翠亭等,渺然若不可及。今余东西两岩略有亭堂十馀所,比年松竹稍环合。每杖策登山,奇石森耸左右,诘曲行云霞中,不知视鸿居为如何,但恨水泉不壮,无云锦池、金碧潭耳。
xiè kāng lè yún liáng chén měi jǐng shǎng xīn lè shì sì zhě nán bìng, tiān xià yǒng zhī yǐ wéi kǒu shí. hán wèi gōng zài běi mén zuò sì bìng táng. gōng gōng míng fù guì, wú yī bù mǎn suǒ yù, gù wú shí bù kě lè, yì yǐ shì wèi guì hū? yú yóu xíng sì fāng, dāng qí shǎo shí, gài wèi zhī guāng jǐng wèi kě xī, yì bù yǐ shì sì zhě wéi nán de yě. zài xǔ chāng jiàn gù lǎo yán hán chí guó wèi shǒu, měi rù chūn, cháng rì shè shí kè zhī jù yú xī hú, dàn yǐ jùn shì wěi liáo lì, jí zào hú shàng. shǐ lì zhī hú mén, yǒu shì dài fū guò, jí yāo zhī rù, mǎn jiǔ kè ér zhǐ. zhé yǔ lè yǐn zhōng rì, bù wèn qí hé rén yě. céng cún zhī cháng yǐ wèn gōng yuē:" wú nǎi yǒu bù dé yǐ zhě hū?" gōng yuē:" rǔ shào nián ān zhī cǐ? wú lǎo yǐ, wèi zhī fù yǒu jǐ chūn. ruò dài kě yǔ yǐn zhě ér hòu cóng, wú zhī wéi lè wú jǐ, ér chūn yì bù wú dài yě." yú shí nián sì shí sān, yóu wèi jǐn yǐ wéi rán. zì jīn sī zhī, nǎi zhī qí yán wèi yǒu wèi yě.
谢康乐云良辰、美景、赏心、乐事四者难并,天下咏之以为口实。韩魏公在北门作四并堂。公功名富贵,无一不满所欲,故无时不可乐,亦以是为贵乎?余游行四方,当其少时,盖未知光景为可惜,亦不以是四者为难得也。在许昌见故老言韩持国为守,每入春,常日设十客之具于西湖,旦以郡事委僚吏,即造湖上。使吏之湖门,有士大夫过,即邀之入,满九客而止。辄与乐饮终日,不问其何人也。曾存之常以问公曰:“无乃有不得已者乎?”公曰:“汝少年安知此?吾老矣,未知复有几春。若待可与饮者而后从,吾之为乐无几,而春亦不吾待也。”余时年四十三,犹未尽以为然。自今思之,乃知其言为有味也。
jìn shì xué zhě duō yán zhōng yōng, zhōng yōng zhī bù kě fèi jiǔ yǐ, hé dài jīn rì? fēi tè zi sī yán zhī, yáo zhī gào shùn yuē:" rén xīn wéi wēi, dào xīn wéi wēi. wéi jīng wéi yī, yǔn zhí jué zhōng." suǒ wèi rén xīn zhě, xǐ nù āi yuè zhī yǐ fā zhě yě dào xīn zhě, xǐ nù āi yuè zhī wèi fā zhě yě. rén néng zhì qí xīn cháng yú wèi fā zhī qián, bù wéi yǐ fā zhī suǒ luàn, zé bù liú yú rén xīn ér dào xīn cháng cún, fēi suǒ wèi zhōng hū? tōng cǐ shuō zhě, bù wéi liǎo rán yú xìng mìng zhī zhèng, yì zì kě yǐ yǎng shēng jǐn nián. sù wèn yǐ xǐ nù bēi yōu kǒng pèi gān xīn pí fèi shèn, ér gèng yán qí suǒ shèng suǒ shāng, měi shǐ jié qí guò ér yǎng qí zhèng, yǐ quán shēng yǔ xíng. fū xìng yǐ dé yǐ, shēng yǔ xíng gù yōu wèi zhī. tè lùn yǎng shēng zhě fēn yú wǔ zàng, ér wú rú yī yú xīn. wǔ zàng fēi xīn, shú wèi zhī zhì? shì yì yī dào yě. wǎng suì yǒu fāng shì liú chún jué, nián bǎi suì yú, nǎi yǐ gěi shǐ shì xià yīng gōng. yú cháng jiàn qí wèi cài lǔ gōng yán chéng fèn zhì yù wèi sǔn zhī yì, shén yǒu lǐ, gài shēn yú sù wèn zhě. jiā yòu mò, yǒu qíng zú yì bǎi yú suì, bù zhī qí xìng míng, shí rén yǐ hǎo lǎo hū zhī, shàn yī, zì yán shòu fǎ yú zhì rén, wǎng lái xǔ luò jiān. chéng wén jiǎn gōng yóu hòu lǐ zhī, wéi wén jiǎn zhěn mài, yù gào qí sǐ qī yú qī suì zhī qián, bù chà xún rì. cháng yǔ rén nián liù shí shǐ zhī yī, qī shí ér jiàn sù wèn, měi fǔ bì tài xī yuē:" shǐ wú zǎo dé cǐ shū, yǔ yī jù, wú bù sǐ yǐ." xī qí jiàn zhī wǎn, ér yǐ shāng zhě bù kě fù yě. kǒng zǐ yuē:" rén zhě shòu." cǐ gù jìn xìng zhī yán, hé yí yú yī hū?
近世学者多言中庸,中庸之不可废久矣,何待今日?非特子思言之,尧之告舜曰:“人心惟危,道心惟微。惟精惟一,允执厥中。”所谓人心者,喜怒哀乐之已发者也;道心者,喜怒哀乐之未发者也。人能治其心常于未发之前,不为已发之所乱,则不流于人心而道心常存,非所谓中乎?通此说者,不惟了然于性命之正,亦自可以养生尽年。《素问》以喜怒悲忧恐配肝心脾肺肾,而更言其所胜所伤,每使节其过而养其正,以全生与形。夫性已得矣,生与形固优为之。特论养生者分于五脏,而吾儒一于心。五脏非心,孰为之制?是亦一道也。往岁有方士刘淳玨,年百岁馀,乃以给使事夏英公。余尝见其为蔡鲁公言惩忿窒欲为损之义,甚有理,盖深于《素问》者。嘉祐末,有黥卒亦百馀岁,不知其姓名,时人以郝老呼之,善医,自言受法于至人,往来许洛间。程文简公尤厚礼之,为文简诊脉,预告其死期于期岁之前,不差旬日。常语人年六十始知医,七十而见《素问》,每抚髀太息曰:“使吾早得此书,与医俱,吾不死矣。”惜其见之晚,而已伤者不可复也。孔子曰:“仁者寿。”此固尽性之言,何疑于医乎?
lín xià nà zǐ tán chán, lèi yǐ wú rú wèi wèi jǐn. bǐ gù wèi zhī wú yán zhī shēn, rán wú rú jù zhī yì tài guò. yì yuē: jīng qì wèi wù, yóu hún wèi biàn, shì gù zhī guǐ shén zhī qíng zhuàng. yuán shǐ yào zhōng, gù zhī sǐ shēng zhī shuō. cǐ hé děng yǔ hū? ruò zuò shàn, jiàng zhī bǎi xiáng zuò bù shàn, jiàng zhī bǎi yāng. jī shàn zhī jiā, bì yǒu yú qìng jī bù shàn zhī jiā, bì yǒu yú yāng, zé yīn guǒ bào yìng zhī shuō, yì wèi cháng fèi yě. jìn sòng jiān fó xué shǐ rù zhōng guó ér wèi zhī chán, yī shí míng liú nǎi yǒu wéi shén bù miè zhī lùn. yòu yǒu fēi zhī zhě, hé qí lòu hū? zì táng yán chán zhě jìn guǎng, ér qí shù yì shǎo yì. dà dǐ rú yǐ yán chuán, ér fú yǐ yì jiě, fēi bù kě yǐ yán chuán, wèi yǐ yán dé zhě wèi bì zhēn jiě, qí shǒu zhī bì bù jiān, xìn zhī bì bù dǔ, qiě duò yú yán, yǐ wéi duì zhí ér bù néng biàn tōng páng dá ěr. cǐ bù jǐ wú rú suǒ wèi mò ér zhì zhī, bù yán ér xìn zhě hū? liǎng zhě wèi cháng bù tōng. zì yán ér dá qí yì zhě, wú rú shì jiān fǎ yě yǐ yì ér gāi qí yán zhě, fú shì chū shì jiān fǎ yě. ruò cháo wén dào, xī kě yǐ sǐ, zé yì yǔ yán liǎng mò wèi zhī ài, yì hé bǐ shì zhī biàn zāi! wú cháng wèi qí tú gāo shèng zhě yán zhī, bǐ yì xīn yǐ wéi rán, ér yǒu bù dé tóng zhě, qí jiào rán yě.
林下衲子谈禅,类以吾儒为未尽。彼固未知吾言之深,然吾儒拒之亦太过。《易》曰:精气为物,游魂为变,是故知鬼神之情状。原始要终,故知死生之说。此何等语乎?若作善,降之百祥;作不善,降之百殃。积善之家,必有馀庆;积不善之家,必有馀殃,则因果报应之说,亦未尝废也。晋宋间佛学始入中国而未知禅,一时名流乃有为神不灭之论。又有非之者,何其陋乎?自唐言禅者寖广,而其术亦少异。大抵儒以言传,而佛以意解,非不可以言传,谓以言得者未必真解,其守之必不坚,信之必不笃,且堕于言,以为对执而不能变通旁达尔。此不几吾儒所谓默而识之,不言而信者乎?两者未尝不通。自言而达其意者,吾儒世间法也;以意而该其言者,佛氏出世间法也。若朝闻道,夕可以死,则意与言两莫为之碍,亦何彼是之辨哉!吾尝为其徒高胜者言之,彼亦心以为然,而有不得同者,其教然也。
ōu yáng wén zhōng gōng píng shēng dǐ fó lǎo, shǎo zuò běn lùn sān piān, yú èr shì gài wèi cháng yǒu bié. wǎn bà zhèng shì, shǒu bó, jiāng lǎo yǐ, gèng lí yōu huàn, suì yǒu chāo rán wù wài zhī zhì. zài jùn bù fù shì shì, měi yǐ xián shì yǐn jiǔ wéi lè. shí lù zi lǚ zhī yǐng zhōu, gōng kè yě. yǐng qiě qí suǒ bǔ jū, cháng yǐ shī jì zhī, pō dào qí yì, mò yún:" jì yǔ yíng zhōu wèi guī kè, zuì wēng jīn yǐ zuò xiān wēng." cǐ suī xì yán, rán shén xiān fēi lǎo shì shuō hū? shì duō yán gōng wèi xī jīng liú shǒu tuī guān shí, cháng yǔ yǐn shī lǔ zhū rén yóu sōng shān, jiàn xiǎn shū chéng wén, yǒu ruò" shén qīng zhī dòng" sì zì zhě, tā rén mò jiàn. rán jì wú shén xiān zé yǐ, guǒ yǒu, fēi gōng děng wéi zhī ér shuí? qí yán wèi zú bìng yě. gōng jì dēng zhèng lù, fǎ dāng de fén sì, jí nán zhī, jiǔ bù gǎn qǐng, yǐ nǎi qǐ wèi dào gōng. fán zhí zhèng yǐ dào gōng shǒu fén mù, wéi gōng yī rén. hán wèi gōng chū jiàn zòu dú, xì gōng yuē:" dào jiā yǐ chāo shēng bù sǐ wèi guì, gōng nǎi shǐ zài qiū lǒng zhī cè, lǎo jūn wú nǎi què cí xíng hū?" gōng bù jué shī shēng dà xiào.
欧阳文忠公平生诋佛老,少作《本论》三篇,于二氏盖未尝有别。晚罢政事,守亳,将老矣,更罹忧患,遂有超然物外之志。在郡不复事事,每以闲适饮酒为乐。时陆子履知颍州,公客也。颍且其所卜居,尝以诗寄之,颇道其意,末云:“寄语瀛洲未归客,醉翁今已作仙翁。”此虽戏言,然神仙非老氏说乎?世多言公为西京留守推官时,尝与尹师鲁诸人游嵩山,见藓书成文,有若“神清之洞”四字者,他人莫见。然茍无神仙则已,果有,非公等为之而谁?其言未足病也。公既登政路,法当得坟寺,极难之,久不敢请,已乃乞为道宫。凡执政以道宫守坟墓,惟公一人。韩魏公初见奏牍,戏公曰:“道家以超升不死为贵,公乃使在丘垄之侧,老君无乃却辞行乎?”公不觉失声大笑。
ōu yáng shì zǐ sūn fèng shì shì yóu yán yú tā shì dài fū jiā. yú zài rǔ yīn, cháng fǎng gōng zhī zǐ fěi yú qí jiā. rù mén, wén gē bài zhōng qìng shēng zì táng ér fā. fěi yí shí chū, shǒu yóu chí shù zhū, fěng fú míng, jù xiè jīn rì shì zhāi rì, yǔ jiā rén gòng wèi fó shì fāng bì. wèn zhī yún:" gōng wú yàng?" shí xuē fū rén yǐ zì ěr, gōng bù jīn yě. jí gōng hōng, suì lǜ qí jiā wú liáng jiàn xī xíng zhī. rǔ yīn yǒu lǎo shū shēng yóu jí cóng gōng yóu, wèi yǔ yán gōng wǎn wén fù hán gōng dé dào yú jìng cí běn lǎo, zhí lǐ shén gōng, yǐ wéi fù gōng fēi jì xià rén zhě, yīn xīn dòng. shí yǔ fǎ shī zhù jiàn fú sì, suǒ wèi yóng huá yán zhě, běn zhī gāo dì, gōng shāo cóng wèn qí shuō, yóng shǐ guān huá yán, dú wèi zhōng ér hōng, zé zhī hán tuì zhī yǔ dà diān shì zhēn bù wū. gōng suī wèi shì jiào lì yán, yào zhī qí bù kě duó chù, bù wéi shǎo biǎn yú lǎo shì, suī fú yì bù dé bù xīn yǔ yě.
欧阳氏子孙奉释氏尤严于它士大夫家。余在汝阴,尝访公之子棐于其家。入门,闻歌呗钟磬声自堂而发。棐移时出,手犹持数珠,讽佛名,具谢今日适斋日,与家人共为佛事方毕。问之云:“公无恙?”时薛夫人已自尔,公不禁也。及公薨,遂率其家无良贱悉行之。汝阴有老书生犹及从公游,为予言公晚闻富韩公得道于净慈本老,执礼甚恭,以为富公非茍下人者,因心动。时与法师住荐福寺,所谓颙华严者,本之高弟,公稍从问其说,颙使观《华严》,读未终而薨,则知韩退之与大颠事真不诬。公虽为世教立言,要之其不可夺处,不唯少贬于老氏,虽佛亦不得不心与也。
bái lè tiān jí zì zài lǐ zhè dōng yán hǎi shàng yǒu xiān guǎn dài qí lái zhī shuō, zuò shī yún:" wú xué kōng mén fēi xué xiān, kǒng jūn cǐ shuō shì xū chuán. hǎi shān bú shì wú guī chǔ, guī zé xū guī dōu shuài tiān." qǐng dú lú zhào yì shǐ, jì cǐ shì chà xiáng. lǐ zhè dōng, lǐ jūn jì yě, huì chāng chū wèi zhè dōng guān chá shǐ, yán yǒu hǎi jiǎ zāo fēng, piāo hǎi zhōng yī dà shān, shì qí diàn bǎng yuē" péng lái". páng yǒu yī yuàn, jiōng suǒ shén yán, huā mù yíng tíng, zhōng shè jī àn. huò rén gào zhī yuē:" cǐ bái lè tiān yuàn, zài zhōng guó wèi lái ěr." táng xiǎo shuō shì duō dàn, cǐ jì zì jiàn yú lè tiān shī, dāng bù miù. jìn shì duō chuán wáng píng fǔ guǎn sù, mèng zhì líng zhī gōng, yì zì wèi shī jì zhī yuē:" wàn qǐng bō tāo mù yè fēi, shēng gē gōng diàn hào líng zhī. huī háo bù shì rén jiān shì, cháng lè zhōng shēng mèng jué shí." yǔ bái lè tiān yuàn jué xiāng lèi, nǎi zhī tiān dì jiān yīng líng zhī qì yì wú jǐ, wéi rén wèi xiān, bù zài cǐ zé zài bǐ, gèng qù dié lái, wú zú guài zhě.
《白乐天集》自载李浙东言海上有仙馆待其来之说,作诗云:“吾学空门非学仙,恐君此说是虚传。海山不是吾归处,归则须归兜率天。”顷读卢肇《逸史》,记此事差详。李浙东,李君稷也,会昌初为浙东观察使,言有海贾遭风,飘海中一大山,视其殿榜曰“蓬莱”。旁有一院,扃锁甚严,花木盈庭,中设几案。或人告之曰:“此白乐天院,在中国未来耳。”唐小说事多诞,此既自见于乐天诗,当不谬。近世多传王平甫馆宿,梦至灵芝宫,亦自为诗纪之曰:“万顷波涛木叶飞,笙歌宫殿号灵芝。挥毫不似人间世,长乐钟声梦觉时。”与白乐天院绝相类,乃知天地间英灵之气亦无几,为人为仙,不在此则在彼,更去叠来,无足怪者。
sū zǐ zhān yì xǐ yán shén xiān. yuán yòu chū yǒu dōng rén qiáo tóng, zì yán yǔ jìn hè shuǐ bù yóu, qiě yán hè cháng jiàn gōng mì zhōu dào shàng, yì ruò yù xiāng wén. zi zhān dà xǐ. tóng shí kè jīng shī, pín shén, zi zhān suǒ náng zhōng de èr shí jiān, jí yǐ zèng zhī, zuò wǔ shī, shǐ tóng jì hè, zi yóu yì tóng zuò. tóng qù qì bù fù jiàn, huò chuán wàng rén yě. wǎn yīn wáng gǒng yòu dé yáo dān yuán zhě, yóu qí zhī, zhí yǐ wéi lǐ tài bái suǒ huà, zèng shī shù shí piān, dài zhī shén gōng. yáo běn jīng shī fù rén wáng shì zi, bù xiào, wèi fù suǒ zhú, shì jiàn lóng guān yī dào shì, tiān zī huì, yīn qǔ dào zàng biàn dú, huò néng chéng sòng, yòu duō de qí fāng shù dān yào. dà dǐ hǎo dà yán, zuò shī jiān yǒu fàng dàng qí jué yǔ, gù néng chéng qí shuō. fú shěn huái nán, lǚ yì xìng míng, zi zhān chū bù néng biàn yě. hòu fù qí xìng míng wáng yì. chóng níng jiān, yú zài jīng shī, zé yǐ yòng jì shù jìn wèi yī guān yǐ. chū rù cài lǔ gōng mén xià, yī duō qí zhōng, yú yóu jí jiàn. qí yǔ lǔ gōng yán cóng zǐ zhān shì, qiě yún:" hǎi shàng shén xiān gōng què, wú jiē néng yǐ shù zhì zhī, kě shǐ kōng zhōng lì jiàn." cài gōng yì wēi xìn zhī, zuò shì biān zhì chǔ zhōu. liáng shī chéng cóng qiú zi zhān shū tiē, qiě jiàn qí yǒu shù. xuān hé mò fù wèi dào shì, míng yuán chéng, lì dǐ lín líng sù, wèi suǒ dú, ǒu xuè sǐ.
苏子瞻亦喜言神仙。元祐初有东人乔仝,自言与晋贺水部游,且言贺尝见公密州道上,意若欲相闻。子瞻大喜。仝时客京师,贫甚,子瞻索囊中得二十缣,即以赠之,作五诗,使仝寄贺,子由亦同作。仝去讫不复见,或传妄人也。晚因王巩又得姚丹元者,尤奇之,直以为李太白所化,赠诗数十篇,待之甚恭。姚本京师富人王氏子,不肖,为父所逐,事建隆观一道士,天资慧,因取道藏遍读,或能成诵,又多得其方术丹药。大抵好大言,作诗间有放荡奇谲语,故能成其说。浮沈淮南,屡易姓名,子瞻初不能辨也。后复其姓名王绎。崇宁间,余在京师,则已用技术进为医官矣。出入蔡鲁公门下,医多奇中,余犹及见。其与鲁公言从子瞻事,且云:“海上神仙宫阙,吾皆能以术致之,可使空中立见。”蔡公亦微信之,坐事编置楚州。梁师成从求子瞻书帖,且荐其有术。宣和末复为道士,名元城,力诋林灵素,为所毒,呕血死。
zhāng píng zi zuò guī tián fù, xìng yì suī xiāo sàn, rán xù suǒ huái, nǎi zài" yǎng fēi xiān jiǎo, fǔ kàn qīng liú, luò yún jiān zhī yì qín, xuán qīng yuān zhī shā liú." wú wèi diào yì yì hé zú wéi lè? rén shēng tiān dì zhī jiān, yào yǔ wàn wù gè dé qí yù, bù dàn shì yī jǐ yě, bì cán bào qín yú yǐ zì kuài, cǐ yǔ chí chěng yì liè hé yì? rú táo yuān míng yán" xié yòu rù shì, yǒu jiǔ yíng zūn. yuè qīn qī zhī qíng huà, lè qín shū yǐ xiāo yōu", cǐ zhēn dé shì wài zhī qù, dú zhī néng shǐ rén àng rán, jué qí zuǒ yòu cǎo mù wú qíng wù, yì jiē shū chàng hé yù. píng zi běn jiàn hàn shì duō shì, yù qù yǐ yuǎn huò, wèi bì zhì zài tián yuán, gū yǒu jī ér yán ěr. yí qí fā yú xiōng zhōng zhě, yǔ yuān míng bù lèi yě.
张平子作《归田赋》,兴意虽萧散,然序所怀,乃在“仰飞纤缴,俯瞰清流,落云间之逸禽,悬清渊之魦鰡。”吾谓钓弋亦何足为乐?人生天地之间,要与万物各得其欲,不但适一己也,必残暴禽鱼以自快,此与驰骋弋猎何异?如陶渊明言“携幼入室,有酒盈樽。悦亲戚之情话,乐琴书以消忧”,此真得事外之趣,读之能使人盎然,觉其左右草木无情物,亦皆舒畅和豫。平子本见汉室多事,欲去以远祸,未必志在田园,姑有激而言耳。宜其发于胸中者,与渊明不类也。
yáng zi yún yán gǔ kǒu zhèng zǐ zhēn gēng hū yán shí zhī xià, míng zhèn yú jīng shī, shì yǐ wéi xián. wú wèi zǐ zhēn fēi zhēn yǐn dùn zhě yě, shǐ zhēn, fāng qiě dùn míng wèi xiá, shàng hé jīng shī zhī wén hū? ruò sī mǎ jì zhǔ lǐ zhòng yuán, nǎi dāng jìn zhī, rán yóu shì shì jiān zhī yǒu shì rén yě. bǐ shì suǒ bù dé zhī, rú kū gōng shèng lǎo rén, yán gōng shēng jìng yāo tiān nián, fēi wú tú zhě, huò qí rén hū? nǎi zhī cǐ yī liú, shì gù wèi cháng fá, yì bù bì zài shān lín yán xué yě. zì chén mén hé yóu zhǎng jǔ jié nì zhī tú, kǒng zǐ gù zhì zhī yǐ. suī qí dào bù kě yǐ xùn tiān xià, fēi kǒng zǐ suǒ de yǔ, rán měi xiāng yù wén ér zài qí yán, yì wēi yǐ shì hòu shì yě. dàn shì zhī shè shì zhě, yù wèi cǐ bù kě dé, néng wéi huáng shū dù, qí yóu shù jī hū? gài suī wèi cháng jué shì, ér shì zhōng bù néng wéi zhī lèi, suǒ wèi wāng wāng ruò wàn qǐng bēi zhě, fēi guō lín zōng wú yǐ zhī zhī, shì yōu yú zǐ zhēn, guǎn yòu ān yì qí cì yě. cǐ èr sān rén zhě, xìng shēng kǒng mèng shí, bì jiē yǒu yǐ chù zhī. zì táng ér hòu, bù fù yǒu cǐ lèi, wǎng wǎng jiē liú rù wèi fú tú shì, gù qí jiān jié rán yǒu bù kě bá zhě, xī qí fēi wú dǎng, nán yǔ bìng lùn. wú wèi yún mén lín jì zhào zhōu shù shí rén, suī yǐ wéi chén mén hé yóu zhī tú kě yě. bái lè tiān yǔ yáng yú qīng wèi yīn jiā ér bù lèi yú yú qīng, yǔ yuán zhěn niú sēng rú xiāng hòu shàn ér bù dǎng yú yuán zhěn sēng rú, wèi péi jìn gōng suǒ ài zhòng ér bù yīn jìn gōng yǐ jìn, lǐ wén ráo sù bù lè ér bù wéi wén ráo suǒ shēn hài zhě, chǔ shì rú shì, rén yì zú yǐ. tuī qí suǒ yóu de, wéi bù jí jí yú jìn, ér zhì zài yú tuì, shì yǐ néng ān yú qù jiù, ài zēng zhī jì, měi yù rán yǒu yú yě. zì xíng bù shì láng yǐ bìng qiú fēn sī shí, nián cái wǔ shí bā, zì shì gài bù fù chū, zhōng jiān yī wèi hé nán yǐn, qī nián zhé qù zài chú tóng zhōu cì shǐ, bù bài. yōng róng wú shì, shùn shì qí yì, ér mǎn zú qí yù zhě shí yǒu liù nián. fāng tài hé kāi chéng huì chāng zhī jiān, tiān xià biàn gù, suǒ gèng bù yī. yuán zhěn yǐ fèi chù sǐ, lǐ wén ráo yǐ chán jí sǐ, suī péi jìn gōng yóu huái yí wèi, ér niú sēng rú lǐ zōng mǐn jiē bù miǎn wàn lǐ zhī xíng. suǒ wèi lǐ féng jí líng hú chǔ lǐ jué zhī tú, fàn fàn fēi sù yǔ yóu zhě, qí bīng tàn dī áng, wèi cháng yǒu xū rì, gù lè tiān suǒ de, qǐ bù duō zāi? rán wú yóu yǒu wēi hèn, shì wèi néng quán wàng shēng sè bēi jiǔ zhī lèi, shǎng wù tài shēn, ruò yóu yǒu dài ér hòu qiǎn zhě, gù xiǎo mán fán sù, měi jiàn yú gē yǒng, zhì gān lù shí jiā zhī huò, nǎi yǒu" dāng jūn bái shǒu tóng guī rì, shì wǒ qīng shān dú wǎng shí" zhī jù, dé fēi wéi wáng yá fā hū? lǎn zhī shǐ rén tài xī, kōng huā wàng xiǎng, chū hé suǒ yǒu, ér kuàng yuān qīn xiāng xún, jiǎo rào hé yǐ! lè tiān bù wéi néng wài shì, gù gù zì yǐ wéi shēn dé yú fú shì, yóu bù néng kuàng rán yī xǐ, diàn sǎo bīng shì yú wú suǒ yǒu zhī dì, xí qì nán chú zhì shì. yào zhī ruò piāo wǎ zhī jī, xū zhōu zhī chù, zhuāng zhōu yǐ wéi zhì rén zhī yòng xīn yě, yí hū.
扬子云言谷口郑子真耕乎岩石之下,名震于京师,世以为贤。吾谓子真非真隐遁者也,使真,方且遁名未暇,尚何京师之闻乎?若司马季主、李仲元,乃当近之,然犹是世间知有是人也。彼世所不得知,如哭龚胜老人,言龚生竟夭天年,非吾徒者,或其人乎?乃知此一流,世固未尝乏,亦不必在山林岩穴也。自晨门、荷莜、长沮、桀溺之徒,孔子固志之矣。虽其道不可以训天下,非孔子所得与,然每相与闻而载其言,亦微以示后世也。但士之涉世者,欲为此不可得,能为黄叔度,其犹庶几乎?盖虽未尝绝世,而世终不能为之累,所谓汪汪若万顷陂者,非郭林宗无以知之,似优于子真,管幼安亦其次也。此二三人者,幸生孔孟时,必皆有以处之。自唐而后,不复有此类,往往皆流入为浮屠氏,故其间杰然有不可拔者,惜其非吾党,难与并论。吾谓云门、临济、赵州数十人,虽以为晨门、荷莜之徒可也。白乐天与杨虞卿为姻家而不累于虞卿,与元稹、牛僧孺相厚善而不党于元稹、僧孺,为裴晋公所爱重而不因晋公以进,李文饶素不乐而不为文饶所深害者,处世如是,人亦足矣。推其所由得,惟不汲汲于进,而志在于退,是以能安于去就,爱憎之际,每裕然有馀也。自刑部侍郎以病求分司时,年才五十八,自是盖不复出,中间一为河南尹,期年辄去;再除同州刺史,不拜。雍容无事,顺适其意,而满足其欲者十有六年。方太和、开成、会昌之间,天下变故,所更不一。元稹以废黜死,李文饶以谗嫉死,虽裴晋公犹怀疑畏,而牛僧孺、李宗闵皆不免万里之行。所谓李逢吉、令狐楚、李玨之徒,泛泛非素与游者,其冰炭低昂,未尝有虚日,顾乐天所得,岂不多哉?然吾犹有微恨,似未能全忘声色杯酒之类,赏物太深,若犹有待而后遣者,故小蛮、樊素,每见于歌咏,至甘露十家之祸,乃有“当君白首同归日,是我青山独往时”之句,得非为王涯发乎?览之使人太息,空花妄想,初何所有,而况冤亲相寻,缴绕何已!乐天不唯能外世,故固自以为深得于佛氏,犹不能旷然一洗,电扫冰释于无所有之地,习气难除至是。要之若飘瓦之击,虚舟之触,庄周以为至人之用心也,宜乎。
shì yán shè zhōu jù wén fáng sì bǎo, wèi bǐ mò zhǐ yàn yě, qí shí sān ěr. shè běn bù chū bǐ, gài chū yú xuān zhōu. zì táng wéi zhū gě yī xìng shì chuán qí yè, zhì píng jiā yòu qián yǒu de zhū gě bǐ zhě, lǜ yǐ wéi zhēn wán, yún" yī zhī kě dí tā bǐ shù zhī". xī níng hòu shì shǐ yòng wú xīn sàn zhuō bǐ, qí fēng yī biàn. zhū gě shì yǐ sān fù lì shǒu jiā fǎ bù yì, yú shì jìn bú jiàn guì, ér jiā yì shuāi yǐ. shè zhōu zhī sān wù, yàn jiǔ wú liáng cái, suǒ wèi luó wén méi zi zhě bù fù jiàn, wéi lóng wěi shí hàn jiān jù mò, yǔ fán shí wú yì. ōu wén zhōng zuò yàn pǔ, tuī shè shí zài duān shí shàng, shì duō bù rán zhī, gài gè yīn suǒ jiàn ěr. fāng wén zhōng shí, èr dì jiù shí shàng duō, qǐ gōng suǒ yǒu shì shè zhī liáng ér duān zhī bù liáng zhě hū? zhǐ zé jìn suì qǔ zhī zhě duō, wú fù jiā pǐn, yú sù zì bù xǐ yòng, gài bù shòu mò, zhèng yǔ má zhǐ xiāng fǎn, suī yòng jí nóng mò, zhōng bù néng zuò hēi zì. mò wéi huáng shān sōng fēng yú jiān zhěn, yǔ tā zhōu sōng bù lèi, yòu duō qī, gǔ wèi yǒu yòng qī yān zhě, sān shí nián lái rén shǐ wèi zhī, yǐ sōng zì qī bìng shāo. yú dà guān jiān lìng mò gōng gāo qìng hé qǔ méi yú shān, bù fù jì qí zhí. yòu cháng bèi mìng guǎn sān hán shǐ rén, dé qí gòng mò suì zhī, cān yǐ sān zhī yī, jì chéng, pān zhāng èr gǔ chén zhān zhī tú jiē bù jí. sāng luàn yǐ lái, suī sù hào shì zhě, lèi bù jìn liú yì yú zhū wù. yú qǐng yǒu duān yàn sān sì méi, qí shén, háng zhōu bīng luàn wáng zhī, qìng hé suǒ zuò mò yì wú yí. měi yòng tuì mò yàn mó bù hēi zhì bǐ, rú yǐ bìng mù shèng yuán yù lǎo dùn mǎ.
世言歙州具文房四宝,谓笔、墨、纸、砚也,其实三耳。歙本不出笔,盖出于宣州。自唐惟诸葛一姓世传其业,治平、嘉祐前有得诸葛笔者,率以为珍玩,云“一枝可敌他笔数枝”。熙宁后世始用无心散卓笔,其风一变。诸葛氏以三副力守家法不易,于是浸不见贵,而家亦衰矣。歙州之三物,砚久无良材,所谓罗文眉子者不复见,惟龙尾石捍坚拒墨,与凡石无异。欧文忠作《砚谱》,推歙石在端石上,世多不然之,盖各因所见尔。方文忠时,二地旧石尚多,岂公所有适歙之良而端之不良者乎?纸则近岁取之者多,无复佳品,余素自不喜用,盖不受墨,正与麻纸相反,虽用极浓墨,终不能作黑字。墨惟黄山松丰腴坚缜,与他州松不类,又多漆,古未有用漆烟者,三十年来人始为之,以松渍漆并烧。余大观间令墨工高庆和取煤于山,不复计其直。又尝被命馆三韩使人,得其贡墨碎之,参以三之一,既成,潘张二谷、陈瞻之徒皆不及。丧乱以来,虽素好事者,类不尽留意于诸物。余顷有端砚三四枚,奇甚,杭州兵乱亡之,庆和所作墨亦无遗。每用退墨砚磨不黑滞笔,如以病目剩员御老钝马。
jīn shì bù liú yì mò zhě duō yán wèi yǒu bù hēi, hé zú duō jiào? cǐ zhèng bù rán. hēi zhě zhèng nán de, dàn wèi cháng xì bié zhī ěr. bù lùn gǔ mò, wéi jìn suì pān gǔ qīn zào zhě hēi. tā rú zhāng gǔ chén zhān yǔ pān shǐ quē tú zào yǐ yīng rén, suǒ qiú zhě jiē bù hēi yě. xiě zì bù hēi, shì zhī mào mào rán, shǐ rén bù kuài yì. píng shēng shì hào bǐng chú lüè jǐn, wéi cǐ wù wèi néng wàng, shù nián lái qǐ mò yú rén, wú fù rú yì. jìn yǒu shòu yú yóu yān mò fǎ zhě, yòng má yóu rán mì shì zhōng, yǐ yī wǎ fù qí shàng, jí dé méi, jí jiǎn yì jiāo yòng cháng fǎ, bù duō yǐ wài liào cān zhī, shì qí suǒ zuò liáng jiā. dà dǐ má yóu zé hēi, tóng yóu zé bù hēi, shì duō yǐ tóng yóu jiàn, bù fù yòng má yóu, gù yóu yān wú jiā zhě.
今世不留意墨者多言未有不黑,何足多较?此正不然。黑者正难得,但未尝细别之耳。不论古墨,惟近岁潘谷亲造者黑。他如张谷、陈瞻与潘使阙徒造以应人,所求者皆不黑也。写字不黑,视之耄耄然,使人不快意。平生嗜好屏除略尽,惟此物未能忘,数年来乞墨于人,无复如意。近有授余油烟墨法者,用麻油燃密室中,以一瓦覆其上,即得煤,极简易;胶用常法,不多以外料参之,试其所作良佳。大抵麻油则黑,桐油则不黑,世多以桐油贱,不复用麻油,故油烟无佳者。
xuān hé chū, yǒu pān héng zhě mài mò jiāng xī, zì yán cháng wèi zi zhān zào mò hǎi shàng, dé qí mì fǎ, gù rén zhēng qū zhī. yú zài xǔ chāng jiàn zi zhān zhū zǐ, yīn wèn qí jì zǐ guò, qiú qí fǎ, guò dà xiào yuē:" xiān rén ān yǒu fǎ, zài dān ěr wú liáo, héng shì lái jiàn, yīn shǐ zhī bié shì wèi méi, zhōng yè yí huǒ, jǐ fén lú. yì rì, wēi jìn zhōng de méi shù liǎng, ér wú jiāo fǎ, qǔ niú pí jiāo yǐ yì zì hé zhī, bù néng tǐng, lěi kuài jǐn rú zhǐ zhě shù shí, gōng yì jué dǎo, héng yīn shì xiè qù." gài hòu bié zì dé fǎ, jiè zi zhān yǐ xíng yě. héng jīn zài qián táng, jìng yǐ zi zhān gù, shòu mò jià shù bèi yú qián. rán héng mò zì jiā, yì yóu mò yǐ dé míng. yóu yòng gōng, kě yǔ jiǔ huá zhū jǐn shàng xià yě.
宣和初,有潘衡者卖墨江西,自言尝为子瞻造墨海上,得其秘法,故人争趋之。余在许昌见子瞻诸子,因问其季子过,求其法,过大笑曰:“先人安有法,在儋耳无聊,衡适来见,因使之别室为煤,中夜遗火,几焚庐。翌日,煨烬中得煤数两,而无胶法,取牛皮胶以意自和之,不能挺,磊块仅如指者数十,公亦绝倒,衡因是谢去。”盖后别自得法,借子瞻以行也。衡今在钱塘,竟以子瞻故,售墨价数倍于前。然衡墨自佳,亦由墨以得名。尤用功,可与九华朱仅上下也。
qìng lì hòu, ōu yáng wén zhōng yǐ wén zhāng shàn tiān xià, shì mò gǎn yǒu kàng héng zhě. liú yuán fǔ suī chū qí hòu, yǐ bó xué tōng jīng zì xǔ, wén zhōng yì yǐ shì tuī zhī. zuò wǔ dài shǐ xīn táng shū fán lì, duō wèn chūn qiū yú yuán fǔ, jí shū liáng rù gé shì zhī lèi. yuán fǔ jí wéi pōu xī, cí biàn fēng shēng. wén zhōng lùn chūn qiū duō qǔ píng yì, ér yuán fǔ měi shēn yán jīng zhǐ. wén zhōng yǒu bù tóng, yuán fǔ jiān yǐ xuè yǔ chóu zhī, wén zhōng jiǔ huò bù néng píng. yuán fǔ fù wǔ hán wèi gōng, zhōng bù dé wèi hàn lín xué shì, jiāng sǐ, jiè qí zǐ dì, wú de jù chū qí jí, yuē:" hòu bǎi yú nián, shì hǎo dìng, dāng yǒu zhī wǒ zhě." gù gòng fù cì qí jí, cáng zhī bù kěn chū, sī shì yuē" gōng shì xiān shēng". gòng fù píng shēng yì hǎo xié xuè, màn wǔ gōng qīng, yǔ wáng jīng gōng sù hòu, zuò shì yì xiāng shī. jí sǐ, zǐ dì cì qí wén, yì sī shì yuē" gōng fēi xiān shēng". yuán fǔ bǎi qī shí wǔ juǎn, gòng fù wǔ shí juǎn.
庆历后,欧阳文忠以文章擅天下,世莫敢有抗衡者。刘原甫虽出其后,以博学通经自许,文忠亦以是推之。作《五代史》、《新唐书》凡例,多问《春秋》于原甫,及书梁入阁事之类。原甫即为剖析,辞辨风生。文忠论《春秋》多取平易,而原甫每深言经旨。文忠有不同,原甫间以谑语酬之,文忠久或不能平。原甫复忤韩魏公,终不得为翰林学士,将死,戒其子弟,无得遽出其集,曰:“后百馀年,世好定,当有知我者。”故贡父次其集,藏之不肯出,私谥曰“公是先生”。贡父平生亦好谐谑,慢侮公卿,与王荆公素厚,坐是亦相失。及死,子弟次其文,亦私谥曰“公非先生”。原甫百七十五卷,贡父五十卷。
yí xīng shàn quán zhāng gōng liǎng dòng, tiān xià jué jìng yě. rén zǐ xià, yú bà jiàn kāng guī, dà yǔ zhōng wǎng dào guò zhī. zhāng gōng dòng yǒu guān, fǎng qí jiù shì, wéi nán táng lǐ shì shí bēi, yán zhāng dào líng cháng jū ěr. shàn quán dòng yǒu xián tōng bā nián zhāo yì jūn jié dù shǐ lǐ pín shú sì bēi, gài cháng fèi yú huì chāng zhōng, pín yǐ jǐ fèng shú zhī. pín zì yán tài hé zhōng, cháng yú cǐ qīn jiàn bái lóng zì dòng zhōng chū. dòng zhī shèng chù, bù kě jǐn míng, dàn hèn tōng míng chù shǎo, lüè xíng sān shí bù, jí xū bǐng huǒ ér hòu kě jiàn, dà dǐ yǔ zhāng gōng dòng xiāng sì. pín dāng shí fān zhèn, míng jī hé jiàn yú shǐ ér lüè wú yǒu, wéi bēi xiān zài pín zòu zhuàng, hòu jù chì shū yún:" zhōng shū mén xià dié, dié fèng chì yún yún. yí yú suǒ zòu, réng lìng zhè xī guān chá shǐ sù zhǔn cǐ chǔ fèn, dié zhì zhǔn chì, gù dié." yǔ jīn shàng shū shěng xíng shì bù tóng. jīn sì fāng zòu qǐng, shì chū yǒu sī zhě, huà zhǐ fù zhú bù fú xià yīn rén yǐ qǐng zhě, yǐ zhá zi zhí fù qí rén, ér zhú bù jiān xíng shàng shū shěng, jiē bù zì xíng yě. chì hòu liè píng zhāng shì shí rén, chēng sī tú zhě sān, yī yuē cuī, èr yuē dù, sān yuē líng hú chēng sī tú jiān tài bǎo, bù zhe xìng, páng shū shǐ zhě yī, chēng zuǒ pú yè dù zhě yī, chēng sī kōng xià hóu zhě yī, jiē dài jiǎn jiào bù míng. sī tú dù zhě, cóng yě líng hú zhě, táo yě zuǒ pú yè dù zhě, shěn quán yě sī kōng xià hóu zhě, zī yě, cǐ jiē yǐ píng zhāng shì, gù xì xián. yǒu chēng zhōng shū shì láng jiān xíng bù shàng shū lù zhě, yán yě mén xià shì láng jiān hù bù shàng shū cáo zhě, què yě zhōng shū shì láng jiān gōng bù shàng shū lú zhě, shāng yě, cǐ jiē jiàn zǎi xiàng yě. qī rén yǔ shǐ jiē hé, wéi sī tú cuī yǔ sī tú jiān tài bǎo wú xìng. jí cáo què hòu, yǒu gōng bù shàng shū wéi, páng shū shǐ, yì dāng wèi yòu jiàn zǎi xiàng, sān rén jì, qí biǎo jiē bù zài, bù yīng yǒu yí tuō, cǐ bù kě jiě. yú jiā cáng bēi qiān yú zhì, duō de qián shì gù shì, yǔ shǐ wéi wù, cháng wèi jīn shí lèi kǎo wǔ shí juǎn, cǐ hòu suǒ de bù jí lù yě.
宜兴善权、张公两洞,天下绝境也。壬子夏,余罢建康归,大雨中枉道过之。张公洞有观,访其旧事,惟南唐李氏时碑,言张道陵尝居尔。善权洞有咸通八年昭义军节度使李蠙赎寺碑,盖尝废于会昌中,蠙以己俸赎之。蠙自言太和中,尝于此亲见白龙自洞中出。洞之胜处,不可尽名,但恨通明处少,略行三十步,即须秉火而后可见,大抵与张公洞相似。蠙当时藩镇,名迹合见于史而略无有,惟碑先载蠙奏状,后具敕书云:“中书门下牒,牒奉敕云云。宜于所奏,仍令浙西观察使速准此处分,牒至准敕,故牒。”与今尚书省行事不同。今四方奏请,事出有司者,画旨付逐部符下;因人以请者,以札子直付其人,而逐部兼行尚书省,皆不自行也。敕后列平章事十人,称司徒者三,一曰崔,二曰杜,三曰令狐;称司徒兼太保,不著姓,旁书使者一,称左仆射杜者一,称司空夏侯者一,皆带检校不名。司徒杜者,悰也;令狐者,绹也;左仆射杜者,审权也;司空夏侯者,孜也,此皆以平章事,故系衔。有称中书侍郎兼刑部尚书路者,岩也;门下侍郎兼户部尚书曹者,确也;中书侍郎兼工部尚书卢者,商也,此皆见宰相也。七人与史皆合,惟司徒崔与司徒兼太保无姓。及曹确后,有工部尚书韦,旁书使,亦当为又见宰相,三人纪,其表皆不载,不应有遗脱,此不可解。余家藏碑千馀帙,多得前世故事,与史违误,尝为《金石类考》五十卷,此后所得不及录也。
shì dài fū yú tiān xià shì, jì cōng míng zì xìn, wú bù kě wèi, wéi yī bù kě qiáng. běn cháo gōng qīng néng yī zhě, gāo wén zhuāng yī rén ér yǐ, yóu cháng yú shāng hán, qí suǒ cóng dé zhě bù kě zhī yǐ, ér sūn zhào dù rén zhī tú, shǐ wén qí xù yú, yóu zú míng yī shì. wén zhuāng, yùn zhōu rén, zhì jīn yùn duō yī, yóu gōng shāng hán, jiē běn gāo shì. yú chóng níng dà guān jiān zài jīng shī, jiàn dǒng jí liú yín bèi, jiē jīng xiǎo zhāng zhòng jǐng fāng shù, shì zhī shù yàn, fēi jiāng huái yǐ lái sú gōng kě bǐ yě. zi zhān zài huáng zhōu, qí zhōu yī páng ān cháng yì shàn yī shāng hán, dé zhòng jǐng yì. shǔ rén cháo gǔ chū shèng sàn zi fāng, chū bú jiàn yú qián shì yī shū, zì yán dé zhī yú yì rén, fán shāng hán, bù wèn zhèng hòu rú hé, yī yǐ shì zhì zhī wú bù yù. zi zhān qí zhī, wèi zuò xù, bǐ zhī sūn sī miǎo sān jiàn sàn, suī ān cháng bù gǎn fēi yě, nǎi fù qí suǒ zhe shāng hán lùn zhōng, tiān xià xìn yǐ wéi rán. jí zhī háo lí bù kě chà, wú shèn yú shāng hán, yòng yào yī shī qí dù, zé lì sǐ zhě jiē shì, ān yǒu bù wèn zhèng hòu ér kě yòng zhě hū? xuān hé hòu cǐ yào shèng xíng yú jīng shī, tài xué zhū shēng xìn zhī yóu dǔ, shā rén wú shù. jīn yī zhě wù, shǐ fèi bù yòng. cháo gǔ běn rèn xiá hào qí, cóng shǎn xī jiāng hán cún bǎo chū rù bīng jiān, bù dé zhì, kè huáng zhōu, zi zhān yǐ gù yǔ zhī yóu. zi zhān yǐ gǔ qí xiá ér qǔ qí fāng, tiān xià yǐ zi zhān wén zhāng ér xìn qí fāng, shì běn bù xiāng yīn, ér qū míng zhě yòu zhì yú wàng xìng mìng ér shì qí yào, rén zhī huò, gài yǒu zhì shì yě.
士大夫于天下事,茍聪明自信,无不可为,惟医不可强。本朝公卿能医者,高文庄一人而已,尤长于伤寒,其所从得者不可知矣,而孙兆、杜壬之徒,始闻其绪余,犹足名一世。文庄,郓州人,至今郓多医,尤工伤寒,皆本高氏。余崇宁、大观间在京师,见董汲、刘寅辈,皆精晓张仲景方术,试之数验,非江淮以来俗工可比也。子瞻在黄州,蕲州医庞安常亦善医伤寒,得仲景意。蜀人巢谷出圣散子方,初不见于前世医书,自言得之于异人,凡伤寒,不问证候如何,一以是治之无不愈。子瞻奇之,为作序,比之孙思邈三建散,虽安常不敢非也,乃附其所著《伤寒论》中,天下信以为然。疾之毫厘不可差,无甚于伤寒,用药一失其度,则立死者皆是,安有不问证候而可用者乎?宣和后此药盛行于京师,太学诸生信之尤笃,杀人无数。今医者悟,始废不用。巢谷本任侠好奇,从陕西将韩存宝出入兵间,不得志,客黄州,子瞻以故与之游。子瞻以谷奇侠而取其方,天下以子瞻文章而信其方,事本不相因,而趋名者又至于忘性命而试其药,人之惑,盖有至是也。
tiān xià zhī huò, mò shèn yú shā rén wéi yīn dé zhě, yì mò dà yú huó rén. shì duō chuán yuán fēng jiān yǒu jiān huáng hé sǎo wǔ chén shè shā sǎo xià yī yuán, wèi jǐ sǐ ér huán hún, yún wéi yuán sù yú yīn fǔ, lì zì biàn yuán shù bài sǎo, yǐ qí zhí shā zhī, gù dé miǎn, ér yīn guān hán wèi gōng yě, míng jiān hū wéi zhēn rén. yú shǐ bù xìn, hòu dé hán shì jiā chuán zài qí shì, yún yù líng suǒ xuān yù, nǎi bù yí. qiě shā yī yuán yóu néng sù, ér kuàng rén hū? bīng xìng yǐ lái, shì dài fū duō xǐ yán bīng, rén rén zì wèi yǒu jiāng lüè, qiě xiāng wèi bì gǎn yú shā rén, yú gài wén ér jù yě. bīng shì suī yǐ yán zhōng, ér sūn wǔ zhù shū, liè zhì rén xìn yǒng yán wǔ wù, ér bù yǐ yán xiān sì zhě, gài sūn wǔ yóu zhī zhī shū suǒ wèi" wēi kè jué ài yǔn jì, ài kè jué wēi yǔn wǎng gōng" zhě, lín dí shì shī zhī yán, fēi píng jū yù zhòng zhī cí, shì měi tuō cǐ yǐ wéi shuō, yì wèi zhī sī yě.
天下之祸,莫甚于杀人;为阴德者,亦莫大于活人。世多传元丰间有监黄河扫武臣射杀扫下一鼋,未几死而还魂,云为鼋诉于阴府,力自辨鼋数败扫,以其职杀之,故得免,而阴官韩魏公也,冥间呼为真人。余始不信,后得韩氏家传载其事,云裕陵所宣谕,乃不疑。且杀一鼋犹能诉,而况人乎?兵兴以来,士大夫多喜言兵,人人自谓有将略,且相谓必敢于杀人,余盖闻而惧也。兵事虽以严终,而孙武著书,列智、仁、信、勇、严五物,而不以严先四者,盖孙武犹知之《书》所谓“威克厥爱允济,爱克厥威允罔功”者,临敌誓师之言,非平居御众之辞,世每托此以为说,亦未之思也。
yú zài xǔ chāng, suì shì dà shuǐ zāi shāng, xī jīng yóu shén, liú piǎo zì dèng táng rù wú jìng, bù kě shèng jì. yú jǐn fā cháng píng suǒ chǔ, zòu qǐ yuè cháng zhì zhèn zhī, jǐ shí yú wàn rén shāo néng quán huó, wéi yí qì xiǎo ér wú yóu jiē dé zhī. yī rì xún zuǒ yòu yuē:" rén zhī wú zi zhě, hé bù shōu yǐ zì chù hū?" yuē:" rén gù yuàn dé zhī, dàn huàn jì zhǎng, huò lái suì rěn, fù mǔ lái shí rèn ěr." yú wèi yuè fǎ zé" fán yīn zāi shāng qì yí xiǎo ér, fù mǔ bù dé fù rèn", nǎi zhī wèi cǐ fǎ zhě, yì rén rén yě. fū bǐ jì qì ér bù yù, fù mǔ zhī ēn zé yǐ jué, ruò rén bù shōu zhī, qí shuí yǔ huó hū? suì zuò kōng quàn shù qiān, jù zài běn fǎ yìn gěi nèi wài xiāng jiè bǎo wǔ, fán dé ér zhě shǐ zì yán suǒ cóng lái, míng shū yú quàn fù zhī, lüè wéi jí jì, shǐ yǐ shí shàng qí shù, gěi duō zhě shǎng. qiě fēn cháng píng yú sù, pín zhě liàng shòu yǐ wéi zī. shì dìng, àn jí gěi quàn fán sān qiān bā bǎi rén, jiē duó zhī gōu hè, zhì zhī qiǎng bǎo. cǐ suī xì shì bù zú dào, rán měi yǐ gào lín mín zhě, kǒng huǎn jí bù zhī yǒu cǐ fǎ, huò bù néng chū cǐ shù yě.
余在许昌,岁适大水灾伤,西京尤甚,流殍自邓、唐入吾境,不可胜计。余尽发常平所储,奏乞越常制赈之,几十馀万人稍能全活,惟遗弃小儿无由皆得之。一日询左右曰:“人之无子者,何不收以自畜乎?”曰:“人固愿得之,但患既长,或来岁稔,父母来识认尔。”余为阅法则“凡因灾伤弃遗小儿,父母不得复认”,乃知为此法者,亦仁人也。夫彼既弃而不育,父母之恩则已绝,若人不收之,其谁与活乎?遂作空券数千,具载本法印给内外厢界保伍,凡得儿者使自言所从来,明书于券付之,略为籍记,使以时上其数,给多者赏。且分常平余粟,贫者量授以为资。事定,按籍给券凡三千八百人,皆夺之沟壑,置之襁褓。此虽细事不足道,然每以告临民者,恐缓急不知有此法,或不能出此术也。
lǎo zi zhuāng liè zhī yán, jiē yǔ shì shì àn hé, dì xué zhě dú zhī bù jīng, bù néng yǐ yì tōng wèi yī. gǔ shū míng piān, duō chū hòu rén, gù wú shén lǐ. lǎo shì bié dào dé wèi shàng xià piān, qí běn yì yě, ruò zhú zhāng zhī míng, zé wèi fēi yǐ. wéi zhuāng liè shì chū qí zì míng, hé yǐ zhī zhī? zhuāng zi yǐ nèi wài zì bié, nèi piān shǐ yú xiāo yáo yóu, cì qí wù, yòu qí cì yǎng shēng zhǔ, rán hòu yuē rén jiān shì, jì zhī yǐ dé chōng fú yīng dì wáng ér piān jǐn yǐ. liè zǐ bù bié nèi wài, ér míng qí piān yuē tiān ruì, ruì yǔ fú bǐ, yán fēi xiāng móu ér xiāng tóng. zì yǎng shēng zhǔ ér shàng, shì shì yán chū shì jiān fǎ yě zì rén jiān shì ér xià, rén yǔ tiān yǒu biàn yǐ. fū ān zhī yǒu zhāo rán ér yī qì zhě, zhuāng zi wèi zhī fú, liè zǐ wèi zhī ruì, shì shì yǒu yán xìn xīn, ér xiāng yǔ rán xǔ wèi zhī yìn kě zhě, qí dào yī yě. zì xī níng yǐ lái, xué zhě zhēng yán lǎo zhuāng, yòu cān zhī shì shì zhī jìn sì zhě, yǔ wú rú gèng xiāng fù huì, shì yǐ xū dàn jiǎo wàng zhī bì, yǔ shí xué zhě qún qǐ ér gōng zhī. cǐ gù xué zhě zhī zuì, rán zhī cǐ dào zhě, yì bù kě rén rén jiē zé zhī yě. xiāo yáo yóu hé yǐ xiān qí wù? yuē: jiàn wù zhī bù qí ér hòu qí zhī zhě, shì yóu yǒu wù yě. ruò běn wèi cháng yǒu wù, zé bù dài qí ér yǔ dào shì, wú wǎng ér bù xiāo yáo yǐ. yǎng shēng zhǔ hé yǐ cì qí wù? shēng zhě wǒ yě, wù zhě bǐ yě, cǐ zhōng yōng suǒ wèi jǐn jǐ zhī xìng ér hòu jǐn wù zhī xìng zhě, chōng zhī zé kě zàn tiān dì zhī huà yù. rán zé shì yì shì jiān fǎ ěr, hé zú wèi chū shì jiān fǎ hū? yuē: fēi yě, qì zhī wèi yún yě, yún zhī wèi yǔ yě, yóu dì ér shēng zhě yě. fāng yún yǔ zhī zài shàng, wèi zhī dì kě hū? jí qí jiàng yú dì, zé yì yǔ ér yǐ. liè zǐ yán qí quán, zhuāng zi yán qí bié, cǐ liè zǐ suǒ yǐ hùn nèi wài ér zhí yán tiān ruì, zhuāng zi liè qí xù ér hòu jiàn qí fú, hé shì sān zhě ér gèng wéi yòng, zé tiān yú rén mò zhī yǒu jiàn yǐ. wú wèi jǔ zǐ shí, bù miǎn suí zhòng dú cǐ èr shū, xīn dú yǒu jiàn yú cǐ. wèi dān tú wèi, gān lù zhòng xuān shī shòu fǎ yú yuán zhào běn, jiǔ cóng fó yìn le yuán yóu, dé qí cōng míng miào jiě. wú cháng wèi yán zhī, měi fǔ zhǎng dà xiào, mò yǐ wú shuō wéi rán. fǔ yǎng sì shí nián, jīn lǎo yǐ, yù qiú rú xuān zhě shí yǔ lùn fāng wài zhī shì, wèi zhī de yě.
老子、庄、列之言,皆与释氏暗合,第学者读之不精,不能以意通为一。古书名篇,多出后人,故无甚理。老氏别《道德》为上下篇,其本意也,若逐章之名,则为非矣。惟庄、列似出其自名,何以知之?《庄子》以内外自别,内篇始于《逍遥游》,次《齐物》,又其次《养生主》,然后曰《人间世》,继之以《德充符》、《应帝王》而篇尽矣。《列子》不别内外,而名其篇曰《天瑞》,瑞与符比,言非相谋而相同。自《养生主》而上,释氏言出世间法也;自《人间世》而下,人与天有辨矣。夫安知有昭然而一契者,庄子谓之符,列子谓之瑞,释氏有言信心,而相与然许谓之印可者,其道一也。自熙宁以来,学者争言老庄,又参之释氏之近似者,与吾儒更相附会,是以虚诞矫妄之弊,语实学者群起而攻之。此固学者之罪,然知此道者,亦不可人人皆责之也。《逍遥游》何以先《齐物》?曰:见物之不齐而后齐之者,是犹有物也。若本未尝有物,则不待齐而与道适,无往而不逍遥矣。《养生主》何以次《齐物》?生者我也,物者彼也,此《中庸》所谓尽己之性而后尽物之性者,充之则可赞天地之化育。然则是亦世间法耳,何足为出世间法乎?曰:非也,气之为云也,云之为雨也,由地而升者也。方云雨之在上,谓之地可乎?及其降于地,则亦雨而已。列子言其全,庄子言其别,此列子所以混内外而直言天瑞,庄子列其序而后见其符,合是三者而更为用,则天与人莫之有间矣。吾为举子时,不免随众读此二书,心独有见于此。为丹徒尉,甘露仲宣师授法于圆照本,久从佛印、了元游,得其聪明妙解。吾常为言之,每抚掌大笑,默以吾说为然。俯仰四十年,今老矣,欲求如宣者时与论方外之事,未之得也。
zhuāng zi yán:" jǔ tiān xià yù zhī bù jiā quàn, jǔ tiān xià fēi zhī bù jiā jǔ." yòu yuē:" yǔ qí yù yáo ér fēi jié, bù ruò liǎng wàng ér huà qí dào. zì wǒ yán, suī tiān xià bù néng yì zì rén yán, suī yáo shùn wú yǔ biàn. chù huǐ yù zhě, rú shì yì zú yǐ hū." yuē:" cǐ fēi wàng huǐ yù zhī yán, bù shèng huǐ yù zhī yán yě." fū zhuāng zhōu ān zhī yǒu huǐ yù zāi! bǐ gài bù shèng tiān xià zhī diān dǎo fǎn fù yú míng shí zhě, gù jī ér wéi shì yán ěr. kǒng zǐ yuē:" wú zhī yú rén yě, shuí huǐ shuí yù? rú yǒu suǒ yù zhě, qí yǒu suǒ shì yǐ." huǐ yù zhī lái, bù kǎo qí shí, ér nì yǐ qí míng zhé zhī, yǐ qiú qí dāng, suī sān dài wú shì fǎ yě. jìn jiǔ guān zhě, shì qí suǒ yù yǐ wéi xián chì sì xiōng zhě, shěn qí suǒ bù yǔ wèi zuì, rú shì ér jǐ yǐ. cǐ zhōng dào ér rén zhī suǒ cháng xíng yě, zhì yú suǒ bù néng shèng, zé kǒng zǐ yì wú kě nài hé, zhì zhī ér bù yán. zhì ér bù yán, yǔ fū wú suǒ quàn jǔ ér wàng zhī, jiē suǒ yǐ shēn zhe qí bù rán yě. kǒng zǐ zhèng yán zhī, zhuāng zhōu jī yán zhī, qí zhì zé yī ěr. shū sūn wǔ shū huǐ kǒng zǐ yú cháo, hé shāng yú kǒng zǐ hū?
庄子言:“举天下誉之不加劝,举天下非之不加沮。”又曰:“与其誉尧而非桀,不若两忘而化其道。自我言,虽天下不能易;自人言,虽尧舜无与辨。处毁誉者,如是亦足矣乎。”曰:“此非忘毁誉之言,不胜毁誉之言也。”夫庄周安知有毁誉哉!彼盖不胜天下之颠倒反复于名实者,故激而为是言耳。孔子曰:“吾之于人也,谁毁谁誉?如有所誉者,其有所试矣。”毁誉之来,不考其实,而逆以其名折之,以求其当,虽三代无是法也。进九官者,视其所誉以为贤;斥四凶者,审其所不与为罪,如是而己矣。此中道而人之所常行也,至于所不能胜,则孔子亦无可奈何,置之而不言。置而不言,与夫无所劝沮而忘之,皆所以深著其不然也。孔子正言之,庄周激言之,其志则一尔。叔孙武叔毁孔子于朝,何伤于孔子乎?
shì dài fū gù bù kě qīng yán yī, rán rén jí jì wú dà gù, pín bù kě dé yào, néng gè suí qí zhèng ér shī zhī, yì bù wéi xiǎo bǔ. gài jí suī wèi bì sǐ, wú yào bù néng sù yù, shēn yín wú liáo zhě gù kě mǐn, qí bù xìng chí yán, jì biàn ér shēng tā zhèng, yīn yǐ zhì sǐ zhě duō yǐ. fāng qí jí shí, yǒu yǐ jì zhī, suī wèi zhī qǐ sǐ kě yě. jīn liè jùn měi xià suì zhī xì shěng qián èr bǎi qiān, hé yào sàn jūn mín, hán wèi gōng wèi jiàn guān shí suǒ qǐng yě. wèi jùn zhě lèi bù jīng yì, duō wèi yōng yī dào qí zhí, huò yǒu yào ér bù jí pín xià rén. yú zài xǔ chāng, suì shì duō jí, shǐ yǒu sī xiū gù shì, ér qián wǔ suì jiē wàng bù jí jǔ, kě yǐ zhī qí dài yě. suì bìng chū qiān mín, shì yào cái jīng shī, yú qīn dū zhòng yī fēn zhì, lǜ mù guān lún rì gěi sàn, gài bù yǐ wéi zhí ér zé zhī, rén rén jiē xǐ cóng shì, cǐ hé dàn ér bù wéi hū? zì yú jū cǐ shān, cháng yù suì yǐ sī qián bǎi qiān xíng zhī yú yī xiāng, huàn wú rén zhǔ qí shì, yú lì bù néng zì wèi, měi qiú sēng huò jìng rén zhōng yī èr chéng yú zhì, wèi néng yě. rán jīn nián yú jiā bì duō jí, shì yào náng cháng shì yǒu yàn zhě, shěn qí zhèng yòng zhī, shí rén ér shí yù, zhōng xìng tuī cǐ yǐ jí lín lǐ hū?
士大夫固不可轻言医,然人疾茍无大故,贫不可得药,能各随其证而施之,亦不为小补。盖疾虽未必死,无药不能速愈,呻吟无聊者固可悯,其不幸迟延,茍变而生他证,因以致死者多矣。方其急时,有以济之,虽谓之起死可也。今列郡每夏岁支系省钱二百千,合药散军民,韩魏公为谏官时所请也。为郡者类不经意,多为庸医盗其直,或有药而不及贫下人。余在许昌,岁适多疾,使有司修故事,而前五岁皆忘不及举,可以知其怠也。遂并出千缗,市药材京师,余亲督众医分治,率幕官轮日给散,盖不以为职而责之,人人皆喜从事,此何惮而不为乎?自余居此山,常欲岁以私钱百千行之于一乡,患无人主其事,余力不能自为,每求僧或净人中一二成余志,未能也。然今年余家婢多疾,视药囊常试有验者,审其证用之,十人而十愈,终幸推此以及邻里乎?
lù xuān gōng zài zhōng zhōu, jí gǔ fāng shū wǔ shí piān. shǐ yún" bì bàng bù zhù shū", gù shì ěr, bì bàng bù zhù shū kě yě, hé yòng jí fāng shū zāi? huò yuē" zhōng zhōu biān yí duō zhàng lì, xuān gōng duō jí, gài jiāng yǐ zì zhì", yóu fēi yě. xuān gōng qǐ yǐ yī jǐ wèi xiū qī zhě hū? shì dài yuán rén yú jí ruò sǐ wáng ér bù dé zhě, yóu yù yǐ shì jiàn zhī. zài tā rén bù kě zhī, ruò xuān gōng, cǐ zhì bì yǐ. gǔ zhī míng yī biǎn què hé huǎn zhī shù, shì bù dé zhī, zì zhāng zhòng jǐng huà tuó hú qià shēn shī xú yàn bó yǒu míng yī shì zhě, qí cái shù jiē yī zhī liù jīng, qí chuán yǒu zhì yú jīn, jiē hòu zhī hào shì zhě zuǎn jí zhī lì yě. sūn zhēn rén wéi qiān jīn fāng liǎng bù, shuō zhě wèi fán xiū dào yǎng shēng zhě, bì yǐ yīn gōng xié jì, ér hòu kě dé chéng xiān. sī miǎo wèi qiān jīn qián fāng, shí yǐ bǎi yú suì, gù yǐ miào jǐn gǔ jīn fāng shū zhī yào, dú shāng hán wèi zhī jǐn, shì wèi jǐn tōng zhòng jǐng zhī yán, gù bù gǎn shēn lùn. hòu sān shí nián zuò qiān jīn yì, lùn shāng hán zhě jū bàn, gài shǐ dé zhī, qí yòng zhì jīng shěn bù jì rú cǐ. jīn tōng tiān xià yán yī zhě, jiē yǐ èr shū wèi sī mìng yě. sī miǎo zhī wèi shén xiān, gù wú kě yí, rán táng rén yóu jì zhōng jiān yǒu yòng méng chóng shuǐ zhì zhī lèi, zhū shēng wù mìng bù dé shēng jǔ, tiān zhī è shā wù zhě rú shì, zé yù huó rén zhě qǐ bù zhī zhī, kuàng xuān gōng zhī zhì hū!
陆宣公在忠州,集古方书五十篇。史云“避谤不著书”,故事尔,避谤不著书可也,何用集方书哉?或曰“忠州边夷多瘴疠,宣公多疾,盖将以自治”,尤非也。宣公岂以一己为休戚者乎?是殆援人于疾若死亡而不得者,犹欲以是见之。在他人不可知,若宣公,此志必矣。古之名医扁鹊、和缓之术,世不得知,自张仲景、华佗、胡洽、深师、徐彦伯有名一世者,其才术皆医之六经,其传有至于今,皆后之好事者纂集之力也。孙真人为《千金方》两部,说者谓凡修道养生者,必以阴功协济,而后可得成仙。思邈为《千金前方》,时已百馀岁,固以妙尽古今方书之要,独伤寒未之尽,似未尽通仲景之言,故不敢深论。后三十年作《千金翼》,论伤寒者居半,盖始得之,其用志精审不茍如此。今通天下言医者,皆以二书为司命也。思邈之为神仙,固无可疑,然唐人犹记中间有用虻虫、水蛭之类,诸生物命不得升举,天之恶杀物者如是,则欲活人者岂不知之,况宣公之志乎!
gǔ fāng shī zhī fù guì rén duō yàn, pín xià rén duō bù yàn sú fāng shī zhī pín xià rén duō yàn, fù guì rén duō bù yàn. wú shǐ yí zhī, nǎi zú rán ér wù yuē:" fù guì rén píng rì zì hù chí shén jǐn, qí jí zhì zhī, bì yǒu jiàn fā yú zhōng ér jiàn yú wài, fēi yǐ gǔ fāng shù qiú zhī, bù néng jǐn dé. pín xià rén zhòu dé yú hán shǔ zào shī jī bǎo láo yì zhī jiān zhě, wèi bì jiē zhēn jí, bù dài shēn qiú qí gù, jì yī wù xiāng duì, jiē kě wèi yě, ér gǔ fāng jié dù huò yǔ zhī bù xiāng qì." jīn xiǎo rén wú zhī, jí jì wú dà gù, dàn yì suǒ xí shú, zhī mǒu jí fú mǒu yào, dé bǎi qián yù zhī shì rén, wú bù yù zhě. shè yǔ zhī yǐ fēi qí suǒ zhī, gài yǒu yí ér bù kěn fú zhě yǐ. kuàng gǔ fāng fēn jì tāng yè, yǔ jīn duō bù tóng, sì fāng yào wù suǒ chǎn jí rén zhī bǐng fù yì yì, sù wèn yǒu wéi yì fǎ fāng fǎ lì lùn zhě, yán yī bìng zhì gè bù tóng ér jiē yù, jí cǐ lǐ. tuī zhī yǐ sú fāng zhì yōng sú rén, yì bù kě jǐn fèi yě.
古方施之富贵人多验,贫下人多不验;俗方施之贫下人多验,富贵人多不验。吾始疑之,乃卒然而悟曰:“富贵人平日自护持甚谨,其疾致之,必有渐发于中而见于外,非以古方术求之,不能尽得。贫下人骤得于寒暑、燥湿、饥饱、劳逸之间者,未必皆真疾,不待深求其故,茍一物相对,皆可为也,而古方节度或与之不相契。”今小人无知,疾茍无大故,但意所习熟,知某疾服某药,得百钱鬻之市人,无不愈者。设与之以非其所知,盖有疑而不肯服者矣。况古方分剂、汤液,与今多不同,四方药物所产及人之禀赋亦异,《素问》有为异法、方法立论者,言一病治各不同而皆愈,即此理。推之以俗方治庸俗人,亦不可尽废也。
jīn suì rè shén, wén dào lù chéng shì jiān duō hūn pū ér sǐ zhě, cǐ jiē xū rén láo rén, huò jī bǎo shī jié, huò sù yǒu jí, yī wèi shǔ qì suǒ zhōng, bù dé xiè, zé guān qiào jiē zhì, fēi shǔ qì shǐ rán, qì bì sè ér sǐ yě. chǎn fù yīng ér yóu shén. gǔ fāng zhì shǔ wú tā fǎ, dàn yòng xīn gān fā sàn shū dǎo, xīn qì yǔ shuǐ liú xíng, zé wú néng hài zhī yǐ. yīn jì chóng níng jǐ yǒu suì yú wèi shū jú shí, yī yǎng pū wèi chí mǎ zhì jú zhōng, hū pū dì, qì jí jué, jí yǐ wǔ líng dà shùn sàn děng guàn zhī, jiē bù yàn, yǐ yú shí, tóng shě wáng xiāng shǐ qǔ dà suàn yī wò, dào shàng rè tǔ zá yán làn, yǐ xīn shuǐ hé zhī, shū qù zǐ, jué qí chǐ guàn zhī, yǒu qǐng jí sū, zhì mù, cǐ pū fù wèi yú yù ér guī. nǎi zhī yào bìng xiāng duì, yǒu rú cǐ zhě. cǐ fāng běn xú zhōu pèi xiàn chéng mén hū yǒu bǎn shū dīng qí shàng, huò chuán shén xiān yù yǐ jiù rén zhě. shěn cún zhōng wáng shèng měi jiē zhe qí shuō, ér yú qīn yàn zhī. nǎi shǐ shū bǎi xǔ běn, sàn gěi yuǎn jìn, shù jī yǒu jiù qí jí zhě yě.
今岁热甚,闻道路城市间多昏仆而死者,此皆虚人、劳人,或饥饱失节,或素有疾,一为暑气所中,不得泄,则关窍皆窒,非暑气使然,气闭塞而死也。产妇、婴儿尤甚。古方治暑无他法,但用辛甘发散疏导,心气与水流行,则无能害之矣。因记崇宁己酉岁余为书局时,一养仆为驰马至局中,忽仆地,气即绝,急以五苓大顺散等灌之,皆不验,已逾时,同舍王相使取大蒜一握,道上热土杂研烂,以新水和之,摅去滓,刔其齿灌之,有顷即苏,至暮,此仆复为余御而归。乃知药病相对,有如此者。此方本徐州沛县城门忽有板书钉其上,或传神仙欲以救人者。沈存中、王圣美皆著其说,而余亲验之。乃使书百许本,散给远近,庶几有救其急者也。
téng dá dào wèi fàn wén zhèng gōng mén kè, wén zhèng qí qí cái, wèi tā rì bì néng wéi shuài, nǎi yǐ jiāng lüè shòu zhī. dá dào yì bù cí, rán rèn qì shǐ jiǔ, xié háng gōng qián, wú suǒ gù bì. jiǔ zhī, shāo áo yóu wú dù, qīn yè guī, bì bèi jiǔ, wén zhèng suī yì bù shèn lè, zhōng bù jīn yě. yī rì cì qí chū, xiān zuò shū shì zhōng, yíng rán yī dēng, qǔ hàn shū mò dú, yì jiāng yǐ kuì zhī. yǒu qǐng, dá dào zì wài zhì, yǐ dà zuì, jiàn gōng cháng yī yuē:" dú hé shū?" gōng yuē:" hàn shū." jí jǔ shǒu rǎng mèi yuē:" gāo dì hé rú rén yě?" gōng wēi xiào, xú yǐn qù, rán ài zhī rú gù. zhāng zǐ hòu cháng yán yī tài xué shēng zài mén xià, yuán fēng mò xué zhě zhèng chóng xū dàn, zi hòu jí è zhī. shì zhì shū shì, jiàn qí jiǎng yì, lüè wèn qí shuō, qí rén zòng yǐ xìng mìng huāng hū zhī yán wèi duì. zi hòu dà nù yuē:" hé gǎn duì wú luàn dào?" jí qǔ zhàng, mìng zuǒ yòu qín, yù jī zhī, qí rén āi míng, nǎi dé shì. dá dào hòu zú wéi míng chén, duō de wén zhèng guī mó, gù zi zhān wǎn cí yún:" gāo píng fēng liè zài." ér zi hòu suǒ yù zhàng zhě, shào shèng jiān wèi xiāng, yì shǐ wèi guǎn zhí, rán zhōng wú wén yān. wén zhèng zhī dài shì, yǔ zi hòu zhī bào suī yǒu jiàn, rán yào zhī yì gè yīn qí rén ěr.
滕达道为范文正公门客,文正奇其才,谓他日必能为帅,乃以将略授之。达道亦不辞,然任气使酒,颉颃公前,无所顾避。久之,稍遨游无度,侵夜归,必被酒,文正虽意不甚乐,终不禁也。一日伺其出,先坐书室中,荧然一灯,取《汉书》默读,意将以愧之。有顷,达道自外至,已大醉,见公长揖曰:“读何书?”公曰:“《汉书》。”即举首攘袂曰:“高帝何如人也?”公微笑,徐引去,然爱之如故。章子厚尝延一太学生在门下,元丰末学者正崇虚诞,子厚极恶之。适至书室,见其讲《易》,略问其说,其人纵以性命荒忽之言为对。子厚大怒曰:“何敢对吾乱道?”亟取杖,命左右擒,欲击之,其人哀鸣,乃得释。达道后卒为名臣,多得文正规模,故子瞻挽词云:“高平风烈在。”而子厚所欲杖者,绍圣间为相,亦使为馆职,然终无闻焉。文正之待士,与子厚之暴虽有间,然要之亦各因其人尔。
xuān hé jiān dào shù jì xíng, sì fāng jiǎo wěi zhī tú, chéng jiàn yīn rén yǐ jìn zhě xiāng jì, jiē jiǎ gǔ shén xiān wèi yán, gōng qīng cóng ér hé zhī, xìn ér bù yí. yǒu wáng zī xī zhě, huái diān jiān rén, zuì kuáng wàng, yán shī xǔ jīng yáng wáng lǎo zhì zhě, pú zhōu rén, běn chū xū shǐ, yán shī zhōng lí xiān shēng liú dòng zhě, dì zhōu rén, cháng wèi jǔ zǐ, yán shī hán jūn wén, sān rén jiē xiǎo yǒu shù dòng rén. zī xī hòu yǒu zuì zhū sǐ, dòng wèi zhí lóng tú gé, xuān hé mò lín líng sù bài, qǐ guī. wéi lǎo zhì jiǎo kuài, yǒu zhì shù, bù kěn wèi jǐ shén, guǎn yú cài lǔ gōng jiā, zì yán zhōng lí xiān shēng rì xiāng yǔ wǎng lái, zì shǐ zhì, jí rì qiú qù. měi jiè lǔ gōng sù bì wèi, ruò jiāng huò jí zhě, lǔ gōng pō xìn zhī. huò yán cǐ fǎn ér qiú qí zhōng zhě yě. yī rì, kǔ kǒu wèi lǔ gōng yán qí gù, yì rì lǔ gōng jiàn zhī, zhé yīn bù néng yán, suǒ zhǐ shū yún qí shī nù xiè tiān jī, gù yīn zhī. lǔ gōng wéi shì lì qǐng, nǎi néng yú shèng shí jù zì yǐn tuì. lǔ gōng yǒu qiè wèi ní, cháng yǔ yú qīn jiàn lǎo zhì shì. lǔ gōng měi wén qí yán yì jù, cháng mì yǔ suǒ qīn qiè, kuì rán yún:" wú wèi zhī tā rì jìng rú hé!" xī qí tīng zhī bù guǒ yě.
宣和间道术既行,四方矫伪之徒,乘间因人以进者相继,皆假古神仙为言,公卿从而和之,信而不疑。有王资息者,淮甸间人,最狂妄,言师许旌阳;王老志者,濮州人,本出胥史,言师钟离先生;刘栋者,棣州人,尝为举子,言师韩君文,三人皆小有术动人。资息后有罪诛死,栋为直龙图阁,宣和末林灵素败,乞归。唯老志狡狯,有智数,不肯为己甚,馆于蔡鲁公家,自言钟离先生日相与往来,自始至,即日求去。每戒鲁公速避位,若将祸及者,鲁公颇信之。或言此反而求奇中者也。一日,苦口为鲁公言其故,翌日鲁公见之,辄喑不能言,索纸书云其师怒泄天机,故喑之。鲁公为是力请,乃能于盛时遽自引退。鲁公有妾为尼,尝语余亲见老志事。鲁公每闻其言亦惧,尝密语所亲妾,喟然云:“吾未知他日竟如何!”惜其听之不果也。
liú gòng fù yán: dù zi měi shī suǒ wèi" gōng cáo fēi fù hàn xiāo hé", yǐ wéi wù yòng dèng yǔ shì. suī jìn sì, rán dèng shì zi hé bù yuàn gōng cáo shì guāng wǔ yǔ, fēi dèng yǔ shí wèi gōng cáo, zé zi měi yì wèi bì chéng yòng cǐ shì. jīn rì jiàn wáng yáng shè rén yún:" hàn shū gāo dì jì yán xiāo hé wéi zhǔ lì, mèng kāng zhù: zhǔ lì, gōng cáo yě." wú chū bù xǐng, qǔ yuè zhī, xìn rán. zé zhī zi měi yòng shì jīng shěn, wèi yì qīng yì.
刘贡父言:杜子美诗所谓“功曹非复汉萧何”,以为误用邓禹事。虽近似,然邓氏子何不掾功曹是光武语,非邓禹实为功曹,则子美亦未必诚用此事。今日见王洋舍人云:“《汉书·高帝纪》言萧何为主吏,孟康注:主吏,功曹也。”吾初不省,取阅之,信然。则知子美用事精审,未易轻议。
sū míng yǔn běn hǎo yán bīng, jiàn yuán hào pàn, xī fāng yòng bīng jiǔ wú gōng, tiān xià shì yǒu dāng gǎi zuò, yīn xié qí suǒ zhù shū, jiā yòu chū lái jīng shī, yī shí tuī qí wén zhāng. wáng jīng gōng wèi zhī zhì gào, fāng tán jīng shù, dú bù jiā zhī, lǚ dǐ yú zhòng, yǐ gù míng yǔn è jīng gōng shèn yú chóu chóu. huì zhāng ān dào yì wèi jīng gōng suǒ pái, èr rén sù xiāng shàn, míng yǔn zuò biàn jiān yī piān, mì xiàn ān dào, yǐ jīng gōng bǐ wáng yǎn lú qǐ, ér bù yǐ shì ōu wén zhōng. jīng gōng hòu wēi wén zhī, yīn bù lè zǐ zhān xiōng dì, liǎng jiā zhī xì, suì bù kě jiě. biàn jiān jiǔ bù chū, yuán fēng jiān zi yóu cóng ān dào pì nán jīng, qǐng wèi míng yǔn mù biǎo, tè quán zài zhī, sū shì yì bù rù shí. bǐ nián, shǎo chuán yú shì. jīng gōng xìng gù jiǎn lǜ bù yuán shì, rán ér wèi zhī shí gǒu zhì zhī shí qiú shǒu sàng miàn zhě, yì bù zhì shì yě. hán wèi gōng zhì hé zhōng hái cháo wèi shū mì shǐ, shí jūn zhèng jiǔ chí, shì zú jiāo duò, yù shāo cái zhì, kǒng qí wǔ yuàn ér shēng biàn, fāng yīn tú yǐ jì wèi zhī, huì míng yǔn zì shǔ lái, nǎi tàn gōng yì, jù wèi shū, xiǎn zài qí shuō, qiě shēng yán jiào gōng xiān zhū zhǎn. gōng lǎn zhī dà hài, xiè bù gǎn zài jiàn, wēi yǐ jiù ōu wén zhōng, ér fù zhèng gōng dāng guó yì bù lè zhī, gù míng yǔn jiǔ zhī wú chéng ér guī. lěi nián shǐ dé zhào, cí bù zhì, ér wèi shū shàng zhī, nǎi chú shì mì shū shěng jiào shū láng. shí wèi gōng yǐ wèi xiāng, fù yí shū wèi gōng, sù pín qiě lǎo, bù néng cóng zhōu xiàn dài gǎi guān. pì yù zhāng jú yòu, fēi lǎo rén suǒ zhǒng, qiě yán tiān xià guān qǐ yǐ mǒu gù rǒng yé? ōu wén zhōng yì wèi yán, suì yǐ bà zhōu wén ān xiàn zhǔ bù, tóng yáo pì biān xiū tài cháng yīn gé lǐ yún.
苏明允本好言兵,见元昊叛,西方用兵久无功,天下事有当改作,因挟其所著书,嘉祐初来京师,一时推其文章。王荆公为知制诰,方谈经术,独不嘉之,屡诋于众,以故明允恶荆公甚于仇雠。会张安道亦为荆公所排,二人素相善,明允作《辨奸》一篇,密献安道,以荆公比王衍、卢杞,而不以示欧文忠。荆公后微闻之,因不乐子瞻兄弟,两家之隙,遂不可解。《辨奸》久不出,元丰间子由从安道辟南京,请为明允墓表,特全载之,苏氏亦不入石。比年,少传于世。荆公性固简率不缘饰,然而谓之食狗彘之食、囚首丧面者,亦不至是也。韩魏公至和中还朝为枢密使,时军政久弛,士卒骄惰,欲稍裁制,恐其忤怨而生变,方阴图以计为之,会明允自蜀来,乃探公意,遽为书,显载其说,且声言教公先诛斩。公览之大骇,谢不敢再见,微以咎欧文忠,而富郑公当国亦不乐之,故明允久之无成而归。累年始得召,辞不至,而为书上之,乃除试秘书省校书郎。时魏公已为相,复移书魏公,诉贫且老,不能从州县待改官。譬豫章橘柚,非老人所种,且言天下官岂以某故冗耶?欧文忠亦为言,遂以霸州文安县主簿,同姚辟编修太常因革礼云。
yáng wén gōng tán yuàn zài, zhōu shì zōng cháng wèi xiǎo shī shì dòu yǎn, yǎn yán:" jīn sì fāng jiàn wěi zhǔ gè néng wéi zhī, ruò qiú gōng zé fèi wù, bù gōng zé wèi suǒ kuī." shì zōng suì bù fù zuò. dù dāng shí suǒ zuò shī, bì bù shèn jiā, gù yǎn yún ěr. fēi shì zōng yīng wěi, shí dì wáng dà lüè, qǐ dé bù yǐ yǎn yán wèi wǔ, yòu ān néng jí qì qù? xìn wèi tiān xià zhě zài cǐ bù zài bǐ yě. ān lù shān yì hǎo zuò shī, zuò yīng táo shī yún:" yīng táo yī lán zi, bàn qīng yī bàn huáng. yī bàn jì huái wáng, yī bàn jì zhōu zhì." huò qǐng yǐ" yī bàn jì zhōu zhì" jù zài shàng zé xié yùn, lù shān nù yuē:" qǐ kěn shǐ zhōu zhì yā wǒ ér yé?" yīn dú lù shān shì jī jí zhī, liáo fā qiān zǎi yī xiào.
杨文公《谈苑》载,周世宗尝为小诗示窦俨,俨言:“今四方僭伪主各能为之,若求工则废务,不工则为所窥。”世宗遂不复作。度当时所作诗,必不甚佳,故俨云尔。非世宗英伟,识帝王大略,岂得不以俨言为忤,又安能即弃去?信为天下者在此不在彼也。安禄山亦好作诗,作《樱桃》诗云:“樱桃一篮子,半青一半黄。一半寄怀王,一半寄周贽。”或请以“一半寄周贽”句在上则协韵,禄山怒曰:“岂肯使周贽压我儿耶?”因读《禄山事迹》及之,聊发千载一笑。
táng shū zài lù yú qìng yǔ zhào zhèng gù lú cáng yòng chén zǐ áng dù shěn yán sòng zhī wèn bì yù míng guō xí wēi sī mǎ zǐ wēi shì huái yī wèi fāng wài shí yǒu, zhèng gù xí wēi míng jī bù shèn xiǎn, shěn yán zhī wèn bèi jiē yī shí wén shì jié chū, zi wēi chāo rán wù wài, huái yī yòu fú shì. rén gù huàn jiāo yóu duō zé duō shì, rán yì hé kě jǐn jué. chéng shǐ yǒu shěn yán zhī wèn zhī tú fù shī lùn wén, zi wēi tán fāng wài zhī shì, huái yī lùn shì shì zhī shuō, zhāo xī xiāng yǔ, cóng róng yú wú shì zhī jìng, qí lè qǐ kě jì hū? shǐ yán fāng wǔ hòu zhōng zōng shí, shì duō bào guì zhòu xiǎn, qí huò bài zhū sǐ yì bù xuán zhǒng, dú yú qìng guān tài zǐ zhān shì, suī bù shèn xiǎn, qì wú jiù huǐ. guān qí suǒ chǔ ruò cǐ, shì jiān yōu huàn qí shú néng lèi zhī? wú qù shì cháo jiǔ, cuàn jī shēn shān qióng gǔ zhī jiān, bù fù yǔ dāng shì shì xiāng jiē, shì yì mò kěn cóng wú yóu, dú niàn yǒu rú cǐ shí rén zhě, huò kě shù jī yú qìng zhī zhì. ér wéi gù rén zǐ èr sān bèi yǔ mén shēng shí shí xiāng guò, wén cǎi yì lùn, càn rán kě guān, qiú zi wēi huái yī, gài yuán jiāng jiǔ lèi yě. yú qìng yǒu zi zǎo, wèi zhōng shū lìng xiāo sōng suǒ zhī, sōng bà zǎi xiàng, hòu lái zhě shǐ yīn qiú qí duǎn. zǎo nǎi yuē:" yú rén jiāo, guò qiě bù kě yán, ér kuàng wú yǒu hū!" gài zǎo yóu yǒu yú qìng fēng liè, wú zhū ér suī lù lù, yì ruò xiū jǐn hòu zhòng zhě, shàng néng tuī wú zhì wèi lù zǎo fǒu yé?
《唐书》载陆余庆与赵正固、卢藏用、陈子昂、杜审言、宋之问、毕御名、郭袭微、司马子微、释怀一为方外十友,正固、袭微名迹不甚显,审言、之问辈皆一时文士杰出,子微超然物外,怀一又佛氏。人固患交游多则多事,然亦何可尽绝。诚使有审言、之问之徒赋诗论文,子微谈方外之事,怀一论释氏之说,朝夕相与,从容于无事之境,其乐岂可既乎?史言方武后、中宗时,士多暴贵骤显,其祸败诛死亦不旋踵,独余庆官太子詹事,虽不甚显,讫无咎悔。观其所处若此,世间忧患其孰能累之?吾去市朝久,窜迹深山穷谷之间,不复与当世士相接,士亦莫肯从吾游,独念有如此十人者,或可庶几余庆之志。而唯故人子二三辈与门生时时相过,文采议论,灿然可观,求子微、怀一,盖沅江九肋也。余庆有子璪,为中书令萧嵩所知,嵩罢宰相,后来者使阴求其短。璪乃曰:“与人交,过且不可言,而况无有乎!”盖璪犹有馀庆风烈,吾诸儿虽碌碌,亦若修谨厚重者,尚能推吾志为陆璪否耶?
dào shì yáng dà jūn, cài zhōu rén, shàn yī, néng mò sòng sù wèn běn cǎo jí liǎng bù qiān jīn fāng sì shū, bù yí yī zì, yú rén zhì bìng, zhěn mài bù chū yào, dàn yún cǐ bìng ruò hé, dāng fú hé yào, shì zài qiān jīn mǒu bù dì jǐ juǎn, jí qǔ zhǐ shū shòu zhī, fēn liǎng bù shǎo chà. yú zài cài zhōu, qīn jiàn qí shì lèi ruò cǐ. yú cháng wèn:" sù wèn yǒu jì xìng zhě huò néng sòng, běn cǎo zé gù nán yǐ, ruò qiān jīn, dàn yào míng yǔ fēn liǎng jì liào, cǐ yǒu hé yì ér kě jì hū?" dà jūn yán:" gǔ zhī chǔ fāng, jiē yīn bìng yòng yào, jīng shēn wēi miào, jì tōng qí yì, qí wén lǐ yǒu shèn yú zhāng jù ǒu lì, yī jiàn hé kě wàng yě!" dà jūn běn rǎn jiā zǐ, shì fù xiào, yī bù shòu qiú xiè, jī qí zhāi shī zhī yú, zàng nèi wài qīn sān shí bā sàng. fāng xuān hé jiān dào jiào shèng xíng, zì nì míng jī, wéi kǒng rén zhī. cài lǔ gōng wén zhī, qīn shǒu yǐ shū yán zhì, shǐ zhě shù shí fǎn, bù dé yǐ yī wǎng, liú shù rì jí guī, bù shòu yī qián. yú zài nán jīng, cháng xǔ yú bì nàn lái shān zhōng, wèi jí xíng ér lǔ xiàn cài zhōu. hòu wén lǔ zhī qí míng, hòu lǐ zhī, yǔ zhī jù qù, jīn bù zhī cún wáng. shǐ qí guǒ lái, suī wèi kě jù wèi sī mǎ zǐ wēi, cǐ yì yī shèng shì yě. yīn lùn yú qìng shì, chàng rán huái zhī.
道士杨大均,蔡州人,善医,能默诵《素问》、《本草》及两部《千金方》四书,不遗一字,与人治病,诊脉不出药,但云此病若何,当服何药,是在《千金》某部第几卷,即取纸书授之,分两不少差。余在蔡州,亲见其事类若此。余尝问:“《素问》有记性者或能诵,《本草》则固难矣,若《千金》,但药名与分两剂料,此有何义而可记乎?”大均言:“古之处方,皆因病用药,精深微妙,茍通其意,其文理有甚于章句偶俪,一见何可忘也!”大均本染家子,事父孝,医不受赇谢,积其斋施之余,葬内外亲三十八丧。方宣和间道教盛行,自匿名迹,惟恐人知。蔡鲁公闻之,亲手以书延致,使者数十返,不得已一往,留数日即归,不受一钱。余在南京,尝许余避难来山中,未及行而虏陷蔡州。后闻虏知其名,厚礼之,与之俱去,今不知存亡。使其果来,虽未可遽为司马子微,此亦一胜士也。因论余庆事,怅然怀之。
jìn rén guì zhú lín qī xián, zhú lín zài jīn huái zhōu xiū wǔ xiàn. chū ruò yù bì shì yuǎn huò zhě, rán fǎn yóu cǐ dé míng, jī shū yè suǒ yǐ zhōng bù miǎn yě. zì dōng hàn mò shì, rén yǐ míng jié wéi zhòng, ér sān jūn bā gù zhī lùn qǐ jí dǎng gù xìng, tiān xià háo jié wú yī rén miǎn zhě. kǒng běi hǎi suī bù zài qí jiān, ér bù róng yú cáo cāo, yì zuò míng gāo gù yě. dāng shí yōng róng yǐn xiǎn jiē bù shī qí cāo zhě, wéi guǎn yòu ān ěr. qī rén rú xiàng xiù ruǎn xián, yì lù lù cháng cái, wú zú dào, dàn yī fù cǐ shù rén yǐ qiè shēng yù. shān jù yuán zì yǒu zhì yú shì, wáng róng shàng ài qián, qǐ bù ài guān, gù tiān xià shǎo dìng, jiē fù chū. jù yuán qǐ róng bǐ zāi, ér yán yán zhī gài chù cǐ èr rén, nǎi qí zào fèn sī qíng, fēi wéi rén ér shè yě. wéi shū yè shì zhēn bù qū yú jìn zhě, gù lì cí lì bù, kě jiàn qí yì. yòu wèi zōng shì xù, ān dé bǎo qí shēn, xī qí bù néng shēn mò, jué qù guī jiǎo. rú guǎn yòu ān, zé shù jī yǐ. ruǎn jí bù kěn wèi dōng píng xiāng, ér wèi jìn wén dì cóng shì zhōng láng, hòu zú wèi gōng qīng, zuò quàn jìn biǎo, ruò lùn yú jī kāng qián, zì yí zhàng sǐ. yán yán zhī bù lùn cǐ ér lùn tāo róng, kě jiàn qí lòu yě.
晋人贵竹林七贤,竹林在今怀州修武县。初若欲避世远祸者,然反由此得名,嵇叔夜所以终不免也。自东汉末世,人以名节为重,而三君八顾之论起及党锢兴,天下豪杰无一人免者。孔北海虽不在其间,而不容于曹操,亦坐名高故也。当时雍容隐显皆不失其操者,惟管幼安尔。七人如向秀、阮咸,亦碌碌常材,无足道,但依附此数人以窃声誉。山巨源自有志于世,王戎尚爱钱,岂不爱官,故天下少定,皆复出。巨源岂戎比哉,而颜延之概黜此二人,乃其躁忿私情,非为人而设也。唯叔夜似真不屈于晋者,故力辞吏部,可见其意。又魏宗室婿,安得保其身,惜其不能深默,绝去圭角。如管幼安,则庶几矣。阮籍不肯为东平相,而为晋文帝从事中郎,后卒为公卿,作劝进表,若论于嵇康前,自宜杖死。颜延之不论此而论涛、戎,可见其陋也。
gāo sēng zhuàn lüè zài sūn chuò dào xián lùn, yǐ dāng shí qī sēng bǐ qī xián, zhú fǎ hù bǐ shān jù yuán, bó fǎ zǔ bǐ jī shū yè, zhú fǎ chéng bǐ wáng jùn chōng, zhú fǎ shēn bǐ liú bó lún, zhī dào lín bǐ xiàng zǐ qī, zhú fǎ lán bǐ ruǎn sì zōng, yú dào suì bǐ zhòng róng, gè yǐ míng jī xiāng lèi zhě wèi pèi, xī bú jiàn quán wén. qī rén zhī dào lín zuì zhe, qí yú yì bān bān jiàn shì shuō. jìn rén běn chāo yì, gèng néng yǐ fó lǐ zuǒ zhī, yí qí gāo shèng bù fán, dàn hèn dāng shí wèi yǒu chán jīng wén, chuán zhě yì wèi guǎng, yóu yǐ lǎo zhuāng wèi zōng. zhú fǎ shēn, wáng dūn zhī dì, xián yú wáng shì zhū rén yuǎn yǐ. jí zhī dùn qiú mǎi wò zhōu bào zhī, wèi wén cháo yóu mǎi shān ér yǐn zhě, gài dùn yóu shū cǐ yī zhe, xiǎng jiàn qí rén wù yě.
《高僧传略》载孙绰《道贤论》,以当时七僧比七贤,竺法护比山巨源,帛法祖比嵇叔夜,竺法乘比王浚冲,竺法深比刘伯伦,支道林比向子期,竺法兰比阮嗣宗,于道邃比仲容,各以名迹相类者为配,惜不见全文。七人支道林最著,其馀亦班班见《世说》。晋人本超逸,更能以佛理佐之,宜其高胜不凡,但恨当时未有禅经文,传者亦未广,犹以老庄为宗。竺法深,王敦之弟,贤于王氏诸人远矣。即支遁求买沃州报之,未闻巢由买山而隐者,盖遁犹输此一著,想见其人物也。
lù jī yǐ qí wáng jiǒng jīn gōng zì fá, zuò háo shì fù cì zhī, nǎi tuō shēn yú chéng dū wáng yǐng, wèi kě kāng lóng jìn shì, cǐ zài ēn yuàn ài zēng zhī jiān ěr. chù wēi luàn zhī shì, ér yòng xīn ruò cǐ, yòu jì zhī yǐ tān quán xǐ gōng, suī yù jì quán kě hū? jī chū rù cháo, lú zhì wèn:" lù xùn lù kàng yú jūn yuǎn jìn?" jī yuē:" rú jūn yú lú yù lú tǐng." jì qǐ, lù yún yuē:" shū bāng xiá yuǎn, kè zhǔ wèi xiāng xī, hé zhì yú cǐ?" jī yuē:" wǒ zǔ fù míng bō sì hǎi, qǐ bù zhī yé?" jìn shǐ yǐ wéi yì zhě yǐ cǐ dìng èr lù yōu liè, yì jī yōu hū? yún yōu hū? dù jìn shǐ yì, bù shū yú yún chuán ér shū yú jī chuán, gài wèi jī yōu yě. yǐ wú guān zhī, jī bù dǎi yún yuǎn yǐ. rén chì qí zǔ fù míng, gù fēi shì, wú néng shǎo rěn, wèi bì wèi bù xiào, ér yì cóng ér chì zhī, shì yī yán zhī jiān zhì zài bào fù, ér zì wàng qí guò, shàng néng zhì dà ēn yuàn hū? ruò hé qiáo zhī bài, shǐ jī suǒ yuàn zhě dāng zhī, yì bì shā yǐ. yún ài shì bù jìng, zhēn yǒu guò jī zhě, bù dàn cǐ yī shì. fāng yǐng yù shā yún, chí zhī sān rì bù jué. yǐ zhào wáng lún shā zhào jùn shè qí zi xiāng ér fù jī lún shì quàn yǐng shā yún zhě, nǎi lú zhì yě. xiōng dì zhī huò, zhì yīng yǒu lì, āi zāi! rén wéi bù zhēng yú shèng fù qiáng ruò, ér hòu bù yì yú ēn yuàn ài zēng, yún lèi yú jī, wèi kě tòng yě!
陆机以齐王冏矜功自伐,作《豪士赋》刺之,乃托身于成都王颍,谓可康隆晋室,此在恩怨爱憎之间尔。处危乱之世,而用心若此,又济之以贪权喜功,虽欲茍全可乎?机初入朝,卢志问:“陆逊、陆抗于君远近?”机曰:“如君于卢毓、卢珽。”既起,陆云曰:“殊邦遐远,客主未相悉,何至于此?”机曰:“我祖父名播四海,岂不知耶?”《晋史》以为议者以此定二陆优劣,意机优乎?云优乎?度《晋史》意,不书于云传而书于机传,盖谓机优也。以吾观之,机不逮云远矣。人斥其祖父名,固非是,吾能少忍,未必为不孝,而亦从而斥之,是一言之间志在报复,而自忘其过,尚能置大恩怨乎?若河桥之败,使机所怨者当之,亦必杀矣。云爱士不竞,真有过机者,不但此一事。方颍欲杀云,迟之三日不决。以赵王伦杀赵浚、赦其子骧而复击伦事劝颍杀云者,乃卢志也。兄弟之祸,志应有力,哀哉!人惟不争于胜负强弱,而后不役于恩怨爱憎,云累于机,为可痛也!
ruǎn jí jì wèi sī mǎ zhāo dà jiàng jūn cóng shì, wén bù bīng chú jiǔ měi, fù qiú wèi xiào wèi. shǐ yán suī qù zhí, cháng yóu fǔ nèi, cháo yàn bì yù, yǐ néng yí luò shì shì wèi měi tán. yǐ wú guān zhī, cǐ zhèng qí guǐ jué, yáng yù yuǎn zhāo ér yīn shí fù zhī, gù shì liàn liàn zhī yì, yǐ zhòng xiāng xié, jié xiǎo rén qíng wěi, yǒu qiān zǎi bù kě yǎn zhě. bù rán, jí yǔ jī kāng, dāng shí yī liú rén wù yě, hé lǐ fǎ zhī shì jí jí rú chóu, zhāo zé měi wèi bǎo hù, kāng nǎi suì zhì yú shā shēn, jí hé yǐ dú de yú zhāo rú shì yé? zhì quàn jìn zhī wén, zhēn qíng nǎi jiàn. jí zhe dà rén lùn, bǐ lǐ fǎ shì wèi qún shī zhī chù kūn zhōng, wú wèi jí fù zhāo, nǎi kūn zhōng zhī shī, dàn ǒu bù zāo huǒ fén ěr. shǐ wáng jùn wú qiū jiǎn děng yī de zhì, jí shàng yǒu jiào lèi zāi!
阮籍既为司马昭大将军从事,闻步兵厨酒美,复求为校尉。史言虽去职,常游府内,朝宴必预,以能遗落世事为美谈。以吾观之,此正其诡谲,佯欲远昭而阴实附之,故示恋恋之意,以重相谐,结小人情伪,有千载不可掩者。不然,籍与嵇康,当时一流人物也,何礼法之士疾籍如仇,昭则每为保护,康乃遂至于杀身,籍何以独得于昭如是耶?至劝进之文,真情乃见。籍著《大人论》,比礼法士为群虱之处裈中,吾谓籍附昭,乃裈中之虱,但偶不遭火焚耳。使王浚、毋邱俭等一得志,籍尚有噍类哉!
luò yáng qié lán jì zǎi, hé dōng rén liú bái duò shàn niàng jiǔ, suī shèng shǔ, bào zhī rì zhōng, jīng xún bù huài. jīn yù yǒu zhī jiā zhě, yì rú shì yě. wú zài cài zhōu, měi suì xià yǐ qí fǎ zào jì jīng shī qīn jiù, lù zǒu qī chéng, bù shǎo biàn. yòu cháng yǐ xiǎng fàn dé rú yú xǔ chāng, dé rú ài zhī, cáng qí yī hú wàng yǐn, míng nián xià fù jiàn, fā shì rú xīn zhě. bái duò jiǔ dāng shí wèi zhī hè shāng, wèi qí kě qiān lǐ yí rén, rú hè yī fēi qiān lǐ. huò yuē qí lǘ jiǔ, dàng shì yǐ lǘ zài zhī ér xíng yě. bái duò nǎi rén míng, zi zhān shī yún" dú kàn hóng qú qīng bái duò", kǒng nán biàn zuò jiǔ yòng. wú xià yǒu zhuàn é shè kè, yòng wáng yì shǎo gù shì, yán qǐng guò gòng shí yòu jūn, xiāng chuán yǐ wéi xì. qīng yuē" bái duò", dé wú yǔ" shí yòu jūn" wèi ǒu yé?
《洛阳伽蓝记》载,河东人刘白堕善酿酒,虽盛暑,暴之日中,经旬不坏。今玉友之佳者,亦如是也。吾在蔡州,每岁夏以其法造寄京师亲旧,陆走七程,不少变。又尝以饷范德孺于许昌,德孺爱之,藏其一壶忘饮,明年夏复见,发视如新者。白堕酒当时谓之鹤觞,谓其可千里遗人,如鹤一飞千里。或曰骑驴酒,当是以驴载之而行也。白堕乃人名,子瞻诗云“独看红蕖倾白堕”,恐难便作酒用。吴下有馔鹅设客,用王逸少故事,言请过共食右军,相传以为戏。倾曰“白堕”,得无与“食右军”为偶耶?
xù hàn lǐ yí zhì jì suì bā yuè, mín nián bā shí cì yù zhàng, duān yǐ jiū wèi shì. jiū zhě, bù yē zhī niǎo, yù lǎo rén bù yē. ér fēng sú jì yòu yán, hàn gāo dì yǔ xiàng jí zhàn jīng suǒ jiān, bīng bài, fú cóng báo zhōng, yǒu jiū míng qí shàng, zhuī zhě bù yí, dé miǎn, jí wèi zuò jiū zhàng cì lǎo rén, cǐ jué wú jī kǎo. gāo zǔ suī bài, qí kěn fú cóng báo yé? yú qīn qī yǒu wéi guāng zhōu shǒu, dé gǔ tóng jiū yī, dà bàn zhǎng xǔ, fǔ shǒu liǎn yì, jù wěi zú, ruò dūn fú, fù xū, qí zhōng yǒu quān chuān fù, zhèng kě shòu zhàng, zhì zuò shèn gōng, yǐ yí yú, yí jí hàn jiū zhàng zhī shì. yīn yǐ wéi zhàng, gěn shì shǒu qīng ér wěi zhòng, jǔ zhī zé tàn qián yǎn hòu, gài rú cǐ nǎi kě qǔ lì, cǐ suǒ yǐ zuǒ lǎo rén yě.
《续汉·礼仪志》记岁八月,民年八十赐玉杖,端以鸠为饰。鸠者,不噎之鸟,欲老人不噎。而《风俗记》又言,汉高帝与项籍战京索间,兵败,伏丛薄中,有鸠鸣其上,追者不疑,得免,即位作鸠杖赐老人,此绝无稽考。高祖虽败,其肯伏丛薄耶?余亲戚有为光州守,得古铜鸠一,大半掌许,俯首敛翼,具尾足,若蹲伏,腹虚,其中有圈穿腹,正可受杖,制作甚工,以遗余,疑即汉鸠杖之饰。因以为杖,艮是首轻而尾重,举之则探前偃后,盖如此乃可取力,此所以佐老人也。
lù xī shēng suǒ yǐn jūn yáng shān, huò yuē yí shān, zài yí xīng hú fú. jīn jīn shā sì, qí gù zhái yě. jiàn yán jǐ yǒu chūn, dí fàn wéi yáng, yú cóng dà jià dù jiāng, yè xiāng shī, cóng lì jiē wáng qù, yǔ liú xī fàn tú bù jiān dào zhì cháng zhōu nán, yù kuì bīng, yù wèi jié, zhē yú èr rén, bù dé qù. shì yǒu xiǎo xiào chí mǎ zì páng guò, zé yú qián táng jiù huī xià yě. jí xià bài, yú zú nǎi qí suǒ lì, jí chì qù, wǎn xiǎo zhōu shòu yǔ, jiào shǐ rù jīng xī, zǒu cháng xīng, shì rì wēi xiǎo xiào jǐ bù miǎn. yè dǐ hú fú, yīn qiú sù jīn shā sì zhōng, xī bù néng mèi, qǐ xíng sì wài, yuè sè yì yì rán. yīn jì xī shēng jiù lú, shí yǔ mù cǐ shān jiǔ yǐ, wàng zhī ruò bù kě dé, ān zhī jīn nǎi yǔ rǔ cáo cóng róng yàn xī, qiě liù qī nián hū? yú jiā yǒu xī shēng zì zhe jūn yáng shān jì yī juàn, xù qí jǐng wù tíng guǎn, lüè yǒu èr shí yú chù, rú wǎng chuān, jí wéi bīng huǒ suǒ fén huǐ yǐ, hòu wèi xiāng, jì bà, pò fèng xiáng lǐ mào zhēn bīng, bì nàn sǐ dào shàng, gài bù néng zhōng yǒu qí jū yě. xī shēng cái běn wú tā zhǎng, yǐn cāo yì wú kě lù, gù bù liàng lì, xìng yú jì dé yǐ sàng qí shēn. yǔ zhū pǔ lù lǔ wàng tóng zhào, qí zhì qù lüè yǔ zhū pǔ xiāng lèi, shàng bù rú lǔ wàng, néng cí xíng, jí lǎo fǔ lǐ yě. fāng xián jū shí, nèi gòng fèng sēng biàn guāng yǐ shàn shū de xìng, cháng cóng xī shēng shòu bǐ fǎ, qí shǐ yuán jǐ, nǎi yǐ shī jì zhī yún:" bǐ xià lóng shé shì yǒu shén, tiān chí léi yǔ biàn qūn xún. jì yán xī rì bù guī shǒu, yīng niàn jiāng tóu píng pì rén." biàn guāng jí yǐ míng dá guì xìng, nǎi dé zhào. zhāo zōng mò nián qiú shì shén jí, qí zhì liáng kě āi. guān qí qīng dǎo yú zhū pǔ, zé dài xī shēng yí yì rán. bù dé yǐ qǔ zhī zuǒ yòu, zhèng zuò lú xié cuī zī láng bèi, bù néng zhì tiān xià xián zhě gù ěr. rán suǒ huò nǎi rú xī shēng, néng wú kuì qí jūn hū? biàn shì yì jiàn yáng wén gōng tán yuàn. guó chū qù táng wèi yuǎn, yóu yǒu suǒ chuán wén, wén gōng zhī yán, yí kě qǔ xìn, ér xiū xīn táng shū wú qǔ yǐ xiàn zhě, gù chuán cí shén lüè, hòu shì yóu dé jiè qí shān yǐ wéi zhòng yě.
陆希声所隐君阳山,或曰颐山,在宜兴湖洑。今金沙寺,其故宅也。建炎己酉春,敌犯维扬,余从大驾渡江,夜相失,从吏皆亡去,与刘希范徒步间道至常州南,遇溃兵,欲为劫,遮余二人,不得去。适有小校驰马自旁过,则余钱塘旧麾下也。亟下拜,余卒乃其所隶,亟叱去,挽小舟授予,教使入荆溪,走长兴,是日微小校几不免。夜抵湖洑,因求宿金沙寺中,夕不能寐,起行寺外,月色翳翳然。因记希声旧庐,时予慕此山久矣,望之若不可得,安知今乃与汝曹从容燕息,且六七年乎?余家有希声自著《君阳山记》一卷,叙其景物亭馆,略有二十馀处,如辋川,即为兵火所焚毁矣,后为相,既罢,迫凤翔李茂贞兵,避难死道上,盖不能终有其居也。希声材本无他长,隐操亦无可录,故不量力,幸于茍得以丧其身。与朱朴、陆鲁望同召,其志趣略与朱朴相类,尚不如鲁望,能辞行,即老甫里也。方闲居时,内供奉僧辩光以善书得幸,尝从希声授笔法,祈使援己,乃以诗寄之云:“笔下龙蛇似有神,天池雷雨变逡巡。寄言昔日不龟手,应念江头洴澼人。”辩光即以名达贵幸,乃得召。昭宗末年求士甚急,其志良可哀。观其倾倒于朱朴,则待希声宜亦然。不得已取之左右,正坐卢携、崔缁郎辈,不能致天下贤者故尔。然所获乃如希声,能无愧其君乎?辩事亦见杨文公《谈苑》。国初去唐未远,犹有所传闻,文公之言,宜可取信,而修《新唐书》无取以献者,故传辞甚略,后世犹得借其山以为重也。
dù zi měi shī yún:" zhāng gōng yī shēng jiāng hǎi kè, shēn cháng jiǔ chǐ xū méi cāng. zhēng qǐ shì zhí fēng yún huì, fú diān shǐ zhī chóu cè liáng." cǐ wèi zhāng gǎo yě. jiù shǐ zài gǎo fēng yí wěi àn, kuò luò yǒu dà zhì, hǎo tán wáng bà dà lüè. dú zi měi shī, shàng kě xiǎng jiàn qí rén. dù zhōu shì rén wù zhì yún: zhì dé chū, zhào cháo chén gè jǔ suǒ zhī. xiāo xīn wèi qǐ jū shè rén, jiàn gǎo. yǐ hè yī zhào jiàn, bài zuǒ shí yí. lái zhèn wèi zàn shàn dài fū, gǎo jiàn cái kān jiàng shuài. táng shū gǎo zhèn chuán jiē bù zài, ér gǎo chuán yún: tiān bǎo mò, yáng guó zhōng zhí zhèng, qiú tiān xià shì wèi jǐ zhòng, wén gǎo cái, jiàn zhī, shì hè, bài zuǒ shí yí. èr shū yán gǎo dé guān lüè tóng. ruò tiān bǎo mò guǒ yǐ yòng yú guó zhōng, zé zhì dé chū ān dé gèng wéi xīn jiàn yé? guó zhōng wèi xiāng zài tiān bǎo shí èr zài, qù luàn xiān yī nián, zhèng yín miǎn jí è zhī jì, qǐ zhī yǐ tiān xià shì wéi zhòng? yì fēi zi měi suǒ wèi" zhēng qǐ shì zhí fēng yún huì" zhě yě. zhì zhèn chuán nǎi yún: shǐ yòng zhāng gǎo, jiàn wèi yǐng chuān tài shǒu, yǐ mǔ yōu qù. lù shān fǎn, zài yòng zhāng jì jiàn, duó sàng, fù wèi yǐng chuān. jīn jì shū zhèn zì zàn shàn dài fū wèi yǐng chuān tài shǒu zài tiān bǎo shí sì zài, jí zhì dé yuán nián lù shān fǎn hòu, yú rén wù zhì hé, shì gǎo fāng qǐ jiā, hé néng jí zhèn? ér zhāng jì xiōng dì zì jīng shī xiàn jí cóng lù shān, wèi cháng jiàn míng huáng, yì hé wéi fù jiàn zhèn? shǐ yú zhèn shì móu wù rú cǐ, zé gǎo zhī shī wú zú guài, xīn yì kě wèi zhī rén yǐ. xīn běn dǔ hòu zhǎng zhě, zào cì bù shī chén jié, cǐ èr shì yóu qí tè, hèn shǐ bù néng biǎo chū zhī. tiān xià duō shì, zuǒ yòu jìn chén jiē néng wéi guó dé jiàng xiàng rú xīn, luàn hé zú píng yě?
杜子美诗云:“张公一生江海客,身长九尺须眉苍。征起适值风云会,扶颠始知筹策良。”此谓张镐也。旧史载镐风仪伟岸,廓落有大志,好谈王霸大略。读子美诗,尚可想见其人。杜周士《人物志》云:至德初,诏朝臣各举所知。萧昕为起居舍人,荐镐。以褐衣召见,拜左拾遗。来瑱为赞善大夫,镐荐材堪将帅。《唐书》镐、瑱传皆不载,而《镐传》云:天宝末,杨国忠执政,求天下士为己重,闻镐材,荐之,释褐,拜左拾遗。二书言镐得官略同。若天宝末果已用于国忠,则至德初安得更为昕荐耶?国忠为相在天宝十二载,去乱先一年,正淫湎极恶之际,岂知以天下士为重?亦非子美所谓“征起适值风云会”者也。至《瑱传》乃云:始用张镐,荐为颍川太守,以母忧去。禄山反,再用张垍荐,夺丧,复为颍川。今纪书瑱自赞善大夫为颍川太守在天宝十四载,即至德元年禄山反后,与《人物志》合,是镐方起家,何能及瑱?而张垍兄弟自京师陷即从禄山,未尝见明皇,亦何为复荐瑱?史于瑱事缪误如此,则镐之失无足怪,昕亦可谓知人矣。昕本笃厚长者,造次不失臣节,此二事尤奇特,恨史不能表出之。天下多士,左右近臣皆能为国得将相如昕,乱何足平也?
yuán cì shān fù yán zǔ wèi chōng líng chéng, zhé qì guān qù, yuē:" rén shēng yī shí kě shì jī bǎo, bù yí fù yǒu suǒ xū. měi guàn yuán duō xīn, yǐ wéi yǒu shēng zhī yì, wài cǐ wú bù sī yě." yú shǎo guān cǐ, wèi cháng bù sān fù qí yán, jīn dāo mào yǐ guò duō, nǎi dé fù xíng yán zǔ zhī zhì, zì ān yī hè, qí kuì zhī shēn yǐ. rán ān lù shān fǎn, yán zǔ zhào cì shān děng jiè zhī yuē:" ér cáo féng shì duō gù, bù dé zì ān shān lín." miǎn lì míng jié, wú jìn xiū rǔ, zé zhī gǔ zhī jūn chén fù zǐ xiāng qī, yì bù bì jiē chū yī dào, dàn wèn yì suǒ ān fǒu rú hé. gù cì shān chū, jǔ jìn shì zhì kē, kǎi rán yǐ dāng shì wèi niàn, suí qí suǒ wéi, jiē yǒu yǐ biǎo jiàn, qǐ yán zǔ yì gù zhī cì shān kě yǔ shì yé? yú lǎo yǐ, zì dù wú bǔ yú shì, dàn hèn rǔ děng cái bù dǎi cì shān, bù gǎn wéi yán zǔ zhī yán. jīn cóng wú yú cǐ gù shàn, jì zì jī áng, suī zhōu xiàn bù shū mǐ yán zhī yì, cū yǒu yī shì kě shī yú mín, yì bù fèi rǔ cáo shì yě. ruò fēi qí yì, suī yī rì jiǔ qiān, bù tè wèi shì zhě chǐ zhī, zhèng kǒng bù miǎn xiū rǔ, yì yán zǔ zhī suǒ wèi yě.
元次山父延祖为舂陵丞,辄弃官去,曰:“人生衣食可适饥饱,不宜复有所须。每灌园掇薪,以为有生之役,外此吾不思也。”余少观此,未尝不三复其言,今叨冒已过多,乃得复行延祖之志,自安一壑,其愧之深矣。然安禄山反,延祖召次山等戒之曰:“而曹逢世多故,不得自安山林。”勉励名节,无近羞辱,则知古之君臣父子相期,亦不必皆出一道,但问义所安否如何。故次山出,举进士制科,慨然以当世为念,随其所为,皆有以表见,岂延祖亦固知次山可语是耶?余老矣,自度无补于世,但恨汝等材不逮次山,不敢为延祖之言。今从吾于此固善,茍自激昂,虽州县簿书米盐之役,粗有一事可施于民,亦不废汝曹仕也。若非其义,虽一日九迁,不特为士者耻之,正恐不免羞辱,亦延祖之所畏也。
sū zhōu bái lè tiān shǒu zhí guì, zài zhōu zhái hòu chí quē guāng tíng qián. yú zhèng hé chū cháng jiàn zhī, yǐ gǎo cuì, gāo bù mǎn èr zhàng, yì fēi sì bǎi nián wù, zhēn wěi wèi zhī yě. hòu wèi zhū chōng qǔ xiàn, wén gǎo sǐ yú dào zhōng, nǎi yǐ tā guì yì zhī, jìn zhōng duō bù zhī. yòu yǒu yán huá tíng wù kōng chán shī tǎ qián guì yì táng wù, zhào chōng qǔ zhī, guì dà, bù kě yuè qiáo liáng, nǎi yǐ dà zhōu jí huá tíng fàn hǎi, chū chǔ zhōu yǐ rù biàn. jí xíng, yī rì zhāng fān fēng měng, guì zhī yǔ fān dī áng, bù kě zhì, zhōu yú rén jiē méi. cháng xīng dà xióng sì chén bà xiān zhái tíng yì yǒu dà guì, zhōng kōng liè wèi sì, zhī yīn bàn tíng, zhì rú jīn shí, xiāng chuán yǐ wéi bà xiān suǒ zhí. yòu yù qǔ yǐ xiàn, huì wén wù kōng guì shěn hǎi, nǎi yǐ. xián zhě yīn wù xìng tuō yǐ bù xiǔ, rán cǐ sān guì, yī gǎo sǐ yú dào, yī shěn yú hǎi, yī jǐn yǐ miǎn, gài yù wèi dào páng jué zhū, bù kě de yě.
苏州白乐天手植桧,在州宅后池阙光亭前。余政和初尝见之,已槁瘁,高不满二丈,意非四百年物,真伪未知也。后为朱冲取献,闻槁死于道中,乃以他桧易之,禁中多不知。又有言华亭悟空禅师塔前桧亦唐物,诏冲取之,桧大,不可越桥梁,乃以大舟即华亭泛海,出楚州以入汴。即行,一日张帆风猛,桧枝与帆低昂,不可制,舟与人皆没。长兴大雄寺陈霸先宅庭亦有大桧,中空裂为四,枝荫半庭,质如金石,相传以为霸先所植。又欲取以献,会闻悟空桧沈海,乃已。贤者因物幸托以不朽,然此三桧,一槁死于道,一沈于海,一仅以免,盖欲为道旁橛株,不可得也。
qián bèi cháng jì tài zōng mìng dài zhào cài yì zēng qín ruǎn xián gè èr, jiē yǐ wéi rán, dú zhū wén jì zhí bù kě. dì nù, lǚ shé rǔ zhī. lè chéng yǐ shì wén jì, zhōng bù kěn dàn, èr lè hòu yì jìng fèi bù xíng. chóng níng chū, dà lè quē zhēng diào, yǒu xiàn yì qǐng bǔ zhě, bìng yǐ mìng jiào fāng yàn lè tóng wèi zhī. dà shǐ dīng xiān xiàn yún:" yīn yǐ jiǔ wáng, fēi yuè gōng suǒ néng wéi, bù kě yǐ yì wàng zēng, tú wèi hòu rén xiào." cài lǔ gōng yì bù xǐ. jiǎn shòu zhī cháng yǔ yǔ, yún jiàn yuán cháng lǚ shǐ dù qǔ, jiē cí bù néng, suì shǐ yǐ cì yuè gōng wèi zhī. yú xún, xiàn shù qū, jí jīn huáng hé qīng zhī lèi, ér zhōng shēng bù xié, mò yīn jì shā tā diào. lǔ gōng běn bù tōng shēng lǜ, dàn guǒ yú bì wèi, dà xǐ, jí zhào zhòng gōng àn shì shàng shū shǎo tíng, shǐ xiān xiàn zài páng tīng zhī. lè què, yǒu de sè, wèn xiān xiàn hé rú, xiān xiàn xú qián, huán gù zuò zhōng yuē:" qū shén hǎo, zhǐ shì luò yùn." zuò kè bù jué shī xiào.
前辈尝记太宗命待诏蔡裔增琴、阮弦各二,皆以为然,独朱文济执不可。帝怒,屡折辱之。乐成以示文济,终不肯弹,二乐后亦竟废不行。崇宁初,大乐阙征调,有献议请补者,并以命教坊燕乐同为之。大使丁仙现云:“音已久亡,非乐工所能为,不可以意妄增,徒为后人笑。”蔡鲁公亦不喜。蹇授之尝语予,云见元长屡使度曲,皆辞不能,遂使以次乐工为之。逾旬,献数曲,即今《黄河清》之类,而终声不谐,末音寄杀他调。鲁公本不通声律,但果于必为,大喜,亟召众工按试尚书少庭,使仙现在旁听之。乐阕,有得色,问仙现何如,仙现徐前,环顾坐中曰:“曲甚好,只是落韵。”坐客不觉失笑。
zhèng chù huì míng huáng zá lù jì zhāng qǔ jiāng yǔ lǐ lín fǔ zhēng niú xiān kè shí fēng, shí fāng qiū, shàng mìng gāo lì shì yǐ bái yǔ shàn cì zhī, jiǔ líng huáng kǒng, zuò fù yǐ xiàn, yì ruò yán míng huáng yǐ wǔ zhǐ jiāng fèi chù, gù fāng qiū cì shàn yǐ jiàn yì. xīn shū qǔ zài zhī běn chuán. jù qǔ jiāng jí fù xù yún, kāi yuán èr shí sì nián shèng xià, fèng chì dà jiàng jūn gāo lì shì cì zǎi xiàng bái yǔ shàn, jiǔ líng yǔ yān, zé fēi qiū cì, qiě tōng yán zǎi xiàng, zé lín fǔ yì zài, fēi dú wèi qǔ jiāng ér shè yě. suǒ wèi" zòng qiū qì zhī yí duó, zhōng gǎn ēn yú qiè zhōng" zhě, bǐ zì zhī xiān kè zhī wǔ, ér jù lín fǔ zhī chán, gù yīn zhì yì ěr. bù rán, dì guǒ jiāng fèi chù ér pò zhī yǐ shàn, bù jí yǐn tuì, yóu xiàn fù yún yún, nǎi shì gù liàn bù rěn qù, tuō qí āi yǐ xìng jì róng, shàng hé zú wèi qǔ jiāng zāi? cǐ zhèng jūn zǐ dà jié jìn tuì, ér yī yán zhī wù, suì shǐ shàn è xiàng fǎn, bù kě bù biàn. nǎi zhī xiǎo shuō jì shì, jì fēi ěr mù suǒ jiē, ān kě qīng shū yě.
郑处诲《明皇杂录》记张曲江与李林甫争牛仙客实封,时方秋,上命高力士以白羽扇赐之,九龄惶恐,作赋以献,意若言明皇以忤旨将废黜,故方秋赐扇以见意。《新书》取载之本传。据《曲江集》赋序云,开元二十四年盛夏,奉敕大将军高力士赐宰相白羽扇,九龄与焉,则非秋赐,且通言宰相,则林甫亦在,非独为曲江而设也。所谓“纵秋气之移夺,终感恩于箧中”者,彼自知仙客之忤,而惧林甫之谗,故因致意尔。不然,帝果将废黜而迫之以扇,不亟引退,犹献赋云云,乃是顾恋不忍去,托祈哀以幸茍容,尚何足为曲江哉?此正君子大节进退,而一言之误,遂使善恶相反,不可不辨。乃知小说记事,茍非耳目所接,安可轻书也。
zǔ zōng gù shì, jìn shì tíng shì dì yī rén jí zhì kē yī rèn huí bì rù guǎn, rán xū yòng rén jiàn, qiě shì ér hòu chú jìn shì, shēng lǜ gù qí xí, ér zhì kē yì duō yóu jìn shì, gù jiē shì shī fù yī piān. wéi fù zhèng gōng yǐ mào cái yì děng qǐ bù yī, wèi cháng lì jìn shì. jì zhào shì, nǎi yǐ bù néng wéi shī fù kěn cí, zhào shì cè lùn gè yī. zì shì suì wèi gù shì, zhì kē bù shì shī fù, zì fù gōng shǐ, zhì zi zhān fù bù là cè, ér shì lùn sān piān.
祖宗故事,进士廷试第一人及制科一任回必入馆,然须用人荐,且试而后除进士,声律固其习,而制科亦多由进士,故皆试诗赋一篇。唯富郑公以茂材异等起布衣,未尝历进士。既召试,乃以不能为诗赋恳辞,诏试策论各一。自是遂为故事,制科不试诗赋,自富公始,至子瞻复不落策,而试论三篇。
rén yù cháng hé yù kuài shì, mò ruò shǐ xiōng zhōng qiū háo wú suǒ qiàn. mèng zǐ yán" yǎng bù kuì tiān, fǔ bù zuò rén" wèi yī lè, cǐ fēi shēn lǚ zhī, wú yǐ zhī shèng xián zhī yán wèi bù wàng yě. wú shǎo cóng xiá zhōu yī lǎo xiān shēng lè jūn jiā wèn xué, lè jūn hǎo jǔ dōng hǎi yán dǔ shū yǔ rén yuē:" dǔ yún' wú mèi shuǎng shū zhì, zuò yú kè táng, cháo zé sòng xī wén zhī yì, yú xià zhī shū, lì jī dàn zhī diǎn lǐ, lǎn zhòng ní zhī chūn qiū. xī zé xiāo yáo nèi jiē, yǒng shī nán xuān, bǎi jiā zhòng shì, tóu xián ér zuò, bù zhī tiān zhī wèi gài, dì zhī wèi yú, bù zhī shì zhī yǒu rén, jǐ zhī yǒu qū.' qí suǒ yǐ rán zhě, nǎi zài yú zì shù xiū yǐ lái, wéi rén chén bù xiàn yú bù zhōng, wéi rén zi bù xiàn yú bù xiào, shàng jiāo bù chǎn, xià jiāo bù dú, yīn zì wèi yǒu de yú dǔ zhě." jīn shì dài fū chū rù yōu huàn zhī yù, jiān xiǎn bǎi lí, wèi cháng huò shēn méi yī xiào, qí jiān suī huò chū yú fēi yì, rán tuī qí gù, fēi děi zuì yú jūn qīn, zé bì bù néng wú kuì yú shàng xià zhī jiāo, jì miǎn cǐ sì shì, wèi yǒu bù xiū xiū rán zhě. tóng zǐ zhī suǒ wén, jiǔ ér hòu zhī yě.
人欲常和豫快适,莫若使胸中秋毫无所歉。孟子言“仰不愧天,俯不怍人”为一乐,此非身履之,无以知圣贤之言为不妄也。吾少从峡州一老先生乐君嘉问学,乐君好举东海延笃书语人曰:“笃云‘吾昧爽梳栉,坐于客堂,朝则诵羲文之《易》,虞夏之《书》,历姬旦之典礼,览仲尼之《春秋》。夕则逍遥内阶,咏《诗》南轩,百家众氏,投闲而作,不知天之为盖,地之为舆,不知世之有人,己之有躯。’其所以然者,乃在于自束修以来,为人臣不陷于不忠,为人子不陷于不孝,上交不谄,下交不渎,因自谓有得于笃者。”今士大夫出入忧患之域,艰险百罹,未尝获伸眉一笑,其间虽或出于非意,然推其故,非得罪于君亲,则必不能无愧于上下之交,茍免此四事,未有不休休然者。童子之所闻,久而后知也。
guī qù lái cí yún" yún wú xīn ér chū xiù, niǎo juàn fēi ér zhī hái", cǐ táo yuān míng chū chù dà jié, fēi xiōng zhōng shí yǒu cǐ jìng, bù néng wéi cǐ yán yě. qián bèi lùn jiǎ dǎo sòng tàn shī, yún" nuǎn dé qū shēn chéng zhí shēn", gài suī wēi shì, jì chū qí qíng, zhōng yǔ mó xiě fǎng xiào qiān lǜ ér chéng zhě yì yě. jīn huò nèi shí zào fèn ér gù wèi xián sì zhī yán, nèi shí róu nuò ér qiáng zuò xióng jiàn zhī yǔ, suī yòng jìn lì, shǐ rén dú zhī zhōng wú wèi. dù zi měi yún" shuǐ liú xīn bù jìng, yún zài yì jù chí", wú cháng sān fù ài zhī. huò yuē zi měi ān néng zhì cǐ? shì fēi zhī zi měi zhě. fāng zhì dé dà lì zhī jiān, tiān xià dǐng fèi, shì gù yǒu bù xìng lí qí huò zhě, rán chéng jiàn dǎo lì qiè míng qǔ chǒng yì bù shǎo yǐ. zi měi wén nán jiān guān, jǐn shì yuǎn qù. jí yī zhào yòng, bù dé zhì. zú jī hán, zhuǎn xǐ bā xiá zhī jiān ér bù huǐ, zhōng bù kěn yī yǐn jǐng ér xī xiào, fēi yǒu bù jìng chí liú zhī xīn ān néng? rán ěr mù suǒ jiē, yí qí liǎo rán, zì yǔ xīn huì, cǐ gù yǔ yuān míng tóng yī chū chù zhī qù yě.
《归去来辞》云“云无心而出岫,鸟倦飞而知还”,此陶渊明出处大节,非胸中实有此境,不能为此言也。前辈论贾岛《送炭》诗,云“暖得曲身成直身”,盖虽微事,茍出其情,终与摹写仿效牵率而成者异也。今或内实躁忿而故为闲肆之言,内实柔懦而强作雄健之语,虽用尽力,使人读之终无味。杜子美云“水流心不竞,云在意俱迟”,吾尝三复爱之。或曰子美安能至此?是非知子美者。方至德、大历之间,天下鼎沸,士固有不幸罹其祸者,然乘间蹈利窃名取宠亦不少矣。子美闻难间关,尽室远去。及一召用,不得志。卒饥寒,转徙巴峡之间而不悔,终不肯一引颈而西笑,非有不竞迟留之心安能?然耳目所接,宜其了然,自与心会,此固与渊明同一出处之趣也。
dù yòu wèi sī tú, nián guò qī shí wèi qǐng lǎo. péi jìn gōng wèi shè rén, yīn gāo yǐng zhì shì, mìng cí yuē:" yǐ nián zhì shì, yì yǒu qián wén. jìn dài guǎ lián, hǎn yóu sī dào." gài jī zhī yě. yuán yòu chū, zhào qǐ fàn shǔ gōng wèi tí jǔ wàn shòu guān, lì cí bù zhì, qí biǎo yuē:" liù shí sān ér zhì shì, yì yǒu qián wén qī shí sì ér fù lái, qǐ yún dé tǐ." shǔ gōng xìng zhēn chún, mù nián wén zì yóu jiǎn zhí, bù shèn jīng yì. shí wén lù gōng fāng yǐ tài shī rù wèi píng zhāng jūn guó zhòng shì, lǎn zhī xiào yuē:" jǐng rén yě, bù kàn jiǎo xià, zhī qí yì bù zài jǐ yě."
杜佑为司徒,年过七十未请老。裴晋公为舍人,因高郢致仕,命辞曰:“以年致仕,抑有前闻。近代寡廉,罕由斯道。”盖讥之也。元祐初,诏起范蜀公为提举万寿观,力辞不至,其表曰:“六十三而致仕,抑有前闻;七十四而复来,岂云得体。”蜀公性真纯,暮年文字尤简直,不甚经意。时文潞公方以太师入为平章军国重事,览之笑曰:“景仁也,不看脚下,知其意不在己也。”
sī mǎ wēn gōng zuò dú lè yuán, zhāo xī yàn xī qí jiān. yǐ ér yóu sōng shān dié shí xī ér lè zhī, fù mǎi dì yú páng, yǐ wéi bié guǎn. rán měi zhì bù guò shù rì fù guī, bù néng cháng yǒu, gù qí shī yǒu" zàn lái huán shì kè, guī qù bù chéng jiā" zhī jù. jīn yú jì jiā yú cǐ, kè zhì liú lián, wèi cháng bù ài shǎng, gù liàn bù néng qù, ér yú hào rán zì yǐ wéi zhǔ, yǒu gōng zhī shì ér wú gōng zhī hèn, qǐ bù kuài yé?
司马温公作独乐园,朝夕燕息其间。已而游嵩山叠石溪而乐之,复买地于旁,以为别馆。然每至不过数日复归,不能常有,故其诗有“暂来还似客,归去不成家”之句。今余既家于此,客至留连,未尝不爱赏,顾恋不能去,而余浩然自以为主,有公之适而无公之恨,岂不快耶?
jiù xué shì yuàn zài shū mì yuàn zhī hòu, qí nán wǔ yǔ shū mì hòu láng zhōng fēn, mén nǎi xī xiàng. yù táng běn yǐ dài shèng yú xíng xìng, fēi xué shì suǒ de cháng jū, wéi lǐ shàng zhī rì, dé lüè zuò qí dōng, shòu yuàn lì cān yè ér yǐ. qí hòu wéi zhǔ láng, běi chū zhí jí yīng diàn, zé suǒ wèi běi mén yě. xué shì jǐn yǒu zhí shě, fēn yú mén zhī liǎng páng. měi suǒ yuàn shòu zhào, nǎi yǔ zhōng shǐ zuò zhǔ láng. yú wéi xué shì shí, shǐ qǐng pì liǎng zhí shě, gè fēn qí yī jiān, yǔ běi mén tōng wèi sān, yǐ zhào bì xiàn qí zhōng, píng jiān mìng dài zhào bào xún huà huā zhú yú shàng, yǔ yù táng guō xī chūn jiāng wǎn jǐng píng xiāng pèi, dāng shí yǐ wéi měi tán. hòu wén wáng chéng xiàng jiāng míng wèi chéng zhǐ, tài shàng huáng juàn ài zhī hòu, nǎi páng qǔ xī shěng yòu zhèng yán tīng yǐ guǎng zhī, zhōng wèi diàn yuē" yòu wén", zé fēi fù yú qián rì suǒ jiàn yǐ. tóng shí liú bèi dài jìn, wèi zhī kǎi rán yě.
旧学士院在枢密院之后,其南庑与枢密后廊中分,门乃西向。玉堂本以待乘舆行幸,非学士所得常居,惟礼上之日,得略坐其东,受院吏参谒而已。其后为主廊,北出直集英殿,则所谓北门也。学士仅有直舍,分于门之两旁。每锁院受诏,乃与中使坐主廊。余为学士时,始请辟两直舍,各分其一间,与北门通为三,以照壁限其中,屏间命待诏鲍询画花竹于上,与玉堂郭熙春江晚景屏相配,当时以为美谈。后闻王丞相将明为承旨,太上皇眷爱之厚,乃旁取西省右正言厅以广之,中为殿曰“右文”,则非复余前日所见矣。同时流辈殆尽,为之慨然也。
ōu wén zhōng nèi zhì jí xù, lì jì qí wéi xué shì shí shì, xìng cáng qí gǎo, yǐ wéi tuì jū tán xiào zhī zī. lüè yún:" liáng zhú diàn zhī shǔ fēng, pù máo yán zhī dōng rì. shuì yú zhī zhěn gù zhān, yù táng rú zài tiān shàng. shí lǎn suǒ zài, yǐ kuā tián fū yě lǎo." shì dài fū zhēng sòng zhī, gài yuàn yù wèi gōng ér bù kě de yě. rán gōng lǚ qǐng dé xiè guī, bù jí nián ér hōng, wèi bì néng cháng cǐ zhì, ér yú xiàng zhě rǔ chū gōng hòu, yì huò guà míng yú shí kè zhī mò, shǔ fēng dōng rì xiǎng zhī cǐ dì, nǎi shí yǒu yī nián, rú gōng suǒ yún shí bǎo zhī yǐ. dàn bǐ suì róng mǎ zhī yú, chù shì xìng niàn, bù néng jǐn zhōng qián rì zhī zhì wèi kě hèn. měi niàn wéi xué shì zhě bù wéi bù duō, wèi bì jiē zhī cǐ shì. rú gōng zhī zhī ér bù jí xiǎng, yú xiǎng zhī ér bù dé jiǔ, zé tiān xià rú yì shì, qǐ yì dé yé?
欧文忠《内制集序》,历记其为学士时事,幸藏其稿,以为退居谈笑之资。略云:“凉竹簟之暑风,曝茅檐之冬日。睡余支枕顾瞻,玉堂如在天上。时览所载,以夸田夫野老。”士大夫争诵之,盖愿欲为公而不可得也。然公屡请得谢归,不及年而薨,未必能偿此志,而余向者辱出公后,亦获挂名于石刻之末,暑风冬日享之此地,乃十有一年,如公所云实饱之矣。但比岁戎马之余,触事兴念,不能尽终前日之志为可恨。每念为学士者不为不多,未必皆知此适。如公知之而不及享,余享之而不得久,则天下如意事,岂易得耶?
cháo rèn dào zì tiān tāi lái, yǐ shí qiáo téng zhàng èr wèi zèng, zì yán qīn qǔ yú xuán yá jiān, róu rèn ér qīng, jiān rú shù jīn. yú wǎng zì xǔ chāng guī, dé tiān tán téng zhàng shù shí, wài yuán, shí yǔ cǐ bù lèi, ér zhōng xiāng ruò. shí yú nián sì shí sān, zú lì shàng qiáng, liáo yǐ wéi hǎo ér fēi suǒ xū, zhì zhī shì zhōng, bù jí yòng, xī wèi hào shì zhě qǔ qù. jīn lǎo yǐ, xíng shí xǔ bù zhé yī xiē, měi niàn zhī bù kě fù zhì, ér dé rèn dào zhī huì, gài xǐ bù zì shèng yě. mén shēng shào dà shòu fù yí chún ān mù zhú zhàng liù, jié mì ér nèi shí, lüè rú tiān tán téng, jiān yǒu tū qǐ rú hè xī zhě, fēi qiào jìng dí fēng shuāng bù néng ěr yě. cǐ jí zàn níng sǔn pǔ běn chū qián táng líng yǐn shān, jīn bù zhī yǒu fǒu, dāng qiú qí zhòng zhí zhī, yǐ wéi hòu jì. jìn rén wèi xǔ yuǎn yóu jiàn yú dēng zhì, bù tè yǒu shèng qíng, yì yǒu jì shèng zhī jù. jīn wú suǒ yǐ jì shèng zhě, bù qiú zhī zú, ér qiú zhī zhàng, yì ān zhī zhàng zhī fēi wú zú hū? ruò yù yuǎn yóu, dāng bù miǎn yī xiào, shǐ kǒng guāng jiàn zhī, kě miǎn wèi líng shòu zhī rǔ yě.
晁任道自天台来,以石桥藤杖二为赠,自言亲取于悬崖间,柔韧而轻,坚如束筋。余往自许昌归,得天坛藤杖数十,外圆,实与此不类,而中相若。时余年四十三,足力尚强,聊以为好而非所须,置之室中,不及用,悉为好事者取去。今老矣,行十许步辄一歇,每念之不可复致,而得任道之惠,盖喜不自胜也。门生邵大受复遗淳安木竹杖六,节密而内实,略如天坛藤,间有突起如鹤膝者,非峭劲敌风霜不能尔也。此即赞宁《笋谱》本出钱塘灵隐山,今不知有否,当求其种植之,以为后计。晋人谓许远游健于登陟,不特有胜情,亦有济胜之具。今吾所以济胜者,不求之足,而求之杖,亦安知杖之非吾足乎?若遇远游,当不免一笑,使孔光见之,可免为灵寿之辱也。
ōu wén zhōng zuò fàn wén zhèng shén dào bēi, lěi nián wèi chéng. fàn chéng xiàng xiōng dì shù qù zhī, wén zhōng yǐ shū bào yuē:" cǐ wén jí nán zuò, dí bīng shàng qiáng, xū zì zì yǔ zhī duì lěi." gài shì shí, lǚ shēn gōng kè shàng zhòng yě. yú cháng yú fàn shì jiā jiàn cǐ tiē, qí hòu bēi zài chū wèi xī shuài shí yǔ shēn gōng shì hàn shì yuē:" èr gōng huān rán, xiāng yuē píng zéi." chéng xiàng dé zhī yuē:" wú shì. wú wēng wèi cháng yǔ lǚ gōng píng yě." qǐng wén zhōng yì zhī, wén zhōng fú rán yuē:" cǐ wú suǒ mù jī, gōng děng shào nián, hé cóng zhī zhī?" chéng xiàng jí zì kān qù èr shí yú zì, nǎi rù shí. jì yǐ bēi xiàn wén zhōng, wén zhōng què zhī yuē:" fēi wú wén yě." rán bēi zài zhāng xiàn tài hòu cháo zhèng shì, wèi rén zōng yù lǜ bǎi guān bài diàn xià, yīn gōng zhēng ér zhǐ. sū míng yǔn xiū yīn gé lǐ, jiàn cǐ lǐ shí cháng xíng. gōng yì zì zhī qí wù, zé míng zhì shū shì gù bù róng wú wù, qián bèi suǒ yǐ bù qīng xǔ rén yě. fàn gōng zhōng yì, yù yǐ shēn rèn shè jì, dāng xī fāng móu shuài shí, bù shòu mìng zé yǐ, jì rèn qí zé, jiàng xiàng qǐ kě bù tóng xīn? huān rán shì hàn, nǎi shì měi shì, yì hé shāng hū? rán yú guān wén zhèng zòu yì, měi sù yǒu yán, duō wèi zhōng jǔ bù de xíng. wèi jǐ, lì gǎi shòu guān chá shǐ. hán wèi gōng děng jiē shòu, ér gōng dú cí shén lì, zhì yù zì xiè xì yǐ tīng mìng, gài yí yǐ fèng hòu dàn zhī. qí hòu zú yǐ shàn dá yuán hào shū bà shuài duó guān, zé shēn gōng bù wéi wú yì yě. wén zhōng gài lù qí běn yì, ér chéng xiàng xiōng dì bù dé bù zhèng qí mò, liǎng zhě zì bù fáng. xī wén zhōng bù néng shǎo sǔn yì zhī, jiě hòu shì zhī yí, qǐ bēi zuò yú rén zōng zhī mò, yóu yǒu huì ér bù kě jìn yán zhě, shì yǐ nán zhī yé?
欧文忠作范文正神道碑,累年未成。范丞相兄弟数趣之,文忠以书报曰:“此文极难作,敌兵尚强,须字字与之对垒。”盖是时,吕申公客尚众也。余尝于范氏家见此帖,其后碑载初为西帅时与申公释憾事曰:“二公欢然,相约平贼。”丞相得之曰:“无是。吾翁未尝与吕公平也。”请文忠易之,文忠怫然曰:“此吾所目击,公等少年,何从知之?”丞相即自刊去二十馀字,乃入石。既以碑献文忠,文忠却之曰:“非吾文也。”然碑载章献太后朝正事,谓仁宗欲率百官拜殿下,因公争而止。苏明允修因革礼,见此礼实尝行。公亦自知其误,则铭志书事固不容无误,前辈所以不轻许人也。范公忠义,欲以身任社稷,当西方谋帅时,不受命则已,茍任其责,将相岂可不同心?欢然释憾,乃是美事,亦何伤乎?然余观文正奏议,每诉有言,多为中沮不得行。未几,例改授观察使。韩魏公等皆受,而公独辞甚力,至欲自械系以听命,盖疑以俸厚啖之。其后卒以擅答元昊书罢帅夺官,则申公不为无意也。文忠盖录其本意,而丞相兄弟不得不正其末,两者自不妨。惜文忠不能少损益之,解后世之疑,岂碑作于仁宗之末,犹有讳而不可尽言者,是以难之耶?
zi zhān shān guāng sì shī" yě huā míng niǎo yì xīn rán" zhī jù, qí biàn shuō shén míng, gài wèi zhé zōng chū jí wèi, wén fù lǎo sòng měi zhī yán ér yún. shén zōng fèng huì zài nán jīng, ér shī zuò yú yáng zhōu. yú cháng zhì qí sì, qīn jiàn dāng shí shī kè, hòu shū zuò shī rì yuè. jīn yóu yǒu qí běn, gài zì nán jīng huí yáng xiàn shí yě. shǐ guò yáng zhōu zé wèi wén huì, jì guī zì yáng zhōu, zé fèng huì zài nán jīng, shì bù xiāng jí, shàng hé yí hū? jìn jiàn zi yóu zuò zi zhān mù zhì zài cǐ shì, nǎi yún gōng zhì yáng zhōu, cháng zhōu rén wéi gōng mǎi tián. shū zhì, gōng xǐ ér zuò shī, yǒu" wén hǎo yǔ" zhī jù, nǎi yǔ biàn cí yì. qiě wén mǎi tián ér xǐ kě yǐ, yě huā tí niǎo hé yǔ ér yì xīn rán, yóu yǔ běn yì bù lèi, qǐ wèi zhì shí wèi cháng shēn kǎo ér wù yé? rán cǐ yán chū yú zi yóu, bù kě yǒu èr, yǐ qǐ hòu shì zhī yí. yú zài xǔ chāng, shí zhì yóu wèi chū, bù jí jiàn, bù rán dāng yǐ gào dài yǔ guò yě.
子瞻《山光寺》诗“野花鸣鸟亦欣然”之句,其辨说甚明,盖为哲宗初即位,闻父老颂美之言而云。神宗奉讳在南京,而诗作于扬州。余尝至其寺,亲见当时诗刻,后书作诗日月。今犹有其本,盖自南京回阳羡时也。始过扬州则未闻讳,既归自扬州,则奉讳在南京,事不相及,尚何疑乎?近见子由作子瞻墓志载此事,乃云公至扬州,常州人为公买田。书至,公喜而作诗,有“闻好语”之句,乃与辨辞异。且闻买田而喜可矣,野花啼鸟何与而亦欣然,尤与本意不类,岂为志时未尝深考而误耶?然此言出于子由,不可有二,以启后世之疑。余在许昌,时志犹未出,不及见,不然当以告迨与过也。
zi zhān zài huáng zhōu, bìng chì yǎn, yú yuè bù chū. huò yí yǒu tā jí, guò kè suì chuán yǐ wéi sǐ yǐ. yǒu yǔ fàn jǐng rén yú xǔ chāng zhě, jǐng rén jué bù zhì yí, jí jǔ mèi dà tòng, zhào zǐ dì jù jīn bó, qiǎn rén zhōu qí jiā. zǐ dì xú yán cǐ chuán wén wèi shěn, dāng xiān shū yǐ wèn qí ān fǒu, dé shí diào xù zhī wèi wǎn. nǎi zǒu pū yǐ wǎng, zi zhān fā shū dà xiào, gù hòu liàng yí rǔ zhōu, xiè biǎo yǒu yún:" jí bìng lián nián, rén jiē xiāng chuán wèi yǐ sǐ." wèi jǐ, fù yǔ shù kè yǐn jiāng shàng, yè guī, jiāng miàn jì tiān, fēng lù hào rán, yǒu dāng qí yì, nǎi zuò gē cí, suǒ wèi" yè lán fēng jìng hú wén píng, xiǎo zhōu cóng cǐ shì, jiāng hǎi jì yú shēng" zhě, yǔ kè dà gē shù guò ér sàn. yì rì, xuān chuán zi zhān yè zuò cǐ cí, guà guān fú jiāng biān, ná zhōu cháng xiào qù yǐ. jùn shǒu xú jūn yóu wén zhī, jīng qiě jù, yǐ wéi zhōu shī zuì rén, jí mìng jià wǎng yè, zé zi zhān bí hān rú léi, yóu wèi xìng yě. rán cǐ yǔ zú chuán zhì jīng shī, suī yù líng yì wén ér yí zhī.
子瞻在黄州,病赤眼,逾月不出。或疑有他疾,过客遂传以为死矣。有语范景仁于许昌者,景仁绝不置疑,即举袂大恸,召子弟具金帛,遣人赒其家。子弟徐言此传闻未审,当先书以问其安否,得实吊恤之未晚。乃走仆以往,子瞻发书大笑,故后量移汝州,谢表有云:“疾病连年,人皆相传为已死。”未几,复与数客饮江上,夜归,江面际天,风露浩然,有当其意,乃作歌辞,所谓“夜阑风静縠纹平,小舟从此逝,江海寄馀生”者,与客大歌数过而散。翌日,喧传子瞻夜作此辞,挂冠服江边,拏舟长啸去矣。郡守徐君猷闻之,惊且惧,以为州失罪人,急命驾往谒,则子瞻鼻鼾如雷,犹未兴也。然此语卒传至京师,虽裕陵亦闻而疑之。
wén lù gōng zhī chéng dū, ǒu dà xuě, yì xǐ zhī, lián xī huì kè dá dàn. zhàng xià zú juàn yú yīng dài, yǒu wéi yán, fèn qǐ zhé qí jǐng tíng, gòng shāo yǐ yù hán. shǒu yá jūn jiāng yǐ wén, gōng yuē:" jīn yè chéng hán, gèng yǒu yī tíng kě zhé, yǐ fù yú zú." fù yǐn zhì cháng shí ér bà. yì rì, xú wèn xiān zhé tíng zhě hé rén, jiē zhàng jí pèi zhī.
文潞公知成都,偶大雪,意喜之,连夕会客达旦。帐下卒倦于应待,有违言,忿起折其井亭,共烧以御寒。守衙军将以闻,公曰:“今夜诚寒,更有一亭可折,以付余卒。”复饮至常时而罢。翌日,徐问先折亭者何人,皆杖脊配之。
shěn hàn lín wén tōng xǐ lì shì, měi jué yǒu jí, yào ěr wèi yàn, jí qǔ nán jué cí zhuàng, lián pàn shù bǎi zhǐ, luò bǐ rú fēng yǔ, yì biàn xīn rán. hán chí guó xǐ shēng yuè, yù jí shǔ zhé qiú bì, lǚ xǐ bù rú yì, zé wò yī tà, shǐ bì zhí bǎn huǎn gē bù jué shēng, zhǎn zhuǎn xú tīng, huò hàn shǒu fǔ zhǎng, yǔ zhī xiāng yìng, wǎng wǎng bù fù huī shàn. fàn dé rú xǐ pí pá, mù nián kǔ yè bù dé shuì, jiā yǒu pí pá zhēng èr bì, měi jiù zhěn, jí shǐ zá zòu yú qián, zhì shú mèi, nǎi fāng dé qù. rén xìng gù bù néng wú xǐ hào, yì shì bù néng chù xián, gù bì dài yī wù ér hòu qiǎn. yú shǎo shí kǔ shàng qì, měi zuò zhé bù néng wò, yào ěr qǐ jū xū rén nǎi néng bàn. shì xiān jūn guān shàng ráo, yī rì qiū wǎn, yóu é hú, zhōng xī jí zuò, shǐ lìng jì fēi sù suǒ zhī, qiè zhōng shì bù yǐ yào xíng, chuǎn mèn, qǐng kè bù dù. qǐ chuī dēng, jù àn, ǒu jiàn yī yì cè, qǔ dú shù shí bǎn, bù jué suì píng. zì shì měi jí zuò, zhé yòng cǐ shù, duō yù yú fú yào, rán jūn bù miǎn sān gōng zhī lèi yě.
沈翰林文通喜吏事,每觉有疾,药饵未验,亟取难决词状,连判数百纸,落笔如风雨,意便欣然。韩持国喜声乐,遇极暑辄求避,屡徙不如意,则卧一榻,使婢执板缓歌不绝声,展转徐听,或颔首抚掌,与之相应,往往不复挥扇。范德孺喜琵琶,暮年苦夜不得睡,家有琵琶、筝二婢,每就枕,即使杂奏于前,至熟寐,乃方得去。人性固不能无喜好,亦是不能处闲,故必待一物而后遣。余少时苦上气,每作辄不能卧,药饵起居须人乃能办。侍先君官上饶,一日秋晚,游鹅湖,中夕疾作,使令既非素所知,箧中适不以药行,喘懑,顷刻不度。起吹灯,据案,偶见一《易》册,取读数十板,不觉遂平。自是每疾作,辄用此术,多愈于服药,然均不免三公之累也。
qián bèi zuò sì liù, bù kěn duō yòng quán jīng yǔ, è qí jìn fù yě. rán yì yǒu shì huì, yì yǒu bù dé bì zhě, dàn bù dé qiáng yòng zhī ěr. zi zhān zuò lǚ shēn gōng zhì yún:" jì dé tiān xià zhī dà lǎo, bǐ jiāng ān guī nǎi zhì guó rén jiē yuē xián, fū rán hòu yòng." qì xiàng xióng jié, gé lǜ chāo rán, gù bù kě jí. liú chéng xiàng shēn lǎo jiù yǐ shī fù zhī míng, wǎn wèi biǎo zhāng yóu wēn rùn xián yǎ. qīng zhōu xiè shàng biǎo yún:" suī jìn tuì bì yóu qí dào, měi yuàn xué yú gǔ rén. rán gōng liè rú cǐ qí bēi, zhōng nán shōu yú shì lùn." hé shāng qí yòng jīng yǔ yě. zì dà guān hòu, shí liú zhēng yǐ yòng jīng jù wèi gōng, yú shì xiāng yǔ póu cì pái bǐ, yù xù yǐ dài wèn, bù wèn qí rú hé. cū kě qiān hé, zé bì yòng zhī, suī yǒu shèn gōng zhě, ér wén qì sǎo dì yǐ.
前辈作四六,不肯多用全经语,恶其近赋也。然意有适会,亦有不得避者,但不得强用之尔。子瞻作吕申公制云:“既得天下之大老,彼将安归;乃至国人皆曰贤,夫然后用。”气象雄杰,格律超然,固不可及。刘丞相莘老旧以诗赋知名,晚为表章尤温润闲雅。《青州谢上表》云:“虽进退必由其道,每愿学于古人。然功烈如此其卑,终难收于士论。”何伤其用经语也。自大观后,时流争以用经句为工,于是相与裒次排比,预蓄以待问,不问其如何。粗可牵合,则必用之,虽有甚工者,而文气扫地矣。
sūn lóng tú shēn lǎo xǐ dú shū, wǎn nián bìng mù, nǎi zé zú wǔ zhōng shí zì shāo jiě shì zhě èr rén, shǐ qí zi duān qǔ xī hàn zuǒ shì děng shù shū, shòu yǐ jù dòu, měi míng mù wēi zuò shì zhōng, mìng èr rén gèng dú yú páng. zhōng yī cè zé yì yī rén, yǐn zhī jiǔ yī bēi, shǐ tuì, zú yì zì xǐ bù nán. jīn wú suī lì píng sú shì, rán zhì shū zhì zé xí qì wèi chú, yì bù néng jù wàng cǐ lèi. xìng zuǒ yòu wú cǐ xiá zhě yǐ yì qí jí, měi gù yī èr cūn tóng, dài shì liáng yào yě.
孙龙图莘老喜读书,晚年病目,乃择卒伍中识字稍解事者二人,使其子端取《西汉》、《左氏》等数书,授以句读,每瞑目危坐室中,命二人更读于旁。终一策则易一人,饮之酒一杯,使退,卒亦自喜不难。今吾虽力屏俗事,然至书帙则习气未除,亦不能遽忘此累。幸左右无此黠者以益其疾,每顾一二村童,殆是良药也。
xiān dōu guān zài jìn yún xiàn dōng sì shí lǐ, jiù chuán huáng dì liàn dān qí shàng, jīn wèi dào guàn. táng lǐ yáng bīng wèi lìng shí, shū" huáng dì cí yǔ" sì dà zì shàng cún. shān shuǐ qí xiù, jiàn zhī tú huà, dài bù kě míng zhuàng. jǐ yǒu dōng, bì dì jiāng zhī chù zhōu, dào jìn yún, zàn shě yú xiàn nán zhī líng fēng yuàn. shù zhuāng yù wǎng yóu, wén kuì bīng rù jìng, jù zhǐ. qí dōng shí lǐ yǒu chóng dào yuàn, wèi zhī xiǎo xiān dōu, yī rì kě wǎng fǎn. bīng jì tuì, nǎi chéng jiàn mào wēi xuě guò zhī, shí là yǐ qióng yǐ. yū shé xíng shān xiá zhōng, liǎng páng bì lì, xī shuǐ guàn qí xià, duō tān lài. zūn xī ér xíng, jùn lì hàn jī, yǔ xuě xiāng luàn, shān mù chān tiān, měi wén gǔ zhōng hào shēng, fēng zhé zì shàng xià, xuě héng zhì jī miàn, pū fū què lì, jǐ bù dé qián. jì zhì, shān yù xiǎn, xuě yù měng, xī liú yì jí, páng xī yǒu shù shí, bá qǐ shù bǎi zhàng, bù xiāng yǐ fù, qí zuì dà zhě èr, lüè rú rén xíng, fǔ ér xiāng xiān hòu, sú míng xīn fù ā jiā shí. wàng zhī rú yù sǔn, yōng bí yǎng shì, shén guān sǒng rán, yù yǔ zhī jù shēng. hán shén, bù kě jiǔ liú, nǎi hái. zhì jiā yǐ rù yè, sì shān huàng dàng jǐn bái, bù néng biàn dào. suǒ jiǔ yǐn wú yǒu, rán sōng míng bàn chē, jǐn dé wēn. jīn rì rè shén, liáo wèi yī tán, wàng méi shàng kě zhǐ kě, wén cǐ dāng sǎ rán yě.
仙都观在缙云县东四十里,旧传黄帝炼丹其上,今为道观。唐李阳冰为令时,书“黄帝祠宇”四大字尚存。山水奇秀,见之图画,殆不可名状。己酉冬,避地将之处州,道缙云,暂舍于县南之灵峰院。束装欲往游,闻溃兵入境,遽止。其东十里有崇道院,谓之小仙都,一日可往返。兵既退,乃乘间冒微雪过之,时腊已穷矣。迂折行山峡中,两旁壁立,溪水贯其下,多滩濑。遵溪而行,峻厉悍激,与雪相乱,山木搀天,每闻谷中号声,风辄自上下,雪横至击面,仆夫却立,几不得前。既至,山愈险,雪愈猛,溪流益急,旁溪有数石,拔起数百丈,不相倚附,其最大者二,略如人行,俯而相先后,俗名新妇阿家石。望之如玉笋,拥鼻仰视,神观耸然,欲与之俱升。寒甚,不可久留,乃还。至家已入夜,四山晃荡尽白,不能辨道。索酒饮无有,燃松明半车,仅得温。今日热甚,聊为一谈,望梅尚可止渴,闻此当洒然也。
táng zhì qǔ shì yòng jìn shì míng jīng èr kē, běn cháo chū wéi yòng jìn shì, qí bà míng jīng bù zhī zì hé shí. rén zōng qìng lì hòu shāo xiū qǔ shì fǎ, huàn jìn shì shī fù fú qiǎn, bù běn jīng shù. jiā yòu sān nián shǐ fù míng jīng kē, ér xiàn yǐ jiān suì qǔ shì. jiù jìn shì gōng yú shī fù, yǒu shēng chǎng wū zhě, wǎng wǎng yī shí jiē mò yǔ zhī dí. rú wáng yí gōng zhèng yì fū shù rén qǔ jiě zhě, shì jiē wèi dì yī, wèi zhī" sān yuán". wáng qiān shū yán sǒu jì wèn jué rén, shǒu yīng míng jīng, xiāng gòng jí nán shěng diàn shì yì jiē dì yī, fù kē yǐ lái yī rén ér yǐ, wèi zhī" míng jīng sān yuán".
唐制取士用进士、明经二科,本朝初唯用进士,其罢明经不知自何时。仁宗庆历后稍修取士法,患进士诗赋浮浅,不本经术。嘉祐三年始复明经科,而限以间岁取士。旧进士工于诗赋,有声场屋者,往往一时皆莫与之敌。如王沂公、郑毅夫数人取解者,试皆为第一,谓之“三元”。王签书岩叟记问绝人,首应明经,乡贡及南省殿试亦皆第一,复科以来一人而已,谓之“明经三元”。
shì dài fū zuò xiǎo shuō, zá jì suǒ wén jiàn, běn yǐ wéi yóu xì, ér huò zhě bào rén zhī duǎn, sī wèi xǐ nù, cǐ hé lǐ zāi! shì chuán bì yún xiá yī juàn, wèi méi shèng yú zuò, jiē lì dǐ qìng lì yǐ lái gōng qīng yǐn guò, suī fàn wén zhèng yì bù miǎn. yì zhě suì wèi shèng yú yóu zhū gōng jiān, guān jìng bù dá, duì ér wèi cǐ yǐ bào zhī. jūn zǐ chéng rén zhī měi, zhèng shǐ wàn yǒu yī bù zhì, yóu dāng wèi xián zhě huì, kuàng wèi bì yǒu shí. shèng yú xián zhě, qǐ zhì shì zāi! hòu wén zhī nǎi xiāng yáng wèi tài suǒ wéi, jià zhī shèng yú yě. cǐ qǐ tè lèi zhū gōng, yòu jiāng yǐ wū shèng yú. ōu wén zhōng guī tián lù zì yán yǐ táng lǐ zhào wèi fǎ ér shǎo yì zhě, bù jì rén zhī guò è, jūn zǐ zhī yòng xīn, dāng rú cǐ yě.
士大夫作小说,杂记所闻见,本以为游戏,而或者暴人之短,私为喜怒,此何理哉!世传《碧云騢》一卷,为梅圣俞作,皆历诋庆历以来公卿隐过,虽范文正亦不免。议者遂谓圣俞游诸公间,官竟不达,怼而为此以报之。君子成人之美,正使万有一不至,犹当为贤者讳,况未必有实。圣俞贤者,岂至是哉!后闻之乃襄阳魏泰所为,嫁之圣俞也。此岂特累诸公,又将以诬圣俞。欧文忠《归田录》自言以唐李肇为法而少异者,不记人之过恶,君子之用心,当如此也。
guó chū yóu yòu wǔ, tíng shì jìn shì, duō bù guò èr shí rén, shǎo huò liù qī rén. zì jiàn lóng zhì tài píng xīng guó èr nián, gèng shí wǔ bǎng, suǒ de zǎi xiàng, bì wén jiǎn gōng yī rén ér yǐ. zì hòu tài zōng shǐ yù guǎng zhì tiān xià zhī shì, yǐ xīng wén zhì. shì suì yī bǎi jiǔ rén, suì dé lǚ wén mù gōng wèi jǔ shǒu, yǔ zhāng pú yè qí xián zǎi xiàng èr rén. zì shì qǔ rén yì guǎng, dé shì yì duō. bǎi yú nián jiān, dé liù rén zhě yī bǎng: yáng zhì bǎng wáng qí gōng hán kāng gōng wáng jīng gōng sū zǐ róng lǚ huì shū hán shī pǔ. dé sì rén zhě yī bǎng: sū cān zhèng yì jiǎn bǎng lǐ wén zhèng xiàng wén jiǎn kòu lái gōng wáng wèi gōng, ér qí gōng kāng gōng jīng gōng jiē lián míng. dé sān rén zhě sì bǎng: wáng yí gōng bǎng yí gōng wáng wén huì zhāng huán gōng liú huī bǎng liú shēn lǎo zhāng zǐ hòu cài chí zhèng gǎi kē hòu jiāo dǎo bǎng xú zé zhī bái méng hēng zhèng dá fū bì jiàn bǎng dù qīn měi táng qīn sǒu lǚ yuán zhí. zhōng jiàn huò yī rén liǎng rén, ér liú huī bǎng liú shēn lǎo zhāng zǐ hòu èr rén, bǎng yì lián míng. gài mò duō yú sū yáng èr bǎng, ér wáng qí gōng děng sān rén jiē dì yī jiǎ ér lián míng, yóu wéi shèng yě.
国初犹右武,廷试进士,多不过二十人,少或六七人。自建隆至太平兴国二年,更十五榜,所得宰相,毕文简公一人而已。自后太宗始欲广致天下之士,以兴文治。是岁一百九人,遂得吕文穆公为举首,与张仆射齐贤宰相二人。自是取人益广,得士益多。百馀年间,得六人者一榜:杨置榜王岐公、韩康公、王荆公、苏子容、吕晦叔、韩师朴。得四人者一榜:苏参政易简榜李文正、向文简、寇莱公、王魏公,而岐公、康公、荆公皆连名。得三人者四榜:王沂公榜沂公、王文惠、章郇公;刘辉榜刘莘老、章子厚、蔡持正;改科后焦蹈榜徐择之、白蒙亨、郑达夫;毕渐榜杜钦美、唐钦叟、吕元直。中间或一人两人,而刘辉榜刘莘老、章子厚二人,榜亦连名。盖莫多于苏、杨二榜,而王岐公等三人皆第一甲而连名,尤为盛也。
guó cháo zhuàng yuán wèi zǎi xiàng, zì lǚ wén mù gōng méng zhèng hòu wǔ shí nián jiān, xiāng jì dé zhě sān rén: wáng yí gōng lǐ wén dìng sòng yuán xiàn. yuán xiàn hòu, bǎi yú nián jiān wèi yǒu jì zhě, zhì jìng kāng yuán nián, hé chéng xiàng wén zhěn shǐ wèi zhī. zǐ zhōu lín tóng dāng liǎng shǔ zhī chōng, yǒu miào jí líng, fán shǔ zhī jǔ zǐ rù gòng jīng shī zhě, bì dǎo yú cí xià, yǐ wèn dé shī, wú yī bù yàn. wén zhěn cháng yǔ yú, qǐng yù yè ér wàng zhī. yì dàn, xíng shí yú lǐ shǐ wù, jí xià mǎ, hái wàng mò
国朝状元为宰相,自吕文穆公蒙正后五十年间,相继得者三人:王沂公、李文定、宋元宪。元宪后,百馀年间未有继者,至靖康元年,何丞相文缜始为之。梓州临潼当两蜀之冲,有庙极灵,凡蜀之举子入贡京师者,必祷于祠下,以问得失,无一不验。文缜尝语余,顷欲谒而忘之。翌旦,行十馀里始悟,亟下马,还望默