strong sòng xiāng gōng jià rén shī zhòng qí jiāng shì chéng zuì qiǎn fū strong
宋襄公假仁失眾 齊姜氏乘醉遣夫
huà shuō chǔ chéng wáng jiǎ shì chéng chē fù huì, gēn suí rén zhòng jù shì zhuàng dīng, nèi chuān àn jiǎ, shēn dài àn qì, dōu shì chéng dé chén dòu bó xuǎn liàn lái de, hǎo bù yǒng měng. yòu qiǎn wěi lǚ chén dòu bān èr jiāng tǒng lǐng dà jūn, suí hòu ér jìn, zhǔn bèi dà dà sī shā. sòng xiāng gōng quán rán bù zhī, duò qí quān tào, zhèng shì: méi xīn rén yù yǒu xīn rén, yào tuō shēn shí nán tuō shēn le. chǔ wáng ná zhù le xiāng gōng, zhòng jiǎ shì jiāng gōng guǎn zhōng suǒ bèi xiàn xiǎng kào láo zhī yí, jí cāng zhōng jī sù, lǔ lüè yī kōng, suí xíng chē chéng, jiē wèi chǔ yǒu.
話說楚成王假飾乘車赴會,跟隨人眾俱是壯丁,內穿暗甲,身帶暗器,都是成得臣、斗勃選練來的,好不勇猛。又遣蔿呂臣、斗般二將統領大軍,隨後而進,準備大大廝殺。宋襄公全然不知,墮其圈套,正是:「沒心人遇有心人,要脫身時難脫身」了。楚王拿住了襄公,眾甲士將公館中所備獻享犒勞之儀,及倉中積粟,擄掠一空,隨行車乘,皆為楚有。
chén cài zhèng xǔ cáo wǔ wèi zhū hóu, rén rén sǒng jù, shuí gǎn shàng qián shuō gè fāng biàn. chǔ chéng wáng yāo zhòng zhū hóu zhì yú guǎn yù, miàn shù sòng xiāng gōng liù zuì, yuē: rǔ fá qí zhī sàng, shàn xíng fèi zhì, yī zuì yě téng zi fù huì shāo chí, zhé jiā zhí rǔ, èr zuì yě yòng rén dài shēng, yǐ jì yín guǐ, sān zuì yě cáo quē dì zhǔ zhī yí, qí shì shén xiǎo, rǔ nǎi shì qiáng wéi zhī, sì zuì yě yǐ wáng guó zhī yú, bù néng duó dé liàng lì, tiān xiàng shì jiè, yóu sī tú bó, wǔ zuì yě qiú zhū hóu yú guǎ rén, ér wàng zì zūn dà, quán wú xùn ràng zhī lǐ, liù zuì yě. tiān duó qí pò, dān chē fù huì, guǎ rén jīn rì tǒng jiǎ chē qiān shèng, zhàn jiāng qiān yuán, tà suì suī yáng chéng, wèi qí zēng gè guó bào chóu. zhū jūn dàn shǎo zhù chē jià, kàn guǎ rén qǔ sòng ér huí, gèng yǔ zhū jūn tòng yǐn shí rì fāng sàn. zhòng zhū hóu mò bù wěi wěi.
陳、蔡、鄭、許、曹五位諸侯,人人悚懼,誰敢上前說個方便。楚成王邀眾諸侯至於館寓,面數宋襄公六罪,曰:「汝伐齊之喪,擅行廢置,一罪也;滕子赴會稍遲,輒加縶辱,二罪也;用人代牲,以祭淫鬼,三罪也;曹缺地主之儀,其事甚小,汝乃恃強圍之,四罪也;以亡國之餘,不能度德量力,天象示戒,猶思圖伯,五罪也;求諸侯於寡人,而妄自尊大,全無遜讓之禮,六罪也。天奪其魄,單車赴會,寡人今日統甲車千乘,戰將千員,踏碎睢陽城,為齊、鄫各國報仇。諸君但少駐車駕,看寡人取宋而回,更與諸君痛飲十日方散。」眾諸侯莫不唯唯。
xiāng gōng dùn kǒu wú yán, shì mù diāo ní sù yì bān, zhǐ duō zhe liǎng xíng zhū lèi. xū yú, chǔ guó dà bīng jù jí, hào yuē qiān shèng, shí wǔ bǎi chéng. chǔ chéng wáng shǎng láo le jūn shì, bá zhài dōu qǐ, dài le sòng xiāng gōng, shā xiàng suī yáng chéng lái. liè guó zhū hóu, fèng chǔ wáng zhī mìng, jù tún yú dì, wú gǎn guī zhě. shǐ guān yǒu shī jī sòng xiāng zhī shī. shī yún:
襄公頓口無言,似木雕泥塑一般,只多著兩行珠淚。須臾,楚國大兵俱集,號曰千乘,實五百乘。楚成王賞勞了軍士,拔寨都起,帶了宋襄公,殺向睢陽城來。列國諸侯,奉楚王之命,俱屯盂地,無敢歸者。史官有詩譏宋襄之失。詩云:
wú duān mèi chǔ fǎn zāo yāng, yǐn de suī yáng zuò zhàn chǎng.
無端媚楚反遭殃,引得睢陽做戰場。
xī rì qí huán céng jiǔ hé, hé cháng róng chǔ jìn fēng jiāng.
昔日齊桓曾九合,何嘗容楚近封疆。
què shuō gōng zǐ mù yí zì yú dì méng tán táo huí běn guó, xiàng sī mǎ gōng sūn gù shuō zhī sòng gōng bèi jié yī shì: chǔ bīng dàn mù qiě dào, sù sù diào bīng, dēng pí bǎ shǒu.
卻說公子目夷自盂地盟壇逃回本國,向司馬公孫固說知宋公被劫一事:「楚兵旦暮且到,速速調兵,登陴把守。」
gōng sūn gù yuē: guó bù kě yī rì wú jūn, gōng zǐ xū zàn shè jūn wèi, rán hòu hào lìng shǎng fá, rén xīn shǐ sù. mù yí fù gōng sūn gù zhī ěr yuē: chǔ rén zhí wǒ jūn yǐ fá wǒ, yǒu xié ér qiú yě. bì xū rú cǐ rú cǐ, chǔ rén bì fàng wú jūn guī guó.
公孫固曰:「國不可一日無君,公子須暫攝君位,然後號令賞罰,人心始肅。」目夷附公孫固之耳曰:「楚人執我君以伐我,有挾而求也。必須如此如此,楚人必放吾君歸國。」
gù yuē: cǐ yán shén dāng. nǎi xiàng qún chén yán: wú jūn wèi bì néng guī yǐ. wǒ děng yí tuī dài gōng zǐ mù yí, yǐ zhǔ guó shì.
固曰:「此言甚當。」乃向群臣言:「吾君未必能歸矣。我等宜推戴公子目夷,以主國事。」
qún chén zhī mù yí zhī xián, wú bù xīn rán, gōng zǐ mù yí gào yú tài miào, nán miàn shè zhèng. sān jūn yòng mìng, líng tuò yán míng. suī yáng gè lù chéng mén, bǎ shǒu dé tiě tǒng xiāng sì.
群臣知目夷之賢,無不欣然,公子目夷告於太廟,南面攝政。三軍用命,鈴柝嚴明。睢陽各路城門,把守得鐵桶相似。
fāng cái ān pái tíng dāng, chǔ wáng dà jūn yǐ dào. lì zhù yíng zhài, shǐ jiāng jūn dòu bó xiàng qián dǎ huà, yán: ěr jūn yǐ bèi wǒ jū zhí zài cǐ, shēng shā zài wǒ shǒu. zǎo zǎo xiàn tǔ nà jiàng, bǎo quán rǔ jūn xìng mìng.
方才安排停當,楚王大軍已到。立住營寨,使將軍斗勃向前打話,言:「爾君已被我拘執在此,生殺在我手。早早獻土納降,保全汝君性命。」
gōng sūn gù zài chéng lóu dá yuē: lài shè jì shén líng, guó rén yǐ lì xīn jūn yǐ. shēng shā rèn nǐ, yù jiàng bù kě de yě.
公孫固在城樓答曰:「賴社稷神靈,國人已立新君矣。生殺任你,欲降不可得也。」
dòu bó yuē: rǔ jūn jiàn zài, ān dé fù lì yī jūn hū?
斗勃曰:「汝君見在,安得復立一君乎?」
gōng sūn gù yuē: lì jūn yǐ zhǔ shè jì yě. shè jì wú zhǔ, ān dé bù lì xīn jūn?
公孫固曰:「立君以主社稷也。社稷無主,安得不立新君?」
dòu bó yuē: mǒu děng yuàn sòng rǔ jūn guī guó, hé yǐ xiāng chóu?
斗勃曰:「某等願送汝君歸國,何以相酬?」
gōng sūn gù yuē: gù jūn bèi zhí, yǐ rǔ shè jì. suī guī yì bù dé wèi jūn yǐ. guī yǔ bù guī, wéi chǔ suǒ mìng, ruò yào jué zhàn, wǒ chéng zhōng jiǎ chē wèi zēng sǔn zhé, qíng yuàn jué yī sǐ dí.
公孫固曰:「故君被執,已辱社稷。雖歸亦不得為君矣。歸與不歸,惟楚所命,若要決戰,我城中甲車未曾損折,情願決一死敵。」
dòu bó jiàn gōng sūn gù dá yǔ yìng zhēng, huí bào chǔ wáng, chǔ wáng dà nù, hē jiào gōng chéng, chéng shàng shǐ shí rú yǔ, chǔ bīng duō yǒu sǔn shāng. lián gōng sān rì, gān zhé pián yí, bù néng qǔ shèng. chǔ wáng yuē: bǐ guó jì bù yòng sòng jūn, shā zhī hé rú?
斗勃見公孫固答語硬掙,回報楚王,楚王大怒,喝教攻城,城上矢石如雨,楚兵多有損傷。連攻三日,乾折便宜,不能取勝。楚王曰:「彼國既不用宋君,殺之何如?」
chéng dé chén duì yuē: wáng yǐ shā zēng zi wèi sòng zuì. jīn shā sòng gōng, shì xiào yóu yě. shā sòng gōng yóu shā pǐ fū ěr, bù néng dé sòng, ér tú qǔ yuàn, bù rú shì zhī.
成得臣對曰:「王以殺鄫子為宋罪。今殺宋公,是效尤也。殺宋公猶殺匹夫耳,不能得宋,而徒取怨,不如釋之。」
chǔ wáng yuē: gōng sòng bù xià, yòu shì qí jūn, hé yǐ wèi míng?
楚王曰:「攻宋不下,又釋其君,何以為名?」
dé chén duì yuē: chén yǒu jì yǐ, jīn bù yǔ yú zhī huì zhě, wéi qí lǔ èr guó, qí yǔ wǒ yǐ liǎng cì tōng hǎo, qiě bù bì jiào lǔ lǐ yì zhī bāng, yī xiàng fǔ qí dìng bó, mù zhōng wú chǔ, ruò yǐ sòng zhī fú huò xiàn lǔ, qǐng lǔ jūn yú bó dōu xiāng huì, lǔ jiàn sòng fú. bì kǒng jù ér lái, lǔ sòng shì kuí qiū tóng méng zhī rén, kuàng lǔ hóu shén xián, bì rán wèi sòng qiú qíng, wǒ yīn yǐ wèi lǔ jūn zhī dé, shì wǒ yī jǔ ér jiān dé sòng lǔ yě.
得臣對曰:「臣有計矣,今不與盂之會者,惟齊、魯二國,齊與我已兩次通好,且不必較;魯禮義之邦,一向輔齊定伯,目中無楚,若以宋之俘獲獻魯,請魯君於亳都相會,魯見宋俘。必恐懼而來,魯、宋是葵邱同盟之人,況魯侯甚賢,必然為宋求情,我因以為魯君之德,是我一舉而兼得宋、魯也。」
chǔ wáng gǔ zhǎng dà xiào yuē: zi yù zhēn yǒu jiàn shí. nǎi tuì bīng tún yú bó dōu.
楚王鼓掌大笑曰:「子玉真有見識。」乃退兵屯於亳都。
yòng yí shēn wèi shǐ, jiāng lǔ huò shù chē, rú qū fù xiàn jié, qí shū yún:
用宜申為使,將鹵獲數車,如曲阜獻捷,其書云:
sòng gōng ào màn wú lǐ, guǎ rén yǐ yōu zhī yú bó, bù gǎn shàn gōng, jǐn xiàn jié yú shàng guó, wàng jūn rǔ lín, tóng jué qí yù.
宋公傲慢無禮,寡人已幽之於亳,不敢擅功,謹獻捷於上國,望君辱臨,同決其獄。
lǔ xī gōng lǎn shū dà jīng. zhèng shì: tù sǐ hú bēi, wù shāng qí lèi. míng zhī chǔ shǐ xiàn jié, cí yì kuā zhāng, shì kǒng xià zhī yì, dàn lǔ ruò chǔ qiáng, ruò bù wǎng huì, kǒng qí yí shī lái fá, huǐ wú jí yǐ. nǎi hòu dài yí shēn, xiān fā huí shū, chí bào chǔ wáng, yán: lǔ hóu rú mìng, jí rì fù huì.
魯僖公覽書大驚。正是:「兔死狐悲,物傷其類。」明知楚使獻捷,詞意誇張,是恐嚇之意,但魯弱楚強,若不往會,恐其移師來伐,悔無及矣。乃厚待宜申,先發回書,馳報楚王,言:「魯侯如命,即日赴會。」
lǔ xī gōng suí hòu fā jià, dài fū zhòng suì cóng xíng, lái zhì bó dōu, zhòng suì yīn yí shēn xiān róng, yòng sī lǐ xiān jiàn le chéng dé chén, zhǔ qí yú chǔ wáng qián, měi shì fāng biàn. dé chén yǐn lǔ xī gōng yǔ chǔ chéng wáng xiāng jiàn, gè zhì jìng mù zhī yì, qí shí, chén cài zhèng xǔ cáo wǔ wèi zhū hóu, jù zì yú dì lái huì, hé lǔ xī gōng gòng shì liù wèi, jù yú yī chù shāng yì.
魯僖公隨後發駕,大夫仲遂從行,來至亳都,仲遂因宜申先容,用私禮先見了成得臣,囑其於楚王前,每事方便。得臣引魯僖公與楚成王相見,各致敬慕之意,其時,陳、蔡、鄭、許、曹五位諸侯,俱自盂地來會,和魯僖公共是六位,聚於一處商議。
zhèng wén gōng kāi yán, yù zūn chǔ wáng wèi méng zhǔ. zhū hóu niè rú wèi yīng, lǔ xī gōng fèn rán yuē: méng zhǔ xū rén yì bù wén, rén xīn yuè fú, jīn chǔ wáng shì bīng chē zhī zhòng, xí zhí shàng gōng, yǒu wēi wú dé, rén xīn yí jù. wú děng yǔ sòng jù yǒu tóng méng zhī yì, ruò zuò shì bù jiù, wéi zhī fèng chǔ, kǒng bèi tiān xià háo jié chǐ xiào. chǔ ruò néng shì sòng gōng zhī qiú, zhōng cǐ méng hǎo, guǎ rén gǎn bù wéi mìng shì tīng?
鄭文公開言,欲尊楚王為盟主。諸侯囁嚅未應,魯僖公奮然曰:「盟主須仁義布聞,人心悅服,今楚王恃兵車之眾,襲執上公,有威無德,人心疑懼。吾等與宋俱有同盟之誼,若坐視不救,惟知奉楚,恐被天下豪傑恥笑。楚若能釋宋公之囚,終此盟好,寡人敢不惟命是聽?」
zhòng zhū hóu jiē yuē: lǔ hóu zhī yán shén shàn. zhòng suì jiāng zhè huà sī gào yú chéng dé chén, dé chén zhuǎn wén yú chǔ wáng. chǔ wáng yuē: zhū hóu yǐ méng zhǔ zhī yì zé guǎ rén, guǎ rén qí kě wéi hū? nǎi yú bó jiāo gèng zhú méng tán, qī yǐ shí èr yuè guǐ chǒu rì, shà xuè yào shén, tóng shè sòng zuì.
眾諸侯皆曰:「魯侯之言甚善。」仲遂將這話私告於成得臣,得臣轉聞於楚王。楚王曰:「諸侯以盟主之義責寡人,寡人其可違乎?」乃於亳郊更築盟壇,期以十二月癸丑日,歃血要神,同赦宋罪。
yuē huì yǐ dìng, xiān yī rì jiāng sòng gōng shì fàng, yǔ zhòng zhū hóu xiāng jiàn. sòng xiāng gōng qiě xiū qiě fèn, mǎn dù bù lè, què yòu bù dé bù xiàng zhū hóu chēng xiè.
約會已定,先一日將宋公釋放,與眾諸侯相見。宋襄公且羞且憤,滿肚不樂,卻又不得不向諸侯稱謝。
zhì rì, zhèng wén gōng lā zhòng zhū hóu dūn qǐng chǔ chéng wáng dēng tán zhǔ méng. chéng wáng zhí niú ěr, sòng lǔ yǐ xià cì dì shòu shà. xiāng gōng gǎn nù ér bù gǎn yán. shì bì, zhū hóu gè sàn.
至日,鄭文公拉眾諸侯敦請楚成王登壇主盟。成王執牛耳,宋、魯以下次第受歃。襄公敢怒而不敢言。事畢,諸侯各散。
sòng xiāng gōng é wén gōng zǐ mù yí yǐ jí jūn wèi, jiāng bēn wèi yǐ bì zhī. gōng zǐ mù yí qiǎn shǐ yǐ dào, zhì cí yuē: chén suǒ yǐ shè wèi zhě, wèi jūn shǒu yě. guó gù jūn zhī guó, hé wèi bù rù? xū yú, fǎ jià qí bèi, yíng xiāng gōng yǐ guī. mù yí tuì jiù chén liè.
宋襄公訛聞公子目夷已即君位,將奔衛以避之。公子目夷遣使已到,致詞曰:「臣所以攝位者,為君守也。國固君之國,何為不入?」須臾,法駕齊備,迎襄公以歸。目夷退就臣列。
hú céng xiān shēng lùn xiāng gōng zhī shì, quán kuī gōng zǐ mù yí dìng jì, shén xián qì dìng, quán bù yǐ jiù jūn wèi yì. ruò shǒu máng jiǎo luàn, qiú guī xiāng gōng, chǔ yì shì wèi qí huò, qǐ kěn qīng fàng. yǒu shī zàn yún:
胡曾先生論襄公之釋,全虧公子目夷定計,神閒氣定,全不以舊君為意。若手忙腳亂,求歸襄公,楚益視為奇貨,豈肯輕放。有詩讚云:
jīn zhù hé rú wǎ zhù qí? xīn jūn néng jiě jiù jūn wéi.
金注何如瓦注奇?新君能解舊君圍。
wèi jūn shǒu wèi réng tuī wèi, qiān gǔ xián míng sòng mù yí.
為君守位仍推位,千古賢名誦目夷。
yòu yǒu shī shuō liù wèi zhū hóu gōng rán mèi chǔ qiú kuān, míng míng bǎ zhōng guó cāo zòng zhī quán, shòu zhī yú chǔ, chǔ mù zhōng shàng yǒu zhōng guó hū? shī yún:
又有詩說六位諸侯公然媚楚求寬,明明把中國操縱之權,授之於楚,楚目中尚有中國乎?詩云:
cóng lái tù sǐ zì hú bēi, bèi jié hé rén jié shì shuí?
從來兔死自狐悲,被劫何人劫是誰?
yòng xià mèi yí quán bù chǐ, hái kuā shì sòng dé pián yí.
用夏媚夷全不恥,還夸釋宋得便宜。
sòng xiāng gōng zhì yù qiú bó, bèi chǔ rén zhuō nòng yī chǎng, fǎn shòu dà rǔ, yuàn hèn zhī qíng, tòng rù gǔ suǐ, dàn hèn lì bù néng bào. yòu guài zhèng bó chàng yì, zūn chǔ wáng wèi méng zhǔ, bù shèng qí fèn, zhèng yào yǔ zhèng guó zuò duì. shí zhōu xiāng wáng zhī shí sì nián chūn sān yuè, zhèng wén gōng rú chǔ xíng cháo lǐ, sòng xiāng gōng wén zhī dà nù, suì qǐ qīng guó zhī bīng, qīn tǎo zhèng zuì. shǐ shàng qīng gōng zǐ mù yí fǔ shì zǐ wáng chén jū shǒu. mù yí jiàn yuē: chǔ zhèng fāng mù, sòng ruò fá zhèng, chǔ bì jiù zhī, cǐ xíng kǒng bù néng qǔ shèng. bù rú xiū dé dài shí wèi shàng.
宋襄公志欲求伯,被楚人捉弄一場,反受大辱,怨恨之情,痛入骨髓,但恨力不能報。又怪鄭伯倡議,尊楚王為盟主,不勝其憤,正要與鄭國作對。時周襄王之十四年春三月,鄭文公如楚行朝禮,宋襄公聞之大怒,遂起傾國之兵,親討鄭罪。使上卿公子目夷輔世子王臣居守。目夷諫曰:「楚、鄭方睦,宋若伐鄭,楚必救之,此行恐不能取勝。不如修德待時為上。」
dà sī mǎ gōng sūn gù yì jiàn.
大司馬公孫固亦諫。
xiāng gōng nù yuē: sī mǎ bù yuàn xíng, guǎ rén jiāng dú wǎng. gù bù gǎn fù yán.
襄公怒曰:「司馬不願行,寡人將獨往。」固不敢復言。
suì chū shī fá zhèng. xiāng gōng zì jiāng zhōng jūn, gōng sūn gù wèi fù, dài fū lè pū yī huá xiù lǎo gōng zǐ dàng xiàng zī shǒu děng jiē cóng xíng.
遂出師伐鄭。襄公自將中軍,公孫固為副,大夫樂仆伊、華秀老、公子盪、向訾守等皆從行。
dié rén bào zhī zhèng wén gōng, wén gōng dà jīng, jí qiǎn rén gào jí yú chǔ. chǔ chéng wáng yuē: zhèng shì wǒ rú fù, yí jí jiù zhī.
諜人報知鄭文公,文公大驚,急遣人告急於楚。楚成王曰:「鄭事我如父,宜亟救之。」
chéng dé chén jìn yuē: jiù zhèng bù rú fá sòng.
成得臣進曰:「救鄭不如伐宋。」
chǔ chéng wáng yuē: hé gù?
楚成王曰:「何故?」
dé chén duì yuē: sòng gōng bèi zhí, guó rén yǐ pò dǎn yǐ. jīn fù bù zì liàng, yǐ dà bīng fá zhèng, qí guó bì xū, chéng xū ér dǎo zhī, qí guó bì jù. cǐ bù dài zhàn ér zhī shèng fù zhě yě. ruò sòng hái ér zì jiù, bǐ yì láo yǐ, yǐ yì zhì láo, ān wǎng ér bù dé zhì yé?
得臣對曰:「宋公被執,國人已破膽矣。今復不自量,以大兵伐鄭,其國必虛,乘虛而搗之,其國必懼。此不待戰而知勝負者也。若宋還而自救,彼亦勞矣,以逸制勞,安往而不得志耶?」
chǔ wáng yǐ wèi rán. jí mìng dé chén wèi dà jiāng, dòu bó fù zhī, xìng bīng fá sòng.
楚王以為然。即命得臣為大將,斗勃副之,興兵伐宋。
sòng xiāng gōng zhèng yǔ zhèng xiāng chí, dé le chǔ bīng zhī xìn, jiān chéng ér guī, liè yíng yú hóng shuǐ zhī nán yǐ jù chǔ. chéng dé chén shǐ rén xià zhàn shū. gōng sūn gù wèi xiāng gōng yuē: chǔ shī zhī lái, wèi jiù zhèng yě. wú yǐ shì zhèng xiè chǔ, chǔ bì guī. bù kě yǔ zhàn.
宋襄公正與鄭相持,得了楚兵之信,兼程而歸,列營於泓水之南以拒楚。成得臣使人下戰書。公孫固謂襄公曰:「楚師之來,為救鄭也。吾以釋鄭謝楚,楚必歸。不可與戰。」
xiāng gōng yuē: xī qí huán gōng xìng bīng fá chǔ, jīn chǔ lái fá ér bù yǔ zhàn, hé yǐ jì huán gōng zhī yè hū?
襄公曰:「昔齊桓公興兵伐楚,今楚來伐而不與戰,何以繼桓公之業乎?」
gōng sūn gù yòu yuē: chén wén yī xìng bù zài xìng', tiān zhī qì shāng jiǔ yǐ, jūn yù xìng zhī, dé hū? qiě wú zhī jiǎ bù rú chǔ jiān, bīng bù rú chǔ lì, rén bù rú chǔ qiáng, sòng rén wèi chǔ rú wèi shé xiē, jūn hé shì yǐ shèng chǔ?
公孫固又曰:「臣聞『一姓不再興',天之棄商久矣,君欲興之,得乎?且吾之甲不如楚堅,兵不如楚利,人不如楚強,宋人畏楚如畏蛇蠍,君何恃以勝楚?」
xiāng gōng yuē: chǔ bīng jiǎ yǒu yú, rén yì bù zú guǎ rén bīng jiǎ bù zú, rén yì yǒu yú. xī wǔ wáng hǔ bì sān qiān, ér shèng yīn yì wàn zhī zhòng, wéi rén yì yě. yǐ yǒu dào zhī jūn, ér bì wú dào zhī chén, guǎ rén suī shēng bù rú sǐ yǐ. nǎi pī zhàn shū zhī wěi, yuē yǐ shí yī yuè shuò rì, jiāo zhàn yú hóng yáng, mìng jiàn dà qí yī miàn yú hé chē, qí shàng xiě rén yì èr zì.
襄公曰:「楚兵甲有餘,仁義不足;寡人兵甲不足,仁義有餘。昔武王虎賁三千,而勝殷億萬之眾,惟仁義也。以有道之君,而避無道之臣,寡人雖生不如死矣。」乃批戰書之尾,約以十一月朔日,交戰於泓陽,命建大旗一面於輅車,旗上寫「仁義」二字。
gōng sūn gù àn àn jiào kǔ, sī wèi lè pū yī yuē: zhàn zhǔ shā ér yán rén yì, wú bù zhī jūn zhī rén yì hé zài yě? tiān duó jūn pò yǐ, qiè wèi wēi zhī. wú děng bì jiè shèn qí shì, wú zhì sàng guó zú yǐ.
公孫固暗暗叫苦,私謂樂仆伊曰:「戰主殺而言仁義,吾不知君之仁義何在也?天奪君魄矣,竊為危之。吾等必戒慎其事,毋致喪國足矣。」
zhì qī, gōng sūn gù wèi jī míng ér qǐ, qǐng yú xiāng gōng, yán zhèn yǐ dài.
至期,公孫固未雞鳴而起,請於襄公,嚴陣以待。
qiě shuō chǔ jiāng chéng dé chén tún bīng yú hóng shuǐ zhī běi, dòu bó qǐng wǔ gǔ jì shī, fáng sòng rén xiān bù zhèn yǐ è wǒ.
且說楚將成得臣屯兵於泓水之北,斗勃請「五鼓濟師,防宋人先布陣以扼我」。
dé chén xiào yuē: sòng gōng zhuān wù yū kuò, quán bù zhī bīng, wú zǎo jì zǎo zhàn, wǎn jì wǎn zhàn, hé suǒ jù zāi?
得臣笑曰:「宋公專務迂闊,全不知兵,吾早濟早戰,晚濟晚戰,何所懼哉?」
tiān míng, jiǎ chéng shǐ lù xù dù shuǐ, gōng sūn gù qǐng yú xiāng gōng yuē: chǔ bīng tiān míng shǐ dù, qí yì shén qīng, wǒ jīn chéng qí bàn dù, tū qián jī zhī, shì wú yǐ quán jūn ér zhì chǔ zhī bàn yě. ruò lìng jiē jì, chǔ zhòng wǒ guǎ kǒng bù dí, nài hé?
天明,甲乘始陸續渡水,公孫固請於襄公曰:「楚兵天明始渡,其意甚輕,我今乘其半渡,突前擊之,是吾以全軍而制楚之半也。若令皆濟,楚眾我寡恐不敵,奈何?」
xiāng gōng zhǐ dà qí yuē: rǔ jiàn rén yì' èr zì fǒu? guǎ rén táng táng zhī zhèn, qǐ yǒu bàn jì ér jī zhī lǐ? gōng sūn gù yòu àn àn jiào kǔ.
襄公指大旗曰:「汝見『仁義'二字否?寡人堂堂之陣,豈有半濟而擊之理?」公孫固又暗暗叫苦。
xū yú, chǔ bīng jǐn jì, chéng dé chén fú qióng biàn, jié yù yīng, xiù páo ruǎn jiǎ, yāo guà diāo gōng, shǒu zhí zhǎng biān, zhǐ huī jūn shì, dōng xī bù zhèn, qì yǔ áng áng, páng ruò wú rén. gōng sūn gù yòu qǐng yú xiāng gōng yuē: chǔ fāng bù zhèn, shàng wèi chéng liè, jí gǔ zhī bì luàn.
須臾,楚兵盡濟,成得臣服瓊弁,結玉纓,繡袍軟甲,腰掛雕弓,手執長鞭,指揮軍士,東西布陣,氣宇昂昂,旁若無人。公孫固又請於襄公曰:「楚方布陣,尚未成列,急鼓之必亂。」
xiāng gōng tuò qí miàn yuē: duō! rǔ tān yī jī zhī lì, bù gù wàn shì zhī rén yì yé? guǎ rén táng táng zhī zhèn, qǐ yǒu wèi chéng liè ér gǔ zhī zhī lǐ? gōng sūn gù yòu àn àn jiào kǔ.
襄公唾其面曰:「咄!汝貪一擊之利,不顧萬世之仁義耶?寡人堂堂之陣,豈有未成列而鼓之之理?」公孫固又暗暗叫苦。
chǔ bīng zhèn shì yǐ chéng, rén qiáng mǎ zhuàng, màn shān biàn yě, sòng bīng jiē yǒu jù sè.
楚兵陣勢已成,人強馬壯,漫山遍野,宋兵皆有懼色。
xiāng gōng shǐ jūn zhōng fā gǔ, chǔ jūn zhōng yì fā gǔ, xiāng gōng zì tǐng zhǎng gē, dài zhe gōng zǐ dàng xiàng zī shǒu èr jiāng, jí mén guān zhī zhòng, cuī chē zhí chōng chǔ zhèn, dé chén jiàn lái shì xiōng měng, àn chuán hào lìng, kāi le zhèn mén, zhǐ fàng xiāng gōng yī duì chē qí jìn lái, gōng sūn gù suí hòu gǎn shàng hù jià, xiāng gōng yǐ shā rù zhèn nèi qù le.
襄公使軍中發鼓,楚軍中亦發鼓,襄公自挺長戈,帶着公子盪、向訾守二將,及門官之眾,催車直衝楚陣,得臣見來勢兇猛,暗傳號令,開了陣門,只放襄公一隊車騎進來,公孫固隨後趕上護駕,襄公已殺入陣內去了。
zhǐ jiàn yī yuán shàng jiāng dǎng zhù zhèn mén, kǒu kǒu shēng shēng jiào dào: yǒu běn shì de kuài lái jué zhàn!
只見一員上將擋住陣門,口口聲聲叫道:「有本事的快來決戰!」
nà yuán jiāng nǎi dòu bó yě, gōng sūn gù dà nù, tǐng jǐ zhí cì dòu bó, bó jí jǔ dāo xiāng yíng. liǎng xià jiāo zhàn, wèi jí èr shí hé, sòng jiāng lè pū yī yǐn jūn lái dào, dòu bó wēi yǒu zhe máng zhī yì, qià hǎo zhèn zhōng yòu chōng chū yī yuán shàng jiāng wěi shì lǚ chén, jiē zhù lè pū yī sī shā. gōng sūn gù chéng máng, qù gè fāng biàn, bō kāi dāo tóu, chí rù chǔ jūn.
那員將乃斗勃也,公孫固大怒,挺戟直刺斗勃,勃即舉刀相迎。兩下交戰,未及二十合,宋將樂仆伊引軍來到,斗勃微有著忙之意,恰好陣中又衝出一員上將蔿氏呂臣,接住樂仆伊廝殺。公孫固乘忙,覷個方便,撥開刀頭,馳入楚軍。
dòu bó tí dāo lái gǎn, sòng jiāng huá xiù lǎo yòu dào, qiān zhù dòu bó, liǎng duì ér zài zhèn qián sī shā, gōng sūn gù zài chǔ zhèn zhōng, zuǒ chōng yòu tū, liáng jiǔ, wàng jiàn dōng běi jiǎo shàng jiǎ shì rú lín, wéi guǒ shén jǐn, jí qū fù zhī, zhèng yù sòng jiāng xiàng zī shǒu, liú xiě bèi miàn, jí hū yuē: sī mǎ kě sù lái jiù zhǔ! gōng sūn gù suí zhe zī shǒu, shā rù zhòng wéi, zhǐ jiàn mén guān zhī zhòng, yī gè gè shēn dài zhòng shāng, wū zì yǔ chǔ jūn sǐ zhàn bù tuì.
斗勃提刀來趕,宋將華秀老又到,牽住斗勃,兩對兒在陣前廝殺,公孫固在楚陣中,左衝右突,良久,望見東北角上甲士如林,圍裹甚緊,疾驅赴之,正遇宋將向訾守,流血被面,急呼曰:「司馬可速來救主!」公孫固隨著訾守,殺入重圍,只見門官之眾,一個個身帶重傷,兀自與楚軍死戰不退。
yuán lái xiāng gōng dài xià rén jí yǒu ēn, suǒ yǐ mén guān jiē jǐn sǐ lì, chǔ jūn jiàn gōng sūn gù yīng yǒng, shāo shāo tuì què, gōng sūn gù shàng qián kàn shí, gōng zǐ dàng yào hài bèi shāng, wò yú chē xià. rén yì dà qí yǐ bèi chǔ jūn duó qù le.
原來襄公待下人極有恩,所以門官皆盡死力,楚軍見公孫固英勇,稍稍退卻,公孫固上前看時,公子盪要害被傷,臥於車下。「仁義」大旗已被楚軍奪去了。
xiāng gōng shēn bèi shù chuàng, yòu gǔ zhōng jiàn, shè duàn xī jīn, bù néng qǐ lì.
襄公身被數創,右股中箭,射斷膝筋,不能起立。
gōng zǐ dàng jiàn gōng sūn gù dào lái, zhāng mù yuē: sī mǎ hǎo fú zhǔ gōng, wú sǐ yú cǐ yǐ. yán qì ér jué, gōng sūn gù gǎn shāng bù yǐ.
公子盪見公孫固到來,張目曰:「司馬好扶主公,吾死於此矣。」言訖而絕,公孫固感傷不已。
fú xiāng gōng yú zì jǐ chē shàng, yǐ shēn bì zhī, fèn yǒng shā chū. xiàng zī shǒu wèi hòu diàn, mén guān děng yí lù yōng wèi, qiě zhàn qiě zǒu, bǐ jí tuō lí chǔ zhèn, mén guān zhī zhòng, wú yī cún zhě. sòng zhī jiǎ chē, shí sàng bā jiǔ. lè pū yī huá xiù lǎo jiàn sòng gōng yǐ lí hǔ xué, gè zì táo huí, chéng dé chén chéng shèng zhuī zhī, sòng jūn dà bài, zī zhòng qì xiè, wěi qì dài jǐn. gōng sūn gù tóng xiāng gōng lián yè bēn huí.
扶襄公於自己車上,以身蔽之,奮勇殺出。向訾守為後殿,門官等一路擁衛,且戰且走,比及脫離楚陣,門官之眾,無一存者。宋之甲車,十喪八九。樂仆伊、華秀老見宋公已離虎穴,各自逃回,成得臣乘勝追之,宋軍大敗,輜重器械,委棄殆盡。公孫固同襄公連夜奔回。
sòng bīng sǐ zhě shén zhòng, qí fù mǔ qī zǐ, jiē xiāng shàn yú cháo wài, yuàn xiāng gōng bù tīng sī mǎ zhī yán, yǐ zhì yú bài. xiāng gōng wén zhī, tàn yuē: jūn zǐ bù zhòng shāng, bù qín èr máo. guǎ rén jiāng yǐ rén yì xíng shī, qǐ xiào cǐ chéng wēi è xiǎn zhī jǔ zāi? jǔ guó wú bù jī xiào.
宋兵死者甚眾,其父母妻子,皆相訕於朝外,怨襄公不聽司馬之言,以致於敗。襄公聞之,嘆曰:「君子不重傷,不擒二毛。寡人將以仁義行師,豈效此乘危扼險之舉哉?」舉國無不譏笑。
hòu rén xiāng chuán, yǐ wèi sòng xiāng gōng xíng rén yì, shī zhòng ér wáng, zhèng zhǐ zhàn hóng zhī shì. rán wēng yǒu shī tàn yún:
後人相傳,以為宋襄公行仁義,失眾而亡,正指戰泓之事。髯翁有詩嘆云:
bù xù téng zēng xù chǔ bīng, níng gān shāng gǔ bó xū míng.
不恤滕鄫恤楚兵,寧甘傷股博虛名。
sòng xiāng ruò kě chēng rén yì, dào zhí wén wáng liǎng bù míng.
宋襄若可稱仁義,盜跖文王兩不明。
chǔ bīng dà huò quán shèng, fù dù hóng shuǐ, zòu kǎi ér hái. fāng chū sòng jiè, shào mǎ bào, chǔ wáng qīn lǜ dà jūn jiē yīng, jiàn tún kē zé.
楚兵大獲全勝,復渡泓水,奏凱而還。方出宋界,哨馬報,「楚王親率大軍接應,見屯柯澤。」
dé chén jí yú kē zé yè jiàn chǔ wáng xiàn jié. chǔ chéng wáng yuē: míng rì zhèng jūn jiāng lǜ qí fū rén, zhì cǐ láo jūn, dāng dà chén fú guó yǐ kuā shì zhī.
得臣即於柯澤謁見楚王獻捷。楚成王曰:「明日鄭君將率其夫人,至此勞軍,當大陳俘馘以誇示之。」
yuán lái zhèng wén gōng de fū rén mǐ shì, zhèng shì chǔ chéng wáng zhī mèi, shì wèi wén mǐ. yǐ xiōng mèi zhī qīn, jià le zī chē bìng, suí zhèng wén gōng zhì yú kē zé, xiāng huì chǔ wáng. chǔ wáng shì yǐ fú huò zhī shèng. zhèng wén gōng fū fù chēng hè, dà chū jīn bó, kào shǎng sān jūn. zhèng wén gōng dūn qǐng chǔ wáng lái rì fù yàn.
原來鄭文公的夫人羋氏,正是楚成王之妹,是為文羋。以兄妹之親,駕了輜車並,隨鄭文公至於柯澤,相會楚王。楚王示以俘獲之盛。鄭文公夫婦稱賀,大出金帛,犒賞三軍。鄭文公敦請楚王來日赴宴。
cì zǎo, zhèng wén gōng qīn zì chū guō, yāo chǔ wáng jìn chéng, shè xiǎng yú tài miào zhī zhōng, xíng jiǔ xiàn lǐ, bǐ yú tiān zǐ. shí pǐn shù bǎi, wài jiā biān dòu liù qì, yàn xiǎng zhī chǐ, liè guó suǒ wèi yǒu yě.
次早,鄭文公親自出郭,邀楚王進城,設享於太廟之中,行九獻禮,比於天子。食品數百,外加籩豆六器,宴享之侈,列國所未有也。
wén mǐ suǒ shēng èr nǚ, yuē bó mǐ shū mǐ, wèi jià zài shì. wén mǐ yòu lǜ zhī yǐ shēng lǐ jiàn jiù, chǔ wáng dà xǐ. zhèng wén gōng tóng qī nǚ gēng fān jìn shòu, zì wǔ zhì xū, chī dé chǔ wáng mǐng dǐng dà zuì. chǔ wáng wèi wén mǐ yuē: guǎ rén lǐng qíng guò hòu, yǐ yú liàng yǐ. mèi yǔ èr shēng, sòng wǒ yī chéng hé rú?
文羋所生二女,曰伯羋、叔羋,未嫁在室。文羋又率之以甥禮見舅,楚王大喜。鄭文公同妻女更番進壽,自午至戌,吃得楚王酩酊大醉。楚王謂文羋曰:「寡人領情過厚,已逾量矣。妹與二甥,送我一程何如?」
wén mǐ yuē: rú mìng.
文羋曰:「如命。」
zhèng wén gōng sòng chǔ wáng chū chéng xiān bié, wén mǐ jí èr nǚ, yǔ chǔ wáng bìng jià ér xíng, zhí zhì jūn yíng.
鄭文公送楚王出城先別,文羋及二女,與楚王並駕而行,直至軍營。
yuán lái chǔ wáng kàn shàng le èr shēng měi mào, shì yè lā rù qǐn shì, suì chéng zhěn xí zhī huān, wén mǐ páng huáng yú zhàng zhōng, yī yè bù mèi, rán wèi chǔ wáng zhī wēi, bù gǎn chū shēng. yǐ jiù nà shēng, zhēn qín shòu yě! cì rì, chǔ wáng jiāng jūn huò zhī bàn, zèng yú wén mǐ, zài qí èr nǚ yǐ guī, nà zhī hòu gōng. zhèng dài fū shū zhān tàn yuē: chǔ wáng qí bù de lìng zhōng hū? xiǎng yǐ chéng lǐ, lǐ ér wú bié, shì bù zhōng yě.
原來楚王看上了二甥美貌,是夜拉入寢室,遂成枕席之歡,文羋彷徨於帳中,一夜不寐,然畏楚王之威,不敢出聲。以舅納甥,真禽獸也!次日,楚王將軍獲之半,贈於文羋,載其二女以歸,納之後宮。鄭大夫叔詹嘆曰:「楚王其不得令終乎?享以成禮,禮而無別,是不終也。」
qiě bù shuō chǔ sòng zhī shì.
且不說楚、宋之事。
zài biǎo jìn gōng zǐ zhòng ěr, zì zhōu xiāng wáng bā nián shì qí, zhì xiāng wáng shí sì nián, qián hòu liú qí gòng qī nián le. zāo huán gōng zhī biàn, zhū zi zhēng lì, guó nèi dà luàn, jí zhì xiào gōng sì wèi, yòu fǎn xiān rén zhī suǒ wèi, fù chǔ chóu sòng, fēn fēn duō shì, zhū hóu duō yǔ qí bù mù. zhào shuāi děng sī yì yuē: wú děng shì qí, wèi bó zhǔ zhī lì, kě jiè yǐ tú fù yě. jīn sì jūn shī yè, zhū hóu jiē pàn, cǐ qí bù néng wèi gōng zǐ móu yì míng yǐ. bù rú gèng shì tā guó, bié zuò liáng tú. nǎi xiāng yǔ jiàn gōng zǐ, yù yán qí shì.
再表晉公子重耳,自周襄王八年適齊,至襄王十四年,前後留齊共七年了。遭桓公之變,諸子爭立,國內大亂,及至孝公嗣位,又反先人之所為,附楚仇宋,紛紛多事,諸侯多與齊不睦。趙衰等私議曰:「吾等適齊,謂伯主之力,可藉以圖復也。今嗣君失業,諸侯皆叛,此其不能為公子謀亦明矣。不如更適他國,別作良圖。」乃相與見公子,欲言其事。
gōng zǐ zhòng ěr nì ài qí jiāng, zhāo xī huān yàn, bù wèn wài shì, zhòng háo jié cì hou shí rì, shàng bù néng jiàn. wèi chōu nù yuē: wú děng yǐ gōng zǐ yǒu wèi, gù bù dàn láo kǔ, zhí biān cóng yóu, jīn liú qí qī zài, tōu ān duò zhì, rì yuè rú liú, wú děng shí rì bù néng yī jiàn, ān néng chéng qí dà shì zāi?
公子重耳溺愛齊姜,朝夕歡宴,不問外事,眾豪傑伺候十日,尚不能見。魏犨怒曰:「吾等以公子有為,故不憚勞苦,執鞭從游,今留齊七載,偷安惰志,日月如流,吾等十日不能一見,安能成其大事哉?」
hú yǎn yuē: cǐ fēi jù tán zhī chù, zhū jūn dōu suí wǒ lái. nǎi gòng chū dōng mén wài lǐ xǔ, qí dì míng yuē sāng yīn, yī wàng dū shì lǎo sāng, lǜ yīn chóng chóng, rì sè bù zhì. zhào shuāi děng jiǔ wèi háo jié, dǎ yī quān ér xí dì ér zuò.
狐偃曰:「此非聚談之處,諸君都隨我來。」乃共出東門外里許,其地名曰桑陰,一望都是老桑,綠蔭重重,日色不至。趙衰等九位豪傑,打一圈兒席地而坐。
zhào shuāi yuē: zi fàn jì jiāng ān chū?
趙衰曰:「子犯計將安出?」
hú yǎn yuē: gōng zǐ zhī xíng, zài wǒ ér yǐ. wǒ děng shāng yì tíng tuǒ, yù bèi xíng zhuāng, yī děng gōng zǐ chū lái, zhǐ shuō yāo tā jiāo wài dǎ liè, chū le qí chéng, dà jiā qí xīn jié tā shàng lù biàn liǎo. dàn bù zhī cǐ xíng, dé lì zài yú hé guó?
狐偃曰:「公子之行,在我而已。我等商議停妥,預備行裝,一等公子出來,只說邀他郊外打獵,出了齊城,大家齊心劫他上路便了。但不知此行,得力在於何國?」
zhào shuāi yuē: sòng fāng tú bó, qiě qí jūn hǎo míng zhī rén, hé wǎng tóu zhī, rú bù dé zhì, gèng shì qín chǔ, bì yǒu yù yān.
趙衰曰:「宋方圖伯,且其君好名之人,盍往投之,如不得志,更適秦、楚,必有遇焉。」
hú yǎn yuē: wú yǔ gōng sūn sī mǎ yǒu jiù, qiě kàn rú hé.
狐偃曰:「吾與公孫司馬有舊,且看如何。」
zhòng rén shāng yì xǔ jiǔ fāng sàn.
眾人商議許久方散。
zhī dào yōu pì zhī chù, wú rén zhī jué, què bù dào: ruò yào bù wén, chú fēi mò shuō ruò yào bù zhī, chú fēi mò zuò. qí shí jiāng shì de bì qiè shí yú rén, zhèng zài shù shàng cǎi sāng wèi cán, jiàn zhòng rén huán zuò yì shì, tíng shǒu ér tīng zhī, jǐn dé qí yǔ, huí gōng shí, rú cǐ nèn bān, dōu shù yú jiāng shì zhī dào.
只道幽僻之處,無人知覺,卻不道:「若要不聞,除非莫說;若要不知,除非莫作。」其時姜氏的婢妾十餘人,正在樹上採桑餵蠶,見眾人環坐議事,停手而聽之,盡得其語,回宮時,如此恁般,都述於姜氏知道。
jiāng shì hè dào: nà yǒu cǐ huà, bù dé luàn dào.
姜氏喝道:「那有此話,不得亂道。」
nǎi mìng cán qiè shí yú rén, yōu zhī yī shì, zhì yè bàn jǐn shā zhī, yǐ miè qí kǒu. cù gōng zǐ zhòng ěr qǐ, gào zhī yuē: cóng zhě jiāng yǐ gōng zǐ gèng shì tā guó, yǒu cán qiè wén qí móu, wú kǒng xiè lòu qí jī, huò yǒu zǔ dāng, jīn yǐ chú què yǐ. gōng zǐ yí zǎo dìng xíng jì.
乃命蠶妾十餘人,幽之一室,至夜半盡殺之,以滅其口。蹴公子重耳起,告之曰:「從者將以公子更適他國,有蠶妾聞其謀,吾恐泄漏其機,或有阻當,今已除卻矣。公子宜早定行計。」
zhòng ěr yuē: rén shēng ān lè, shuí zhī qí tā, wú jiāng lǎo cǐ, shì bù tā wǎng.
重耳曰:「人生安樂,誰知其他,吾將老此,誓不他往。」
jiāng shì yuē: zì gōng zǐ chū wáng yǐ lái, jìn guó wèi yǒu níng suì. yí wú wú dào, bīng bài shēn rǔ, guó rén bù yuè, lǐng guó bù qīn, cǐ tiān suǒ yǐ dài gōng zǐ yě. gōng zǐ cǐ xíng, bì děi jìn guó, wàn wù chí yí.
姜氏曰:「自公子出亡以來,晉國未有寧歲。夷吾無道,兵敗身辱,國人不悅,領國不親,此天所以待公子也。公子此行,必得晉國,萬勿遲疑。」
zhòng ěr mí liàn jiāng shì, yóu fú kěn.
重耳迷戀姜氏,猶弗肯。
cì zǎo, zhào shuāi hú yǎn jiù jì wèi chōu sì rén lì gōng mén zhī wài, chuán yǔ: qǐng gōng zǐ jiāo wài shè liè.
次早,趙衰、狐偃、臼季、魏犨四人立宮門之外,傳語:「請公子郊外射獵。」
zhòng ěr shàng gāo wò wèi qǐ, shǐ gōng rén bào yuē: gōng zǐ ǒu yǒu wēi yàng, shàng wèi shū zhì, bù néng wǎng yě. qí jiāng wén yán, jí shǐ rén dān zhào hú yǎn rù gōng, jiāng shì píng qù zuǒ yòu, wèn qí lái yì.
重耳尚高臥未起,使宮人報曰:「公子偶有微恙,尚未梳櫛,不能往也。」齊姜聞言,急使人單召狐偃入宮,姜氏屏去左右,問其來意。
hú yǎn yuē: gōng zǐ xiàng zài dí guó, wú rì bù chí chē zhòu mǎ, fá hú jī tù, jīn zài qí, jiǔ bù chū liè, kǒng qí sì zhī lǎn duò, gù lái xiāng qǐng, bié wú tā yì.
狐偃曰:「公子向在翟國,無日不馳車驟馬,伐狐擊兔,今在齊,久不出獵,恐其四肢懶惰,故來相請,別無他意。」
jiāng shì wēi xiào yuē: cǐ fān chū liè, fēi sòng jí qín chǔ yé?
姜氏微笑曰:「此番出獵,非宋即秦、楚耶?」
hú yǎn dà jīng yuē: yī liè ān dé rú cǐ zhī yuǎn?
狐偃大驚曰:「一獵安得如此之遠?」
jiāng shì yuē: rǔ děng yù jié gōng zǐ táo guī, wú yǐ jǐn zhī, bù dé huì yě. wú yè lái yì céng kǔ quàn gōng zǐ, nài bǐ zhí yì bù cóng. jīn wǎn wú dāng shè yàn, guàn zuì gōng zǐ, rǔ děng yǐ chē yè zài chū chéng, shì bì xié yǐ.
姜氏曰:「汝等欲劫公子逃歸,吾已盡知,不得諱也。吾夜來亦曾苦勸公子,奈彼執意不從。今晚吾當設宴,灌醉公子,汝等以車夜載出城,事必諧矣。」
hú yǎn dùn shǒu yuē: fū rén gē fáng wéi zhī ài, yǐ chéng gōng zǐ zhī míng, xián dé qiān gǔ hǎn yǒu.
狐偃頓首曰:「夫人割房闈之愛,以成公子之名,賢德千古罕有。」
hú yǎn cí chū, yǔ zhào shuāi děng shuō zhī qí shì, fán chē mǎ rén zhòng biān dāo qiǔ bèi zhī lèi, shōu shí yī yī wán bèi. zhào shuāi hú máo děng xiān yā wǎng jiāo wài tíng bó. zhǐ liú hú yǎn wèi chōu diān xié sān rén, jiāng xiǎo chē èr chéng fú yú gōng mén zuǒ yòu, zhuān děng jiāng shì sòng xìn, jí biàn xíng shì. zhèng shì: yào wèi tiān xià qí nán zǐ, xū lì rén jiān wàn lǐ chéng.
狐偃辭出,與趙衰等說知其事,凡車馬人眾鞭刀糗糒之類,收拾一一完備。趙衰、狐毛等先押往郊外停泊。只留狐偃、魏犨、顛頡三人,將小車二乘伏於宮門左右,專等姜氏送信,即便行事。正是:「要為天下奇男子,須歷人間萬里程。」
shì wǎn jiāng shì zhì jiǔ gōng zhōng, yǔ gōng zǐ bǎ zhǎn. zhòng ěr yuē: cǐ jiǔ wèi hé ér shè?
是晚姜氏置酒宮中,與公子把盞。重耳曰:「此酒為何而設?」
jiāng shì yuē: zhī gōng zǐ yǒu sì fāng zhī zhì, tè jù yī bēi jiàn xíng ěr.
姜氏曰:「知公子有四方之志,特具一杯餞行耳。」
zhòng ěr yuē: rén shēng rú bái jū guò xì, gǒu kě shì zhì, hé bì tā qiú?
重耳曰:「人生如白駒過隙,苟可適志,何必他求?」
jiāng shì yuē: zòng yù huái ān, fēi zhàng fū zhī shì yě. cóng zhě nǎi zhōng móu, zi bì cóng zhī.
姜氏曰:「縱慾懷安,非丈夫之事也。從者乃忠謀,子必從之。」
zhòng ěr bó rán biàn sè, gē bēi bù yǐn. jiāng shì yuē: zǐ zhēn bù yù xíng hū? yì kuáng qiè yě?
重耳勃然變色,擱杯不飲。姜氏曰:「子真不欲行乎?抑誑妾也?」
zhòng ěr yuē: wú bù xíng, shuí kuáng rǔ?
重耳曰:「吾不行,誰誑汝?」
jiāng shì dài xiào yán yuē: xíng zhě, gōng zǐ zhī zhì bù xíng zhě, gōng zǐ zhī qíng. cǐ jiǔ wèi jiàn gōng zǐ. jīn qiě yǐ liú gōng zǐ yǐ. yuàn yǔ gōng zǐ jǐn huān kě hū?
姜氏帶笑言曰:「行者,公子之志;不行者,公子之情。此酒為餞公子。今且以留公子矣。願與公子盡歡可乎?」
zhòng ěr dà xǐ. fū fù jiāo cù, gèng shǐ shì nǚ gē wǔ jìn shāng. zhòng ěr yǐ bù shèng yǐn, zài sì qiáng zhī, bù jué mǐng dǐng dà zuì dào yú xí shàng. jiāng shì fù zhī yǐ qīn, shǐ rén zhào hú yǎn. hú yǎn zhī gōng zǐ yǐ zuì, jí yǐn wèi chōu diān xié èr rén rù gōng, hé qīn lián xí tái chū gōng zhōng. xiān yòng zhòng rù chèn tiē, ān dùn chē shàng tíng dāng, hú yǎn bài cí jiāng shì.
重耳大喜。夫婦交酢,更使侍女歌舞進觴。重耳已不勝飲,再四強之,不覺酩酊大醉倒於席上。姜氏覆之以衾,使人召狐偃。狐偃知公子已醉,急引魏犨、顛頡二人入宮,和衾連席抬出宮中。先用重褥襯貼,安頓車上停當,狐偃拜辭姜氏。
jiāng shì bù jué lèi liú, yǒu cí wèi zhèng:
姜氏不覺淚流,有詞為證:
gōng zǐ tān huān lè, jiā rén mù yuǎn xíng.
公子貪歡樂,佳人慕遠行。
yào chéng hóng hú zhì, shēng gē fèng luán qíng.
要成鴻鵠志,生割鳳鸞情。
hú yǎn děng cuī zǎn xiǎo chē èr chéng, gǎn huáng hūn lí le qí chéng, yǔ zhào shuāi děng hé zuò yī chù, lián yè qū chí, yuē xíng wǔ liù shí lǐ, dàn wén dé jī shēng sì qǐ, dōng fāng wēi bái, zhòng ěr fāng cái zài chē ér shàng fān shēn, huàn gōng rén qǔ shuǐ jiě kě. shí hú yǎn zhí pèi zài bàng, duì yuē: yào shuǐ xū dài tiān míng.
狐偃等催趲小車二乘,趕黃昏離了齊城,與趙衰等合做一處,連夜驅馳,約行五六十里,但聞得雞聲四起,東方微白,重耳方才在車兒上翻身,喚宮人取水解渴。時狐偃執轡在傍,對曰:「要水須待天明。」
zhòng ěr zì jué yáo dòng bù ān, yuē: kě fú wǒ xià chuáng.
重耳自覺搖動不安,曰:「可扶我下床。」
hú yǎn yuē: fēi chuáng yě, chē yě.
狐偃曰:「非床也,車也。」
zhòng ěr zhāng mù yuē: rǔ wèi shuí?
重耳張目曰:「汝為誰?」
duì yuē: hú yǎn.
對曰:「狐偃。」
zhòng ěr xīn xià huǎng rán, zhī wèi yǎn děng suǒ suàn, tuī qīn ér qǐ, dà mà zi fàn: rǔ děng rú hé bù tōng zhī wǒ, jiāng wǒ chū chéng, yì yù hé wèi?
重耳心下恍然,知為偃等所算,推衾而起,大罵子犯:「汝等如何不通知我,將我出城,意欲何為?」
hú yǎn yuē: jiāng yǐ jìn guó fèng gōng zǐ yě.
狐偃曰:「將以晉國奉公子也。」
zhòng ěr yuē: wèi dé jìn, xiān shī qí, wú bù yuàn xíng.
重耳曰:「未得晉,先失齊,吾不願行。」
hú yǎn kuáng yuē: lí qí yǐ bǎi lǐ yǐ, qí hóu zhī gōng zǐ zhī táo, bì fā bīng lái zhuī, bù kě fù yě.
狐偃誑曰:「離齊已百里矣,齊侯知公子之逃,必發兵來追,不可復也。」
zhòng ěr bó rán fā nù, jiàn wèi chōu zhí gē shì wèi, nǎi duó qí gē yǐ cì hú yǎn.
重耳勃然發怒,見魏犨執戈侍衛,乃奪其戈以刺狐偃。
bù zhī shēng sǐ rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
不知生死如何?且看下回分解。