strong féng xuān dàn jiá kè mèng cháng qí wáng jiū bīng fá jié sòng strong
馮諼彈鋏客孟嘗 齊王糾兵伐桀宋
huà shuō mèng cháng jūn zì qín táo guī, dào jīng yú zhào, píng yuán jūn zhào shèng chū yíng yú sān shí lǐ wài, jí qí gōng jìng. zhào rén sù wén rén chuán shuō mèng cháng zhī míng, wèi jiàn qí mào, zhì shì zhēng chū guān zhī, mèng cháng jūn shēn cái duǎn xiǎo, bù yú zhōng rén, guān zhě huò xiào yuē: shǐ wú mù mèng cháng jūn, yǐ wèi tiān rén, bì kuí rán yǒu yì, jīn guān zhī, dàn miǎo xiǎo zhàng fū ěr. hé ér xiào zhě fù shù rén, shì yè, fán xiào mèng cháng jūn zhě jiē shī tóu, píng yuán jūn xīn zhī mèng cháng mén kè suǒ wèi, bù gǎn wèn yě.
話說孟嘗君自秦逃歸,道經於趙,平原君趙勝出迎於三十里外,極其恭敬。趙人素聞人傳說孟嘗之名,未見其貌,至是爭出觀之,孟嘗君身材短小,不逾中人,觀者或笑曰:「始吾慕孟嘗君,以為天人,必魁然有異,今觀之,但渺小丈夫耳。」和而笑者複數人,是夜,凡笑孟嘗君者皆失頭,平原君心知孟嘗門客所為,不敢問也。
zài shuō qí mǐn wáng jì qiǎn mèng cháng jūn wǎng qín, rú shī zuǒ yòu shǒu, kǒng qí suì wèi qín yòng, shēn yǐ wèi yōu. nǎi wén qí táo guī, dà xǐ, réng yòng wèi xiāng guó, bīn kè guī zhě yì zhòng, nǎi zhì wèi kè shè sān děng, shàng děng yuē dài shě, zhōng děng yuē xìng shě, xià děng yuē chuán shě. dài shě zhě, yán qí rén kě yǐ zì dài yě, shàng kè jū zhī, shí ròu chéng yú xìng shě zhě, yán qí rén kě rèn yòng yě, zhōng kè jū zhī, dàn shí ròu bù chéng yú chuán shě zhě, tuō sù zhī fàn, miǎn qí jī něi, chū rù tīng qí zì biàn, xià kè jū zhī. qián fān jī míng gǒu dào jí wěi quàn yǒu gōng zhī rén, jiē liè yú dài shě, suǒ shōu xuē yì fèng rù, bù zú yǐ gěi bīn kè, nǎi chū qián xíng zhài yú xuē, suì shōu lì xī, yǐ zhù rì yòng.
再說齊湣王既遣孟嘗君往秦,如失左右手,恐其遂為秦用,深以為憂。乃聞其逃歸,大喜,仍用為相國,賓客歸者益眾,乃置為客舍三等,上等曰「代舍」,中等曰「幸舍」,下等曰」傳舍」。代舍者,言其人可以自代也,上客居之,食肉乘輿;幸舍者,言其人可任用也,中客居之,但食肉不乘輿;傳舍者,脫粟之飯,免其飢餒,出入聽其自便,下客居之。前番雞鳴狗盜及偽券有功之人,皆列於代舍,所收薛邑俸入,不足以給賓客,乃出錢行債於薛,歲收利息,以助日用。
yī rì, yǒu yī hàn zi, zhuàng mào xiū wěi, yī bì hè, niè cǎo jù, zì yán xìng féng, míng xuān, qí rén, qiú jiàn mèng cháng jūn. mèng cháng jūn yī zhī yǔ zuò, wèn yuē: xiān shēng xià rǔ, yǒu yǐ jiào wén hū? xuān yuē: wú yě, qiè wén jūn hǎo shì, bù zé guì jiàn, gù bù chuǎi yǐ pín shēn zì guī ěr. mèng cháng jūn mìng zhì chuán shě.
一日,有一漢子,狀貌修偉,衣敝褐,躡草屨,自言姓馮,名諼,齊人,求見孟嘗君。孟嘗君揖之與坐,問曰:「先生下辱,有以教文乎?」諼曰:「無也,竊聞君好士,不擇貴賤,故不揣以貧身自歸耳。」孟嘗君命置傳舍。
shí yú rì, mèng cháng jūn wèn yú chuán shě zhǎng yuē: xīn lái kè hé suǒ shì? chuán shě zhǎng dá yuē: féng xiān shēng pín shén, shēn wú bié wù, zhǐ cún yī jiàn, yòu wú jiàn náng, yǐ kuǎi gōu xì zhī yú yāo jiān, shí bì, zhé dàn qí jiàn ér gē yuē: zhǎng jiá guī lái xī, shí wú yú. mèng cháng jūn xiào yuē: shì xián wú shí jiǎn yě. nǎi qiān zhī yú xìng shě, shí yú ròu, réng shǐ xìng shě zhǎng hòu qí jǔ dòng: wǔ rì hòu lái gào wǒ. jū wǔ rì, xìng shě zhǎng bào yuē: féng xiān shēng dàn jiàn ér gē rú gù, dàn qí cí bù tóng yǐ, yuē: zhǎng jiá guī lái xī, chū wú chē. mèng cháng jūn jīng yuē: bǐ yù wèi wǒ shàng kè hū? qí rén bì yǒu yì yě. yòu qiān zhī dài shě, fù shǐ dài shě zhǎng cì qí gē fǒu.
十餘日,孟嘗君問於傳舍長曰:「新來客何所事?」傳舍長答曰:「馮先生貧甚,身無別物,止存一劍,又無劍囊,以蒯緱系之於腰間,食畢,輒彈其劍而歌曰:「長鋏歸來兮,食無魚。」孟嘗君笑曰:「是嫌吾食儉也。」乃遷之於幸舍,食魚肉,仍使幸舍長候其舉動:「五日後來告我。」居五日,幸舍長報曰:「馮先生彈劍而歌如故,但其辭不同矣,曰:「長鋏歸來兮,出無車。」孟嘗君驚曰:「彼欲為我上客乎?其人必有異也。」又遷之代舍,復使代舍長伺其歌否。
xuān chéng chē rì chū yè guī, yòu gē yuē: zhǎng jiá guī lái xī, wú yǐ wèi jiā. dài shě zhǎng yì mèng cháng jūn yán zhī, mèng cháng jūn cù é yuē: kè hé wú yàn zhī shén hū? gèng shǐ cì zhī, xuān bù fù gē yǐ.
諼乘車日出夜歸,又歌曰:「長鋏歸來兮,無以為家。」代舍長詣孟嘗君言之,孟嘗君蹙額曰:「客何無饜之甚乎?」更使伺之,諼不復歌矣。
jū yī nián yǒu yú, zhǔ jiā zhě lái gào mèng cháng jūn. qián gǔ zhǐ gōu yī yuè zhī xū. mèng cháng jūn chá dài quàn, mín jiān suǒ fù shén duō, nǎi wèn zuǒ yòu yuē: kè zhōng shuí néng wèi wǒ shōu zhài yú xuē zhě. dài shě zhǎng jìn yuē: féng xiān shēng bù wén tā zhǎng, rán qí rén shì zhōng shí kě rèn, xiàng zhě zì qǐng wèi shàng kè, jūn qí shì zhī! mèng cháng jūn qǐng féng xuān yǔ yán shōu zhài zhī shì, féng xuān yī nuò wú cí, suì chéng chē zhì xuē, zuò yú gōng fǔ, xuē mín wàn hù, duō yǒu dài zhě, wén xuē gōng shǐ shàng kè lái zhēng xī, shí shū nà shén zhòng, jì zhī dé xī qián shí wàn.
居一年有餘,主家者來告孟嘗君。」錢穀只勾一月之需。孟嘗君查貸券,民間所負甚多,乃問左右曰:「客中誰能為我收債於薛者。代舍長進曰:「馮先生不聞他長,然其人似忠實可任,向者自請為上客,君其試之!」孟嘗君請馮諼與言收債之事,馮諼一諾無辭,遂乘車至薛,坐於公府,薛民萬戶,多有貸者,聞薛公使上客來征息,時輸納甚眾,計之得息錢十萬。
féng xuān jiāng qián duō shì niú jiǔ, yù chū shì: fán fù mèng cháng jūn xī qián zhě, wù lùn néng cháng bù néng cháng, lái rì xī huì fǔ zhōng yàn quàn. bǎi xìng wén yǒu niú jiǔ zhī kào, jiē rú qī ér lái, féng xuān yī yī láo yǐ jiǔ shí, quàn shǐ hān bǎo, yīn ér páng guān, shěn qí zhōng pín fù zhī zhuàng, jǐn dé qí shí, shí bì, nǎi chū quàn yǔ hé zhī, dù qí lì ráo, suī yī shí bù néng, hòu kě xiāng cháng zhě, yǔ wèi yào yuē, zài yú quàn shàng qí pín bù néng cháng zhě, jiē luó bài āi qǐ kuān qī, féng xuān mìng zuǒ yòu qǔ huǒ, jiāng pín quàn yī sì. xī tóu huǒ zhōng shāo zhī, wèi zhòng rén yuē: mèng cháng jūn suǒ yǐ dài qián yú mín zhě, kǒng ěr mín wú qián yǐ wèi shēng jì, fēi wèi lì yě rán jūn zhī shí kè shù qiān, fèng shí bù zú, gù bù dé yǐ ér zhēng xī yǐ fèng bīn kè, jīn yǒu lì zhě gèng wèi qī yuē, wú lì zhě fén quàn juān miǎn, jūn zhī shī dé yú ěr xuē rén, kě wèi hòu yǐ.
馮諼將錢多市牛酒,預出示:「凡負孟嘗君息錢者,勿論能償不能償,來日悉會府中驗券。」百姓聞有牛酒之犒,皆如期而來,馮諼一一勞以酒食,勸使酣飽,因而旁觀,審其中貧富之狀,盡得其實,食畢,乃出券與合之,度其力饒,雖一時不能,後可相償者,與為要約,載於券上;其貧不能償者,皆羅拜哀乞寬期,馮諼命左右取火,將貧券一笥。悉投火中燒之,謂眾人曰:「孟嘗君所以貸錢於民者,恐爾民無錢以為生計,非為利也;然君之食客數千,俸食不足,故不得已而征息以奉賓客,今有力者更為期約,無力者焚券蠲免,君之施德於爾薛人,可謂厚矣。」
bǎi xìng jiē kòu tóu huān hū yuē: mèng cháng jūn zhēn wú fù mǔ yě! zǎo yǒu rén jiāng fén quàn shì bào zhī mèng cháng jūn, mèng cháng jūn dà nù, shǐ rén cuī zhào xuān, xuān kōng shǒu lái jiàn, mèng cháng jūn jiǎ yì wèn yuē: kè láo kǔ, shōu zhài bì hū?
百姓皆叩頭歡呼曰:「孟嘗君真吾父母也!」早有人將焚券事報知孟嘗君,孟嘗君大怒,使人催召諼,諼空手來見,孟嘗君假意問曰:「客勞苦,收債畢乎?」
xuān yuē: bù dàn wèi jūn shōu zhài, qiě wèi jūn shōu dé!
諼曰:「不但為君收債,且為君收德!」
mèng cháng jūn sè biàn, ràng zhī yuē: wén shí kè sān qiān rén, fèng shí bù zú, gù dài qián yú xuē, jì shōu yú xī, yǐ zhù gōng fèi, wén kè dé xī qián, duō jù niú jiǔ, yǔ zhòng lè yǐn, fù fén quàn zhī bàn, yóu yuē: shōu dé', bù zhī suǒ shōu hé dé yě?
孟嘗君色變,讓之曰:「文食客三千人,俸食不足,故貸錢於薛,冀收余息,以助公費,聞客得息錢,多具牛酒,與眾樂飲,復焚券之半,猶曰:『收德',不知所收何德也?」
xuān duì yuē: jūn qǐng xī nù, róng bèi chén zhī. fù zhài zhě duō, bù jù niú jiǔ wèi huān, zhòng yí, bù kěn qí fù, wú yǐ yàn qí lì zhī ráo fá, lì ráo zhě wèi qī yuē, qí fá zhě suī yán zé zhī, yì bù néng cháng, jiǔ ér xī duō, zé táo wáng ěr, qū qū zhī xuē, jūn zhī shì fēng, qí mín nǎi jūn suǒ yǔ gòng ān wēi zhě yě, jīn fén wú yòng zhī quàn, yǐ míng jūn zhī qīng cái ér ài mín, rén yì zhī míng, liú yú wú qióng, cǐ chén suǒ wèi wèi jūn shōu dé zhě yǐ.
諼對曰:「君請息怒,容備陳之。負債者多,不具牛酒為歡,眾疑,不肯齊赴,無以驗其力之饒乏,力饒者為期約,其乏者雖嚴責之,亦不能償,久而息多,則逃亡耳,區區之薛,君之世封,其民乃君所與共安危者也,今焚無用之券,以明君之輕財而愛民,仁義之名,流於無窮,此臣所謂為君收德者矣。」
mèng cháng jūn pò yú kè fèi, xīn zhōng shū bù yǐ wèi rán, rán yǐ fén quàn, wú kě nài hé, miǎn wèi fàng yán, yī ér xiè zhī.
孟嘗君迫於客費,心中殊不以為然,然已焚券,無可奈何,勉為放顏,揖而謝之。
shǐ chén yǒu shī yún:
史臣有詩云:
féng yíng yán lì hào jiā bīn, fén quàn xiān yú chù zhǔ chēn.
逢迎言利號佳賓,焚券先虞觸主嗔。
kōng shǒu dàn shōu rén yì fǎn, fāng zhī dàn jiá yǒu gāo rén.
空手但收仁義返,方知彈鋏有高人。
què shuō qín zhāo xiāng wáng huǐ shī mèng cháng jūn, yòu jiàn qí zuò yòng kě hài, xiǎng dào: cǐ rén yòng yú qí guó, zhōng wèi qín hài! nǎi guǎng bù yáo yán, liú yú qí guó, yán: mèng cháng jūn míng gāo tiān xià, tiān xià zhī yǒu mèng cháng jūn, bù zhī yǒu qí wáng, bù rì mèng cháng jūn qiě dài qí yǐ!
卻說秦昭襄王悔失孟嘗君,又見其作用可駭,想道:「此人用於齊國,終為秦害!」乃廣布謠言,流於齊國,言:「孟嘗君名高天下,天下知有孟嘗君,不知有齊王,不日孟嘗君且代齊矣!」
yòu shǐ rén shuō chǔ qǐng xiāng wáng yuē: xiàng zhě liù guó fá qín, qí bīng dú hòu, yīn chǔ wáng zì wèi zòng yuē zhǎng, mèng cháng jūn bù fú, gù bù kěn tóng bīng jí huái wáng zài qín, guǎ jūn yù guī zhī, mèng cháng jūn shǐ rén quàn guǎ jūn wù guī huái wáng, yǐ tài zǐ jiàn zhì yú qí, yù qín shā huái wáng, bǐ dé liú tài zǐ yǐ yào dì yú qí, gù tài zǐ jǐ bù dé guī, ér huái wáng jìng sǐ yú qín. guǎ jūn zhī dé zuì yú chǔ, jiē mèng cháng jūn zhī gù yě. guǎ jūn yǐ chǔ zhī gù, yù de mèng cháng jūn ér shā zhī, huì táo guī bù huò, jīn fù wèi qí xiāng zhuān quán, dàn mù cuàn qí, qín chǔ zì cǐ duō shì yǐ, guǎ jūn yuàn huǐ qián zhī huò, yǔ chǔ jié hǎo, yǐ nǚ wèi chǔ wáng fù, gòng bèi mèng cháng jūn zhī biàn, xìng dài wáng cái tīng.
又使人說楚頃襄王曰:「向者六國伐秦,齊兵獨後,因楚王自為縱約長,孟嘗君不服,故不肯同兵;及懷王在秦,寡君欲歸之,孟嘗君使人勸寡君勿歸懷王,以太子見質於齊,欲秦殺懷王,彼得留太子以要地於齊,故太子幾不得歸,而懷王竟死於秦。寡君之得罪於楚,皆孟嘗君之故也。寡君以楚之故,欲得孟嘗君而殺之,會逃歸不獲,今復為齊相專權,旦暮篡齊,秦、楚自此多事矣,寡君願悔前之禍,與楚結好,以女為楚王婦,共備孟嘗君之變,幸大王裁聽。」
chǔ wáng huò qí yán, jìng tōng hé yú qín, yíng qín wáng zhī nǚ wèi fū rén, yì shǐ rén bù liú yán yú qí.
楚王惑其言,竟通和於秦,迎秦王之女為夫人,亦使人布流言於齊。
qí mǐn wáng yí zhī, suì shōu mèng cháng jūn xiāng yìn, chù guī yú xuē, bīn kè wén mèng cháng jūn bà xiāng, fēn fēn sàn qù. wéi féng xuān zài cè, wèi mèng cháng jūn yù chē, wèi zhì xuē, xuē bǎi xìng fú lǎo xié yòu xiāng yíng, zhēng xiàn jiǔ shí, wèn qǐ jū. mèng cháng jūn wèi xuān yuē: cǐ xiān shēng suǒ wèi wèi wén shōu dé zhě yě! féng xuān yuē: chén yì bù zhǐ yú cǐ, tǎng jiè chén yǐ yī chéng zhī chē, bì lìng jūn yì zhòng yú guó, ér fèng yì yì guǎng. mèng cháng jūn yuē: wéi xiān shēng mìng.
齊湣王疑之,遂收孟嘗君相印,黜歸於薛,賓客聞孟嘗君罷相,紛紛散去。惟馮諼在側,為孟嘗君御車,未至薛,薛百姓扶老攜幼相迎,爭獻酒食,問起居。孟嘗君謂諼曰:「此先生所謂為文收德者也!」馮諼曰:「臣意不止於此,倘借臣以一乘之車,必令君益重於國,而俸邑益廣。」孟嘗君曰:「惟先生命。」
guò shù rì, mèng cháng jūn jù chē mǎ jí jīn bì, wèi féng xuān yuē: tīng xiān shēng suǒ wǎng. féng xuān jià chē, xī rù xián yáng, qiú jiàn zhāo xiāng wáng, shuō yuē: shì zhī yóu qín zhě, jiē yù qiáng qín ér ruò qí qí yóu qí zhě, jiē yù qiáng qí ér ruò qín. qín yǔ qí shì bù liǎng xióng, qí xióng zhě, nǎi dé tiān xià.
過數日,孟嘗君具車馬及金幣,謂馮諼曰:「聽先生所往。」馮諼駕車,西入咸陽,求見昭襄王,說曰:「士之游秦者,皆欲強秦而弱齊;其游齊者,皆欲強齊而弱秦。秦與齊勢不兩雄,其雄者,乃得天下。」
qín wáng yuē: xiān shēng hé cè kě shǐ qín wèi xióng ér bù wèi cí hū?
秦王曰:「先生何策可使秦為雄而不為雌乎?」
féng xuān yuē: dài wáng zhī qí zhī fèi mèng cháng jūn fǒu?
馮諼曰:「大王知齊之廢孟嘗君否?」
qín wáng yuē: guǎ rén céng wén zhī, ér wèi xìn yě.
秦王曰:「寡人曾聞之,而未信也。」
féng xuān yuē: qí zhī suǒ yǐ zhòng yú tiān xià zhě, yǐ yǒu mèng cháng jūn zhī xián yě, jīn qí wáng huò yú chán huǐ, yī dàn shōu qí xiāng yìn, yǐ gōng wèi zuì, mèng cháng jūn yuàn qí bì shēn, chéng qí huái yuàn zhī shí, ér qín shōu zhī yǐ wèi yòng, zé qí guó zhī yīn shì, yǐ jiāng jǐn shū yú qín, yòng yǐ móu qí, qí kě de yě, qǐ tè wèi xióng ér yǐ zāi? dài wáng jí qiǎn shǐ, zài zhòng bì, yīn yíng mèng cháng jūn yú xuē, shí bù kě shī, wàn yī qí wáng huǐ wù ér fù yòng zhī, zé liǎng guó zhī cí xióng wèi kě dìng yǐ. shí chū lǐ jí fāng zú, qín wáng jí yù de xián xiāng, wén xuān yán dà xǐ, nǎi shì liáng chē shí chéng, huáng jīn bǎi yì, mìng shǐ zhě yǐ chéng xiàng zhī yí cóng yíng mèng cháng jūn.
馮諼曰:「齊之所以重於天下者,以有孟嘗君之賢也,今齊王惑於讒毀,一旦收其相印,以功為罪,孟嘗君怨齊必深,乘其懷怨之時,而秦收之以為用,則齊國之陰事,以將盡輸於秦,用以謀齊,齊可得也,豈特為雄而已哉?大王急遣使,載重幣,陰迎孟嘗君於薛,時不可失,萬一齊王悔悟而復用之,則兩國之雌雄未可定矣。」時樗里疾方卒,秦王急欲得賢相,聞諼言大喜,乃飾良車十乘,黃金百鎰,命使者以丞相之儀從迎孟嘗君。
féng xuān yuē: chén qǐng wèi dài wáng xiān xíng bào mèng cháng jūn, shǐ zhī shù zhuāng, wú yān lái shǐ.
馮諼曰:「臣請為大王先行報孟嘗君,使之束裝,毋淹來使。」
féng xuān jí qū zhì qí, wèi xiá jiàn mèng cháng jūn, xiān jiàn qí wáng, shuō yuē: qí qín zhī hù wèi cí xióng, wáng suǒ zhī yě, dé rén zhě wèi xióng, shī rén zhě wèi cí. jīn chén wén dào lù zhī yán, qín wáng xìng mèng cháng jūn zhī fèi, yīn qiǎn liáng chē shí chéng, huáng jīn bǎi yì, yíng mèng cháng jūn wèi xiāng, tǎng mèng cháng jūn xī rù xiàng qín, fǎn qí wèi qí móu zhě yǐ wèi qín móu, zé xióng zài qín, ér lín zī jí mò wēi yǐ!
馮諼疾驅至齊,未暇見孟嘗君,先見齊王,說曰:「齊、秦之互為雌雄,王所知也,得人者為雄,失人者為雌。今臣聞道路之言,秦王幸孟嘗君之廢,陰遣良車十乘,黃金百鎰,迎孟嘗君為相,倘孟嘗君西入相秦,反其為齊謀者以為秦謀,則雄在秦,而臨淄、即墨危矣!」
mǐn wáng sè dòng, wèn yuē: rán zé rú hé?
湣王色動,問曰:「然則如何?」
féng xuān yuē: qín shǐ dàn mù qiě zhì xuē, dài wáng chéng qí wèi zhì, xiān fù mèng cháng jūn xiàng wèi, gèng guǎng qí yì fēng, mèng cháng jūn bì xǐ ér shòu zhī, qín shǐ zhě suī qiáng, qǐ néng bù gào yú wáng, ér shàn yíng rén zhī xiāng guó zāi?
馮諼曰:「秦使旦暮且至薛,大王乘其未至,先復孟嘗君相位,更廣其邑封,孟嘗君必喜而受之,秦使者雖強,豈能不告於王,而擅迎人之相國哉?」
mǐn wáng yuē: shàn. rán kǒu suī dá yīng, yì wèi shēn xìn, shǐ rén zhì jìng shàng, tàn qí xū shí, zhǐ jiàn chē qí fēn fēn ér zhì, xún zhī guǒ qín shǐ yě, shǐ zhě lián yè bēn gào mǐn wáng, mǐn mǐn wáng jí mìng féng xuān chí jié yíng mèng cháng jūn, fù qí xiàng wèi, yì fēng mèng cháng jūn qiān hù, qín shǐ zhě zhì xuē, wén mèng cháng jūn yǐ fù xiāng qí, nǎi zhuǎn yuán ér xī.
湣王曰:「善。」然口雖答應,意未深信,使人至境上,探其虛實,只見車騎紛紛而至,詢之果秦使也,使者連夜奔告湣王,湣湣王即命馮諼持節迎孟嘗君,復其相位,益封孟嘗君千戶,秦使者至薛,聞孟嘗君已復相齊,乃轉轅而西。
mèng cháng jūn jì fù xiàng wèi, qián bīn kè qù zhě fù guī, mèng cháng jūn wèi féng xuān yuē: wén hào kè wú gǎn shī lǐ, yī rì bà xiāng, kè jiē qì wén ér qù. jīn lài xiān shēng zhī lì, dé fù qí wèi, zhū kè yǒu hé miàn mù fù jiàn wén hū? féng xuān dá yuē: fū róng rǔ shèng shuāi, wù zhī cháng lǐ. jūn bù jiàn dà dū zhī shì hū? dàn zé cè jiān zhēng mén ér rù, rì mù wèi xū yǐ, wèi suǒ qiú bù zài yān. fū fù guì duō shì, pín jiàn guǎ jiāo, shì zhī cháng yě, jūn yòu hé guài hū? mèng cháng jūn zài bài yuē: jìng wén mìng yǐ. nǎi dài kè rú chū.
孟嘗君既復相位,前賓客去者復歸,孟嘗君謂馮諼曰:「文好客無敢失禮,一日罷相,客皆棄文而去。今賴先生之力,得復其位,諸客有何面目復見文乎?」馮諼答曰:「夫榮辱盛衰,物之常理。君不見大都之市乎?旦則側肩爭門而入,日暮為墟矣,為所求不在焉。夫富貴多士,貧賤寡交,事之常也,君又何怪乎?」孟嘗君再拜曰:「敬聞命矣。」乃待客如初。
shì shí, wèi zhāo wáng yǔ hán lí wáng fèng zhōu wáng zhī mìng, hé zòng fá qín, qín shǐ bái qǐ jiāng bīng yíng zhī, dà zhàn yú yī què, zhǎn shǒu èr shí sì wàn, lǔ hán jiāng gōng sūn xǐ, qǔ wǔ suì dì èr bǎi lǐ suì fá wèi, qǔ hé dōng dì sì bǎi lǐ. zhāo xiāng wáng dà xǐ, yǐ qī guó jiē chēng wáng, bù zú wèi yì, yù bié lì dì hào, yǐ shì guì zhòng, ér xián yú dú zūn, nǎi shǐ rén yán yú qí mǐn wáng yuē: jīn tiān xià xiāng wáng, mò zhī suǒ guī, guǎ rén yì yù chēng xī dì, yǐ zhǔ xī fāng, zūn qí wèi dōng dì, yǐ zhǔ dōng fāng, píng fēn tiān xià, dài wáng yǐ wèi hé rú? mǐn wáng yì wèi jué, wèn yú mèng cháng jūn, mèng cháng jūn yuē: qín yǐ qiáng héng jiàn è yú zhū hóu, wáng wù xiào zhī.
是時,魏昭王與韓釐王奉周王之命,「合縱」伐秦,秦使白起將兵迎之,大戰於伊闕,斬首二十四萬,虜韓將公孫喜,取武遂地二百里;遂伐魏,取河東地四百里。昭襄王大喜,以七國皆稱王,不足為異,欲別立帝號,以示貴重,而嫌於獨尊,乃使人言於齊湣王曰:「今天下相王,莫知所歸,寡人意欲稱西帝,以主西方,尊齊為東帝,以主東方,平分天下,大王以為何如?」湣王意未決,問於孟嘗君,孟嘗君曰:「秦以強橫見惡於諸侯,王勿效之。」
yú yī yuè, qín fù qiǎn shǐ zhì qí, yuē gòng fá zhào, shì sū dài zì yàn fù zhì, mǐn wáng xiān yǐ bìng dì zhī shì, qǐng jiào yú dài, dài duì yuē: qín bù zhì dì yú tā guó, ér dú zhì yú qí, suǒ yǐ zūn qí yě. què zhī, zé fú qín zhī yì zhí shòu zhī, zé qǔ è yú zhū hóu. yuàn wáng shòu zhī ér wù chēng, shǐ qín chēng zhī, ér xī fāng zhī zhū hóu fèng zhī wáng nǎi chēng dì, yǐ wáng dōng fāng wèi wǎn yě. shǐ qín chēng zhī, ér zhū hóu è zhī, wáng yīn yǐ wèi qín zuì.
逾一月,秦復遣使至齊,約共伐趙,適蘇代自燕復至,湣王先以並帝之事,請教於代,代對曰:「秦不致帝於他國,而獨致於齊,所以尊齊也。卻之,則拂秦之意;直受之,則取惡於諸侯。願王受之而勿稱,使秦稱之,而西方之諸侯奉之;王乃稱帝,以王東方未晚也。使秦稱之,而諸侯惡之,王因以為秦罪。」
mǐn wáng yuē: jìng shòu jiào.
湣王曰:「敬受教。」
yòu wèn: qín yuē fá zhào, qí shì hé rú?
又問:「秦約伐趙,其事何如?」
sū dài yuē: bīng chū wú míng, shì gù bù chéng. zhào wú zuì ér fá zhī, de dì zé wèi qín lì, qí wú yǔ yān jīn sòng fāng wú dào, tiān xià hào wèi jié sòng, wáng yǔ qí fá zhào, bù rú fá sòng, dé qí dì kě shǒu, dé qí mín kě chén, ér yòu yǒu zhū bào zhī míng, cǐ tāng wǔ zhī jǔ yě.
蘇代曰:「兵出無名,事故不成。趙無罪而伐之,得地則為秦利,齊無與焉;今宋方無道,天下號為桀宋,王與其伐趙,不如伐宋,得其地可守,得其民可臣,而又有誅暴之名,此湯武之舉也。」
mǐn wáng dà yuè, nǎi shòu dì hào ér bù chēng, hòu dài qín shǐ, ér cí qí fá zhào zhī qǐng.
湣王大悅,乃受帝號而不稱,厚待秦使,而辭其伐趙之請。
qín zhāo xiāng wáng chēng dì cái èr yuè, wén qí réng chēng wáng, yì qù dì hào bù gǎn chēng.
秦昭襄王稱帝才二月,聞齊仍稱王,亦去帝號不敢稱。
huà fēn liǎng tóu, què shuō sòng kāng wáng nǎi sòng pì gōng pì bīng zhī zǐ, tī chéng zhī dì. qí mǔ mèng xú yǎn wáng lái tuō shēng, yīn míng yuē yǎn. shēng yǒu yì xiāng, shēn zhǎng jiǔ chǐ sì cùn, miàn kuò yī chǐ sān cùn, mù rú jù xīng, miàn yǒu shén guāng, lì néng qū shēn tiě gōu, yú zhōu xiǎn wáng sì shí yī nián, zhú qí xiōng tī chéng ér zì lì.
話分兩頭,卻說宋康王乃宋辟公辟兵之子,剔成之弟。其母夢徐偃王來托生,因名曰偃。生有異相,身長九尺四寸,面闊一尺三寸,目如巨星,面有神光,力能屈伸鐵鈎,於周顯王四十一年,逐其兄剔成而自立。
lì shí yī nián, guó rén tàn què cháo, dé tuì luǎn, zhōng yǒu xiǎo zhān, yǐ wèi yì shì, xiàn yú jūn yǎn. yǎn zhào tài shǐ zhàn zhī, tài shǐ bù guà zòu yuē: xiǎo ér shēng dà, cǐ fǎn ruò wèi qiáng, jué qǐ bà wáng zhī xiàng. yǎn xǐ yuē: sòng ruò shén yǐ, guǎ rén bù xìng zhī, gèng wàng hé rén? nǎi duō jiǎn zhuàng dīng, qīn zì xùn liàn, dé jìn bīng shí wàn yú, dōng fá qí, qǔ wǔ chéng nán bài chǔ, tà dì sān bǎi yú lǐ xī yòu bài wèi jūn, qǔ èr chéng miè téng, yǒu qí dì.
立十一年,國人探雀巢,得蛻卵,中有小鸇,以為異事,獻於君偃。偃召太史占之,太史布卦奏曰:「小而生大,此反弱為強,崛起霸王之象。」偃喜曰:「宋弱甚矣,寡人不興之,更望何人?」乃多檢壯丁,親自訓練,得勁兵十萬餘,東伐齊,取五城;南敗楚,拓地三百餘里;西又敗魏軍,取二城;滅滕,有其地。
yīn qiǎn shǐ tōng hǎo yú qín, qín yì qiǎn shǐ bào zhī, zì shì sòng hào qiáng guó, yǔ qí chǔ sān jìn xiāng bìng, yǎn suì chēng wèi sòng wáng, zì wèi tiān xià yīng xióng, wú yǔ wèi bǐ. yù sù jiù bà wáng zhī yè, měi lín cháo, zhé lìng qún chén qí hū wàn suì, táng shàng yī hū, táng xià yīng zhī, mén wài shì wèi yì jù yīng zhī, shēng wén shù lǐ.
因遣使通好於秦,秦亦遣使報之,自是宋號強國,與齊、楚、三晉相併,偃遂稱為宋王,自謂天下英雄,無與為比。欲速就霸王之業,每臨朝,輒令群臣齊呼萬歲,堂上一呼,堂下應之,門外侍衛亦俱應之,聲聞數里。
yòu yǐ gé náng shèng niú xuè, xuán yú gāo gān, wǎn gōng shè zhī, gōng qiáng shǐ jìn, shè tòu gé náng, xuè yǔ cóng kōng luàn sǎ, shǐ rén chuán yán yú shì yuē: wǒ wáng shè tiān de shèng. yù yǐ kǒng xià yuǎn rén.
又以革囊盛牛血,懸於高竿,挽弓射之,弓強矢勁,射透革囊,血雨從空亂灑,使人傳言於市曰:「我王射天得勝。」欲以恐嚇遠人。
yòu wèi zhǎng yè zhī yǐn, yǐ jiǔ qiáng guàn qún chén, ér yīn shǐ zuǒ yòu yǐ rè shuǐ dài jiǔ zì yǐn, qún chén liàng sù hóng zhě, jiē liáo dǎo dà zuì, bù néng chéng lǐ wéi kāng wáng xīng rán, zuǒ yòu xiàn yú zhě, jiē yuē: jūn wáng jiǔ liàng rú hǎi, yǐn qiān dàn bù zuì yě.
又為長夜之飲,以酒強灌群臣,而陰使左右以熱水代酒自飲,群臣量素洪者,皆潦倒大醉,不能成禮;惟康王惺然,左右獻諛者,皆曰:「君王酒量如海,飲千石不醉也。」
yòu duō qǔ fù rén wèi yín lè, yī yè yù shù shí nǚ, shǐ rén chuán yán: sòng wáng jīng shén jiān shù bǎi rén, cóng bù juàn dài. yǐ cǐ zì xuàn.
又多取婦人為淫樂,一夜御數十女,使人傳言:「宋王精神兼數百人,從不倦怠。」以此自炫。
yī rì, yóu fēng fù zhī xū, yù jiàn cǎi sāng fù shén měi, zhú qīng líng zhī tái yǐ wàng zhī, fǎng qí jiā, nǎi shè rén hán píng zhī qī xī shì yě. wáng shǐ rén yù píng yǐ yì, shǐ xiàn qí qī, píng yǔ qī yán zhī, wèn qí yuàn fǒu, xī shì zuò shī yǐ duì yuē:
一日,游封父之墟,遇見採桑婦甚美,築青陵之台以望之,訪其家,乃舍人韓憑之妻息氏也。王使人喻憑以意,使獻其妻,憑與妻言之,問其願否,息氏作詩以對曰:「
nán shān yǒu niǎo, běi shān zhāng luó,
南山有鳥,北山張羅,
niǎo zì gāo fēi, luó dāng nài hé?
鳥自高飛,羅當奈何?」
sòng wáng mù xī shì bù yǐ, shǐ rén jí qí jiā duó zhī, hán píng jiàn xī shì shēng chē ér qù, xīn zhōng bù rěn, suì zì shā. sòng wáng zhào xī shì gòng dēng qīng líng tái, wèi zhī yuē: wǒ sòng wáng yě, néng fù guì rén, yì néng shēng shā rén, kuàng rǔ fū yǐ sǐ, rǔ hé suǒ guī, ruò cóng guǎ rén, dāng lì wèi wáng hòu. xī shì fù zuò shī yǐ duì yuē:
宋王慕息氏不已,使人即其家奪之,韓憑見息氏升車而去,心中不忍,遂自殺。宋王召息氏共登青陵台,謂之曰:「我宋王也,能富貴人,亦能生殺人,況汝夫已死,汝何所歸,若從寡人,當立為王后。」息氏復作詩以對曰:「
niǎo yǒu cí xióng, bù zhú fèng huáng
鳥有雌雄,不逐鳳凰;
qiè shì shù rén, bù lè sòng wáng.
妾是庶人,不樂宋王。」
sòng wáng yuē: qīng jīn yǐ zhì cǐ, suī yù bù cóng guǎ rén, bù kě de yě! xī shì yuē: róng qiè mù yù gēng yī, bài cí gù fū zhī hún, rán hòu shì dài wáng jīn zhì ěr. sòng wáng xǔ zhī, xī shì mù yù gēng yī qì, wàng kōng zài bài, suì cóng tái shàng zì tóu yú dì, sòng wáng jí shǐ rén lǎn qí yī bù jí, shì zhī qì yǐ jué yǐ, jiǎn qí shēn pàn, yú qún dài dé shū yī fú, shū yún: sǐ hòu, qǐ cì yí gǔ yǔ hán píng hé zàng yī zhǒng, huáng quán gǎn dé!
宋王曰:「卿今已至此,雖欲不從寡人,不可得也!」息氏曰:「容妾沐浴更衣,拜辭故夫之魂,然後侍大王巾櫛耳。」宋王許之,息氏沐浴更衣訖,望空再拜,遂從台上自投於地,宋王急使人攬其衣不及,視之氣已絕矣,簡其身畔,於裙帶得書一幅,書云:「死後,乞賜遺骨與韓憑合葬一冢,黃泉感德!」
sòng wáng dà nù, gù wèi èr zhǒng, gé jué mái zhī, shǐ qí dōng xī xiāng wàng, ér bù xiāng qīn. mái hòu sān rì, sòng wáng hái guó, hū yī yè, yǒu wén zǐ mù shēng yú èr zhǒng zhī bàng, xún rì jiān mù zhǎng sān zhàng xǔ, qí zhī zì xiāng fù jié chéng lián lǐ, yǒu yuān yāng yī duì fēi jí yú zhī shàng, jiāo jǐng bēi míng, lǐ rén āi zhī yuē: cǐ hán píng fū fù zhī hún suǒ huà yě! suì míng qí shù yuē: xiāng sī shù. rán xiān yǒu shī tàn yún:
宋王大怒,故為二冢,隔絕埋之,使其東西相望,而不相親。埋後三日,宋王還國,忽一夜,有文梓木生於二冢之傍,旬日間木長三丈許,其枝自相附結成連理,有鴛鴦一對飛集於枝上,交頸悲鳴,里人哀之曰:「此韓憑夫婦之魂所化也!」遂名其樹曰:「相思樹。」髯仙有詩嘆云:
xiāng sī shù shàng liǎng yuān yāng, qiān gǔ qíng hún shì kě shāng!
相思樹上兩鴛鴦,千古情魂事可傷!
mò dào wēi qiáng néng duó zhì, fù rén zhí xìng kàng jūn wáng.
莫道威強能奪志,婦人執性抗君王。
qún chén jiàn sòng wáng bào nüè, duō yǒu jiàn zhě, sòng wáng bù shèng qí dú, nǎi zhì gōng shǐ yú zuò cè, fán jìn jiàn zhě, zhé yǐn gōng shè zhī, cháng yī rì jiān shè shā jǐng chéng dài wū gōng zǐ bó děng sān rén, zì shì jǔ cháo mò gǎn kāi kǒu, zhū hóu hào yuē jié sòng.
群臣見宋王暴虐,多有諫者,宋王不勝其瀆,乃置弓矢於座側,凡進諫者,輒引弓射之,嘗一日間射殺景成、戴烏、公子勃等三人,自是舉朝莫敢開口,諸侯號曰桀宋。
shí qí mǐn wáng yòng sū dài zhī shuō, qiǎn shǐ yú chǔ wèi, yuē gòng gōng sòng, sān fēn qí dì. bīng jì fā, qín zhāo wáng wén zhī, nù yuē: sòng xīn yǔ qín huān, ér qí fá zhī, guǎ rén bì jiù sòng, wú zài jì. qí mǐn wáng kǒng qín bīng jiù sòng, qiú yú sū dài. dài yuē: chén qǐng xī zhǐ qín bīng, yǐ suì wáng fá sòng zhī gōng. nǎi xī jiàn qín wáng yuē: qí jīn fá sòng yǐ, chén gǎn wèi dài wáng hè. qín wáng yuē: qí fá sòng, xiān shēng hé yǐ hè guǎ rén hū?. sū dài yuē: qí wáng zhī qiáng bào, wú yì yú sòng, jīn yuē chǔ wèi gōng sòng, qí shì bì qī chǔ wèi, chǔ wèi shòu qí qī bì xiàng xī ér shì qín, shì qín sǔn yī sòng yǐ ěr qí, ér zuò shōu chǔ wèi zhī èr guó yě, wáng hé bù lì yān, gǎn bù hè hū?
時齊湣王用蘇代之說,遣使於楚、魏,約共攻宋,三分其地。兵既發,秦昭王聞之,怒曰:「宋新與秦歡,而齊伐之,寡人必救宋,無再計。」齊湣王恐秦兵救宋,求於蘇代。代曰:「臣請西止秦兵,以遂王伐宋之功。」乃西見秦王曰:「齊今伐宋矣,臣敢為大王賀。」秦王曰:「齊伐宋,先生何以賀寡人乎?。」蘇代曰:「齊王之強暴,無異於宋,今約楚、魏攻宋,其勢必欺楚、魏,楚、魏受其欺必向西而事秦,是秦損一宋以餌齊,而坐收楚、魏之二國也,王何不利焉,敢不賀乎?」
qín wáng yuē: guǎ rén yù jiù sòng hé rú? dài dá yuē: jié sòng fàn tiān xià zhī gōng nù, tiān xià jiē xìng qí wáng, ér qín dú jiù zhī, zhòng nù qiě yí yú qín yǐ. qín wáng nǎi bà bīng bù jiù sòng.
秦王曰:「寡人慾救宋何如?」代答曰:「桀宋犯天下之公怒,天下皆幸其亡,而秦獨救之,眾怒且移於秦矣。」秦王乃罷兵不救宋。
qí shī xiān zhì sòng jiāo, chǔ wèi zhī bīng yì lù xù lái huì, qí jiāng hán niè chǔ jiāng táng mèi wèi jiāng máng mǎo, sān rén zuò yī chù shāng yì, táng mèi yuē: sòng wáng zhì dà qì jiāo, yí shì ruò yǐ yòu zhī. máng mǎo yuē: sòng wáng yín nüè, rén xīn lí yuàn, wǒ sān guó jiē yǒu sàng shī shī dì zhī chǐ, xuān chuán xí wén, bù qí zuì è, yǐ zhāo gù dì zhī mín, bì yǒu fǎn gē ér xiàng sòng zhě. hán niè yuē: èr jūn zhī yán jiē shì yě.
齊師先至宋郊,楚、魏之兵亦陸續來會,齊將韓聶、楚將唐昧、魏將芒卯,三人做一處商議,唐昧曰:「宋王志大氣驕,宜示弱以誘之。」芒卯曰:「宋王淫虐,人心離怨,我三國皆有喪師失地之恥,宣傳檄文,布其罪惡,以招故地之民,必有反戈而向宋者。」韓聶曰:「二君之言皆是也。」
nǎi wèi xí shù jié sòng shí dà zuì:
乃為檄數桀宋十大罪:
yī zhú xiōng cuàn wèi, dé guó bù zhèng
一、 逐兄篡位,得國不正;
èr miè téng jiān dì, shì qiáng líng ruò
二、 滅滕兼地,恃強凌弱;
sān hǎo gōng lè zhàn, qīn fàn dà guó
三、 好攻樂戰,侵犯大國;
sì gé náng shè tiān, dé zuì shàng dì
四、 革囊射天,得罪上帝;
wǔ zhǎng yè hān yǐn, bù xù guó zhèng
五、 長夜酣飲,不恤國政;
liù duó rén qī nǚ, yín dàng wú chǐ
六、 奪人妻女,淫蕩無恥;
qī shè shā jiàn chén, zhōng liáng jié shé
七、 射殺諫臣,忠良結舌;
bā jiàn nǐ wáng hào, wàng zì zūn dà
八、 僭擬王號,妄自尊大;
jiǔ dú mèi qiáng qín, jié yuàn lín guó
九、 獨媚強秦,結怨鄰國;
shí màn shén nüè mín, quán wú jūn dào.
十、 慢神虐民,全無君道。
xí wén dào chù, rén xīn sǒng jù, sān guó suǒ shī zhī dì, qí mín bù lè fù sòng, jiē zhú qí guān lì, dēng chéng zì shǒu, yǐ dài lái bīng. yú shì suǒ xiàng jiē jié, zhí bī suī yáng, sòng wáng yǎn dà yuè chē tú, qīn lǐng zhōng jūn, lí chéng shí lǐ jié yíng, yǐ fáng gōng tū.
檄文到處,人心聳懼,三國所失之地,其民不樂附宋,皆逐其官吏,登城自守,以待來兵。於是所向皆捷,直逼睢陽,宋王偃大閱車徒,親領中軍,離城十里結營,以防攻突。
hán niè xiān qiǎn bù xià jiāng lǘ qiū jiǎn, yǐ wǔ qiān rén tiāo zhàn, sòng bīng bù chū, lǘ qiū jiǎn shǐ jūn shì shēng hóng zhě shù rén, dēng chē cháo chē lǎng sòng jié sòng shí zuì, sòng wáng yǎn dà nù, mìng jiāng jūn lú màn chū dí, lüè zhàn shù hé, lǘ qiū jiǎn bài zǒu, lú màn zhuī zhī, jiǎn jǐn qì qí chē mǎ qì xiè, láng bèi ér bēn, sòng wáng yǎn dēng lěi, wàng jiàn qí shī yǐ bài, xǐ yuē: bài qí yī jūn, zé chǔ wèi jù sàng qì yǐ! nǎi xī shī chū zhàn, zhí bī qí yíng, hán niè yòu ràng yī zhèn, tuì èr shí lǐ xià zhài, què jiào táng mèi máng mǎo èr jūn zuǒ yòu qǔ lù, chāo chū sòng wáng dà yíng zhī hòu.
韓聶先遣部下將閭丘儉,以五千人挑戰,宋兵不出,閭丘儉使軍士聲洪者數人,登車巢車朗誦桀宋十罪,宋王偃大怒,命將軍盧曼出敵,略戰數合,閭丘儉敗走,盧曼追之,儉盡棄其車馬器械,狼狽而奔,宋王偃登壘,望見齊師已敗,喜曰:「敗齊一軍,則楚、魏俱喪氣矣!」乃悉師出戰,直逼齊營,韓聶又讓一陣,退二十里下寨,卻教唐昧、芒卯二軍左右取路,抄出宋王大營之後。
cì rì, sòng wáng yǎn zhī dào qí bīng yǐ bù néng zhàn, bá zhài dōu jìn, zhí gōng qí yíng, lǘ qiū jiǎn dǎ zhe hán niè qí hào, liè zhèn xiāng chí, zì chén zhì wǔ, hé zhàn sān shí yú cì, sòng wáng guǒ rán yīng yǒng, shǒu zhǎn qí jiāng èr shí yú yuán, bīng shì sǐ zhě bǎi yú rén, sòng jiāng lú màn yì sǐ yú zhèn, lǘ qiū jiǎn fù dà bài ér bēn, wěi qì chē zhàng qì xiè wú shù, sòng bīng zhēng xiān lüè qǔ, hū yǒu tàn zǐ bào dào: dí bīng xí gōng suī yáng chéng shén jí, tàn shì chǔ wèi èr guó jūn mǎ. sòng wáng dà nù, máng jiào zhěng duì huí jūn.
次日,宋王偃只道齊兵已不能戰,拔寨都進,直攻齊營,閭丘儉打著韓聶旗號,列陣相持,自辰至午,合戰三十餘次,宋王果然英勇,手斬齊將二十餘員,兵士死者百餘人,宋將盧曼亦死於陣,閭丘儉復大敗而奔,委棄車仗器械無數,宋兵爭先掠取,忽有探子報道:「敵兵襲攻睢陽城甚急,探是楚、魏二國軍馬。」宋王大怒,忙教整隊回軍。
xíng bù shàng wǔ lǐ, cì xié lǐ yī jūn tū chū, dà jiào: qí guó shàng jiāng hán niè zài cǐ, wú dào hūn jūn, hái bù sù jiàng? sòng wáng zuǒ yòu jiāng dài zhí qū zhì gāo, shuāng chē qí chū, hán niè dà zhǎn shén wēi, xiān jiāng qū zhì gāo zhǎn yú chē xià, dài zhí bù gǎn jiāo fēng, bǎo hù sòng wáng, qiě zhàn qiě zǒu, huí zhì suī yáng chéng xià, shǒu jiāng gōng sūn bá rèn dé zì jiā jūn mǎ, kāi mén fàng rù, sān guó hé bīng gōng dǎ, zhòu yè bù xī.
行不上五里,刺斜里一軍突出,大叫:「齊國上將韓聶在此,無道昏君,還不速降?」宋王左右將戴直、屈志高,雙車齊出,韓聶大展神威,先將屈志高斬於車下,戴直不敢交鋒,保護宋王,且戰且走,回至睢陽城下,守將公孫拔認得自家軍馬,開門放入,三國合兵攻打,晝夜不息。
hū jiàn chén tóu qǐ chù, yòu yǒu dà jūn dào lái, nǎi shì qí mǐn wáng kǒng hán niè bù néng chéng gōng, qīn shuài dà jiāng wáng zhú tài shǐ jiǎo děng, yǐn shēng jūn sān wàn qián lái, jūn shì yì zhuàng. sòng jūn zhī qí wáng qīn zì lǐng bīng, rén rén sàng dǎn, gè gè huī xīn, yòu jiān sòng wáng bù xù shì zú, zhòu yè qū lǜ nán nǚ shǒu liǎo, jué wú ēn shǎng, yuàn shēng jí jí. dài zhí yán yú wáng yǎn yuē: dí shì chāng kuáng, rén xīn yǐ biàn, dài wáng bù rú qì chéng, quán bì hé nán, gèng tú huī fù.
忽見塵頭起處,又有大軍到來,乃是齊湣王恐韓聶不能成功,親帥大將王蠋、太史敫等,引生軍三萬前來,軍勢益壯。宋軍知齊王親自領兵,人人喪膽,個個灰心,又兼宋王不恤士卒,晝夜驅率男女守瞭,絕無恩賞,怨聲籍籍。戴直言於王偃曰:「敵勢猖狂,人心已變,大王不如棄城,權避河南,更圖恢復。」
sòng wáng cǐ shí yī piàn tú wáng dìng bà zhī xīn, huà wèi qiū shuǐ, tàn xī le yī huí, yǔ dài zhí bàn yè qì chéng ér dùn, gōng sūn bá suì shù qǐ jiàng qí, yíng mǐn wáng rù chéng. mǐn wáng ān fǔ bǎi xìng, yī miàn lìng zhū jūn zhuī zhú sòng wáng.
宋王此時一片圖王定霸之心,化為秋水,嘆息了一回,與戴直半夜棄城而遁,公孫拔遂豎起降旗,迎湣王入城。湣王安撫百姓,一面令諸軍追逐宋王。
sòng wáng zǒu zhì wēn yì, wèi zhuī bīng suǒ jí, xiān qín dài zhí zhǎn zhī, sòng wáng zì tóu yú shén nóng jiàn zhōng bù sǐ, bèi jūn shì qiān chū zhǎn shǒu, chuán sòng suī yáng. qí chǔ wèi suì gòng miè sòng guó, sān fēn qí dì.
宋王走至溫邑,為追兵所及,先擒戴直斬之,宋王自投於神農澗中不死,被軍士牽出斬首,傳送睢陽。齊、楚、魏遂共滅宋國,三分其地。
chǔ wèi zhī bīng jì sàn, mǐn wáng yuē: fá sòng zhī yì, qí lì wèi duō, chǔ wèi ān dé shòu dì! suì yǐn bīng xián méi wěi táng mèi zhī hòu, xí bài chǔ shī yú zhòng qiū, chéng shèng zhú běi, jǐn shōu qǔ huái běi zhī dì, yòu xī qīn sān jìn, lǚ bài qí jūn. chǔ wèi hèn mǐn wáng zhī fù yuē, guǒ jiē qiǎn shǐ fù qín, qín fǎn yǐ wèi sū dài zhī gōng yǐ.
楚、魏之兵既散,湣王曰:「伐宋之役,齊力為多,楚、魏安得受地!」遂引兵銜枚尾唐昧之後,襲敗楚師於重丘,乘勝逐北,盡收取淮北之地,又西侵三晉,屢敗其軍。楚、魏恨湣王之負約,果皆遣使附秦,秦反以為蘇代之功矣。
mǐn wáng jì jiān yǒu sòng dì, qì yì jiāo zì, shǐ bì chén yí wéi wǎng hé wèi lǔ zōu sān guó zhī jūn, yào tā chēng chén rù cháo. sān guó jù qí qīn fá, bù gǎn bù cóng, mǐn wáng yuē: guǎ rén cán yàn miè sòng, pì dì qiān lǐ, bài liáng gē chǔ, wēi jiā zhū hóu. lǔ wèi jǐn yǐ chēng chén, sì shàng wú bù kǒng jù, dàn wǎn tí yī lǚ jiān bìng èr zhōu, qiān jiǔ dǐng yú lín zī, zhèng hào tiān zǐ, yǐ lìng tiān xià, shuí gǎn wéi zhě?
湣王既兼有宋地,氣益驕恣,使嬖臣夷維往合衛、魯、鄒三國之君,要他稱臣入朝。三國懼其侵伐,不敢不從,湣王曰:「寡人殘燕滅宋,闢地千里,敗梁割楚,威加諸侯。魯、衛盡已稱臣,泗上無不恐懼,旦晚提一旅兼併二周,遷九鼎於臨淄,正號天子,以令天下,誰敢違者?」
mèng cháng jūn tián wén jiàn yuē: sòng wáng yǎn wéi jiāo, gù qí dé ér chéng zhī yuàn dài wáng yǐ sòng wèi jiè. fū zhōu suī wēi ruò, rán hào wèi gòng zhǔ, qī guó gōng zhàn, bù gǎn jí zhōu, wèi qí míng yě. dài wáng qián qù dì hào bù chēng, tiān xià yǐ cǐ duō qí zhī ràng. jīn hū méng dài zhōu zhī zhì, kǒng fēi qí fú.
孟嘗君田文諫曰:「宋王偃惟驕,故齊得而乘之;願大王以宋為戒。夫周雖微弱,然號為共主,七國攻戰,不敢及周,畏其名也。大王前去帝號不稱,天下以此多齊之讓。今忽萌代周之志,恐非齊福。」
mǐn wáng yuē: tāng fàng jié, wǔ wáng fá zhòu, jié zhòu fēi qí zhǔ hū? guǎ rén hé bù rú tāng wǔ? xī zi fēi yī yǐn tài gōng ěr! yú shì fù shōu mèng cháng jūn xiāng yìn, mèng cháng jūn jù zhū, nǎi yǔ qí bīn kè zǒu dà liáng, yī gōng zǐ wú jì yǐ jū.
湣王曰:「湯放桀,武王伐紂,桀、紂非其主乎?寡人何不如湯、武?惜子非伊尹、太公耳!」於是復收孟嘗君相印,孟嘗君懼誅,乃與其賓客走大梁,依公子無忌以居。
nà gōng zǐ wú jì nǎi shì wèi zhāo wáng zhī shǎo zǐ, wèi rén qiān gōng hǎo shì, jiē rén wéi kǒng bù jí.
那公子無忌乃是魏昭王之少子,為人謙恭好士,接人惟恐不及。
cháng cháo shàn, yǒu yī jiū wèi yào suǒ zhú, jí tóu àn xià, wú jì bì zhī, shì yào qù, nǎi zòng jiū, shuí zhī yào yǐn yú wū jǐ, jiàn jiū fēi chū, zhú ér shí zhī, wú jì zì jiù yuē: cǐ jiū bì huàn ér tóu wǒ, nǎi jìng wèi yào suǒ shā, shì wǒ fù cǐ jiū yě. jìng rì bù jìn shàn, lìng zuǒ yòu bǔ yào. gòng dé bǎi yú tóu, gè zhì yī lóng yǐ xiàn, wú jì yuē: shā jiū zhě zhǐ yī yào, wú hé kě lěi jí tā qín. nǎi àn jiàn yú lóng shàng, zhù yuē: bù shí jiū zhě, xiàng wǒ bēi míng, wǒ zé fàng rǔ. qún yào jiē bēi míng, dú zhì yī lóng, qí yào dī tóu bù gǎn yǎng shì, nǎi qǔ ér shā zhī, suì kāi lóng fàng qí yú yào, wén zhě tàn yuē: wèi gōng zǐ bù rěn fù yī jiū, rěn fù rén hū?
嘗朝膳,有一鳩為鷂所逐,急投案下,無忌蔽之,視鷂去,乃縱鳩,誰知鷂隱於屋脊,見鳩飛出,逐而食之,無忌自咎曰:「此鳩避患而投我,乃竟為鷂所殺,是我負此鳩也。」竟日不進膳,令左右捕鷂。共得百餘頭,各置一籠以獻,無忌曰:「殺鳩者止一鷂,吾何可累及他禽。」乃按劍於籠上,祝曰:「不食鳩者,向我悲鳴,我則放汝。」群鷂皆悲鳴,獨至一籠,其鷂低頭不敢仰視,乃取而殺之,遂開籠放其餘鷂,聞者嘆曰:「魏公子不忍負一鳩,忍負人乎?」
yóu shì shì wú xián yú, guī zhī rú shì, shí kè yì sān qiān yú rén, yǔ mèng cháng jūn píng yuán jūn xiāng yà.
由是士無賢愚,歸之如市,食客亦三千餘人,與孟嘗君、平原君相亞。
wèi yǒu yǐn shì, xìng hóu míng yíng, nián qī shí yú, jiā pín, wèi dà liáng yí mén jiān zhě, wú jì wén qí sù xíng xiū jié, qiě hào qí jì, lǐ zhōng zūn jìng zhī, hào wèi hóu shēng, yú shì jià chē wǎng bài, yǐ huáng jīn èr shí yì wèi zhì. hóu shēng xiè yuē: yíng ān pín zì shǒu, bù wàng shòu rén yī qián, jīn qiě lǎo yǐ, níng wèi gōng zǐ ér gǎi jié hū? wú jì bù néng qiáng, yù zūn lǐ zhī, yǐ shì bīn kè, nǎi zhì jiǔ dà huì.
魏有隱士,姓侯名贏,年七十餘,家貧,為大梁夷門監者,無忌聞其素行修潔,且好奇計,里中尊敬之,號為侯生,於是駕車往拜,以黃金二十鎰為贄。侯生謝曰:「贏安貧自守,不妄受人一錢,今且老矣,寧為公子而改節乎?」無忌不能強,欲尊禮之,以示賓客,乃置酒大會。
shì rì, wèi zōng shì jiāng xiāng zhū guì kè bì jí táng zhōng, zuò dìng, dú xū zuǒ dì yī xí, wú jì mìng jià qīn wǎng yí mén, yíng hóu shēng fù huì, hóu shēng dēng chē, wú jì yī zhī shàng zuò, shēng lüè bù qiān xùn, wú jì zhí pèi zài bàng, yì shén gōng jìng. hóu shēng yòu wèi wú jì yuē: chén yǒu kè zhū hài, zài shì tú zhōng, yù wǎng kàn zhī, gōng zǐ néng wǎng jià tóng yī wǎng fǒu? wú jì yuē: yuàn yǔ xiān shēng xié wǎng. jí mìng yǐn chē wǎng dào rù shì, jí tú mén, hóu shēng yuē: gōng zǐ zàn zhǐ chē zhōng, lǎo hàn jiāng xià kàn wú kè. hóu shēng xià chē, rù hài jiā, yǔ hài duì zuò ròu àn qián, xù yǔ yí shí, hóu shēng shí shí nì shì gōng zǐ, gōng zǐ yán sè yù hé, lüè wú juàn dài. shí cóng qí shù shí yú, jiàn hóu shēng xù yǔ bù xiū, yàn zhī, duō yǒu qiè mà zhě, hóu shēng yì wén zhī, dú shì gōng zǐ sè zhōng bù biàn, nǎi yǔ zhū hài bié, fù dēng chē, shàng zuò rú gù. wú jì yǐ wǔ pái chū mén, bǐ huí fǔ yǐ shēn wèi yǐ.
是日,魏宗室將相諸貴客畢集堂中,坐定,獨虛左第一席,無忌命駕親往夷門,迎侯生赴會,侯生登車,無忌揖之上坐,生略不謙遜,無忌執轡在傍,意甚恭敬。侯生又謂無忌曰:「臣有客朱亥,在市屠中,欲往看之,公子能枉駕同一往否?」無忌曰:「願與先生偕往。」即命引車枉道入市,及屠門,侯生曰:「公子暫止車中,老漢將下看吾客。」侯生下車,入亥家,與亥對坐肉案前,絮語移時,侯生時時睨視公子,公子顏色愈和,略無倦怠。時從騎數十餘,見侯生絮語不休,厭之,多有竊罵者,侯生亦聞之,獨視公子色終不變,乃與朱亥別,復登車,上坐如故。無忌以午牌出門,比回府已申未矣。
zhū guì kè jiàn gōng zǐ qīn wǎng yíng kè, xū zuǒ yǐ dài, zhèng bù zhī shén chù yǒu míng de yóu shì, hé fāng dà guó de shǐ chén, jù bàn xià yī piàn jìng xīn cì hou, jí jiǔ bù jiàn dào, gè gè xīn fán yì lǎn, hū wén bào shuō: gōng zǐ yíng kè yǐ zhì. zhòng guì kè jìng xīn fù méng, jù qǐ zuò chū yíng, zhēng yǎn xiāng kàn, jí kè dào, nǎi yī bái xū lǎo zhě, yì guān bì lòu, wú bù hài rán.
諸貴客見公子親往迎客,虛左以待,正不知甚處有名的游士,何方大國的使臣,俱辦下一片敬心伺候,及久不見到,各各心煩意懶,忽聞報說:「公子迎客已至。」眾貴客敬心復萌,俱起坐出迎,睜眼相看,及客到,乃一白須老者,衣冠敝陋,無不駭然。
wú jì yǐn hóu shēng biàn gào bīn kè, zhū guì kè wén shì yí mén jiān zhě, yì shū bù yǐ wèi rán, wú jì yī hóu shēng jiù shǒu xí, hóu shēng yì bù qiān ràng, jiǔ zhì bàn hān, wú jì shǒu pěng jīn zhī wèi shòu yú hóu shēng zhī qián, hóu shēng jiē zhī zài shǒu, wèi wú jì yuē: chén nǎi yí mén bào guān lì yě, gōng zǐ wǎng jià xià rǔ, jiǔ lì shì zhōng, háo wú dài sè, yòu zūn chén yú zhū guì zhī shàng, yú chén shì wèi guò fēn, rán suǒ yǐ wèi cǐ, yù chéng gōng zǐ xià shì zhī míng ěr. zhū guì bīn jiē qiè xiào.
無忌引侯生遍告賓客,諸貴客聞是夷門監者,意殊不以為然,無忌揖侯生就首席,侯生亦不謙讓,酒至半酣,無忌手捧金卮為壽於侯生之前,侯生接卮在手,謂無忌曰:「臣乃夷門抱關吏也,公子枉駕下辱,久立市中,毫無怠色,又尊臣於諸貴之上,於臣似為過分,然所以為此,欲成公子下士之名耳。」諸貴賓皆竊笑。
xí sàn, hóu shēng suì wèi gōng zǐ shàng kè, hóu shēng yīn jiàn zhū hài zhī xián, wú jì shù wǎng hòu jiàn, zhū hài jué bù dá bài, wú jì yì bù yǐ wèi guài.
席散,侯生遂為公子上客,侯生因薦朱亥之賢,無忌數往候見,朱亥絕不答拜,無忌亦不以為怪。
qí zhé jié xià shì rú cǐ.
其折節下士如此。
jīn rì mèng cháng jūn zhì wèi, dú yī wú jì, zhèng hé zhù gǔ yǔ: tóng shēng xiāng yīng, tóng qì xiāng qiú bā gè zì, zì rán qíng tóu yì hé. mèng cháng jūn yuán yǔ zhào píng yuán jūn gōng zǐ shèng jiāo hòu, yīn shǐ wú jì jié jiāo yú zhào shèng, wú jì jiāng qīn zǐ jià yú píng yuán jūn wèi fū rén, yú shì wèi zhào tōng hǎo, ér mèng cháng jūn jū jiān wèi zhòng.
今日孟嘗君至魏,獨依無忌,正合著古語:「同聲相應,同氣相求」八個字,自然情投意合。孟嘗君原與趙平原君公子勝交厚,因使無忌結交於趙勝,無忌將親姊嫁於平原君為夫人,於是魏、趙通好,而孟嘗君居間為重。
qí mǐn wáng zì mèng cháng jūn qù hòu, yì zì jiāo jīn, rì yè móu dài zhōu wèi tiān zǐ.
齊湣王自孟嘗君去後,益自驕矜,日夜謀代周為天子。
shí qí jìng duō guài yì: tiān yù xuè, fāng shù bǎi lǐ, zhān rén yī, xīng chòu nán dāng yòu dì chè shù zhàng, quán shuǐ yǒng chū yòu yǒu rén dāng guān ér kū, dàn wén qí shēng, bù jiàn qí xíng. yóu shì bǎi xìng huáng huáng, zhāo bù bǎo xī, dài fū hú xuǎn chén jǔ xiān hòu jìn jiàn, qiě qǐng zhào hái mèng cháng jūn. mǐn wáng nù ér shā zhī, chén shī yú tōng qú, yǐ dù jiàn zhě, yú shì wáng zhú tài shǐ jiǎo děng, jiē xiè bìng qì zhí, guī yǐn xiāng lǐ. bù zhī mǐn wáng rú hé jié guǒ? qiě kàn xià huí fēn jiě.
時齊境多怪異:天雨血,方數百里,沾人衣,腥臭難當;又地坼數丈,泉水湧出;又有人當關而哭,但聞其聲,不見其形。由是百姓惶惶,朝不保夕,大夫狐咺、陳舉先後進諫,且請召還孟嘗君。湣王怒而殺之,陳屍於通衢,以杜諫者,於是王蠋、太史敫等,皆謝病棄職,歸隱鄉里。不知湣王如何結果?且看下回分解。