strong zhào zhǔ fù è sǐ shā qiū gōng mèng cháng jūn tōu guò hán gǔ guān strong
趙主父餓死沙邱宮 孟嘗君偷過函谷關
huà shuō zhào wǔ líng wáng shēn zhǎng bā chǐ bā cùn, lóng yán niǎo zhòu, guǎng bìn qiú rán, miàn hēi yǒu guāng, xiōng kāi sān chǐ, qì xióng wàn fū, zhì tūn sì hǎi. jí wèi wǔ nián, qǔ hán nǚ wèi fū rén, shēng zǐ yuē zhāng, lì wèi tài zǐ. zhì shí liù nián, yīn mèng měi rén gǔ qín, xīn mù qí mào, cì rì xiàng qún chén yán zhī, dài fū hú guǎng zì yán qí nǚ mèng yáo, shàn yú qín, wǔ líng wáng zhào jiàn yú dà líng zhī tái, róng mào wǎn rú mèng zhōng suǒ jiàn, yīn shǐ gǔ qín, dà yuè zhī, nà yú gōng zhōng, wèi zhī wú wá, shēng zǐ yuē hé. jí hán hòu hōng, jìng lì wú wá wèi hòu, fèi tài zǐ zhāng, ér lì hé wèi tài zǐ.
話說趙武靈王身長八尺八寸,龍顏鳥噣,廣鬢虬髯,面黑有光,胸開三尺,氣雄萬夫,志吞四海。即位五年,娶韓女為夫人,生子曰章,立為太子。至十六年,因夢美人鼓琴,心慕其貌,次日向群臣言之,大夫胡廣自言其女孟姚,善於琴,武靈王召見於大陵之台,容貌宛如夢中所見,因使鼓琴,大悅之,納於宮中,謂之吳娃,生子曰何。及韓後薨,竟立吳娃為後,廢太子章,而立何為太子。
wǔ líng wáng zì niàn zhào guó běi biān yú yàn, dōng biān yú hú, xī biān yú lín hú lóu fán, yǔ zhào wèi lín, ér qín zhǐ yī hé zhī gé, jū sì zhàn zhī dì, kǒng rì jiù wēi ruò, nǎi shēn zì hú fú, gé dài pí xuē, shǐ mín jiē xiào hú sú, zhǎi xiù zuǒ rèn, yǐ biàn qí shè, guó zhōng wú guì jiàn, mò bù hú fú zhě, fèi chē chéng mǎ, rì zhú shè liè, bīng yǐ yì qiáng. wǔ líng wáng qīn zì shuài shī lüè dì, zhì yú cháng shān, xī jí yún zhōng, běi jǐn yàn mén, tà dì shù bǎi lǐ, suì yǒu tūn qín zhī zhì. yù qǔ lù yún zhōng, zì jiǔ yuán ér nán, jìng xí xián yáng.
武靈王自念趙國北邊於燕,東邊於胡,西邊於林胡、樓煩,與趙為鄰,而秦止一河之隔,居四戰之地,恐日就微弱,乃身自胡服,革帶皮靴,使民皆效胡俗,窄袖左衽,以便騎射,國中無貴賤,莫不胡服者,廢車乘馬,日逐射獵,兵以益強。武靈王親自帥師略地,至於常山,西極雲中,北盡雁門,拓地數百里,遂有吞秦之志。欲取路雲中,自九原而南,竟襲咸陽。
yǐ zhū jiāng bù kě zhuān rèn, bù ruò shǐ qí zi zhì guó shì, ér chū qí shēn jīng lüè sì fāng, nǎi shǐ qún chén dà cháo yú dōng gōng, chuán wèi yú tài zǐ hé, shì wèi huì wáng. wǔ líng wáng zì hào yuē zhǔ fù, zhǔ fù zhě, yóu hòu shì chēng tài shàng huáng yě. shǐ féi yì wèi xiāng guó, lǐ duì wèi tài fù, gōng zǐ chéng wèi sī mǎ, fēng zhǎng zi zhāng yǐ ān yáng zhī dì, hào ān yáng jūn, shǐ tián bù lǐ wèi zhī xiāng, cǐ zhōu nǎn wáng shí qī nián shì yě.
以諸將不可專任,不若使其子治國事,而出其身經略四方,乃使群臣大朝於東宮,傳位於太子何,是為惠王。武靈王自號曰主父,主父者,猶後世稱太上皇也。使肥義為相國,李兌為太傅,公子成為司馬,封長子章以安陽之地,號安陽君,使田不禮為之相,此周赧王十七年事也。
zhǔ fù yù kuī qín zhī shān chuān xíng shì, jí guān qín wáng zhī wèi rén, nǎi zhà chēng zhào guó shǐ zhě zhào zhāo, jī guó shū lái gào lì jūn yú qín guó, xié gōng shù rén, yí lù tú qí dì xíng, jìng rù xián yáng, lái yè qín wáng, zhāo xiāng wáng wèn yuē: rǔ wáng nián chǐ jǐ hé?
主父欲窺秦之山川形勢,及觀秦王之為人,乃詐稱趙國使者趙招,齎國書來告立君於秦國,攜工數人,一路圖其地形,竟入咸陽,來謁秦王,昭襄王問曰:「汝王年齒幾何?」
duì yuē: shàng zhuàng.
對曰:「尚壯。」
yòu wèn yuē: jì zài zhuàng nián, hé yǐ chuán wèi yú zi?
又問曰:「既在壯年,何以傳位於子?」
duì yuē: guǎ jūn yǐ sì wèi zhī rén, duō bù ān shì, yù jí qí shēn, shǐ xián xí zhī. guǎ jūn suī wèi zhǔ fù', rán guó shì wèi cháng bù zhǔ cái yě!
對曰:「寡君以嗣位之人,多不諳事,欲及其身,使嫻習之。寡君雖為『主父',然國事未嘗不主裁也!」
zhāo xiāng wáng yuē: rǔ guó yì wèi qín hū?
昭襄王曰:「汝國亦畏秦乎?」
duì yuē: guǎ jūn bù wèi qín, bù hú fú xí qí shè yǐ. jīn chí mǎ kòng xián zhī shì, shí bèi xī nián, yǐ cǐ dài qín, huò zhě kě zhōng jiǎo méng hǎo. zhāo xiāng wáng jiàn qí yīng duì záo záo, shén xiāng jìng zhòng, shǐ zhě cí chū jiù guǎn, zhāo xiāng wáng shuì zhì zhōng yè, hū sī zhào shǐ zhě xíng mào kuí wú xuān wěi, bù shì rén chén zhī xiāng, shì yǒu kě yí, zhǎn zhuǎn bù mèi. tiān míng, chuán zhǐ xuān zhào zhāo xiāng jiàn, qí cóng rén dá yuē: shǐ rén huàn bìng, bù néng rù cháo, qǐng huǎn zhī.
對曰:「寡君不畏秦,不胡服習騎射矣。今馳馬控弦之士,十倍昔年,以此待秦,或者可終徼盟好。」昭襄王見其應對鑿鑿,甚相敬重,使者辭出就館,昭襄王睡至中夜,忽思趙使者形貌魁梧軒偉,不似人臣之相,事有可疑,輾轉不寐。天明,傳旨宣趙招相見,其從人答曰:「使人患病,不能入朝,請緩之。」
guò sān rì, shǐ zhě shàng bù chū, zhāo xiāng wáng nù, qiǎn lì pò zhī, lì zhí rù shě zhōng, bù jiàn shǐ zhě, zhǐ huò cóng rén, zì chēng zhēn zhào zhāo, nǎi jiě dào zhāo xiāng wáng miàn qián, wáng wèn: rǔ jì shì zhēn zhào zhāo, shǐ zhě de xì hé rén?
過三日,使者尚不出,昭襄王怒,遣吏迫之,吏直入舍中,不見使者,止獲從人,自稱真趙招,乃解到昭襄王面前,王問:「汝既是真趙招,使者的系何人?」
duì yuē: shí wú wáng zhǔ fù yě, zhǔ fù yù dǔ dài wáng wēi róng, gù zhà chēng shǐ zhě ér lái, jīn yǐ chū xián yáng sān rì yǐ, tè mìng chén zhāo dài zuì yú cǐ.
對曰:「實吾王主父也,主父欲睹大王威容,故詐稱使者而來,今已出咸陽三日矣,特命臣招待罪於此。」
zhāo xiāng wáng dà jīng, dùn zú yuē: zhǔ fù dà qī wú yě!
昭襄王大驚,頓足曰:「主父大欺吾也!」
jí shǐ jīng yáng jūn tóng bái qǐ lǐng jīng bīng sān qiān, xīng yè zhuī zhī, zhì hán gǔ guān, shǒu guān jiāng shì yán: zhào guó shǐ zhě, yú sān rì qián yǐ chū guān yǐ! jīng yáng jūn děng huí fù qín wáng, qín wáng xīn tiào bù níng zhě shù rì, nǎi yǐ lǐ qiǎn zhào zhāo hái guó. rán wēng yǒu shī yún:
即使涇陽君同白起領精兵三千,星夜追之,至函谷關,守關將士言:「趙國使者,於三日前已出關矣!」涇陽君等回復秦王,秦王心跳不寧者數日,乃以禮遣趙招還國。髯翁有詩云:
fēn míng měng hǔ jù xián yáng, shuí gǎn qián kuī hán gǔ guān.
分明猛虎踞咸陽,誰敢潛窺函谷關。
bù dào lóng yán zhào zhǔ fù, jìng cóng táng shàng rèn qín wáng?
不道龍顏趙主父,竟從堂上認秦王?
cì nián, zhǔ fù fù chū xún yún zhōng, zì dài ér xī, shōu bīng yú lóu fán, zhú chéng yú líng shòu, yǐ zhèn zhōng shān, míng zhào wáng chéng. wú wá yì yú féi xiāng zhú chéng, hào fū rén chéng. shì shí zhào zhī qiáng jiǎ yú sān jìn.
次年,主父復出巡雲中,自代而西,收兵於樓煩,築城於靈壽,以鎮中山,名趙王城。吳娃亦於肥鄉築城,號夫人城。是時趙之強甲於三晉。
qí nián chǔ huái wáng zì qín lái bēn, huì wáng yǔ qún chén jì yì, kǒng chù qín nù, qiě zhǔ fù yuǎn zài dài dì, bù gǎn zì zhuān, suì bì guān bù nà, huái wáng jì qióng, yù nán bēn dà liáng, qín bīng zhuī jí zhī, fù yǔ jīng yáng jūn jù zhì xián yáng. huái wáng fèn shén, ǒu xuè dòu yú, suì fā bìng, wèi jǐ ér hōng. qín nǎi guī qí sàng yú chǔ, chǔ rén lián huái wáng wèi qín suǒ qī, kè sǐ yú wài, bǎi xìng wǎng yíng sàng zhě, wú bù tòng kū, rú bēi qīn qī. zhū hóu xián è qín zhī wú dào, fù wèi hé zòng yǐ bìn qín.
其年楚懷王自秦來奔,惠王與群臣計議,恐觸秦怒,且主父遠在代地,不敢自專,遂閉關不納,懷王計窮,欲南奔大梁,秦兵追及之,復與涇陽君俱至咸陽。懷王憤甚,嘔血斗余,遂發病,未幾而薨。秦乃歸其喪於楚,楚人憐懷王為秦所欺,客死於外,百姓往迎喪者,無不痛哭,如悲親戚。諸侯咸惡秦之無道,復為「合縱」以擯秦。
chǔ dài fū qū yuán tòng huái wáng zhī sǐ, yáo zi lán jìn shàng wù zhī, jīn rì èr rén, réng jiù yòng shì, jūn chén tān yú gǒu ān, jué wú bào qín zhī zhì, nǎi lǚ lǚ jìn jiàn, quàn qǐng xiāng wáng jìn xián yuǎn nìng, xuǎn jiāng liàn bīng, yǐ tú xuě huái wáng zhī chǐ, zi lán wù qí yì, shǐ jìn shàng yán yú qǐng xiāng wáng yuē: yuán zì yǐ tóng xìng bù dé zhòng yòng, xīn huái yuàn wàng, qiě měi xiàng rén yán dài wáng wàng qín chóu wèi bù xiào, zi lán děng bù zhǔ zhāng fá qín wèi bù zhōng. qǐng xiāng wáng dà nù, xuē qū yuán zhī zhí, fàng guī tián lǐ.
楚大夫屈原痛懷王之死,繇子蘭、靳尚誤之,今日二人,仍舊用事,君臣貪於苟安,絕無報秦之志,乃屢屢進諫,勸頃襄王進賢遠佞,選將練兵,以圖雪懷王之恥,子蘭悟其意,使靳尚言於頃襄王曰:「原自以同姓不得重用,心懷怨望,且每向人言大王忘秦仇為不孝,子蘭等不主張伐秦為不忠。」頃襄王大怒,削屈原之職,放歸田裡。
yuán yǒu zǐ míng xū, yǐ yuǎn jià, wén yuán bèi fàng, nǎi guī jiā, fǎng yuán yú kuí zhī gù zhái, jiàn yuán bèi fā gòu miàn, xíng róng kū gǎo, xíng yín yú jiāng pàn, nǎi yù zhī yuē: chǔ wáng bù tīng zi yán, zi zhī xīn yǐ jǐn yǐ! yōu sī hé yì. xìng yǒu tián mǔ, hé bù lì gēng zì shí, yǐ zhōng yú nián hū? yuán zhòng wéi zǐ yì, nǎi bǐng lěi ér gēng, lǐ rén āi yuán zhī zhōng zhě jiē wèi zhù lì. yuè yú, zǐ qù, yuán tàn yuē: chǔ shì zhì cǐ, wú bù rěn jiàn zōng shì zhī wáng miè! hū yī rì chén qǐ, bào shí zì tóu mì luó jiāng ér sǐ, qí rì nǎi wǔ yuè wǔ rì, lǐ rén wén yuán zì nì, zhēng zhào xiǎo zhōu chū jiāng zhěng jiù, yǐ wú jí yǐ. nǎi wèi jiǎo shǔ tóu yú jiāng zhōng yǐ jì zhī, xì yǐ cǎi xiàn, kǒng wèi jiāo lóng suǒ yīng shí yě, yòu lóng zhōu jìng dù zhī xì, yì yīn zhěng jiù qū yuán ér qǐ, zhì jīn zì chǔ zhì wú, xiāng yán chéng sú, qū yuán suǒ gēng zhī tián, huò mǐ rú bái yù, yīn hào yuē yù mǐ tián. lǐ rén sī wèi yuán lì cí, míng qí xiāng yuē zǐ guī xiāng, jīn jīng zhōu fǔ yǒu guī zhōu, yì yīn zǐ guī dé míng yě. zhì sòng yuán fēng zhōng, fēng yuán wèi qīng liè gōng, jiān wèi qí zǐ lì miào, hào zǐ guī miào, hòu fù jiā fēng yuán wèi zhōng liè wáng, rán wēng yǒu guò zhōng liè wáng miào shī yún:
原有姊名嬃,已遠嫁,聞原被放,乃歸家,訪原於夔之故宅,見原被發垢面,形容枯槁,行吟於江畔,乃喻之曰:「楚王不聽子言,子之心已盡矣!憂思何益。幸有田畝,何不力耕自食,以終餘年乎?」原重違姊意,乃秉耒而耕,里人哀原之忠者皆為助力。月余,姊去,原嘆曰:「楚事至此,吾不忍見宗室之亡滅!」忽一日晨起,抱石自投汨羅江而死,其日乃五月五日,里人聞原自溺,爭棹小舟出江拯救,已無及矣。乃為角黍投於江中以祭之,系以彩線,恐為蛟龍所攖食也,又龍舟競渡之戲,亦因拯救屈原而起,至今自楚至吳,相沿成俗,屈原所耕之田,獲米如白玉,因號曰「玉米田。」里人私為原立祠,名其鄉曰姊歸鄉,今荊州府有歸州,亦因姊歸得名也。至宋元豐中,封原為清烈公,兼為其姊立廟,號姊歸廟,後復加封原為忠烈王,髯翁有《過忠烈王廟詩》云:
é é miào mào lì jiāng bàng, xiāng huǒ zhēng qū zhōng liè wáng.
峨峨廟貌立江傍,香火爭趨忠烈王。
nìng gǔ bù zhī hé chù xiǔ, lóng zhōu suì suì diào cāng làng.
佞骨不知何處朽,龍舟歲歲吊滄浪。
zài shuō zhào zhǔ fù chū xún yún zhōng, huí zhì hán dān, lùn gōng xíng shǎng, cì tōng guó bǎi xìng jiǔ bù wǔ rì.
再說趙主父出巡雲中,回至邯鄲,論功行賞,賜通國百姓酒餔五日。
shì rì, qún chén bì jí chēng hè, zhǔ fù shǐ huì wáng tīng cháo, zì jǐ shè biàn zuò yú bàng, guān qí xíng lǐ, jiàn hé nián yòu, fú gǔn miǎn nán miàn wèi wáng, zhǎng zi zhāng kuí rán zhàng fū, fǎn běi miàn bài wǔ yú xià, xiōng qū yú dì, yì shén lián zhī. cháo jì sàn, zhǔ fù jiàn gōng zǐ shèng zài cè, sī wèi yuē: rǔ jiàn ān yáng jūn hū. suī suí bān bài wǔ, shì yǒu bù gān zhī sè, wú fēn zhào dì wèi èr, shǐ zhāng wèi dài wáng, yǔ zhào xiāng bìng, rǔ yǐ wèi hé rú? zhào shèng duì yuē: wáng xī rì yǐ wù yǐ. jīn jūn chén zhī fēn yǐ dìng, fù shēng shì duān, kǒng yǒu zhēng biàn. zhǔ fù yuē: shì quán zài wǒ, yòu hé lǜ zāi?
是日,群臣畢集稱賀,主父使惠王聽朝,自己設便坐於傍,觀其行禮,見何年幼,服袞冕南面為王,長子章魁然丈夫,反北面拜舞於下,兄屈於弟,意甚憐之。朝既散,主父見公子勝在側,私謂曰:「汝見安陽君乎。雖隨班拜舞,似有不甘之色,吾分趙地為二,使章為代王,與趙相併,汝以為何如?」趙勝對曰:「王昔日已誤矣。今君臣之分已定,復生事端,恐有爭變。」主父曰:「事權在我,又何慮哉?」
zhǔ fù huí gōng, fū rén wú wá jiàn qí sè biàn, wèn yuē: jīn rì cháo zhōng yǒu hé shì? zhǔ fù yuē: wú jiàn gù tài zǐ zhāng, yǐ xiōng cháo dì, yú lǐ yú shùn, yù lì wèi dài wáng, shèng yòu yán qí bù biàn, wú shì yǐ chóu chú ér wèi jué yě. wú wá yuē: xī jìn mù hóu shēng èr zi, zhǎng yuē chóu, dì yuē chéng shī, mù hóu hōng, zi chóu sì lì, dōu yú yì, fēng qí dì chéng shī yú qǔ wò, qí hòu qǔ wò yì qiáng, suì jǐn miè chóu zhī zǐ sūn, bìng tūn yì guó, cǐ zhǔ fù suǒ zhī yě, chéng shī wèi dì, shàng néng qiāng xiōng, kuàng yǐ xiōng ér lín dì, yǐ zhǎng ér lín shǎo hū? wú mǔ zǐ qiě wèi yú ròu yǐ! zhǔ fù huò qí yán, suì zhǐ.
主父回宮,夫人吳娃見其色變,問曰:「今日朝中有何事?」主父曰:「吾見故太子章,以兄朝弟,於理於順,欲立為代王,勝又言其不便,吾是以躊躇而未決也。」吳娃曰:「昔晉穆侯生二子,長曰仇,弟曰成師,穆侯薨,子仇嗣立,都於翼,封其弟成師於曲沃,其後曲沃益強,遂盡滅仇之子孫,併吞翼國,此主父所知也,成師為弟,尚能戕兄,況以兄而臨弟,以長而臨少乎?吾母子且為魚肉矣!」主父惑其言,遂止。
yǒu shì rén jiù céng fú shi gù tài zǐ zhāng yú dōng gōng zhě, wén zhī zhǔ fù shāng yì zhī shì, nǎi sī gào yú zhāng. zhāng yǔ tián bù lǐ jì zhī, bù lǐ yuē: zhǔ fù fēn wáng èr zi, chū zì gōng xīn, tè wèi fù rén suǒ zǔ ěr, wáng nián yòu, bù ān shì, chéng chéng jiān yǐ jì tú zhī, zhǔ fù yì wú rú hé yě. zhāng yuē: cǐ shì wéi jūn liú yì, fù guì gòng zhī!
有侍人舊曾服事故太子章於東宮者,聞知主父商議之事,乃私告於章。章與田不禮計之,不禮曰:「主父分王二子,出自公心,特為婦人所阻耳,王年幼,不諳事,誠乘間以計圖之,主父亦無如何也。」章曰:「此事惟君留意,富貴共之!」
tài fù lǐ duì yǔ féi yì xiāng shàn, mì gào yuē: ān yáng jūn qiáng zhuàng ér jiāo, qí dǎng shén zhòng, qiě yǒu yuàn wàng zhī xīn, tián bù lǐ gāng hěn zì yòng, zhī jìn ér bù zhī tuì, èr rén wèi dǎng xíng xiǎn jiǎo xìng, qí shì bù yuǎn, zi rèn zhòng ér shì zūn, huò bì xiān jí, hé bù chēng bìng, chuán zhèng yú gōng zǐ chéng, kě yǐ zì miǎn.
太傅李兌與肥義相善,密告曰:「安陽君強壯而驕,其黨甚眾,且有怨望之心,田不禮剛狠自用,知進而不知退,二人為黨行險僥倖,其事不遠,子任重而勢尊,禍必先及,何不稱病,傳政於公子成,可以自免。」
féi yì yuē: zhǔ fù yǐ wáng shǔ yì, zūn wèi xiāng guó, wèi yì kě tuō ān wēi yě, jīn wèi jiàn huò xíng, ér xiān zì bì, bù wèi xún xī suǒ xiào hū?
肥義曰:「主父以王屬義,尊為相國,謂義可托安危也,今未見禍形,而先自避,不為荀息所笑乎?」
lǐ duì tàn yuē: zi jīn wèi zhōng chén, bù dé fù wèi zhì shì yǐ! yīn qì xià, jiǔ zhī, bié qù.
李兌嘆曰:「子今為忠臣,不得復為智士矣!」因泣下,久之,別去。
féi yì sī lǐ duì zhī yán, yè bù néng mèi, shí bù xià yàn, zhǎn zhuǎn chóu chú wèi dé liáng cè, nǎi wèi jìn shì gāo xìn yuē: jīn hòu ruò yǒu zhào wú wáng zhě, bì xiān gào wǒ.
肥義思李兌之言,夜不能寐,食不下咽,展轉躊躇未得良策,乃謂近侍高信曰:「今後若有召吾王者,必先告我。」
gāo xìn yuē: nuò.
高信曰:「諾。」
hū yī rì, zhǔ fù yǔ wáng tóng yóu yú shā qiū, ān yáng jūn zhāng yì cóng xíng, nà shā qiū yǒu tái, nǎi shāng zhòu wáng suǒ zhú, yǒu lí gōng èr suǒ, zhǔ fù yǔ wáng gè jū yī gōng, xiāng qù wǔ liù lǐ, ān yáng jūn zhī guǎn shì dāng qí zhōng. tián bù lǐ wèi ān yáng jūn yuē: wáng chū yóu zài wài, qí bīng zhòng bù shèn jí, ruò jiǎ yǐ zhǔ fù zhī mìng zhào wáng, wáng bì zhì, wú fú bīng yú zhōng tú, yào ér shā zhī, yīn fèng zhǔ fù yǐ fǔ qí zhòng, shuí gǎn wéi zhě? zhāng yuē: cǐ jì shén miào! jí qiǎn xīn fù nèi shì, wěi wèi zhǔ fù shǐ zhě, yè zhào huì wáng yuē: zhǔ fù zú rán bìng fā, yù jiàn wáng miàn, xìng sù wǎng!
忽一日,主父與王同游於沙邱,安陽君章亦從行,那沙邱有台,乃商紂王所築,有離宮二所,主父與王各居一宮,相去五六里,安陽君之館適當其中。田不禮謂安陽君曰:「王出遊在外,其兵眾不甚集,若假以主父之命召王,王必至,吾伏兵於中途,要而殺之,因奉主父以撫其眾,誰敢違者?」章曰:「此計甚妙!」即遣心腹內侍,偽為主父使者,夜召惠王曰:「主父卒然病發,欲見王面,幸速往!」
gāo xìn jí zǒu gào xiāng guó féi yì, yì yuē: wáng sù wú bìng, shì kě yí yě.
高信即走告相國肥義,義曰:「王素無病,事可疑也。」
nǎi rù wèi wáng yuē: yì dāng yǐ shēn xiān zhī, qí wú tā gù, wáng nǎi kě xíng. yòu wèi gāo xìn yuē: jǐn bì gōng mén, shèn wù qīng qǐ. féi yì yǔ shù qí suí shǐ zhě xiān xíng, zhì zhōng tú, fú bīng wù yǐ wèi wáng, qún qǐ jǐn shā zhī, tián bù lǐ jǔ huǒ yàn shì, nǎi féi yì yě, tián bù lǐ dà jīng yuē: shì yǐ biàn yǐ, jí qí jī wèi lù, yí xī zhòng chéng yè xí wáng, xìng huò kě shèng. yú shì fèng ān yáng jūn yǐ gōng wáng, gāo xìn yīn féi yì fēn fù, yǐ yù zuò zhǔn bèi, tián bù lǐ gōng wáng gōng bù néng rù, zhì tiān míng, gāo xìn shǐ cóng jūn chéng wū fā shǐ, zéi duō shāng sǐ zhě, shǐ jǐn, nǎi fēi wǎ xià zhì zhī, tián bù lǐ mìng qǔ jù shí xì yú mù, yǐ zhuàng gōng mén, huā shēng rú léi, huì wáng zhèng zài wēi jí, zhǐ tīng dé gōng wài hǎn shēng dà jǔ, liǎng duì jūn mǎ shā lái, zéi bīng dà bài, fēn fēn ér sàn.
乃入謂王曰:「義當以身先之,俟無他故,王乃可行。」又謂高信曰:「緊閉宮門,慎勿輕啟。」肥義與數騎隨使者先行,至中途,伏兵誤以為王,群起盡殺之,田不禮舉火驗視,乃肥義也,田不禮大驚曰:「事已變矣,及其機未露,宜悉眾乘夜襲王,幸或可勝。」於是奉安陽君以攻王,高信因肥義吩咐,已預作準備,田不禮攻王宮不能入,至天明,高信使從軍乘屋發矢,賊多傷死者,矢盡,乃飛瓦下擲之,田不禮命取巨石繫於木,以撞宮門,嘩聲如雷,惠王正在危急,只聽得宮外喊聲大舉,兩隊軍馬殺來,賊兵大敗,紛紛而散。
yuán lái shì gōng zǐ chéng, lǐ duì zài guó zhōng shāng yì, kǒng ān yáng jūn chéng jī wèi luàn, gè lǜ yī zhī jūn qián lái jiē yīng, zhèng yù zhe zéi wéi wáng gōng, jiě jiù le cǐ nán, ān yáng jūn bīng bài, wèi tián bù lǐ yuē: jīn dāng rú hé? bù lǐ yuē: jí zǒu zhǔ fù chù tì qì āi qiú, zhǔ fù bì rán xiāng bì, wú dāng lì jù zhuī bīng.
原來是公子成,李兌在國中商議,恐安陽君乘機為亂,各率一枝軍前來接應,正遇著賊圍王宮,解救了此難,安陽君兵敗,謂田不禮曰:「今當如何?」不禮曰:「急走主父處涕泣哀求,主父必然相庇,吾當力拒追兵。」
zhāng cóng qí yán, nǎi dān qí bēn zhǔ fù gōng zhōng, zhǔ fù guǒ rán kāi mén nì zhī, shū wú nán sè. tián bù lǐ qū cán bīng zài yǔ chéng duì jiāo zhàn, zhòng guǎ bù dí, bù lǐ bèi duì zhǎn zhī, duì dù ān yáng jūn wú chù tuō shēn, bì rán wǎng tóu zhǔ fù, nǎi yǐn bīng qián wéi zhǔ fù zhī gōng, dǎ kāi gōng mén, lǐ duì zhàng jiàn dāng xiān kāi lù, gōng zǐ chéng zài hòu, rù jiàn zhǔ fù, kòu tóu yuē: ān yáng jūn fǎn pàn, fǎ suǒ bù yòu, yuàn zhǔ fù chū zhī. zhǔ fù yuē: bǐ wèi cháng zhì wú gōng zhōng, èr qīng kě tā mì yě. duì chéng zài sì gào bǐng, zhǔ fù bìng bù tǒng kǒu.
章從其言,乃單騎奔主父宮中,主父果然開門匿之,殊無難色。田不禮驅殘兵再與成、兌交戰,眾寡不敵,不禮被兌斬之,兌度安陽君無處託身,必然往投主父,乃引兵前圍主父之宮,打開宮門,李兌仗劍當先開路,公子成在後,入見主父,叩頭曰:「安陽君反叛,法所不宥,願主父出之。」主父曰:「彼未嘗至吾宮中,二卿可他覓也。」兌、成再四告稟,主父並不統口。
lǐ duì yuē: shì yǐ zhì cǐ, dāng sōu jiǎn yī fān, jí bù dé zéi, xiè zuì wèi wǎn. gōng zǐ chéng yuē: jūn yán shì yě. nǎi hū jí qīn bīng shù bǎi rén, biàn sōu gōng zhōng, yú fù bì zhōng de ān yáng jūn, qiān zhī yǐ chū. lǐ duì jù bá jiàn jī duàn qí tóu.
李兌曰:「事已至此,當搜簡一番,即不得賊,謝罪未晚。」公子成曰:「君言是也。」乃呼集親兵數百人,遍搜宮中,於複壁中得安陽君,牽之以出。李兌遽拔劍擊斷其頭。
gōng zǐ chéng yuē: hé jí yě! duì yuē: ruò yù zhǔ fù, wàn yī jiàn duó, kàng zhī zé fēi chén lǐ, cóng zhī zé wèi shī zéi, bù rú shā zhī. gōng zǐ chéng nǎi fú.
公子成曰:「何急也!」兌曰:「若遇主父,萬一見奪,抗之則非臣禮,從之則為失賊,不如殺之。」公子成乃服。
lǐ duì tí ān yáng jūn zhī shǒu, zì gōng nèi chū, wén zhǔ fù qì shēng, fù wèi gōng zǐ chéng yuē: zhǔ fù kāi gōng nà zhāng, xīn yǐ lián zhī yǐ. wú děng yǐ zhāng gù, wéi zhǔ fù zhī gōng, sōu zhāng ér shā zhī, wú nǎi shāng zhǔ fù zhī xīn, shì píng zhī hòu, zhǔ fù yǐ wéi gōng jiā zuì, wú bèi zú miè yǐ. wáng nián yòu bù zú yǔ jì, wú děng dāng zì jué yě! nǎi fēn fù jūn shì: bù xǔ jiě wéi! shǐ rén zhà chuán huì wáng zhī lìng yuē: zài gōng rén děng, xiān chū zhě miǎn zuì, hòu chū zhě jí xì zéi dǎng, yí qí zú! cóng guān jí nèi shì děng, wén wáng lìng, zhēng xiān chū gōng, dān dān shèng dé zhǔ fù yī rén.
李兌提安陽君之首,自宮內出,聞主父泣聲,復謂公子成曰:「主父開宮納章,心已憐之矣。吾等以章故,圍主父之宮,搜章而殺之,無乃傷主父之心,事平之後,主父以圍宮加罪,吾輩族滅矣。王年幼不足與計,吾等當自決也!」乃吩咐軍士:「不許解圍!」使人詐傳惠王之令曰:「在宮人等,先出者免罪,後出者即系賊黨,夷其族!」從官及內侍等,聞王令,爭先出宮,單單剩得主父一人。
zhǔ fù hū rén, wú yī yīng zhě, yù chū zé mén yǐ xià yào yǐ, yī lián wéi le shù rì, zhǔ fù zài gōng zhōng è shén, wú cóng qǔ shí, tíng zhōng shù yǒu què cháo, nǎi tàn qí luǎn shēng dàn zhī, yuè yú è sǐ. rán xiān yǒu shī tàn yuē:
主父呼人,無一應者,欲出則門已下鑰矣,一連圍了數日,主父在宮中餓甚,無從取食,庭中樹有雀巢,乃探其卵生啖之,月余餓死。髯仙有詩嘆曰:
hú fú xíng biān jìng lǔ chén, xióng xīn zhí yù bìng xī qín.
胡服行邊靖虜塵,雄心直欲並西秦。
wú wá yī mài néng tāi huò, mèng lǐ qín shēng jiě wù rén.
吳娃一脈能胎禍,夢裡琴聲解誤人。
zhǔ fù jì sǐ, wài rén wèi zhī. lǐ duì děng shàng bù gǎn rù, zhí dài sān yuè yǒu yú, fāng cái qǐ yào rù shì, zhǔ fù shī shēn yǐ kū biě yǐ, gōng zǐ chéng fèng huì wáng wǎng shā qiū gōng, shì liàn fā sàng, zàng yú dài dì, jīn líng qiū xiàn yǐ zàng wǔ líng wáng dé míng yě. huì wáng huí guó, yǐ gōng zǐ chéng wèi xiāng guó, lǐ duì wèi sī kòu.
主父既死,外人未知。李兌等尚不敢入,直待三月有餘,方才啟鑰入視,主父屍身已枯癟矣,公子成奉惠王往沙邱宮,視殮發喪,葬於代地,今靈邱縣以葬武靈王得名也。惠王回國,以公子成為相國,李兌為司寇。
wèi jǐ, gōng zǐ chéng zú, huì wáng yǐ gōng zǐ shèng céng zǔ zhǔ fù fēn wáng zhī móu, nǎi yòng wèi xiāng guó, fēng yǐ píng yuán, hào wèi píng yuán jūn. píng yuán jūn yì hǎo shì, yǒu mèng cháng jūn zhī fēng, jì guì, yì zhāo zhì bīn kè, zuò shí zhě cháng shù qiān rén.
未幾,公子成卒,惠王以公子勝曾阻主父分王之謀,乃用為相國,封以平原,號為平原君。平原君亦好士,有孟嘗君之風,既貴,益招致賓客,坐食者常數千人。
píng yuán jūn zhī fǔ dì yǒu huà lóu, zhì měi rén yú shàng, qí lóu fǔ lín mín jiā, mín jiā zhī zhǔ rén yǒu bì jí, xiǎo qǐ pán shān ér chū jí, měi rén yú lóu shàng wàng jiàn, dà xiào. shǎo qǐng, bì zhě zào píng yuán jūn zhī mén, qǐng jiàn, gōng zǐ shèng yī ér jìn zhī, bì zhě yuē: wén jūn zhī xǐ shì, shì suǒ yǐ bù yuǎn qiān lǐ jí yú jūn zhī mén zhě, yǐ jūn guì shì ér jiàn sè yě. chén bù xìng yǒu pí lóng zhī bìng, bù liáng yú xíng. jūn zhī hòu gōng, nǎi lín ér xiào chén, chén bù gān shòu fù rén zhī rǔ, yuàn dé xiào chén zhě zhī tóu! shèng xiào yīng yuē: nuò. bì zhě qù, píng yuán jūn xiào yuē: yú zāi, cǐ shù yě! yǐ yī xiào zhī gù, suì yù shā wú měi rén hū?
平原君之府第有畫樓,置美人於上,其樓俯臨民家,民家之主人有躄疾,曉起蹣跚而出汲,美人於樓上望見,大笑。少頃,躄者造平原君之門,請見,公子勝揖而進之,躄者曰:「聞君之喜士,士所以不遠千里集於君之門者,以君貴士而賤色也。臣不幸有羆癃之病,不良於行。君之後宮,乃臨而笑臣,臣不甘受婦人之辱,願得笑臣者之頭!」勝笑應曰:「喏。」躄者去,平原君笑曰:「愚哉,此豎也!以一笑之故,遂欲殺吾美人乎?」
píng yuán jūn mén xià yǒu gè cháng guī, zhǔ kè zhě, měi yuè yī jìn kè jí, jī kè zhī duō shǎo. liào suàn qián gǔ chū rù zhī shù, qián cǐ kè yǒu zēng wú jiǎn. zhì shì rì jiàn yǐn qù, suì yú kè jiǎn bàn. gōng zǐ shèng guài zhī, nǎi míng zhōng dà huì zhū kè, wèn yuē: shèng suǒ yǐ dài zhū jūn zhě, wèi cháng gǎn shī lǐ, nǎi fēn fēn yǐn qù, hé yě?
平原君門下有個常規,主客者,每月一進客籍,稽客之多少。料算錢穀出入之數,前此客有增無減。至是日漸引去,歲余客減半。公子勝怪之,乃鳴鐘大會諸客,問曰:「勝所以待諸君者,未嘗敢失禮,乃紛紛引去,何也?」
kè zhōng yī rén qián duì yuē: jūn bù shā xiào bì zhī měi rén, zhòng jiē fú rán, yǐ jūn ài sè ér jiàn shì, suǒ yǐ qù ěr, chén děng bù rì yì jiāng cí yǐ.
客中一人前對曰:「君不殺笑躄之美人,眾皆怫然,以君愛色而賤士,所以去耳,臣等不日亦將辭矣。」
píng yuán jūn dà jīng, yǐn zuì yuē: cǐ shèng zhī guò yě. jí jiě pèi jiàn, lìng zuǒ yòu zhǎn lóu shàng měi rén zhī tóu, zì zào bì zhě zhī mén, zhǎng jì qǐng zuì, bì zhě nǎi xǐ. yú shì mén xià jiē chēng sòng píng yuán jūn zhī xián, bīn kè fù jù rú chū.
平原君大驚,引罪曰:「此勝之過也。」即解佩劍,令左右斬樓上美人之頭,自造躄者之門,長跽請罪,躄者乃喜。於是門下皆稱頌平原君之賢,賓客復聚如初。
shí rén wèi sān zì yǔ yún: shí wǒ bǎo, yī wǒ wēn,
時人為三字語云:「食我飽,衣我溫,
xī qí guǎn, yóu qí mén.
息其館,游其門。
qí mèng cháng, zhào píng yuán,
齊孟嘗,趙平原,
jiā gōng zǐ, xián zhǔ rén.
佳公子,賢主人。」
shí qín zhāo xiāng wáng wén píng yuán jūn zhǎn měi rén xiè bì zhī shì, yī rì yǔ xiàng shòu shù zhī, jiē tàn qí xián. xiàng shòu yuē: shàng bù jí qí mèng cháng jūn zhī shén yě.
時秦昭襄王聞平原君斬美人謝躄之事,一日與向壽述之,嗟嘆其賢。向壽曰:「尚不及齊孟嘗君之甚也。」
qín wáng yuē: mèng cháng jūn rú hé?
秦王曰:「孟嘗君如何?」
xiàng shòu yuē: mèng cháng jūn zì qí fù tián yīng cún rì, jí shǐ zhǔ jiā zhèng, jiē dài bīn kè. bīn kè guī zhī rú yún, zhū hóu xián jìng mù zhī, qǐng yú tián yīng yǐ wèi shì zǐ, jí sì wèi xuē gōng, bīn kè yì shèng, yī shí yǔ jǐ wú èr, gōng gěi fán fèi, wèi zhī pò chǎn. shì cóng qí lái zhě, rén rén yǐ wèi mèng cháng jūn qīn jǐ, wú yǒu jiān yán. jīn píng yuán róng měi rén xiào bì ér bù zhū, zhí dài bīn kè lí xīn, nǎi zhǎn tóu yǐ xiè, bù yì wǎn hū?
向壽曰:「孟嘗君自其父田嬰存日,即使主家政,接待賓客。賓客歸之如雲,諸侯咸敬慕之,請于田嬰以為世子,及嗣為薛公,賓客益盛,衣食與己無二,供給繁費,為之破產。士從齊來者,人人以為孟嘗君親己,無有間言。今平原容美人笑躄而不誅,直待賓客離心,乃斬頭以謝,不亦晚乎?」
qín wáng yuē: guǎ rén ān dé yī jiàn mèng cháng jūn, yǔ zhī tóng shì zāi!
秦王曰:「寡人安得一見孟嘗君,與之同事哉!」
xiàng shòu yuē: wáng rú yù jiàn mèng cháng jūn, hé bù zhào zhī!
向壽曰:「王如欲見孟嘗君,何不召之!」
qín wáng yuē: bǐ qí xiāng guó yě, zhào zhī ān kěn lái hū?
秦王曰:「彼齊相國也,召之安肯來乎?」
xiàng shòu yuē: wáng chéng yǐ qīn zǐ dì wèi zhì yú qí, yǐ qǐng mèng cháng jūn qí xìn qín, bù gǎn bù qiǎn. wáng dé mèng cháng jūn jí yǐ wèi xiāng, qí yì bì xiāng wáng zhī qīn zǐ dì. qín qí hù xiāng, qí jiāo bì hé, rán hòu gòng móu zhū hóu bù nán yǐ!
向壽曰:「王誠以親子弟為質於齊,以請孟嘗君;齊信秦,不敢不遣。王得孟嘗君即以為相,齊亦必相王之親子弟。秦、齊互相,其交必合,然後共謀諸侯不難矣!」
qín wáng yuē: shàn.
秦王曰:「善。」
nǎi yǐ jīng yáng jūn kuī wèi zhì yú qí, yuàn yì mèng cháng jūn lái qín, shǐ guǎ rén yī jiàn qí miàn, yǐ wèi jī kě zhī xiǎng. bīn kè wén qín zhào, jiē quàn mèng cháng jūn bì xíng. shí sū dài shì wèi yàn shǐ yú qí, wèi mèng cháng jūn yuē: jīn dài cóng wài lái, jiàn tǔ ǒu rén yǔ mù ǒu rén xiāng yǔ yǔ, mù ǒu rén wèi tǔ ǒu rén yuē: tiān fāng yǔ, zi bì bài yǐ, nài hé?' tǔ ǒu rén xiào yuē: wǒ shēng yú tǔ, bài zé réng hái yú tǔ ěr zǐ zāo yǔ piāo liú, wú bù zhī qí suǒ dǐ yě!' qín hǔ láng zhī guó, chǔ huái wáng yóu bù fǎn, kuàng jūn hū, ruò liú jūn bù qiǎn, chén bù zhī jūn zhī suǒ zhōng yǐ!
乃以涇陽君悝為質於齊,「願易孟嘗君來秦,使寡人一見其面,以慰饑渴之想。」賓客聞秦召,皆勸孟嘗君必行。時蘇代適為燕使於齊,謂孟嘗君曰:「今代從外來,見土偶人與木偶人相與語,木偶人謂土偶人曰:『天方雨,子必敗矣,奈何?'土偶人笑曰:『我生於土,敗則仍還於土耳;子遭雨漂流,吾不知其所底也!'秦虎狼之國,楚懷王猶不返,況君乎,若留君不遣,臣不知君之所終矣!」
mèng cháng jūn nǎi cí qín bù yù xíng, kuāng zhāng yán yú mǐn wáng yuē: qín zhī xiào zhì ér qiú jiàn mèng cháng jūn, yù qīn qí yě mèng cháng jūn bù wǎng, shī qín huān yǐ, suī rán liú qín zhī zhì, yóu wèi bù xìn qín yě. wáng bù rú yǐ lǐ guī jīng yáng jūn yú qín, ér shǐ mèng cháng jūn pìn qín, yǐ dá qín zhī lǐ. rú shì zé qín wáng bì tīng xìn mèng cháng jūn, ér hòu yú qí.
孟嘗君乃辭秦不欲行,匡章言於湣王曰:「秦之效質而求見孟嘗君,欲親齊也;孟嘗君不往,失秦歡矣,雖然留秦之質,猶為不信秦也。王不如以禮歸涇陽君於秦,而使孟嘗君聘秦,以答秦之禮。如是則秦王必聽信孟嘗君,而厚於齊。」
mǐn wáng yǐ wèi rán, wèi jīng yáng jūn yuē: guǎ rén xíng jiāng qiǎn xiāng guó wén xíng pìn yú shàng guó, yǐ hòu qín wáng zhī yán sè, qǐ gǎn fán guì rén wèi zhì? jí bèi chē chéng sòng jīng yáng jūn hái qín, ér shǐ mèng cháng jūn xíng pìn yú qín.
湣王以為然,謂涇陽君曰:「寡人行將遣相國文行聘於上國,以候秦王之顏色,豈敢煩貴人為質?」即備車乘送涇陽君還秦,而使孟嘗君行聘於秦。
mèng cháng jūn tóng bīn kè qiān yú rén, chē qí bǎi yú chéng, xī rù xián yáng, yè jiàn qín wáng. qín wáng jiàng jiē yíng zhī, wò shǒu wèi huān, dào píng shēng xiàng mù zhī yì.
孟嘗君同賓客千餘人,車騎百餘乘,西入咸陽,謁見秦王。秦王降階迎之,握手為歡,道平生相慕之意。
mèng cháng jūn yǒu bái hú qiú, máo shēn èr cùn, qí bái rú xuě, jià zhí qiān jīn, tiān xià wú shuāng, yǐ cǐ wèi sī lǐ, xiàn yú qín wáng. qín wáng fú cǐ qiú rù gōng, kuā yú suǒ xìng yàn jī, yàn jī yuē: cǐ qiú yì cháng yǒu, hé yǐ zú guì? qín wáng yuē: hú fēi shù qiān suì sè bù bái, jīn zhī bái qiú, jiē qǔ hú yè xià yī piàn, bǔ zhuì ér chéng cǐ nǎi chún bái zhī pí, suǒ yǐ guì zhòng, zhēn wú jià zhī zhēn yě. qí nǎi shān dōng dà guó, gù yǒu cǐ zhēn fú ěr. shí tiān qì shàng nuǎn, qín wáng jiě qiú fù zhǔ cáng lì, fēn fù zhēn cáng, yǐ qí jìn yù.
孟嘗君有白狐裘,毛深二寸,其白如雪,價值千金,天下無雙,以此為私禮,獻於秦王。秦王服此裘入宮,夸於所幸燕姬,燕姬曰:「此裘亦常有,何以足貴?」秦王曰:「狐非數千歲色不白,今之白裘,皆取狐腋下一片,補綴而成;此乃純白之皮,所以貴重,真無價之珍也。齊乃山東大國,故有此珍服耳。」時天氣尚暖,秦王解裘付主藏吏,吩咐珍藏,以俟進御。
zé rì jiāng lì mèng cháng jūn wèi chéng xiàng, chū lǐ jí jì mèng cháng jūn jiàn yòng, kǒng duó qí xiāng quán, nǎi shǐ qí kè gōng sūn shì shuō qín wáng yuē: tián wén, qí zú yě, jīn xiāng qín, bì xiān qí ér hòu qín, fū yǐ mèng cháng jūn zhī xián, qí chóu shì wú bù zhōng, yòu jiā yǐ bīn kè zhī zhòng, ér jiè qín quán yǐ yīn wèi qí móu, qín qí wēi yǐ.
擇日將立孟嘗君為丞相,樗里疾忌孟嘗君見用,恐奪其相權,乃使其客公孫奭說秦王曰:「田文,齊族也,今相秦,必先齊而後秦,夫以孟嘗君之賢,其籌事無不中,又加以賓客之眾,而借秦權以陰為齊謀,秦其危矣。」
qín wáng yǐ qí yán wèn yú chū lǐ jí, jí duì yuē: shì yán shì yě!
秦王以其言問於樗里疾,疾對曰:「奭言是也!」
qín wáng yuē: rán zé qiǎn zhī hū?
秦王曰:「然則遣之乎?」
jí duì yuē: mèng cháng jūn jū qín yuè yú, qí bīn kè qiān rén, jǐn yǐ dé qín jù xì zhī shì, ruò qiǎn zhī guī qí, zhōng wèi qín hài, bù rú shā zhī. qín wáng huò qí yán, mìng yōu mèng cháng jūn yú guǎn shě.
疾對曰:「孟嘗君居秦月余,其賓客千人,盡已得秦鉅細之事,若遣之歸齊,終為秦害,不如殺之。」秦王惑其言,命幽孟嘗君於館舍。
jīng yáng jūn zài qí shí, mèng cháng jūn dài zhī shén hòu, rì jù yǐn shí, lín xíng, fù kuì yǐ bǎo qì shù shì, jīng yáng jūn shén dé zhī.
涇陽君在齊時,孟嘗君待之甚厚,日具飲食,臨行,復饋以寶器數事,涇陽君甚德之。
zhì shì, wén qín wáng zhī móu, sī jiàn mèng cháng jūn yán qí shì, mèng cháng jūn jù ér wèn jì, jīng yáng jūn yuē: wáng jì shàng wèi jué yě, gōng zhōng yǒu yàn jī zhě, zuì dé wáng xīn, suǒ yán bì cóng, jūn xié yǒu zhòng qì, wú wèi jūn jìn yú yàn jī, qiú qí yī yán, fàng jūn hái guó, zé huò kě miǎn yǐ. mèng cháng jūn yǐ bái bì èr shuāng, tuō jīng yáng jūn xiàn yú yàn jī qiú jiě.
至是,聞秦王之謀,私見孟嘗君言其事,孟嘗君懼而問計,涇陽君曰:「王計尚未決也,宮中有燕姬者,最得王心,所言必從,君攜有重器,吾為君進於燕姬,求其一言,放君還國,則禍可免矣。」孟嘗君以白璧二雙,托涇陽君獻於燕姬求解。
yàn jī yuē: qiè shén ài bái hú qiú, wén shān dōng dà guó yǒu zhī, ruò yǒu cǐ qiú, qiè bù xī yī yán, bù yuàn dé bì yě!
燕姬曰:「妾甚愛白狐裘,聞山東大國有之,若有此裘,妾不惜一言,不願得璧也!」
jīng yáng jūn huí bào mèng cháng jūn, mèng cháng jūn yuē: zhǐ yǒu yī qiú, yǐ xiàn qín wáng, hé kě fù dé?
涇陽君回報孟嘗君,孟嘗君曰:「只有一裘,已獻秦王,何可復得?」
biàn wèn bīn kè: yǒu néng fù dé bái hú qiú zhě fǒu? zhòng jiē shù shǒu mò duì, zuì xià zuò yǒu yī kè, zì yán: chén néng dé zhī.
遍問賓客:「有能復得白狐裘者否?」眾皆束手莫對,最下坐有一客,自言:「臣能得之。」
mèng cháng jūn yuē: zi yǒu hé jì dé qiú?
孟嘗君曰:「子有何計得裘?」
kè yuē: chén néng wèi gǒu dào. mèng cháng jūn xiào ér qiǎn zhī, kè shì yè zhuāng shù rú gǒu, cóng dòu zhōng qián rù qín gōng kù cáng, wèi gǒu fèi shēng, zhǔ cáng lì yǐ wèi shǒu gǒu, bù yí. kè cì lì shuì shú, qǔ shēn biān suǒ cáng yào shi, dòu kāi cáng guì, guǒ dé bái hú qiú, suì dào zhī yǐ chū, xiàn yú mèng cháng jūn. mèng cháng jūn shǐ jīng yáng jūn zhuǎn xiàn yàn jī, yàn jī dà yuè.
客曰:「臣能為狗盜。」孟嘗君笑而遣之,客是夜裝束如狗,從竇中潛入秦宮庫藏,為狗吠聲,主藏吏以為守狗,不疑。客伺吏睡熟,取身邊所藏鑰匙,逗開藏櫃,果得白狐裘,遂盜之以出,獻於孟嘗君。孟嘗君使涇陽君轉獻燕姬,燕姬大悅。
zhí yǔ wáng yè yǐn fāng huān, suì jìn yán yuē: qiè wén qí yǒu mèng cháng jūn, tiān xià zhī dà xián yě. mèng cháng jūn fāng wèi qí xiāng, bù yù lái qín, qín qǐng ér zhì zhī, bù yòng zé yǐ yǐ, nǎi yù jiā zhū? fū qǐng rén guó zhī xiāng, ér wú gù zhū zhī, yòu yǒu lù xián zhī míng, qiè kǒng tiān xià xián shì, jiāng guǒ zú ér bì qín.
值與王夜飲方歡,遂進言曰:「妾聞齊有孟嘗君,天下之大賢也。孟嘗君方為齊相,不欲來秦,秦請而致之,不用則已矣,乃欲加誅?夫請人國之相,而無故誅之,又有戮賢之名,妾恐天下賢士,將裹足而避秦。」
qín wáng yuē: shàn. míng rì yù diàn, jí mìng jù chē mǎ, gěi yì quàn, fàng mèng cháng jūn hái qí.
秦王曰:「善。」明日御殿,即命具車馬,給驛券,放孟嘗君還齊。
mèng cháng jūn yuē: wú jiǎo xìng yàn jī zhī yī yán, dé tuō hǔ kǒu, wàn yī qín wáng zhōng huǐ, wú mìng xiū yǐ. kè yǒu shàn wèi wěi quàn zhě, wèi mèng cháng jūn yì quàn zhōng míng xìng, xīng chí ér qù. zhì hán gǔ guān, yè fāng bàn, guān mén xià yào yǐ jiǔ, mèng cháng jūn lǜ zhuī zhě huò zhì, jí yù chū guān, guān kāi bì jù yǒu cháng qī, rén dìng jí bì, jī míng shǐ kāi, mèng cháng jūn yǔ bīn kè xián yōng jù guān nèi, xīn shén huáng pò, hū wén jī míng shēng zì kè duì zhōng chū, mèng cháng jūn guài ér shì zhī, nǎi xià kè yī rén, néng xiào jī shēng yīn, yú shì qún jī jǐn míng, guān lì yǐ wèi tiān qiě xiǎo, jí qǐ yàn quàn kāi guān, mèng cháng jūn zhī zhòng, fù xīng chí ér qù. wèi èr kè yuē: wú zhī dé tuō hǔ kǒu, nǎi gǒu dào jī míng zhī lì yě.
孟嘗君曰:「吾僥倖燕姬之一言,得脫虎口,萬一秦王中悔,吾命休矣。」客有善為偽券者,為孟嘗君易券中名姓,星馳而去。至函谷關,夜方半,關門下鑰已久,孟嘗君慮追者或至,急欲出關,關開閉俱有常期,人定即閉,雞鳴始開,孟嘗君與賓客咸擁聚關內,心甚惶迫,忽聞雞鳴聲自客隊中出,孟嘗君怪而視之,乃下客一人,能效雞聲音,於是群雞盡鳴,關吏以為天且曉,即起驗券開關,孟嘗君之眾,復星馳而去。謂二客曰:「吾之得脫虎口,乃狗盜雞鳴之力也。」
zhòng bīn kè zì kuì wú gōng, cóng cǐ bù gǎn dài màn xià zuò zhī kè. rán wēng yǒu zàn yuē:
眾賓客自愧無功,從此不敢怠慢下坐之客。髯翁有贊曰:
míng zhū dàn què, bù rú ní wán
明珠彈雀,不如泥丸;
bái bì liáo jī, bù rú hú cān.
白璧療飢,不如壺餐。
gǒu fèi qiú dé, jī míng guān qǐ,
狗吠裘得,雞鳴關啟,
suī wèi shèng xián, bù rú bǐ bǐ.
雖為聖賢,不如彼鄙。
xì liú nà hǎi, lèi chén chéng gāng,
細流納海,累塵成岡,
yòng rén wéi qì, wù lòu mèng cháng.
用人惟器,勿陋孟嘗。
chū lǐ jí wén mèng cháng jūn dé fàng guī guó, jí qū rù cháo, jiàn zhāo xiāng wáng yuē: wáng jí bù shā tián wén, yì yí liú yǐ wèi zhì, nài hé qiǎn zhī? qín wáng dà huǐ, jí shǐ rén chí jí chuán zhuī mèng cháng jūn, dào hán gǔ guān, suǒ chū kè jí yuè zhī, wú qí shǐ tián wén xìng míng, shǐ zhě yuē: dé wú cóng jiān dào, shàng wèi zhì hū? hòu bàn rì, yǎo wú yǐng xiǎng. nǎi yán mèng cháng jūn zhuàng mào jí bīn kè chē mǎ zhī shù, guān lì yuē: ruò rán, zé jīn zǎo chū guān zhě shì yǐ. shǐ zhě yuē: hái kě zhuī fǒu? guān lì yuē: qí chí rú fēi, jīn yǐ qù bǎi lǐ zhī yuǎn, bù kě zhuī yě! shǐ zhě nǎi hái bào qín wáng, wáng tàn yuē: mèng cháng jūn yǒu guǐ shén bù cè zhī jī, guǒ tiān xià xián shì yě!
樗里疾聞孟嘗君得放歸國,即趨入朝,見昭襄王曰:「王即不殺田文,亦宜留以為質,奈何遣之?」秦王大悔,即使人馳急傳追孟嘗君,到函谷關,索出客籍閱之,無齊使田文姓名,使者曰:「得無從間道,尚未至乎?」候半日,杳無影響。乃言孟嘗君狀貌及賓客車馬之數,關吏曰:「若然,則今早出關者是矣。」使者曰:「還可追否?」關吏曰:「其馳如飛,今已去百里之遠,不可追也!」使者乃還報秦王,王嘆曰:「孟嘗君有鬼神不測之機,果天下賢士也!」
hòu qín wáng suǒ hú bái qiú yú zhǔ cáng lì bù dé, jí jiàn yàn jī fú zhī, yīn kòu qí gù, zhī qí wèi mèng cháng jūn zhī kè suǒ dào, fù tàn yuē: mèng cháng jūn mén xià, rú tōng dōu zhī shì, wú wù bù yǒu, wú qín guó wèi yǒu qí bǐ. jìng yǐ qiú cì yàn jī, bù zuì zhǔ cáng lì. bù zhī mèng cháng jūn guī guó rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
後秦王索狐白裘於主藏吏不得,及見燕姬服之,因叩其故,知其為孟嘗君之客所盜,復嘆曰:「孟嘗君門下,如通都之市,無物不有,吾秦國未有其比。」竟以裘賜燕姬,不罪主藏吏。不知孟嘗君歸國如何?且看下回分解。