strong qǔ wò chéng luán yíng miè zú qiě yú mén qǐ liáng sǐ zhàn strong
曲沃城欒盈滅族 且於門杞梁死戰
què shuō fàn gài suī qiǎn qí zi fàn yāng wǎng yíng wèi shū, wèi zhī nì shùn rú hé, xīn zhōng wěi jué bù xià, qīn zì dēng chéng ér wàng, jiàn yī cù chē tú, zì xī běi fāng jí qū ér zhì, qí zi yǔ wèi shū tóng zài yī chē zhī shàng, xǐ yuē: luán shì gū yǐ. jí kāi gōng mén nà zhī.
卻說范匄雖遣其子范鞅往迎魏舒,未知逆順如何,心中委決不下,親自登城而望,見一簇車徒,自西北方疾驅而至,其子與魏舒同在一車之上,喜曰:「欒氏孤矣。」即開宮門納之。
wèi shū yǔ fàn gài xiāng jiàn, wū zì yán sè bù dìng. gài zhí qí shǒu yuē: wài rén bù liàng, pō yán jiāng jūn yǒu sī yú luán shì, gài gù zhī jiāng jūn zhī bù rán yě. ruò néng gòng miè luán shì zhě, dāng yǐ qǔ wò xiāng láo! shū cǐ shí yǐ luò fàn shì láo lóng zhī nèi, zhǐ de wěi wěi wéi mìng, suì tóng yè píng gōng, gòng shāng yì yīng dí zhī jì. xū yú, zhào wǔ xún sī zhì shuò hán wú jì hán qǐ qí wǔ yáng shé chì yáng shé xī zhāng mèng tì zhū chén, lù xù ér zhì, jiē dài yǒu chē tú, jūn shì yì shèng.
魏舒與范匄相見,兀自顏色不定。匄執其手曰:「外人不諒,頗言將軍有私於欒氏,匄固知將軍之不然也。若能共滅欒氏者,當以曲沃相勞!」舒此時已落范氏牢籠之內,只得唯唯惟命,遂同謁平公,共商議應敵之計。須臾,趙武、荀虒、智朔、韓無忌、韓起、祁午、羊舌赤、羊舌肹、張孟趯諸臣,陸續而至,皆帶有車徒,軍勢益盛。
gù gōng zhǐ yǒu qián hòu liǎng mén, jù yǒu zhòng guān. fàn gài shǐ zhào xún liǎng jiā zhī jūn, xié shǒu nán guān èr chóng, hán wú jì xiōng dì, xié shǒu běi guān èr chóng, qí wǔ zhū rén, zhōu wéi xún jǐng. gài yǔ yāng fù zǐ, bù lí píng gōng zuǒ yòu.
固宮止有前後兩門,俱有重關。范匄使趙、荀兩家之軍,協守南關二重,韓無忌兄弟,協守北關二重,祁午諸人,周圍巡儆。匄與鞅父子,不離平公左右。
luán yíng yǐ rù jiàng chéng, bù jiàn wèi shū lái yíng, xīn nèi huái yí, nǎi tún yú shì kǒu, shǐ rén shào tàn, huí bào: jìn hóu yǐ wǎng gù gōng, bǎi guān jiē cóng, wèi shì yì qù yǐ! luán yíng dà nù yuē: shū qī wǒ, ruò xiāng jiàn, dāng shǒu rèn zhī! jí fǔ dū róng zhī bèi yuē: yòng xīn wǎng gōng gù gōng, fù guì yǔ zi gòng yě! dū róng yuē: róng yuàn fēn bīng yī bàn, dú gōng nán guān, ēn zhǔ lǜ zhū jiāng gōng běi guān, qiě kàn shuí rén xiān rù?
欒盈已入絳城,不見魏舒來迎,心內懷疑,乃屯於市口,使人哨探,回報:「晉侯已往固宮,百官皆從,魏氏亦去矣!」欒盈大怒曰:「舒欺我,若相見,當手刃之!」即撫督戎之背曰:「用心往攻固宮,富貴與子共也!」督戎曰:「戎願分兵一半,獨攻南關,恩主率諸將攻北關,且看誰人先入?」
cǐ shí zhí chuò guō zuì suī zé yǔ yíng tóng shì, rán zhōu chuò xíng kuǎi què shì luán yíng dài wǎng qí guó qù de, qí hóu zuò xìng le tā, chuò zuì měi shòu qí xī luò, sú yǔ yún: guài shù guài yā chā, chuò zuì yǔ zhōu xíng èr jiāng yǒu xiē xīn bìng, yuán yuán běn běn wèi miǎn qiān nù dào luán yíng shēn shàng. kuàng luán yíng kǒu kǒu shēng shēng zhǐ kuā dū róng zhī yǒng, bìng wú fǔ yǎng chuò zuì zhī yì, chuò zuì zěn kěn bǎ rè qì qù ā tā lěng miàn, yě yǒu zuò guān chéng bài de yì sī, bù kěn shí fèn chū lì. luán yíng suǒ kào, zhǐ shì dū róng yī rén.
此時殖綽、郭最雖則與盈同事,然州綽、邢蒯卻是欒盈帶往齊國去的,齊侯作興了他,綽、最每受其奚落,俗語云:「怪樹怪丫叉」,綽、最與州、邢二將有些心病,原原本本未免遷怒到欒盈身上。況欒盈口口聲聲只夸督戎之勇,並無俯仰綽、最之意,綽、最怎肯把熱氣去呵他冷麵,也有坐觀成敗的意思,不肯十分出力。欒盈所靠,只是督戎一人。
dāng xià dū róng shǒu tí shuāng jǐ, chéng chē jìng wǎng gù gōng, yào qǔ nán guān. zài guān wài yuè kàn xíng shì, yī chí yī zhòu, wēi fēng lǐn lǐn, shā qì téng téng, fēn míng shì yī wèi hēi shà shén xià jiàng. jìn jūn sù wén qí yǒng míng, jiàn zhī wú bù dǎn luò, zhào wǔ zé zé tàn xiàn bù yǐ. wǔ bù xià yǒu liǎng yuán xiāo jiāng, jiào zuò jiě yōng jiě sù xiōng dì èr rén, jiē shǐ zhǎng qiāng, jūn zhōng yǒu míng. wén zhǔ jiāng tàn xiàn, xīn zhōng bù fú yuē: dū róng suī yǒng, fēi yǒu sān tóu liù bì, mǒu dì xiōng bù chuǎi, yù yǐn yī zhī bīng xià guān, dìng yào huó zhuō nà sī xiàn gōng. zhào wǔ yuē: rǔ xū zǐ xì, bù kě qīng dí!
當下督戎手提雙戟,乘車徑往固宮,要取南關。在關外閱看形勢,一馳一驟,威風凜凜,殺氣騰騰,分明似一位黑煞神下降。晉軍素聞其勇名,見之無不膽落,趙武嘖嘖嘆羨不已。武部下有兩員驍將,叫做解雍、解肅兄弟二人,皆使長槍,軍中有名。聞主將嘆羨,心中不服曰:「督戎雖勇,非有三頭六臂,某弟兄不揣,欲引一枝兵下關,定要活捉那廝獻功。」趙武曰:「汝須仔細,不可輕敵!」
èr jiāng zhuāng shù qí zhěng, fēi chē chū guān, gé qiàn dà jiào: lái jiāng shì dū jiāng jūn fǒu. kě xī nǐ rú cǐ yīng yǒng, què gēn
二將裝束齊整,飛車出關,隔塹大叫:「來將是督將軍否。可惜你如此英勇,卻跟
suí pàn chén, zǎo zǎo guī shùn, yóu kě fǎn huò wèi fú? dū róng wén jiào dà nù, hē jiào jūn shì tián qiàn ér dù, jūn shì fāng fù tǔ yùn shí, dū róng xìng jí, jiāng shuāng jǐ àn dì, jǐn lì yī yuè, zǎo tiào guò qiàn běi.
隨叛臣,早早歸順,猶可反禍為福?」督戎聞叫大怒,喝教軍士填塹而渡,軍士方負土運石,督戎性急,將雙戟按地,盡力一躍,早跳過塹北。
èr jiě dào chī le yī jīng, tǐng qiāng lái zhàn dū róng, dū róng wǔ jǐ xiāng yíng, quán wú jù qiè, jiě yōng de jià mǎ, zǎo bèi dū róng yī jǐ dǎ qù, zhé le bèi jǐ, chē bù néng dòng, lián jiě sù de jià mǎ, sī míng qǐ lái, yě bù xíng zǒu, èr jiě qī tā dān shēn, tiào xià chē lái bù zhàn, dū róng liǎng zhī dà jǐ, yī zuǒ yī yòu, shǐ de hū hū de xiǎng, jiě sù yī qiāng cì lái, dū róng yī jǐ lā qù, jǐ shì qù zhòng, bàng de yī shēng, nà zhī qiāng zhé wèi liǎng duàn, jiě sù piē le qiāng gǎn biàn zǒu, jiě yōng yě zhe le máng, shǒu zhōng chí màn, bèi dū róng yī jǐ cì dào, biàn qù zhuī gǎn jiě sù, jiě sù shàn zǒu, jìng bēn běi guān, zhuì chéng ér shàng, dū róng gǎn bù zhe, tuì zhuǎn lái yào jié guǒ jiě yōng, yǐ bèi jūn jiāng jiù rù guān qù le.
二解倒吃了一驚,挺槍來戰督戎,督戎舞戟相迎,全無懼怯,解雍的駕馬,早被督戎一戟打去,折了背脊,車不能動,連解肅的駕馬,嘶鳴起來,也不行走,二解欺他單身,跳下車來步戰,督戎兩枝大戟,一左一右,使得呼呼的響,解肅一槍刺來,督戎一戟拉去,戟勢去重,磅的一聲,那枝槍折為兩段,解肅撇了槍桿便走,解雍也著了忙,手中遲慢,被督戎一戟刺倒,便去追趕解肅,解肅善走,徑奔北關,縋城而上,督戎趕不著,退轉來要結果解雍,已被軍將救入關去了。
dū róng qì fèn fèn de, dú zì tǐng jǐ ér lì, jiào dào: yǒu běn shì de, duō zhe jǐ gè chū lái, yī zǒng sī shā, shěng de fèi le gōng fū! guān shàng wú rén gǎn yīng, dū róng shǒu le yī huì, réng huí běn yíng, fēn fù jūn shì, dǎ diǎn míng rì gōng guān. shì yè jiě yōng shāng zhòng ér sǐ, zhào wǔ tòng xī bù yǐ, jiě sù yuē: míng rì xiǎo jiāng zài jué yī zhàn, shì bào xiōng chóu, suī sǐ bù hèn!
督戎氣忿忿的,獨自挺戟而立,叫道:「有本事的,多著幾個出來,一總廝殺,省得費了工夫!」關上無人敢應,督戎守了一會,仍回本營,吩咐軍士,打點明日攻關。是夜解雍傷重而死,趙武痛惜不已,解肅曰:「明日小將再決一戰,誓報兄仇,雖死不恨!」
xún sī yuē: wǒ bù xià yǒu lǎo jiāng móu dēng, tā yǒu èr zi móu gāng móu jìn, jù yǒu qiān jīn zhī lì, jiàn zài jìn hóu huī xià shì wèi, jīn yè shǐ móu dēng huàn lái, míng rì tóng jiě jiāng jūn chū zhàn, sān rén zhàn yī gè, nán dào yòu shū yǔ tā! zhào wǔ yuē: rú cǐ shén hǎo! xún sī zì qù fēn fù móu dēng qù le.
荀虒曰:「我部下有老將牟登,他有二子牟剛、牟勁,俱有千斤之力,見在晉侯麾下侍衛,今夜使牟登喚來,明日同解將軍出戰,三人戰一個,難道又輸與他!」趙武曰:「如此甚好!」荀虒自去吩咐牟登去了。
cì zǎo, móu gāng móu jìn jù dào, zhào wǔ kàn zhī, guǒ rán shēn cái kuí wěi, qì xiàng zhēng níng, wèi láo le yī fān, mìng jiě sù yī tóng xià guān, nà biān dū róng zǎo bǎ kēng qiàn tián píng, zhí bī guān xià nuò zhàn zhè lǐ sān yuán měng jiāng, kāi guān ér chū. dū róng dà jiào: bù pà sǐ de dōu lái! sān jiāng bìng bù dǎ huà, yī zhī zhǎng qiāng, liǎng bǐng dà dāo, yī qí dōu bēn dū róng.
次早,牟剛、牟勁俱到,趙武看之,果然身材魁偉,氣象猙獰,慰勞了一番,命解肅一同下關,那邊督戎早把坑塹填平,直逼關下搦戰;這裡三員猛將,開關而出。督戎大叫:「不怕死的都來!」三將並不打話,一枝長槍,兩柄大刀,一齊都奔督戎。
dū róng quán wú jù qiè, shā de xìng qǐ, tiào xià chē lái, jiāng shuāng jǐ fēi wǔ, jǐn zhe qì lì, luò jǐ qù chù, biàn yǒu qiān jūn zhī zhòng, móu jìn chē zhóu, bèi dū róng dǎ zhé, zhǐ de yě tiào xià chē lái, zhe le dū róng yī jǐ, dǎ dé xī làn, móu gāng dà nù, pàn mìng shàng qián, zěn nài jǐ fēng rú jiàn, méi chù jìn bù. lǎo jiāng móu dēng, hē jiào: qiě xiē! guān shàng míng qǐ jīn lái, móu dēng qīn zì chū guān, jiē yīng móu gāng jiě sù jìn qù, dū róng jiào jūn shì gōng guān, guān shàng shǐ shí rú yǔ, jūn shì duō yǒu shāng sǔn, wéi dū róng bù dòng fēn háo, zhēn yǒng jiāng yě.
督戎全無懼怯,殺得性起,跳下車來,將雙戟飛舞,盡著氣力,落戟去處,便有千鈞之重,牟勁車軸,被督戎打折,只得也跳下車來,著了督戎一戟,打得稀爛,牟剛大怒,拚命上前,怎奈戟風如箭,沒處進步。老將牟登,喝叫:「且歇!」關上鳴起金來,牟登親自出關,接應牟剛、解肅進去,督戎教軍士攻關,關上矢石如雨,軍士多有傷損,惟督戎不動分毫,真勇將也。
zhào wǔ yǔ xún sī lián bài èr zhèn, qiǎn rén gào jí yú fàn gài. fàn gài yuē: yī dū róng shèng tā bù dé, ān néng píng luán shì hū! shì yè bǐng zhú ér zuò, mèn mèn bù yǐ.
趙武與荀虒連敗二陣,遣人告急於范匄。范匄曰:「一督戎勝他不得,安能平欒氏乎!」是夜秉燭而坐,悶悶不已。
yǒu yī lì rén shì cè, kòu shǒu ér wèn yuē: yuán shuài xīn huái yù yù, mò fēi yōu dū róng fǒu! fàn gài shì qí rén, xìng fěi míng bào, yuán shì tú àn jiǎ shǒu xià xiāo jiāng fěi chéng zhī zǐ, yīn zuò tú dǎng, méi guān wèi nú, zài zhōng jūn fú yì. fàn gài qí qí yán, wèn yuē: ěr ruò yǒu jì chú dé dū róng, dāng yǒu zhòng shǎng! fěi bào yuē: xiǎo rén míng zài dān shū, wǎng yǒu chōng tiān zhī zhì, wú chù tǎo gè chū shēn, yuán shuài ruò yú dān shū shàng chú qù bào míng, xiǎo rén dāng shā dū róng, yǐ bào hòu dé! fàn gài yuē: ěr ruò shā le dū róng, wú dāng qǐng yú jìn hóu, jiāng dān shū jǐn xíng fén qì, shōu ěr wèi zhōng jūn yá jiāng! fěi bào yuē: yuán shuài bù kě shī xìn! fàn gài yuē: ruò shī xìn, yǒu rú hóng rì. dàn bù zhī yòng chē tú duō shǎo? fěi bào yuē: dū róng xiàng zài jiàng chéng, yǔ xiǎo rén xiāng shí, shí cháng jué lì dǔ shèng, qí rén shì yǒng xìng zào, zhuān hǎo dú dòu, ruò yǐ chē tú wǎng, bù néng shèng yě, xiǎo rén qíng yuàn dān shēn xià guān, zì yǒu qín dū róng zhī jì. fàn gài yuē: rǔ mò fēi qù ér bù fǎn? fěi bào yuē: xiǎo rén yǒu lǎo mǔ, jīn nián qī shí bā suì, yòu yǒu yòu zǐ jiāo qī, qǐ kěn zuì shàng jiā zuì, zuò cǐ bù zhōng bù xiào zhī shì? rú yǒu cǐ děng, yì rú hóng rì! fàn gài dà xǐ, láo yǐ jiǔ shí, shǎng sì jiǎ yī fù.
有一隸人侍側,叩首而問曰:「元帥心懷鬱郁,莫非憂督戎否!」范匄視其人,姓斐名豹,原是屠岸賈手下驍將斐成之子,因坐屠黨,沒官為奴,在中軍服役。范匄奇其言,問曰:「爾若有計除得督戎,當有重賞!」斐豹曰:「小人名在丹書,枉有沖天之志,無處討個出身,元帥若于丹書上除去豹名,小人當殺督戎,以報厚德!」范匄曰:「爾若殺了督戎,吾當請於晉侯,將丹書盡行焚棄,收爾為中軍牙將!」斐豹曰:「元帥不可失信!」范匄曰:「若失信,有如紅日。但不知用車徒多少?」斐豹曰:「督戎向在絳城,與小人相識,時常角力賭勝,其人恃勇性躁,專好獨斗,若以車徒往,不能勝也,小人情願單身下關,自有擒督戎之計。」范匄曰:「汝莫非去而不返?」斐豹曰:「小人有老母,今年七十八歲,又有幼子嬌妻,豈肯罪上加罪,作此不忠不孝之事?如有此等,亦如紅日!」范匄大喜,勞以酒食,賞兕甲一副。
cì rì, fěi bào chuān jiǎ yú nèi, wài jiā liàn páo, zhā fù tíng dāng, tóu dài wéi biàn, zú chuān má jù, yāo cáng lì rèn, shǒu zhōng tí yī tóng chuí, zhòng wǔ shí èr jīn, lái cí fàn gài yuē: xiǎo rén cǐ qù, shā dé dū róng, zòu kǎi ér huí bù rán, yì sǐ yú dū róng zhī shǒu, jué bù liǎng cún. fàn gài yuē: wǒ dāng qīn wǎng, kàn rǔ yòng lì. jí shí mìng jià chē, shǐ fěi bào cān chéng, tóng zhì nán guān. zhào wǔ xún sī jiē jiàn, sù yǐ dū róng rú cǐ yīng xióng, lián zhé èr jiāng, fàn gài yuē: jīn rì fěi bào dān shēn fù dí, zhǐ kàn jìn hóu fú fēn.
次日,斐豹穿甲於內,外加練袍,扎縛停當,頭帶韋弁,足穿麻屨,腰藏利刃,手中提一銅錘,重五十二斤,來辭范匄曰:「小人此去,殺得督戎,奏凱而回;不然,亦死於督戎之手,決不兩存。」范匄曰:「我當親往,看汝用力。」即時命駕車,使斐豹驂乘,同至南關。趙武、荀虒接見,訴以督戎如此英雄,連折二將,范匄曰:「今日斐豹單身赴敵,只看晉侯福分。」
yán yóu wèi yǐ, guān xià dū róng dà hū nuò zhàn, fěi bào zài guān shàng hū yuē: dū jūn hái rèn dé fěi dà fǒu? bào xíng dà, gù zì chēng fěi dà, nǎi xī nián bǐ cǐ suǒ hū yě, dū róng yuē: fěi dà, rǔ jīn hái gǎn lái dǔ yī sǐ shēng me? fěi bào yuē: tā rén pà nǐ, wǒ fěi bào bù pà nǐ. nǐ bǎ bīng chē tuì hòu, wǒ yǔ nǐ liǎng rén, zhī zài dì xià dǔ dòu, shuāng shǒu duì shuāng shǒu, bīng qì duì bīng qì, bú shì nǐ sǐ wǒ huó, jiù shì wǒ sǐ nǐ huó, yě luò de gè yīng míng chuán hòu.
言猶未已,關下督戎大呼搦戰,斐豹在關上呼曰:「督君還認得斐大否?」豹行大,故自稱斐大,乃昔年彼此所呼也,督戎曰:「斐大,汝今還敢來賭一死生麼?」斐豹曰:「他人怕你,我斐豹不怕你。你把兵車退後,我與你兩人,只在地下賭鬥,雙手對雙手,兵器對兵器,不是你死我活,就是我死你活,也落得個英名傳後。」
dū róng yuē: cǐ lùn zhèng hé wú yì. suì jiāng jūn shì yuē tuì, zhè lǐ guān mén kāi chù, dān dān fàng yī gè fěi bào chū lái, liǎng gè jiù zài guān xià jiāo zhàn, yuē èr shí yú hé, wèi fēn shèng bài, fěi bào zhà yán dào. wǒ yī shí nèi jí, kě zàn zhù shǒu. dū róng nà lǐ kěn fàng, fěi bào xiān qiáo jiàn xī biān kōng chù, yǒu yī dài duǎn qiáng, zhuō gè kòng xì jiù zǒu, dū róng suí hòu gǎn lái, dà hē: zǒu xiàng nà lǐ qù? fàn gài děng zài guān shàng, kàn jiàn dū róng wǎng zhuī fěi bào, huāng niē yī bǎ hàn, shuí zhī fěi bào què shì yòng jì, bēn jìn duǎn qiáng, pū de tiào jiāng jìn qù.
督戎曰:「此論正合吾意。」遂將軍士約退,這裡關門開處,單單放一個斐豹出來,兩個就在關下交戰,約二十餘合,未分勝敗,斐豹詐言道。」我一時內急,可暫住手。」督戎那裡肯放,斐豹先瞧見西邊空處,有一帶短牆,捉個空隙就走,督戎隨後趕來,大喝:「走向那裡去?」范匄等在關上,看見督戎往追斐豹,慌捏一把汗,誰知斐豹卻是用計,奔近短牆,撲的跳將進去。
dū róng jiàn fěi bào jìn qiáng qù le, yì yú qiáng ér rù, zhī dào fěi bào zài qián miàn, què bù zhī fěi bào yǐn shēn zài yī kē dà shù zhī xià, zhuān děng dū róng jìn qiáng, chū qí bù yì, tí qǐ wǔ shí èr jīn de tóng chuí, zì hòu jī zhī, zhèng zhōng qí nǎo, nǎo jiāng bèng liè, pū dì biàn dào, wū zì bǎ yòu jiǎo fēi qǐ, jiāng fěi bào xiōng qián sì jiǎ niǎn qù yī piàn, fěi bào jí bá chū yāo jiān lì rèn, duò xià shǒu jí, fù tiào qiáng ér chū.
督戎見斐豹進牆去了,亦逾牆而入,只道斐豹在前面,卻不知斐豹隱身在一棵大樹之下,專等督戎進牆,出其不意,提起五十二斤的銅錘,自後擊之,正中其腦,腦漿迸裂,撲地便倒,兀自把右腳飛起,將斐豹胸前兕甲碾去一片,斐豹急拔出腰間利刃,剁下首級,復跳牆而出。
guān shàng wàng jiàn fěi bào shǒu zhōng tí yǒu xiě lín lín de rén tóu, yǐ zhī dé shèng, dà kāi guān mén, jiě sù móu gāng yǐn bīng shā chū, luán jūn dà bài, yī bàn shā le, yī bàn tóu xiáng, táo qù zhě shí wú yī èr, fàn gài yǎng tiān lì jiǔ yuē: cǐ jìn hóu zhī fú yě! jí zhuó jiǔ qīn cì fěi bào, jiù dài tā wǎng jiàn jìn hóu, jìn hóu shǎng yǐ bīng chē yī chéng, zhù gōng jī dì yī. qián yuān xiān shēng yǒu shī yún:
關上望見斐豹手中提有血淋淋的人頭,已知得勝,大開關門,解肅、牟剛引兵殺出,欒軍大敗,一半殺了,一半投降,逃去者十無一二,范匄仰天瀝酒曰:「此晉侯之福也!」即酌酒親賜斐豹,就帶他往見晉侯,晉侯賞以兵車一乘,注功績第一。潛淵先生有詩云:
dū róng shén lì shì jiān wú, dí shǒu shuí zhī chū lì fū?
督戎神力世間無,敵手誰知出隸夫?
shǐ xìn yòng rén xū pò gé, xiào tā ròu shí shì diāo hù!
始信用人須破格,笑他肉食似雕瓠!
zài shuō luán yíng yǐn dà duì chē mǎ, gōng dǎ běi guān, lián jiē dū róng jié bào, yíng wèi qí xià yuē: wú ruò yǒu liǎng dū róng, hé huàn gù gōng bù pò yé? zhí chuò jiàn guō zuì zhī zú, guō zuì yǐ mù dá zhī, gè dī tóu bù yǔ. wéi yǒu luán lè luán fáng sī yù jiàn gōng, bù bì shǐ shí, hán wú jì hán qǐ yīn qián guān lǚ bài, bù gǎn qīng chū, zhǐ shì yán shǒu.
再說欒盈引大隊車馬,攻打北關,連接督戎捷報,盈謂其下曰:「吾若有兩督戎,何患固宮不破耶?」殖綽踐郭最之足,郭最以目答之,各低頭不語。惟有欒樂、欒魴思欲建功,不避矢石,韓無忌、韓起因前關屢敗,不敢輕出,只是嚴守。
dào dì sān rì, luán yíng dé bài jūn zhī bào, yán: dū róng bèi shā, quán jūn jù méi. xià dé shǒu zú wú cuò, fāng qǐng zhí chuò guō zuì shāng yì. chuò zuì xiào yuē: dū róng qiě shī lì, kuàng wǒ cáo hū? luán yíng chuí lèi bù yǐ.
到第三日,欒盈得敗軍之報,言:「督戎被殺,全軍俱沒。」嚇得手足無措,方請殖綽、郭最商議。綽、最笑曰:「督戎且失利,況我曹乎?」欒盈垂淚不已。
luán lè yuē: wǒ děng sǐ shēng, jué yú jīn yè, dāng lìng jiāng shì bì jù běi mén, yú sān gēng zhī hòu xī dēng chē cháo chē, fàng huǒ shāo guān, huò kě rù yě. luán yíng cóng qí jì.
欒樂曰:「我等死生,決於今夜,當令將士畢聚北門,於三更之後悉登車巢車,放火燒關,或可入也。」欒盈從其計。
jìn hóu xǐ dū róng zhī sǐ, zhì jiǔ qìng hè. hán wú jì hán qǐ jù lái xiàn shāng shàng shòu, yǐn zhì èr gēng fāng sàn, cái huí běi guān. diǎn shì fāng bì, hū rán chē shēng hōng qǐ, luán shì jūn mǎ dà jí, chē cháo chē gāo yǔ guān qí, huǒ jiàn fēi huáng bān shè lái, yán shāo guān mén, huǒ shì xiōng měng, guān nèi jūn shì, cún zhā bù láo, luán lè dāng xiān, luán fáng jì zhī, chéng shì suì zhàn le wài guān. hán wú jì děng tuì shǒu nèi guān, qiǎn rén fēi bào zhōng jūn qiú jiù, fàn gài mìng wèi shū wǎng nán guān, tì huí xún sī yī zhī jūn mǎ, wǎng běi guān bāng zhù èr hán, suì tóng jìn hóu dēng tái běi wàng, jiàn luán bīng tún yú wài guān, jì rán wú shēng.
晉侯喜督戎之死,置酒慶賀。韓無忌、韓起俱來獻觴上壽,飲至二更方散,才回北關。點視方畢,忽然車聲轟起,欒氏軍馬大集,車巢車高與關齊,火箭飛蝗般射來,延燒關門,火勢兇猛,關內軍士,存扎不牢,欒樂當先,欒魴繼之,乘勢遂占了外關。韓無忌等退守內關,遣人飛報中軍求救,范匄命魏舒往南關,替回荀虒一枝軍馬,往北關幫助二韓,遂同晉侯登台北望,見欒兵屯於外關,寂然無聲。
fàn gài yuē: cǐ bì yǒu jì. chuán lìng nèi guān yòng xīn fáng yù, shǒu zhì huáng hūn, luán bīng fù dēng chē cháo chē, réng yòng huǒ qì gōng mén, zhè lǐ yù bèi xià pí zhàng, zhàng yòng niú pí wèi zhī, yǐ shuǐ jìn tòu, chēng kāi zhē bì, huǒ bù néng rù, luàn le yī yè, liǎng xià zàn xī, fàn gài yuē: zéi yǐ bī jìn, tǎng jiǔ ér bù tuì, qí fù chéng zhī, guó bì dài yǐ!
范匄曰:「此必有計。」傳令內關用心防禦,守至黃昏,欒兵復登車巢車,仍用火器攻門,這裡預備下皮帳,帳用牛皮為之,以水浸透,撐開遮蔽,火不能入,亂了一夜,兩下暫息,范匄曰:「賊已逼近,倘久而不退,齊復乘之,國必殆矣!」
suì mìng qí zi fàn yāng, lǜ fěi bào yǐn yī zhī jūn, cóng nán guān zhuǎn zhì běi mén, cóng wài ér gōng, kè dìng shí chén, yuē huì èr hán shǒu guān, xún sī lǜ móu gāng yǐn yī zhī bīng, cóng nèi guān shā chū wài guān, fù bèi jiā gōng, jiào tā liǎng xià bù néng xiāng gù. shǐ zhào wǔ wèi shū yí bīng tún yú guān wài, yǐ fáng nán yì. diào dù yǐ bì, fèng jìn hóu dēng tái guān zhàn.
遂命其子范鞅,率斐豹引一枝軍,從南關轉至北門,從外而攻,刻定時辰,約會二韓守關,荀虒率牟剛引一枝兵,從內關殺出外關,腹背夾攻,教他兩下不能相顧。使趙武、魏舒移兵屯於關外,以防南逸。調度已畢,奉晉侯登台觀戰。
fàn yāng lín xíng, qǐng yú gài yuē: yāng nián shào wàng qīng, yuàn jiǎ yǐ zhōng jūn qí gǔ! gài xǔ zhī, yāng zhàng jiàn dēng chē, jiàn pèi ér xíng, fāng chū nán guān, wèi qí xià yuē: jīn rì zhī zhàn, yǒu jìn wú tuì. ruò bīng bài, wú xiān zì jǐng, bì bù lìng zhū jūn dú sǐ! zhòng jiē yǒng yuè,
范鞅臨行,請於匄曰:「鞅年少望輕,願假以中軍旗鼓!」匄許之,鞅仗劍登車,建旆而行,方出南關,謂其下曰:「今日之戰,有進無退。若兵敗,吾先自剄,必不令諸君獨死!」眾皆踴躍,
què shuō xún sī fèng fàn gài jiāng lìng, shǐ jiāng shì bǎo shí jié shù, zhuān děng shí hòu, zhǐ jiàn luán bīng fēn fēn rǎo rǎo, jù tuì chū wài guān, xīn zhī wài bīng yǐ dào. yī shēng gǔ xiǎng, guān mén dà kāi, móu gāng zài qián, xún sī zài hòu, jiǎ shì bù zú, yī qí shā chū, luán yíng yì lǜ jìn jūn nèi wài jiā gōng, shǐ luán fáng yòng tiě yè chē sài wài mén zhī kǒu, fēn bīng shǒu zhī, xún sī zhī bīng, bù néng chū wài.
卻說荀虒奉范匄將令,使將士飽食結束,專等時候,只見欒兵紛紛擾擾,俱退出外關,心知外兵已到。一聲鼓響,關門大開,牟剛在前,荀虒在後,甲士步卒,一齊殺出,欒盈亦慮晉軍內外夾攻,使欒魴用鐵葉車塞外門之口,分兵守之,荀虒之兵,不能出外。
fàn yāng bīng dào, luán lè jiàn dà pèi, jīng yuē: yuán shuài qīn zhì hū? shǐ rén chá zhī, huí bào yuē: xiǎo jiāng jūn fàn yāng yě! lè yuē: bù zú lǜ yǐ! nǎi zhāng gōng xié shǐ, lì yú chē zhōng, gù zuǒ yòu yuē: duō dài shéng suǒ, shè dào zhě zé qiān zhī! chí rù jìn jūn, zuǒ shè yòu shè, fā wú bù zhōng, qí dì luán róng tóng zài chē zhōng, wèi yuē: shǐ kě xī yě! duō shè wú míng! lè nǎi bù shè, shǎo qǐng, wàng jiàn yī chē yuǎn yuǎn ér lái, chē zhōng yī jiāng, wéi biàn liàn páo, xíng róng gǔ guài, luán róng zhǐ yuē: cǐ rén míng fěi bào, jí shā wǒ dū jiāng jūn zhě, kě yǐ shè zhī! luán lè yuē: qí jìn bǎi bù, rǔ dāng wèi wǒ hè cǎi!
范鞅兵到,欒樂見大旆,驚曰:「元帥親至乎?」使人察之,回報曰:「小將軍范鞅也!」樂曰:「不足慮矣!」乃張弓挾矢,立於車中,顧左右曰:「多帶繩索,射倒者則牽之!」馳入晉軍,左射右射,發無不中,其弟欒榮同在車中,謂曰:「矢可惜也!多射無名!」樂乃不射,少頃,望見一車遠遠而來,車中一將,韋弁練袍,形容古怪,欒榮指曰:「此人名斐豹,即殺我督將軍者,可以射之!」欒樂曰:「俟近百步,汝當為我喝采!」
yán wèi bì, yòu yī chē cóng páng jīng guò, luán lè rèn dé chē zhōng nǎi shì xiǎo jiāng jūn fàn yāng, xiǎng dào: ruò shè dé fàn yāng, què bù shèng rú fěi bào? nǎi qū chē zhú fàn yāng ér shè zhī, luán lè zhī jiàn, cóng lái bǎi fā bǎi zhòng, piān shì zhè yī jiàn shè gè luò kōng, fàn yāng huí gù, jiàn shì luán lè. dà mà: fǎn zéi! sǐ zài tóu shàng, shàng gǎn shè wǒ? luán lè biàn jiào huí chē tuì zǒu, tā bú shì pà jù fàn yāng, yīn shè tā bù zhe, yù huí chē yòu tā gǎn lái, qù dé qīn qiè, hǎo duān dì fàng jiàn.
言未畢,又一車從旁經過,欒樂認得車中乃是小將軍范鞅,想道:「若射得范鞅,卻不勝如斐豹?」乃驅車逐范鞅而射之,欒樂之箭,從來百發百中,偏是這一箭射個落空,范鞅回顧,見是欒樂。大罵:「反賊!死在頭上,尚敢射我?」欒樂便教回車退走,他不是怕懼范鞅,因射他不著,欲回車誘他趕來,覷得親切,好端的放箭。
shuí zhī zhí chuò guō zuì yì zài jūn zhōng, jì luán lè shàn shè, wéi kǒng qí chéng gōng, yī jiàn tā tuì zǒu, suì dà hū yuē: luán shì bài yǐ! yù rén wén hū, yòu cuò rèn bié zhī bīng bài le, jǔ tóu sì wàng, pèi luàn mǎ yì, lù shàng yǒu dà huái gēn, chē lún wù chù zhī ér fù, bǎ luán lè diē jiāng chū lái, qià qià de fěi bào gǎn dào, yòng zhǎng jǐ gōu zhī, duàn qí shǒu zhǒu. kě lián luán lè shì luán zú dì yī gè zhàn jiāng, jīn rì sǐ yú huái gēn zhī cè, qǐ fēi tiān zāi! rán wēng yǒu shī yún:
誰知殖綽、郭最亦在軍中,忌欒樂善射,惟恐其成功,一見他退走,遂大呼曰:「欒氏敗矣!」御人聞呼,又錯認別枝兵敗了,舉頭四望,轡亂馬逸,路上有大槐根,車輪誤觸之而覆,把欒樂跌將出來,恰恰的斐豹趕到,用長戟鈎之,斷其手肘。可憐欒樂是欒族第一個戰將,今日死於槐根之側,豈非天哉!髯翁有詩云:
yuán bì jiāng jūn shè bù kōng, piān jiào yī shǐ wù yīng xióng.
猿臂將軍射不空,偏教一矢誤英雄。
lǎo tiān yǐ jué luán jiā sì, kěn xǔ jūn zhōng jiàn dà gōng.
老天已絕欒家祀,肯許軍中建大功。
luán róng xiān tiào xià chē, bù gǎn lái jiù luán lè, jí táo ér miǎn. zhí chuò guō zuì nán huí qí guó, guō zuì bēn qín, zhí chuò bēn wèi.
欒榮先跳下車,不敢來救欒樂,急逃而免。殖綽、郭最難回齊國,郭最奔秦,殖綽奔衛。
luán yíng wén luán lè zhī sǐ, fàng shēng dà kū, jūn shì wú bù āi tì, luán fáng shǒu bú zhù mén kǒu, shōu bīng bǎo hù luán yíng, wàng nán ér bēn, xún sī yǔ fàn yāng hé bīng, cóng hòu zhuī lái. yíng fáng tóng qǔ wò zhī zhòng, dǐ sǐ jù dí, dà shā yī chǎng, jìn bīng cái tuì. yíng fáng yì shēn dài zhòng shāng, xíng zhì nán mén, yòu yù wèi shū yǐn bīng lán zhù, luán yíng chuí lèi gào yuē: wèi bó dú bù yì xià jūn gòng shì zhī rì hū, yíng zhī bì sǐ, rán bù yīng sǐ yú wèi bó zhī shǒu yě! wèi shū yì zhōng bù rěn, shǐ chē tú fēn liè zuǒ yòu, ràng luán yíng yí lù.
欒盈聞欒樂之死,放聲大哭,軍士無不哀涕,欒魴守不住門口,收兵保護欒盈,望南而奔,荀虒與范鞅合兵,從後追來。盈、魴同曲沃之眾,抵死拒敵,大殺一場,晉兵才退。盈、魴亦身帶重傷,行至南門,又遇魏舒引兵攔住,欒盈垂淚告曰:「魏伯獨不憶下軍共事之日乎,盈知必死,然不應死於魏伯之手也!」魏舒意中不忍,使車徒分列左右,讓欒盈一路。
luán yíng luán fáng yǐn zhe cán bīng, jí jí bēn huí qǔ wò qù le. xū yú, zhào wǔ jūn dào, wèn wèi shū yuē: luán rú zǐ yǐ guò, hé bù zhuī zhī? wèi shū yuē: bǐ rú fǔ zhōng zhī yú, wèng zhōng zhī biē, zì yǒu páo rén dòng shǒu, shū niàn xiān rén liáo yì, chéng bù rěn cāo dāo yě! zhào wǔ xīn zhōng cè rán, yì bù xíng zhuī gǎn.
欒盈、欒魴引著殘兵,急急奔回曲沃去了。須臾,趙武軍到,問魏舒曰:「欒孺子已過,何不追之?」魏舒曰:「彼如釜中之魚,瓮中之鱉,自有庖人動手,舒念先人僚誼,誠不忍操刀也!」趙武心中惻然,亦不行追趕。
fàn gài wén luán yíng yǐ qù, zhī wèi shū zuò rén qíng, zhì zhī bù yán, nǎi wèi fàn yāng yuē: cóng yíng zhě, jiē qǔ wò zhī jiǎ, cǐ qù bì hái qǔ wò, bǐ zhǎo yá yǐ jǐn, rǔ lǜ yī jūn wéi zhī, bù yōu bù xià yě. xún sī yì yuàn tóng wǎng, fàn gài xǔ zhī, èr jiāng shuài chē sān bǎi chéng.
范匄聞欒盈已去,知魏舒做人情,置之不言,乃謂范鞅曰:「從盈者,皆曲沃之甲,此去必還曲沃,彼爪牙已盡,汝率一軍圍之,不憂不下也。」荀虒亦願同往,范匄許之,二將帥車三百乘。
wéi luán yíng yú qǔ wò, fàn gài fèng jìn píng gōng fù huí gōng gōng, qǔ dān shū fén zhī, yīn fěi bào dé tuō lì jí zhě èr shí yú jiā, fàn gài suì shōu fěi bào wèi yá jiāng.
圍欒盈於曲沃,范匄奉晉平公復回公宮,取丹書焚之,因斐豹得脫隸籍者二十餘家,范匄遂收斐豹為牙將。
huà fēn liǎng tóu. què shuō qí zhuāng gōng zì dǎ fā luán yíng zhuǎn shēn, biàn dà xuǎn chē tú, yǐ wáng sūn huī wèi dà jiāng, shēn xiān yú fù zhī, zhōu chuò xíng kuǎi wèi xiān fēng, yàn máo wèi hé hòu, jiǎ jǔ bǐng shī děng suí shēn hù jià, zé jí chū shī. xiān qīn wèi dì, wèi rén jǐng shǒu, bù gǎn chū zhàn. qí bīng yě bù gōng chéng, suì wàng dì qiū ér běi, zhí fàn jìn jiè. wéi zhāo gē, sān rì qǔ zhī.
話分兩頭。卻說齊莊公自打發欒盈轉身,便大選車徒,以王孫揮為大將,申鮮虞副之,州綽、邢蒯為先鋒,晏氂為合後,賈舉邴師等隨身扈駕,擇吉出師。先侵衛地,衛人儆守,不敢出戰。齊兵也不攻城,遂望帝邱而北,直犯晉界。圍朝歌,三日取之。
zhuāng gōng dēng cháo yáng shān kào jūn, suì fēn jūn wèi èr duì, wáng sūn huī tóng zhū jiāng wèi qián duì, cóng zuǒ qǔ lù mèng mén ài zhuāng gōng zì lǜ lóng hǔ èr jué wèi hòu duì, cóng yòu qǔ lù gòng shān, jù yú tài háng shān qǔ qí. yí lù shā lüè, zì bù bì shuō, xíng kuǎi lù sù gòng shān zhī xià, wèi dú shé suǒ shì, fù zhǒng ér sǐ, zhuāng gōng shén xī zhī.
莊公登朝陽山犒軍,遂分軍為二隊,王孫揮同諸將為前隊,從左取路孟門隘;莊公自率「龍」「虎」二爵為後隊,從右取路共山,俱於太行山取齊。一路殺掠,自不必說,邢蒯露宿共山之下,為毒蛇所螫,腹腫而死,莊公甚惜之。
bù yī rì, liǎng jūn jù zhì tài xíng, zhuāng gōng dēng shān yǐ wàng èr jiàng, zhèng yì xí jiàng zhī shì, wén luán yíng bài zǒu qǔ wò, jìn hóu xī qǐ dà jūn jiāng zhì, zhuāng gōng yuē: wú zhì bù suí yǐ! suì guān bīng yú shǎo shuǐ ér hái, shǒu hán dān dài fū zhào shèng, qǐ běn yì zhī bīng zhuī zhī, zhuāng gōng zhī dào dà jūn lái dào, qián duì yòu yǐ xiān fā, cāng huáng bēn zǒu, zhǐ liú yàn máo duàn hòu, máo bīng bài, bèi zhào shèng zhǎn zhī.
不一日,兩軍俱至太行,莊公登山以望二絳,正議襲絳之事,聞欒盈敗走曲沃,晉侯悉起大軍將至,莊公曰:「吾志不遂矣!」遂觀兵於少水而還,守邯鄲大夫趙勝,起本邑之兵追之,莊公只道大軍來到,前隊又已先發,倉皇奔走,只留晏氂斷後,氂兵敗,被趙勝斬之。
fàn yāng xún sī wéi qǔ wò yuè yú, yíng děng lǚ zhàn bù shèng, chéng zhōng sǐ zhě guò bàn, lì jǐn bù néng shǒu, chéng suì pò, xū wǔ fú jiàn ér sǐ, luán yíng luán róng jù bèi zhí, yíng yuē: wú huǐ bù yòng xīn yú zhī yán, nǎi zhì yú cǐ! xún sī yù qiú luán yíng, jiě zhì jiàng chéng, fàn yāng yuē: zhǔ gōng yōu róu bù duàn, wàn yī qǐ āi ér miǎn zhī, shì zòng chóu yě! nǎi yè shǐ rén yì shā zhī, bìng shā luán róng, jǐn zhū miè luán shì zhī zú. wéi luán fáng zhuì chéng ér dùn, chū bēn sòng guó qù le.
范鞅、荀虒圍曲沃月余,盈等屢戰不勝,城中死者過半,力盡不能守,城遂破,胥午伏劍而死,欒盈、欒榮俱被執,盈曰:「吾悔不用辛俞之言,乃至於此!」荀虒欲囚欒盈,解至絳城,范鞅曰:「主公優柔不斷,萬一乞哀而免之,是縱仇也!」乃夜使人縊殺之,並殺欒榮,盡誅滅欒氏之族。惟欒魴縋城而遁,出奔宋國去了。
yāng děng bān shī huí zòu, píng gōng mìng yǐ luán shì zhī shì, bō gào yú zhū hóu, zhū hóu duō qiǎn rén lái chēng hè. shǐ chén yǒu zàn yún:
鞅等班師回奏,平公命以欒氏之事,播告於諸侯,諸侯多遣人來稱賀。史臣有贊云:
bīn fù huán shū, zhī zuǒ wén jūn,
賓傅桓叔,枝佐文君,
chuán dùn jí shū, shì wèi guó zhēn.
傳盾及書,世為國楨。
yǎn yī tài chǐ, suì zhuì jué xūn,
黶一汰侈,遂墜厥勛,
yíng suī hǎo shì, shì yǔn qí shēn.
盈雖好士,適殞其身。
bǎo jiā yǒu dào, yǐ jiè zi sūn.
保家有道,以誡子孫。
yú shì fàn gài gào lǎo, zhào wǔ dài zhī wèi zhèng, bù zài huà xià.
於是范匄告老,趙武代之為政,不在話下。
zài shuō qí zhuāng gōng yǐ fá jìn wèi jìng qí gōng, xióng xīn bù sǐ, hái zhì qí jìng, bù kěn rù, yuē: píng yīn zhī yì, jǔ rén yù zì qí xiāng xí qí, cǐ chóu yì bù kě bù bào yě. nǎi liú tún yú jìng shàng, dà sōu chē chéng, zhōu chuò jiǎ jǔ děng gè cì jiān chē wǔ chéng, míng wèi wǔ chéng zhī bīn. jiǎ jǔ chēng lín zī rén huá zhōu qǐ liáng zhī yǒng, zhuāng gōng jí shǐ rén zhào zhī.
再說齊莊公以伐晉未竟其功,雄心不死,還至齊境,不肯入,曰:「平陰之役,莒人慾自其鄉襲齊,此仇亦不可不報也。」乃留屯於境上,大搜車乘,州綽、賈舉等各賜堅車五乘,名為「五乘之賓」。賈舉稱臨淄人華周、杞梁之勇,莊公即使人召之。
zhōu liáng èr rén lái jiàn, zhuāng gōng cì yǐ yī chē, shǐ zhī tóng chéng, suí jūn lì gōng. huá zhōu tuì ér bù shí, wèi qǐ liáng yuē: jūn zhī lì wǔ chéng zhī bīn', yǐ yǒng gù yě, jūn zhī zhào wǒ èr rén, yì yǐ yǒng gù yě, bǐ yī rén ér wǔ chéng, wǒ èr rén ér yī chéng, cǐ fēi yòng wǒ, nǎi rǔ wǒ ěr. hé cí zhī tā wǎng hū? qǐ liáng yuē: liáng jiā yǒu lǎo mǔ, dāng bǐng mìng ér xíng zhī. qǐ liáng guī gào qí mǔ, mǔ yuē: rǔ shēng ér wú yì, sǐ ér wú míng, suī zài wǔ chéng zhī bīn', rén shú bù xiào rǔ? rǔ miǎn zhī, jūn mìng bù kě táo yě! qǐ liáng yǐ mǔ zhī yǔ shù yú huá zhōu, huá zhōu yuē: fù rén bù wàng jūn mìng, wú gǎn wàng hū? suì yǔ qǐ liáng gòng chē, shì yú zhuāng gōng.
周、梁二人來見,莊公賜以一車,使之同乘,隨軍立功。華周退而不食,謂杞梁曰:「君之立『五乘之賓',以勇故也,君之召我二人,亦以勇故也,彼一人而五乘,我二人而一乘,此非用我,乃辱我耳。盍辭之他往乎?」杞梁曰:「梁家有老母,當稟命而行之。」杞梁歸告其母,母曰:「汝生而無義,死而無名,雖在『五乘之賓',人孰不笑汝?汝勉之,君命不可逃也!」杞梁以母之語述於華周,華周曰:「婦人不忘君命,吾敢忘乎?」遂與杞梁共車,侍於莊公。
zhuāng gōng xiū bīng shù rì, chuán lìng liú wáng sūn huī tǒng dà jūn tún zā jìng shàng, dān yòng wǔ chéng zhī bīn jí xuǎn ruì sān qiān, xián méi wò gǔ, wǎng xí jǔ guó. huá zhōu qǐ liáng zì qǐng wèi qián duì, zhuāng gōng wèn yuē: rǔ yòng jiǎ chéng jǐ hé? huá zhōu qǐ liáng yuē: chén děng èr rén, zhī shēn yè jūn, yì yuàn zhī shēn qián wǎng, jūn suǒ cì yī chē, yǐ zú wú chéng yǐ! zhuāng gōng yù shì qí yǒng, xiào ér xǔ zhī.
莊公休兵數日,傳令留王孫揮統大軍屯紮境上,單用「五乘之賓」及選銳三千,銜枚臥鼓,往襲莒國。華周、杞梁自請為前隊,莊公問曰:「汝用甲乘幾何?」華周、杞梁曰:「臣等二人,隻身謁君,亦願只身前往,君所賜一車,已足吾乘矣!」莊公欲試其勇,笑而許之。
huá zhōu qǐ liáng yuē gēng fān wèi yù, lín xíng yuē: gèng dé yī rén wèi róng yòu, kě dāng yī duì yǐ! yǒu xiǎo zú tǐng shēn chū yuē: xiǎo rén yuàn suí èr wèi jiāng jūn yī xíng, bù zhī kěn tí qiè fǒu? huá zhōu yuē: rǔ hé xìng míng? xiǎo zú duì yuē: mǒu nǎi běn guó rén xí hóu zhòng yě, mù èr wèi jiāng jūn zhī yì yǒng, shì yǐ lè cóng. sān rén suì tóng yī chéng, jiàn yī qí yī gǔ, fēng chí ér qù.
華周、杞梁約更番為御,臨行曰:「更得一人為戎右,可當一隊矣!」有小卒挺身出曰:「小人願隨二位將軍一行,不知肯提挈否?」華周曰:「汝何姓名?」小卒對曰:「某乃本國人隰侯重也,慕二位將軍之義勇,是以樂從。」三人遂同一乘,建一旗一鼓,風馳而去。
xiān dào jǔ jiāo, lù sù yī yè, cì zǎo, jǔ lí bǐ gōng zhī qí shī jiāng dào, qīn lǜ jiǎ shì sān bǎi rén xún jiāo, yù huá zhōu qǐ liáng zhī chē, fāng yù pán wèn, zhōu liáng chēn mù dà hū yuē: wǒ èr rén, nǎi qí jiāng yě, shuí gǎn yǔ wǒ jué dòu? lí bǐ gōng chī le yī jīng, chá qí dān chē wú jì, shǐ jiǎ shì chóng chóng wéi zhī.
先到莒郊,露宿一夜,次早,莒黎比公知齊師將到,親率甲士三百人巡郊,遇華周、杞梁之車,方欲盤問,周、梁瞋目大呼曰:「我二人,乃齊將也,誰敢與我決鬥?」黎比公吃了一驚,察其單車無繼,使甲士重重圍之。
zhōu liáng wèi xí hóu zhòng yuē: rǔ wèi wǒ jī gǔ wù xiū! nǎi gè tǐng zhǎng jǐ, tiào xià chē lái, zuǒ yòu chōng tū, yù zhě zhé sǐ, sān bǎi jiǎ shì, bèi shā shāng le yī bàn, lí bǐ gōng yuē: guǎ rén yǐ zhī èr jiāng jūn zhī yǒng yǐ, bù xū sǐ zhàn, yuàn fēn jǔ guó yǔ jiāng jūn gòng zhī! zhōu liáng tóng shēng duì yuē: qù guó guī dí, fēi zhōng yě, shòu mìng ér qì zhī, fēi xìn yě, shēn rù duō shā zhě, wèi jiāng zhī shì, ruò jǔ guó zhī lì, fēi chén suǒ zhī! yán bì, fèn jǐ fù zhàn, lí bǐ gōng bù néng dāng, dà bài ér zǒu.
周、梁謂隰侯重曰:「汝為我擊鼓勿休!」乃各挺長戟,跳下車來,左右衝突,遇者輒死,三百甲士,被殺傷了一半,黎比公曰:「寡人已知二將軍之勇矣,不須死戰,願分莒國與將軍共之!」周、梁同聲對曰:「去國歸敵,非忠也,受命而棄之,非信也,深入多殺者,為將之事,若莒國之利,非臣所知!」言畢,奮戟復戰,黎比公不能當,大敗而走。
qí zhuāng gōng dà duì yǐ dào, wén zhī èr jiāng dú zhàn dé shèng, shǐ rén zhào zhī hái, yuē: guǎ rén yǐ zhī èr jiāng jūn zhī yǒng yǐ, bù bì gèng zhàn, yuàn fēn qí guó, yǔ jiāng jūn gòng zhī! zhōu liáng tóng shēng duì yuē: jūn lì wǔ chéng zhī bīn', ér wú bù yǔ yān, shì shǎo wú yǒng yě, yòu yǐ lì dàn wǒ, shì wū wú xíng yě, shēn rù duō shā zhě, wèi jiāng zhī shì, ruò qí guó zhī lì, fēi chén suǒ zhī! nǎi yī qù shǐ zhě, qì chē bù xíng, zhí bī qiě yú mén, lí bǐ gōng lìng rén xiá dào jué gōu zhì tàn, tàn huǒ téng yàn, bù néng jìn bù.
齊莊公大隊已到,聞知二將獨戰得勝,使人召之還,曰:「寡人已知二將軍之勇矣,不必更戰,願分齊國,與將軍共之!」周、梁同聲對曰:「君立『五乘之賓',而吾不與焉,是少吾勇也,又以利啖我,是污吾行也,深入多殺者,為將之事,若齊國之利,非臣所知!」乃揖去使者,棄車步行,直逼且於門,黎比公令人狹道掘溝炙炭,炭火騰焰,不能進步。
xí hóu zhòng yuē: wú wén gǔ zhī shì, néng lì míng yú hòu shì zhě, wéi juān shēng yě, wú néng shǐ zi yú gōu. nǎi zhàng dùn zì fú yú tàn shàng, lìng èr zi chéng zhī ér jìn. huá zhōu qǐ liáng jì yú gōu, huí gù xí hóu zhòng, yǐ jiāo zhuó yǐ, nǎi xiàng zhī ér hào. qǐ liáng shōu lèi, huá zhōu kū yóu wèi zhǐ. qǐ liáng yuē: rǔ wèi sǐ yé? hé kū zhī jiǔ yě! huá zhōu yuē: wǒ qǐ pà sǐ zhě zāi? cǐ rén zhī yǒng, yǔ wǒ tóng yě, nǎi néng xiān wǒ ér sǐ, shì yǐ āi zhī.
隰侯重曰:「吾聞古之士,能立名於後世者,惟捐生也,吾能使子逾溝。」乃仗楯自伏於炭上,令二子乘之而進。華周、杞梁既逾溝,回顧隰侯重,已焦灼矣,乃向之而號。杞梁收淚,華周哭猶未止。杞梁曰:「汝畏死耶?何哭之久也!」華周曰:「我豈怕死者哉?此人之勇,與我同也,乃能先我而死,是以哀之。」
lí bǐ gōng jiàn èr jiāng yǐ yuè huǒ gōu, jí zhào shàn shè zhě bǎi rén, fú yú mén zhī zuǒ yòu, qí qí jìn, jí zǎn shè zhī. huá zhōu, qǐ liáng zhí qián duó mén, bǎi shǐ jù fā, èr jiāng mào shǐ tū zhàn, fù shā èr shí qī rén. shǒu chéng jūn shì, huán lì chéng shàng, jiē zhù shǐ xià shè.
黎比公見二將已越火溝,急召善射者百人,伏於門之左右,俟其近,即攢射之。華周,杞梁直前奪門,百矢俱發,二將冒矢突戰,復殺二十七人。守城軍士,環立城上,皆注矢下射。
qǐ liáng zhòng shāng xiān sǐ huá zhōu shēn zhōng shù shí jiàn, lì jǐn bèi zhí, qì yóu wèi jué, lí bǐ gōng zài guī chéng zhōng. yǒu shī wèi zhèng:
杞梁重傷先死;華周身中數十箭,力盡被執,氣猶未絕,黎比公載歸城中。有詩為證:
zhēng xiàn jiū jiū wǔ chéng bīn, xíng rú xióng hǔ lì qiān jūn.
爭羨赳赳五乘賓,形如熊虎力千鈞。
shuí zhī xiàn zhèn juān qū zhě, què shì dān chē xùn yì rén.
誰知陷陣捐軀者,卻是單車殉義人。
què shuō qí zhuāng gōng de shǐ zhě huí xìn, zhī zhōu, liáng yǒu bì sǐ zhī xīn, suì yǐn dà duì qián jìn, zhì qiě yú mén, wén sān rén jù yǐ zhàn sǐ, dà nù, biàn yù gōng chéng. lí bǐ gōng qiǎn shǐ zhì qí jūn zhōng xiè yuē: guǎ jūn tú jiàn dān chē, bù zhī wèi dà guó suǒ qiǎn, shì yǐ wù fàn, qiě dà guó sǐ zhě sān rén, bì yì bèi shā zhě yǐ bǎi yú rén yǐ. bǐ zì qiú sǐ, fēi bì yì gǎn yú jiā bīng yě. guǎ jūn wèi jūn zhī wēi, tè mìng xià chén bǎi bài xiè zuì, yuàn suì suì cháo qí, bù gǎn yǒu èr. zhuāng gōng nù qì fāng shèng, bù zhǔn xíng chéng, lí bǐ gōng fù qiǎn shǐ xiāng qiú, yù sòng hái huá zhōu, bìng guī qǐ liáng zhī shī, qiě yǐ jīn bó kào jūn, zhuāng gōng yóu wèi xǔ. hū chuán wáng sūn huī yǒu jí bào zhì, yán: jìn hóu yǔ sòng lǔ wèi zhèng gè guó zhī jūn huì yú yí yí, móu fá qí guó, qǐng zhǔ gōng zuò sù bān shī. zhuāng gōng dé cǐ jí xìn, nǎi xǔ jǔ chéng.
卻說齊莊公得使者回信,知周,梁有必死之心,遂引大隊前進,至且於門,聞三人俱已戰死,大怒,便欲攻城。黎比公遣使至齊軍中謝曰:「寡君徒見單車,不知為大國所遣,是以誤犯,且大國死者三人,敝邑被殺者已百餘人矣。彼自求死,非敝邑敢於加兵也。寡君畏君之威,特命下臣百拜謝罪,願歲歲朝齊,不敢有貳。」莊公怒氣方盛,不准行成,黎比公復遣使相求,欲送還華周,並歸杞梁之屍,且以金帛犒軍,莊公猶未許。忽傳王孫揮有急報至,言:「晉侯與宋、魯、衛、鄭各國之君會於夷儀,謀伐齊國,請主公作速班師。」莊公得此急信,乃許莒成。
jǔ lí bǐ gōng dà chū jīn bó wèi xiàn, yǐ wēn chē zài huá zhōu, yǐ niǎn zài qǐ liáng zhī shī, sòng guī qí jūn, wéi xí hóu zhòng shī zài tàn zhōng, yǐ huà wèi huī jìn, bù néng shōu shí.
莒黎比公大出金帛為獻,以溫車載華周,以輦載杞梁之屍,送歸齊軍,惟隰侯重屍在炭中,已化為灰燼,不能收拾。
zhuāng gōng jí rì bān shī, mìng jiāng qǐ liáng bìn yú qí jiāo zhī wài.
莊公即日班師,命將杞梁殯於齊郊之外。
zhuāng gōng fāng rù jiāo, shì yù qǐ liáng zhī qī mèng jiāng, lái yíng fū shī, zhuāng gōng tíng chē, shǐ rén diào zhī. mèng jiāng duì shǐ zhě zài bài yuē: liáng ruò yǒu zuì, gǎn rǔ jūn diào ruò qí wú zuì, yóu yǒu xiān rén zhī bì lú zài. jiāo fēi diào suǒ, xià qiè gǎn cí. zhuāng gōng dà cán yuē: guǎ rén zhī guò yě! nǎi wèi wèi yú qǐ liáng zhī jiā ér diào yān.
莊公方入郊,適遇杞梁之妻孟姜,來迎夫屍,莊公停車,使人吊之。孟姜對使者再拜曰:「梁若有罪,敢辱君吊;若其無罪,猶有先人之敝廬在。郊非吊所,下妾敢辭。」莊公大慚曰:「寡人之過也!」乃為位於杞梁之家而吊焉。
mèng jiāng fèng fū guān, jiāng biǎn yú chéng wài, nǎi lù sù sān rì, fǔ guān dà tòng, tì lèi jù jǐn, jì zhī yǐ xuè, qí chéng hū rán bēng xiàn shù chǐ, yóu āi tòng pò qiè, jīng chéng zhī suǒ gǎn yě. hòu shì chuán qín rén fàn qǐ liáng chà zhú zhǎng chéng ér sǐ, qí qī mèng jiāng nǚ sòng hán yī zhì chéng xià, wén fū sǐ tòng kū, chéng wèi zhī bēng, gài jí qí jiāng qǐ liáng zhī shì, ér wù chuán zhī ěr.
孟姜奉夫棺,將窆於城外,乃露宿三日,撫棺大慟,涕淚俱盡,繼之以血,齊城忽然崩陷數尺,由哀慟迫切,精誠之所感也。後世傳秦人范杞梁差築長城而死,其妻孟姜女送寒衣至城下,聞夫死痛哭,城為之崩,蓋即齊將杞梁之事,而誤傳之耳。
huá zhōu guī qí, shāng zhòng, wèi jǐ yì sǐ. qí qī āi tòng, bèi yú cháng rén. àn mèng zǐ chēng: huá zhōu, qǐ liáng zhī qī, shàn kū qí fū ér biàn guó sú. zhèng wèi cǐ yě. shǐ chén yǒu shī yún:
華周歸齊,傷重,未幾亦死。其妻哀慟,倍於常人。按《孟子》稱:「華周,杞梁之妻,善哭其夫而變國俗。」正謂此也。史臣有詩云:
zhōng yǒng qiān qiū xiǎng qǐ liáng, tuí chéng bēi tòng yì fēi cháng.
忠勇千秋想杞梁,頹城悲慟亦非常。
zhì jīn qí guó chéng fēng sú, lí fù āi āi xué mèng jiāng.
至今齊國成風俗,嫠婦哀哀學孟姜。
àn cǐ nǎi zhōu líng wáng èr shí èr nián zhī shì.
按此乃周靈王二十二年之事。
shì nián dà shuǐ, gǔ shuǐ yǔ luò shuǐ dòu, huáng hé jù fàn làn, píng dì shuǐ shēn chǐ yú, jìn hóu fá qí zhī yì suì zhōng zhǐ.
是年大水,谷水與洛水斗,黃河俱泛濫,平地水深尺余,晉侯伐齊之議遂中止。
què shuō qí yòu qīng cuī zhù è zhuāng gōng zhī yín luàn, bā bù dé jìn shī lái fá, yù xíng dà shì, yǐ yǔ zuǒ qīng qìng fēng shāng yì shì chéng zhī rì, píng fēn qí guó, jí wén shuǐ zǔ, xīn zhōng yù yù. zhuāng gōng yǒu jìn shì jiǎ shù, cháng yǐ xiǎo shì, shòu biān yī bǎi, cuī zhù zhī qí xián yuàn, nǎi yǐ zhòng lù jié zhī, fán zhuāng gōng yī dòng yī xī, jù lìng xiāng bào. bì jìng cuī zhù zuò chū shén shì lái? zài kàn xià huí fēn jiě.
卻說齊右卿崔杼惡莊公之淫亂,巴不得晉師來伐,欲行大事,已與左卿慶封商議事成之日,平分齊國,及聞水阻,心中鬱郁。莊公有近侍賈豎,嘗以小事,受鞭一百,崔杼知其銜怨,乃以重賂結之,凡莊公一動一息,俱令相報。畢竟崔杼做出甚事來?再看下回分解。