strong jìn huì gōng nù shā qìng zhèng jiè zǐ tuī gē gǔ dàn jūn strong
晉惠公怒殺慶鄭 介子推割股啖君
huà shuō jìn huì gōng qiú yú líng tái shān, zhī dào mù jī jiàn guài, quán bù zhī shuāi dié nì jūn zhī shì, suì wèi hán jiǎn yuē: xī xiān jūn yǔ qín yì hūn shí, shǐ sū yǐ yǒu xī lín zé yán, bù lì hūn gòu' zhī zhàn ruò cóng qí yán, bì wú jīn rì zhī shì yǐ!
話說晉惠公囚於靈台山,只道穆姬見怪,全不知衰絰逆君之事,遂謂韓簡曰:「昔先君與秦議婚時,史蘇已有『西鄰責言,不利婚媾'之占;若從其言,必無今日之事矣!」
jiǎn duì yuē: xiān jūn zhī bài dé, qǐ zài hūn qín zāi! qiě qín bù niàn hūn yīn, jūn hé yǐ dé rù? rù ér yòu fá, yǐ hǎo chéng chóu, qín bì bù rán, jūn qí chá zhī. huì gōng hēi rán.
簡對曰:「先君之敗德,豈在婚秦哉!且秦不念婚姻,君何以得入?入而又伐,以好成仇,秦必不然,君其察之。」惠公嘿然。
wèi jǐ, mù gōng shǐ gōng sūn zhī zhì líng tái shān wèn hòu jìn hóu, xǔ yǐ fù guī. gōng sūn zhī yuē: bì yì qún chén, wú bù yù gān xīn yú jūn zhě, guǎ jūn dú yǐ jūn fū rén dēng tái qǐng sǐ zhī gù, bù gǎn shāng hūn yīn zhī hǎo qián yuē hé wài wǔ chéng, kě sù jiāo gē, zài shǐ tài zǐ yǔ wèi zhì, jūn kě guī yǐ! huì gōng fāng cái xiǎo dé mù jī yòng qíng, kuì cán wú dì, jí qiǎn dài fū xì qǐ guī jìn, fēn fù lǚ shěng yǐ gē dì zhì zi zhī shì shěng tè zhì wáng chéng, huì qín mù gōng, jiāng wǔ chéng dì tú, jí qián gǔ hù kǒu zhī shù xiàn zhī, qíng yuàn nà zhì guī jūn.
未幾,穆公使公孫枝至靈台山問候晉侯,許以復歸。公孫枝曰:「敝邑群臣,無不欲甘心於君者,寡君獨以君夫人登台請死之故,不敢傷婚姻之好;前約河外五城,可速交割,再使太子圉為質,君可歸矣!」惠公方才曉得穆姬用情,愧慚無地,即遣大夫郤乞歸晉,吩咐呂省以割地質子之事;省特至王城,會秦穆公,將五城地圖,及錢穀戶口之數獻之,情願納質歸君。
mù gōng wèn: tài zǐ rú hé bú dào?
穆公問:「太子如何不到?」
shěng duì yuē: guó zhōng bù hé, gù tài zǐ zàn liú bì yì, qí guǎ jūn rù jìng zhī rì, tài zǐ jí chū jìng yǐ!
省對曰:「國中不和,故太子暫留敝邑,俟寡君入境之日,太子即出境矣!」
mù gōng yuē: jìn guó wèi hé bù hé?
穆公曰:「晉國為何不和?」
shěng duì yuē: jūn zǐ zì zhī qí zuì, wéi sī gǎn qín zhī dé, xiǎo rén bù zhī qí zuì, dàn yù bào qín zhī chóu, yǐ cǐ bù hé yě.
省對曰:「君子自知其罪,惟思感秦之德,小人不知其罪,但欲報秦之仇,以此不和也。」
mù gōng yuē: rǔ guó yóu wàng jūn zhī guī hū?
穆公曰:「汝國猶望君之歸乎?」
shěng duì yuē: jūn zǐ yǐ wèi bì guī, biàn yù sòng tài zǐ yǐ hé qín xiǎo rén yǐ wèi bì bù guī, jiān yù lì tài zǐ yǐ jù qín. rán yǐ chén yú jiàn, zhí wú jūn kě yǐ lì wēi, shě wú jūn yòu kě yǐ jiàn dé, dé wēi jiān jì, cǐ bó zhǔ zhī suǒ yǐ xíng hū zhū hóu yě. shāng jūn zǐ zhī xīn, ér jī xiǎo rén zhī nù, yú qín hé yì? qì qián gōng ér zhuì bó yè, liào jūn zhī bì bù rán yǐ!
省對曰:「君子以為必歸,便欲送太子以和秦;小人以為必不歸,堅欲立太子以拒秦。然以臣愚見,執吾君可以立威,舍吾君又可以見德,德威兼濟,此伯主之所以行乎諸侯也。傷君子之心,而激小人之怒,於秦何益?棄前功而墜伯業,料君之必不然矣!」
mù gōng xiào yuē: guǎ rén yì yǔ yí shēng zhèng hé.
穆公笑曰:「寡人意與飴甥正合。」
mìng mèng míng wǎng dìng wǔ chéng zhī jiè, shè guān fēn shǒu, qiān jìn hóu yú jiāo wài zhī gōng guǎn, yǐ bīn lǐ dài zhī, kuì yǐ qī láo, qiǎn gōng sūn zhī yǐn bīng tóng lǚ shěng hù sòng jìn hóu guī guó. fán niú yáng shǐ gè yī, wèi zhī yī láo, qī láo, lǐ zhī hòu zhě, cǐ nǎi mù gōng xiū hǎo zhī yì yě.
命孟明往定五城之界,設官分守,遷晉侯於郊外之公館,以賓禮待之,饋以七牢,遣公孫枝引兵同呂省護送晉侯歸國。凡牛羊豕各一,謂之一牢,七牢,禮之厚者,此乃穆公修好之意也。
huì gōng zì jiǔ yuè zhàn bài, qiú yú qín, zhì shí yī yuè cái dé shì. yǔ nán zhū chén, yī tóng guī guó, wéi guó shè bìng sǐ yú qín, bù dé guī. é xī wén huì gōng jiāng rù, wèi qìng zhèng yuē: zi yǐ jiù jūn wù hán jiǎn, jūn shì yǐ bèi huò, jīn jūn guī, zi bì bù miǎn, hé bēn tā guó yǐ bì zhī?
惠公自九月戰敗,囚於秦,至十一月才得釋。與難諸臣,一同歸國,惟虢射病死於秦,不得歸。蛾晰聞惠公將入,謂慶鄭曰:「子以救君誤韓簡,君是以被獲,今君歸,子必不免,盍奔他國以避之?」
qìng zhèng yuē: jūn fǎ: bīng bài dāng sǐ, jiāng wèi lǔ dāng sǐ', kuàng wù jūn ér yí yǐ dà rǔ, yòu zuì zhī shèn zhě? jūn ruò bù hái, wú yì jiāng lǜ qí jiā shǔ yǐ sǐ yú qín, kuàng jūn guī yǐ, nǎi lìng shī xíng hū. wú zhī liú cǐ, jiāng shǐ jūn xíng fǎ yú wǒ, yǐ kuài jūn zhī xīn, shǐ rén chén zhī yǒu zuì zhī wú suǒ táo yě, yòu hé bì yān?
慶鄭曰:「軍法:『兵敗當死,將為虜當死',況誤君而貽以大辱,又罪之甚者?君若不還,吾亦將率其家屬以死於秦,況君歸矣,乃令失刑乎。吾之留此,將使君行法於我,以快君之心,使人臣知有罪之無所逃也,又何避焉?」
é xī tàn xī ér qù. huì gōng jiāng zhì jiàng, tài zǐ yǔ lǜ lǐng hú tū xì ruì qìng zhèng é xī sī mǎ shuō sì rén bó dī děng, chū jiāo yíng jiē. huì gōng zài chē zhōng wàng jiàn qìng zhèng, nù cóng xīn qǐ, shǐ jiā pú tú zhào zhī lái qián, wèn yuē: zhèng hé gǎn lái jiàn guǎ rén?
蛾晰嘆息而去。惠公將至絳,太子圉率領狐突、郤芮、慶鄭、蛾晰、司馬說、寺人勃鞮等,出郊迎接。惠公在車中望見慶鄭,怒從心起,使家僕徒召之來前,問曰:「鄭何敢來見寡人?」
qìng zhèng duì yuē: jūn shǐ cóng chén yán bào qín zhī shī, bì bù fá jì cóng chén yán, yǔ qín jiǎng hé, bì bù zhàn sān cóng chén yán, bù chéng xiǎo sì', bì bù bài. chén zhī zhōng yú jūn yě zhì yǐ. hé wèi bù jiàn?
慶鄭對曰:「君始從臣言報秦之施,必不伐;繼從臣言,與秦講和,必不戰;三從臣言,不乘『小駟',必不敗。臣之忠於君也至矣。何為不見?」
huì gōng yuē: rǔ jīn shàng yǒu hé yán?
惠公曰:「汝今尚有何言?」
qìng zhèng duì yuē: chén yǒu sǐ zuì sān: yǒu zhōng yán ér bù néng shǐ jūn bì tīng, zuì zhī yī yě bo chē yòu jí, ér bù néng shǐ jūn bì yòng, zuì zhī èr yě yǐ jiù jūn zhào èr sān zi, ér bù néng shǐ jūn bì bù wèi rén qín, zuì zhī sān yě. chén qǐng shòu xíng, yǐ míng chén zuì.
慶鄭對曰:「臣有死罪三:有忠言而不能使君必聽,罪之一也;卜車右吉,而不能使君必用,罪之二也;以救君召二三子,而不能使君必不為人擒,罪之三也。臣請受刑,以明臣罪。」
huì gōng bù néng dá, shǐ liáng yáo mí dài shù qí zuì. liáng yáo mí yuē: zhèng suǒ yán, jiē fēi sǐ fǎ yě. zhèng yǒu sǐ zuì sān, rǔ bù zì zhī hū? jūn zài ní nìng zhī zhōng, jí ér hū rǔ, rǔ bù gù, yī yí sǐ wǒ jǐ huò qín jūn, rǔ yǐ jiù jūn wù zhī, èr yí sǐ èr sān zi jù shòu zhí fù, rǔ bù lì zhàn, bù miàn shāng, quán shēn táo guī, sān yí sǐ.
惠公不能答,使梁繇靡代數其罪。梁繇靡曰:「鄭所言,皆非死法也。鄭有死罪三,汝不自知乎?君在泥濘之中,急而呼汝,汝不顧,一宜死;我幾獲秦君,汝以救君誤之,二宜死;二三子俱受執縛,汝不力戰,不面傷,全身逃歸,三宜死。」
qìng zhèng yuē: sān jūn zhī shì jiē zài cǐ, tīng zhèng yī yán. yǒu rén néng zuò yǐ dài xíng, ér bù néng lì zhàn miàn shāng zhě hū?
慶鄭曰:「三軍之士皆在此,聽鄭一言。有人能坐以待刑,而不能力戰面傷者乎?」
é xī jiàn yuē: zhèng sǐ bù bì xíng, kě wèi yǒng yǐ. jūn kě shè zhī, shǐ bào hán yuán zhī chóu.
蛾晰諫曰:「鄭死不避刑,可謂勇矣。君可赦之,使報韓原之仇。」
liáng yáo mí yuē: zhàn yǐ bài yǐ, yòu yòng zuì rén yǐ bào qí chóu, tiān xià bù xiào jìn wèi wú rén hū?
梁繇靡曰:「戰已敗矣,又用罪人以報其仇,天下不笑晉為無人乎?」
jiā pú tú yì jiàn yuē: zhèng yǒu zhōng yán sān, kě yǐ shú sǐ, yǔ qí shā zhī yǐ xíng jūn zhī fǎ, bù ruò shè zhī yǐ chéng jūn zhī rén.
家僕徒亦諫曰:「鄭有忠言三,可以贖死,與其殺之以行君之法,不若赦之以成君之仁。」
liáng yáo mí yòu yuē: guó suǒ yǐ qiáng, wéi fǎ xíng yě. shī xíng luàn fǎ, shuí fù zhī jù? bù zhū zhèng, jīn hòu zài bù néng yòng bīng yǐ!
梁繇靡又曰:「國所以強,惟法行也。失刑亂法,誰復知懼?不誅鄭,今後再不能用兵矣!」
huì gōng gù sī mǎ shuō, shǐ sù xíng xíng. qìng zhèng yǐn jǐng shòu lù. rán xiān yǒu shī tàn huì gōng qì liàng zhī qiǎn, bù néng róng yī qìng zhèng yě. shī yuē:
惠公顧司馬說,使速行刑。慶鄭引頸受戮。髯仙有詩嘆惠公器量之淺,不能容一慶鄭也。詩曰:
bì dí shuí jiào fù fàn zhōu, fǎn róng jiān nìng shā zhōng móu.
閉糴誰教負泛舟,反容奸佞殺忠謀。
huì gōng biǎn jí wú jūn dé, zhǐ hé líng tái yǒng zuò qiú.
惠公褊急無君德,只合靈台永作囚。
liáng yáo mí dāng shí wéi zhù qín mù gōng, zì wèi bì huò, què bèi qìng zhèng hū yún: jí jiù zhǔ gōng! suì qì zhī ér qù. yǐ cǐ shēn hèn qìng zhèng, bì yù zhū zhī. zhū zhèng zhī shí, tiān hūn dì cǎn, rì sè wú guāng, zhū dài fū zhōng duō yǒu liú tì zhě, é xī qǐng qí shī zàng zhī, yuē: wú yǐ bào zài wǒ zhī ēn yě.
梁繇靡當時圍住秦穆公,自謂必獲,卻被慶鄭呼云:「急救主公!」遂棄之而去。以此深恨慶鄭,必欲誅之。誅鄭之時,天昏地慘,日色無光,諸大夫中多有流涕者,蛾晰請其屍葬之,曰:「吾以報載我之恩也。」
huì gōng jì guī guó, suì shǐ shì zǐ yǔ suí gōng sūn zhī rù qín wèi zhì, yīn qǐng tú àn yí zhī shī, zàng yǐ shàng dài fū zhī lǐ, mìng qí zǐ sì wèi zhōng dài fū.
惠公既歸國,遂使世子圉隨公孫枝入秦為質,因請屠岸夷之屍,葬以上大夫之禮,命其子嗣為中大夫。
huì gōng yī rì wèi xì ruì yuē: guǎ rén zài qín sān yuè, suǒ yōu zhě wéi zhòng ěr, kǒng qí chéng biàn qiú rù, jīn rì cái fàng xīn yě.
惠公一日謂郤芮曰:「寡人在秦三月,所憂者惟重耳,恐其乘變求入,今日才放心也。」
xì ruì yuē: zhòng ěr zài wài, zhōng shì xīn fù zhī jí, bì chú le cǐ rén, fāng jué hòu huàn.
郤芮曰:「重耳在外,終是心腹之疾,必除了此人,方絕後患。」
huì gōng wèn: hé rén néng wèi guǎ rén shā zhòng ěr zhě? guǎ rén bù lìn zhòng shǎng.
惠公問:「何人能為寡人殺重耳者?寡人不吝重賞。」
xì ruì yuē: sì rén bó dī, xiàng nián fá pú, céng zhǎn zhòng ěr zhī yī mèi, cháng kǒng zhòng ěr rù guó, huò zhì qí zuì. jūn yù shā zhòng ěr, chú fēi cǐ rén kě yòng.
郤芮曰:「寺人勃鞮,向年伐蒲,曾斬重耳之衣袂,常恐重耳入國,或治其罪。君欲殺重耳,除非此人可用。」
huì gōng zhào bó dī, mì gào yǐ shā zhòng ěr zhī shì. bó dī duì yuē: zhòng ěr zài dí shí èr nián yǐ. dí rén fá jiù rú, huò qí èr nǚ, yuē shū kuí jì kuí, jiē yǒu měi sè, yǐ jì kuí qī zhòng ěr, ér yǐ shū kuí qī zhào shuāi, gè shēng yǒu zi, jūn chén ān yú shì jiā zhī lè, wú fù yú wǒ zhī yì, chén jīn wǎng fá, dí rén bì zhù zhòng ěr xìng bīng jù zhàn, shèng fù wèi bǔ, yuàn dé lì shì shù rén, wēi xíng zhì dí, chéng qí chū yóu, cì ér shā zhī.
惠公召勃鞮,密告以殺重耳之事。勃鞮對曰:「重耳在翟十二年矣。翟人伐咎如,獲其二女,曰叔隗、季隗,皆有美色,以季隗妻重耳,而以叔隗妻趙衰,各生有子,君臣安於室家之樂,無復虞我之意,臣今往伐,翟人必助重耳興兵拒戰,勝負未卜,願得力士數人,微行至翟,乘其出遊,刺而殺之。」
huì gōng yuē: cǐ jì dà miào. suì yǔ bó dī huáng jīn bǎi yì, shǐ gòu qiú lì shì, zì qù xíng shì: xiàn rǔ sān rì nèi biàn yào qǐ shēn, shì bì zhī rì dāng jiā zhòng yòng.
惠公曰:「此計大妙。」遂與勃鞮黃金百鎰,使購求力士,自去行事:「限汝三日內便要起身,事畢之日當加重用。」
zì gǔ dào: ruò yào bù zhī, chú fēi mò wèi ruò yào bù wén, chú fēi mò yán. huì gōng suǒ tuō suī shì bó dī yī rén, nèi shì zhōng duō yǒu wén qí móu zhě. hú tū wén bó dī huī jīn rú tǔ, gòu qiú lì shì, xīn huái yí huò, mì dì lǐ fǎng wèn qí gù. nà hú tū shì lǎo guó jiù, nǎ gè nèi shì bù xiāng shú? bù miǎn bǎ zhè mì móu lái xiè lòu yú hú tū zhī ěr. hú tū dà jīng, jí shí mì xiě yī xìn, qiǎn rén xīng yè wǎng dí, bào yǔ gōng zǐ zhòng ěr zhī dào.
自古道:「若要不知,除非莫為;若要不聞,除非莫言。」惠公所託雖是勃鞮一人,內侍中多有聞其謀者。狐突聞勃鞮揮金如土,購求力士,心懷疑惑,密地里訪問其故。那狐突是老國舅,哪個內侍不相熟?不免把這密謀來泄漏於狐突之耳。狐突大驚,即時密寫一信,遣人星夜往翟,報與公子重耳知道。
què shuō zhòng ěr, shì rì zhèng yǔ dí jūn liè yú wèi shuǐ zhī bīn, hū yǒu yī rén mào wéi ér rù, qiú jiàn hú shì xiōng dì, shuō: yǒu lǎo guó jiù jiā shū zài cǐ. hú máo hú yǎn yuē: wú fù sù bù tōng wài xìn, jīn yǒu jiā shū, bì rán guó zhōng yǒu shì. jí zhào qí rén zhì qián, nà rén chéng shàng shū xìn, kòu le yī tóu, zhuǎn shēn jiù zǒu, máo yǎn xīn yí, qǐ hán dú zhī, shū zhōng yún: zhǔ gōng móu cì gōng zǐ, yǐ qiǎn sì rén bó dī, xiàn sān rì nèi qǐ shēn, rǔ xiōng dì bǐng zhī gōng zǐ, sù wǎng tā guó, wú dé jiǔ yán qǔ huò.
卻說重耳,是日正與翟君獵於渭水之濱,忽有一人冒圍而入,求見狐氏兄弟,說:「有老國舅家書在此。」狐毛、狐偃曰:「吾父素不通外信,今有家書,必然國中有事。」即召其人至前,那人呈上書信,叩了一頭,轉身就走,毛偃心疑,啟函讀之,書中云:「主公謀刺公子,已遣寺人勃鞮,限三日內起身,汝兄弟稟知公子,速往他國,無得久延取禍。」
èr hú dà jīng, jiāng shū bǐng zhī zhòng ěr.
二狐大驚,將書稟知重耳。
zhòng ěr yuē: wú qī zǐ jiē zài cǐ, cǐ wú jiā yǐ, yù qù jiāng hé zhī?
重耳曰:「吾妻子皆在此,此吾家矣,欲去將何之?」
hú yǎn yuē: wú zhī shì cǐ, fēi yǐ yíng jiā, jiāng yǐ tú guó yě, yǐ lì bù néng shì yuǎn, gù zàn xiū zú yú cǐ. jīn wèi rì yǐ jiǔ, yí xǐ dà guó. bó dī zhī lái, dài tiān qiǎn zhī yǐ cù gōng zǐ zhī xíng hū?
狐偃曰:「吾之適此,非以營家,將以圖國也,以力不能適遠,故暫休足於此。今為日已久,宜徙大國。勃鞮之來,殆天遣之以促公子之行乎?」
zhòng ěr yuē: jí xíng, shì hé guó wèi kě?
重耳曰:「即行,適何國為可?」
hú yǎn yuē: qí hóu suī mào, bó yè shàng cún, shōu xù zhū hóu, lù yòng xián shì, jīn guǎn zhòng xí péng xīn wáng, guó wú xián zuǒ, gōng zǐ ruò zhì qí, qí hóu bì rán jiā lǐ. tǎng jìn yǒu biàn, yòu kě xī qí zhī lì, yǐ tú fù yě.
狐偃曰:「齊侯雖耄,伯業尚存,收恤諸侯,錄用賢士,今管仲、隰朋新亡,國無賢佐,公子若至齊,齊侯必然加禮。倘晉有變,又可惜齊之力,以圖復也。」
zhòng ěr yǐ wèi rán, nǎi bà liè guī, gào qí qī jì kuí yuē: jìn jūn jiāng shǐ rén xíng cì yú wǒ, kǒng zāo dú shǒu, jiāng yuǎn shì dà guó, jié lián qín chǔ, wèi fù guó zhī jì. zi yí jǐn xīn fǔ yù èr zi, dài wǒ èr shí wǔ nián bù zhì, fāng kě bié jià tā rén.
重耳以為然,乃罷獵歸,告其妻季隗曰:「晉君將使人行刺於我,恐遭毒手,將遠適大國,結連秦楚,為復國之計。子宜盡心撫育二子,待我二十五年不至,方可別嫁他人。」
jì kuí qì yuē: nán zǐ zhì zài sì fāng, fēi qiè gǎn liú. rán qiè jīn èr shí wǔ suì yǐ, zài guò èr shí wǔ nián, qiè dāng lǎo sǐ, shàng jià rén hū? qiè zì dāng dài zi, zi wù lǜ yě.
季隗泣曰:「男子志在四方,非妾敢留。然妾今二十五歲矣,再過二十五年,妾當老死,尚嫁人乎?妾自當待子,子勿慮也。」
zhào shuāi yì zhǔ fù shū kuí, bù bì jǐn shù.
趙衰亦囑咐叔隗,不必盡述。
cì zǎo, zhòng ěr mìng hú shū zhěng dùn chē chéng, shǒu cáng xiǎo lì tóu xū shōu shí jīn bó, zhèng fēn fù jiān, zhǐ jiàn hú máo hú yǎn cāng huáng ér zhì, yán: fù qīn lǎo guó jiù jiàn bó dī shòu mìng cì rì, jí biàn qǐ shēn, chéng kǒng gōng zǐ wèi xíng, nán yǐ dī fáng, bù jí xiě shū, yòu qiǎn néng xíng kuài zǒu zhī rén, xīng yè gǎn zhì, cuī cù gōng zǐ sù sù táo bì, wù yān shí kè.
次早,重耳命壺叔整頓車乘,守藏小吏頭須收拾金帛,正吩咐間,只見狐毛、狐偃倉皇而至,言:「父親老國舅見勃鞮受命次日,即便起身,誠恐公子未行,難以提防,不及寫書,又遣能行快走之人,星夜趕至,催促公子速速逃避,勿淹時刻。」
zhòng ěr wén xìn, dà jīng yuē: dī lái hé sù yě!
重耳聞信,大驚曰:「鞮來何速也!」
bù jí zhuāng shù, suì yǔ èr hú tú bù chū yú chéng wài. hú shū jiàn gōng zǐ yǐ xíng, zhǐ bèi dú chē yī chéng, zhuī shàng yǔ gōng zǐ chéng zuò. zhào shuāi jiù jì zhū rén, lù xù gǎn shàng, bù jí chéng chē, dōu shì bù xíng. zhòng ěr wèn: tóu xū rú hé bù lái?
不及裝束,遂與二狐徒步出於城外。壺叔見公子已行,止備犢車一乘,追上與公子乘坐。趙衰、臼季諸人,陸續趕上,不及乘車,都是步行。重耳問:「頭須如何不來?」
yǒu rén shuō: tóu xū xí juǎn cáng zhōng suǒ yǒu táo qù, bù zhī suǒ xiàng le.
有人說:「頭須席捲藏中所有逃去,不知所向了。」
zhòng ěr yǐ shī kē cháo, yòu méi pán fèi, cǐ shí qíng xù, hǎo bù chóu mèn. shì yǐ rú cǐ, bù dé bù xíng. zhèng shì:
重耳已失窠巢,又沒盤費,此時情緒,好不愁悶。事已如此,不得不行。正是:
máng máng shì sàng jiā zhī quǎn,
忙忙似喪家之犬,
jí jí rú lòu wǎng zhī yú.
急急如漏網之魚。
gōng zǐ chū chéng bàn rì. dí jūn shǐ zhī. yù zèng zī zhuāng. yǐ wú jí yǐ, yǒu shī wèi zhèng:
公子出城半日。翟君始知。欲贈資裝。已無及矣,有詩為證:
liú luò yí bāng shí èr nián, kùn lóng fú zhé wèi shēng tiān.
流落夷邦十二年,困龍伏蟄未升天。
dòu jī hé shì xiāng jiān jí, dào lù yú jīn yòu bō qiān.
豆箕何事相煎急,道路於今又播遷。
què shuō huì gōng yuán xiàn sì rén bó dī sān rì nèi qǐ shēn, wǎng dí gàn shì, rú hé cì rì biàn xíng?
卻說惠公原限寺人勃鞮三日內起身,往翟幹事,如何次日便行?
nà bó dī yuán shì gè sì rén, zhuān yǐ xiàn qín qǔ chǒng wèi shì, qián fān xiàn gōng chāi tā fá pú, shī le gōng zǐ zhòng ěr, jǐn gē qǔ yī mèi ér huí, liào xiǎng zhòng ěr bì rán xián hèn, jīn fān yòu fèng huì gōng zhī chà, ruò néng gòu shā què zhòng ěr, bù wéi yǔ huì gōng lì gōng, jiān kě chú zì jǐ zhī huàn, gù cǐ jiū hé lì shì shù rén, xiān qī jí zǒu, zhèng yào gōng zǐ bù zhī fáng bèi, hǎo qù jié guǒ tā xìng mìng, shuí zhī lǎo guó jiù liǎng fān sòng xìn, lòu xiè qí qíng, bǐ jí bó dī dào dí, fǎng wèn gōng zǐ xiāo xī, gōng zǐ yǐ bù zài le, dí jūn yì wèi gōng zǐ miàn shàng, fēn fù guān jīn, fán guò wǎng zhī rén, jiā yì pán jié, shí fēn yán jǐn.
那勃鞮原是個寺人,專以獻勤取寵為事,前番獻公差他伐蒲,失了公子重耳,僅割取衣袂而回,料想重耳必然銜恨,今番又奉惠公之差,若能夠殺卻重耳,不惟與惠公立功,兼可除自己之患,故此糾合力士數人,先期疾走,正要公子不知防備,好去結果他性命,誰知老國舅兩番送信,漏泄其情,比及勃鞮到翟,訪問公子消息,公子已不在了,翟君亦為公子面上,吩咐關津,凡過往之人,加意盤詰,十分嚴緊。
bó dī zài jìn guó, hái shì gè jìn shì de huàn zhě, jīn rì wèi shā zhòng ěr ér lái, zuò le jiān rén cì kè zhī liú, ruò bèi pán jié, rú hé dá yīng? yīn cǐ guò bù dé dí guó, zhǐ de yàng yàng ér huí, fù mìng yú huì gōng. huì gōng méi fǎ, zhǐ de zàn shí gē qǐ.
勃鞮在晉國,還是個近侍的宦者,今日為殺重耳而來,做了奸人刺客之流,若被盤詰,如何答應?因此過不得翟國,只得怏怏而回,復命於惠公。惠公沒法,只得暫時擱起。
zài shuō gōng zǐ zhòng ěr yī xīn yào wǎng qí bāng, què xiān yào jīng yáo wèi guó, zhè shì dēng gāo bì zì bēi, xíng yuǎn bì zì ěr. zhòng ěr lí le dí jìng, yí lù qióng kǔ zhī zhuàng, zì bù bì shuō. shù rì, zhì yú wèi jiè, guān lì kòu qí lái lì, zhào shuāi yuē: wú zhǔ nǎi jìn gōng zǐ zhòng ěr, bì nán zài wài, jīn yù wǎng qí, jiǎ dào yú shàng guó ěr.
再說公子重耳一心要往齊邦,卻先要經繇衛國,這是「登高必自卑,行遠必自邇」。重耳離了翟境,一路窮苦之狀,自不必說。數日,至於衛界,關吏叩其來歷,趙衰曰:「吾主乃晉公子重耳,避難在外,今欲往齊,假道於上國耳。」
lì kāi guān yán rù, fēi bào wèi hóu, shàng qīng níng sù, qǐng yíng zhī rù chéng.
吏開關延入,飛報衛侯,上卿寧速,請迎之入城。
wèi wén gōng yuē: guǎ rén lì guó chǔ qiū, bìng bù céng jiè jìn rén bàn bì zhī lì, wèi jìn suī wèi tóng xìng, wèi tōng méng hǎo, kuàng chū wáng zhī rén, hé guān qīng zhòng? ruò yíng zhī, bì dāng shè yàn zèng huì, fèi duō shǎo shì, bù rú zhú zhī. nǎi fēn fù shǒu mén hūn zhě, bù xǔ fàng jìn gōng zǐ rù chéng, zhòng ěr nǎi cóng chéng wài ér xíng. wèi chōu diān xié jìn yuē: wèi huǐ wú lǐ, gōng zǐ yí lín chéng zé zhī.
衛文公曰:「寡人立國楚丘,並不曾借晉人半臂之力,衛、晉雖為同姓,未通盟好,況出亡之人,何關輕重?若迎之,必當設宴贈賄,費多少事,不如逐之。」乃吩咐守門閽者,不許放晉公子入城,重耳乃從城外而行。魏犨、顛頡進曰:「衛毀無禮,公子宜臨城責之。」
zhào shuāi yuē: jiāo lóng shī shì, bǐ yú qiū yǐn, gōng zǐ qiě yí hán rěn, wú tú zé lǐ yú tā rén yě,
趙衰曰:「蛟龍失勢,比於蚯蚓,公子且宜含忍,無徒責禮於他人也,」
chōu xié yuē: jì bǐ bù jǐn zhǔ rén zhī lǐ, piāo lüè cūn luò, yǐ zhù zhāo xī, bǐ yì nán guài wǒ yǐ.
犨、頡曰:「既彼不盡主人之禮,剽掠村落,以助朝夕,彼亦難怪我矣。」
zhòng ěr yuē: piāo lüè zhě wèi zhī dào, wú níng rěn è, qǐ kě xíng dào zéi zhī shì hū?
重耳曰:「剽掠者謂之盜,吾寧忍餓,豈可行盜賊之事乎?」
shì rì, gōng zǐ jūn chén shàng wèi zǎo cān, rěn jī ér xíng. kàn kàn guò wǔ, dào yī chù dì míng wǔ lù, jiàn yī huǒ tián fū, tóng fàn yú lǒng shàng, zhòng ěr líng hú yǎn wèn zhī qiú shí. tián fū wèn: kè cóng hé lái?
是日,公子君臣尚未早餐,忍飢而行。看看過午,到一處地名五鹿,見一夥田夫,同飯於隴上,重耳令狐偃問之求食。田夫問:「客從何來?」
yǎn yuē: wú nǎi jìn kè, chē shàng zhě nǎi wú zhǔ yě. yuǎn xíng wú liáng, yuàn qiú yī cān.
偃曰:「吾乃晉客,車上者乃吾主也。遠行無糧,願求一餐。」
tián fū xiào yuē: táng táng nán zǐ, bù néng zì zī, ér wèn wú qiú shí yé? wú děng nǎi cūn nóng, bǎo shí fāng néng hé chú, yān yǒu yú shí jí yú tā rén?
田夫笑曰:「堂堂男子,不能自資,而問吾求食耶?吾等乃村農,飽食方能荷鋤,焉有餘食及於他人?」
yǎn yuē: zòng bù dé shí, qǐ cì yī shí qì,
偃曰:「縱不得食,乞賜一食器,」
tián fū nǎi xì yǐ tǔ kuài yǔ zhī yuē: cǐ tǔ kě yǐ qì yě.
田夫乃戲以土塊與之曰:「此土可以器也。」
wèi chōu dà mà: cūn fū yān gǎn rǔ wú! duó qí shí qì, zhì ér suì zhī.
魏犨大罵:「村夫焉敢辱吾!」奪其食器,擲而碎之。
zhòng ěr yì dà nù, jiāng jiā biān pū.
重耳亦大怒,將加鞭撲。
yǎn jí zhǐ zhī yuē: dé fàn yì, dé tǔ nán, tǔ dì guó zhī jī yě, tiān jiǎ shǒu yě rén, yǐ tǔ dì shòu gōng zǐ, cǐ nǎi dé guó zhī zhào, yòu hé nù yān? gōng zǐ kě jiàng bài shòu zhī! zhòng ěr guǒ yī qí yán, xià chē bài shòu, tián fū bù jiě qí yì, nǎi qún jù ér xiào yuē: cǐ chéng chī rén ěr! hòu rén yǒu shī yuē:
偃急止之曰:「得飯易,得土難,土地國之基也,天假手野人,以土地授公子,此乃得國之兆,又何怒焉?公子可降拜受之!」重耳果依其言,下車拜受,田夫不解其意,乃群聚而笑曰:「此誠痴人耳!」後人有詩曰:
tǔ dì yīng wèi guó běn jī, huáng tiān jiǎ shǒu wèi jiān wēi.
土地應為國本基,皇天假手慰艱危。
gāo míng zǐ fàn kuī xiān zhào, tián yě yú mín fǎn xiào chī.
高明子犯窺先兆,田野愚民反笑痴。
zài xíng yuē shí yú lǐ, cóng zhě jī bù néng xíng, nǎi xiū yú shù xià.
再行約十餘里,從者飢不能行,乃休於樹下。
ěr jī kùn, zhěn hú máo zhī xī ér wò. hú máo yuē: zi yú shàng xié yǒu hú cān, qí xíng zài hòu, kě qí zhī.
耳飢困,枕狐毛之膝而臥。狐毛曰:「子余尚攜有壺餐,其行在後,可俟之。」
wèi chōu yuē: suī yǒu hú cān, bù gòu zi yú yī rén zhī shí, liào wú cún yǐ. zhòng rén zhēng cǎi jué wēi zhǔ shí, zhòng ěr bù néng xià yàn, hū jiàn jiè zǐ tuī pěng ròu tāng yī yú yǐ jìn, zhòng ěr shí zhī ér měi, shí bì, wèn: cǐ chù hé cóng dé ròu?
魏犨曰:「雖有壺餐,不夠子餘一人之食,料無存矣。」眾人爭采蕨薇煮食,重耳不能下咽,忽見介子推捧肉湯一盂以進,重耳食之而美,食畢,問:「此處何從得肉?」
jiè zǐ tuī yuē: chén zhī gǔ ròu yě. chén wén: xiào zǐ shā shēn yǐ shì qí qīn, zhōng chén shā shēn yǐ shì qí jūn.' jīn gōng zǐ fá shí, chén gù gē gǔ yǐ bǎo gōng zǐ zhī fù.
介子推曰:「臣之股肉也。臣聞:『孝子殺身以事其親,忠臣殺身以事其君。'今公子乏食,臣故割股以飽公子之腹。」
zhòng ěr chuí lèi yuē: wáng rén lèi zi shén yǐ! jiāng hé yǐ bào?
重耳垂淚曰:「亡人累子甚矣!將何以報?」
zi tuī yuē: dàn yuàn gōng zǐ zǎo guī jìn guó, yǐ chéng chén děng gǔ gōng zhī yì, chén qǐ wàng bào zāi?
子推曰:「但願公子早歸晉國,以成臣等股肱之義,臣豈望報哉?」
rán xiān yǒu shī zàn yún:
髯仙有詩讚云:
xiào zǐ zhòng guī quán, kuī tǐ wèi qīn rǔ.
孝子重歸全,虧體謂親辱。
jiē jiē jiè zǐ tuī, gē gǔ chōng jūn fù.
嗟嗟介子推,割股充君腹。
wěi zhì chēng gǔ gōng, fù xīn tóng huò fú.
委質稱股肱,腹心同禍福。
qǐ bù niàn qīn yí, zhōng xiào nán jiān jú?
豈不念親遺,忠孝難兼局?
bǐ zāi sī shēn jiā, hé yǐ shí jūn lù.
彼哉私身家,何以食君祿。
liáng jiǔ, zhào shuāi shǐ zhì. zhòng rén wèn qí xíng chí zhī gù, shuāi yuē: bèi jí cì sǔn zú jìng, gù bù néng qián.
良久,趙衰始至。眾人問其行遲之故,衰曰:「被棘刺損足脛,故不能前。」
nǎi chū zhú sì zhōng hú cān, yǐ xiàn yú zhòng ěr.
乃出竹笥中壺餐,以獻於重耳。
zhòng ěr yuē: zi yú bù kǔ jī yé hé bù zì shí?
重耳曰:「子余不苦飢耶;何不自食?」
shuāi duì yuē: chén suī jī, qǐ gǎn bèi jūn ér zì shí yé?
衰對曰:「臣雖飢,豈敢背君而自食耶?」
hú máo xì wèi chōu yuē: cǐ jiāng ruò lào zǐ shǒu, zài fù zhōng qiě huà yǐ. wèi chōu cán ér tuì.
狐毛戲魏犨曰:「此漿若落子手,在腹中且化矣。」魏犨慚而退。
zhòng ěr jí yǐ hú jiāng cì zhào shuāi, shuāi jí shuǐ diào zhī, biàn shí cóng zhě, zhòng ěr tàn fú.
重耳即以壺漿賜趙衰,衰汲水調之,遍食從者,重耳嘆服。
zhòng ěr jūn chén yí lù mì shí, bàn jī bàn bǎo, zhì yú qí guó.
重耳君臣一路覓食,半飢半飽,至於齊國。
qí huán gōng sù wén zhòng ěr xián míng, yī zhī gōng zǐ jìn guān, jí qiǎn shǐ wǎng jiāo, yíng rù gōng guǎn, shè yàn kuǎn dài. xí jiān wèn: gōng zǐ dài yǒu nèi juàn fǒu?
齊桓公素聞重耳賢名,一知公子進關,即遣使往郊,迎入公館,設宴款待。席間問:「公子帶有內眷否?」
zhòng ěr duì yuē: wáng rén yī shēn bù néng zì wèi, ān néng xié jiā hū!
重耳對曰:「亡人一身不能自衛,安能攜家乎!」
huán gōng yuē: guǎ rén dú chù yī xiāo, rú dù yī nián, gōng zǐ chù zài háng lǚ, ér wú rén yǐ shì jīn zhì, guǎ rén wèi gōng zǐ yōu zhī. yú shì zé zōng nǚ zhōng zhī měi zhě, nà yú zhòng ěr, zèng mǎ èr shí chéng, zì shì cóng xíng zhī zhòng, jiē yǒu chē mǎ.
桓公曰:「寡人獨處一宵,如度一年,公子絀在行旅,而無人以侍巾櫛,寡人為公子憂之。」於是擇宗女中之美者,納於重耳,贈馬二十乘,自是從行之眾,皆有車馬。
huán gōng yòu shǐ lǐn rén zhì sù, páo rén zhì ròu, rì yǐ wèi cháng. zhòng ěr dà yuè, tàn yuē: xiàng wén qí hóu hǎo xián lǐ shì, jīn shǐ xìn zhī. qí chéng bó, bù yì yí hū!
桓公又使廩人致粟,庖人致肉,日以為常。重耳大悅,嘆曰:「向聞齊侯好賢禮士,今始信之。其成伯,不亦宜乎!」
qí shí zhōu xiāng wáng zhī bā nián, nǎi qí huán gōng zhī sì shí èr nián yě.
其時周襄王之八年,乃齊桓公之四十二年也。
huán gōng zì cóng qián suì wěi zhèng bào shū yá, yī yī guǎn zhòng yí yán, jiāng shù diāo yōng wū kāi fāng sān rén zhú qù, shí bù gān wèi, yè bù hān qǐn, kǒu wú xuè yǔ, miàn wú xiào róng.
桓公自從前歲委政鮑叔牙,一依管仲遺言,將豎刁、雍巫、開方三人逐去,食不甘味,夜不酣寢,口無謔語,面無笑容。
zhǎng wèi jī jìn yuē: jūn zhú shù diāo zhū rén, ér guó bù jiā zhì, róng yán rì cuì, yì zhě zuǒ yòu shǐ lìng, bù néng tǐ jūn zhī xīn, hé bù zhào zhī?
長衛姬進曰:「君逐豎刁諸人,而國不加治,容顏日悴,意者左右使令,不能體君之心,何不召之?」
gōng yuē: guǎ rén yì sī niàn cǐ sān rén, dàn yǐ zhú zhī, ér yòu zhào zhī, kǒng fú bào shū yá zhī yì yě.
公曰:「寡人亦思念此三人,但已逐之,而又召之,恐拂鮑叔牙之意也。」
zhǎng wèi jī yuē: bào shū yá zuǒ yòu, qǐ wú gěi shǐ lìng zhě? lǎo yǐ, nài hé zì kǔ rú cǐ? dàn yǐ diào wèi, xiān zhào yì yá, zé kāi fāng diāo kě bù fán zhāo ér zhì yě. huán gōng cóng qí yán, nǎi zhào yōng wū hé wǔ wèi.
長衛姬曰:「鮑叔牙左右,豈無給使令者?老矣,奈何自苦如此?但以調味,先召易牙,則開方、刁可不煩招而致也。」桓公從其言,乃召雍巫和五味。
bào shū yá jiàn yuē: jūn qǐ wàng zhòng fù yí yán hū? hé zhào zhī.
鮑叔牙諫曰:「君豈忘仲父遺言乎?何召之。」
huán gōng yuē: cǐ sān rén yǒu yì yú guǎ rén, wú hài yú guó. zhòng fù zhī yán, wú nǎi tài guò? suì bù tīng shū yá zhī yán, bìng zhào kāi fāng shù diāo, sān rén tóng shí jiē lìng fù zhí, gěi shì zuǒ yòu. bào shū yá fèn yù fā bìng ér sǐ. qí shì cóng cǐ dà huài yǐ. hòu lái bì jìng rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
桓公曰:「此三人有益於寡人,無害於國。仲父之言,無乃太過?」遂不聽叔牙之言,並召開方、豎刁,三人同時皆令復職,給事左右。鮑叔牙憤郁發病而死。齊事從此大壞矣。後來畢竟如何?且看下回分解。