strong jìn zhòng ěr zhōu yóu liè guó qín huái yíng chóng hūn gōng zǐ strong
晉重耳周遊列國 秦懷嬴重婚公子
huà shuō gōng zǐ zhòng ěr guài hú yǎn yòng jì qù qí, duó wèi chōu zhī gē yǐ cì yǎn, yǎn jí máng xià chē zǒu bì, zhòng ěr yì tiào xià chē tǐng gē zhú zhī. zhào shuāi jiù jì hú shè gū jiè zǐ tuī děng, yī qí xià chē jiě quàn. zhòng ěr tóu jǐ yú dì, hèn hèn bù yǐ. hú yǎn kòu shǒu qǐng zuì yuē: shā yǎn yǐ chéng gōng zǐ, yǎn sǐ yù yú shēng yǐ! zhòng ěr yuē: cǐ xíng yǒu chéng zé yǐ, rú wú suǒ chéng, wú bì shí jiù shì zhī ròu.
話說公子重耳怪狐偃用計去齊,奪魏犨之戈以刺偃,偃急忙下車走避,重耳亦跳下車挺戈逐之。趙衰、臼季、狐射姑、介子推等,一齊下車解勸。重耳投戟於地,恨恨不已。狐偃叩首請罪曰:「殺偃以成公子,偃死愈於生矣!」 重耳曰:「此行有成則已,如無所成,吾必食舅氏之肉。」
hú yǎn xiào ér dá yuē: shì ruò bù jì, yǎn bù zhī sǐ zài hé chù, yān dé yǔ ěr shí zhī rú qí kè jì, zi dāng liè dǐng ér shí, yǎn ròu xīng sāo, hé zú shí?
狐偃笑而答曰:「事若不濟,偃不知死在何處,焉得與爾食之;如其克濟,子當列鼎而食,偃肉腥臊,何足食?」
zhào shuāi děng bìng jìn yuē: mǒu děng yǐ gōng zǐ fù dà yǒu wèi zhī zhì, gù shě gǔ ròu, qì xiāng lǐ, bēn zǒu dào tú, xiāng suí bù shě, yì wàng chuí gōng míng yú zhú bó ěr. jīn jìn jūn wú dào, guó rén shú bù yuàn dài gōng zǐ wèi jūn. gōng zǐ zì bù qiú rù, shuí zǒu qí guó ér yíng gōng zǐ zhě? jīn rì zhī shì, shí chū wú děng gōng yì, fēi zi fàn yī rén zhī móu, gōng zǐ wù cuò guài yě.
趙衰等並進曰:「某等以公子負大有為之志,故舍骨肉,棄鄉里,奔走道途,相隨不舍,亦望垂功名於竹帛耳。今晉君無道,國人孰不願戴公子為君。公子自不求入,誰走齊國而迎公子者?今日之事,實出吾等公議,非子犯一人之謀,公子勿錯怪也。」
wèi chōu yì lì shēng yuē: dà zhàng fū dāng nǔ lì chéng míng, shēng shī hòu shì, nài hé liàn liàn ér nǚ zǐ mù qián zhī lè, ér bù sī zhōng shēn zhī jì yé?
魏犨亦厲聲曰:「大丈夫當努力成名,聲施後世,奈何戀戀兒女子目前之樂,而不思終身之計耶?」
zhòng ěr gǎi róng yuē: shì jì rú cǐ, wéi zhū jūn mìng.
重耳改容曰:「事既如此,惟諸君命。」
hú máo jìn gàn bèi, jiè zǐ tuī pěng shuǐ yǐ jìn, zhòng ěr yǔ zhū rén gè bǎo shí.
狐毛進干糒,介子推捧水以進,重耳與諸人各飽食。
hú shū děng gē cǎo sì mǎ, zhòng shī xián lēi, zài zhěng lún yuán, wàng qián jìn fā. yǒu shī wèi zhèng:
壺叔等割草飼馬,重施銜勒,再整輪轅,望前進發。有詩為證:
fèng tuō jī qún xiáng wàn rèn, hǔ lí bào xué bēn qiān shān.
鳳脫雞群翔萬仞,虎離豹穴奔千山。
yào zhī zhòng ěr néng chéng bó, zhī zài zhōu yóu liè guó jiān.
要知重耳能成伯,只在周遊列國間。
bù yī rì xíng zhì cáo guó.
不一日行至曹國。
què shuō cáo gòng gōng wèi rén, zhuān hǎo yóu xī, bù lǐ cháo zhèng, qīn xiǎo rén, yuǎn jūn zǐ, yǐ yú nìng wèi fù xīn, shì jué wèi rú fèn tǔ. cháo zhōng fú chì fèi chéng xuān chē zhě, sān bǎi yú rén, jiē lǐ xiàng shì jǐng zhī tú, xié jiān chǎn xiào zhī bèi. jiàn jìn gōng zǐ dài lǐng yī bān háo jié dào lái, zhèng shì xūn yóu bù tóng qì le, wéi kǒng qí jiǔ liú cáo guó, dōu zǔ dǎng cáo gòng gōng bú yào yán jiē tā. dài fū xī fù jī jiàn yuē: jìn cáo tóng xìng, gōng zǐ qióng ér guò wǒ, yí hòu lǐ zhī.
卻說曹共公為人,專好游嬉,不理朝政,親小人,遠君子,以諛佞為腹心,視爵位如糞土。朝中服赤芾乘軒車者,三百餘人,皆里巷市井之徒,脅肩諂笑之輩。見晉公子帶領一班豪傑到來,正是「薰蕕不同器」了,惟恐其久留曹國,都阻擋曹共公不要延接他。大夫僖負羈諫曰:「晉、曹同姓,公子窮而過我,宜厚禮之。」
cáo gòng gōng yuē: cáo, xiǎo guó yě, ér jū liè guó zhī zhōng, zǐ dì wǎng lái, hé guó wú zhī? ruò yī yī dài zhī yǐ lǐ, zé guó wēi fèi zhòng, hé yǐ zhī wú?
曹共公曰:「曹,小國也,而居列國之中,子弟往來,何國無之?若一一待之以禮,則國微費重,何以支吾?」
fù jī yòu yuē: jìn gōng zǐ xián dé wén yú tiān xià, qiě zhòng tóng pián xié, dà guì zhī zhēng, bù kě yǐ xún cháng zǐ dì shì yě.
負羈又曰:「晉公子賢德聞於天下,且重瞳駢脅,大貴之徵,不可以尋常子弟視也。」
cáo gòng gōng yī tuán zhì qì, shuō xián dé tā yě bù guǎn, shuō dào zhòng tóng pián xié, biàn dào: zhòng tóng guǎ rén zhī zhī, wèi zhī pián xié rú hé?
曹共公一團稚氣,說賢德他也不管,說到重瞳駢脅,便道:「重瞳寡人知之,未知駢脅如何?」
fù jī duì yuē: pián xié zhě, pián xié gǔ xiāng hé rú yī, nǎi yì xiāng yě.
負羈對曰:「駢脅者,駢脅骨相合如一,乃異相也。」
cáo gòng gōng yuē: guǎ rén bù xìn, gū liú guǎn zhōng, qí qí yù ér guān zhī.
曹共公曰:「寡人不信,姑留館中,俟其浴而觀之。」
nǎi shǐ guǎn rén zì yán gōng zǐ jìn guǎn, yǐ shuǐ fàn xiāng dài, bù zhì xì, bù shè xiǎng, bù jiǎng bīn zhǔ zhī lǐ, zhòng ěr nù ér bù shí. guǎn rén jìn zǎo pén qǐng yù, zhòng ěr dào lù yān yuè zàn, zhèng xiǎng xǐ dí chén gòu, nǎi jiě yī jiù yù.
乃使館人自延公子進館, 以水飯相待,不致餼,不設享,不講賓主之禮,重耳怒而不食。館人進澡盆請浴,重耳道路醃月贊,正想洗滌塵垢,乃解衣就浴。
cáo gòng gōng yǔ bì xìng shù rén, wēi fú zhì guǎn, tū rù yù táng, pò jìn gōng zǐ, kàn tā de pián xié, yán sān yǔ sì, cáo zá yī fān ér qù. hú yǎn děng wén yǒu wài rén, jí máng lái kàn, yóu wén xī xiào zhī shēng, xún wèn guǎn rén, nǎi cáo jūn yě, jūn chén wú bù
曹共公與嬖倖數人,微服至館,突入浴堂,迫近公子,看他的駢脅,言三語四,嘈雜一番而去。狐偃等聞有外人,急忙來看,猶聞嬉笑之聲,詢問館人,乃曹君也,君臣無不
yùn nù.
慍怒。
què shuō xī fù jī jiàn cáo bó bù tīng, guī dào jiā zhōng, qí qī lǚ shì yíng zhī, jiàn qí miàn yǒu yōu sè, wèn: cháo zhōng hé shì?
卻說僖負羈諫曹伯不聽,歸到家中,其妻呂氏迎之,見其面有憂色,問:「朝中何事?」
fù jī yǐ jìn gōng zǐ guò cáo, cáo jūn bù lǐ wèi yán. lǚ shì yuē: qiè shì wǎng jiāo wài cǎi sāng, zhèng zhí jìn gōng zǐ chē cóng guò qù. qiè guān jìn gōng zǐ yóu wèi de, dàn cóng xíng zhě shù rén, jiē yīng jié yě. wú wén: yǒu qí jūn zhě, bì yǒu qí chén yǒu qí chén zhě, bì yǒu qí jūn.' yǐ cóng xíng zhū zi guān zhī, jìn gōng zǐ bì néng guāng fù jìn guó. cǐ shí xìng bīng fá cáo, yù shí jù fén, huǐ zhī wú jí. cáo jūn jì bù tīng zhōng yán, zi dāng sī zì jié nà kě yě. qiè yǐ bèi xià shí pǐn shù pán, kě cáng bái bì yú zhōng, yǐ wèi zhì jiàn zhī lǐ, jié jiāo zài wèi yù zhī xiān, zi yí sù wǎng.
負羈以晉公子過曹,曹君不禮為言。呂氏曰:「妾適往郊外採桑,正值晉公子車從過去。妾觀晉公子猶未的,但從行者數人,皆英傑也。吾聞:『有其君者,必有其臣;有其臣者,必有其君。'以從行諸子觀之,晉公子必能光復晉國。此時興兵伐曹,玉石俱焚,悔之無及。曹君既不聽忠言,子當私自結納可也。妾已備下食品數盤,可藏白璧於中,以為贄見之禮,結交在未遇之先,子宜速往。」
xī fù jī cóng qí yán, yè kòu gōng guǎn. zhòng ěr fù zhōng fāng něi, hán nù ér zuò, wén cáo dài fū xī fù jī qiú jiàn kuì sūn, nǎi zhào zhī rù. fù jī zài bài, xiān wèi cáo jūn qǐng zuì, rán hòu shù zì jiā zhì jìng zhī yì. zhòng ěr dà yuè, tàn yuē: bù yì cáo guó yǒu cǐ xián chén. wáng rén xìng ér fǎn guó, dāng tú xiāng bào.
僖負羈從其言,夜叩公館。重耳腹中方餒,含怒而坐,聞曹大夫僖負羈求見饋飧,乃召之入。負羈再拜,先為曹君請罪,然後述自家致敬之意。重耳大悅,嘆曰:「不意曹國有此賢臣。亡人幸而返國,當圖相報。」
zhòng ěr jìn shí, dé pán zhōng bái bì, wèi fù jī yuē: dài fū huì gù wáng rén, shǐ bù jī è yú tǔ dì zú yǐ, hé yòng zhòng huì.
重耳進食,得盤中白璧,謂負羈曰:「大夫惠顧亡人,使不飢餓於土地足矣,何用重賄。」
fù jī yuē: cǐ wài chén yī diǎn jìng xīn, gōng zǐ wàn qǐ wù qì. zhòng ěr zài sān bù shòu.
負羈曰:「此外臣一點敬心,公子萬乞勿棄。」重耳再三不受。
fù jī tuì ér tàn yuē: jìn gōng zǐ qióng kùn rú cǐ, ér bù tān wú bì, qí zhì bù kě liàng yě.
負羈退而嘆曰:「晉公子窮困如此,而不貪吾璧,其志不可量也。」
cì rì, zhòng ěr jí xíng.
次日,重耳即行。
fù jī sī sòng chū chéng shí lǐ fāng huí. shǐ guān yǒu shī yún:
負羈私送出城十里方回。史官有詩云:
cuò kàn lóng hǔ zuò pī huán, máng yǎn cáo gòng shí jiàn wēi.
錯看龍虎作豾貆,盲眼曹共識見微。
kān tàn chéng xuān sān bǎi bèi, wú rén jí dé fù jī qī.
堪嘆乘軒三百輩,無人及得負羈妻。
zhòng ěr qù cáo shì sòng. hú yǎn qián qū xiān dào, yǔ sī mǎ gōng sūn gù xiàng huì. gōng sūn gù yuē: guǎ jūn bù zì liàng, yǔ chǔ zhēng shèng, bīng bài gǔ shāng, zhì jīn bìng bù néng qǐ. rán wén gōng zǐ zhī míng, xiàng mù jiǔ yǐ, bì dāng sǎo chú guǎn shě, yǐ hòu chē jià.
重耳去曹適宋。狐偃前驅先到,與司馬公孫固相會。公孫固曰:「寡君不自量,與楚爭勝,兵敗股傷,至今病不能起。然聞公子之名,嚮慕久矣,必當掃除館舍,以候車駕。」
gōng sūn gù rù gào yú sòng xiāng gōng, xiāng gōng zhèng hèn chǔ guó, rì yè qiú xián rén xiāng zhù, yǐ wèi bào chóu zhī jì, wén jìn gōng zǐ yuǎn lái, jìn nǎi dà guó, gōng zǐ yòu yǒu xián míng, bù shèng zhī xǐ. qí nài shāng gǔ wèi quán, nán yǐ miàn huì, suí mìng gōng sūn gù jiāo yíng shòu guǎn, dài yǐ guó jūn zhī lǐ, kuì zhī qī láo.
公孫固入告於宋襄公,襄公正恨楚國,日夜求賢人相助,以為報仇之計,聞晉公子遠來,晉乃大國,公子又有賢名,不勝之喜。其奈傷股未痊,難以面會,隨命公孫固郊迎授館,待以國君之禮,饋之七牢。
cì rì, zhòng ěr yù xíng, gōng sūn gù fèng xiāng gōng zhī mìng, zài sān qǐng qí kuān liú. sī wèn hú yǎn: dāng chū qí huán gōng rú hé xiāng dài? yǎn bèi xì gào yǐ nà jī zèng mǎ zhī shì. gōng sūn gù huí fù sòng gōng. sòng gōng yuē: gōng zǐ xī nián yǐ hūn sòng guó yǐ, nà nǚ wú bù néng, mǎ zé rú shù kě yě. yì yǐ mǎ èr shí chéng xiāng zèng, zhòng ěr gǎn jī bù yǐ. zhù le shù rì, kuì wèn bù jué.
次日,重耳欲行,公孫固奉襄公之命,再三請其寬留。私問狐偃:「當初齊桓公如何相待?」偃備細告以納姬贈馬之事。公孫固回復宋公。宋公曰:「公子昔年已婚宋國矣,納女吾不能,馬則如數可也。」亦以馬二十乘相贈,重耳感激不已。住了數日,饋問不絕。
hú yǎn jiàn sòng xiāng gōng bìng tǐ méi yǒu quán hǎo zhī qī, sī yǔ gōng sūn gù shāng yì fù guó yī shì. gōng sūn gù yuē: gōng zǐ ruò dàn fēng chén zhī láo, bì yì suī xiǎo, yì kě yǐ xī zú. rú yǒu dà zhì, bì yì xīn zāo sàng bài, lì bù néng zhèn, gèng qiú tā dà guó, fāng kě jì ěr.
狐偃見宋襄公病體沒有痊好之期,私與公孫固商議復國一事。公孫固曰:「公子若憚風塵之勞,敝邑雖小,亦可以息足。如有大志,敝邑新遭喪敗,力不能振,更求他大國,方可濟耳。」
hú yǎn yuē: zi zhī yán, fèi fǔ yě. jí rì gào zhī gōng zǐ, shù zhuāng qǐ chéng, sòng xiāng gōng wén gōng zǐ yù xíng, fù hòu zèng zī liáng yī lǚ zhī lèi, cóng rén wú bù huān xǐ.
狐偃曰:「子之言,肺腑也。」即日告知公子,束裝起程,宋襄公聞公子欲行,復厚贈資糧衣履之類,從人無不歡喜。
zì jìn gōng zǐ qù hòu, xiāng gōng jiàn chuāng rì shèn yī rì, bù jiǔ ér hōng. lín zhōng wèi shì zǐ wáng chén yuē: wú bù tīng zi yú zhī yán, yǐ jí yú cǐ. rǔ sì wèi, dāng yǐ guó wěi zhī. chǔ, dà chóu yě, shì shì wù yǔ tōng hǎo. jìn gōng zǐ ruò fǎn guó, bì rán de wèi, de wèi bì néng hé zhū hóu, wú zi sūn qiān shì zhī, kě yǐ shǎo ān.
自晉公子去後,襄公箭瘡日甚一日,不久而薨。臨終謂世子王臣曰:「吾不聽子魚之言,以及於此。汝嗣位,當以國委之。楚,大仇也,世世勿與通好。晉公子若返國,必然得位,得位必能合諸侯,吾子孫謙事之,可以少安。」
wáng chén zài bài shòu mìng, xiāng gōng zài wèi shí sì nián hōng. wáng chén zhǔ sàng jí wèi, shì wèi chéng gōng. rán xiān yǒu shī lùn sòng xiāng gōng dé lì jù wú, bù dāng liè yú wǔ bó zhī nèi. shī yún:
王臣再拜受命,襄公在位十四年薨。王臣主喪即位,是為成公。髯仙有詩論宋襄公德力俱無,不當列於五伯之內。詩云:
yī shì wú chéng shēn sǐ shāng, dàn jiāng yū yǔ zì chēng yáng.
一事無成身死傷,但將迂語自稱揚。
fǔ rú quán bù jī míng shí, wǔ bó yóu rán liè sòng xiāng.
腐儒全不稽名實,五伯猶然列宋襄。
zài shuō zhòng ěr qù sòng, jiāng zhì zhèng guó, zǎo yǒu rén bào zhī zhèng wén gōng. wén gōng wèi qún chén yuē: zhòng ěr pàn fù ér táo, liè guó bù nà, lǚ zhì jī něi, cǐ bù xiào zhī rén, bù bì lǐ zhī.
再說重耳去宋,將至鄭國,早有人報知鄭文公。文公謂群臣曰:「重耳叛父而逃,列國不納,屢至飢餒,此不肖之人,不必禮之。」
shàng qīng shū zhān jiàn yuē: jìn gōng zǐ yǒu sān zhù, nǎi tiān yòu zhī rén, bù kě màn yě.
上卿叔詹諫曰:「晉公子有三助,乃天祐之人,不可慢也。」
zhèng bó yuē: hé wèi sān zhù?
鄭伯曰:「何為三助?」
shū zhān duì yuē: tóng xìng wèi hūn, qí lèi bù fān', jīn zhòng ěr jí hú nǚ suǒ shēng, hú yǔ jī tóng zōng, ér shēng zhòng ěr, chù yǒu xián míng, chū wú huò huàn, cǐ yī zhù yě zì zhòng ěr chū wáng, guó jiā bù jìng, qǐ fēi tiān yì yǒu dài zhì guó zhī rén hū? cǐ èr zhù yě zhào shuāi hú yǎn, jiē dāng shì yīng jié, zhòng ěr dé ér chén zhī, cǐ sān zhù yě. yǒu cǐ sān zhù, jūn qí lǐ zhī. lǐ tóng xìng, xù kùn qióng, zūn xián cái, shùn tiān mìng, sì zhě jiē měi shì yě.
叔詹對曰:「『同姓為婚,其類不蕃',今重耳及狐女所生,狐與姬同宗,而生重耳,處有賢名,出無禍患,此一助也;自重耳出亡,國家不靖,豈非天意有待治國之人乎?此二助也;趙衰、狐偃,皆當世英傑,重耳得而臣之,此三助也。有此三助,君其禮之。禮同姓,恤困窮,尊賢才,順天命,四者皆美事也。」
zhèng bó yuē: zhòng ěr qiě lǎo yǐ, shì hé néng wèi?
鄭伯曰:「重耳且老矣,是何能為?」
shū zhān duì yuē: jūn ruò bù néng jǐn lǐ, zé qǐng shā zhī, wú liú chóu chóu, yǐ yí hòu huàn.
叔詹對曰:「君若不能盡禮,則請殺之,毋留仇讎,以遺後患。」
zhèng bó xiào yuē: dài fū zhī yán shén yǐ. jì shǐ guǎ rén lǐ zhī, yòu shǐ guǎ rén shā zhī, lǐ zhī hé ēn, shā zhī hé yuàn! nǎi chuán lìng mén guān, bì mén wù nà.
鄭伯笑曰:「大夫之言甚矣。既使寡人禮之,又使寡人殺之,禮之何恩,殺之何怨!」乃傳令門官,閉門勿納。
zhòng ěr jiàn zhèng bù xiāng yán jiē, suì qū chē jìng guò.
重耳見鄭不相延接,遂驅車竟過。
xíng zhì chǔ guó, yè jiàn chǔ chéng wáng. chéng wáng yì dài yǐ guó jūn zhī lǐ, shè xiǎng jiǔ xiàn, zhòng ěr qiān ràng bù gǎn dāng. zhào shuāi shì lì, wèi gōng zǐ yuē: gōng zǐ chū wáng zài wài shí yú nián yǐ, xiǎo guó yóu qīng màn, kuàng dà guó hū. cǐ tiān mìng yě, zi wù ràng. zhòng ěr nǎi shòu qí xiǎng.
行至楚國,謁見楚成王。成王亦待以國君之禮,設享九獻,重耳謙讓不敢當。趙衰侍立,謂公子曰:「公子出亡在外十餘年矣,小國猶輕慢,況大國乎。此天命也,子勿讓。」重耳乃受其享。
zhōng xí, chǔ wáng gōng jìng bù shuāi, zhòng ěr yán cí yì yù xùn, yóu cǐ liǎng rén shén xiāng de, zhòng ěr suì ān jū yú chǔ.
終席,楚王恭敬不衰,重耳言詞亦愈遜,由此兩人甚相得,重耳遂安居於楚。
yī rì, chǔ wáng yǔ zhòng ěr liè yú yún mèng zhī zé. chǔ wáng mài nòng wǔ yì, lián shè yī lù yī tù, jù huò zhī, zhū jiāng jiē fú dì chēng hè. shì yǒu rén xióng yī tóu, chōng chē ér guò, chǔ wáng wèi zhòng ěr yuē: gōng zǐ hé bù shè zhī!
一日,楚王與重耳獵於雲夢之澤。楚王賣弄武藝,連射一鹿一兔,俱獲之,諸將皆伏地稱賀。適有人熊一頭,衝車而過,楚王謂重耳曰:「公子何不射之!」
zhòng ěr niān gōng dā jiàn, àn àn zhù dǎo: mǒu ruò néng guī jìn wèi jūn, cǐ jiàn qù zhōng qí yòu zhǎng. sōu de yī jiàn, zhèng chuān yòu zhǎng zhī shàng, jūn shì qǔ xióng yǐ xiàn.
重耳拈弓搭箭,暗暗祝禱:「某若能歸晉為君,此箭去中其右掌。」颼的一箭,正穿右掌之上,軍士取熊以獻。
chǔ wáng jīng fú yuē: gōng zǐ zhēn shén jiàn yě!
楚王驚服曰:「公子真神箭也!」
xū yú, wéi chǎng zhōng fā qǐ hǎn lái, chǔ wáng shǐ zuǒ yòu shì zhī, huí bào dào: shān gǔ zhōng gǎn chū yī shòu, shì xióng fēi xióng, qí bí rú xiàng, qí tóu shì shī, qí zú shì hǔ, qí fā rú chái, qí liè shì yě shǐ, qí wěi shì niú, qí shēn dà yú mǎ, qí wén hēi bái bān bó, jiàn jǐ dāo jiàn, jù bù néng shāng. jué tiě rú ní, chē zhóu guǒ tiě, jù bèi niè shí, jiǎo jié wú lún, rén bù néng zhì, yǐ cǐ xuān nào.
須臾,圍場中發起喊來,楚王使左右視之,回報道:「山谷中趕出一獸,似熊非熊,其鼻如象,其頭似獅,其足似虎,其發如豺,其鬣似野豕,其尾似牛,其身大於馬,其文黑白斑駁,劍戟刀箭,俱不能傷。嚼鐵如泥,車軸裹鐵,俱被齧食,矯捷無倫,人不能制,以此喧鬧。」
chǔ wáng wèi zhòng ěr yuē: gōng zǐ shēng zhǎng zhōng yuán, bó wén duō shí, bì zhī cǐ shòu zhī míng.
楚王謂重耳曰:「公子生長中原,博聞多識,必知此獸之名。」
zhòng ěr huí gù zhào shuāi, shuāi qián jìn yuē: chén néng zhī zhī. cǐ shòu qí míng yuē mò', bǐng tiān dì zhī jīn qì ér shēng, tóu xiǎo zú bēi, hǎo shí tóng tiě, biàn niào suǒ zhì, wǔ jīn jiàn zhī, jiē xiāo huà wèi shuǐ, qí gǔ shí wú suǐ, kě yǐ dài chuí, qǔ qí pí wèi rù, néng pì wēn qù shī.
重耳回顧趙衰,衰前進曰:「臣能知之。此獸其名曰『貘',秉天地之金氣而生,頭小足卑,好食銅鐵,便溺所至,五金見之,皆消化為水,其骨實無髓,可以代槌,取其皮為褥,能辟瘟去濕。」
chǔ wáng yuē: rán zé hé yǐ zhì zhī?
楚王曰:「然則何以制之?」
zhào shuāi yuē: pí ròu jiē tiě suǒ jié, wéi bí kǒng zhōng yǒu xū qiào, kě yǐ chún gāng zhī wù cì zhī huò yǐ huǒ zhì lì sǐ, jīn xìng wèi huǒ gù yě.
趙衰曰:「皮肉皆鐵所結,惟鼻孔中有虛竅,可以純鋼之物刺之;或以火炙立死,金性畏火故也。」
yán bì, wèi chōu lì shēng yuē: chén bù yòng bīng qì, huó qín cǐ shòu, xiàn yú jià qián. tiào xià chē lái, fēi bēn qù le.
言畢,魏犨厲聲曰:「臣不用兵器,活擒此獸,獻於駕前。」跳下車來,飛奔去了。
chǔ wáng wèi zhòng ěr yuē: guǎ rén yǔ gōng zǐ tóng wǎng guān zhī. jí mìng chí chē ér wǎng.
楚王謂重耳曰:「寡人與公子同往觀之。」即命馳車而往。
qiě shuō wèi chōu gǎn rù xī běi jiǎo wéi zhōng, yī jiàn nà shòu, biàn huī quán lián jī jǐ xià. nà shòu quán rán bù pà, dà jiào yī shēng, rú niú míng zhī xiǎng, zhí lì qǐ lái, yòng shé yī shì, jiāng wèi chōu yāo jiān liú jīn zèng dài shì qù yī duàn. wèi chōu dà nù yuē: niè chù bù dé wú lǐ! sǒng shēn yī yuè, lí dì yuē wǔ chǐ xǔ, nà shòu jiù dì dǎ yī gǔn, yòu dūn zài yī biān. wèi chōu xīn zhōng yù nù, zài fù yuè qǐ, chèn zhè yī yuè zhī shì, yòng jǐn píng shēng wēi lì, téng shēn kuà zài nà shòu shēn shàng, shuāng shǒu jiāng tā xiàng zi bào zhù, nà shòu fèn lì zhí zhú, wèi chōu suí zhī shàng xià, zhǐ bù fàng shǒu. zhēng zhā duō shí, nà shòu lì shì jiàn shuāi, wèi chōu xiōng měng yǒu yú, liǎng bì bào chí yù jǐn, nà shòu xiàng zi bèi lēi, qì sāi bù tōng, quán bù dòng dàn.
且說魏犨趕入西北角圍中,一見那獸,便揮拳連擊幾下。那獸全然不怕,大叫一聲,如牛鳴之響,直立起來,用舌一舐,將魏犨腰間鎏金鋥帶舐去一段。魏犨大怒曰:「孽畜不得無禮!」聳身一躍,離地約五尺許,那獸就地打一滾,又蹲在一邊。魏犨心中愈怒,再復躍起,趁這一躍之勢,用盡平生威力,騰身跨在那獸身上,雙手將他項子抱住,那獸奮力躑躅,魏犨隨之上下,只不放手。掙扎多時,那獸力勢漸衰,魏犨兇猛有餘,兩臂抱持愈緊,那獸項子被勒,氣塞不通,全不動彈。
wèi chōu nǎi tiào xià shēn lái, zài shū tóng jīn tiě gǔ, liǎng zhī bì bó, jiāng nà shòu de xiàng bí yī shǒu niǎn dìng, rú qiān quǎn yáng yì bān, zhí zhì èr jūn zhī qián. zhēn hǔ jiāng yě! zhào shuāi mìng jūn shì qǔ huǒ xūn qí bí duān, huǒ qì tòu rù, nà shòu biàn ruǎn zuò yī duī.
魏犨乃跳下身來,再舒銅筋鐵骨,兩隻臂膊,將那獸的象鼻一手捻定,如牽犬羊一般,直至二君之前。真虎將也!趙衰命軍士取火薰其鼻端,火氣透入,那獸便軟做一堆。
wèi chōu fāng cái fàng shǒu, bá qǐ yāo jiān bǎo jiàn kǎn zhī, jiàn guāng bèng qǐ, shòu máo yì bù sǔn shāng. zhào shuāi yuē: yù shā cǐ shòu qǔ pí, yì dāng yòng huǒ wéi ér zhì zhī.
魏犨方才放手,拔起腰間寶劍砍之,劍光迸起,獸毛亦不損傷。趙衰曰:「欲殺此獸取皮,亦當用火圍而炙之。」
chǔ wáng yī qí yán, nà shòu pí ròu rú tiě, jīng sì wéi huǒ zhì, jiàn jiàn róu ruǎn, kě yǐ kāi bō. chǔ wáng yuē: gōng zǐ xiāng cóng zhū jié, wén wǔ jù bèi, wú guó zhōng wàn bù jí yī yě!
楚王依其言,那獸皮肉如鐵,經四圍火炙,漸漸柔軟,可以開剝。楚王曰:「公子相從諸傑,文武俱備,吾國中萬不及一也!」
shí chǔ jiāng chéng dé chén zài páng, pō yǒu bù fú zhī yì, jí zòu chǔ wáng yuē: wú wáng kuā jìn chén zhī wǔ, chén yuàn yǔ zhī bǐ jiào.
時楚將成得臣在旁,頗有不服之意,即奏楚王曰:「吾王夸晉臣之武,臣願與之比較。」
chǔ wáng bù xǔ, yuē: jìn jūn chén, kè yě, rǔ dāng jìng zhī.
楚王不許,曰:「晉君臣,客也,汝當敬之。」
shì rì liè bà huì yǐn, dà huān. chǔ wáng wèi zhòng ěr yuē: gōng zǐ ruò fǎn jìn guó, hé yǐ bào guǎ rén?
是日獵罷會飲,大歡。楚王謂重耳曰:「公子若返晉國,何以報寡人?」
zhòng ěr yuē: zǐ nǚ yù bó, jūn suǒ yú yě yǔ máo chǐ gé, zé chǔ dì zhī suǒ chǎn. hé yǐ bào jūn wáng?
重耳曰:「子女玉帛,君所余也;羽毛齒革,則楚地之所產。何以報君王?」
chǔ wáng xiào yuē: suī rán, bì yǒu suǒ bào, guǎ rén yuàn wén zhī.
楚王笑曰:「雖然,必有所報,寡人願聞之。」
zhòng ěr yuē: ruò yǐ jūn wáng zhī líng, dé fù jìn guó, yuàn tóng huān hǎo, yǐ ān bǎi xìng. tǎng bù dé yǐ, yǔ jūn wáng yǐ bīng chē huì yú píng yuán guǎng zé zhī jiān, qǐng bì jūn wáng sān shè. àn xíng jūn sān shí lǐ yī tíng, wèi zhī yī shè, sān shè jiǔ shí lǐ, yán yì rì jìn chǔ jiāo bīng, dāng tuì bì sān shè, bù gǎn jí zhàn, yǐ bào chǔ xiāng dài zhī ēn.
重耳曰:「若以君王之靈,得復晉國,願同歡好,以安百姓。倘不得已,與君王以兵車會於平原廣澤之間,請避君王三舍。」按行軍三十里一停,謂之一舍,三舍九十里,言異日晉、楚交兵,當退避三舍,不敢即戰,以報楚相待之恩。
dāng rì yǐn bà, chǔ jiāng chéng dé chén nù yán yú chǔ wáng yuē: wáng yù jìn gōng zǐ shén hòu, jīn zhòng ěr chū yán bù xùn, yì rì guī jìn, bì fù chǔ ēn, chén qǐng shā zhī.
當日飲罷,楚將成得臣怒言於楚王曰:「王遇晉公子甚厚,今重耳出言不遜,異日歸晉,必負楚恩,臣請殺之。」
chǔ wáng yuē: jìn gōng zǐ xián, qí cóng zhě jiē guó qì, shì yǒu tiān zhù, chǔ qí gǎn wéi tiān hū?
楚王曰:「晉公子賢,其從者皆國器,似有天助,楚其敢違天乎?」
dé chén yuē: wáng jí bù shā zhòng ěr, qiě jū liú hú yǎn zhào shuāi shù rén, wù lìng yǔ hǔ tiān yì.
得臣曰:「王即不殺重耳,且拘留狐偃、趙衰數人,勿令與虎添翼。」
chǔ wáng yuē: liú zhī bù wèi wú yòng, tú qǔ yuàn yān. guǎ rén fāng shī dé yú gōng zǐ, yǐ yuàn yì dé, fēi jì yě! yú shì dài jìn gōng zǐ yì hòu.
楚王曰:「留之不為吾用,徒取怨焉。寡人方施德於公子,以怨易德,非計也!」於是待晉公子益厚。
huà fēn liǎng tóu.
話分兩頭。
què shuō zhōu xiāng wáng shí wǔ nián. shí jìn huì gōng zhī shí sì nián. shì suì huì gōng bào bìng zài shēn, bù néng shì cháo, qí tài zǐ yǔ jiǔ zhì qín guó.
卻說周襄王十五年。實晉惠公之十四年。是歲惠公抱病在身,不能視朝,其太子圉久質秦國。
yǔ zhī mǔ jiā nǎi liáng guó yě, liáng jūn wú dào, bù xù mín lì, rì yǐ zhú záo wèi shì, wàn mín jiē yuàn, wǎng wǎng liú xǐ rù qín, yǐ táo kē yì. qín mù gōng chéng mín xīn zhī biàn, mìng bǎi lǐ xī xìng bīng xí liáng miè zhī, liáng jūn wèi luàn mín suǒ shā. tài zǐ yǔ wén liáng jiàn miè, tàn yuē: qín miè wǒ wài jiā, shì qīng wǒ yě?
圉之母家乃梁國也,梁君無道,不恤民力,日以築鑿為事,萬民嗟怨,往往流徙入秦,以逃苛役。秦穆公乘民心之變,命百里奚興兵襲梁滅之,梁君為亂民所殺。太子圉聞梁見滅,嘆曰:「秦滅我外家,是輕我也?」
suì yǒu yuàn qín zhī yì, jí wén huì gōng yǒu jí, sī xiǎng: zhī shēn zài wài, wài wú āi lián zhī jiāo, nèi wú fù xīn zhī yuán, wàn yī jūn fù bù cè, zhū dài fū gèng lì tā gōng zǐ, wǒ zhōng shēn kè sǐ yú qín, yǔ cǎo mù hé yì? bù rú táo guī shì jí, yǐ ān guó rén zhī xīn.
遂有怨秦之意,及聞惠公有疾,思想:「隻身在外,外無哀憐之交,內無腹心之援,萬一君父不測,諸大夫更立他公子,我終身客死於秦,與草木何異?不如逃歸侍疾,以安國人之心。」
nǎi yè yǔ qí qī huái yíng zhěn xí zhī jiān, shuō míng qí shì: wǒ rú jīn yù bù táo guī, jìn guó fēi wǒ zhī yǒu, yù táo guī, yòu gē shě bù dé fū fù zhī qíng, nǐ kě yǔ wǒ tóng guī jìn guó, gōng sī liǎng jǐn.
乃夜與其妻懷嬴枕席之間,說明其事:「我如今欲不逃歸,晉國非我之有,欲逃歸,又割捨不得夫婦之情,你可與我同歸晉國,公私兩盡。」
huái yíng qì xià, duì yuē: zi yī guó tài zǐ, nǎi jū rǔ yú cǐ, qí yù guī bù yì yí hū? guǎ jūn shǐ bì zǐ shì jīn zhì, yù yǐ gù zi zhī xīn yě, jīn cóng zi ér guī, bèi qì jūn mìng, qiè zuì dà yǐ, zi zì zé biàn, wù yǔ qiè yán, qiè bù gǎn cóng, yì bù gǎn xiè zi zhī yǔ yú tā rén yě.
懷嬴泣下,對曰:「子一國太子,乃拘辱於此,其欲歸不亦宜乎?寡君使婢子侍巾櫛,欲以固子之心也,今從子而歸,背棄君命,妾罪大矣,子自擇便,勿與妾言,妾不敢從,亦不敢泄子之語於他人也。」
tài zǐ yǔ suì táo guī yú jìn, qín mù gōng wén zi yǔ bù bié ér xíng, dà mà: bèi yì zhī zéi, tiān bù yòu rǔ! nǎi wèi zhū dài fū yuē: yí wú fù zǐ, jù fù guǎ rén, guǎ rén bì yǒu yǐ bào zhī! zì huǐ dāng shí bù nà zhòng ěr, nǎi shǐ rén fǎng zhòng ěr zōng jī, zhī qí zài chǔ yǐ shù yuè yǐ. yú shì qiǎn gōng sūn zhī pìn yú chǔ wáng, yīn yíng zhòng ěr zhì qín, yù yǐ nà zhī.
太子圉遂逃歸於晉,秦穆公聞子圉不別而行,大罵:「背義之賊,天不祐汝!」乃謂諸大夫曰:「夷吾父子,俱負寡人,寡人必有以報之!」自悔當時不納重耳,乃使人訪重耳蹤跡,知其在楚已數月矣。於是遣公孫枝聘於楚王,因迎重耳至秦,欲以納之。
zhòng ěr jiǎ yì wèi chǔ wáng yuē: wáng rén wěi mìng yú jūn wáng, bù yuàn rù qín.
重耳假意謂楚王曰:「亡人委命於君王,不願入秦。」
chǔ wáng yuē: chǔ jìn gé yuǎn, gōng zǐ ruò qiú rù jìn, bì xū gèng lì shù guó, qín yǔ jìn jiē jìng, cháo fā xī dào, qiě qín jūn sù xián, yòu yǔ jìn jūn xiāng è, cǐ gōng zǐ tiān zàn zhī huì yě, gōng zǐ qí miǎn xíng!
楚王曰:「楚、晉隔遠,公子若求入晉,必須更歷數國,秦與晉接境,朝發夕到,且秦君素賢,又與晉君相惡,此公子天贊之會也,公子其勉行!」
zhòng ěr bài xiè, chǔ wáng hòu zèng jīn bó chē mǎ, yǐ zhuàng qí xíng sè. zhòng ěr zài lù fù shù yuè, fāng zhì qín jiè, suī rán jīng lì shàng yǒu shù guó, dōu shì qín chǔ suǒ shǔ, kuàng yǒu gōng sūn zhī tóng háng, yí lù ān wěn, zì bù bì shuō.
重耳拜謝,楚王厚贈金帛車馬,以壯其行色。重耳在路複數月,方至秦界,雖然經歷尚有數國,都是秦、楚所屬,況有公孫枝同行,一路安穩,自不必說。
qín mù gōng wén zhòng ěr lái xìn, xǐ xíng yú sè, jiāo yíng shòu guǎn, lǐ shù jí fēng. qín fū rén mù jī yì jìng ài zhòng ěr, ér hèn zi yǔ, quàn mù gōng yǐ huái yíng qī zhòng ěr, jié wèi yīn hǎo. mù gōng shǐ fū rén gào yú huái yíng, huái yíng yuē: qiè yǐ shī shēn gōng zǐ yǔ yǐ, kě zài zì hū?
秦穆公聞重耳來信,喜形於色,郊迎授館,禮數極豐。秦夫人穆姬亦敬愛重耳,而恨子圉,勸穆公以懷嬴妻重耳,結為姻好。穆公使夫人告於懷嬴,懷嬴曰:「妾已失身公子圉矣,可再字乎?」
mù jī yuē: zi yǔ bù lái yǐ, zhòng ěr xián ér duō zhù, bì děi jìn guó, dé jìn guó bì yǐ rǔ wèi fū rén, shì qín jìn shì wèi hūn yīn yě.
穆姬曰:「子圉不來矣,重耳賢而多助,必得晉國,得晉國必以汝為夫人,是秦、晉世為婚姻也。」
huái yíng mò rán liáng jiǔ, yuē: chéng rú cǐ, qiè hé xī yī shēn, bù yǐ chéng liǎng guó zhī hǎo?
懷嬴默然良久,曰:「誠如此,妾何惜一身,不以成兩國之好?」
mù gōng nǎi shǐ gōng sūn zhī tōng yǔ yú zhòng ěr. zi yǔ yǔ zhòng ěr yǒu shū zhí zhī fēn, huái yíng shì dí qīn zhí fù, zhòng ěr kǒng gàn ài lún lǐ, yù cí bù shòu.
穆公乃使公孫枝通語於重耳。子圉與重耳有叔侄之分,懷嬴是嫡親侄婦,重耳恐干礙倫理,欲辭不受。
zhào shuāi jìn yuē: wú wén huái yíng měi ér cái, qín jūn jí fū rén zhī suǒ ài yě. bù nà qín nǚ, wú yǐ jié qín huān, chén wén zhī: yù rén ài jǐ, bì xiān ài rén yù rén cóng jǐ, bì xiān cóng rén.' wú yǐ jié qín huān, ér yù yòng qín zhī lì, bì bù kě de yě, gōng zǐ qí wú cí.
趙衰進曰:「吾聞懷嬴美而才,秦君及夫人之所愛也。不納秦女,無以結秦歡,臣聞之:『欲人愛己,必先愛人;欲人從己,必先從人。'無以結秦歡,而欲用秦之力,必不可得也,公子其毋辭。」
zhòng ěr yuē: tóng xìng wèi hūn, yóu yǒu bì yān, kuàng yóu zi hū?
重耳曰:「同姓為婚,猶有避焉,況猶子乎?」
jiù jì jìn yuē: gǔ zhī tóng xìng, wèi tóng dé yě, fēi wèi zú yě. xī huáng dì yán dì jù yǒu xióng guó jūn shǎo diǎn zhī zǐ, huáng dì shēng yú jī shuǐ, yán dì shēng yú jiāng shuǐ, èr dì yì dé, gù huáng dì wèi jī xìng, yán dì wèi jiāng xìng. jī jiāng zhī zú shì wèi hūn yīn, huáng dì zhī zǐ èr shí wǔ rén, dé xìng zhě shí sì rén, wéi jī jǐ gè èr, tóng dé gù yě. dé tóng xìng tóng, zú suī yuǎn, hūn yīn bù tōng dé yì xìng yì, zú suī jìn, nán nǚ bù bì. yáo wèi dì kù zhī zǐ, huáng dì wǔ dài zhī sūn, ér shùn wèi huáng dì bā dài zhī sūn, yáo zhī nǚ yú shùn wèi zǔ gū, ér yáo yǐ qī shùn, shùn wèi cháng cí. gǔ rén hūn yīn zhī dào ruò cǐ, yǐ dé yán, zi yǔ zhī dé qǐ tóng gōng zǐ yǐ qīn yán, qín nǚ zhī qīn bù bǐ zǔ gū, kuàng shōu qí suǒ qì, fēi duó qí suǒ huān, shì hé shāng zāi?
臼季進曰:「古之同姓,為同德也,非謂族也。昔黃帝、炎帝俱有熊國君少典之子,黃帝生於姬水,炎帝生於姜水,二帝異德,故黃帝為姬姓,炎帝為姜姓。姬、姜之族世為婚姻,黃帝之子二十五人,得姓者十四人,惟姬、己各二,同德故也。德同姓同,族雖遠,婚姻不通;德異姓異,族雖近,男女不避。堯為帝嚳之子,黃帝五代之孫,而舜為黃帝八代之孫,堯之女於舜為祖姑,而堯以妻舜,舜未嘗辭。古人婚姻之道若此,以德言,子圉之德豈同公子;以親言,秦女之親不比祖姑,況收其所棄,非奪其所歡,是何傷哉?」
zhòng ěr fù móu yú hú yǎn yuē: jiù fàn yǐ wèi kě fǒu?
重耳復謀於狐偃曰:「舅犯以為可否?」
hú yǎn wèn yuē: gōng zǐ jīn qiú rù, yù shì zhī hū? yì dài zhī yě.
狐偃問曰:「公子今求入,欲事之乎?抑代之也。」
zhòng ěr bù yīng.
重耳不應。
hú yǎn yuē: jìn zhī tǒng xì jiāng zài yǔ yǐ. rú yù shì zhī, shì wèi guó mǔ rú yù dài zhī, zé chóu chóu zhī qī. yòu hé wèn yān?
狐偃曰:「晉之統系將在圉矣。如欲事之,是為國母;如欲代之,則仇讎之妻。又何問焉?」
zhòng ěr yóu yǒu cán sè.
重耳猶有慚色。
zhào shuāi yuē: fāng duó qí guó, hé yòu yú qī? chéng dà shì ér xī xiǎo jié, hòu huǐ hé jí?
趙衰曰:「方奪其國,何囿於妻?成大事而惜小節,後悔何及?」
zhòng ěr yì nǎi jué.
重耳意乃決。
gōng sūn zhī fù mìng yú mù gōng, zhòng ěr zé jí bù bì, jiù gōng guǎn zhōng chéng hūn, huái yíng zhī mào, gèng měi yú qí jiāng, yòu miào xuǎn zōng nǚ sì míng wèi yìng, jù yǒu yán sè, zhòng ěr xǐ chū wàng wài, suì bù zhī yǒu dào lù zhī kǔ yǐ. shǐ guān yǒu shī lùn huái yíng zhī shì yún:
公孫枝復命於穆公,重耳擇吉布幣,就公館中成婚,懷嬴之貌,更美於齊姜,又妙選宗女四名為媵,俱有顏色,重耳喜出望外,遂不知有道路之苦矣。史官有詩論懷嬴之事云:
yī nǚ rú hé yǒu èr tiān? kuàng yú shū zhí fēn xiàng xuán.
一女如何有二天?況於叔侄分相懸。
zhǐ yīn yào jié qín huān hǎo, bù xù rén yán lǐ yì qiān.
只因要結秦歡好,不恤人言禮義愆。
qín mù gōng sù zhòng jìn gōng zǐ zhī pǐn, yòu tiān shàng shēng jiù zhī qīn, qíng yì yù dǔ, sān rì yī yàn, wǔ rì yī sūn.
秦穆公素重晉公子之品,又添上甥舅之親,情誼愈篤,三日一宴,五日一飧。
qín shì zǐ yì jìng shì zhòng ěr, shí shí kuì wèn. zhào shuāi hú yǎn děng yīn yǔ qín chén jiǎn shū bǎi lǐ xī gōng sūn zhī děng shēn xiāng jié nà, gòng chóu chú fù guó zhī shì. yī lái gōng zǐ xīn hūn, èr lái jìn guó wú xìn, yǐ cǐ bù gǎn qīng yì jǔ dòng.
秦世子亦敬事重耳,時時饋問。趙衰、狐偃等因與秦臣蹇叔、百里奚、公孫枝等深相結納,共躊躇復國之事。一來公子新婚,二來晉國無釁,以此不敢輕易舉動。
zì gǔ dào: yùn dào shí lái, tiě shù huā kāi. tiān shēng xià gōng zǐ zhòng ěr, yǒu jìn jūn zhī fēn, yǒu míng de bó zhǔ, zì rán shēng chū jī huì.
自古道:「運到時來,鐵樹花開。」天生下公子重耳,有晉君之分,有名的伯主,自然生出機會。
zài shuō tài zǐ yǔ zì qín táo guī, jiàn le fù qīn jìn huì gōng. huì gōng dà xǐ yuē: wú bào bìng yǐ jiǔ, zhèng chóu fù tuō wú rén, jīn wú zi dé tuō fán lóng, fù hái chǔ wèi, wú xīn ān yǐ. shì qiū jiǔ yuè, huì gōng bìng dǔ, tuō gū yú lǚ shěng xì ruì èr rén, shǐ fǔ zi yǔ: qún gōng zǐ bù zú lǜ, zhǐ yào jǐn fáng zhòng ěr.
再說太子圉自秦逃歸,見了父親晉惠公。惠公大喜曰:「吾抱病已久,正愁付託無人,今吾子得脫樊籠,復還儲位,吾心安矣。」是秋九月,惠公病篤,託孤於呂省、郤芮二人,使輔子圉:「群公子不足慮,只要謹防重耳。」
lǚ xì èr rén, dùn shǒu shòu mìng.
呂、郤二人,頓首受命。
shì yè, huì gōng hōng, tài zǐ yǔ zhǔ sàng jí wèi, shì wèi huái gōng. huái gōng kǒng zhòng ěr zài wài wèi biàn, nǎi chū lìng: fán jìn chén cóng zhòng ěr chū wáng zhě, yīn qīn jí qīn, xiàn sān gè yuè nèi jù yào huàn huí. rú qī huí zhě, réng fù jiù zhí, jì wǎng bù jiù, ruò guò qī bù zhì, lù jí chú míng, dān shū zhù sǐ. fù zǐ xiōng dì zuò shì bù zhào zhě, bìng sǐ bù shè.
是夜,惠公薨,太子圉主喪即位,是為懷公。懷公恐重耳在外為變,乃出令:「凡晉臣從重耳出亡者,因親及親,限三個月內俱要喚回。如期回者,仍復舊職,既往不咎,若過期不至,祿籍除名,丹書注死。父子兄弟坐視不召者,並死不赦。」
lǎo guó jiù hú tū èr zi hú máo hú yǎn, jù cóng zhòng ěr zài qín, xì ruì sī quàn hú tū zuò shū, huàn èr zi guī guó. hú tū zài sān bù kěn, xì ruì nǎi wèi huái gōng yuē: èr hú yǒu jiāng xiāng zhī cái, jīn cóng zhòng ěr, rú hǔ dé yì, tū bù kěn huàn guī, qí yì bù cè, zhǔ gōng dāng zì yǔ yán zhī.
老國舅狐突二子狐毛、狐偃,俱從重耳在秦,郤芮私勸狐突作書,喚二子歸國。狐突再三不肯,郤芮乃謂懷公曰:「二狐有將相之才,今從重耳,如虎得翼,突不肯喚歸,其意不測,主公當自與言之。」
huái gōng jí shǐ rén zhào hú tū, tū yǔ jiā rén jué bié ér xíng, lái jiàn huái gōng, zòu yuē: lǎo chén bìng fèi zài jiā, bù zhī xuān zhào hé yán?
懷公即使人召狐突,突與家人訣別而行,來見懷公,奏曰:「老臣病廢在家,不知宣召何言?」
huái gōng yuē: máo yǎn zài wài, lǎo guó jiù céng yǒu jiā xìn qù huàn fǒu?
懷公曰:「毛偃在外,老國舅曾有家信去喚否?」
tū duì yuē: wèi zēng.
突對曰:「未曾。」
huái gōng yuē: guǎ rén yǒu lìng, guò qī bù zhì zhě, zuì jí qīn dǎng', lǎo guó jiù qǐ bù wén hū?
懷公曰:「寡人有令,『過期不至者,罪及親黨',老國舅豈不聞乎?」
tū duì yuē: chén èr zi wěi zhì zhòng ěr, fēi yī rì yǐ, zhōng chén shì jūn, yǒu sǐ wú èr. èr zi zhī zhōng yú zhòng ěr, yóu zài cháo zhū chén zhī zhōng yú jūn yě, jí shǐ táo guī, chén yóu jiāng shù qí bù zhōng, lù yú jiā miào, kuàng zhào zhī hū?
突對曰:「臣二子委質重耳,非一日矣,忠臣事君,有死無二。二子之忠於重耳,猶在朝諸臣之忠於君也,即使逃歸,臣猶將數其不忠,戮於家廟,況召之乎?」
huái gōng dà nù, hè lìng èr lì shì yǐ bái rèn jiāo jiā qí jǐng, wèi yuē: èr zi ruò lái, miǎn rǔ yī sǐ.
懷公大怒,喝令二力士以白刃交加其頸,謂曰:「二子若來,免汝一死。」
yīn suǒ jiǎn zhì tū qián, xì ruì zhí qí shǒu, shǐ shū zhī.
因索簡置突前,郤芮執其手,使書之。
tū hū yuē: wù zhí wǒ shǒu, wǒ dāng zì shū. nǎi dà shū zi wú èr fù, chén wú èr jūn bā zì.
突呼曰:「勿執我手,我當自書。」乃大書「子無二父,臣無二君」八字。
huái gōng dà nù yuē: rǔ bù jù yé?
懷公大怒曰:「汝不懼耶?」
tū duì yuē: wèi zi bù xiào, wèi chén bù zhōng, lǎo chén zhī suǒ jù yě. ruò sǐ, nǎi chén zǐ zhī cháng shì, yǒu hé jù yān? shū jǐng shòu xíng.
突對曰:「為子不孝,為臣不忠,老臣之所懼也。若死,乃臣子之常事,有何懼焉?」舒頸受刑。
huái gōng mìng zhǎn yú shì cáo. tài bo guō yǎn jiàn qí shī, tàn yuē: jūn chū sì wèi, dé wèi jí yú pǐ fū, ér zhū lù lǎo chén, qí bài bù jiǔ yǐ! jí rì chēng jí bù chū.
懷公命斬於市曹。太卜郭偃見其屍,嘆曰:「君初嗣位,德未及於匹夫,而誅戮老臣,其敗不久矣!」即日稱疾不出。
hú shì jiā chén. jí máng táo bèn qín guó, bào yǔ máo yǎn zhī dào. bù zhī máo yǎn rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
狐氏家臣。急忙逃奔秦國,報與毛、偃知道。不知毛、偃如何?且看下回分解。