zhēng yuè: qǐ zhé. yán shǐ fā zhé yě.
正月:啟蟄。言始發蟄也。
yàn běi xiāng.
雁北鄉。
xiān yán yàn ér hòu yán xiāng zhě, hé yě? jiàn yàn ér hòu shù qí xiāng yě. xiāng zhě, hé yě? xiāng qí jū yě, yàn yǐ běi fāng wèi jū. hé yǐ wèi zhī jū? shēng qiě zhǎng yān ěr. jiǔ yuè dì hóng yàn, xiān yán dì ér hòu yán hóng yàn, hé yě? jiàn dì ér hòu shù zhī, zé hóng yàn yě. hé bù wèi nán xiāng yě? yuē: fēi qí jū yě, gù bù wèi nán xiāng. jì hóng yàn zhī dì yě, rú bù jì qí xiāng, hé yě? yuē: hóng bù bì dāng xiǎo zhèng zhī dì zhě yě.
先言雁而後言鄉者,何也?見雁而後數其鄉也。鄉者,何也?鄉其居也,雁以北方為居。何以謂之居?生且長焉爾。「九月遰鴻雁」,先言遰而後言鴻雁,何也?見遰而後數之,則鴻雁也。何不謂南鄉也?曰:非其居也,故不謂南鄉。記鴻雁之遰也,如不記其鄉,何也?曰:鴻不必當小正之遰者也。
zhì zhèn xǔ.
雉震呴。
zhèn yě zhě, míng yě. xǔ yě zhě, gǔ qí yì yě. zhēng yuè bì léi, léi bù bì wén, wéi zhì wèi bì wén. hé yǐ wèi zhī léi? zé zhì zhèn xǔ, xiāng shí yǐ léi.
震也者,鳴也。呴也者,鼓其翼也。正月必雷,雷不必聞,惟雉為必聞。何以謂之雷?則雉震呴,相識以雷。
yú zhì fù bīng.
魚陟負冰。
zhì, shēng yě. fù bīng yún zhě, yán jiě zhé yě.
陟,升也。負冰雲者,言解蟄也。
nóng wěi jué lěi.
農緯厥耒。
wěi, shù yě. shù qí lěi yún ěr zhě, yòng shì jiàn jūn zhī yì yǒu lěi yě.
緯,束也。束其耒云爾者,用是見君之亦有耒也。
chū suì jì lěi shǐ yòng cǎn.
初歲祭耒始用篸。
chū suì jì lěi, shǐ yòng cǎn yě. cǎn yě zhě, zhōng suì zhī yòng jì yě. qí yuē" chū" yún ěr zhě, yán shì yuè shǐ yòng zhī yě. chū zhě, shǐ yě. huò yuē: jì jiǔ yě.
初歲祭耒,始用篸也。篸也者,終歲之用祭也。其曰"初"云爾者,言是月始用之也。初者,始也。或曰:祭韭也。
yòu yǒu jiàn jiǔ.
囿有見韭。
yòu yě zhě, yuán zhī yàn zhě yě.
囿也者,園之燕者也。
shí yǒu jùn fēng.
時有俊風。
jùn zhě, dà yě. dà fēng, nán fēng yě. hé dà yú nán fēng yě? yuē: hé bīng bì yú nán fēng, jiě bīng bì yú nán fēng shēng bì yú nán fēng, shōu bì yú nán fēng gù dà zhī yě.
俊者,大也。大風,南風也。何大於南風也?曰:合冰必於南風,解冰必於南風;生必於南風,收必於南風;故大之也。
hán rì dí dòng tú.
寒日滌凍塗。
dí yě zhě, biàn yě, biàn ér nuǎn yě. dòng tú yě zhě, dòng xià ér zé shàng duō yě.
滌也者,變也,變而暖也。凍塗也者,凍下而澤上多也。
tián shǔ chū.
田鼠出。
tián shǔ zhě, qiǎn shǔ yě, jì shí yě.
田鼠者,嗛鼠也,記時也。
nóng lǜ jūn tián.
農率均田。
lǜ zhě, xún yě. jūn tián zhě, shǐ chú tián yě, yán nóng fū jí chú tián yě.
率者,循也。均田者,始除田也,言農夫急除田也。
tǎ xiàn yú.
獺獻魚。
tǎ jì yú, qí bì yǔ zhī xiàn, hé yě? yuē: fēi qí lèi yě. jì yě zhě, dé duō yě, shàn qí jì ér hòu shí zhī." shí yuè chái jì shòu", wèi zhī" jì"" tǎ jì yú", wèi zhī" xiàn" hé yě? chái jì qí lèi, tǎ jì fēi qí lèi, gù wèi zhī" xiàn", dà zhī yě.
獺祭魚,其必與之獻,何也?曰:非其類也。祭也者,得多也,善其祭而後食之。"十月豺祭獸",謂之"祭";"獺祭魚",謂之"獻";何也?豺祭其類,獺祭非其類,故謂之"獻",大之也。
yīng zé wèi jiū.
鷹則為鳩。
yīng yě zhě, qí shā zhī shí yě. jiū yě zhě, fēi qí shā zhī shí yě. shàn biàn ér zhī rén yě, gù qí yán zhī yě, yuē" zé", jǐn qí cí yě.
鷹也者,其殺之時也。鳩也者,非其殺之時也。善變而之仁也,故其言之也,曰"則",盡其辭也。
nóng jí xuě zé.
農及雪澤。
yán xuě zé zhī wú gāo xià yě.
言雪澤之無高下也。
chū fú yú gōng tián.
初服於公田。
gǔ yǒu gōng tián yān zhě. gǔ zhě xiān fú gōng tián, ér hòu fú qí tián yě.
古有公田焉者。古者先服公田,而後服其田也。
cǎi yún.
采芸。
wèi miào cǎi yě.
為廟采也。
jū zé jiàn.
鞠則見。
jū zhě hé? xīng míng yě. jū zé jiàn zhě, suì zài jiàn ěr.
鞠者何?星名也。鞠則見者,歲再見爾。
chū hūn cān zhōng.
初昏參中。
gài jì shí yě yún.
蓋記時也雲。
dǒu bǐng xiàn zài xià.
斗柄縣在下。
yán dǒu bǐng zhě, suǒ yǐ zhe cān zhī zhōng yě.
言斗柄者,所以著參之中也。
liǔ tí.
柳稊。
tí yě zhě, fā fú yě.
稊也者,發孚也。
méi xìng lí táo zé huá.
梅、杏、杝桃則華。
lí táo, shān táo yě.
杝桃,山桃也。
tí gǎo.
緹縞。
gǎo yě zhě, shā suí yě. tí yě zhě, qí shí yě. xiān yán tí ér hòu yán gǎo, hé yě? tí xiān jiàn zhě yě. hé yǐ wèi zhī? xiǎo zhèng yǐ zhù míng yě.
縞也者,莎隨也。緹也者,其實也。先言緹而後言縞,何也?緹先見者也。何以謂之?小正以著名也。
jī fú zhōu.
雞桴粥。
zhōu yě zhě, xiāng zhōu zhī shí yě. huò yuē: fú, yù fú yě. zhōu, yǎng yě.
粥也者,相粥之時也。或曰:桴,嫗伏也。粥,養也。
èr yuè: wǎng yōu shǔ, chán.
二月:往耰黍,禪。
chán, dān yě.
禪,單也。
chū jùn gāo zhù jué mǔ zhōu.
初俊羔助厥母粥。
jùn yě zhě, dà yě. zhōu yě zhě, yǎng yě. yán dà gāo néng shí cǎo mù, ér bù shí qí mǔ yě. yáng gài fēi qí zi ér hòu yǎng zhī, shàn yǎng ér jì zhī yě. huò yuē: xià yǒu zhǔ jì, jì zhě yòng gāo. shì shí yě, bù zú xǐ lè, shàn gāo zhī wèi shēng yě ér jì zhī, yǔ gāo yáng fù shí yě.
俊也者,大也。粥也者,養也。言大羔能食草木,而不食其母也。羊蓋非其子而後養之,善養而記之也。或曰:夏有煮祭,祭者用羔。是時也,不足喜樂,善羔之為生也而祭之,與羔羊腹時也。
suī duō nǚ shì.
綏多女士。
suī, ān yě. guàn zi qǔ fù zhī shí yě.
綏,安也。冠子取婦之時也。
dīng hài wàn yòng rù xué.
丁亥萬用入學。
dīng hài zhě, jí rì yě. wàn yě zhě, gàn qī wǔ yě. rù xué yě zhě, dà xué yě. wèi jīn shí dà shě cǎi yě.
丁亥者,吉日也。萬也者,干戚舞也。入學也者,大學也。謂今時大舍采也。
jì wěi.
祭鮪。
jì bù bì wěi, jì wěi hé yě? wěi zhī zhì yǒu shí, měi wù yě. wěi zhě, yú zhī xiān zhì zhě yě, ér qí zhì yǒu shí, jǐn jì qí shí.
祭不必鮪,記鮪何也?鮪之至有時,美物也。鮪者,魚之先至者也,而其至有時,謹記其時。
róng jǐn cǎi fán.
榮堇、采蘩。
jǐn, cài yě. fán, yóu hú yóu hú zhě, fán mǔ yě fán mǔ zhě, páng bó yě. jiē dòu shí yě, gù jì zhī.
堇,菜也。蘩,由胡;由胡者,蘩母也;蘩母者,旁勃也。皆豆實也,故記之。
kūn xiǎo chóng dǐ chí.
昆小蟲抵蚳。
kūn zhě, zhòng yě, yóu hún hún yě. yóu hún hún yě zhě, dòng yě, xiǎo chóng dòng yě. qí xiān yán dòng ér hòu yán chóng zhě. hé yě? wàn wù zhì shì, dòng ér hòu zhe. dǐ, yóu tuī yě. chí. yǐ luǎn yě, wèi jì hǎi yě. qǔ zhī zé bì tuī zhī, tuī zhī bù bì qǔ zhī, qǔ bì tuī ér bù yán qǔ.
昆者,眾也,由魂魂也。由魂魂也者,動也,小蟲動也。其先言動而後言蟲者。何也?萬物至是,動而後著。抵,猶推也。蚳。螘卵也,為祭醢也。取之則必推之,推之不必取之,取必推而不言取。
lái jiàng yàn.
來降燕。
nǎi dì yàn yǐ yě. jiàng zhě, xià yě. yán lái zhě hé yě? mò néng jiàn qí shǐ chū yě, gù yuē lái jiàng. yán nǎi dì hé yě? dì zhě, miǎn yě. miǎn zhě, shì kě wèi shì zhě yě. bǎi niǎo jiē yuē cháo, xué bá xué qǔ yǔ zhī shì, hé yě? cāo ní ér jiù jiā, rén rén nèi yě.
乃睇燕乙也。降者,下也。言來者何也?莫能見其始出也,故曰『來降』。言『乃睇』何也?睇者,眄也。眄者,視可為室者也。百鳥皆曰巢,{穴犮}穴取與之室,何也?操泥而就家,人人內也。
bō shàn. yǐ wèi gǔ yě.
剝鱓。以為鼓也。
yǒu míng cāng gēng.
有鳴倉庚。
cāng gēng zhě, shāng gēng yě. shāng gēng zhě, zhǎng gǔ yě.
倉庚者,商庚也。商庚者,長股也。
róng yún, shí yǒu jiàn tí, shǐ shōu.
榮芸,時有見稊,始收。
yǒu jiàn tí ér hòu shǐ shōu, shì xiǎo zhèng xù yě. xiǎo zhèng zhī xù shí yě, jiē ruò shì yě. tí zhě, suǒ wèi dòu shí.
有見稊而後始收,是小正序也。小正之序時也,皆若是也。稊者,所為豆實。
sān yuè: cān zé fú.
三月:參則伏。
fú zhě, fēi wáng zhī cí yě. xīng wú shí ér bù jiàn, wǒ yǒu bù jiàn zhī shí, gù yuē fú yún.
伏者,非亡之辭也。星無時而不見,我有不見之時,故曰伏雲。
shè sāng.
攝桑。
sāng shè ér jì zhī, jí sāng yě.
桑攝而記之,急桑也。
wěi yáng.
委楊。
yáng zé yuàn ér hòu jì zhī.
楊則苑而後記之。
wéi yáng.
韋羊。
yáng yǒu xiāng hái zhī shí, qí lèi wéi々 rán, jì biàn ěr. huò yuē: wéi, dī yě.
羊有相還之時,其類韋々然,記變爾。或曰:韋,羝也。
hú zé míng.
螜則鳴。
hú, tiān lóu yě.
螜,天螻也。
bān bīng.
頒冰。
bān bīng yě zhě, fēn bīng yǐ shòu dài fū yě.
頒冰也者,分冰以授大夫也。
cǎi shí.
采識。
shí, cǎo yě.
識,草也。
qiè zi shǐ cán.
妾、子始蠶。
xiān qiè ér hòu zi, hé yě? yuē: shì yǒu jiàn yě, yán shì zì bēi zhě shǐ.
先妾而後子,何也?曰:事有漸也,言事自卑者始。
zhí yǎng gōng shì.
執養宮事。
zhí, cāo yě. yǎng, dà yě.
執,操也。養,大也。
qí mài shí.
祈麥實。
mài shí zhě, wǔ gǔ zhī xiān jiàn zhě, gù jí qí ér jì zhī yě.
麥實者,五穀之先見者,故急祈而記之也。
yuè yǒu xiǎo hàn.
越有小旱。
yuè, yú yě. jì shì shí héng yǒu xiǎo hàn.
越,於也。記是時恆有小旱。
tián shǔ huà wèi rú.
田鼠化為鴽。
rú, ān yě. biàn ér zhī shàn, gù jǐn qí cí yě. rú wèi shǔ, biàn ér zhī bù shàn, gù bù rú jǐn qí cí yě.
鴽,鵪也。變而之善,故盡其辭也。鴽為鼠,變而之不善,故不鴽盡其辭也。
fú tóng bā.
拂桐芭。
fú yě zhě, fú yě. tóng bā zhī shí yě. huò yuē: yán tóng bā shǐ shēng mào fú fú rán yě.
拂也者,拂也。桐芭之時也。或曰:言桐芭始生貌拂拂然也。
míng jiū.
鳴鳩。
yán shǐ xiāng mìng yě. xiān míng ér hòu jiū, hé yě? jiū zhě míng, ér hòu zhī qí jiū yě.
言始相命也。先鳴而後鳩,何也?鳩者鳴,而後知其鳩也。
sì yuè: mǎo zé jiàn.
四月:昴則見。
chū hūn nán mén zhèng.
初昏南門正。
nán mén zhě, xīng yě. suì zài jiàn. yī zhèng, gài dà zhèng suǒ qǔ fǎ yě.
南門者,星也。歲再見。壹正,蓋大正所取法也。
míng zhá.
鳴札。
zhá zhě, níng xiàn yě. míng ér hòu zhī zhī, gù xiān míng ér hòu zhá.
札者,寧縣也。鳴而後知之,故先鳴而後札。
yòu yǒu jiàn xìng.
囿有見杏。
yòu zhě, shān zhī yàn zhě yě.
囿者,山之燕者也。
míng yù.
鳴蜮。
yù yě zhě, huò yuē, qū zào zhī shǔ yě.
蜮也者,或曰,屈造之屬也。
wáng fù xiù.
王萯秀。
qǔ tú.
取荼。
tú yě zhě, yǐ wèi jūn jiàn jiǎng yě.
荼也者,以為君薦蔣也。
xiù yōu.
秀幽。
yuè yǒu dà hàn.
越有大旱。
jì shí ěr.
記時爾。
zhí zhì gōng jū.
執陟攻駒。
zhí yě zhě, shǐ zhí jū yě. zhí jū yě zhě, lí zhī qù mǔ yě. zhì, shēng yě. zhí ér shēng zhī jūn yě. gōng jū yě zhě, jiào zhī fú chē, shù shě zhī yě.
執也者,始執駒也。執駒也者,離之去母也。陟,升也。執而升之君也。攻駒也者,教之服車,數舍之也。
wǔ yuè: cān zé jiàn.
五月:參則見。
cān yě zhě, fá xīng yě, gù jǐn qí cí yě.
參也者,伐星也,故盡其辭也。
fú yóu yǒu yīn.
浮游有殷。
yīn, zhòng yě. fú yóu, yīn zhī shí yě. fú yóu zhě, qú lüè yě, cháo shēng ér mò sǐ. chēng yǒu, hé yě? yǒu jiàn yě.
殷,眾也。浮游,殷之時也。浮游者,渠略也,朝生而莫死。稱「有」,何也?有見也。
jué zé míng.
鴂則鳴。
jué zhě, bǎi liáo yě. míng zhě, xiāng mìng yě. qí bù gū zhī shí yě, shì shàn zhī, gù jǐn qí cí yě.
鴂者,百鷯也。鳴者,相命也。其不辜之時也,是善之,故盡其辭也。
shí yǒu yǎng rì.
時有養日。
yǎng, zhǎng yě. yī zé zài běn, yī zé zài mò, gù qí jì yuē" shí yǎng rì" yún yě.
養,長也。一則在本,一則在末,故其記曰"時養日"雲也。
nǎi guā.
乃瓜。
nǎi zhě, jí guā zhī cí yě. guā yě zhě, shǐ shí guā yě.
乃者,急瓜之辭也。瓜也者,始食瓜也。
liáng tiáo míng.
良蜩鳴。
liáng tiáo yě zhě, wǔ cǎi jù.
良蜩也者,五采具。
yǎn zhī xìng, wǔ rì xī, wàng nǎi fú.
匽之興,五日翕,望乃伏。
qí bù yán shēng ér chēng xìng, hé yě? bù zhī qí shēng zhī shí, gù yuē xìng. yǐ qí xìng yě, gù yán zhī xìng. wǔ rì xī yě. wàng yě zhě, yuè zhī wàng yě. ér fú yún zhě, bù zhī qí sǐ yě, gù wèi zhī fú. wǔ rì yě zhě, shí wǔ rì yě. xī yě zhě, hé yě. fú yě zhě, rù ér bù jiàn yě.
其不言「生」而稱「興」,何也?不知其生之時,故曰「興」。以其興也,故言之「興」。五日翕也。望也者,月之望也。而伏雲者,不知其死也,故謂之「伏」。五日也者,十五日也。翕也者,合也。伏也者,入而不見也。
qǐ guàn lán liǎo.
啟灌藍蓼。
qǐ zhě, bié yě, táo ér shū zhī yě. guàn yě zhě, jù shēng zhě yě. jì shí yě.
啟者,別也,陶而疏之也。灌也者,聚生者也。記時也。
jiū wèi yīng.
鳩為鷹。
táng tiáo míng.
唐蜩鳴。
táng tiáo zhě, yǎn yě.
唐蜩者,匽也。
chū hūn dà huǒ zhōng.
初昏大火中。
dà huǒ zhě, xīn yě. xīn zhōng, zhǒng shǔ shū mí shí yě.
大火者,心也。心中,種黍、菽、糜時也。
zhǔ méi.
煮梅。
wèi dòu shí yě.
為豆實也。
xù lán.
蓄蘭。
wèi mù yù yě.
為沐浴也。
shū mí.
菽糜。
yǐ zài jīng zhōng, yòu yán zhī shí, hé yě? shì shí jǔ guān ér jì zhī.
以在經中,又言之時,何也?是食矩關而記之。
bān mǎ.
頒馬。
fēn fū fù zhī jū yě.
分夫婦之駒也。
jiāng xián zhū zé.
將閒諸則。
huò qǔ lí jū nà zhī fǎ zé yě.
或取離駒納之法則也。
liù yuè: chū hūn dǒu bǐng zhèng zài shàng.
六月:初昏斗柄正在上。
wǔ yuè dà huǒ zhōng, liù yuè dǒu bǐng zhèng zài shàng, yòng cǐ jiàn dǒu bǐng zhī bù zhèng dāng xīn yě, gài dāng yī yī wěi yě.
五月大火中,六月斗柄正在上,用此見斗柄之不正當心也,蓋當依依尾也。
zhǔ táo.
煮桃。
táo yě zhě, lí táo yě lí táo yě zhě, shān táo yě zhǔ yǐ wèi dòu shí yě.
桃也者,杝桃也;杝桃也者,山桃也;煮以為豆實也。
yīng shǐ zhì.
鷹始摯。
shǐ zhì ér yán zhī, hé yě? huì shā zhī cí yě, gù yán zhì yún.
始摯而言之,何也?諱殺之辭也,故言摯雲。
qī yuè:
七月:
xiù guàn wěi.
秀雚葦。
wèi xiù zé bù wèi guàn wěi, xiù rán hòu wèi guàn wěi, gù xiān yán xiù.
未秀則不為雚葦,秀然後為雚葦,故先言秀。
lí zǐ zhào sì.
狸子肇肆。
zhào, shǐ yě. sì, suì yě. yán qí shǐ suì yě. qí huò yuē: sì shā yě.
肇,始也。肆,遂也。言其始遂也。其或曰:肆殺也。
huáng lǎo shēng píng.
湟潦生苹。
huáng, xià chù yě. yǒu huáng, rán hòu yǒu lǎo yǒu lǎo, ér hòu yǒu píng cǎo yě.
湟,下處也。有湟,然後有潦;有潦,而後有苹草也。
shuǎng sǐ.
爽死。
shuǎng yě zhě, yóu shū yě.
爽也者,猶疏也。
píng xiù.
荓秀。
píng yě zhě, mǎ zhǒu yě.
荓也者,馬帚也。
hàn àn hù.
漢案戶。
hàn yě zhě, hé yě. àn hù yě zhě, zhí hù yě, yán zhèng nán běi yě.
漢也者,河也。案戶也者,直戶也,言正南北也。
hán chán míng.
寒蟬鳴。
hán chán yě zhě, tí chóng lè yě.
寒蟬也者,蝭〈蟲樂〉也。
chū hūn zhī nǚ zhèng dōng xiāng.
初昏織女正東鄉。
shí yǒu lín yǔ.
時有霖雨。
guàn tú.
灌荼。
guàn, jù yě. tú, guàn wěi zhī xiù, wèi jiǎng chǔ zhī yě. guàn wèi xiù wèi tǎn, wěi wèi xiù wèi lú. dǒu bǐng xiàn zài xià zé dàn.
灌,聚也。荼,雚葦之秀,為蔣褚之也。雚未秀為菼,葦未秀為蘆。斗柄縣在下則旦。
bā yuè: bō guā.
八月:剝瓜。
chù guā zhī shí yě.
畜瓜之時也。
xuán xiào.
玄校。
xuán yě zhě, hēi yě. xiào yě zhě, ruò lǜ sè rán, fù rén wèi jià zhě yī zhī.
玄也者,黑也。校也者,若綠色然,婦人未嫁者衣之。
bō zǎo.
剝棗。
bō yě zhě, qǔ yě.
剝也者,取也。
sù líng.
粟零。
líng yě zhě, jiàng yě. líng ér hòu qǔ zhī, gù bù yán bō yě.
零也者,降也。零而後取之,故不言剝也。
dān niǎo xiū bái niǎo.
丹鳥羞白鳥。
dān niǎo zhě, wèi dān liáng yě. bái niǎo, wèi mǐn ruì yě. qí wèi zhī niǎo, hé yě? zhòng qí yǎng zhě yě. yǒu yì zhě wèi niǎo. xiū yě zhě, jìn yě, bù jǐn shí yě.
丹鳥者,謂丹良也。白鳥,謂閩蚋也。其謂之鳥,何也?重其養者也。有翼者為鳥。羞也者,進也,不盡食也。
chén zé fú.
辰則伏。
chén yě zhě, wèi xīng yě. fú yě zhě, rù ér bù jiàn yě.
辰也者,謂星也。伏也者,入而不見也。
lù rén cóng.
鹿人從。
lù rén cóng zhě: cóng, qún yě. lù zhī yǎng yě lí, qún ér shàn zhī. lí ér shēng, fēi suǒ zhī shí yě, gù jì cóng bù jì lí. jūn zǐ zhī jū yōu yě, bù yán. huò yuē: rén cóng yě zhě, dà zhě yú wài, xiǎo zhě yú nèi lǜ zhī yě.
鹿人從者:從,群也。鹿之養也離,群而善之。離而生,非所知時也,故記從、不記離。君子之居幽也,不言。或曰:人從也者,大者於外,小者於內率之也。
rú wèi shǔ.
鴽為鼠。
cān zhōng zé dàn.
參中則旦。
jiǔ yuè: nèi huǒ.
九月:內火。
nèi huǒ yě zhě, dà huǒ dà huǒ yě zhě, xīn yě.
內火也者,大火;大火也者,心也。
dì hóng yàn.
遰鴻雁。
dì, wǎng yě.
遰,往也。
zhǔ fū chū huǒ.
主夫出火。
zhǔ yǐ shí zòng huǒ yě.
主以時縱火也。
zhì xuán niǎo zhé.
陟玄鳥蟄。
zhì, shēng yě. xuán niǎo yě zhě, yàn yě. xiān yán zhì ér hòu yán zhé, hé yě? zhì ér hòu zhé yě.
陟,升也。玄鳥也者,燕也。先言「陟」而後言「蟄」,何也?陟而後蟄也。
xióng pí mò háo shēng yòu zé xué, ruò zhé ér.
熊、羆、貊、貉、鼪、鼬則穴,若蟄而。
róng jū shù mài.
榮鞠樹麥。
jū, cǎo yě. jū róng ér shù mài, shí zhī jí yě.
鞠,草也。鞠榮而樹麥,時之急也。
wáng shǐ qiú.
王始裘。
wáng shǐ qiú zhě, hé yě? yī qiú zhī shí yě.
王始裘者,何也?衣裘之時也。
chén xì yú rì.
辰系於日。
què rù yú hǎi wèi há.
雀入於海為蛤。
gài yǒu yǐ, fēi cháng rù yě.
蓋有矣,非常入也。
shí yuè: chái jì shòu.
十月:豺祭獸。
shàn qí jì ér hòu shí zhī yě.
善其祭而後食之也。
chū hūn nán mén jiàn.
初昏南門見。
nán mén zhě, xīng míng yě, jí cǐ zài jiàn yǐ.
南門者,星名也,及此再見矣。
hēi niǎo yù.
黑鳥浴。
hēi niǎo zhě, hé yě? wū yě. yù yě zhě, fēi zhà gāo zhà xià yě.
黑鳥者,何也?烏也。浴也者,飛乍高乍下也。
shí yǒu yǎng yè.
時有養夜。
yǎng zhě, zhǎng yě ruò rì zhī zhǎng yě.
養者,長也;若日之長也。
xuán zhì rù yú huái, wèi shèn.
玄雉入於淮,為蜃。
shèn zhě, pú lú yě.
蜃者,蒲盧也。
zhī nǚ zhèng běi xiāng, zé dàn.
織女正北鄉,則旦。
zhī nǚ, xīng míng yě.
織女,星名也。
shí yī yuè: wáng shòu.
十一月:王狩。
shòu zhě, yán wáng zhī shí tián yě, dōng liè wèi shòu.
狩者,言王之時田也,冬獵為狩。
chén jīn gé.
陳筋革。
chén jīn gé zhě, shěng bīng jiǎ yě.
陳筋革者,省兵甲也。
sè rén bù cóng.
嗇人不從。
bù cóng zhě, fú xíng.
不從者,弗行。
yú shí yuè yě, wàn wù bù tōng.
於時月也,萬物不通。
yǔn mí jiǎo.
隕麋角。
yǔn, zhuì yě. rì dōng zhì, yáng qì zhì, shǐ dòng, zhū xiàng shēng jiē méng méng fú yǐ, gù mí jiǎo yǔn, jì shí yān ěr.
隕,墜也。日冬至,陽氣至,始動,諸向生皆蒙蒙符矣,故麋角隕,記時焉爾。
shí èr yuè: míng yì.
十二月:鳴弋。
yì yě zhě, qín yě. xiān yán míng ér hòu yán yì zhě, hé yě? míng ér hòu zhī qí yì yě.
弋也者,禽也。先言「鳴」而後言「弋」者,何也?鳴而後知其弋也。
yuán jū bì.
元駒賁。
yuán jū yě zhě, yǐ yě. bì zhě, hé yě? zǒu yú dì zhōng yě.
元駒也者,螘也。賁者,何也?走於地中也。
nà luǎn suàn.
納卵蒜。
luǎn suàn yě zhě, běn rú luǎn zhě yě. nà zhě, hé yě? nà zhī jūn yě.
卵蒜也者,本如卵者也。納者,何也?納之君也。
yú rén rù liáng.
虞人入梁。
yú rén, guān yě. liáng zhě, zhǔ shè wǎng gǔ zhě yě.
虞人,官也。梁者,主設罔罟者也。
yǔn mí jiǎo.
隕麋角。
gài yáng qì dàn dǔ yě, gù jì zhī yě.
蓋陽氣旦睹也,故記之也。