strong qín jìn dà zhàn lóng mén shān mù jī dēng tái yào dà shè strong
秦晉大戰龍門山 穆姬登台要大赦
huà shuō guǎn zhòng yú bìng zhōng, zhǔ huán gōng chì yuǎn yì yá shù diāo kāi fāng sān rén, jiàn xí péng wèi zhèng. zuǒ yòu yǒu wén qí yán zhě, yǐ gào yì yá. yì yá jiàn bào shū yá wèi yuē: zhòng fù zhī xiāng, shū suǒ jiàn yě, jīn zhòng bìng, jūn wǎng wèn zhī, nǎi yán shū bù kě yǐ wèi zhèng, ér jiàn xí péng, wú yì shén bù píng yān.
話說管仲於病中,囑桓公斥遠易牙、豎刁、開方三人,薦隰朋為政。左右有聞其言者,以告易牙。易牙見鮑叔牙謂曰:「仲父之相,叔所薦也,今仲病,君往問之,乃言叔不可以為政,而薦隰朋,吾意甚不平焉。」
bào shū yá xiào yuē: shì nǎi yá zhī suǒ yǐ jiàn zhòng yě. zhòng zhōng yú wèi guó, bù sī qí yǒu. fū shǐ yá wèi sī kòu, qū zhú nìng rén, zé yǒu yú yǐ ruò shǐ dāng guó wèi zhèng, jí ěr děng hé suǒ róng shēn hū? yì yá dà cán ér tuì.
鮑叔牙笑曰:「是乃牙之所以薦仲也。仲忠於為國,不私其友。夫使牙為司寇,驅逐佞人,則有餘矣;若使當國為政,即爾等何所容身乎?」易牙大慚而退。
yú yī rì, huán gōng fù wǎng shì zhòng, zhòng yǐ bù néng yán. bào shū yá xí péng mò bù chuí lèi.
逾一日,桓公復往視仲,仲已不能言。鮑叔牙、隰朋莫不垂淚。
shì yè, zhòng zú, huán gōng kū zhī tòng, yuē: āi zāi, zhòng fù! shì tiān zhé wú bì yě. shǐ shàng qīng gāo hǔ dǒng qí sàng, bìn zàng cóng hòu, shēng qián cài yì xī yǔ qí zi, lìng shì wèi dài fū.
是夜,仲卒,桓公哭之慟,曰:「哀哉,仲父!是天折吾臂也。」使上卿高虎董其喪,殯葬從厚,生前采邑悉與其子,令世為大夫。
yì yá wèi dài fū bó shì yuē: xī jūn duó zi pián yì sān bǎi, yǐ shǎng zhòng zhī gōng jīn zhòng fù yǐ wáng, zi hé bù yán yú jūn, ér qǔ hái qí yì, wú dāng cóng páng zhù zi. bó shì qì yuē: wú wéi wú gōng, shì yǐ shī yì. zhòng suī sǐ, zhòng zhī gōng shàng zài yě, wú hé miàn mù qiú yì yú jūn hū? yì yá tàn yuē: zhòng sǐ yóu néng shǐ bó shì xīn fú, wú chái zhēn xiǎo rén yǐ.
易牙謂大夫伯氏曰:「昔君奪子駢邑三百,以賞仲之功;今仲父已亡,子何不言於君,而取還其邑,吾當從旁助子。」伯氏泣曰:「吾惟無功,是以失邑。仲雖死,仲之功尚在也,吾何面目求邑於君乎?」易牙嘆曰:「仲死猶能使伯氏心服,吾儕真小人矣。」
qiě shuō huán gōng niàn guǎn zhòng yí yán, nǎi shǐ gōng sūn xí péng wèi zhèng. wèi yī yuè, xí péng bìng zú, huán gōng yuē: zhòng fù qí shèng rén hū? hé yǐ zhī péng zhī yòng yú wú bù jiǔ yě?
且說桓公念管仲遺言,乃使公孫隰朋為政。未一月,隰朋病卒,桓公曰:「仲父其聖人乎?何以知朋之用於吾不久也?」
yú shì shǐ bào shū yá dài péng zhī wèi, yá gù cí, huán gōng yuē: jīn jǔ cháo wú guò yú qīng zhě, qīng yù ràng zhī hé rén? yá duì yuē: chén zhī hǎo shàn è è, jūn suǒ zhī yě. jūn bì yòng chén, qǐng yuǎn yì yá shù diāo kāi fāng, nǎi gǎn fèng mìng.
於是使鮑叔牙代朋之位,牙固辭,桓公曰:「今舉朝無過於卿者,卿欲讓之何人?」牙對曰:「臣之好善惡惡,君所知也。君必用臣,請遠易牙、豎刁、開方,乃敢奉命。」
huán gōng yuē: zhòng fù gù yán zhī yǐ, guǎ rén gǎn bù cóng zi. jí rì bà chì sān rén, bù xǔ rù cháo xiāng jiàn.
桓公曰:「仲父固言之矣,寡人敢不從子。」即日罷斥三人,不許入朝相見。
bào shū yá nǎi shòu shì.
鮑叔牙乃受事。
shí yǒu huái yí qīn fàn qǐ guó, qǐ rén gào jí yú qí. qí huán gōng hé sòng lǔ chén wèi zhèng xǔ cáo qī guó zhī jūn, qīn wǎng jiù qǐ, qiān qí dōu yú yuán líng. zhū hóu shàng cóng qí zhī lìng, yǐ néng yòng bào shū, bù gǎi guǎn zhòng zhī zhèng gù yě.
時有淮夷侵犯杞國,杞人告急於齊。齊桓公合宋、魯、陳、衛、鄭、許、曹七國之君,親往救杞,遷其都於緣陵。諸侯尚從齊之令,以能用鮑叔,不改管仲之政故也。
huà fēn liǎng tóu què shuō jìn zì huì gōng jí wèi, lián suì mài hé bù shú, zhì wǔ nián, fù dà huāng, cāng lǐn kōng xū, mín jiān jué shí, huì gōng yù qǐ dí yú tā bāng sī xiǎng wéi qín pí lín dì jìn, qiě hūn yīn zhī guó, dàn xiān qián fù yuē wèi cháng, bù biàn kāi yán. xì ruì jìn yuē: wú fēi fù qín yuē yě, tè gào huǎn qí qī ěr. ruò qǐ dí ér qín bù yǔ, qín xiān jué wǒ, wǒ nǎi fù zhī yǒu míng yǐ.
話分兩頭#卻說晉自惠公即位,連歲麥禾不熟,至五年,復大荒,倉廩空虛,民間絕食,惠公欲乞糴於他邦#思想惟秦毗鄰地近,且婚姻之國,但先前負約未償,不便開言。郤芮進曰:「吾非負秦約也,特告緩其期耳。若乞糴而秦不與,秦先絕我,我乃負之有名矣。」
huì gōng yuē: qīng yán shì yě. nǎi shǐ dài fū qìng zhèng chí bǎo yù rú qín gào dí.
惠公曰:「卿言是也。」乃使大夫慶鄭持寶玉如秦告糴。
mù gōng jí qún chén jì yì: jìn xǔ wǔ chéng bù yǔ, jīn yīn jī qǐ dí, dāng yǔ zhī fǒu?
穆公集群臣計議:「晉許五城不與,今因飢乞糴,當與之否?」
jiǎn shū bǎi lǐ xī tóng shēng duì yuē: tiān zāi liú xíng, hé guó wú zhī, jiù zāi xù lín, lǐ zhī cháng yě. shùn lǐ ér xíng, tiān bì fú wǒ.
蹇叔、百里奚同聲對曰:「天災流行,何國無之,救災恤鄰,理之常也。順理而行,天必福我。」
mù gōng yuē: wú zhī shī yú jìn yǐ zhòng yǐ.
穆公曰:「吾之施於晉已重矣。」
gōng sūn zhī duì yuē: ruò zhòng shī ér huò bào, hé sǔn yú qín qí huò bù bào, qū zài bǐ yǐ. mín zēng qí shàng, shú yǔ wǒ dí, jūn bì yǔ zhī.
公孫枝對曰:「若重施而獲報,何損於秦;其或不報,曲在彼矣。民憎其上,孰與我敵,君必與之。」
pī bào sī niàn fù chóu, rǎng bì yán yuē: jìn hóu wú dào, tiān jiàng zhī zāi, chéng qí jī ér fá zhī, kě yǐ miè jìn, cǐ jī bù kě shī.
丕豹思念父仇,攘臂言曰:「晉侯無道,天降之災,乘其飢而伐之,可以滅晉,此機不可失。」
yáo yú yuē: rén zhě bù chéng wēi yǐ yāo lì, zhì zhě bù jiǎo xìng yǐ chéng gōng. yǔ zhī wèi dāng.
繇余曰:「仁者不乘危以邀利,智者不僥倖以成功。與之為當。」
mù gōng yuē: fù wǒ zhě, jìn jūn yě. jī zhě, jìn mín yě. wú bù rěn yǐ jūn gù, qiān huò yú mín. yú shì yùn sù shù wàn hú yú wèi shuǐ, zhí dá hé fén yōng jiàng zhī jiān, zhú lú xiāng jiē, mìng yuē fàn zhōu zhī yì, yǐ jiù jìn zhī jī. jìn rén wú bù gǎn yuè. shǐ guān yǒu shī chēng mù gōng zhī shàn yún:
穆公曰:「負我者,晉君也。飢者,晉民也。吾不忍以君故,遷禍於民。」於是運粟數萬斛於渭水,直達河、汾、雍、絳之間,舳艫相接,命曰「泛舟之役」,以救晉之飢。晉人無不感悅。史官有詩稱穆公之善云:
jìn jūn wú dào zhì tiān zāi, yōng jiàng fēn fēn sòng sù lái.
晉君無道致天災,雍絳紛紛送粟來。
shuí kěn jiāng ēn shī yuàn zhě? mù gōng dé liàng guǒ qí zāi!
誰肯將恩施怨者?穆公德量果奇哉!
míng nián dōng, qín guó nián huāng, jìn fǎn dà shú. mù gōng wèi jiǎn shū bǎi lǐ xī yuē: guǎ rén jīn rì nǎi sī èr qīng zhī yán yě, fēng xiōng hù yǒu. ruò guǎ rén qù dōng è jìn zhī dí, jīn rì suì jī, yì nán qǐ yú jìn yǐ.
明年冬,秦國年荒,晉反大熟。穆公謂蹇叔、百里奚曰:「寡人今日乃思二卿之言也,豐凶互有。若寡人去冬遏晉之糴,今日歲飢,亦難乞於晉矣。」
bào yuē: jìn jūn tān ér wú xìn, suī qǐ zhī, bì bù yǔ. mù gōng bù yǐ wèi rán, nǎi shǐ lěng zhì yì jī bǎo yù, rú jìn gào dí, huì gōng jiāng fā hé xī zhī sù, yǐ yīng qín mìng. xì ruì jìn yuē: jūn yǔ qín sù, yì jiāng yǔ qín dì hū?
豹曰:「晉君貪而無信,雖乞之,必不與。」穆公不以為然,乃使冷至亦齎寶玉,如晉告糴,惠公將發河西之粟,以應秦命。郤芮進曰:「君與秦粟,亦將與秦地乎?」
huì gōng yuē: guǎ rén dàn yǔ sù ěr, qǐ yǔ dì zāi!
惠公曰:「寡人但與粟耳,豈與地哉!」
ruì yuē: jūn zhī yǔ sù wèi hé?
芮曰:「君之與粟為何?」
huì gōng yuē: yì bào qí fàn zhōu zhī yì yě.
惠公曰:「亦報其泛舟之役也。」
ruì yuē: rú yǐ fàn zhōu wèi qín dé, zé xī nián nà jūn, qí dé gèng dà. jūn shě qí dà ér bào qí xiǎo, hé zāi?
芮曰:「如以泛舟為秦德,則昔年納君,其德更大。君舍其大而報其小,何哉?」
qìng zhèng yuē: chén qù suì fèng mìng qǐ dí yú qín, qín jūn yī nuò wú cí, qí yì shén měi. jīn nǎi bì dí bù yǔ, qín yuàn wǒ yǐ!
慶鄭曰:「臣去歲奉命乞糴於秦,秦君一諾無辭,其意甚美。今乃閉糴不與,秦怨我矣!」
lǚ yí shēng yuē: qín yǔ jìn sù, fēi hǎo jìn yě, wèi qiú dì yě. bù yǔ sù ér qín yuàn, yǔ sù ér bù yǔ dì, qín yì yuàn, jūn zhī yuàn yě, hé wèi yǔ zhī?
呂飴甥曰:「秦與晉粟,非好晉也,為求地也。不與粟而秦怨,與粟而不與地,秦亦怨,均之怨也,何為與之?」
qìng zhèng yuē: xìng rén zhī zāi, bù rén bèi rén zhī shī, bù yì. bù yì bù rén, hé yǐ shǒu guó?
慶鄭曰:「幸人之災,不仁;背人之施,不義。不義不仁,何以守國?」
hán jiǎn yuē: zhèng zhī yán shì yě. shǐ qù suì qín bì wǒ dí, jūn yì hé rú?
韓簡曰:「鄭之言是也。使去歲秦閉我糴,君意何如?」
guó shè yuē: qù suì tiān jī jìn yǐ shòu qín, qín fú zhī qǔ, ér dài wǒ sù, shì shèn yú yě jīn suì tiān jī qín yǐ shòu jìn, jìn nài hé nì tiān ér bù qǔ? yǐ chén yú yì, bù rú yuē huì liáng bó, chéng jī fá qín, gòng fēn qí dì, shì wèi shàng cè.
虢射曰:「去歲天飢晉以授秦,秦弗知取,而貸我粟,是甚愚也;今歲天飢秦以授晉,晉奈何逆天而不取?以臣愚意,不如約會梁伯,乘機伐秦,共分其地,是為上策。」
huì gōng cóng guó shè zhī yán, nǎi cí lěng zhì, yuē: bì yì lián suì jī jǐn, bǎi xìng liú lí, jīn dōng shāo rěn, liú wáng zhě jiàn guī gù lǐ, jǐn néng zì gěi, bù zú yǐ xiāng jì yě.
惠公從虢射之言,乃辭冷至,曰:「敝邑連歲饑饉,百姓流離,今冬稍稔,流亡者漸歸故里,僅能自給,不足以相濟也。」
lěng zhì yuē: guǎ jūn niàn hūn yīn zhī yì, bù zé dì, bù bì dí, gù yuē: tóng huàn xiāng xù yě.' guǎ jūn jì jūn zhī jí, ér bù dé bào yú jūn, xià chén nán yǐ fù mìng.
冷至曰:「寡君念婚姻之誼,不責地,不閉糴,固曰:『同患相恤也。'寡君濟君之急,而不得報於君,下臣難以復命。」
lǚ yí shēng xì ruì dà hē yuē: rǔ qián yǔ pī zhèng fù hé móu, yǐ zhòng bì yòu wǒ, xìng tiān pò jiān móu, bù duò rǔ jì, jīn fān yòu lái ráo shé! kě guī yǔ rǔ jūn, yào shí jìn sù, chú fēi yòng bīng lái qǔ.
呂飴甥、郤芮大喝曰:「汝前與丕鄭父合謀,以重幣誘我,幸天破奸謀,不墮汝計,今番又來饒舌!可歸語汝君,要食晉粟,除非用兵來取。」
lěng zhì hán fèn ér tuì.
冷至含憤而退。
qìng zhèng chū cháo, wèi tài shǐ guō yǎn yuē: jìn hóu bèi dé nù lín, huò lì zhì yǐ.
慶鄭出朝,謂太史郭偃曰:「晉侯背德怒鄰,禍立至矣。」
guō yǎn yuē: jīn qiū shā lù shān bēng, cǎo mù jù yǎn. fū shān chuān, guó zhī zhǔ yě, jìn jiāng yǒu wáng guó zhī huò, qí zài cǐ hū? shǐ chén yǒu shī jī jìn huì gōng yún:
郭偃曰:「今秋沙鹿山崩,草木俱偃。夫山川,國之主也,晉將有亡國之禍,其在此乎?」史臣有詩譏晉惠公云:
fàn zhōu yuǎn dào zhèn jī qióng, piān yù qín jī yì bù tóng.
泛舟遠道賑饑窮,偏遇秦飢意不同。
zì gǔ fù ēn rén bù shǎo, wú rú jìn huì fù qín gōng.
自古負恩人不少,無如晉惠負秦公。
lěng zhì huí fù qín jūn, yán: jìn bù yǔ qín sù, fǎn yù jiū hé liáng bó, gòng xìng fá qín zhī shī.
冷至回復秦君,言:「晉不與秦粟,反欲糾合梁伯,共興伐秦之師。」
mù gōng dà nù yuē: rén zhī wú dào, nǎi zhì chū yú yì liào ruò cǐ! guǎ rén jiāng xiān pò liáng, ér hòu fá jìn.
穆公大怒曰:「人之無道,乃至出於意料若此!寡人將先破梁,而後伐晉。」
bǎi lǐ xī yuē: liáng bó hǎo tǔ gōng, guó zhī kuàng dì, jiē zhú chéng jiàn shì, ér wú mín yǐ shí zhī, bǎi xìng xū yuàn, cǐ qí bù néng yòng zhòng zhù jìn míng yǐ. jìn jūn suī wú dào, ér lǚ xì jù qiáng lì zì rèn, ruò qǐ jiàng zhōu zhī zhòng, bì rán zhèn jīng xī bǐ. bīng fǎ yún: xiān fā zhì rén', jīn yǐ jūn zhī xián, zhū dài fū zhī yòng mìng, wǎng shēng jìn hóu fù dé zhī zuì, shèng kě bì yě. yīn yǐ yú wēi, chéng liáng zhī bì, rú zhèn gǎo yè ěr.
百里奚曰:「梁伯好土功,國之曠地,皆築城建室,而無民以實之,百姓胥怨,此其不能用眾助晉明矣。晉君雖無道,而呂、郤俱強力自任,若起絳州之眾,必然震驚西鄙。《兵法》云:『先發制人',今以君之賢,諸大夫之用命,往聲晉侯負德之罪,勝可必也。因以餘威,乘梁之敝,如振槁葉耳。」
mù gōng rán zhī. nǎi dà qǐ sān jūn, liú jiǎn shū yáo yú fǔ tài zǐ shǒu guó, mèng míng shì yǐn bīng xún biān, dàn yā zhū róng. mù
穆公然之。乃大起三軍,留蹇叔、繇余輔太子守國,孟明視引兵巡邊,彈壓諸戎。穆
gōng tóng bǎi lǐ xī qīn jiāng zhōng jūn, xī qǐ shù bái yǐ bǐng bǎo jià, gōng sūn zhī jiāng yòu jūn, gōng zǐ zhí jiāng zuǒ jūn, gòng chē sì bǎi chéng, hào hào dàng dàng, shā bēn jìn guó lái.
公同百里奚親將中軍,西乞術、白乙丙保駕,公孫枝將右軍,公子縶將左軍,共車四百乘,浩浩蕩蕩,殺奔晉國來。
jìn zhī xī bǐ gào jí yú huì gōng, huì gōng wèn yú qún chén yuē: qín wú gù xìng bīng fàn jiè, hé yǐ yù zhī.
晉之西鄙告急於惠公,惠公問於群臣曰:「秦無故興兵犯界,何以御之。」
qìng zhèng jìn yuē: qín bīng wèi zhǔ shàng bèi dé zhī gù, shì yǐ lái tǎo, hé wèi wú gù, yī chén yú jiàn, zhǐ yí yǐn zuì qǐng hé, gē wǔ chéng yǐ quán xìn, miǎn dòng gān gē.
慶鄭進曰:「秦兵為主上背德之故,是以來討,何謂無故,依臣愚見,只宜引罪請和,割五城以全信,免動干戈。」
huì gōng dà nù yuē: yǐ táng táng qiān shèng zhī guó, ér gē dì qiú hé, guǎ rén hé miàn mù wèi jūn zāi.
惠公大怒曰:「以堂堂千乘之國,而割地求和,寡人何面目為君哉。」
hè lìng: xiān zhǎn qìng zhèng, rán hòu fā bīng yíng dí.
喝令:「先斬慶鄭,然後發兵迎敵。」
guó shè yuē: wèi chū bīng, xiān zhǎn jiāng, yú jūn bù lì. gū shè lìng cóng zhēng, jiāng gōng zhé zuì. huì gōng zhǔn zòu.
虢射曰:「未出兵,先斬將,於軍不利。姑赦令從征,將功折罪。」惠公准奏。
dāng rì dà yuè chē mǎ, xuǎn liù bǎi chéng, mìng xì bù yáng jiā pú tú qìng zhèng é xī fēn jiāng zuǒ yòu, jǐ yǔ guó shè jū zhōng jūn diào dù, tú àn yí wèi xiān fēng, lí jiàng zhōu wàng xī jìn fā.
當日大閱車馬,選六百乘,命郤步揚、家僕徒、慶鄭、蛾晰分將左右,己與虢射居中軍調度,屠岸夷為先鋒,離絳州望西進發。
jìn hóu suǒ jià zhī mǎ, míng yuē xiǎo sì, nǎi zhèng guó suǒ xiàn. qí mǎ shēn cái xiǎo qiǎo, máo liè rùn zé, bù zhòu ān wěn, huì gōng píng xī shén ài zhī. qìng zhèng yòu jiàn yuē: gǔ zhě chū zhēng dà shì, bì chéng běn guó chū chǎn zhī mǎ, qí mǎ shēng zài běn tǔ, jiě rén xīn yì, ān qí jiào xùn, fú xí dào lù, gù yù zhàn suí rén suǒ shǐ, wú bù rú zhì. jīn jūn lín dà dí, ér chéng yì chǎn zhī mǎ, kǒng bù lì yě.
晉侯所駕之馬,名曰「小駟」,乃鄭國所獻。其馬身材小巧,毛鬣潤澤,步驟安穩,惠公平昔甚愛之。慶鄭又諫曰:「古者出征大事,必乘本國出產之馬,其馬生在本土,解人心意,安其教訓,服習道路,故遇戰隨人所使,無不如志。今君臨大敵,而乘異產之馬,恐不利也。」
huì gōng chì yuē: cǐ wú guàn chéng, rǔ wù duō yán.
惠公叱曰:「此吾慣乘,汝勿多言。」
què shuō qín bīng yǐ dù hé dōng, sān zhàn sān shèng, shǒu jiāng jiē bēn cuàn. zhǎng qū ér jìn, zhí zhì hán yuán xià zhài.
卻說秦兵已渡河東,三戰三勝,守將皆奔竄。長驅而進,直至韓原下寨。
jìn huì gōng wén qín jūn zhì hán, nǎi cù é yuē: kòu yǐ shēn yǐ, nài hé?
晉惠公聞秦軍至韓,乃蹙額曰:「寇已深矣,奈何?」
qìng zhèng yuē: jūn zì zhāo zhī, yòu hé wèn yān?
慶鄭曰:「君自招之,又何問焉?」
huì gōng yuē: zhèng wú lǐ, kě tuì.
惠公曰:「鄭無禮,可退。」
jìn bīng lí hán yuán shí lǐ xià zhài, shǐ hán jiǎn wǎng tàn qín bīng duō shǎo. jiǎn huí bào yuē: qín shī suī shǎo yú wǒ, rán qí dòu qì shí bèi yú wǒ.
晉兵離韓原十里下寨,使韓簡往探秦兵多少。簡回報曰:「秦師雖少於我,然其鬥氣十倍於我。」
huì gōng yuē: hé gù?
惠公曰:「何故?」
jiǎn duì yuē: jūn shǐ yǐ qín jìn ér bēn liáng, jì yǐ qín yuán ér dé guó, yòu yǐ qín zhèn ér miǎn jī, sān shòu qín shī ér wú yī bào. jūn chén jī fèn, shì yǐ lái fá, sān jūn jiē yǒu zé fù zhī xīn, qí qì ruì shén, qǐ zhǐ shí bèi ér yǐ?
簡對曰:「君始以秦近而奔梁,繼以秦援而得國,又以秦賑而免飢,三受秦施而無一報。君臣積憤,是以來伐,三軍皆有責負之心,其氣銳甚,豈止十倍而已?」
huì gōng yùn yuē: cǐ nǎi qìng zhèng zhī yǔ, dìng bó yì wèi cǐ yán hū, guǎ rén dāng yǔ qín jué yī sǐ dí.
惠公慍曰:「此乃慶鄭之語,定伯亦為此言乎,寡人當與秦決一死敵。」
suì mìng hán jiǎn wǎng qín jūn qǐng zhàn yuē: guǎ rén yǒu jiǎ chē liù bǎi chéng, zú yǐ dài jūn. jūn ruò tuì shī, guǎ rén zhī yuàn ruò qí bù tuì, guǎ rén jí yù bì jūn, qí nài cǐ sān jūn zhī shì hé.
遂命韓簡往秦軍請戰曰:「寡人有甲車六百乘,足以待君。君若退師,寡人之願;若其不退,寡人即欲避君,其奈此三軍之士何。」
mù gōng xiào yuē: rú zǐ hé jiāo yě.
穆公笑曰:「孺子何驕也。」
nǎi shǐ gōng sūn zhī dài duì yuē: jūn yù guó, guǎ rén nà zhī jūn yù sù, guǎ rén gěi zhī jīn jūn yù zhàn, guǎ rén gǎn jù mìng hū?
乃使公孫枝代對曰:「君欲國,寡人納之;君欲粟,寡人給之;今君欲戰,寡人敢拒命乎?」
hán jiǎn tuì yuē: qín lǐ zhí. wú bù zhī sǐ suǒ yǐ.
韓簡退曰:「秦理直。吾不知死所矣。」
jìn huì gōng shǐ guō yǎn bo chē yòu. zhū rén mò jí, wéi qìng zhèng wèi kě. huì gōng yuē: zhèng dǎng yú qín, qǐ kě rèn zāi? nǎi gǎi yòng jiā pú tú wèi chē yòu, ér shǐ xì bù yáng yù chē, nì qín shī yú hán yuán.
晉惠公使郭偃卜車右。諸人莫吉,惟慶鄭為可。惠公曰:「鄭黨於秦,豈可任哉?」乃改用家僕徒為車右,而使郤步揚御車,逆秦師於韓原。
bǎi lǐ xī dēng lěi, wàng jiàn jìn shī shén zhòng, wèi mù gōng yuē: jìn hóu jiāng zhì sǐ yú wǒ, jūn qí wù zhàn.
百里奚登壘,望見晉師甚眾,謂穆公曰:「晉侯將致死於我,君其勿戰。」
mù gōng zhǐ tiān yuē: jìn fù wǒ yǐ shèn. ruò wú tiān dào zé yǐ, tiān ér yǒu zhī, wú bì shèng zhī. nǎi yú lóng mén shān xià, zhěng liè yǐ dài.
穆公指天曰:「晉負我已甚。若無天道則已,天而有知,吾必勝之。」乃於龍門山下,整列以待。
xū yú, jìn bīng yì bù zhèn bì.
須臾,晉兵亦布陣畢。
liǎng zhèn duì yuán, zhōng jūn gè míng gǔ jìn bīng, tú àn yí shì yǒng, shǒu wò hún tiě qiāng yī tiáo, hé zhǐ bǎi jīn zhī zhòng, xiān zhuàng rù duì zhèn, féng rén biàn cì,. qín jūn pī mǐ. zhèng yù bái yǐ bǐng, liǎng xià jiāo zhàn, yuē mò wǔ shí yú hé, shā de xìng qǐ, gè tiào xià chē lái, hù xiāng niǔ jié, tú àn yí yuē: wǒ yǔ nǐ pàn gè sǐ huó, yào rén bāng zhù de, bù wèi hǎo hàn.
兩陣對圓,中軍各鳴鼓進兵,屠岸夷恃勇,手握渾鐵槍一條,何止百斤之重,先撞入對陣,逢人便刺,。秦軍披靡。正遇白乙丙,兩下交戰,約莫五十餘合,殺得性起,各跳下車來,互相扭結,屠岸夷曰:「我與你拚個死活,要人幫助的,不為好漢。」
bái yǐ bǐng yuē: zhèng yào dú shǒu qín ná nǐ, fāng shì yīng xióng. fēn fù zhòng rén: dōu mò lái! liǎng gè quán chuí jiǎo tī, zhí niǔ rù zhèn hòu qù le.
白乙丙曰:「正要獨手擒拿你,方是英雄。」吩咐眾人:「都莫來!」兩個拳捶腳踢,直扭入陣後去了。
jìn huì gōng jiàn tú àn yí xiàn zhèn, jí jiào hán jiǎn liáng yáo mí yǐn jūn chōng qí zuǒ, zì yǐn jiā pú tú děng chōng qí yòu, yuē yú zhōng jūn qǔ qí.
晉惠公見屠岸夷陷陣,急叫韓簡、梁繇靡引軍沖其左,自引家僕徒等沖其右,約於中軍取齊。
mù gōng jiàn jìn fēn bīng liǎng lù chōng lái, yì fēn zuò liǎng lù yíng dí.
穆公見晉分兵兩路衝來,亦分作兩路迎敵。
qiě shuō huì gōng zhī chē, zhèng yù jiàn gōng sūn zhī. huì gōng suì shǐ jiā pú tú jiē zhàn. nà gōng sūn zhī yǒu wàn fū bù dāng zhī yǒng, jiā pú tú rú hé dòu dé guò? huì gōng jiào bù yáng: yòng xīn zhí pèi, guǎ rén qīn zì zhù zhàn! gōng sūn zhī héng jǐ dà hē yuē: huì zhàn zhě yī qí shàng lái! zhǐ zhè yī shēng hē, rú pī lì zhèn tiān, bǎ gè guó jiù guó shè xià dé fú yú chē zhōng, bù gǎn chū qì.
且說惠公之車,正遇見公孫枝。惠公遂使家僕徒接戰。那公孫枝有萬夫不當之勇,家僕徒如何斗得過?惠公教步揚:「用心執轡,寡人親自助戰!」公孫枝橫戟大喝曰:「會戰者一齊上來!」只這一聲喝,如霹靂震天,把個國舅虢射嚇得伏於車中,不敢出氣。
nà xiǎo sì wèi jīng zhàn zhèn, yì bèi jīng xià, bù yáo yù rén zuò zhǔ, xiàng qián luàn pǎo, suì xiàn yú ní nìng zhī zhōng, bù yáng yòng lì biān dǎ, nài mǎ xiǎo lì wēi, bá jiǎo bù qǐ, zhèng zài wēi jí.
那小駟未經戰陣,亦被驚嚇,不繇御人做主,向前亂跑,遂陷於泥濘之中,步揚用力鞭打,奈馬小力微,拔腳不起,正在危急。
qià hǎo qìng zhèng zhī chē, cóng qián ér guò, huì gōng hū yuē: zhèng sù jiù wǒ!
恰好慶鄭之車,從前而過,惠公呼曰:「鄭速救我!」
qìng zhèng yuē: guó shè hé zài? nǎi hū zhèng yé.
慶鄭曰:「虢射何在?乃呼鄭耶。」
huì gōng yòu hū yuē: zhèng sù jiāng chē lái zài guǎ rén.
惠公又呼曰:「鄭速將車來載寡人。」
zhèng yuē: jūn wěn chéng xiǎo sì, chén dāng bào tā rén lái jiù yě. suì cuī yuán zhuǎn zuǒ ér qù.
鄭曰:「君穩乘小駟,臣當報他人來救也。」遂催轅轉左而去。
bù yáng yù wǎng mì tā chē, zhēng nài qín bīng wéi guǒ jiāng lái, bù néng dé chū.
步揚欲往覓他車,爭奈秦兵圍裹將來,不能得出。
zài shuō hán jiǎn yī jūn chōng rù, qià yù zhe qín mù gōng zhōng jūn, suì yǔ qín jiāng xī qǐ shù jiāo zhàn, sān shí yú hé, wèi fēn shèng bài, é xī yǐn jūn yòu dào, liǎng xià jiā gōng, xī qǐ shù bù néng dāng, bèi hán jiǎn yī jǐ cì yú chē xià. liáng yáo mí dà jiào: bài jiāng wú yòng zhī wù, kě xié lì qín zhuō qín jūn.
再說韓簡一軍沖入,恰遇著秦穆公中軍,遂與秦將西乞術交戰,三十餘合,未分勝敗,蛾晰引軍又到,兩下夾攻,西乞術不能當,被韓簡一戟刺於車下。梁繇靡大叫:「敗將無用之物,可協力擒捉秦君。」
hán jiǎn bù gù xī qǐ shù, qū lǜ jìn bīng, jìng bēn róng hé, lái zhuō mù gōng.
韓簡不顧西乞術,驅率晉兵,逕奔戎輅,來捉穆公。
mù gōng tàn yuē: wǒ jīn rì fǎn wèi jìn fú, tiān dào hé zài? cái tàn yī shēng, zhǐ jiàn zhèng xī jiǎo shàng yī duì yǒng shì, yuē sān bǎi yú rén, gāo jiào: wù shāng wú ēn zhǔ. mù gōng tái tóu kàn zhī, jiàn nà sān bǎi yú rén, yī gè gè péng shǒu tǎn jiān, jiǎo chuān cǎo lǚ, bù xíng rú fēi, shǒu zhōng jiē zhí dà kǎn dāo, yāo xuán gōng jiàn, rú hùn shì mó wáng shǒu xià guǐ bīng yì bān, jiǎo zōng dào chù, jiāng jìn bīng luàn kǎn, hán jiǎn yǔ liáng yáo mí huāng máng yíng dí.
穆公嘆曰:「我今日反為晉俘,天道何在?」才嘆一聲,只見正西角上一隊勇士,約三百餘人,高叫:「勿傷吾恩主。」穆公抬頭看之,見那三百餘人,一個個蓬首袒肩,腳穿草履,步行如飛,手中皆執大砍刀,腰懸弓箭,如混世魔王手下鬼兵一般,腳蹤到處,將晉兵亂砍,韓簡與梁繇靡慌忙迎敵。
yòu jiàn yī rén fēi chē cóng běi ér zhì, nǎi qìng zhèng yě, gāo jiào: wù dé liàn zhàn, zhǔ gōng yǐ bèi qín bīng kùn yú lóng mén shān ní nìng zhī zhōng, kě sù wǎng jiù jià. hán jiǎn děng wú xīn sī shā, piē le nà yī huǒ zhuàng shì, jìng bēn lóng mén shān lái jiù jìn hóu.
又見一人飛車從北而至,乃慶鄭也,高叫:「勿得戀戰,主公已被秦兵困於龍門山泥濘之中,可速往救駕。」韓簡等無心廝殺,撇了那一夥壯士,逕奔龍門山來救晉侯。
shuí zhī jìn huì gōng yǐ bèi gōng sūn zhī suǒ huò, bìng jiā pú tú guó shè, bù yáng děng, yī qí jiù fù, yǐ guī dà zhài qù le. hán jiǎn dùn zú yuē: huò qín jūn yóu kě xiāng dǐ. qìng zhèng wù wǒ yǐ!
誰知晉惠公已被公孫枝所獲,並家僕徒、虢射,步揚等,一齊就縛,已歸大寨去了。韓簡頓足曰:「獲秦君猶可相抵。慶鄭誤我矣!」
liáng yáo mí yuē: jūn yǐ zài cǐ. wǒ bèi hé guī? suì yǔ hán jiǎn gè qì bīng zhàng,. lái tóu qín zhài. yǔ huì gōng zuò yī chù.
梁繇靡曰:「君已在此。我輩何歸?」遂與韓簡各棄兵仗,。來投秦寨。與惠公做一處。
zài shuō nà zhuàng shì sān bǎi yú rén, jiù le qín mù gōng, yòu jiù le xī qǐ shù. qín bīng chéng shèng yǎn shā, jìn bīng dà kuì, lóng mén shān xià shī jī rú shān, liù bǎi chéng dé tuō zhě, shí fēn zhōng zhī èr sān ěr. qìng zhèng wén jìn jūn jiàn qín, suì tōu chū qín jūn, yù é xī bèi shāng zài dì, fú zhī dēng chē, tóng huí jìn guó. rán wēng yǒu shī yǒng hán yuán dà zhàn zhī shì. shī yuē:
再說那壯士三百餘人,救了秦穆公,又救了西乞術。秦兵乘勝掩殺,晉兵大潰,龍門山下屍積如山,六百乘得脫者,十分中之二三耳。慶鄭聞晉君見擒,遂偷出秦軍,遇蛾晰被傷在地,扶之登車,同回晉國。髯翁有詩詠韓原大戰之事。詩曰:
lóng mén shān xià tàn yú shī, zhǐ wèi hūn jūn bù bào shī.
龍門山下嘆輿屍,只為昏君不報施。
shàn è liǎng jiā fēn shèng bài, míng míng tiān dào qǐ wú zhī?
善惡兩家分勝敗,明明天道豈無知?
què shuō qín mù gōng hái yú dà zhài, wèi bǎi lǐ xī yuē: bù tīng jǐng bó zhī yán, jǐ wèi jìn xiào.
卻說秦穆公還於大寨,謂百里奚曰:「不聽井伯之言,幾為晉笑。」
nà zhuàng shì sān bǎi yú rén, yī qí dào yíng qián kòu shǒu. mù gōng wèn yuē: rǔ děng hé rén, nǎi kěn wèi guǎ rén chū sǐ lì yé?
那壯士三百餘人,一齊到營前叩首。穆公問曰:「汝等何人,乃肯為寡人出死力耶?」
zhuàng shì duì yuē: jūn bù jì xī nián wáng shàn mǎ hū? wú děng jiē shí mǎ ròu zhī rén yě.
壯士對曰:「君不記昔年亡善馬乎?吾等皆食馬肉之人也。」
yuán lái mù gōng céng chū liè yú liáng shān, yè shī liáng mǎ shù pǐ, shǐ lì qiú zhī. xún zhì qí shān zhī xià, yǒu yě rén sān bǎi yú, qún jù ér shí mǎ ròu. lì bù gǎn jīng zhī, qū bào mù gōng: sù qiǎn bīng wǎng bǔ, kě jǐn dé. mù gōng tàn yuē: mǎ yǐ sǐ yǐ, yòu yīn ér lù rén, bǎi xìng jiāng wèi guǎ rén guì chù ér jiàn rén yě. nǎi suǒ jūn zhōng měi jiǔ shù shí wèng, shǐ rén jī wǎng qí xià, xuān jūn mìng ér cì zhī yuē: guǎ jūn yǒu yán, shí liáng mǎ ròu, bù yǐn jiǔ zé shāng rén.' jīn yǐ měi jiǔ cì rǔ. yě rén kòu tóu xiè ēn, fēn yǐn qí jiǔ, qí tàn yuē: dào mǎ bù zuì, gèng lǜ wǒ děng zhī shāng, ér cì yǐ měi jiǔ, jūn zhī ēn dà yǐ, hé yǐ bào zhī? zhì shì, wén mù gōng fá jìn, sān bǎi yú rén, jiē shě mìng qū zhì hán yuán, qián lái zhù zhàn. qià yù mù gōng bèi wéi, yī qí fèn yǒng jiù chū, zhēn gè shì:
原來穆公曾出獵於梁山,夜失良馬數匹,使吏求之。尋至岐山之下,有野人三百餘,群聚而食馬肉。吏不敢驚之,趨報穆公:「速遣兵往捕,可盡得。」穆公嘆曰:「馬已死矣,又因而戮人,百姓將謂寡人貴畜而賤人也。」乃索軍中美酒數十瓮,使人齎往岐下,宣君命而賜之曰:「寡君有言,『食良馬肉,不飲酒則傷人。'今以美酒賜汝。」野人叩頭謝恩,分飲其酒,齊嘆曰:「盜馬不罪,更慮我等之傷,而賜以美酒,君之恩大矣,何以報之?」至是,聞穆公伐晉,三百餘人,皆捨命趨至韓原,前來助戰。恰遇穆公被圍,一齊奮勇救出,真箇是:
zhǒng guā dé guā, zhǒng dòu dé dòu.
種瓜得瓜,種豆得豆。
shī báo bào báo, shī hòu bào hòu.
施薄報薄,施厚報厚。
yǒu shī wú bào, hé yì qín shòu?
有施無報,何異禽獸?
mù gōng yǎng tiān tàn yuē: yě rén qiě yǒu bào dé zhī yì, jìn hóu dú hé rén zāi? nǎi wèn zhòng rén zhōng: yǒu yuàn shì zhě, guǎ rén néng jué lù zhī! zhuàng shì qí shēng yīng yuē: wú chái yě rén, dàn bào ēn zhǔ yī shí zhī huì, bù yuàn shì yě. mù gōng gè zèng jīn bó, yě rén bù shòu ér qù, mù gōng tàn xī bù yǐ. hòu rén yǒu shī yún:
穆公仰天嘆曰:「野人且有報德之義,晉侯獨何人哉?」乃問眾人中:「有願仕者,寡人能爵祿之!」壯士齊聲應曰:「吾儕野人,但報恩主一時之惠,不願仕也。」穆公各贈金帛,野人不受而去,穆公嘆息不已。後人有詩云:
hán yuán shān xià liǎng jiāo fēng, jìn jiǎ chóng chóng kùn mù gōng.
韓原山下兩交鋒,晉甲重重困穆公。
dāng rì ruò zhū mù mǎ shì, jīn zhāo yān dé chū fán lóng.
當日若誅牧馬士,今朝焉得出樊籠。
mù gōng diǎn shì jiāng xiào bù quē, dān bù jiàn bái yǐ bǐng yī rén. shǐ jūn shì biàn chù sōu xún, wén tǔ kū zhōng yǒu hēng shēng, qū wǎng shì zhī, nǎi shì bái yǐ bǐng yǔ tú àn yí xiāng chí gǔn rù kū zhōng, gè gè lì jǐn qì jué, shàng niǔ dìng bù fàng shǒu. jūn shì jiāng liǎng xià chāi kāi, tái fàng liǎng gè chē shàng, zài huí běn zhài. mù gōng wèn bái yǐ bǐng, yǐ bù néng yán. yǒu rén kàn jiàn tā liǎng rén pàn mìng zhī shì, xiàng qián zòu zhī rú cǐ rú cǐ.
穆公點視將校不缺,單不見白乙丙一人。使軍士遍處搜尋,聞土窟中有哼聲,趨往視之,乃是白乙丙與屠岸夷相持滾入窟中,各各力盡氣絕,尚扭定不放手。軍士將兩下拆開,抬放兩個車上,載回本寨。穆公問白乙丙,已不能言。有人看見他兩人拚命之事,向前奏知如此如此。
mù gōng tàn yuē: liǎng rén jiē hǎo hàn yě! wèn zuǒ yòu: yǒu shí jìn jiāng xìng míng zhě hū?
穆公嘆曰:「兩人皆好漢也!」問左右:「有識晉將姓名者乎?」
gōng zǐ zhí jiù chē zhōng guān kàn, zòu yuē: cǐ nǎi yǒng shì tú àn yí yě. chén qián diào jìn èr gōng zǐ, yí yì fèng běn guó dà chén zhī mìng lái yíng, xiāng yù yú lǚ cì, shì yǐ shí zhī.
公子縶就車中觀看,奏曰:「此乃勇士屠岸夷也。臣前吊晉二公子,夷亦奉本國大臣之命來迎,相遇於旅次,是以識之。」
mù gōng yuē: cǐ rén kě liú wèi qín yòng hū?
穆公曰:「此人可留為秦用乎?」
gōng zǐ zhí yuē: shì zhuó zǐ, shā lǐ kè, jiē chū qí shǒu jīn rì zhèng dāng shùn tiān xíng zhū. mù gōng nǎi xià lìng jiāng tú àn yí zhǎn shǒu.
公子縶曰:「弒卓子,殺里克,皆出其手;今日正當順天行誅。」穆公乃下令將屠岸夷斬首。
qīn jiě jǐn páo yǐ fù bái yǐ bǐng, mìng bǎi lǐ xī xiān yǐ wēn chē zài huí qín guó jiù yī, bǐng fú yào, tù xiě shù dòu, bàn nián zhī hòu, fāng cái píng fù, cǐ shì hòu huà.
親解錦袍以覆白乙丙,命百里奚先以溫車載回秦國就醫,丙服藥,吐血數斗,半年之後,方才平復,此是後話。
zài shuō mù gōng dà huò quán shèng, bá zhài dōu qǐ, shǐ rén wèi jìn hóu yuē: jūn bù yù bì guǎ rén, guǎ rén jīn yì bù néng bì jūn, yuàn zhì bì yì ér qǐng zuì yān. huì gōng fǔ shǒu wú yán.
再說穆公大獲全勝,拔寨都起,使人謂晉侯曰:「君不欲避寡人,寡人今亦不能避君,願至敝邑而請罪焉。」惠公俯首無言。
mù gōng shǐ gōng sūn zhī lǜ chē bǎi chéng, yā sòng jìn jūn zhì qín, guó shè hán jiǎn liáng yáo mí jiā pú tú xì bù yáng guō yǎn xì qǐ děng, jiē pī fà gòu miàn, cǎo xíng lù sù xiāng suí, rú bēn sàng zhī zhuàng.
穆公使公孫枝率車百乘,押送晉君至秦,虢射、韓簡、梁繇靡、家僕徒、郤步揚、郭偃、郤乞等,皆披髮垢面,草行露宿相隨,如奔喪之狀。
mù gōng fù shǐ rén diào zhū dài fū, qiě wèi zhī yuē: ěr jūn chén wèi yào shí jìn sù, yòng bīng lái qǔ, guǎ rén zhī liú ěr jūn, liáo yǐ zhì jìn zhī sù ěr, gǎn wèi yǐ shèn hū? èr sān zi hé huàn wú jūn? wù guò qī yě!
穆公復使人吊諸大夫,且慰之曰:「爾君臣謂要食晉粟,用兵來取,寡人之留爾君,聊以致晉之粟耳,敢為已甚乎?二三子何患無君?勿過戚也!」
hán jiǎn děng zài bài qǐ shǒu yuē: jūn lián guǎ jūn zhī yú, jí yú kuān zhèng, bù wèi yǐ shèn, huáng tiān hòu tǔ, shí wén jūn yǔ, chén děng gǎn bù bài cì.
韓簡等再拜稽首曰:「君憐寡君之愚,及於寬政,不為已甚,皇天后土,實聞君語,臣等敢不拜賜。」
qín bīng huí zhì yōng zhōu jiè shàng, mù gōng jí qún chén yì yuē: guǎ rén shòu shàng dì zhī mìng, yǐ píng jìn luàn, ér lì yí wú, jīn jìn jūn bèi guǎ rén zhī dé, jí dé zuì yú shàng dì yě, guǎ rén yù yòng jìn jūn, jiāo sì shàng dì, yǐ dá tiān kuàng, hé rú?
秦兵回至雍州界上,穆公集群臣議曰:「寡人受上帝之命,以平晉亂,而立夷吾,今晉君背寡人之德,即得罪於上帝也,寡人慾用晉君,郊祀上帝,以答天貺,何如?」
gōng zǐ zhí yuē: jūn yán shén dāng.
公子縶曰:「君言甚當。」
gōng sūn zhī jìn yuē: bù kě, jìn dà guó yě. wú fú lǔ qí mín, yǐ qǔ yuàn yǐ yòu shā qí jūn, yǐ yì qí fèn. jìn zhī bào qín, jiāng shén yú qín zhī bào jìn yě!
公孫枝進曰:「不可,晉大國也。吾俘虜其民,已取怨矣;又殺其君,以益其忿。晉之報秦,將甚於秦之報晉也!」
gōng zǐ zhí yuē: chén yì fēi tú shā jìn jūn yǐ yě, qiě jiāng yǐ gōng zǐ zhòng ěr dài zhī, shā wú dào ér lì yǒu dào, jìn rén dé wǒ bù xiá, yòu hé yuàn yān?
公子縶曰:「臣意非徒殺晉君已也,且將以公子重耳代之,殺無道而立有道,晉人德我不暇,又何怨焉?」
gōng sūn zhī yuē: gōng zǐ zhòng ěr, rén rén yě, fù zǐ xiōng dì, xiāng qù yī jiān ěr, zhòng ěr bù kěn yǐ fù sàng wèi lì, qí kěn yǐ dì sǐ wèi lì hū? ruò zhòng ěr bù rù, bié lì tā rén, yǔ yí wú hé zé? rú qí kěn rù, bì qiě wèi dì ér chóu qín, jūn fèi qián dé yú yí wú, ér shù xīn chóu yú zhòng ěr, chén qiè yǐ wèi bù kě.
公孫枝曰:「公子重耳,仁人也,父子兄弟,相去一間耳,重耳不肯以父喪為利,其肯以弟死為利乎?若重耳不入,別立他人,與夷吾何擇?如其肯入,必且為弟而仇秦,君廢前德於夷吾,而樹新仇於重耳,臣竊以為不可。」
mù gōng yuē: rán zé zhú zhī hū? qiú zhī hū? yì fù zhī hū? sān zhě shú lì?
穆公曰:「然則逐之乎?囚之乎?抑復之乎?三者孰利?」
gōng sūn zhī duì yuē: qiú zhī, yī pǐ fū ěr, yú qín hé yì zhú zhī, bì yǒu móu nà zhě, bù rú fù zhī.
公孫枝對曰:「囚之,一匹夫耳,於秦何益;逐之,必有謀納者,不如復之。」
mù gōng yuē: bù sàng gōng hū?
穆公曰:「不喪功乎?」
zhī duì yuē: chén yì yì fēi tú fù zhī yǐ yě, bì shǐ guī wú hé xī wǔ chéng zhī dì, yòu shǐ qí shì zǐ yǔ liú zhì yú wú guó, rán hòu xǔ chéng yān, rú shì, zé jìn jūn zhōng shēn bù gǎn è qín, qiě yì rì fù sǐ zi jì, wú yòu yǐ wèi dé yú yǔ, jìn shì shì dài qín, lì shú dà hū?
枝對曰:「臣意亦非徒復之已也,必使歸吾河西五城之地,又使其世子圉留質於吾國,然後許成焉,如是,則晉君終身不敢惡秦,且異日父死子繼,吾又以為德於圉,晉世世戴秦,利孰大乎?」
mù gōng yuē: zǐ sāng zhī suàn, jí yú shù shì yǐ. nǎi ān zhì huì gōng yú líng tái shān zhī lí gōng, yǐ qiān rén shǒu zhī.
穆公曰:「子桑之算,及於數世矣。」乃安置惠公於靈台山之離宮,以千人守之。
mù gōng fā qiǎn jìn hóu, fāng yù qǐ chéng, hū jiàn yī bān nèi shì, jiē fú shuāi dié ér zhì, mù gōng yì wèi yǒu fū rén zhī biàn, fāng yù wèn zhī, nà nèi shì kǒu shù fū rén zhī mìng, yuē: shàng tiān jiàng zāi, shǐ qín jìn liǎng jūn, qì hǎo jí róng, jìn jūn zhī huò, yì bì zǐ zhī xiū yě, ruò jìn jūn cháo rù, zé bì zǐ cháo sǐ, xī rù, zé bì zǐ xī sǐ jīn tè shǐ nèi shì yǐ sàng fú yíng jūn zhī shī, ruò shè jìn hóu, yóu shè bì zǐ, wéi jūn cái zhī.
穆公發遣晉侯,方欲起程,忽見一班內侍,皆服衰絰而至,穆公意謂有夫人之變,方欲問之,那內侍口述夫人之命,曰:「上天降災,使秦、晉兩君,棄好即戎,晉君之獲,亦婢子之羞也,若晉君朝入,則婢子朝死,夕入,則婢子夕死;今特使內侍以喪服迎君之師,若赦晉侯,猶赦婢子,惟君裁之。」
mù gōng dà jīng, wèn: fū rén zài gōng zuò hé zhuàng?
穆公大驚,問:「夫人在宮作何狀?」
nèi shì zòu yuē: fū rén zì wén jìn jūn jiàn huò, biàn xié tài zǐ fú sàng fú, tú bù chū gōng, zhì yú hòu yuán chóng tái zhī shàng, lì cǎo shè ér jū, tái xià jù jī xīn shù shí céng, sòng yōng sūn zhě lǚ xīn shàng xià, fēn fù: zhǐ dài jìn jūn rù chéng, biàn zì shā yú tái shàng, zòng huǒ fén wú shī, yǐ biǎo xiōng dì zhī qíng yě.
內侍奏曰:「夫人自聞晉君見獲,便攜太子服喪服,徒步出宮,至於後園崇台之上,立草舍而居,台下俱積薪數十層,送饔飧者履薪上下,吩咐:「只待晉君入城,便自殺於台上,縱火焚吾屍,以表兄弟之情也。」
mù gōng tàn yuē: zǐ sāng quàn wǒ wù shā jìn jūn, bù rán jǐ sàng fū rén zhī mìng yǐ.
穆公嘆曰:「子桑勸我勿殺晉君,不然幾喪夫人之命矣。」
yú shì shǐ nèi shì qù qí shuāi dié, yǐ bào mù jī yuē: guǎ rén bù rì guī jìn hóu yě. mù jī fāng cái huí gōng.
於是使內侍去其衰絰,以報穆姬曰:「寡人不日歸晉侯也。」穆姬方才回宮。
nèi shì guì ér wèn yuē: jìn hóu jiàn lì wàng yì, bèi wú jūn zhī yuē, yòu fù jūn fū rén zhī tuō, jīn rì nǎi zì qǔ qiú rǔ, fū rén hé wèi āi tòng rú cǐ?
內侍跪而問曰:「晉侯見利忘義,背吾君之約,又負君夫人之託,今日乃自取囚辱,夫人何為哀痛如此?」
mù jī yuē: wú wén:' rén zhě suī yuàn bù wàng qīn, suī nù bù qì lǐ', ruò jìn hóu suì sǐ yú qín, wú yì yǔ yǒu zuì yǐ. nèi shì wú bù sòng jūn fū rén zhī xián dé. bì jìng jìn hóu rú hé huí guó? qiě kàn xià huí fēn jiě.
穆姬曰:「吾聞:'仁者雖怨不忘親,雖怒不棄禮',若晉侯遂死於秦,吾亦與有罪矣。」內侍無不誦君夫人之賢德。畢竟晉侯如何回國?且看下回分解。