strong chǔ shāng chén gōng zhōng shì fù qín mù gōng xiáo gǔ fēng shī strong
楚商臣宮中弒父 秦穆公崤谷封屍
huà shuō dí zhǔ bái bù hú bèi shā, yǒu táo mìng de bài jūn, bào zhī qí dì bái tūn. bái tūn tì qì yuē: ǎn shuō: jìn yǒu tiān zhù, bù kě fá zhī', wú xiōng bù tīng, jīn guǒ zāo nán yě! yù jiāng xiān zhěn shī shǒu, yǔ jìn dǎ huàn bù hú zhī shī, qiǎn rén dào jìn jūn dǎ huà.
話說翟主白部胡被殺,有逃命的敗軍,報知其弟白暾。白暾涕泣曰:「俺說:『晉有天助,不可伐之',吾兄不聽,今果遭難也!」欲將先軫屍首,與晉打換部胡之屍,遣人到晉軍打話。
qiě shuō xì quē tí le bái bù hú shǒu jí, tóng zhū jiāng dào zhōng jūn xiàn gōng, bù jiàn le yuán shuài, yǒu shǒu yíng jūn shì shuō dào: yuán shuài chéng dān chē chū yíng qù le, dàn fēn fù jǐn shǒu zhài mén', bù zhī hé wǎng. xiān qiě jū xīn yí, ǒu yú àn shàng jiàn biǎo zhāng yī dào, qǔ ér guān zhī. yún:
且說郤缺提了白部胡首級,同諸將到中軍獻功,不見了元帥,有守營軍士說道:「元帥乘單車出營去了,但吩咐『緊守寨門',不知何往。」先且居心疑,偶於案上見表章一道,取而觀之。云:
chén zhōng jūn dài fū xiān zhěn zòu yán: chén zì zhī wú lǐ yú jūn, jūn bù jiā zhū tǎo, ér fù yòng zhī. xìng ér zhàn shèng, shǎng lài jiāng jí yǐ, chén guī ér bù shòu shǎng, shì yǒu gōng ér bù shǎng yě ruò guī ér shòu shǎng, shì wú lǐ ér yì kě lùn gōng yě. yǒu gōng bù shǎng, hé yǐ quàn gōng wú lǐ lùn gōng, hé yǐ chéng zuì? gōng zuì wěn luàn, hé yǐ wèi guó? chén jiāng chí rù dí jūn, jiǎ shǒu dí rén, yǐ dài jūn zhī tǎo, chén zǐ qiě jū yǒu jiāng lüè, zú yǐ dài chén, chén zhěn lín sǐ mào mèi.
臣中軍大夫先軫奏言:臣自知無禮於君,君不加誅討,而復用之。幸而戰勝,賞賚將及矣,臣歸而不受賞,是有功而不賞也;若歸而受賞,是無禮而亦可論功也。有功不賞,何以勸功;無禮論功,何以懲罪?功罪紊亂,何以為國?臣將馳入翟軍,假手翟人,以代君之討,臣子且居有將略,足以代臣,臣軫臨死冒昧。
qiě jū yuē: wú fù chí dí shī sǐ yǐ? fàng shēng dà kū, biàn yù chéng chē chuǎng rù dí jūn, zhā kàn qí fù xià luò.
且居曰:「吾父馳翟師死矣?」放聲大哭,便欲乘車闖入翟軍,查看其父下落。
cǐ shí xì quē luán dùn hú jū jū hú shè gū děng, bì jí yíng zhōng, sǐ quàn fāng zhù. zhòng rén shāng yì: bì xiān shǐ rén dǎ tīng yuán shuài shēng sǐ, fāng kě jìn bīng.
此時郤缺、欒盾、狐鞫居、狐射姑等,畢集營中,死勸方住。眾人商議:「必先使人打聽元帥生死,方可進兵。」
hū bào: dí zhǔ zhī dì bái tūn, chāi rén dǎ huà. zhào ér wèn zhī, nǎi shì bǐ cǐ huàn shī zhī shì, qiě jū zhī sǐ xìn zhēn shí, yòu fù tòng kū le yī chǎng. yuē dìng: míng rì jūn qián, gè tái wáng líng, bǐ cǐ jiāo huàn. dí shǐ huí fù qù hòu, xiān qiě jū yuē: róng dí duō zhà, lái rì bù kě bù bèi. nǎi shāng yì lìng xì quē luán dùn réng jiù zhāng liǎng yì yú zuǒ yòu, dàn yǒu jiāo zhàn zhī shì, biàn lái jiā gōng, èr hú tóng shǒu zhōng jūn.
忽報:「翟主之弟白暾,差人打話。」召而問之,乃是彼此換屍之事,且居知死信真實,又復痛哭了一場。約定:「明日軍前,各抬亡靈,彼此交換。」翟使回復去後,先且居曰:「戎狄多詐,來日不可不備。」乃商議令郤缺、欒盾仍舊張兩翼於左右,但有交戰之事,便來夾攻,二狐同守中軍。
cì rì, liǎng biān jié zhèn xiāng chí. xiān qiě jū sù fú dēng chē, dú chū zhèn qián, yíng jiē fù shī, bái tūn wèi xiān zhěn zhī líng, bá qù jiàn líng, jiāng xiāng shuǐ yù jìng, zì tuō jǐn páo bāo guǒ, zhuāng zài chē shàng, rú shēng rén yì bān, tuī chū zhèn qián, fù xiān qiě jū shōu lǐng, jìn jūn zhōng yì jiāng bái bù hú shǒu jí, jiāo gē hái dí. dí sòng hái de, shì xiāng pēn pēn yī jù quán shī jìn sòng qù de, zhǐ shì xiě lín lín yī kē shǒu jí. bái tūn xīn huái bù rěn, biàn jiào dào: nǐ jìn jiā hǎo qī fù rén, rú hé bù bǎ quán shī hái wǒ?
次日,兩邊結陣相持。先且居素服登車,獨出陣前,迎接父屍,白暾畏先軫之靈,拔去箭翎,將香水浴淨,自脫錦袍包裹,裝載車上,如生人一般,推出陣前,付先且居收領,晉軍中亦將白部胡首級,交割還翟。翟送還的,是香噴噴一具全屍;晉送去的,只是血淋淋一顆首級。白暾心懷不忍,便叫道:「你晉家好欺負人,如何不把全屍還我?」
xiān qiě jū shǐ rén yīng yuē: ruò yào qǔ quán shī, nǐ zì qù dà gǔ zhōng luàn shī nèi xún rèn.
先且居使人應曰:「若要取全屍,你自去大谷中亂屍內尋認。」
bái tūn dà nù, shǒu zhí kāi shān dà fǔ. zhǐ huī dí qí chōng shā guò lái. zhè lǐ yòng chē tún chē jié zhèn, rú qiáng yì bān, lián chōng tū shù cì, jiē bù néng rù. yǐn de bái tūn zhí zhú páo xiào, yǒu qì mò tǔ.
白暾大怒,手執開山大斧。指揮翟騎衝殺過來。這裡用車屯車結陣,如牆一般,連衝突數次,皆不能入。引得白暾躑躅咆哮,有氣莫吐。
hū rán jìn jūn zhōng gǔ shēng zhòu qǐ, zhèn mén kāi chù, yī yuán dà jiāng, héng jǐ ér chū, nǎi hú shè gū yě. bái tūn biàn yǔ jiāo fēng, zhàn bù duō hé, zuǒ yǒu xì quē, yòu yǒu luán dùn, liǎng yì jūn shì wéi guǒ jiāng lái.
忽然晉軍中鼓聲驟起,陣門開處,一員大將,橫戟而出,乃狐射姑也。白暾便與交鋒,戰不多合,左有郤缺,右有欒盾,兩翼軍士圍裹將來。
bái tūn jiàn jìn bīng zhòng shèng, jí máng bō zhuǎn mǎ tóu, jìn jūn cóng hòu yǎn shā, dí bīng sǐ zhě bù jì qí shù. hú shè gū rèn dìng bái tūn, jǐn jǐn zhuī gǎn, bái tūn kǒng chōng dòng běn yíng, pāi mǎ cóng cì xié lǐ pǎo qù, shè gū bù shě, suí zhe mǎ wěi gǎn lái.
白暾見晉兵眾盛,急忙撥轉馬頭,晉軍從後掩殺,翟兵死者不計其數。狐射姑認定白暾,緊緊追趕,白暾恐衝動本營,拍馬從刺斜里跑去,射姑不舍,隨著馬尾趕來。
bái tūn huí shǒu yī kàn, dài zhuǎn mǎ tóu, wèn yuē: jiāng jūn miàn shàn, mò fēi jiǎ jì hū?
白暾回首一看,帶轉馬頭,問曰:「將軍面善,莫非賈季乎?」
shè gū dá yuē: rán yě.
射姑答曰:「然也。」
bái tūn yuē: jiāng jūn bié lái wú yàng? jiāng jūn fù zǐ, jù zhù wú guó shí èr nián, xiāng dài bù báo, jīn rì liú qíng, yì rì qǐ wú xiāng jiàn. wǒ nǎi bái bù hú zhī dì bái tūn shì yě.
白暾曰:「將軍別來無恙?將軍父子,俱住吾國十二年,相待不薄,今日留情,異日豈無相見。我乃白部胡之弟白暾是也。」
hú shè gū jiàn tí qǐ jiù huà, xīn zhōng bù rěn, biàn dá dào: wǒ fàng rǔ yī tiáo shēng lù, rǔ sù sù huí jūn, wú dé yān jiǔ yú cǐ. yán bì huí chē, zhì yú dà yíng. jìn bīng yǐ zì dé shèng, biàn ná bù zhe bái tūn, zhòng jù wú huà.
狐射姑見提起舊話,心中不忍,便答道:「我放汝一條生路,汝速速回軍,無得淹久於此。」言畢回車,至於大營。晉兵已自得勝,便拿不著白暾,眾俱無話。
shì yè bái tūn qián shī huí dí. bái bù hú wú zi, bái tūn wèi zhī fā sàng, suì sì wèi wèi jūn. cǐ shì hòu huà.
是夜白暾潛師回翟。白部胡無子,白暾為之發喪,遂嗣位為君。此是後話。
qiě shuō jìn shī kǎi xuán ér guī, cān jiàn jìn xiāng gōng, chéng shàng xiān zhěn de yí biǎo. xiāng gōng lián zhěn zhī sǐ, qīn liàn qí shī. zhǐ jiàn liǎng mù fù kāi, bó bó yǒu shēng qì. xiāng gōng fǔ qí shī yuē: jiāng jūn sǐ yú guó shì, yīng líng bù mǐn, yí biǎo suǒ yán, zú jiàn zhōng ài, guǎ rén bù gǎn wàng yě! nǎi jí jiù qián, bài xiān qiě jū wèi zhōng jūn yuán shuài, yǐ dài fù zhí, qí mù suì míng. hòu rén yú jī chéng lì miào sì zhī.
且說晉師凱旋而歸,參見晉襄公,呈上先軫的遺表。襄公憐軫之死,親殮其屍。只見兩目復開,勃勃有生氣。襄公撫其屍曰:「將軍死於國事,英靈不泯,遺表所言,足見忠愛,寡人不敢忘也!」乃即柩前,拜先且居為中軍元帥,以代父職,其目遂瞑。後人於箕城立廟祀之。
xiāng gōng jiā xì quē shā bái bù hú zhī gōng, réng yǐ jì wèi zhī shí yì, wèi yuē: ěr néng gài fù zhī qiān, gù hái ěr fù zhī fēng yě! yòu wèi xū chén yuē: jǔ xì quē zhě, wú zi zhī gōng. wēi zǐ, guǎ rén hé yóu rèn quē? nǎi yǐ xiān máo zhī xiàn shǎng zhī.
襄公嘉郤缺殺白部胡之功,仍以冀為之食邑,謂曰:「爾能蓋父之愆,故還爾父之封也!」又謂胥臣曰:「舉郤缺者,吾子之功。微子,寡人何由任缺?」乃以先茅之縣賞之。
zhū jiāng jiàn xiāng gōng shǎng dāng qí gōng, wú bù yuè fú.
諸將見襄公賞當其功,無不悅服。
shí xǔ cài èr guó, yīn jìn wén gōng zhī biàn, fù shòu méng yú chǔ. jìn xiāng gōng bài yáng chù fù wèi dà jiāng, shuài shī fá xǔ, yīn ér qīn cài. chǔ chéng wáng mìng dòu bó tóng chéng dà xīn, shuài shī jiù zhī. xíng jí zhǐ shuǐ, gé àn wàng jiàn jìn jūn, suì bī zhǐ shuǐ xià zhài.
時許、蔡二國,因晉文公之變,復受盟於楚。晉襄公拜陽處父為大將,帥師伐許,因而侵蔡。楚成王命斗勃同成大心,帥師救之。行及汦水,隔岸望見晉軍,遂逼汦水下寨。
jìn jūn yíng yú zhǐ shuǐ zhī běi, liǎng jūn zhǐ gé dé yī céng shuǐ miàn, jī tuò zhī shēng, bǐ cǐ xiāng wén. jìn jūn wèi chǔ shī suǒ jù, bù néng qián jìn, rú cǐ xiāng chí, yuē yǒu liǎng yuè. kàn kàn suì zhōng, jìn jūn liáng shí jiāng jǐn, yáng chù fù yì yù tuì jūn, jì kǒng wèi chǔ suǒ chéng, yòu xián yú bì chǔ, wèi rén suǒ xiào, nǎi shǐ rén dù zhǐ shuǐ, zhí rù chǔ jūn, chuán yǔ dòu bó yuē: yàn yún: lái zhě bù jù, jù zhě bù lái', jiāng jūn ruò yù yǔ wú zhàn, wú dāng tuì qù yī shè zhī dì, ràng jiāng jūn jì shuǐ ér zhèn, jué yī sǐ dí. rú jiāng jūn bù kěn jì, jiāng jūn kě tuì yī shè zhī dì, ràng wǒ dù hé nán àn, yǐ qǐng zhàn qī. ruò bù jìn bù tuì, láo shī fèi cái, hé yì yú shì? chù fù jīn jià mǎ yú chē, yǐ hòu jiāng jūn zhī mìng, wéi sù cái jué.
晉軍營於汦水之北,兩軍只隔得一層水面,擊柝之聲,彼此相聞。晉軍為楚師所拒,不能前進,如此相持,約有兩月。看看歲終,晉軍糧食將盡,陽處父意欲退軍,既恐為楚所乘,又嫌於避楚,為人所笑,乃使人渡汦水,直入楚軍,傳語斗勃曰:「諺云:『來者不懼,懼者不來',將軍若欲與吾戰,吾當退去一舍之地,讓將軍濟水而陣,決一死敵。如將軍不肯濟,將軍可退一舍之地,讓我渡河南岸,以請戰期。若不進不退,勞師費財,何益於事?處父今駕馬於車,以候將軍之命,惟速裁決。」
dòu bó fèn rán yuē: jìn qī wǒ bù gǎn dù hé yé? biàn yù dù hé suǒ zhàn.
斗勃忿然曰:「晉欺我不敢渡河耶?」便欲渡河索戰。
chéng dà xīn jí zhǐ yuē: jìn rén wú xìn, qí yán tuì shě, dài yòu wǒ ěr. ruò chéng wǒ bàn jì ér jī zhī, wǒ jìn tuì jù wú jù yǐ. bù rú gū tuì, yǐ ràng jìn shè. wǒ wèi zhǔ, jìn wèi kè, bù yì kě hū?
成大心急止曰:「晉人無信,其言退舍,殆誘我耳。若乘我半濟而擊之,我進退俱無據矣。不如姑退,以讓晉涉。我為主,晉為客,不亦可乎?」
dòu bó wù yuē: sūn bó zhī yán shì yě! nǎi chuán lìng jūn zhōng, tuì sān shí lǐ xià zhài, ràng jìn jì shuǐ, shǐ rén huí fù yáng chù fù.
斗勃悟曰:「孫伯之言是也!」乃傳令軍中,退三十里下寨,讓晉濟水,使人回復陽處父。
chù fù shǐ gǎi qí cí, xuān yán yú zhòng, zhǐ shuō: chǔ jiāng dòu bó, wèi jìn bù gǎn shè shuǐ, yǐ dùn qù yǐ.
處父使改其詞,宣言於眾,只說:「楚將斗勃,畏晉不敢涉水,已遁去矣。」
jūn zhōng yī shí chuán biàn, chù fù yuē: chǔ shī yǐ dùn, wǒ hé jì wèi, suì mù tiān hán, qiě guī xiū xī, yǐ qí zài jǔ kě yě. suì bān shī hái jìn, dòu bó tuì shě èr rì, bù jiàn jìn shī dòng jìng, shǐ rén zhēn zhī, yǐ qù yuǎn yǐ, yì xià lìng bān shī ér huí.
軍中一時傳遍,處父曰:「楚師已遁,我何濟為,歲暮天寒,且歸休息,以俟再舉可也。」遂班師還晉,斗勃退舍二日,不見晉師動靜,使人偵之,已去遠矣,亦下令班師而回。
què shuō chǔ chéng wáng zhī zhǎng zi, míng yuē shāng chén. xiān shí yù lì wèi tài zǐ, wèn yú dòu bó, bó duì yuē: chǔ guó zhī sì, lì yú shǎo, bù lì yú zhǎng, lì shì jiē rán. qiě shāng chén zhī xiāng, fēng mù chái shēng, qí xìng cán rěn, jīn rì shòu ér lì zhī, yì rì fù è ér chù zhī, qí wèi luàn bì yǐ. chéng wáng bù tīng, jìng lì wèi sì, shǐ pān chóng fù zhī. shāng chén wén dòu bó bù yù lì jǐ, xīn huái yuàn hèn, jí dòu bó jiù cài, bù zhàn ér guī, shāng chén zèn yú chéng wáng yuē: zi shàng shòu yáng chù fù zhī lù, gù bì zhī yǐ wèi jìn míng.
卻說楚成王之長子,名曰商臣。先時欲立為太子,問於斗勃,勃對曰:「楚國之嗣,利於少,不利於長,歷世皆然。且商臣之相,蜂目豺聲,其性殘忍,今日受而立之,異日復惡而黜之,其為亂必矣。」成王不聽,竟立為嗣,使潘崇傅之。商臣聞斗勃不欲立己,心懷怨恨,及斗勃救蔡,不戰而歸,商臣譖於成王曰:「子上受陽處父之賂,故避之以為晉名。」
chéng wáng xìn qí yán, suì bù xǔ dòu bó xiāng jiàn, shǐ rén cì zhī yǐ jiàn. dòu bó bù néng zì míng, yǐ jiàn wěn hóu ér sǐ, chéng dà xīn zì yì chéng wáng zhī qián, kòu tóu tì qì, bèi shù tuì shī zhī gù, rú cǐ nèn bān, bìng wú shòu lù zhī shì, ruò yǐ tuì wèi zuì, zuì yí zuò chén.
成王信其言,遂不許斗勃相見,使人賜之以劍。斗勃不能自明,以劍刎喉而死,成大心自詣成王之前,叩頭涕泣,備述退師之故,如此恁般,「並無受賂之事,若以退為罪,罪宜坐臣。」
chéng wáng yuē: qīng bù bì yǐn jiù, gū yì huǐ zhī yǐ! zì cǐ chéng wáng yǒu yí tài zǐ shāng chén zhī yì.
成王曰:「卿不必引咎,孤亦悔之矣!」自此成王有疑太子商臣之意。
hòu yòu ài shǎo zǐ zhí, suì yù fèi shāng chén ér lì zhí, chéng kǒng shāng chén móu luàn, sī xún qí guò shī ér zhū zhī. gōng rén pō wén qí yǔ, chuán bō yú wài, shāng chén yóu yù wèi xìn, yǐ gào yú tài fù pān chóng. chóng yuē: wú yǒu yī jì, kě chá qí shuō zhī zhēn jiǎ. shāng chén wèn: jì jiāng ān chū? pān chóng yuē: wáng mèi mǐ shì, jià yú jiāng guó, jìn yǐ guī níng lái chǔ, jiǔ zhù gōng zhōng, bì zhī qí shì, jiāng mǐ xìng zuì zào jí, tài zǐ chéng wèi shè xiǎng, gù jiā dài màn, yǐ jī qí nù, nù zhōng zhī yán, bì yǒu xiè lòu.
後又愛少子職,遂欲廢商臣而立職,誠恐商臣謀亂,思尋其過失而誅之。宮人頗聞其語,傳播於外,商臣猶豫未信,以告於太傅潘崇。崇曰:「吾有一計,可察其說之真假。」商臣問:「計將安出?」潘崇曰:「王妹羋氏,嫁於江國,近以歸寧來楚,久住宮中,必知其事,江羋性最躁急,太子誠為設享,故加怠慢,以激其怒,怒中之言,必有泄漏。」
shāng chén cóng qí móu, nǎi jù xiǎng yǐ dài jiāng mǐ, mǐ shì lái zhì dōng gōng, shāng chén yíng bài shén gōng, sān xiàn zhī hòu, jiàn jiàn shū màn, zhōng kuì dàn shǐ páo rén gōng zhuàn, zì bù qǐ shēn, yòu gù yì yǔ xíng jiǔ shì ér, qiè qiè sī yǔ, mǐ shì liǎng cì wèn huà, jù shī yīng dá, mǐ shì dà nù, pāi àn ér qǐ, mà yuē: yì fū bù xiào rú cǐ, yí wáng zhī yù shā rǔ ér lì zhí yě! shāng chén jiǎ yì xiè zuì, mǐ shì bù gù, jìng shàng chē ér qù, mà shēng yóu bù jué kǒu.
商臣從其謀,乃具享以待江羋,羋氏來至東宮,商臣迎拜甚恭,三獻之後,漸漸疏慢,中饋但使庖人供饌,自不起身,又故意與行酒侍兒,竊竊私語,羋氏兩次問話,俱失應答,羋氏大怒,拍案而起,罵曰:「役夫不肖如此,宜王之欲殺汝而立職也!」商臣假意謝罪,羋氏不顧,竟上車而去,罵聲猶不絕口。
shāng chén lián yè gào yú pān chóng, yīn kòu yǐ zì miǎn zhī cè, pān chóng yuē: zi néng běi miàn ér shì zhí hū!
商臣連夜告於潘崇,因叩以自免之策,潘崇曰:「子能北面而事職乎!」
shāng chén yuē: wú bù néng yǐ zhǎng shì shǎo yě.
商臣曰:「吾不能以長事少也。」
pān chóng yuē: ruò bù néng qū shǒu shì rén, hé shì tā guó.
潘崇曰:「若不能屈首事人,盍適他國。」
shāng chén yuē: wú yīn yě, zhǐ qǔ rǔ yān.
商臣曰:「無因也,只取辱焉。」
pān chóng yuē: shě cǐ èr zhě, bié wú cè yǐ!
潘崇曰:「舍此二者,別無策矣!」
shāng chén gù qǐng bù yǐ, pān chóng yuē: yǒu yī cè, shén biàn jié, dàn kǒng rǔ bù rěn ěr.
商臣固請不已,潘崇曰:「有一策,甚便捷,但恐汝不忍耳。」
shāng chén yuē: sǐ shēng zhī jì, yǒu hé bù rěn?
商臣曰:「死生之際,有何不忍?」
pān chóng fù ěr yuē: chú fēi xíng dà shì, nǎi kě zhuǎn huò wèi fú.
潘崇附耳曰:「除非行大事,乃可轉禍為福。」
shāng chén yuē: cǐ shì wú néng zhī. nǎi bù shǔ gōng jiǎ, zhì yè bàn, tuō yán gōng zhōng yǒu biàn, suì wéi wáng gōng, pān chóng zhàng jiàn, tóng lì shì shù rén rù gōng, jìng zào chéng wáng zhī qián, zuǒ yòu jiē jīng sàn, chéng wáng wèn yuē: qīng lái hé shì? pān chóng dá yuē: wáng zài wèi sì shí qī nián yǐ, chéng gōng zhě tuì, jīn guó rén sī dé xīn wáng, qǐng chuán wèi yú tài zǐ!
商臣曰:「此事吾能之。」乃部署宮甲,至夜半,託言宮中有變,遂圍王宮,潘崇仗劍,同力士數人入宮,徑造成王之前,左右皆驚散,成王問曰:「卿來何事?」潘崇答曰:「王在位四十七年矣,成功者退,今國人思得新王,請傳位於太子!」
chéng wáng huáng jù dá yuē: gū jí dāng ràng wèi, dàn bù zhī néng xiāng huó fǒu? pān chóng yuē: yī jūn sǐ, yī jūn lì, guó qǐ yǒu èr jūn yé, hé wáng zhī lǎo ér bù dá yě!
成王惶遽答曰:「孤即當讓位,但不知能相活否?」潘崇曰:「一君死,一君立,國豈有二君耶,何王之老而不達也!」
chéng wáng yuē: gū fāng mìng páo rén zhì xióng zhǎng, qí qí shú ér shí zhī, suī sǐ bù hèn.
成王曰:「孤方命庖人治熊掌,俟其熟而食之,雖死不恨。」
pān chóng lì shēng yuē: xióng zhǎng nán shú, wáng yù yán shí kè, yǐ dài wài jiù hū, qǐng wáng zì biàn, wù qí chén dòng shǒu!
潘崇厲聲曰:「熊掌難熟,王欲延時刻,以待外救乎,請王自便,勿俟臣動手!」
yán bì, jiě shù dài tóu yú wáng qián. chéng wáng yǎng tiān hū yuē: hǎo dòu bó! hǎo dòu bó! gū bù tīng zhōng yán, zì qǔ qí huò, fù hé yán zāi! suì yǐ dài zì wǎn qí jǐng, pān chóng mìng zuǒ yòu zhuāi zhī, xū yú qì jué. jiāng mǐ yuē: shā wú xiōng zhě, wǒ yě! yì zì yì ér sǐ.
言畢,解束帶投於王前。成王仰天呼曰:「好鬥勃!好鬥勃!孤不聽忠言,自取其禍,復何言哉!」遂以帶自挽其頸,潘崇命左右拽之,須臾氣絕。江羋曰:「殺吾兄者,我也!」亦自縊而死。
shí zhōu xiāng wáng èr shí liù nián, dōng shí yuè zhī dīng wèi rì yě. rán wēng lùn cǐ shì, wèi chéng wáng yǐ dì shì xiōng, qí zi shāng chén, suì yǐ zi shì fù, tiān lǐ bào yīng, zhāo zhāo bù shuǎng. yǒu shī tàn yuē:
時周襄王二十六年,冬十月之丁未日也。髯翁論此事,謂成王以弟弒兄,其子商臣,遂以子弒父,天理報應,昭昭不爽。有詩嘆曰:
chǔ jūn xī rì shì xióng , jīn rì shāng chén bào shū yuān.
楚君昔日弒熊 ,今日商臣報叔冤。
tiān qiǎn pān chóng wèi nì fù, chī xīn yóu xiǎng shí xióng fán.
天遣潘崇為逆傅,痴心猶想食熊蹯。
shāng chén jì shì qí fù, suì yǐ bào jí fù yú zhū hóu, zì lì wèi wáng, shì wèi mù wáng, jiā pān chóng zhī jué wèi tài shī, shǐ zhǎng huán liè zhī yǐn, fù yǐ wèi tài zǐ zhī shì cì zhī. lìng yǐn dòu bān děng, jiē zhī chéng wáng bèi shì, wú rén gǎn yán. shāng gōng dǒu yí shēn wén chéng wáng zhī biàn, tuō yán bēn sàng, yīn lái yǐng dū, yǔ dài fū zhòng guī móu shì mù wáng, shì lù, mù wáng shǐ sī mǎ dòu yuè jiāo qín yí shēn zhòng guī shā zhī. wū zhě fàn yù shì yán: chǔ chéng wáng yǔ zi yù zǐ xī sān rén, jù bù dé qí sǐ. zhì shì, qí yán guǒ yàn yǐ.
商臣既弒其父,遂以暴疾訃於諸侯,自立為王,是為穆王,加潘崇之爵為太師,使掌環列之尹,復以為太子之室賜之。令尹斗般等,皆知成王被弒,無人敢言。商公斗宜申聞成王之變,託言奔喪,因來郢都,與大夫仲歸謀弒穆王,事露,穆王使司馬斗越椒擒宜申仲歸殺之。巫者范矞似言:「楚成王與子玉、子西三人,俱不得其死。」至是,其言果驗矣。
dòu yuè jiāo jì lìng yǐn zhī wèi, nǎi shuō mù wáng yuē: zi yáng cháng xiàng rén yán: fù zǐ shì bǐng chǔ zhèng, shòu xiān wáng mò dà zhī ēn, kuì bù néng chéng xiān wáng zhī zhì. qí yì yù fú gōng zǐ zhí wèi jūn, zi shàng zhī lái, zi yáng shí zhào zhī, jīn zi shàng fú zhū, zi yáng yì bù zì ān, kǒng yǒu tā móu, bù kě bù bèi. mù wáng yí zhī, nǎi zhào dòu bān shǐ shā gōng zǐ zhí, dòu bān cí yǐ bù néng. mù wáng nù yuē: rǔ yù chéng xiān wáng zhī zhì yé? zì jǔ tóng chuí jī shā zhī.
斗越椒覬令尹之位,乃說穆王曰:「子揚常向人言:『父子世秉楚政,受先王莫大之恩,愧不能成先王之志。『其意欲扶公子職為君,子上之來,子揚實召之,今子上伏誅,子揚意不自安,恐有他謀,不可不備。」穆王疑之,乃召斗般使殺公子職,斗般辭以不能。穆王怒曰:「汝欲成先王之志耶?」自舉銅錘擊殺之。
gōng zǐ zhí yù bēn jìn, dòu yuè jiāo zhuī shā zhī yú jiāo wài. mù wáng bài chéng dà xīn wèi lìng yǐn. wèi jǐ, dà xīn yì zú. suì qiān dòu yuè jiāo wèi lìng yǐn, wěi jiǎ wèi sī mǎ. hòu mù wáng fù niàn zi wén zhì chǔ zhī gōng, lù dòu kè huáng wèi zhēn yǐn. kè huáng zì zi yí, nǎi dòu bān zhī zǐ, zi wén zhī sūn yě.
公子職欲奔晉,斗越椒追殺之於郊外。穆王拜成大心為令尹。未幾,大心亦卒。遂遷斗越椒為令尹,蔿賈為司馬。後穆王復念子文治楚之功,錄斗克黃為箴尹。克黃字子儀,乃斗般之子,子文之孫也。
jìn xiāng gōng wén chǔ chéng wáng zhī sǐ, wèn yú zhào dùn yuē: tiān qí suì yàn chǔ hū?
晉襄公聞楚成王之死,問於趙盾曰:「天其遂厭楚乎?」
zhào dùn duì yuē: chǔ jūn suī héng, yóu kě yǐ lǐ yì huà huì. shāng chén bù ài qí fù, kuàng qí tā hū? chén kǒng zhū hóu zhī huò, fāng wèi ài ěr!
趙盾對曰:「楚君雖橫,猶可以禮義化誨。商臣不愛其父,況其他乎?臣恐諸侯之禍,方未艾耳!」
bù jǐ nián, mù wáng qiǎn bīng sì chū, xiān miè jiāng, cì miè liù, miè liǎo, yòu yòng bīng chén zhèng, zhōng yuán duō shì, guǒ rú zhào dùn zhī yán. cǐ shì hòu huà.
不幾年,穆王遣兵四出,先滅江,次滅六,滅蓼,又用兵陳鄭,中原多事,果如趙盾之言。此是後話。
què shuō zhōu xiāng wáng èr shí qī nián, chūn èr yuè, qín mèng míng shì qǐng yú mù gōng, yù xìng shī fá jìn, yǐ bào xiáo shān zhī bài. mù gōng zhuàng qí zhì, xǔ zhī. mèng míng suì tóng xī qǐ bái yǐ lǜ chē sì bǎi chéng fá jìn.
卻說周襄王二十七年,春二月,秦孟明視請於穆公,欲興師伐晉,以報崤山之敗。穆公壯其志,許之。孟明遂同西乞、白乙率車四百乘伐晉。
jìn xiāng gōng lǜ qín yǒu bào yuàn zhī jǔ, měi rì shǐ rén yuǎn tàn, yī de cǐ xìn, xiào yuē: qín zhī bài cì zhě zhì yǐ. suì bài xiān qiě jū wèi dà jiāng, zhào shuāi wèi fù, hú jū jū wèi chē yòu, yíng qín shī yú jìng shàng. dà jūn jiāng fā zhī jì, láng shěn zì qǐng yǐ sī shǔ xiào láo, xiān qiě jū xǔ zhī.
晉襄公慮秦有報怨之舉,每日使人遠探,一得此信,笑曰:「秦之拜賜者至矣。」遂拜先且居為大將,趙衰為副,狐鞫居為車右,迎秦師於境上。大軍將發之際,狼瞫自請以私屬效勞,先且居許之。
shí mèng míng děng shàng wèi chū jìng, xiān qiě jū yuē: yǔ qí qí qín zhì ér zhàn, bù rú fá qín. suì xī xíng zhì yú péng yá, fāng yǔ qín bīng xiāng yù, liǎng biān gè pái chéng zhèn shì.
時孟明等尚未出境,先且居曰:「與其俟秦至而戰,不如伐秦。」遂西行至於彭衙,方與秦兵相遇,兩邊各排成陣勢。
láng shěn qǐng yú xiān qiě jū yuē: xī xiān yuán shuài yǐ shěn wèi wú yǒng, bà chù bù yòng, jīn rì shěn qǐng zì shì, fēi gǎn qiú lù gōng, dàn yǐ xuě qián zhī chǐ ěr. yán bì, suì yǔ qí yǒu xiān bó děng bǎi yú rén, zhí fàn qín zhèn, suǒ xiàng pī mǐ, shā sǐ qín bīng wú suàn. xiān bó wèi bái yǐ suǒ shā.
狼瞫請於先且居曰:「昔先元帥以瞫為無勇,罷黜不用,今日瞫請自試,非敢求錄功,但以雪前之恥耳。」言畢,遂與其友鮮伯等百餘人,直犯秦陣,所向披靡,殺死秦兵無算。鮮伯為白乙所殺。
xiān qiě jū dēng chē, wàng jiàn qín zhèn yǐ luàn, suì qū dà jūn yǎn shā qián qù, mèng míng děng bù néng dāng. dà bài ér zǒu, xiān qiě jū jiù chū láng shěn. shěn biàn tǐ jiē shāng, ǒu xuè dòu yú, yú rì ér wáng. jìn bīng kǎi gē hái cháo, qiě jū zòu yú xiāng gōng yuē: jīn rì zhī shèng, láng shěn zhī lì, yǔ chén wú yǔ yě. xiāng gōng mìng yǐ shàng dài fū zhī lǐ, zàng láng shěn yú xī guō. shǐ qún chén jiē sòng qí zàng, cǐ shì xiāng gōng jī lì rén cái de hǎo chù. shǐ chén yǒu shī kuā láng shěn zhī yǒng yún:
先且居登車,望見秦陣已亂,遂驅大軍掩殺前去,孟明等不能當。大敗而走,先且居救出狼瞫。瞫遍體皆傷,嘔血斗余,逾日而亡。晉兵凱歌還朝,且居奏於襄公曰:「今日之勝,狼瞫之力,與臣無與也。」襄公命以上大夫之禮,葬狼瞫於西郭。使群臣皆送其葬,此是襄公激勵人才的好處。史臣有詩夸狼瞫之勇云:
zhuàng zāi láng chē yòu, zhǎn qiú rú gē jī.
壯哉狼車右,斬囚如割雞。
bèi chù bù wàng nù, qīng shēn fàn dí wēi.
被黜不妄怒,輕身犯敵威。
yī sǐ biǎo shēng píng, qín shī yīn yǐ cuī.
一死表生平,秦師因以摧。
zhòng quán ruò yǒu zhī, xiān zhěn yīng dī méi.
重泉若有知,先軫應低眉。
què shuō mèng míng bīng bài huí qín, zì fēn bì sǐ. shuí zhī mù gōng yī yì yǐn jiù, quán wú chēn guài zhī yì, yī jiù shǐ rén jiāo yíng wèi láo, rèn yǐ guó zhèng rú chū. mèng míng zì kuì bù shèng, nǎi zēng xiū guó zhèng, jǐn chū jiā cái, yǐ xù zhèn wáng zhī jiā, měi rì cāo yǎn jūn shì, miǎn yǐ zhōng yì, qī lái nián dà jǔ fá jìn.
卻說孟明兵敗回秦,自分必死。誰知穆公一意引咎,全無嗔怪之意,依舊使人郊迎慰勞,任以國政如初。孟明自愧不勝,乃增修國政,盡出家財,以恤陣亡之家,每日操演軍士,勉以忠義,期來年大舉伐晉。
shì dōng, jìn xiāng gōng fù mìng xiān qiě jū, jiū hé sòng dài fū gōng zǐ chéng chén dài fū yuán xuǎn zhèng dài fū gōng zǐ guī shēng, lǜ shī fá qín, qǔ jiāng jí péng yá èr yì ér hái. xì yuē: wú yǐ bào bài cì zhī yì yě. xī guō yǎn bo yáo, yǒu yī jī sān shāng' zhī yǔ, zhì shì sān bài qín shī, qí yán guǒ yàn.
是冬,晉襄公復命先且居,糾合宋大夫公子成、陳大夫轅選、鄭大夫公子歸生,率師伐秦,取江及彭衙二邑而還。戲曰:「吾以報拜賜之役也。」昔郭偃卜繇,有『一擊三傷'之語,至是三敗秦師,其言果驗。
mèng míng bù qǐng shī yù jìn, qín rén jiē yǐ wèi qiè, wéi mù gōng shēn xìn zhī. wèi qún chén yuē: mèng míng bì néng bào jìn, dàn shí wèi zhì ěr.
孟明不請師御晉,秦人皆以為怯,惟穆公深信之。謂群臣曰:「孟明必能報晉,但時未至耳。」
zhì míng nián xià wǔ yuè, mèng míng bǔ zú sōu chéng, xùn liàn yǐ jīng, qǐng mù gōng zì wǎng dū zhàn, ruò jīn cì bù néng xuě chǐ, shì bù shēng hái! mù gōng yuē: guǎ rén fán sān jiàn bài yú jìn yǐ, ruò zài wú gōng, guǎ rén yì wú miàn mù fǎn guó yě! nǎi xuǎn chē wǔ bǎi chéng, zé rì xìng shī. fán jūn shì cóng xíng zhě, jiē hòu zèng qí jiā. sān jūn yǒng yuè, jiē yuàn xiào sǐ.
至明年夏五月,孟明補卒搜乘,訓練已精,請穆公自往督戰,「若今次不能雪恥,誓不生還!」穆公曰:「寡人凡三見敗於晉矣,若再無功,寡人亦無面目返國也!」乃選車五百乘,擇日興師。凡軍士從行者,皆厚贈其家。三軍踴躍,皆願效死。
bīng yóu pú jīn guān ér chū, jì dù huáng hé, mèng míng chū lìng, shǐ jǐn fén qí zhōu, mù gōng guài ér wèn yuē: yuán shuài fén zhōu, hé yì yě? mèng míng shì zòu yuē: bīng yǐ qì shèng', wú lǚ cuò zhī hòu, qì yǐ shuāi yǐ, xìng ér shèng, hé huàn bù jì? wú zhī fén zhōu, shì sān jūn zhī bì sǐ, yǒu jìn wú tuì, suǒ yǐ zuò qí qì yě.
兵由蒲津關而出,既渡黃河,孟明出令,使盡焚其舟,穆公怪而問曰:「元帥焚舟,何意也?」孟明視奏曰:「『兵以氣勝',吾屢挫之後,氣已衰矣,幸而勝,何患不濟?吾之焚舟,示三軍之必死,有進無退,所以作其氣也。」
mù gōng yuē: shàn. mèng míng zì wèi xiān fēng, zhǎng qū zhí rù, pò wáng guān chéng, qǔ zhī.
穆公曰:「善。」孟明自為先鋒,長驅直入,破王官城,取之。
dié bào zhì jiàng zhōu, jìn xiāng gōng dà jí qún chén, shāng yì chū bīng jù dí. zhào shuāi yuē: qín nù yǐ shèn, cǐ fān qǐ qīng guó zhī bīng, jiāng zhì sǐ yú wǒ, qiě qí jūn qīn xíng, bù kě dāng yě, bù rú bì zhī. shǐ shāo chěng qí zhì, kě yǐ xī liǎng guó zhī zhēng.
諜報至絳州,晉襄公大集群臣,商議出兵拒敵。趙衰曰:「秦怒已甚,此番起傾國之兵,將致死於我,且其君親行,不可當也,不如避之。使稍逞其志,可以息兩國之爭。」
xiān qiě jū yì yuē: kùn shòu yóu néng dòu, kuàng dà guó hū? qín jūn chǐ bài, ér sān shuài jù hǎo yǒng, qí zhì bù shèng bù yǐ, bīng lián huò jié, wèi yǒu yǐ shí, zi yú zhī yán shì yě. xiāng gōng nǎi chuán yù sì jìng jiān shǒu, wú yǔ qín zhàn.
先且居亦曰:「困獸猶能斗,況大國乎?秦君恥敗,而三帥俱好勇,其志不勝不已,兵連禍結,未有已時,子余之言是也。」襄公乃傳諭四境堅守,毋與秦戰。
yáo yú wèi mù gōng yuē: jìn jù wǒ yǐ, jūn kě chéng cǐ bīng wēi, shōu xiáo shān sǐ shì zhī gǔ, kě yǐ gài xī zhī chǐ. mù gōng cóng zhī, suì yǐn bīng dù huáng hé shàng àn, zì máo jīn jì shī, tún yú dōng xiáo, jìn bīng wú yī rén yī qí gǎn xiāng yíng zhě, mù gōng mìng jūn shì yú duò mǎ yá jué mìng yán luò hún jiàn děng chù, shōu jiǎn shī gǔ, yòng cǎo wèi chèn, mái cáng yú shān gǔ pì ào zhī chù, zǎi niú shā mǎ, dà chén jì xiǎng, mù gōng sù fú, qīn zì lì jiǔ, fàng shēng dà kū. mèng míng zhū jiāng fú dì bù néng qǐ, āi dòng sān jūn, wú bù duò lèi, rán xiān yǒu shī yún:
繇余謂穆公曰:「晉懼我矣,君可乘此兵威,收崤山死士之骨,可以蓋昔之恥。」穆公從之,遂引兵渡黃河上岸,自茅津濟師,屯於東崤,晉兵無一人一騎敢相迎者,穆公命軍士於墮馬崖、絕命岩、落魂澗等處,收檢屍骨,用草為襯,埋藏於山谷僻坳之處,宰牛殺馬,大陳祭享,穆公素服,親自瀝酒,放聲大哭。孟明諸將伏地不能起,哀動三軍,無不墮淚,髯仙有詩云:
céng chēn èr lǎo kū wú shī, jīn rì rú hé zì kū zhī?
曾嗔二老哭吾師,今日如何自哭之?
mò dào fēng shī háo jǔ shì, xiáo shān suī xiǎn běn wú shī.
莫道封屍豪舉事,崤山雖險本無屍。
jiāng jí péng yá èr yì bǎi xìng, wén mù gōng fá jìn dé shèng, hōng rán xiāng jù, zhú qù jìn zhī shǒu jiāng, hái fù guī qín. qín mù gōng zòu kǎi bān shī, yǐ mèng míng wèi yà qīng, yǔ èr xiāng tóng bǐng guó zhèng. xī qǐ bái yǐ jù jiā fēng shǎng, gǎi pú jīn guān wèi dà qìng guān, yǐ zhì jūn gōng.
江及彭衙二邑百姓,聞穆公伐晉得勝,哄然相聚,逐去晉之守將,還復歸秦。秦穆公奏凱班師,以孟明為亞卿,與二相同秉國政。西乞、白乙俱加封賞,改蒲津關為大慶關,以志軍功。
què shuō xī róng zhǔ chì bān, chū shí jiàn qín bīng lǚ bài, qī qín zhī ruò, yù chàng lǜ zhū róng pàn qín. jí fá jìn huí lái, mù gōng suì yù yí shī fá róng, yáo yú qǐng chuán xí róng zhōng, zhēng qí cháo gòng, ruò qí bù zhì, rán hòu gōng zhī. chì bān dǎ tīng mèng míng dé shèng, zhèng huái yōu jù, yī jiàn xí wén, suì lǜ xī fāng èr shí yú guó, nà dì qǐng cháo, zūn mù gōng wèi xī róng bó zhǔ.
卻說西戎主赤班,初時見秦兵屢敗,欺秦之弱,欲倡率諸戎叛秦。及伐晉回來,穆公遂欲移師伐戎,繇余請傳檄戎中,征其朝貢,若其不至,然後攻之。赤班打聽孟明得勝,正懷憂懼,一見檄文,遂率西方二十餘國,納地請朝,尊穆公為西戎伯主。
shǐ chén lùn qín shì, yǐ wèi: qiān jūn yì dé, yī jiāng nán qiú, mù gōng xìn mèng míng zhī xián, néng shǐ zhōng rèn yòng, suǒ yǐ zú chéng bó yè, shì shí qín zhī wēi míng, zhí dá jīng shī. zhōu xiāng wáng wèi yǐn wǔ gōng yuē: qín, jìn pǐ yě, qí xiān shì jiē yǒu gōng yú wáng shì, xī zhòng ěr zhǔ méng zhōng xià, zhèn cè mìng wèi hóu bó jīn qín bó rèn hǎo, qiáng shèng bù yà yú jìn, zhèn yì yù cè zhī rú jìn, qīng yǐ wèi hé rú?
史臣論秦事,以為:「千軍易得,一將難求」,穆公信孟明之賢,能始終任用,所以卒成伯業,是時秦之威名,直達京師。周襄王謂尹武公曰:「秦,晉匹也,其先世皆有功於王室,昔重耳主盟中夏,朕冊命為侯伯;今秦伯任好,強盛不亞於晉,朕亦欲冊之如晉,卿以為何如?」
yǐn wǔ gōng yuē: qín zì bó xī róng, wèi ruò jìn zhī néng qín wáng yě. jīn qín jìn fāng è, ér jìn hóu huān néng jì fù yè, ruò cè mìng qín, zé shī jìn huān yǐ, bù ruò qiǎn shǐ bān cì yǐ hè qín, zé qín zhī gǎn, ér jìn yì wú yuàn. xiāng wáng cóng zhī.
尹武公曰:「秦自伯西戎,未若晉之能勤王也。今秦、晉方惡,而晉侯驩能繼父業,若冊命秦,則失晉歡矣,不若遣使頒賜以賀秦,則秦知感,而晉亦無怨。」襄王從之。
yào zhī hòu shì rú hé, zài kàn xià huí fēn jiě.
要知後事如何,再看下回分解。