strong gān luó tóng nián qǔ gāo wèi sūn yùn wěi fǔ luàn qín gōng strong
甘羅童年取高位 猻熅偽腐亂秦宮
huà shuō wáng jiǎn tuì jūn shí lǐ, fēn fù shēn gōu gāo lěi, fēn shǒu xiǎn è, bù xǔ chū zhàn què fā jūn èr wàn, wǎng zhù huán chǐ qí wáng bì, cuī tā zǎo zǎo shōu gōng. fán yú qī lián rì xī ruì chū zhàn, qín bīng zhǐ shì bù yīng, yú qī yǐ wáng jiǎn wèi qiè, zhèng xiǎng shāng yì fēn bīng wǎng jiù zhǎng zi, hú guān èr chù, hū shào mǎ bào dào: èr chéng yǐ bèi qín bīng gōng xià! yú qī dà jīng, nǎi lì tún yú chéng wài, yǐ ān zhǎng ān jūn zhī yì.
話說王翦退軍十里,吩咐深溝高壘,分守險阨,不許出戰;卻發軍二萬,往助桓齒奇、王賁,催他早早收功。樊於期連日悉銳出戰,秦兵只是不應,於期以王翦為怯,正想商議分兵往救長子,壺關二處,忽哨馬報道:「二城已被秦兵攻下!」於期大驚,乃立屯於城外,以安長安君之意。
què shuō huán chǐ qí, wáng bì wén wáng jiǎn yí yíng fú lóng shān, yǐn bīng lái jiàn, yán: èr chéng jù yǐ shōu fù, fēn bīng shè shǒu, zhū shì tíng tuǒ.
卻說桓齒奇,王賁聞王翦移營伏龍山,引兵來見,言:「二城俱已收復,分兵設守,諸事停妥。」
wáng jiǎn dà xǐ yuē: tún liú zhī shì gū yǐ, zhǐ qín dé fán yú qī, biàn kě liǎo shì.
王翦大喜曰:「屯留之勢孤矣,只擒得樊於期,便可了事。」
yán wèi bì, shǒu yíng zú bào dào: jīn yǒu jiāng jūn xīn shèng, fèng qín wáng zhī mìng lái dào, yǐ zài yíng wài.
言未畢,守營卒報道:「今有將軍辛勝,奉秦王之命來到,已在營外。」
wáng jiǎn yíng rù zhàng zhōng, wèn qí lái yì, xīn shèng yuē: yī zhě, yǐ jūn shì láo kǔ, mìng jī kào shǎng bān cì èr zhě, qín wáng shēn hèn fán yú qī, chuán yǔ jiāng jūn: bì xū shēng zhì qí rén, shǒu jiàn zhǎn shǒu, yǐ kuài qí hèn!'
王翦迎入帳中,問其來意,辛勝曰:「一者,以軍士勞苦,命齎犒賞頒賜;二者,秦王深恨樊於期,傳語將軍:『必須生致其人,手劍斬首,以快其恨!'」
wáng jiǎn yuē: jiāng jūn cǐ lái, zhèng yǒu yòng chù. suì jiāng lái wù kào shǎng sān jūn, rán hòu fā lìng, shǐ huán chǐ qí wáng bì gè yǐn yī jūn, fēn zuò zuǒ yòu mái fú, què jiào xīn shèng yǐn wǔ qiān rén mǎ, qián qù nuò zhàn, zì jǐ yǐn dà jūn zhǔn bèi gōng chéng.
王翦曰:「將軍此來,正有用處。」遂將來物犒賞三軍,然後發令,使桓齒奇、王賁各引一軍,分作左右埋伏,卻教辛勝引五千人馬,前去搦戰,自己引大軍準備攻城。
zài shuō chéng jiào wén zhǎng zi hú guān èr chéng bù shǒu, shǐ rén jí zhào fán yú qī rù chéng shāng yì. fán yú qī yuē: zhī zài dàn wǎn, yǔ jué yī zhàn, ruò zhàn ér bù shèng, dāng yǔ wáng zǐ běi zǒu yàn zhào, lián hé zhū hóu, gòng zhū wěi zhǔ, yǐ ān shè jì.
再說成嶠聞長子、壺關二城不守,使人急召樊於期入城商議。樊於期曰:「只在旦晚,與決一戰,若戰而不勝,當與王子北走燕、趙,連合諸侯,共誅偽主,以安社稷。」
chéng jiào yuē: jiāng jūn xiǎo xīn zài yì. fán yú qī fù hái běn yíng, shào mǎ bào: qín wáng xīn qiǎn jiāng jūn xīn shèng, jīn lái suǒ zhàn.
成嶠曰:「將軍小心在意。」樊於期復還本營,哨馬報:「秦王新遣將軍辛勝,今來索戰。」
fán yú qī yuē: wú míng xiǎo zú, wú xiān chú zhī. suì lǜ jūn kāi yíng chū yíng, lüè zhàn shù hé, xīn shèng dào tuì, fán yú qī shì yǒng qián jìn, yuē xíng wǔ lǐ, huán chǐ qí wáng bì liǎng lù fú bīng shā chū, yú qī dà bài, jí shōu jūn huí, wáng jiǎn bīng yǐ bù mǎn chéng xià, yú qī dà fèn shén wēi, shā kāi yī tiáo xuè lù, chéng zhōng kāi mén jiē yīng rù qù le, wáng jiǎn hé bīng wéi chéng, gōng dǎ shén jí. fán yú qī qīn zì xún chéng, zhòu yè bù juàn.
樊於期曰:「無名小卒,吾先除之。」遂率軍開營出迎,略戰數合,辛勝倒退,樊於期恃勇前進,約行五里,桓齒奇、王賁兩路伏兵殺出,於期大敗,急收軍回,王翦兵已布滿城下,於期大奮神威,殺開一條血路,城中開門接應入去了,王翦合兵圍城,攻打甚急。樊於期親自巡城,晝夜不倦。
yáng duān hé zài chéng zhōng, jiàn shì shì shén wēi, chéng yè qiú jiàn zhǎng ān jūn chéng jiào, chēng: yǒu jī mì shì qiú jiàn.
楊端和在城中,見事勢甚危,乘夜求見長安君成嶠,稱:「有機密事求見。」
chéng jiào jiàn shì jiù rì mén xià zhī kè, xīn rán huàn rù, duān hé qǐng píng zuǒ yòu, gào yuē: qín zhī qiáng, jūn suǒ zhī yě, suī liù guó bù néng qǔ shèng, jūn nǎi yù yǐ gū chéng kàng zhī, bì wú xìng yǐ! chéng jiào yuē: fán yú qī yán: jīn wáng fēi xiān wáng suǒ chū.' dǎo wǒ wèi cǐ, fēi wú chū yì yě!
成嶠見是舊日門下之客,欣然喚入,端和請屏左右,告曰:「秦之強,君所知也,雖六國不能取勝,君乃欲以孤城抗之,必無幸矣!」成嶠曰:「樊於期言:『今王非先王所出。'導我為此,非吾初意也!」
duān hé yuē: fán yú qī shì pǐ fū zhī yǒng, bù gù chéng bài, yù yǐ jūn xíng jiǎo xìng zhī shì, jīn chuán xí jùn xiàn, wú yǒu yīng zhě, ér wáng jiāng jūn gōng wéi shén jí, chéng pò zhī hòu, jūn hé yǐ zì quán hū?
端和曰:「樊於期恃匹夫之勇,不顧成敗,欲以君行僥倖之事,今傳檄郡縣,無有應者,而王將軍攻圍甚急,城破之後,君何以自全乎?」
chéng jiào yuē: wú yù bēn yàn zhào, hé zòng' zhū guó, zú xià yǐ wèi kě fǒu?
成嶠曰:「吾欲奔燕、趙,『合縱'諸國,足下以為可否?」
duān hé yuē: hé zòng' zhī shì, zhào sù hóu qí mǐn wáng wèi xìn líng chǔ chūn shēn jù céng wèi zhī, fāng hé xuán sàn, qí bù kě chéng míng yǐ. liù guó shuí fēi wèi qín zhě? jūn suǒ zài zhī guó, qín qiǎn yī jiè zé zhī, bì jiāng fù jūn yǐ xiàn, jūn shàng kě wàng huó hū?
端和曰:「『合縱'之事,趙肅侯、齊湣王、魏信陵、楚春申俱曾為之,方合旋散,其不可成明矣。六國誰非畏秦者?君所在之國,秦遣一介責之,必將縛君以獻,君尚可望活乎?」
chéng jiào yuē: zú xià wèi wú jì dāng rú hé?
成嶠曰:「足下為吾計當如何?」
duān hé yuē: wáng jiāng jūn yì zhī jūn wèi fán yú qī suǒ yòu, yǒu mì shū yī fēng, tuō zhì yú jūn. suì jiāng shū chéng shàng, chéng jiào fā ér guān zhī, lüè yuē:
端和曰:「王將軍亦知君為樊於期所誘,有密書一封,托致於君。」遂將書呈上,成嶠發而觀之,略曰:
jūn qīn zé jiè dì, guì zé hóu fēng, nài hé tīng wú jī zhī yán, xíng bù cè zhī shì, zì qǔ sàng miè, qǐ bù xī zāi? shǒu nán zhě fán yú qī, jūn néng zhǎn qí shǒu, xiàn yú jūn qián, shù shǒu guī zuì, mǒu dāng bǎo zòu, wáng bì shù jūn. ruò chí huí bù jué, huǐ wú jí yǐ!
君親則介弟,貴則侯封,奈何聽無稽之言,行不測之事,自取喪滅,豈不惜哉?首難者樊於期,君能斬其首,獻於軍前,束手歸罪,某當保奏,王必恕君。若遲回不決,悔無及矣!
chéng jiào kàn bì, liú lèi ér yán yuē: fán jiāng jūn zhōng zhí zhī shì, hé rěn jiā zhū? duān hé tàn yuē: jūn suǒ wèi fù rén zhī rén yě! ruò bù jiàn cóng, chén dāng cí qù. chéng jiào yuē: zú xià qiě zàn láo zuò bàn, bù kě yuǎn lí, suǒ yán qí cóng róng zài yì. duān hé yuē: yuàn jūn wù xiè wú yán yě.
成嶠看畢,流淚而言曰:「樊將軍忠直之士,何忍加誅?」端和嘆曰:「君所謂婦人之仁也!若不見從,臣當辭去。」成嶠曰:「足下且暫勞作伴,不可遠離,所言俟從容再議。」端和曰:「願君勿泄吾言也。」
cì rì, fán yú qī jià chē lái jiàn chéng jiào yuē: qín bīng shì shèng, rén qíng huáng jù, chéng dàn mù bù bǎo, yuàn tóng wáng zǐ chū bì yàn zhào, gèng zuò hòu tú.
次日,樊於期駕車來見成嶠曰:「秦兵勢盛,人情惶懼,城旦暮不保,願同王子出避燕、趙,更作後圖。」
chéng jiào yuē: wú zōng zú jù zài xián yáng, jīn yuǎn bì tā guó, zhī qí nà fǒu?
成嶠曰:「吾宗族俱在咸陽,今遠避他國,知其納否?」
fán yú qī yuē: zhū guó jiē kǔ qín bào, hé chóu bù nà? zhèng huà jiān, wài bào: qín bīng zài nán mén suǒ zhàn. fán yú qī cuī bìng shù cì yuē: wáng zǐ jīn bù xíng, hòu jiāng bù kě chū yǐ. chéng jiào yóu yù bù jué, fán yú qī zhǐ de chuò dāo dēng chē, chí chū nán mén, fù yǔ qín bīng jiāo fēng.
樊於期曰:「諸國皆苦秦暴,何愁不納?」正話間,外報:「秦兵在南門索戰。」樊於期催併數次曰:「王子今不行,後將不可出矣。」成嶠猶豫不決,樊於期只得綽刀登車,馳出南門,復與秦兵交鋒。
yáng duān hé quàn chéng jiào dēng chéng guān zhàn, zhǐ jiàn fán yú qī áo zhàn liáng jiǔ, qín bīng yì jìn, yú qī bù néng dǐ dāng, bēn huí chéng xià, gāo jiào: kāi mén! yáng duān hé zhàng jiàn lì yú chéng jiào zhī páng, lì shēng yuē: zhǎng ān jūn yǐ quán chéng guī jiàng yǐ! fán jiāng jūn qǐng zì biàn, yǒu gǎn kāi mén zhě zhǎn! xiù zhōng chū yī qí, qí shàng yǒu gè jiàng zì, zuǒ yòu jiē duān hé qīn qī, biàn jiāng jiàng qí shù qǐ, bù yóu chéng jiào zuò zhǔ. chéng jiào wéi chuí qì ér yǐ.
楊端和勸成嶠登城觀戰,只見樊於期鏖戰良久,秦兵益進,於期不能抵當,奔回城下,高叫:「開門!」楊端和仗劍立於成嶠之旁,厲聲曰:「長安君已全城歸降矣!樊將軍請自便,有敢開門者斬!」袖中出一旗,旗上有個「降」字,左右皆端和親戚,便將降旗豎起,不由成嶠做主。成嶠惟垂泣而已。
fán yú qī tàn kǒu qì yuē: rú zǐ bù zú fǔ yě! qín bīng wéi yú qī shù zhòng, yīn qín wáng zhī mìng, yù shēng zhì yú qī, bù gǎn shī fàng lěng jiàn, yú qī fù shā kāi yī tiáo xuè lù, yáo wàng yàn guó ér qù. wáng jiǎn zhuī zhī bù jí.
樊於期嘆口氣曰:「孺子不足輔也!」秦兵圍於期數重,因秦王之命,欲生致於期,不敢施放冷箭,於期復殺開一條血路,遙望燕國而去。王翦追之不及。
yáng duān hé shǐ chéng jiào kāi mén, yǐ nà qín bīng, jiāng chéng jiào yōu yú gōng guǎn, qiǎn xīn shèng wǎng xián yáng bào jié, jiān qǐng zhǎng ān jūn fā luò. qín tài hòu tuō jī dài zhǎng ān jūn qǐng zuì, qiú miǎn qí sǐ, qiě zhuǎn qǐ lǚ bù wéi yán zhī, qín wáng zhèng nù yuē: fǎn zéi bù zhū, gǔ ròu jiē jiāng móu pàn yǐ! suì qiǎn shǐ mìng wáng jiǎn jí xiāo zhǎn chéng jiào yú tún liú, fán jūn lì cóng jiào zhě, jiē qǔ zhǎn, hé chéng bǎi xìng, jǐn qiān yú lín táo zhī dì, yī miàn xuán shǎng gé gòu fán yú qī: yǒu néng qín xiàn zhě, shǎng yǐ wǔ chéng. shǐ zhě zhì tún liú, xuān qín wáng zhī mìng, chéng jiào wén bù méng shè, zì yì yú guǎn shě. jiǎn réng xiāo qí shǒu, xuán yú chéng mén, jūn lì sǐ zhě fán shù wàn rén, bǎi xìng qiān xǐ, chéng zhōng yī kōng, cǐ qín wáng zhèng qī nián shì yě. rán wēng yǒu shī yún:
楊端和使成嶠開門,以納秦兵,將成嶠幽於公館,遣辛勝往咸陽報捷,兼請長安君發落。秦太后脫笄代長安君請罪,求免其死,且轉乞呂不韋言之,秦王政怒曰:「反賊不誅,骨肉皆將謀叛矣!」遂遣使命王翦即梟斬成嶠於屯留,凡軍吏從嶠者,皆取斬,合城百姓,盡遷於臨洮之地,一面懸賞格購樊於期:「有能擒獻者,賞以五城。」使者至屯留,宣秦王之命,成嶠聞不蒙赦,自縊於館舍。翦仍梟其首,懸於城門,軍吏死者凡數萬人,百姓遷徙,城中一空,此秦王政七年事也。髯翁有詩云:
fēi zhǒng qīn miáo lǐ hé chú, wàn quán xū kàn shì hé rú.
非種侵苗理合鋤,萬全須看勢何如。
tún liú kùn shǒu zhōng wú jì, zuì zhuàng kōng chuán yī zhǐ shū.
屯留困守終無濟,罪狀空傳一紙書。
shì shí qín wáng zhèng nián yǐ zhǎng chéng, shēng de shēn zhǎng bā chǐ wǔ cùn, yīng wěi fēi cháng, zhì xìng cōng míng, zhì qì chāo mài, měi shì zì néng zhǔ zhāng, bù quán yóu tài hòu lǚ bù wéi zuò zhǔ, jì dìng zhǎng ān jūn zhī luàn, nǎi móu fù méng ào zhī chóu, jí qún chén yì fá zhào. gāng chéng jūn cài zé jìn yuē: zhào zhě, yàn zhī shì chóu yě, yàn zhī fù zhào, fēi qí běn xīn, mǒu qǐng chū shǐ yú yàn, shǐ yàn wáng xiào zhì chēng chén, yǐ gū zhào zhī shì, rán hòu yǔ yàn gòng fá zhào, wǒ yīn yǐ guǎng hé jiān zhī dì, cǐ mò dà zhī lì yě! qín wáng yǐ wèi rán, jí qiǎn cài zé wǎng yàn.
是時秦王政年已長成,生得身長八尺五寸,英偉非常,質性聰明,志氣超邁,每事自能主張,不全由太后、呂不韋做主,既定長安君之亂,乃謀復蒙驁之仇,集群臣議伐趙。剛成君蔡澤進曰:「趙者,燕之世仇也,燕之附趙,非其本心,某請出使於燕,使燕王效質稱臣,以孤趙之勢,然後與燕共伐趙,我因以廣河間之地,此莫大之利也!」秦王以為然,即遣蔡澤往燕。
zé shuō yàn wáng yuē: yàn zhào jiē wàn chéng zhī guó yě, yī zhàn ér lì fù sǐ, zài zhàn ér jù xīn wáng, dài wáng wàng liǎng bài zhī chóu, ér yǔ zhào gòng shì, xī xiàng yǐ kàng qiáng qín, shèng zé lì guī yú zhào, bù shèng zé huò guī yú yàn, shì wèi yàn jì zhě guò yě!
澤說燕王曰:「燕、趙皆萬乘之國也,一戰而栗腹死,再戰而劇辛亡,大王忘兩敗之仇,而與趙共事,西向以抗強秦,勝則利歸於趙,不勝則禍歸於燕,是為燕計者過也!」
yàn wáng yuē: guǎ rén fēi gān xīn yú zhào, qí nài lì bù dí hé?
燕王曰:「寡人非甘心於趙,其奈力不敵何?」
cài zé yuē: jīn qín wáng yù xiū wǔ guó hé zòng' zhī yuàn, chén qiè yǐ wèi yàn yǔ zhào shì chóu, qí cóng bīng dài fēi děi yǐ, dài wáng ruò qiǎn tài zǐ wèi zhì yú qín, yǐ xìn chén zhī yán, gèng qǐng qín zhī dà chén yī rén, yǐ wèi yàn xiāng, zé yàn qín zhī jiāo gù yú jiāo qī, hé liǎng guó zhī lì, yú yǐ xuě chǐ yú zhào bù nán yǐ!
蔡澤曰:「今秦王欲修五國『合縱'之怨,臣竊以為燕與趙世仇,其從兵殆非得已,大王若遣太子為質於秦,以信臣之言,更請秦之大臣一人,以為燕相,則燕、秦之交固於膠漆,合兩國之力,於以雪恥於趙不難矣!」
yàn wáng tīng qí yán, suì shǐ tài zǐ dān wèi zhì yú qín, yīn qǐng dà chén yī rén, yǐ wèi yàn xiāng, lǚ bù wéi yù qiǎn zhāng táng, shǐ tài shǐ bo zhī, dà jí, zhāng táng tuō bìng bù kěn xíng, bù wéi jià chē qīn zì wǎng qǐng, zhāng táng cí yuē: chén lǚ cì fá zhào, zhào yuàn chén shēn yǐ. jīn wǎng yàn, bì jīng zhào guò, chén bù kě wǎng. bù wéi zài sān qiáng zhī, zhāng táng jiān zhí bù cóng.
燕王聽其言,遂使太子丹為質於秦,因請大臣一人,以為燕相,呂不韋欲遣張唐,使太史卜之,大吉,張唐託病不肯行,不韋駕車親自往請,張唐辭曰:「臣屢次伐趙,趙怨臣深矣。今往燕,必經趙過,臣不可往。」不韋再三強之,張唐堅執不從。
bù wéi huí fǔ zhōng, dú zuò táng shàng nà mèn, mén xià kè yǒu gān luó zhě, nǎi shì gān mào zhī sūn, shí nián jǐn shí èr suì, jiàn bù wéi yǒu bù yuè zhī sè, jìn ér wèn yuē: jūn xīn zhōng yǒu hé shì?
不韋回府中,獨坐堂上納悶,門下客有甘羅者,乃是甘茂之孫,時年僅十二歲,見不韋有不悅之色,進而問曰:「君心中有何事?」
bù wéi yuē: rú zǐ hé zhī, ér lái wèn wǒ?
不韋曰:「孺子何知,而來問我?」
gān luó yuē: suǒ guì mén xià shì zhě, wèi qí néng wèi jūn fēn yōu rèn huàn yě, jūn yǒu shì ér bù shǐ chén dé wén, suī yù xiào zhōng wú dì yǐ!
甘羅曰:「所貴門下士者,謂其能為君分憂任患也,君有事而不使臣得聞,雖欲效忠無地矣!」
bù wéi yuē: wú xiàng zhě lìng gāng chéng jūn shǐ yàn, yān tài zǐ dān yǐ rù zhì yǐ jīn yù shǐ zhāng qīng xiàng yàn, zhàn dé jí, ér bǐ jiān bù kěn xíng, wú suǒ yǐ bù kuài zhě cǐ ěr!
不韋曰:「吾向者令剛成君使燕,燕太子丹已入質矣;今欲使張卿相燕,占得吉,而彼堅不肯行,吾所以不快者此耳!」
gān luó yuē: cǐ xiǎo shì, hé bù zǎo yán? chén qǐng xíng zhī.
甘羅曰:「此小事,何不早言?臣請行之。」
bù wéi nù, lián chì yuē: qù, qù! wǒ qīn wǎng qǐng zhī ér bù dé, qǐ xiǎo zi suǒ néng dòng yé?
不韋怒,連叱曰:「去,去!我親往請之而不得,豈小子所能動耶?」
gān luó yuē: xī xiàng tuó qī suì wèi kǒng zǐ shī, jīn chén shēng shí èr suì, zhǎng yú tuó wǔ nián, shì chén ér bù xiào, chì chén wèi wǎn, nài hé qīng liàng tiān xià zhī shì, jù yǐ yán sè xiàng jiā zāi?
甘羅曰:「昔項橐七歲為孔子師,今臣生十二歲,長於橐五年,試臣而不效,叱臣未晚,奈何輕量天下之士,遽以顏色相加哉?」
bù wéi qí qí yán, gǎi róng xiè zhī yuē: rú zǐ néng lìng zhāng qīng xíng zhě, shì chéng dāng yǐ qīng wèi xiàng qū.
不韋奇其言,改容謝之曰:「孺子能令張卿行者,事成當以卿位相屈。」
gān luó xīn rán cí qù, wǎng jiàn zhāng táng.
甘羅欣然辭去,往見張唐。
táng suī zhī wèi wén xìn hóu mén kè, jiàn qí nián shào, qīng zhī, wèn yuē: rú zǐ hé yǐ jiàn rǔ?
唐雖知為文信侯門客,見其年少,輕之,問曰:「孺子何以見辱?」
gān luó yuē: tè lái diào jūn ěr!
甘羅曰:「特來吊君耳!」
zhāng táng yuē: mǒu yǒu hé shì kě diào?
張唐曰:「某有何事可吊?」
gān luó yuē: jūn zhī gōng, zì wèi bǐ wǔ ān jūn hé rú?
甘羅曰:「君之功,自謂比武安君何如?」
táng yuē: wǔ ān jūn nán cuò qiáng chǔ, běi wēi yàn zhào, zhàn shèng gōng qǔ, pò chéng duò yì, bù jì qí shù, mǒu gōng bù jí shí zhī yī yě!
唐曰:「武安君南挫強楚,北威燕、趙,戰勝攻取,破城墮邑,不計其數,某功不及十之一也!」
gān luó yuē: rán zé yīng hóu zhī yòng yú qín yě, shì wén xìn hóu shú zhuān?
甘羅曰:「然則應侯之用於秦也,視文信侯孰專?」
zhāng táng yuē: yīng hóu bù jí wén xìn hóu zhī zhuān.
張唐曰:「應侯不及文信侯之專。」
gān luó yuē: jūn míng zhī wén xìn hóu zhī quán zhòng yú yīng hóu hū?
甘羅曰:「君明知文信侯之權重於應侯乎?」
zhāng táng yuē: hé wèi bù zhī?
張唐曰:「何為不知?」
gān luó yuē: xī yīng hóu yù shǐ wǔ ān jūn gōng zhào, wǔ ān jūn bù kěn xíng. yīng hóu yī nù, ér wǔ ān jūn suì chū xián yáng, sǐ yú dù yóu jīn wén xìn hóu zì qǐng jūn xiāng yàn, ér jūn bù kěn xíng, cǐ wǔ ān jūn suǒ yǐ bù róng yú yīng hóu zhě, ér wèi wén xìn hóu néng róng jūn hū? jūn zhī sǐ qī bù yuǎn yǐ!
甘羅曰:「昔應侯欲使武安君攻趙,武安君不肯行。應侯一怒,而武安君遂出咸陽,死於杜郵;今文信侯自請君相燕,而君不肯行,此武安君所以不容於應侯者,而謂文信侯能容君乎?君之死期不遠矣!」
zhāng táng sǒng rán yǒu jù sè, xiè yuē: rú zǐ jiào wǒ. nǎi yīn gān luó yǐ qǐng zuì yú bù wéi, jí rì zhì zhuāng, jiāng xíng.
張唐悚然有懼色,謝曰:「孺子教我。」乃因甘羅以請罪於不韋,即日治裝,將行。
gān luó wèi bù wéi yuē: zhāng táng tīng chén zhī shuō, bù dé yǐ ér wǎng yàn, rán zhōng qíng bù néng bù wèi zhào yě. yuàn jiǎ chén chē wǔ chéng, wèi zhāng táng xiān bào zhào. bù wéi yǐ zhī qí cái, nǎi rù yán yú qín wáng yuē: yǒu gān mào zhī sūn gān luó, nián suī shǎo, rán míng jiā zhī zǐ sūn, shén yǒu zhì biàn. jīn zhě zhāng táng chēng bìng, bù kěn xiāng yàn, gān luó yī shuō ér jí xíng, fù qǐng xiān bào zhào wáng, wéi wáng qiǎn zhī!
甘羅謂不韋曰:「張唐聽臣之說,不得已而往燕,然中情不能不畏趙也。願假臣車五乘,為張唐先報趙。」不韋已知其才,乃入言於秦王曰:「有甘茂之孫甘羅,年雖少,然名家之子孫,甚有智辯。今者張唐稱病,不肯相燕,甘羅一說而即行,復請先報趙王,惟王遣之!」
qín wáng xuān gān luó rù jiàn, shēn cái wǔ chǐ, méi mù xiù měi rú huà, qín wáng yǐ zì xǐ huān, wèn yuē: rú zǐ jiàn zhào wáng hé yǐ cuò cí? gān luó duì yuē: chá qí xǐ jù, xiāng jī ér jìn, yán ruò bō xìng, suí fēng ér zhuǎn, bù kě yǐ yù dìng yě. qín wáng gěi yǐ liáng chē shí chéng, pú cóng bǎi rén, cóng zhī shǐ zhào.
秦王宣甘羅入見,身才五尺,眉目秀美如畫,秦王已自喜歡,問曰:「孺子見趙王何以措詞?」甘羅對曰:「察其喜懼,相機而進,言若波興,隨風而轉,不可以預定也。」秦王給以良車十乘,僕從百人,從之使趙。
zhào dào xiāng wáng yǐ wén yàn qín tōng hǎo, zhèng pà èr guó hé jì móu zhào, hū bào qín shǐ zhě lái dào, xǐ bù kě yán, suì chū jiāo èr shí lǐ, yíng jiē gān luó, jí jiàn qí nián shào, àn àn chēng qí, wèn yuē: xiàng wèi qín tōng sān chuān zhī lù zhě yì gān shì, yú xiān shēng wèi hé rén?
趙悼襄王已聞燕、秦通好,正怕二國合計謀趙,忽報秦使者來到,喜不可言,遂出郊二十里,迎接甘羅,及見其年少,暗暗稱奇,問曰:「向為秦通三川之路者亦甘氏,於先生為何人?」
gān luó yuē: chén zǔ yě.
甘羅曰:「臣祖也。」
zhào wáng yuē: xiān shēng nián jǐ hé?
趙王曰:「先生年幾何?」
duì yuē: shí èr suì.
對曰:「十二歲。」
zhào wáng yuē: qín tíng nián zhǎng zhě, bù zú shǐ hū? hé yǐ jí xiān shēng?
趙王曰:「秦廷年長者,不足使乎?何以及先生?」
gān luó yuē: qín wáng yòng rén, gè yīn qí rèn. nián zhǎng zhě rèn yǐ dà shì, nián yòu zhě rèn yǐ xiǎo shì. chén nián zuì yòu, gù wèi shǐ yú zhào ěr.
甘羅曰:「秦王用人,各因其任。年長者任以大事,年幼者任以小事。臣年最幼,故為使於趙耳。」
zhào wáng jiàn qí yán cí lěi luò, yòu àn àn chēng qí, wèn yuē: xiān shēng xià rǔ bì yì, yǒu hé jiàn jiào?
趙王見其言辭磊落,又暗暗稱奇,問曰:「先生下辱敝邑,有何見教?」
gān luó yuē: dài wáng wén yān tài zǐ dān rù zhì yú qín hū?
甘羅曰:「大王聞燕太子丹入質於秦乎?」
zhào wáng yuē: wén zhī.
趙王曰:「聞之。」
gān luó yòu yuē: dài wáng wén zhāng táng xiāng yàn hū?
甘羅又曰:「大王聞張唐相燕乎?」
zhào wáng yuē: yì wén zhī.
趙王曰:「亦聞之。」
gān luó yuē: fū yān tài zǐ dān rù zhì yú qín, shì yàn bù qī qín yě zhāng táng xiāng yàn, shì qín bù qī yàn yě. yàn qín bù xiāng qī, ér zhào wēi yǐ.
甘羅曰:「夫燕太子丹入質於秦,是燕不欺秦也;張唐相燕,是秦不欺燕也。燕秦不相欺,而趙危矣。」
zhào wáng yuē: qín suǒ yǐ qīn yàn zhě hé yì?
趙王曰:「秦所以親燕者何意?」
gān luó yuē: qín zhī qīn yàn, yù xiāng yǔ gōng zhào, ér guǎng hé jiān zhī dì yě dài wáng bù rú gē wǔ chéng xiàn qín, yǐ guǎng hé jiān, chén qǐng yán yú guǎ jūn, zhǐ zhāng táng zhī xíng, jué yàn zhī hǎo, ér yǔ zhào wèi huān, fū yǐ qiáng zhào gōng ruò yàn, ér qín bù wèi jiù, cǐ qí suǒ de, qǐ zhǐ wǔ chéng ér yǐ zāi?
甘羅曰:「秦之親燕,欲相與攻趙,而廣河間之地也;大王不如割五城獻秦,以廣河間,臣請言於寡君,止張唐之行,絕燕之好,而與趙為歡,夫以強趙攻弱燕,而秦不為救,此其所得,豈止五城而已哉?」
zhào wáng dà yuè, cì gān luó huáng jīn bǎi yì, bái bì èr shuāng, yǐ wǔ chéng dì tú fù zhī, shǐ hái bào qín wáng, qín wáng xǐ yuē: hé jiān zhī dì, lài rú zǐ ér guǎng yǐ, rú zǐ zhī zhì, dà yú qí shēn. nǎi zhǐ zhāng táng bù qiǎn, zhāng táng yì shēn gǎn zhī, zhào wén zhāng táng bù xíng, zhī qín bù zhù yàn, nǎi mìng páng nuǎn lǐ mù hé bīng fá yàn, qǔ shàng gǔ sān shí chéng, zhào dé shí jiǔ chéng, ér yǐ shí yī chéng guī qín, qín wáng fēng gān luó wèi shàng qīng, fù yǐ xiàng shí suǒ fēng gān mào tián zhái cì zhī. jīn sú chuán gān luó shí èr wèi chéng xiàng, zhèng wèi cǐ yě. yǒu shī wèi zhèng,
趙王大悅,賜甘羅黃金百鎰,白璧二雙,以五城地圖付之,使還報秦王,秦王喜曰:「河間之地,賴孺子而廣矣,孺子之智,大於其身。」乃止張唐不遣,張唐亦深感之,趙聞張唐不行,知秦不助燕,乃命龐煖、李牧合兵伐燕,取上谷三十城,趙得十九城,而以十一城歸秦,秦王封甘羅為上卿,復以向時所封甘茂田宅賜之。今俗傳甘羅十二為丞相,正謂此也。有詩為證,
piàn yán nà dì guǎng hé jiān, shàng gǔ fēng jiāng yòu gē yàn.
片言納地廣河間,上谷封疆又割燕。
xǔ dà gōng láo chū tóng zǐ, tiān shēng zhì huì qǐ yīn nián?
許大功勞出童子,天生智慧豈因年?
yòu yǒu shī yún:
又有詩云:
gān luó zǎo dá zi yá chí, chí zǎo qióng tōng gè yǒu shí.
甘羅早達子牙遲,遲早窮通各有時。
qǐng kàn chūn huā yǔ qiū jú, shí lái zì fā bù qiān qī.
請看春花與秋菊,時來自發不愆期。
yān tài zǐ dān zài qín, wén qín zhī bèi yàn ér yǔ zhào, rú zuò zhēn zhān, yù táo guī, yòu kǒng bù dé chū guān, nǎi qiú yǔ gān luó wèi yǒu, yù zī qí móu, wèi guī yàn zhī jì. hū yī xī, gān luó mèng zǐ yī lì chí tiān fú lái, yán: fèng shàng dì mìng, zhào guī tiān shàng. suì wú jí ér zú. gāo cái bù shòu, xī zāi! tài zǐ dān suì liú yú qín yǐ.
燕太子丹在秦,聞秦之背燕而與趙,如坐針氈,欲逃歸,又恐不得出關,乃求與甘羅為友,欲資其謀,為歸燕之計。忽一夕,甘羅夢紫衣吏持天符來,言:「奉上帝命,召歸天上。」遂無疾而卒。高才不壽,惜哉!太子丹遂留於秦矣。
huà fēn liǎng tóu, què shuō lǚ bù wéi yǐ yáng wěi shàn zhàn, dé chǒng yú zhuāng xiāng hòu, chū rù gōng wéi, sù wú jì dàn. jí jiàn qín wáng nián zhǎng, yīng míng guò rén, shǐ yǒu jù yì, nài tài hòu yín xīn yù chì, bù shí xuān zhào rù gān quán gōng, bù wéi pà yī dàn shì fā, huò jí yú jǐ, yù jìn yī rén yǐ zì dài, xiǎng kě yǐ chēng tài hòu zhī yì zhě, ér nán qí rén.
話分兩頭,卻說呂不韋以陽偉善戰,得寵於莊襄後,出入宮闈,素無忌憚。及見秦王年長,英明過人,始有懼意,奈太后淫心愈熾,不時宣召入甘泉宮,不韋怕一旦事發,禍及於己,欲進一人以自代,想可以稱太后之意者,而難其人。
wén shì rén lào dà, qí yáng jù yǒu míng, lǐ zhōng yín fù rén zhēng shì zhī. qín yǔ hū rén zhī wú shì xíng zhě yuē ǎi, yīn chēng wèi lào ǎi, ǒu fàn yín zuì, bù wéi qū shè zhī, liú wèi fǔ zhōng shè rén. qín sú, nóng shì bì, guó zhōng zòng chàng lè sān rì, yǐ jié qí láo, fán bǎi xì rèn rén chén shè, yǒu yī zhǎng yī yì, rén suǒ bù néng zhě, quán zài cǐ rì shī chěng. lǚ bù wéi yǐ tóng mù wèi chē lún, shǐ lào ǎi yǐ qí yáng jù chuān yú tóng lún zhī zhōng, lún zhuǎn ér jù bù shāng, shì rén jiē yǎn kǒu dà xiào.
聞市人嫪大,其陽具有名,里中淫婦人爭事之。秦語呼人之無士行者曰毐,因稱為嫪毐,偶犯淫罪,不韋曲赦之,留為府中舍人。秦俗,農事畢,國中縱倡樂三日,以節其勞,凡百戲任人陳設,有一長一藝,人所不能者,全在此日施逞。呂不韋以桐木為車輪,使嫪毐以其陽具穿於桐輪之中,輪轉而具不傷,市人皆掩口大笑。
tài hòu wén qí shì, sī wèn yú bù wéi, shì yǒu xīn xiàn zhī yì, bù wéi yuē: tài hòu yù jiàn qí rén hū? chén qǐng chéng jiān jìn zhī. tài hòu xiào ér bù dá, liáng jiǔ yuē: jūn xì yán yé, cǐ wài rén ān dé rù nèi? bù wéi yuē: chén yǒu yī jì zài cǐ, shǐ rén fā qí jiù zuì, xià zhī fǔ xíng, tài hòu xíng zhòng lù yú xíng xíng zhě, zhà wèi yān gē, rán hòu yǐ huàn zhě gěi shì gōng zhōng, nǎi kě zhǎng jiǔ. tài hòu dà yuè yuē: cǐ jì shén miào! nǎi yǐ bǎi jīn shòu bù wéi, bù wéi mì zhào lào ǎi, gào zhī yǐ gù. ǎi xìng yín, xīn rán zì yǐ wèi qí yù yǐ.
太后聞其事,私問於不韋,似有欣羨之意,不韋曰:「太后欲見其人乎?臣請乘間進之。」太后笑而不答,良久曰:「君戲言耶,此外人安得入內?」不韋曰:「臣有一計在此,使人發其舊罪,下之腐刑,太后行重賂於行刑者,詐為閹割,然後以宦者給事宮中,乃可長久。」太后大悅曰:「此計甚妙!」乃以百金授不韋,不韋密召嫪毐,告之以故。毐性淫,欣然自以為奇遇矣。
bù wéi guǒ shǐ rén fā qí tā yín zuì, lùn yǐ fǔ xíng, yīn yǐ bǎi jīn fēn lù zhǔ xíng guān lì, qǔ lǘ yáng jù jí tā xuè, zhà wèi yān gē, bá qí xū méi, xíng xíng zhě gù yì jiāng lǘ yáng chuán shì zuǒ yòu, jǐn yǐ wèi lào ǎi zhī jù, chuán wén zhě mò bù hài yì, lào ǎi jì zhà fǔ rú huàn zhě zhuàng, suì zá yú nèi shì zhī zhōng yǐ jìn, tài hòu liú shì gōng zhōng, yè lìng shì qǐn, shì zhī dà chàng suǒ yù, yǐ wèi shèng bù wéi shí bèi yě. míng rì, hòu cì bù wéi, yǐ chóu qí gōng, bù wéi nǎi xìng de zì tuō.
不韋果使人發其他淫罪,論以腐刑,因以百金分賂主刑官吏,取驢陽具及他血,詐為閹割,拔其鬚眉,行刑者故意將驢陽傳示左右,盡以為嫪毐之具,傳聞者莫不駭異,嫪毐既詐腐如宦者狀,遂雜於內侍之中以進,太后留侍宮中,夜令侍寢,試之大暢所欲,以為勝不韋十倍也。明日,厚賜不韋,以酬其功,不韋乃幸得自脫。
tài hòu yǔ lào ǎi xiāng chù rú fū fù, wèi jǐ huái rèn, tài hòu kǒng shēng chǎn shí bù kě yǐn, zhà chēng bìng, shǐ lào ǎi xíng jīn lù bo zhě, shǐ zhà yán gōng zhōng yǒu suì, dāng bì xī fāng èr bǎi lǐ zhī wài, qín wáng zhèng pō yí lǚ bù wéi zhī shì, yì xìng tài hòu shāo yuǎn qù, jué qí wǎng lái, nǎi yuē: yōng zhōu qù xián yáng xī yú èr bǎi yú lǐ, qiě wǎng shí gōng diàn jù zài, tài hòu yí jū zhī. yú shì tài hòu xǐ yōng chéng, lào ǎi wèi yù ér wǎng, jì qù xián yáng, jū yōng gù gōng, míng yuē dà zhèng gōng.
太后與嫪毐相處如夫婦,未幾懷妊,太后恐生產時不可隱,詐稱病,使嫪毐行金賂卜者,使詐言宮中有祟,當避西方二百里之外,秦王政頗疑呂不韋之事,亦幸太后稍遠去,絕其往來,乃曰:「雍州去咸陽西於二百餘里,且往時宮殿俱在,太后宜居之。」於是太后徙雍城,嫪毐為御而往,既去咸陽,居雍故宮,名曰大鄭宮。
lào ǎi yǔ tài hòu yì xiāng qīn bù jì, liǎng nián zhī zhōng, lián shēng èr zi, zhú mì shì cáng ér yù zhī. tài hòu sī yǔ ǎi yuē, yì rì wáng bēng, yǐ qí zi wèi hòu, wài rén pō zhī zhě, dàn wú rén gǎn yán, tài hòu zòu chēng lào ǎi dài wáng shì yǎng yǒu gōng, qǐng fēng yǐ tǔ dì, qín wáng fèng tài hòu zhī mìng, fēng ǎi wèi zhǎng xìn hóu, yǔ yǐ shān yáng zhī dì.
嫪毐與太后益相親不忌,兩年之中,連生二子,築密室藏而育之。太后私與毐約,異日王崩,以其子為後,外人頗知者,但無人敢言,太后奏稱嫪毐代王侍養有功,請封以土地,秦王奉太后之命,封毐為長信侯,予以山陽之地。
ǎi zhòu guì, yù yì zì sì, tài hòu měi rì shǎng cì wú suàn, gōng shì yú mǎ tián liè yóu xì rèn qí suǒ yù, shì wú dà xiǎo, jiē jué yú ǎi, ǎi xù jiā tóng shù qiān rén, bīn kè qiú huàn dá, yuàn wèi shè rén zhě, fù qiān yú rén. yòu huì jié cháo guì wèi jǐ dǎng, qū quán zhě zhēng fù zhī, shēng shì fǎn guò yú wén xìn hóu yǐ.
毐驟貴,愈益恣肆,太后每日賞賜無算,宮室輿馬、田獵遊戲任其所欲,事無大小,皆決於毐,毐蓄家僮數千人,賓客求宦達,願為舍人者,復千餘人。又賄結朝貴為己黨,趨權者爭附之,聲勢反過於文信侯矣。
qín wáng zhèng jiǔ nián chūn, huì xīng jiàn, qí zhǎng jìng tiān, tài shǐ zhàn zhī yuē: guó zhōng dāng yǒu bīng biàn yě.
秦王政九年春,彗星見,其長竟天,太史占之曰:「國中當有兵變也。」
àn qín xiāng gōng lì fū zhì yǐ sì bái dì, hòu dé gōng qiān dōu yú yōng, suì yú yōng lì jiāo tiān zhī tán, qín mù gōng yòu lì bǎo fū rén cí, suì suì zhì jì, suì wèi cháng guī, hòu lái suī zài qiān xián yáng, cǐ guī bù fèi. tài hòu jū yú yōng chéng, qín wáng zhèng měi suì yǐ jiāo sì zhī qī, zhì yōng cháo jiàn tài hòu, yīn jǔ sì diǎn, zì yǒu qí nián gōng zhù jià. shì chūn fù dāng qí qī, shì yǒu huì xīng zhī biàn.
按秦襄公立鄜畤以祀白帝,後德公遷都於雍,遂於雍立郊天之壇,秦穆公又立寶夫人祠,歲歲致祭,遂為常規,後來雖再遷咸陽,此規不廢。太后居於雍城,秦王政每歲以郊祀之期,至雍朝見太后,因舉祀典,自有祈年宮駐駕。是春復當其期,適有彗星之變。
lín xíng shǐ dà jiāng wáng jiǎn yào bīng yú xián yáng sān rì, tóng shàng fù lǚ bù wéi shǒu guó huán chǐ qí yǐn bīng sān wàn, tún yú qí shān, rán hòu qǐ jià. shí qín wáng yǐ èr shí liù suì, yóu wèi guān, tài hòu mìng yú dé gōng zhī miào, xíng guān lǐ pèi jiàn, cì bǎi guān dà pú wǔ rì, tài hòu yì yǔ qín wáng yàn yú dà zhèng gù gōng.
臨行使大將王翦耀兵於咸陽三日,同尚父呂不韋守國;桓齒奇引兵三萬,屯於岐山,然後起駕。時秦王已二十六歲,猶未冠,太后命於德公之廟,行冠禮佩劍,賜百官大酺五日,太后亦與秦王宴於大鄭故宮。
yě shì lào ǎi xiǎng fú tài guò, hé dāng shēng chū shì lái. ǎi yǔ zuǒ yòu guì chén dǔ bó yǐn jiǔ, zhì dì sì rì, lào ǎi yǔ zhōng dài fū yán xiè lián bó shī lì, yǐn jiǔ zhì zuì, fù qiú fù jú, xiè yì zuì, bù cóng, lào ǎi zhí qián niǔ yán xiè, pī qí jiá, xiè bù ràng, yì zhāi qù lào ǎi guān yīng, ǎi nù shén, chēn mù dà chì yuē: wú nǎi jīn wáng zhī jiǎ fù yě, ěr jù rén zǐ, hé gǎn yǔ wǒ kàng hū?
也是嫪毐享福太過,合當生出事來。毐與左右貴臣賭博飲酒,至第四日,嫪毐與中大夫顏泄連博失利,飲酒至醉,復求覆局,泄亦醉,不從,嫪毐直前扭顏泄,批其頰,泄不讓,亦摘去嫪毐冠纓,毐怒甚,瞋目大叱曰:「吾乃今王之假父也,爾窶人子,何敢與我抗乎?」
yán xiè jù, zǒu chū, qià yù qín wáng zhèng cóng tài hòu chù yǐn jiǔ chū gōng, yán xiè fú dì kòu tóu, hào qì qǐng sǐ, qín wáng zhèng shì yǒu xīn jī zhī rén, bù fā yī yán, dàn lìng zuǒ yòu fú zhì qí nián gōng, rán hòu wèn zhī, yán xiè jiāng lào ǎi pī jiá, jí zì chēng jiǎ fù zhī yǔ, shù le yī biàn, yīn zòu: lào ǎi shí fēi huàn zhě, zhà wèi fǔ xíng, sī shì tài hòu, jiàn jīn chǎn xià èr zi, zài yú gōng zhōng, bù jiǔ móu cuàn qín guó. qín wáng zhèng wén zhī, dà nù, mì yǐ bīng fú wǎng zhào huán chǐ qí, shǐ yǐn bīng zhì yōng.
顏泄懼,走出,恰遇秦王政從太后處飲酒出宮,顏泄伏地叩頭,號泣請死,秦王政是有心機之人,不發一言,但令左右扶至祈年宮,然後問之,顏泄將嫪毐批頰,及自稱假父之語,述了一遍,因奏:「嫪毐實非宦者,詐為腐刑,私侍太后,見今產下二子,在於宮中,不久謀篡秦國。」秦王政聞之,大怒,密以兵符往召桓齒奇,使引兵至雍。
yǒu nèi shǐ sì zuǒ yì jié èr rén, sù shòu tài hòu jí lào ǎi jīn qián, yǔ wèi sǐ dǎng, zhī qí shì, jí bēn lào ǎi fǔ zhōng gào zhī.
有內史肆、佐弋竭二人,素受太后及嫪毐金錢,與為死黨,知其事,急奔嫪毐府中告之。
ǎi yǐ jiǔ xǐng, dà jīng, yè kòu dà zhèng gōng, qiú jiàn tài hòu, sù yǐ rú cǐ zhè bān: jīn rì zhī jì, chú fēi chéng huán chǐ qí bīng wèi dào, jǐn fā gōng qí wèi zú jí bīn kè shè rén, gōng qí nián gōng, shā què jīn wáng, wǒ fū qī shàng kě xiāng bǎo. tài hòu yuē: gōng qí ān kěn tīng wú lìng hū? lào ǎi yuē: yuàn jiè tài hòu xǐ, jiǎ zuò yù bǎo yòng zhī, tuō yán, qí nián gōng yǒu zéi, wáng yǒu lìng, zhào gōng qí qí wǎng jiù jià.' yí wú bù cóng.
毐已酒醒,大驚,夜叩大鄭宮,求見太后,訴以如此這般:「今日之計,除非乘桓齒奇兵未到,盡發宮騎衛卒及賓客舍人,攻祈年宮,殺卻今王,我夫妻尚可相保。」太后曰:「宮騎安肯聽吾令乎?」嫪毐曰:「願借太后璽,假作御寶用之,託言,『祈年宮有賊,王有令,召宮騎齊往救駕。'宜無不從。」
tài hòu shì shí zhǔ yì yì luàn, yuē: wéi ěr xíng zhī, suì chū xǐ fù ǎi.
太后是時主意亦亂,曰:「惟爾行之,」遂出璽付毐。
ǎi wěi zuò qín wáng yù shū, jiā yǐ tài hòu xǐ wén, biàn zhào gōng qí wèi zú, běn fǔ bīn kè shè rén, zì bù bì shuō. luàn zhì cì rì wǔ pái, fāng cái qǔ qí, lào ǎi yǔ nèi shǐ sì zuǒ yì jié fēn jiāng qí zhòng, wéi qí nián gōng.
毐偽作秦王御書,加以太后璽文,遍召宮騎衛卒,本府賓客舍人,自不必說。亂至次日午牌,方才取齊,嫪毐與內史肆、佐弋竭分將其眾,圍祈年宮。
qín wáng zhèng dēng tái, wèn gè jūn fàn jià zhī yì, dá yuē: zhǎng xìn hóu chuán yán xíng gōng yǒu zéi, tè lái jiù jià. qín wáng yuē: zhǎng xìn hóu biàn shì zéi, gōng zhōng yǒu hé zéi yé? gōng qí wèi zú děng wén zhī, yī bàn sàn qù, yī bàn dǎn dà de, biàn fǎn gē yǔ bīn kè shè rén xiāng dòu. qín wáng xià lìng: yǒu shēng qín lào ǎi zhě, cì qián bǎi wàn shā zhī ér yǐ qí shǒu xiàn zhě, cì qián wǔ shí wàn dé nì dǎng yī shǒu zhě, cì jué yī jí. yú lì xià jiàn, shǎng gé jiē tóng. yú shì huàn zhě jí mù yǔ zhū rén, jiē jǐn sǐ chū zhàn, bǎi xìng chuán wén lào ǎi zào fǎn, yì lái chí tǐng zhù lì, bīn kè shè rén sǐ zhě shù bǎi rén.
秦王政登台,問各軍犯駕之意,答曰:「長信侯傳言行宮有賊,特來救駕。」秦王曰:「長信侯便是賊,宮中有何賊耶?」宮騎衛卒等聞之,一半散去,一半膽大的,便反戈與賓客舍人相鬥。秦王下令:「有生擒嫪毐者,賜錢百萬;殺之而以其首獻者,賜錢五十萬;得逆黨一首者,賜爵一級。輿隸下賤,賞格皆同。」於是宦者及牧圉諸人,皆盡死出戰,百姓傳聞嫪毐造反,亦來持梃助力,賓客舍人死者數百人。
lào ǎi bīng bài, duó lù zhǎn kāi dōng mén chū zǒu, zhèng yù huán chǐ qí dà bīng, huó huó de shù shǒu jiù fù, bìng nèi shǐ sì zuǒ yì jié děng jiē bèi qín. fù yù lì kǎo wèn dé shí, qín wáng zhèng nǎi qīn wǎng dà zhèng gōng sōu suǒ, dé lào ǎi jiān shēng èr zi yú mì shì zhī zhōng, shǐ zuǒ yòu zhì yú bù náng zhōng pū shā zhī. tài hòu àn àn xīn tòng, bù gǎn chū jiù, wéi bì mén liú tì ér yǐ.
嫪毐兵敗,奪路斬開東門出走,正遇桓齒奇大兵,活活的束手就縛,並內史肆佐、弋竭等皆被擒。付獄吏拷問得實,秦王政乃親往大鄭宮搜索,得嫪毐奸生二子於密室之中,使左右置於布囊中撲殺之。太后暗暗心痛,不敢出救,惟閉門流涕而已。
qín wáng jìng bù cháo yè qí mǔ, guī qí nián gōng, yǐ tài shǐ zhān xīng yǒu yàn, cì qián shí wàn, yù lì xiàn lào ǎi zhāo cí, yán: ǎi wěi fǔ rù gōng, jiē chū wén xìn hóu lǚ bù wéi zhī jì, qí tóng móu sǐ dǎng, rú nèi shǐ sì zuǒ yì jié děng, fán èr shí yú rén. qín wáng mìng chē liè lào ǎi yú dōng mén zhī wài, yí qí sān zú sì jié děng jiē xiāo shǒu shì zhòng zhū bīn kè shè rén cóng pàn gé dòu zhě, zhū sǐ jí bù yù móu luàn zhě, yì yuǎn qiān yú shǔ dì, fán qiān sì qiān yú jiā.
秦王竟不朝謁其母,歸祈年宮,以太史占星有驗,賜錢十萬,獄吏獻嫪毐招詞,言:「毐偽腐入宮,皆出文信侯呂不韋之計,其同謀死黨,如內史肆、佐弋竭等,凡二十餘人。」秦王命車裂嫪毐於東門之外,夷其三族;肆、竭等皆梟首示眾;諸賓客舍人從叛格鬥者,誅死;即不預謀亂者,亦遠遷於蜀地,凡遷四千餘家。
tài hòu yòng xǐ dǎng nì, bù kě wèi guó mǔ, jiǎn qí lù fèng, qiān jū yú yù yáng gōng. cǐ nǎi lí gōng zhī zuì xiǎo zhě. yǐ bīng sān bǎi rén shǒu zhī, fán yǒu rén chū rù, bì jiā pán jié. tài hòu cǐ shí, rú qiú fù yǐ, qǐ bù chǒu zāi?
太后用璽黨逆,不可為國母,減其祿奉,遷居於棫陽宮。此乃離宮之最小者。以兵三百人守之,凡有人出入,必加盤詰。太后此時,如囚婦矣,豈不醜哉?
qín wáng zhèng píng le lào ǎi zhī luàn, huí jià xián yáng, shàng fù lǚ bù wéi jù zuì, wěi chēng jí, bù gǎn chū yè, qín wáng yù bìng zhū zhī, wèn yú qún chén, qún chén duō yǔ jiāo jié, jiē yán: bù wéi fú lì xiān wáng, yǒu dà gōng yú shè jì kuàng lào ǎi wèi cháng miàn zhì, xū shí wú píng, bù yí cóng zuò. qín wáng nǎi shè bù wéi bù zhū, dàn miǎn xiāng, shōu qí yìn shòu. huán chǐ qí qín fǎn zéi yǒu gōng, jiā fēng jìn jí.
秦王政平了嫪毐之亂,回駕咸陽,尚父呂不韋懼罪,偽稱疾,不敢出謁,秦王欲並誅之,問於群臣,群臣多與交結,皆言:「不韋扶立先王,有大功於社稷;況嫪毐未嘗面質,虛實無憑,不宜從坐。」秦王乃赦不韋不誅,但免相,收其印綬。桓齒奇擒反賊有功,加封進級。
shì nián xià sì yuè, tiān fā dà hán, jiàng shuāng xuě, bǎi xìng duō dòng sǐ, mín jiān jiē yì: qín wáng qiān zhé tài hòu, zi bù rèn mǔ, gù yǒu cǐ yì. dài fū chén zhōng jìn jiàn yuē: tiān xià wú wú mǔ zhī zǐ, yí yíng guī xián yáng, yǐ jǐn xiào dào, shù jǐ tiān biàn kě huí. qín wáng dà nù, mìng bō qù qí yī, zhì qí shēn yú jí lí zhī shàng, ér chuí shā zhī, chén qí shī yú què xià, bǎng yuē: yǒu yǐ tài hòu shì lái jiàn zhě, shì cǐ! qín chén xiāng jì lái jiàn zhě bù zhǐ. bù zhī kě néng gǎn wù qín wáng fǒu? qiě kàn xià huí fēn jiě.
是年夏四月,天發大寒,降霜雪,百姓多凍死,民間皆議:「秦王遷謫太后,子不認母,故有此異。」大夫陳忠進諫曰:「天下無無母之子,宜迎歸咸陽,以盡孝道,庶幾天變可回。」秦王大怒,命剝去其衣,置其身於蒺藜之上,而捶殺之,陳其屍於闕下,榜曰:「有以太后事來諫者,視此!」秦臣相繼來諫者不止。不知可能感悟秦王否?且看下回分解。