strong qīng tóng zhì shí nián zhòng kè běn suǒ zēng xù bá strong
清同治十年重刻本所增序跋
shí yǔ
识语
yú
俞-
jǐn àn: shì shū zhī zuò, shǐ yú dào guāng zhōng yè. ěr shí wú suǒ wèi kòu yān, míng zhī yuē dàng kòu zhì zhě, gài sī zhī shēn, lǜ zhī yuǎn ěr. dài zhì xián fēng yuán nián, shǐ fù jī jué shì. shí zhí kòu yàn fāng zhāng, gǔ yuè lǎo rén nǎi gèng qí míng yuē jié shuǐ hǔ, xíng zhī yú shì, lì yǒu nián suǒ. dàn ěr lái qū yǔ dàng píng, jì chú jì zhì, suǒ wèi kòu zhě, zé yòu zì yǒu ér zhī wú yǐ. gù réng qí míng ér yuē dàng kòu zhì zhě, fěi tè zhāo qí shí, yì wēi, bó shì zhī xiān zhī zhuó jiàn, yǐ zài shù shí nián zhī qián yě. zì zī yǐ shǐ, wǒ guó jiā chuí guāng xī zhà, yè yì fān chāng, jiǔ zhōu sì hǎi, xī zhǔ xī chén, yì zài wàn nián, wèi fù wèi mǔ, jì wú suǒ wéi kòu, bìng wú suǒ wéi dàng yǐ. yǐ yú xiū zāi, hóu qí ér!
谨按:是书之作,始于道光中叶。尔时无所谓寇焉,名之曰《荡寇志》者,盖思之深,虑之远尔。迨至咸丰元年,始付剞劂氏。时值寇焰方张,古月老人乃更其名曰《结水浒》,行之于世,历有年所。但迩来区宇荡平,既除既治,所谓寇者,则又自有而之无矣。故仍其名而曰《荡寇志》者,匪特昭其实,亦微,伯氏之先知灼见,已在数十年之前也。自兹以始,我国家垂光锡柞,叶奕蕃昌,九州四海,悉主悉臣,亿载万年,为父为母,既无所为寇,并无所为荡矣。椅欤休哉,侯其-而!
tóng zhì chóng guāng xié qià yáng yuè, shān yīn shǎo fǔ shì yú shí yú suì yuán zhī tuì sī xuān.
同治重光协洽阳月,山陰少甫氏俞-识于穗垣之退思轩。
xù xù
续序
bàn yuè lǎo rén
半月老人
fū fáng luàn yú wèi luàn zhī xiān, zhì suī jié ér xīn yóu lǜ qí bù zú qǐ luàn yú wèi luàn zhī shǐ. jī yī dòng ér huò yǐ fú yú wú qióng. liù jīng sì zǐ zhī shū, suǒ yǐ jué rén xīn zhī sī wěi, jí yǐ dù sī shì zhī luàn méng yě. ér hòu shì yóu yǒu gǎn yú zòng zì, yǐ sì xíng ér wú jì zhě. kuàng fù yǒu qǐ zhī zhě yú? shī nài ān zhī yǒu shuǐ hǔ zhuàn yě, qí zhōng yī bǎi bā rén, suī jí xíng qí yīng xióng háo jié zhī yì qì, ér shí zhe qí dǐ zhāng bá hù zhī fēi wéi. bù rán, dāng sì hǎi yī jiā zhī shí, ér xióng jù yī yú yǐ zì xíng qí zhì, míng zhī yuē" jù yì", shuí fēi wáng tǔ, shuí fēi wáng chén, tiān xià qǐ yǒu liǎng yì hū? dài zhì yǒu luó guàn zhōng zhī hòu shuǐ hǔ chū, zhí yǐ liáng shān zhī yī bǎi bā rén wéi zhēn yīng jié, zhēn zhōng yì, ér tiān xià zhī huò jí yóu shì ér shǐ. yǔ shǎo shí měi yù bài guān xiǎo shuō zhū shū, yì cháng xǐ shè liè, ér dú bù xǐ guān qián hòu shuǐ hǔ zhuàn qí yī shū. gài yǐ cǐ shū liú chuán, fán sī shì zhī gǎn xíng xìng nì zhě, wú bù jí liáng shān zhī chī zhāng bá hù wèi cí, fǎn zì yǐ wéi rèn xiá ér wú suǒ jì dàn. qí hài rén xīn shù, yǐ liú dú yú xiāng guó tiān xià zhě, shū fēi qiǎn xiǎn. jìn shì yǐ lái, dào zéi fēng qǐ, cháo tíng zhēng tǎo bù xī, cǎo yě bēn zǒu liú lí, qí yóu lái yǐ fēi yī rì. fēi yóu yú bài méng jié dǎng zhī tú, tuō zhū shuǐ hǔ yī bǎi bā rén, yǐ niàng chéng zhī yé? yú jūn jí fǔ cì xiōng zhòng huá xiān shēng, shào nián yǐng wù, bó jí qún shū, fán tiān rén xìng mìng zhī shū, yǐ jí bài guān yě shǐ zhī shuō, wú bù liú lǎn, jiā qià guàn tōng, zhuō rán wèi yī dài shuò rú, bù dú zhè zhī míng shì ér yǐ. chū cóng zūn rén xiān dài fū huàn yóu yuè dōng, jì ér guī zhè, zhe dàng kòu zhì yī shū. yóu qī shí yī huí qǐ, zhí jiē shuǐ hǔ, yòu míng zhī yuē jié shuǐ hǔ zhuàn, yǐ zhe shuǐ hǔ zhōng zhī yī bǎi dān bā yīng xióng, dào jié shù chù, wú yī néng táo fǔ yuè. bǐ shì zhī gǎn yú tiào liáng, jí shuǐ hǔ wèi cí zhě, zhī zhōng yì zhī bù kě bó tuō, ér dào zéi zhī zhōng bù kě wèi. qí yǒu gōng yú shì dào rén xīn, wèi bù xiǎo yě. ěr lái lài shèng tiān zǐ wēi líng, liǎng gōng huáng tài hòu hòu fú, fán tiào liáng xiǎo chǒu, wú bù fǔ fú shòu shǒu, yǔ nèi jiàn cì dàng píng. nài ān guàn zhōng zhī qián hòu shuǐ hǔ zhuàn, yí hài fěi qiǎn zhòng huá shī shēng zhī dàng kòu zhì, jiù hài fěi qiǎn, jù yǐ jiàn zhī yú shí shì yǐ. xī zi yú shì dāng zhàn guó shí, xī xié shuō, jù xíng, fàng yíng cí, hán wén gōng yǐ wéi gōng bù zài yǔ xià. ér wú kuāng dàng kòu zhì yī shū, qí gōng yì chà kān fǎng fú yún. zhòng huá xìng chóu tǎng, dàn bó bù yǐ gōng míng dé shī wèi niàn, yǐ jiǔ yī hú, tiě dí yī zhī, fēn xì niú jiǎo, yóu xíng yú xī hú zhī shàng, zì hào wèi" huáng niú dào rén". qí yú rén shì xuān miǎn, bù chì shì ruò ní tú. yǐ qí huáng xíng shì, fù zhe yǒu yī xué biàn zhèng, shǔ gǎo wèi juān. shè shǐ yǒu zhì gōng míng, chū qí wén jīng wǔ wěi zhī cái, yǐ zhěng sī mín zhī shuǐ huǒ jī nì, qí xūn yè wú zhī qí bì yǒu guān yě. suī rán, zhòng huá gōng suī bù zài dāng shí, ér dàng kòu zhì yī shū, qí gōng fēi qiǎn, yì yì kě yǐ bù xiǔ yǐ. yú suī bù huò yǔ zhòng huá yóu, xìng yǔ jí fǔ yóu, cháng líng qí yán, yīn dé yǐ kǎi xiǎng qí gěng gài yān. jí fǔ xiōng jīn dàn tián, zhuō yú féng shí, suī zūn yān jiǎn, yī xiào fù zhī, xún xún rán yú wù wú wǔ yě. jiāng xù kè shì shū, yīn zhuì qí yán yú zuǒ. shí shàng zhāng dūn zàng là yuè, guì lín bàn yuè lǎo rén xù yú yáng chéng zhī sǎo xián xuān.
夫防乱于未乱之先,智虽竭而心犹虑其不足;启乱于未乱之始。机一动而祸已伏于无穷。六经、四子之书,所以绝人心之私伪,即以杜斯世之乱萌也。而后世犹有敢于纵恣,以肆行而无忌者。况复有启之者欤?施耐庵之有《水浒传》也,其中一百八人,虽极形其英雄豪杰之谊气,而实着其邸张跋扈之非为。不然,当四海一家之时,而雄据一隅以自行其志,名之曰“聚义”,谁非王土,谁非王臣,天下岂有两义乎?迨至有罗贯中之《后水浒》出,直以梁山之一百八人为真英杰,真忠义,而天下之祸即由是而始。予少时每遇稗官小说诸书,亦尝喜涉猎,而独不喜观前后《水浒》传奇一书。盖以此书流传,凡斯世之敢行悻逆者,无不藉梁山之鸱张跋扈为词,反自以为任侠而无所忌惮。其害人心术,以流毒于乡国天下者,殊非浅鲜。近世以来,盗贼蜂起,朝廷征讨不息,草野奔走流离,其由来已非一日。非由于拜盟结党之徒,托诸《水浒》一百八人,以酿成之耶?俞君吉甫次兄仲华先生,少年颖悟,博极群书,凡天人性命之书,以及稗官野史之说,无不流览,浃洽贯通,卓然为一代硕儒,不独浙之名士而已。初从尊人先大夫宦游粤东,既而归浙,着《荡寇志》一书。由七十一回起,直接《水浒》,又名之曰《结水浒传》,以着《水浒》中之一百单八英雄,到结束处,无一能逃斧钺。俾世之敢于跳梁,藉《水浒》为词者,知忠义之不可伯托,而盗贼之终不可为。其有功于世道人心,为不小也。迩来赖圣天子威灵,两宫皇太后厚福,凡跳梁小丑,无不俯伏授首,宇内渐次荡平。耐庵、贯中之前后《水浒传》,贻害匪浅;仲华失生之《荡寇志》,救害匪浅,俱已见之于实事矣。昔子舆氏当战国时,息邪说,距-行,放滢辞,韩文公以为功不在禹下。而吾诓《荡寇志》一书,其功亦差堪仿佛云。仲华性惆傥,淡泊不以功名得失为念,以酒一壶,铁笛一枝,分系牛角,游行于西湖之上,自号为“黄牛道人”。其于人世轩冕,不啻视若泥涂。以岐黄行世,复着有《医学辨症》,属稿未镌。设使有志功名,出其文经武纬之才,以拯斯民之水火饥溺,其勋业吾知其必有观也。虽然,仲华功虽不在当时,而《荡寇志》一书,其功非浅,抑亦可以不朽矣。余虽不获与仲华游,幸与吉甫游,常聆其言,因得以慨想其梗概焉。吉甫胸襟淡恬,拙于逢时,虽-遵淹蹇,一笑付之,恂恂然于物无忤也。将续刻是书,因赘其言于左。时上章敦奘腊月,桂林半月老人序于羊城之扫闲轩。
xù xù
续序
yú
俞-
kè yǒu yǐ dàng kòu zhì wèn yú yǔ zhě, yuē: zhòng huá yī wéi bù zhī rú, shǒu wú chǐ cùn zhī quán. hǎi nèi shēng píng rì jiǔ, rén xīn sī luàn, huàn qì fāng shēn, zhòng huá dú yǐn rán yōu zhī, dù xié shuō yú jì zuò, wǎn kuáng lán yú yǐ dào, qí yōu shì zhī xīn, kě wèi shēn yě yǐ yǐ qí lì shuō zhī zhǐ, kě wèi zhèng yě yǐ yǐ. rán ér fù xiān nǚ zhī zhēn líng, tuō cháng ān zhī yī mèng, yì yòu hé qí dàn yě! shì bì yǒu shuō yǐ chù cǐ yǐ, gǎn yǐ zhì pǔ wú zi. yǔ nǎi jué rán yuē wēi zǐ yán, yǔ yì jǐ wàng zhī yǐ. wū hū, yǔ xiōng dì qī rén, zhòng huá nǎi cì jiàn yě. yòu shī shì, qián tài shū rén fǔ yǎng chéng lì. jiā cáng shū wàn juǎn, lá shù nián zú qí yè, yú gǔ jīn zhì luàn zhī běn, yǔ fū lì dài xīng fèi zhī yóu, wǎng bù qióng qí yuán wěi xià zhì bài guān xiǎo shuō, fēng sú suǒ xì, rén xīn yōu guān, yóu zhì yì yān. ruò guàn, shì xiān dài fū yóu yú yuè. jiā qìng zhōng yè, lí mín zī shì, xiān dài fū fèng xí chí bàn, bīng bù jí fā, tǐng shēn qián wǎng. zhì zhū chéng xià, shí yǐ hūn hēi. lí zhòng zhí huǒ chí xiè, rú zhú lóng wàn zhàng, yóu shān gǔ jiān wān yán ér xià. chéng nèi wài jū mín, kū shēng bù jué. xiān dài fū xià lìng rì: wú kǒng! jǐn chū ěr pào xiè zhú jù, zhāng shī yú nǚ qiáng shàng xià. shà shí xīng dǒu càn chén, léi tíng zhòu zhì, zhèn ěr hài mù. ér huǒ guāng zhī wān yán yú shān gǔ jiān zhě, yì rán ér zhǐ. nǎi liǎn dé shí qíng, jī yú yíng biàn zhī kē suǒ, qiǎn rén tōu zhī yuē: dà bīng zhì yǐ, shēn zhì ěr bèi kǔ qíng, bù rěn jù jiā yǐ lù, qí tīng wǒ yù. dān qí rù zéi, zéi bù gǎn dòng. zhí èr rén guī, xùn zhī, jiē hàn rén, yǐ shuǐ hǔ zhuàn qí shān huò yú zhòng, shì yǒu kē suǒ zhī shì, suì chéng sī biàn. yú shì jiān jué qú kuí, ér yǐ suì qiàn jī mín gǔ zào jù bào, nǎi qǐn qí shì. dào guāng chū yè, xiān dài fū quán zhuàn guì yáng, yǒu shè qiú luó xǐ mì bào yuē: tǔ gùn liáng dé kuān, jié huì wàn yú rén, tuī shēng yuán luó guó ruì wèi sòng dà gē, jiāng qǐ shì yān. shí xiān pī qián tài shū rén suí cóng rèn suǒ, zuǒ xiān dài fū nèi zhù, xī cóng kuān hòu, rén cí yǐn cè, sì jìng jiāo tuī, ér yú yù qiú yóu wéi jīn xù. luó xǐ yuán shè chū qiú, bù rěn qù, tì lèi jiāo bìng, cì rì fù xīn yǐ xiàn, mì gào cǐ shì. gài guì yáng yǔ chǔ nán pí lián, zá chū yú yáo pái zhī jiān, liáng dé kuān xiào jù liǎng shěng yú mín, yuē qī qǐ shì. xiān dài fū yú qí wèi jí zhī xiān, diào suǒ bù bīng mù, jí sān jiāng xié biāo xià biàn bīng, huì liè yú lù míng guān wài zhī yuán bì zhài. cóng jiān dào chū, huò shǒu yào bǎi yú rén, qǐ chū pàn nì gē cí, jí rù huì xìng míng jí guàn wěi cè děng jiàn, yuē yǒu wàn rén, duō xì wú zhī liáng mín, bèi qí bī xié rù huì. xiān dài fū chì huǒ yú tíng, fén qí wěi cè. zhòng jiē è rán, liáng dé kuān dà shēng jí hū yuē: yù shàng, bì jǐn fā nǎi zhǐ! lì bì zhàng xià, huǐ qí qì xiè, yí qí cháo xué, chú qí qiáng gěng, ér mín xīn shǐ dìng. shí xué zhèng bái xiǎo shān tài lǎo shī àn lín zhōu jùn, mí yú dà lì. zhì dào guāng shí èr nián, chǔ yǒu zhào jīn lóng zhī biàn, yǐ xiān dài fū dé shì chù mín xīn, xí shǒu liǎng shěng biān jiǎo. lóng guāng suǒ yún xiōng fù yǔ cóng róng, jí cǐ shí yě. xiān dài fū mì yán qí shì, bù yù zì xǔ qí gōng. xiōng zhī zì xù, gài cóng xiān zhì yān. xiōng shēng yú dū zhōng, yòu shí duō jí, yǒu nǚ guān chén lì qīng zhě yù zhī, gù yún. dàn shì shū zhī zuò, shǐ yú dào guāng liù nián, yǔ xiōng yè zuò, yuē sān gēng hòu, xīng guāng rú shāi, jǐn xià xī běi yú shǎo qǐng, yī dà xīng fù qǐ, zhòng xīng suí zhī. xiōng yuē: tài bái qīn dòu, luàn jiāng zuò yǐ. shú zhī luó guàn zhōng zhī hài, zhì yú cǐ jí yé! xiǎo bái zhū tíng, xiān dài fū mìng xiōng zuò shì shū, mìng wǔ dì lín zuò xì shǐ zhèng qì lù yǐ fǔ zhī, gèng wǔ dì zhī míng yuē fǔ qīng. yǔ yú yǐ wèi kē xuán lǐ qiū shì, wù xiōng yú wǔ lín, qí shū fǔ jiù. pò gēng zǐ kē fù wǎng, zé shū yòu jǐn shān. gài sān yì qí gǎo yún. dào guāng jǐ yǒu zhòng chūn, dé xiōng fù yīn, fù yí hán yī zhì dàn sòng
客有以《荡寇志》问于予者,曰:仲华一韦布之儒,手无尺寸之权。海内升平日久,人心思乱,患气方深,仲华独隐然忧之,杜邪说于既作,挽狂澜于已倒,其忧世之心,可谓深也已矣;其立说之旨,可谓正也已矣。然而附仙女之真灵,托长安之一梦,抑又何其诞也!是必有说以处此矣,敢以质谱吾子。予乃矍然曰;微子言,予亦几忘之矣。呜呼,予兄弟七人,仲华乃次见也。幼失恃,钱太淑人抚养成立。家藏书万卷,旯数年卒其业,于古今治乱之本,与夫历代兴废之由,罔不穷其源委;下至稗官小说,风俗所系,人心攸关,尤致意焉。弱冠,侍先大夫游于粤。嘉庆中叶,黎民滋事,先大夫奉檄驰办,兵不及发,挺身前往。至珠-城下,时已昏黑。黎众执火持械,如烛龙万丈,由山谷间蜿蜒而下。城内外居民,哭声不绝。先大夫下令日:毋恐!尽出尔炮械烛炬,张施于女墙上下。霎时星斗灿陈,雷霆骤至,震耳骇目。而火光之蜿蜒于山谷间者,屹然而止。乃敛得实情,激于营弁之苛索,遣人偷之曰:大兵至矣,深知尔辈苦情,不忍遽加以戮,其听我谕。单骑入贼,贼不敢动。执二人归,讯之,皆汉人,以《水浒》传奇煽惑于众,适有苛索之事,遂成斯变。于是歼厥渠魁,而以岁歉饥民鼓噪具报,乃寝其事。道光初叶,先大夫权篆桂阳,有赦囚罗喜密报曰:土棍梁得宽,结会万余人,推生员罗帼瑞为宋大哥,将起事焉。时先批钱太淑人随从任所,佐先大夫内助,悉从宽厚,仁慈隐恻,四境交推,而于狱囚尤为矜恤。罗喜援赦出囚,不忍去,涕泪交并,次日负薪以献,密告此事。盖桂阳与楚南毗连,杂出于瑶排之间,梁得宽啸聚两省愚民,约期起事。先大夫于其未集之先,调所部兵目,及三江协标下弁兵,会猎于鹿鸣关外之猿臂寨。从间道出,获首要百余人,起出叛逆歌词,及入会姓名籍贯伪册等件,约有万人,多系无知良民,被其逼胁入会。先大夫炽火于庭,焚其伪册。众皆愕然,梁得宽大声疾呼曰:狱上,必尽发乃止!立毙杖下,毁其器械,夷其巢袕,锄其强梗,而民心始定。时学政白小山太老师按临州郡,迷于大吏。至道光十二年,楚有赵金龙之变,以先大夫得是处民心,檄守两省边徼。龙光所云兄负羽从戎,即此时也。先大夫秘言其事,不欲自诩其功。兄之自序,盖从先志焉。兄生于都中,幼时多疾,有女冠陈丽卿者愈之,故云。但是书之作,始于道光六年,与兄夜坐,约三更后,星光如筛,尽下西北隅;少顷,一大星复起,众星随之。兄曰:太白侵斗,乱将作矣。孰知罗贯中之害,至于此极耶!晓白诸庭,先大夫命兄作是书,命五弟临作《细史正气录》以辅之,更五弟之名曰辅清。予于乙未科旋里秋试,晤兄于武林,其书甫就。迫庚子科复往,则书又尽删。盖三易其稿云。道光己酉仲春,得兄讣音,附遗函一帙旦诵《